Saec. XV1

XII

De cursiva formata dus, onderging onder ihvloed van de boek- 7 letter een vereenvoudiging, die mogelfik maakte haar ook sneller _ L f '- ‘ VI 4 te schrijven en Werd tot een nieuwe boek-cursiva, door ons brevitura ‘ N ' 1 I I “ " ‘ “ _ ,0 I ; genoemd en tegelijkertijd Werd onder haar invloed de textualis , I ‘” —= verbasterd tot een schriftsoort Waarin eenige constante cursieve I 4 '1 I V elementen zijn Opgenomen, de bastarda. De textualis intusschen I ‘V ‘$3’ 1 '9‘“‘4,”“‘ «

bleef in zwang, doch in hoofdzaak beperkt tot de hoogere regionen van het schrift, die van de getijdenboeken en Van de kapittelopschriften, terwfil Wij bij uitzondering ook nog Wel eens een groot opgezet Werk geheel in textualis geschreven aantreffen. Aan den anderen kant blgft ook de niet gestileerde cursiva in gebruik voor het ge- wone geschreven boek van den man van Wetenschap, het 00k

[in mindere mate, naast de brevitura.

“‘ Bastarda en brevitura ontstaan tegelfikertfid in het tweede kwart der 146 eeuw, vermoedelijk in de cultuurcentra der mannenkloosters, met name in die, welke onder Oostelfiken invloed stonden. De eerste specimina vond ik bfi de Kruisheeren te Luik en Hoei, ter- Wfil ook bfi de Kartuizers en Regulieren te Utrecht vroege v0or- A V 1 in L beelden zfin aangetroffen. Een voortgezet onderzoek, vooral in het '

' My 0 /

centrum van het aartsbisdom Keulen zal vermoedelijk Wel meet 7 4 duidelijkheid brengen 1). ‘ ’§m~[hmaMuwu'MM'c=9I4v1 Algemeen verbreid is de bastarda-brevitura echter eerst na. 1440 I ' 9¢l«"'Nt en Wi_j meenen hier een belangrijk kenmerk voor de dateering te ’ hebben gevonden, dat Wij daarom door de nomenclatuur naar voren hebben Willen brengen. Resumeerende komen Wfi tot de volgende verhoudingen in de drie tijdvakken: ‘ Véor 1400 Littera textualis formata (pl. II) Littera textualis (pl. I) Littera. textualis currens (niet in onze hss.) V601‘ 1350 Littera cursiva na 1350 maar vooral‘ c. 1400 1400-1440 ' Littera textualis en textualis formata (pl. IV) Littera. cursiva.(p1. VIa) I E 1 .4 ,. V p 7 V p Littera cursiva formata (pl. III) ‘ V - 1

Littera textualis formata

I Littera bastarda (pl. Va) , E : Littera brevitura (pl. VIb) ‘ ‘ « Littera. cursiva.

--——————~— Littera cursiva formata '1) Merkwaardig is d-at wij eenzelfde ontwikkeling kunnen opmerken bij de

vermaarde bdtarde van de calligraphen aan het Bourgondische hof: de ge- H5- Lu“ 273, 1553/ stileerde lettre courcmte is 0.1440 geévolueerd tot de gmmde bdtocrde.