1710, 1711. A. VAN RIEBEECK. 10 • verdagt sal moeten syn, dat men aan niemand eenig affslag, »noste uytstel sal geeven, maar dat een yder syn pagt tor • behoorlyker tyd promptelyk sal moeten betalen, off anders •paratelyk daar voor g'executeert werden" Zie ook bij 16 December 1710, in fine. 1711. 3 Februarij. Last op de Hoofd-officieren der buiten-forten van Batavia en op de Residenten ter Java's oostkust en te Cheribon wlle gesehore Chinesen, die aldaar «mochten aankomen, op te vatten en herwaards [naar Batavia] te genden." Zulks geschiedde »10l voorkoming van hel vagebonderen »der aankomende, gesehore Chinesen in de bovenlanden." 21 Februarij. Bekendmaking, dat de Diakenen Ie Batavia openlijk verantwoording hunner gestie gedurende het jaar 1710 zouden doen in de groote Nederlandsche kerk op Woensdag, 2o Februarij 1711, des namiddags te 2 uure, ten overslaan van gecommitteerden. 24 Februarij. Bepaling, dal hij hel doen run openbare rekening en verantwoording door Diakenen, Heemraden, enz- de gecommilleerden run de Hooge Regering moes ten zitten in hel midden van de tafel, tegenover de rekeningdoenden, mei de gecommitteerden uil den Iluud run justitie reijls en die uil hel Collegia van Sche penen links. Alweder waren moeijelijkbeden nopens dal zitten voorgevallen, waarom de Regering haar besluit vaa 20 Julij 1690 op boven omschreven wijze verduidelijkte.
1717. C. VAN SWOLL 100 27 April. Voorschrift nopens het heffen run 's Heeren gerechtigheid »ofte den twintigsten penning" bij over- gang van onroerende goederen door erfenis. Die belasting mogt geheven worden, wanneer "erfgenamen »of legatarissen, buyten de descendente en ascendentc linien, »sodanige, aen haer vermaekte of gelegateerde onroerende 'goederen in effecte aenvaerden en blyven besitlen endeover »scbryvinge op hare naeinen dienvolgens na de ordre vereysl »en nodig is." Verkochten echter de erfgenamen of legatarissen die goederen «binnen den bepaelden tyd als effecten van den overledene", dan behoefden zij de belasting niet te voldoen, omdat de Heer zijne gerechtigheid reeds »in bet eollalerale" genoot van den kooper. »Met geen billickheyt" kon de belasting «dubbeld gevordert" worden. 27 April. Bepaling, dat met 1° Januarij 1718 ook de verhuurders van rijtuigen onderworpen zoiolen zijn aan de belasting op de rijtuigen, y>voor soo meenigen «ryinygh, als intimi sul houden." De termijn van betaling werd verre verschoven om een iege lijk in de gelegenheid te stellen »sigh van syne overtollige "lyluygen ten besten te ontlasten." 30 April. Bepaling, dat Opperhoofden op buiten-kan toren niet mogten handelen in strijd met besluiten, door politieke Baden met meerderheid run stemmen genomen. Een gouverneur van Koromandel had in strijd niet dat be ginsel gehandeld, hetgeen de Hooge Regering eene «onorden. "telyke zaak" noemde.
1717. C. VAN SWOLL. 101 i Mei. Bepaling, dat de tolk van den Raad ban jus- lilir te Batavia, des vereischt, ook als deurwaarder zonde kunnen fungeren. Menigmaal had de Raad de hulp van zijnen tolk voor deur waarders-diensten moeten inroepen, omdat de deurwaarder seer verre laodewaert in" tol het "bestellen van judiciele «exploicten" afwezig was. Bij het presteren «lier diensten had echter de tolk dikwerf moeijelijkneden ondervonden, doordien »quaedwiUige, die hy "om betaelinge van proceskosten hadde aengesproken, hem hadden gedreygt, zoo hy weder quam, armen en beenen te «sullen laeten stucken slaen." De Regering magtigde daarom den Raad van justitie: 1 ° zijnen tolk voor het deurwaarders-ambt te beëedigen, waar- toe een speciaal eed-formulier werd vastgesteld; 2° hem hij afwezigheid of ziekte van den deurwaarder als zoodanig te gebruiken; 5° «denselven in alle judicieele exploicten en cilatien, cven- >als den deurwaerder, te laeten voeren haer Aglb. wapen »op een silvere plaet; ■ mits dat alvoorens tof de uoodige verseeckeringe voor zyne • trouwe, zoo in de vertaelinge, als zyne te doene exploicten »en administratie van penningen, etc., sal moeten stellen de 'gewoone bprgtogte van den deurwaerder, ter somma vanrd". »1000." 11 Mei. Aanstelling run een tweeden landmeter Ie Batavia 10l hel nieten der landen, welke boren de Oosler en Wester buiten-posten waren gelegen. De andere landmeter had verklaard niet meer in slaat te zijn «lal werk boven en beneden te konuen waarneemen.' 14 .Mei. Vernieuwing van hei bepaalde op 21 December 1708 nopens de regtspraak op de Iniilen-kanloren.
1717. C. VAN SWOLL. 102 15 Julij. Verbod lc<it')i hel aannemen in diens! der Com- pagnie van 'ini.rliseii," indien Ie Malaria Europeanen beschikbaar waren. Dit verbod is uitgevaardigd door Heeren XVII" en . echter zonder opgave van redenen. 17 Julij. Bekendmaking, dal </e buiten-regenten van hel Lazarus-huis np 21 Julij 1717 verantwoording zanden doen van hunne administratie. Zie verder bij 14 Julij 1714. 50 Augustus. Last op de Notarissen te Batavia per soonlij!; maandelijks aan den Gouverneur-Generaal te overhandigen door hen onderteekende registers van ■■(die schuldkennissen of obtigatien, die voor haar zullen teerden geposseert gedurende tien tijd der vaderlandse toezendingen of wel van den dag, dal de gewone «placalen voor de thuysvaarders zullen wesen gepu "bliceert, lot all" February of langer, indien alsdan ■hel laatste <>/' zogenaamde thee-schip niet zal wesen »g'expediéerd." In die regisleis moesten vermeld worden: a. de namen van de debiteuren en crediteuren />. liet bedrag der opgenomen of geleende sommen: c. de oorzaken, waaruil de schulden voortsproten. De registers zouden afgegeven worden aan den Advocaat fiscaal om »daar óp enqueste Ie konnen doen na de reeders »en aanneemers van cargazoen-kisten, als ook na de~ verkopers »of verpanders van bare soMy-reeckeningen." Heeren Wil 1 "'" keurden dezen maatregel goed bij hunne missive van 27 Julij 1719, doch maakten de aanmerking, »dal dit maii' alleen ten opsigle der repatrieeréhde persoonen
1717. C. VAN SWOLL. 103 "behoefde in *l werk gesteld te werden ende andere actens hissclicn burgers over en weer van die exhibitie moesten •g'excuseert blyven." 21 September. Verbod tegen particulieren handel. De Staaten Generaal der Vereenighde Nederlanden, alleden geeneD, die deesen sullen sien ol'te hooren leesen, salut:doen te weeten, wanneer wy laatsl goedtgevonden hebben gehad) het octroy, voor deesen aan de Oost-Indische Compagnie deeser landen verleent en te meennaalen gecontinueert, wederom te tontinueeren ende, te prolongeeren voor den tydt van veertigh jaaren, weleke eyndigen sullen met hel jaar 1740 incluys, op alle de poincten en articulen daar in, als mede in de prolon gatie van den 22 cn December 1622 en in de ampliatie en interpretatien van dien begreepen, mitsgaders op de resolutien ende authorisalien. naderhandl van tydt in! tydt daarop gevolght, hebben wv doenmaals by onsen placcate van den ll en Augusti 1698 van <le voorsclireeve verleende continuatie en prolongatie aan allen ende een yegelyck kennisse gegeeven en notificatie gedaan, op dal een veder moghle weeten, dat niemandl anders als die van de gemelde Oost-Indische Compagnie geduyrende den tydt van liet voorschreeve octroy binnen de limilen van hel seive uyt deese landen sal moogen vaaren ol'handelen, en ten eynde alle poincten, vryheeden en voordeden, aan de gemelde Compagnie geaccordeert, by alle en een yegelyk van de ingeseete nen van den staal onderhouden moogen worden, sonder daar tegens te doen directelyck ofte indirectelyck bintien ofte buyten 's landts, op poene in hel selve octroy begreepen. Knde alsoo des niet tegenstaande by ervarenlheyt ondervonden wordt, dal sommige baatsuchtige menseben de gemelde Oost- Indische Compagnie traghten te benadeelen door indirecte wee gen en middelen, met hel senden en ontfangen van goederen en koopmanschappen na en uyi Oost-Indien op halve, meerder en minder winsten; dal oock de placaten, by ons voor deesen in verscheyde jaren geêmaneerl, als uauientlyek, den l» le "
1717. C. VAN SWOLL. 104 Julii en 9 September 1606, 8 December 1616, 14 December 1617. 4 Mey 1632, 14 Augusli 1674. 8 October 1680 en 11 Augusti 1698, tegens die geene, die baar onderwinden eenigc onderdaanen ofte inwoonders deeser landen te disponeeren ofte Ie huyren 10l eenigen vreemden dienst naar Oost-Indien, en tegens die geene, die sicb in soodaanigen vreemden diensl verhnyren of begeeven, niet na behooren worden geobserveert en dat oock somlydts ondernoomen worden saaken, met bet octroy en geëmaneerde placaaten strydigb, die sommige per soonen abnsivclyck vermeynen daar by niet te weesen verbooden. Soo ist, dat wy verders tol elucidatie van bet voorsebreeve octroy en inbaererende de bier voorgemelde onse placcaten, goetgevonden bebben op nieuws ende by ampliatie van dien te ordonneeren ende stalueeren, ordonneeren en statneeren by deesen: Eerstelyck, dal geene ingeseetenen ofte inwoonders deeser landen sullen vermoogen geduyrende den tydt van het voor sebreeve geprolongeerde octroy, dat is tot den jaare 1740 incluys, te vaaren of handelen op Oost-Indien, directelyck ui indirectelyck; en selver meede niet te sendën of aan anderen, daar na toe gaande, het sy bedienden van de Compagnie of andere, mede te geeven eenige goederen of koopmanschappen, op halve of meerdere of mindere winsten, ofle oock eenige goederen of koopmanschappen van daar herwaardts te laaten komen, op de poenen in hel octroy liegroepen, en daarenbon ven, dat het geene by de rontravonleurs in voegen voorsebreeve naar Oost-Indien versonden of wel van daar ontfangen sal worden, sal syn en blyven ten behoeve van gemelde Compagnie, ende dat de selve con Iraven ten rs noch booven dien sullen verbeuren viermaal soo veel als hel verbeurde sal bedraagen, te appliceeren een derde voor den aanbrenger, een derde voor den Officier, die de calange sal doen, en een derde voor den armen. Ende op dal ons ooghmerek hier in beter agtervolghl worde. verbieden wy aan alle Notarissen en andere; persoonen, wie sy zyn, van luyden, dewelcke in dienst van de Compagnie op haar
1717 C. VAN SWOLL. 105 vertreck naar Oost-Indien slaan, eenige obligatien, schuld-ofte boderaerybrieven te passeren, aan te neemen of ie doen tee kenen van eenige soodanige goederen, die sy, Notarissen, sullen vermeynen op halve, meerder of minder winst meede gegee ven Ie syn, onder wat naam het sonde moogen weesen, direct ol' indirectelyck, op poene van honden guldens voor veder soodanigh geschrift, als ter contrarie soude syngepasseerl.cn dal liooven dien, soo hlycken kan ol' beweesen worden, dat ge melde obligatien, schuld- ol' liodeineryhrieven voor goederen, op halve, meerder of minder winst, als booven, meede gegeeven, gepasseert, geteekent of verleeden syn, hel sy hier Ie lande of in Indien, van luyden, die in dienst van de Compagnie der waarts koomen te gaan of te repalrieeren. dat in allen ge vallen daar op, als spruytende uyl oorsaaken, strydigh tegens de placaaten van den lande, geen reght sal gedaan werden, als meede ter dier saake geene arresten op meede gebraghte kisten of goederen gedooghl, veel min verslaan worden soo daanige kisten, goederen of rnaandtgelden voor den inhoude van de voorschreeve obligatien, schuld- ofte bodemerybrieven verbonden of executabel te syn. Ten anderen, dat geene ingeseetenen of inwoonders deescr landen ende specialyck geen zeevarende luyden haar sullen vermoogen te begeeven in dienst van eenige Koningen, Princen ofte biiytenlandtscbe Oost-Indische Compagnien of oock wel van andere particuliere uylreeders of bandelaars in vreemde ryeken ofte landen, om met der selver scheepen na Oost-Indien te vaaren of daar Ie handelen; ende by aldien sy sulcks al bereyts souden moogen hebben gedaan, dal sy de voorschreeve diensten sullen hebben te verlaaten en hun ten langhsten binnen den tydt van drie maanden wederom bier Ie lande, ter plaatse baarer residentie, te begeeven, op poene, dat de overtrecders van dien ten eeuwigen daagen uyl deese Ver eenighde Nederlanden gebannen ende dal alle baarc goederen als geconfisqueert, verbeurt en vervallen by de Officieren van de plaatse naarder residentie olie daar de selve geleegen sou den moogen weesen, aangetast en verkoght sullen moogen
1717. C. VAN SWOLL. 106 worden; ende dat voorts, soo wel hier te lande, als in de Indien overal, soodaaöige overtreeders v;tn deese ordonnantie, in den dienst en op soodaanige uylliecmsclie of andere parti culiere scheepen, hnvlen de voorschreeve Oost-Indisch Com pagnie gevonden synde, gesaiseerl, aangehouden ende legens haar luyder persoonen ende goederen gedecreteert en geëxe- Cuteerl sullen worden de poenen en straffen, en nainentlyck de straffe des doódU, l»v onse voorgaande placaten ende speeialvek by dat van den 8 October 1680 gestalueert. Ordonneeren voorts alle officieren en justicieren in dese Ver eenighde Nederlanden, mitsgaders oock allen den geencn, soo in onsen dienst, als van de Oost-Indische Compagnie weesende, binnen de limiten van hel. octroy hun hier na Ie reguleereu en de poene, by deesen en onse vborige placaten geslatuceil tegens de overtreeders der solver, in alle rigeur te vervolgen. decreteeren en executeeren, sonder eenige conniventie, oogh luyckinge of dissimulatie; des sullen allen die geene, die haai volgens de boovengeroerde beveelen binnen den tydl van drie maanden wederom binnen deese landen, ter plaatse van haar voorige residentie, sullen begeevcu ende haar beken) sullen inaaken aan Burgermeesteren aldaar, impuniteyt genieten van het geene by haar legens voorige onse placealen op dit subject is begaan. Ende laatsllyk, dal niemand! van de onderdaanen ofteinge seetenen van den Staal eenige inlage sal vermoogen te doen' te participeeren ol'te sich in eeniger manieren te interesseeren in eenige buytenlandtsche Oost-Indische Compagnien ofte baar in te laaien in eenige vaarten of handel, dewelcke door deese en geene particuliere uytreeders ofte handelaars uyl andere ryeken olie landen na Oost-Indien souden moogen worden ondernoomen, op poene, dat de contra?enteurs van dien sullen verbeuren viermaal de waarde van de inlage of van de portie, waar voor sy sullen hebben geparlicipeerl of weesen gcinle resseerl in eenige buytenlandtsche Oost-Indische Compagnien olie in eenige vaarten of handel, dewelcke dpor deese of geene particuliere uytreeders of handelaars, uyl andere ryeken en
1717. C. VAN SWOLL 107 landen naar Oost-Indien sullen weesen ondemoomen, soomeenigh maal sy de inlage gedaan ofte portie of aandeel in de voorsz. luiytenlaudlsclie Compagnien, vaarten of liandcl geuoomen sullen helilien ofle, geealangeert synde, daar in sullen hebben gecontinueert, te appliceeren een derden voor den aanbrenger, een derden voor den Officier, die de ealange sal doen, ende een derden voor den armen. En devvyl ondervonden werdt, dat eenige baatsuchtige luyden haar als Factoors ofte Commissionarissen ten dienste van de voorschreve buytenlandtsche vaarten ofte rederyen laatcn ge bruycken met het aanneémen, werven of betaalen van varent volck en insonderheyt met de goederen, uyl Oost-Indien over gebraght, hier te lande in commissie te ontfangen, over te neemen en te verkoopen; soo verbieden wy insgelycks aan alle ingeseetenen ende onderdaanen van deesen Staat de voor* schreeve commissien aan te neemen olie sich daar toe te laaien employeeren, op poene van duysenl guldens ende arbitraire straffe, en daarenbooven de verbeurtenisse van alle soodanige goederen ende koopmanschappen, ten profyte als booven, welcke mei eenige scheepen, buyten die van de geoctroyeerde Neder landsche Compagnie, uyl Oost-Indiën, het sy in andere landen van Europa overgebraghl en van daar in deese landen ofte wel directelyck in deese landen overgesonden en in gebraghl syn. om in commissie voor reekeningh van gemelde buyten landtsche rederyen of oock vooreygen reekeningh te debiteeren, verkoopen of te versenden, behoudens dal daar onder niet begreepen of verslaan werden eenige goederen ende koop manschappen, dewelcke uyl Oost-Indien in Europa eenmaal syn ingehraght en verkoght geweest; en de welcke die geene, die de selve sal hebben gekoghl of doen koopen, na deese landen koomen over Ie seuden of te ontfangen, om vervolgens voor reekeningh van particulieren of voor eygen reekeningh te debiteeren, verkoopen of versenden, hel welck de geene. die eenige Oost-Indische goederen ofte koopmanschappen, waar op de suspicie sal vallen, aan handen krygen en de selve binnen deese landen souden willen verknopen, ten allen tyden
1717. C. VAN SWOLL. 108 door of van weegens Bewintbebberen dor geoelroyeerde Oosl- Indische Compagnie, des gerequireert on geinsinueerl synde, aan de selve of wel in cas van onwilligheyt aan den rechter van de plaatse of Magistraat van de plaats, daar de verkoopinge geschieden sal, met beëedighde atteslatien of ander satisfactoire bescheyden van de plaats, daar de eerste of voorige verkoop en uylvoer in Europa gedaan is. voortaan sullen moeten doen blycken ende met eede solemneel verklaaren, voor en aleer die goedo ren van de plaatse, daar se moghten opgeslaagen syn, vervoer! of met die verkoopinge hier te lande sal moogen werden voortgegaan, gelyck meede de voorsclireeve Oost-Indische waaien en koopmanschappen niet anders dan met boovengemelde bc selieyden behoorlyck voorsien synde, binnen deese gelinieerde Provinciën sullen moogen werden ingevocrl, op verbeurte der selver en verdere poenaliteylen, bier vooren gestatueert. Ende op dat niemandl bier van eeuige ignorantie mooge prclendeeren, ontbieden ende versoeken wy de heeren Staaten, Gecommitteerde llaaden en Gedeputeerde Staaten van de respec tive provinciën en allen andeion Officieren en Justiciercn van de selve landen, dal sy deesen onsen placate van stonden aan alomme doen verkondigen, publiceeren ende afligeeren ter plaetse, daar men gewoon is soodanige te verkondigen, publicatie ende affixie te doen, mitsgaders in de sleeden en plaatsen buyten de Vcreenigbde Provinciën, onder ons gebiedt weesende; procederende en doende procederen tcgens de conlraventeurs ni overtreeders van dien tot de voorsclireeve poenen en straffen, aangesien wy bel selve len dienste van den lande bevinden alsoo Ie behooren." Dit stuk is in Indië afgekondigd den 27 st " n Julij 1718 en herdrukt, alsmede op nieuw verzonden naar alle gouverne menten, direcliën, enz., in gevolge resolutie van 21 April 1724 27 September. Verbod tegen particulieren handel t>i> Nederland, het verpanden van soldij-rekeningen, enz. Dit stuk, nagenoeg gelijktijdig niet het vorenstaande door de Indisch»! Regering uitgevaardigd, luidt, als volgt :
1717. C. VAN SWOLL. 109 Off wel de Compagnie by do successive octroyen, placaten en ordonnantiön van de lm. mogende Heercn Staten (ienerael, alssouveraynender Vereenigde Nederlanden, tol, allen koophandel in dese landen, me) aytsluytioge van alle andere ingeselenen en onderdanen der gem. Nederlanden, alleen geauthoriseert en geregtigl is, om daer uyt te konnen goet maeken en vinden de swaere ongelden, die, deselve Comp e successive dragen moei in hel doen van sware en kostbare equipagien, het onderhou den van veele gnarnisoenen en stercktcns als andersinls meer, evenwel veele baatsugtige Inyden en woekeraers, soo onder liare loontreckende dienaren als enkel gepermitteerde ingese tenen off burgers, haer niet ontsien sig tegens de successive octroyen en placaten van haer hoog 1110., als oock tegens de successive placalen en ordres vande Heeren Bewinthebberen in het vaderland en de Hooge Regeling in dese landen, de Corop" in haren privaliven gepenuilteerden koophandel allesints, soo verre hun uiogelyk sy, tot groole schade en eyndelycke ruine van deselve Comp e (e onderkruypen en benadelen, daertoe onder veel andere praclycquen en particuliere handelingen haer ook ltemoeyende met bet toestellen en uyt reden van veele carga. soen kisten op hel. vaderland, daer toe niet alleen giootelyks misbruyckende, dat aen een yder op de thuysvarende scheepen onder het gemeen werd toegelaten een kist nae syne qualiteyt of gagie te mogen mede nemen, schoon vele en verre de meeste ouder de selve soo veele niet hesillen, dat sy een kist magtigh syn, veel min deselve van bun eygen met waeren van negotie souden konnen vullen, maer ook daer door, soo veel haer doenlyk is, bevorderen en stabileren een handel van vele voornaemste Indise waeren, en onder deselve groote qualiteyten van de iynsle en beste manufacturen deser landen, als witte en geschilderde lywalen en stoffen van zyde, enz., lot merckelycke schade en afbreuk van de Comp" in haeren ge authoriseerden en geoctroyeerden handel, dewyl soodanige reders en handclaers oorsack syn, dat jaerlyks in hel vader land di! marden en winckels met die particuliere goederen syn vervuil, voordal de Comp' de hare debiteren kan, hehalven
1711. A. VAN RIEBEECK. 11 24 Februari). Bepaling, dat de aansprekers (bidders) te Batavia door hel Collegie van Schepenen zouden be- noemd worden. 14 April. Bepaling van den prijs, Ie belalen door de Compagnie voor de aan haar oji Java Ie leveren koffij op 8 zware stuivers het pond. Deze prijsbepaling regelde zich naar den prijs, welken de Compagnie gewoon was Ie Mocha voor koflij te belalen. De Regent van Tjiandjoer had 102 ponden koffij in Com pagnie's pakhuis geleverd, — vermoedelijk de eerste koflij, welke aldaar is ontvangen. 16 April. Bepalingen nopens onwqlig geld. Met »seer veel ongenoegen" had de Kegering vernomen, dat »vcele boosaardige baetsoeckers, ons jongste plaeaal van den 27 en December 1710 tegen het gesnoeyde payement misbruykende, occasie genomen hebben om d'onnosele menschen een quaden indruk en affkeer in te boesemen tegen alle soorten van schellingen en dubbelde stuyvers, aan welker rontheyl maer iets manqueert ('t gene nnglans liyna aan alle nieuwe, wigtige schellingen en dubbele stuyvers te sien is) en daarop hare personagie te spelen van soodanige deugdsame en wigtige gelden voor een veel mindere waerdye te willen aennemen off andersints aff te wysen; wacr by nog mede vermerkt werd, dat 'er veele sonder schroom onderstaen het gesnoeyde geit aen d'onnosele inlanders en and're te obtr uderen; om welk verfoeyelyk quaet, waer door den gantschen handel ge slrcmt wert, tegen Ie gaen, in Kade van India op den 27 ,n Marlv laatstleden geresolveert is, een iegelyk by placate (gelyk geschied by desen) op hel scherpste en ernstigste te inter dieeren en te verbieden na de publicatie deses eenig gesnoeyt geit, niet alleen van schellingen en dubbele stuivers, maar ook van ducatons, ropyen ofte and're goude ofte silvere munle
1717. C. VAN SWOLL. 110 dat dien mors- en woecker handel, by dewelke doorgaens de gene, die soodanige kisten werden opgedrongen of mede gegeven, seer weynigh en altyt hel minst profiteeren, nogh verselschapl gael niet alleen met liet verpanden der soldy reeckeningen, dal. Ity den artieul brief en verscheyde bysondere placaten en insonderheyl by die. dewelke jaerlyks tot narigt voor alle tliuysvarende persoonen werden geémaneert en gepubliceert, soo boogli verboden is. inaer ook nog daer en boven van bet passeren van onware en loose oi' in der daet valsebe obligalien, alleen soowel als de in pant gegevene zoldy reecq. tot securiteyl en pant der minne voor het bedragen der cargasoen kislen, die men de luyden verre boven hare waerde weet op te dringen en mede te geven, daer soodanige obligalien nogtans geslell werden te sprnyten nyl effectivelyk aengetelde contante penningen met renunciatie van de gewonebenificien, daer ontrent in reglen bekend; soo is '1, dal wy, willende tegens die schadelycke onderkruypingen en morshandel (die d'ÉJ. Conip' van lyt 10l tyl niet alleen een seer groot naedeel en vermindering in hare wettige voordcelen heelt toegebragt, maer ook veel nadeel en schade ontrent bare kostelycke schepen, die daerdoor veeltyts soo overmatig belemmerd werden, dal sig by opkomend swaer weir niet konnen redden, soo dal men daei' aen nae alle waerschynelykheyt wel sonde mogen loesebryven hel verlies van verscheyde kostelyckeretourschepen, die sedert eenige jaren syn veimisl off aglergeMeven, sonder dat men daer van eenige seekere tydhige bekomen heelt) eenmael nae vermogen voorsien, op hel aenschryven ende de ordre oi begeerte der Boog lal. Meeren Seventhienen, representerende de Generale Nederlandse Oost-Indise Camp", by baer Hoog Ed. missive van den 2B e " September 171 b' om daer aen, 10l belet van dien ongeoorloofden handel, te voldoen, op den r.0 1 " Augustus deses jaers in Rade van India nodig geagl en be slooten hebben te statueeren en ordonneèren, soo als wy tot nader verklaring en amplialie van baer Ed. Hoog Aglb. be geerte en reglement op de bagagie der repatrieerende luyden en onse daerop geëmaneerue placaten van den ü" 1 November
1717. C. VAN SWOLL. 111 1713, 8 e October 1714 en don li"' September 1716, ordon neeren en statueeren by desen: Dat nieinant, ler ilcn diensl ofte gehoorsaemheyt van de generale Comp' sorterende on hier te lande verblyvende 01l nae hel vaderland veil rockende, in wat qualiteyl het soude mogen wesen, sig sal mogen aenmatigen off verstouten voor andere te niaeekon, te prepareren of uyl te reden ollookreci proque van andere Ie accepteeren off aen te neemen om te ver voeren eenige soodanige loegemaecktc of uytgcrede cargasoen kisten, als nu eenige jaren in grooten irclalc syn vervoert ge worden, 'l sy op wat voorwaerde ofte cónditien van halve of moor en mindere winsten, of hoedanigh anders men hel sonde mogen noemen, ook selve niet ter enkele bestellinge, 't sy mei off sonder loon, off wal anderen uytwegb men daer toe sonde mogen weten uyl te vinden, en dal niet alleen op poene van confiscatie van alle soodanige uytgereede cargasoen kisten, 'l s\ hier off in hel vaderland, daer men deselve sal ont decken, 10l schade vanden uylreder, inaer dal denselven ondo den aonneemer olf vervoerder van soodanigen kist olf kisten, beyde ook nog daer en hoven vervallen sullen in een boete van 't viervoud van de waerde der kist of kisten, die men uyl gereed en aangenomen olf vervoert sal hebben, dog aglor haelt sullen syn. nae den inhoude van hel placaet der Hoog Mogende Hecren Stalen Generaei van den 11' 1 '" Auguslv 1698, behalven dal ook de uytreders van soodanige kisten, die men by aglerhalingo bevinden sal hier te lande te wesen geselen, sonder aenschouw van persoonen, qualiteyten o 11' sexe, als scbadelycke contraventeurs en onderkruypers van 's Comp' handel, waer uyl deselve alleen en dat macr seer beswaerlyck off ler naamver noot beslaeu kan, nae het vaderland sullen werden op en wogh gesouden, sonder daer in, als gesegl, ymanl te verseboonen, soo dat ook de mannen daer in voor hare vrouwen sullen moeien verantwoorden on hare ontken tonisse by overtuyginge van hare vrouwen haer niet sal konnen verschonen, om niet met haer tegelyk nae hot vaderland te werden op en weg gesouden.
1717. C VAN SWOLL. 112 Voorts werd een ygelyk, die nae het vaderland komt te \dl rocken of hier te lande Ie verblyven, 'tsy hoge off lage officieren en gcmcene, item vrye Inyden en passagiers, niet allen ernst gewaerschouwt en verboden, voor de vertreckende om nae het vaderland mede te voeren, en voor de verblyvende hier te lande om derwaerts, 'tsy ter negotie off andersints te versenden eenige manufacturen deser landen, hestaande uyt witte en geschilderde lywaten, item stollen van zyde, met en sonder goud en silver hewerckt, die lot den handel bequaem en niet reets tot huys en lichaems gehruyk versneden en geapproprieert syn, en dat alsoo wel niet met gepermitteerde en gebrande, als met andere ongebrande kisten olf verdere emhalagie, op peene, dat alle soodanige particuliere, tot den handel dienstige lywaten en stoffen geligl, aangehouden en geeonlisqueert sullen werden, soo wel hier te lande als in hel vaderland, uyt alle kisten, kelders, pothuysen off andere emhalagie, tlaer men deselve maer sal aantreffen en ontdecken, 't sy die andersints gemerkt ende gebrand syn ofte niet, devvyl de Heeren Principalen den handel van Indise ma nufacturen, in lywaten en stoifen heslaende, alleen voorde generale Comp e . begeren te houden, met uytsonderinge van alle andere personen, 't sy dienaren olf burgeren, die alleen werd toegelaten hare gepermitteerde kisten, boven het nodige lot lyfsgebruyck, by continuatie te inogen vullen met thee, porcelyn, lackwercken en diergelyke klecnigheden; en hierom werden dan de gecommitteerdens tot het mereken en branden der kisten speeialyk geordonneerd in het voois, vverek, soo te samen als een yder in het bysonder, daer omtrent wel toe te sien en gene kisten, kelders, polhuysen off andere emhalagie off casjens, die voor thee doorgaen, te niercken off branden, die met lywaten off zyde stoffen voor het geheel of ten deele syn besel, ook gene derselve de eygenaren lerugh te geven, maer aeu te houden, 10l daer van aen den Gouverneur Generael rapport gedaen en vervolgens daer over nader ordre out fangen sullen hebhen. Ook werd een yder, 'tsy vertreckende olf hier Ie lande
1717. C. VAN SWOLL. 113 N DEEL IV verblyvende, l>y renovatie van het gene by den generalen articul brief en verscbeyde placcaten deser Uegeringe tegens liet verkopen, beswaren en verpanden der soldy reeekeningen van 's Gomp 9 dienaren is gestatneert, specialyk geadverleert en geboden baer in die en alle andere deelen nae den gem. arlicul briefen de snecessive en jaerlyckse placaten te reguleeren en deselve precise te agtervolgen, om buylen scbade Ie blyven, dewyl men gesinl is daer op veel naeuwer Ie letten, als nu eenigen tyt is geschiet, gemerekt de misbruyeken en over tredingen sedert eenige jaren daer innc seer syn vermenig vuldigt, en gevolgelyk vereyst, dat de poenen, daer tegens geslatueert, legens de overtreders stiptelyk werden geëxecuteert, daer onder by desen specialyk begrypende en verbiedende bet verbinden off verpanden van soldy reeekeningen, nevens hel passeeren van gclingeerde obligatien tol pand der minne voor soodanige uytgerede en aengenome cargasoen kisten, op deselve poenen, als voorwaerl tegen bet uytreden en aennemen van voois, kisten syn gestatueert, namentlyk confiscatie van soodanige reeekeningen en royeringh van soodanige obligatien, even of die niet waren gepasseert, nevens een viervoudige boete van bet bedragen der reeekeningen en obligatien, even als of de eerste in effecte waren verkogt ofte veralieneert geweest. Kn om soodanige uytreders en aanneemers van cargasoen kisten te beter te konnen nagaen en agterbalen, werd aan alle notarissen, die hier ter stede syn geadmitleerl, in bet gemeen en een yder van baer in het bysonder, by desen wel specialyk gelast en aanbevoolen, dese regeringe, van den dag, dat desen sal wesen gepubliceerl, alle maenden, in het begin en sulx voor den S 3ti:n der iiiaend, te bedienen en aen den Gouverneur Generael over te brengen een pertinente en by baer onder tekende lystc ofte register van alle obligatien en schuldken nissen, die de voorgaende off verlope maend voor baer sullen wesen gepasseerd, met aanwysinge van de namen der debiteu ren en crediteuren, nevens het bedragen der sommen en de oorsaken, wacr uvt deselve spruylcn, om vervolgens gestelt te werden in handen van den Advocael Gscael van India, om
1717. C. VAN SWOLL. 114 daerop te doen enqueste en, sooveel doenlyck, te agterhalen en calangeren, die de stoutheyt sullen hebben sigb verder niet het uylreden of vervoeren van particuliere cargasoenkislen off het verkopen off verpanden van sokly-reeckeningen en liet verleenen van loose obligatien te bemoeycn off daeraen schuldig te maecken, verstaende, dat dese ordrc voor alle notarissen jaerlycx door deselve sal moeten werdeu agtervolgt en slant grypen van den dag der publicatie vande gevvoone placalen voor alle thuysvaerende personen tot dal het laetste en soo genoemde thee schip, 't geen ordinair in de maand February afgaet, vertrocken en alsoo de besendinge en liandcl oj) hel vaderland tot het naestvolgende najaer gesloten sal wesen: werdende oock bovendien de respective fiscaels, soowel den Water-fiscael als den Advocaet-fiscael van India, serieus gelast alle mogelycke devoiren aen te wenden tot ontdeckinge van alle contra ven tien. die legens hel in desen geslalueerde soude mogen werden ondernomen, en daarby die van den agtb. llaed van justitie deses casteels ge recommandeer l legens de overtreders nae vereysch en met rigeur Ie procederen. 27 September. Vernieuwde afkondiging van de vier plakalen, »concernercnde de thuys vaerders" (7 Novem ber 1712, 6 November 1713, 5 Oclober 1714, 5 September 1716). 5 October. Reglement op de bagage van »thuy stoerders." Zie bij 27 Julij 1718. 13 November. Uitschrijving van een algemeenen rust', dank- en bede-dan m'!jcns het aanslaande vertrek van de retour-vloot. 21 December. Verbod voor de bedienden op (te builen kantoren dienaren der Compagnie, gelijk of ftoogcr in rang dan een vaandrig, zonder vergunning van de Iloofje Regering » emeriti te stellen.''
1717, 1718. C. VAN SWOLL. 115 '. December. Bekendmaking nopens het verpachten van de -generale en gemeene inkomsten deser stad Batavia" voor het jaar 1718 op 31 Dec. 1717 en nopens pachters, borgen, enz. Dit stuk is eene herhaling van het stuk, medegedeeld op bladz. 90. 1718 18 .lanuarij. Afschaf/int/ der beëediging van de scheeps- rekeningen van 'geconsumeerde provisien en uytgegeven «contanten" op reis van Nederland naar Indiê. De Regering zag de noodzakelijkheid dier beëediging niet in, vermits de rekeningen »meest alle op een uyHopen." Uil deze resolutie blijkt ook, dat de wettige duur eener reis van Nederland naar Indië toenmaals was 7'/ 2 maanden. Voor eene kortere reis werd eene premie uitgekeerd. 25 Januari). Regeling van de onkosten, welke ten aan- zien van geconfiskeerde goederen mogten in rekening worden gebragt. De Raad van justitie te Ratavia had ter zake zulke »exces »sieve" rekeningen ingediend, dat de helft der waarde van de geconfiskeerde goederen aan onkosten werd opgebragt. Ter vermijding van »veel nasleep, mitsgaders verdere liac »quetlen" keurde de Regering die rekeningen goed, maar bepaalde, dat voor den vervolge de onkosten zouden mogen liedragen: 1° de twee per c l . uyt alle geconfisqueerde goederen, ten behoeve van de leden der justitie, die gestaan hebben over de inventarisatie en verkoop van deselve, van ouds toegelegd en nader vermaand by de resolutie deser taeffel van den S"" 3lay 1688;
1718. C. VAN SWOLL. 116 2° de scs per c'. vnn do. substiluiten 01l geweldigere, die liaar voor de aanhalinge syn toegelegd uyt het geprocedeerde by de resolutien deser taefl'el van den 21 en December 1666 en 6™ November 1682 en nader vermaand by die van den scn5 cn May 1688, soo even genoeml: 5° liet vendu salaris tol 4 per c'. voor den Secretaris en 1 per c'. voor den Deurwaarder, te weten, wanneer de aangehaalde en geconfisqueerde goederen in effecle op bet stadhuys en by den Raad sullen weseu opgeslagen en vcrkogt, en den Secretaris en Deurwaarder de moeyte en risico daar van stillen hebben gehad en gelopen; maar niel meer van sodanige goederen, die in 's Comp 8 pakhuysen opgeslagen en door de bediendens van desclve daar uyt verkogt oiï by taxatie voor d'E. Comp. aangenomen sullen wescn, na de resolutie deser taefl'el van den 10 cn September 1677 ('), en hier mede alsnu te, vernietigen en voor kragteloos te verklaren alle andere resolutien, die biermede stryden, speciaal die van den 2™ September 1697. 4° bet verschot van den Secretaris of Deurwaarder voor coelys en prauwloonen tot het afhalen en transporteren der aan gehaalde goederen na de plaatse, daar die, 't zy op hel stadhuys oif binnen 's Comp 3 packhuysen sullen werden opgeslagen, sonder meer, dewyl men, als gesegd, voor hel aanslaende in saken, d'E. Comp. en den Fiscacl betreffen de, niet meer sal mogen opbrengen eenige vacatie-gelden voor leden van den Raad, Secretaris, geswoore clerquen en andere mindere dienaren van de justitie, die volgens de Statuten van Batavia, onder den litul van Secretaris en Deurwaarder of Stads-bode, art. 7 en 11, gehouden syn de Comp. ofte den Fiscael voor hare lraclamenl.cn te dienen, gelyk ook den Secretaris voor sig selve niet meer sal mogen op brengen eenige sequestratie en salaris van penningen. (') Bij <lezo resolutie is afgewezen hel verzoek van den Secretaris van den Raad van justitie om vendutie-geld wegens aangehaalde en geconfisqueerde 43 balen Bengaalsche zjjde, «omdat alle deselve zyde bj d'E. Comp. na taxatie •aengenomen ende I bj rendntie verkoghl geworden."
1718. C. VAN SWOLL. 117 geprocedeerd uyi aangeslage en geconfisqueerde goederen, aangesien men daar aan niet als gantsch oneygen en tcgens haar natuur de naam van sequestratie gelden ge ven ol' opdringen kan, na 'I gecne daar van by de lyste der salarissen voor den Secretaris van den jare 1668, art. 31 en 52, kan werden gesien, gemerkt hy, Secretaris, l>y hei aannemen van sodanige goederen voor d'E. Comp. geen penningen bandeld off behoeft Ie handelen en hy van het geene van hel stadhuys verkogt werd, syn ven dngeld komt te trecken; en eyndelyck, dat. ook door hem, Secretaris ofte den Deurwaarder, niet meer opgehragt sullen mogen werden eetiige ongelden van traclamenten voor de leden der justitie, Secretaris, geswore clerq of andere hedientens, als een misbruyk van weynige jaren, maar in gevalle van noodsacckelykheyd, na de apparente geduursaambeyd der voorvallende commissien, daar toe op d'ordonnantie van den heere Directeur generaal het nodige met een spaarsaine hand nvt 's Comp s . magasynen te laten verslrecken, soo als geschied omtrent andere ministers van de Comp., wanneer tot extra-ordinaire commissien werden geëmployeerd. 26 Februari j. Bekendmaking, dal de Diakenen Ie Ba- tavia op 2 Maart 1718 openlijk verantwoording zouden doen van hunne administratie. Zie verder hij 16 Fchruarij 1713. o April. Bepaling, ditl de gage van landloopers of tdrossers 'onder die van de zeevaar!," die langer dan eene maand van de Itnn bescheiden plaats afwezig waren geweest, als die van deserteurs afgeschreven en hunne soldij-rekeningen gesloten zouden worden. Uil eene rol van absenten was gebleken, dat ettelijke zee varenden, niet alleen dagen en weken, maar zelfs maanden afwezig hieven.
1718. C. VAN SWOLL. 118 Voor de afschrijving moest de Equipage-meester op den eersten dag van elke maand aan liet Opperhoofd van hel generale soldij-kantoor bezorgen eene lijst der afwezigen van hunne schepen gedurende eene maand of langer. Wie hunner later weer te voorschijn kwam, mogl slechts met goedvinden van de Hooge Regering op nieuw ingeschreven worden. 22 April. Bepaling, dat inlandsche hulp-i roepen, na afloop eener expeditie, hunne wapenen ter bewaring moesten afgeven aan hunne hoofd-officieren. Ter zake was »nog noyt een vaste ordre beraamd." Gewoonlijk trachtten de inlanders, die voor de Compagnie hadden gestreden, »na liaere terugkomst uyt de een oll'ander «expeditie, haar piecken maar ten eersten voor gereed geld »quyl te maken, waar door noyt haere wapenen gereed heh »hen, wanneer hel vereyst, maar dan eerst doorgaans het • meerder gedeelte der piecken nog moeten laten maken, •alsse behoorden gereed te zyn." In 1718 vroegen de officieren der Balinesche hulp-lroepen omeene regeling van deze aangelegenheid; en om aan die troepen »geen gelegen theyd tot mistrouwen en argwaan te • geven" bepaalde de Regering, dat de hoofd-officieren, »yder »in syn campon, eene bequaeme plaats afsonderen en doen • vervaardigen soudc tot het bergen van alle geweiren, tot »yder campon behorende, en dal onder het opsigt en bewa •ringe der gesamentlyke hoofd-officieren, tot yder campon • behorende." 29 April. Bepaling, dal tractementen van in lndiè geboren en aangenomen Compagnie's dienaren in lndiè afbelaald tnogten worden. 29 April. Last om «geringe boedeltjes van gegagieerde ■dienoren, die sonder testament of bekende, wettige «erfgenamen honen ie. overlyden," aan de administratie run Weesmeesteren over ie geven of ie loten.
1718. C. VAN SWOLL 119 13 Mei. Aanstelling van een vijfden Notaris te Batavia. Volgens den President van Schepenen werd »door de pre »sente vier Notarissen liet gemeen niet ten genoege gediend." 31 Mei. Wijziging van de bepaling nopens salut-scholen, vastgesteld bij de resolutie van 23 April 1678. Voor extra-ordinaire Raden van Indië, van eenige oorlogs cxpedilie terugkeerende, zoude voortaan het salut uit 7 kanonschoten bestaan. Voor de ordinaire Raden zoude zulks »nae rato" verhoogd worden, »als het nodig sal syn." 15 Julij. Verbod voor leden van de Hooge Regering legen hel weigeren »zig in dese of' geenc expeditie te üaten employereri', wanneer de keus op één hunner was gevallen. Dit voorschrift is afkomstig van Heeren XVII ncn . 15 Julij. Verbod voor Chinezen, van de specerij-eilanden naar Batavia gekomen, derwaarts terug te heeren. Dit verbod is afkomstig van Heeren XVII ncn , die levens gelastten, dal de Chineschc anachoda's en matrozen op de specerij-eilanden (Molukken) moesten uitsterven 15 Julij. Bepaling, dal kinderen, in Indië geboren of "buyten dienst" in Indië aankomende, niet in Com pagnie's dienst, moglen aangenomen worden. Dit voorschrift is afkomstig van Heeren XVII 1 "". 16 Julij. Bekendmaking, dal de buiten-regenten van
1711. A. VAN RIEBEECK. 12 uyt te geven, op verbeurte van desclve ten voordeele van de Diaconie-armen deser stad, en arbitraire correctie daar en boven, indien het moet willig off frauduleus komt Ie geschieden, bysonderlyk van een Chinees, binnen dese stad olï voorsteden reinorerende, mitsgaders die ergens ter marckt sitten ofte hare coopmanschap omdragen, alsoo deselve, met den handel meest bestaande, niet wel geoordeelt konnen werden sulx uyt onkunde te doen, maer veel eer voor de principaalste oor saken deser verwarringen gehouden en daarom ook des te rigoureuser gestraft moeten werden. Opdat nu wyders alle goede ingesetenen legen alle sou danige bose baatsoeckers na vermogen te hulp gekomen mogten werden, soo werd by desen een iegelyk geordonpeert, alle haer gesnoeyde payement van schellingen en dubbele stuyvers binnen ses wecken, te rekenen van dato deses, Ie brengen op het stadbuys, in de vergaderkamer van den borgerlyken krygsraad, aen handen van onse gecommitleerdens, namenllyk den Bailliuvv en 2 Schepenen mei den gesworen off een ander clercu, welke aldaar Dynsdag, Donderdag en Saturdag, voor den middag van seven tot elff uuren, silling sullen houden en 'I selve gesnoeyde geit voor reecq van d'E. Comp e by het gewigt aannemen en haerl. daer voor weeder ander deuglsaem. hart en kleyn geit betalen, na de waerdye van bel silver, te welen 42 sware stuyvers voor yder thayl swacrle. Voorts werd een ygelyk by desen geadverteerl, dat men bevonden heelt, dat tien rd rs . aan ongcsnoeyde schellingen olie dubbelde stuyvers moeten weegen tien thaylen Japans gewigt, drie a vier masen onbegrepen, en een rd r . eene soodanige l.hayl, drie è vier condryn onbegrepen; soodal. een schelling twaelft* ende een dubbele stuyvcr vier condryn wegende piel afgewesen sullen mogen werden, al was bet ook wal schraalder; dat hier niet onder begrepen zyn de meerder wegende, gnxile. oude Vrie.se ruyter schellingen, die qaen niet by 'I gewigt. maer by de slux sal mogen oiitl'angen, soodal hel dan een iegelyk vry sal staen, en ook by desen geordonneer) weit. na te weegen wal by ontlangt, en hel onwiglig bevonden
1718. C. VAN SWOLL. 120 het Lazarus-huis op 20 Julij 1718 verantwoording zouden doen, van hunne administratie. Zie verder bij 14 Julij 1714. 27 Julij. Nadere regelingen nopens de bagage van repatriërenden. In lumne vergadering van 5 October 1717 hadden Hoeren Wijnen een „nader lyste en reglement op de kisten", enz. vastgesteld, luidende, als volgt: Lyste en Reglement, waar naar een yder, uyt Indien l'buys komende, van wat rang of qualiteyt desclvc ook soude wesen, niemant uytgesondert, in't mede nemen van't getal en volumen van syn bagagie sig preciselyk sal hebhen te gedra gen, ende waarop de fiscaals en gecommitteerdens lot het branden der kisten op bet vertrek der schepen gelast werden haar nauwkeurig Ie informeeren en 'I geen in getal, groote of qualiteyt van goederen dit reglement mogt bevonden wor den te excederen, niet te laten affgaan of, afgegaan en tegens de ordre aan boort gehragt synde, aan te houden, om daar mede gehandeld en tegens de overtreders geprocedeert te worden volgens de ordres van de Comp 0 ., sullende ter plaatse, alwaar hel oppcrhoofl vertreckt, desselfs goederen door ge conmiittcerdens uyt leden van den raad, in plaetsc vande ordina ris, daertoe gecommitteerdens, voortaen moeten gebrand worden; en soo onaangesien dit reglement imand, van wat rang of conditie die sonde mogen wesen, mogte bestaan ecnige meerder of ver dere omslag of wel desselfs goederen ongebrand int vaderland aan te brengen, sal hetselve ten profyte van de Compagnie werden aengehouden, werdende al hetselve aen de persooncn en bediendens, hier naer genoemt, alleen maer uyt conside ratie toegestaen, op dat een ygelyk soude weten, waer naer hy sig sal hebben te reguleren, als namentlyk aen den Gouverneur-Generael of Dircc _ 18 kisten. leur-Gencrael, J
1718. C. VAN SWOLL 121 Ordinaris raden, extra-ordi naiis raden, helsy deselve commandeurs van de re tourvloot syn of niel. Raden van justitie, gewesene gouverneurs en directeurs, als voren. Commandeur van de vloot, geen Itaad van India syndc. 10 kisten, lang 8 voeten, hoog en wyl 2 voeten, dog mcl familie overkomende 12 kisten, dog waervan maer 4 kisten niet chilscn, ly waten en zyde sloffen ge vult sullen ningen syn. hetzy met vrouw en familie mogten overkomen of niet. 12 Qeskelders van 12 11. yder of iels anders van deselve volumineusheyt en swaerte. 16 potten. 7 kisten, lang en wyl als lie ven, dogh met familie 0 kisten, waer van alleen 7> met lywalcn en zyde stollen te vullen als hoven. 10 (leskelders van 12 flessen yder of iets anders, als voren. 12 potten atchiar. 4 kisten, lg. Bv., hoog en wyt 2 v., dog vrouw en kinde ren medenemendc o kisten. 2 dito van de groole als ma trose kislen, dal is 4 voel lang, 1 '/ 2 voet hoog en hreet, sullende een der voornoemde vier groote en daarenboven een der voor noemde matrose kisten met lywaten en sydc stoffen gevult mogen wesen. 8 fleskelders van 12 flessen yder of iets anders, als voren. -10 potten atchiar of tamarinde*
1718. C. VAN SWOLL 122 Opperkoopman, geen comman deur synde, of een Mayor. Schipper. l'redicant. 3 kisten, lang en wyt als bo ven, dog met vrouw en kinderen 4 kisten. 2 dito van de groote als ma troose kisten, dat is 4 voet lang, l'/ï voet hoog en breet, daer onder een groote en een matroose kist met lywalen en zyde stoffen, als boven. 4 fleskelders van 12 flessen yder. 6 potten atchiar of tamarinde. 3 kisten,langenwylalsboven. 1 dito van de groote als ma troose kisten, dat is 4 voel lang en l'/j voet hoog en breet, onder deselve een kist met lywaten en zyde stoffen, als voren. 6 fleskelders van 12 11. yder 6 potten atchiar of iets anders daer in. 2 kisten, lang 5 voeten, hoog en wyt 2 voeten, met vrouw en kinderen 3 kisten. 2 matroose kisten, dat is 4 voeten lang, 1 >/ 2 voet hoog en breet, de boeken daar onder begrepen: een der selve matroose kisten sal mei lywaten en zyde stof fen mogen gevalt wesen. 2 fleskelders van 12 flessen. 2 potten atchiar.
1718. C. VAN SWOLL 123 Koopman, Capitain ofCapilain luytenarit. Onder-koopman, Luytenant of Vacndrig. Opperstuurman. Onderstuarman, winnende Imv ven f 26, Boekhouder of Adsistent, winnende f 20 en daarboven. 2 kisten, lang en vvyt als Loven, niet vrouw en kin deren 5 kisten. 2 van de groote als matroose kisten, dat is 4 voet lang, l'/ï voet hoog en breet, waarvan een matroose kist met lywalen en zyde slof fen, als lioven, gevult sal mogen syn. 2 fleskelders van 12 fl. yder. 4 polten atchiar of tamarinde. 2 kisten, lang 5 voelen, hoog en wyt 2 voeten. 5 fleskelders van 12 flessen of een kistje, hoog en hreel l'/s* lang S'/j voet, met lywaten en zyde stollen in de plaels. 2 potten atchiar. 1 kist van lengte en wyte als boven. 1 matroose kist met lywaten en syde stoffen. 2 fleskelders van 12 flessen. 2 potten atchiar. 1 kist van groote als boven. 2 fleskelders van 12 flessen df een kistje van 2'/ 2 voet lang, 1 voet hoog en brccl met Kwalen en zyde stoffen in de plaats. I potten atchiar.
1718. C. VAN SWOLL 124 Sergeant, Opperbarbicr, Sie kcn (rooster. Derdewaek, provisionele Adsis tent of Schryver, winnende onder de f 20 's niaands. Oppertiramerluyden, behalven de limmerkist, die niet ge reedschappen en niet mei koopmanschappen sal mogen gevnlt worden en ten re garde van de scheeps lim merlayden sal moeien he staen in een pothuys, lang 3Vi voet, wyt l'/j voel, hoog van agteren 2'/ 4 voet, hoog van voren 20 duym, 't scbuyne hoven deksel 14 duyni lireet; en die der huys limmerliiydcn lang 5 voet, wyt 1 tfoet, hoog van ag teren 1 voet 9 duym, hoog van voren 15'/ 2 duym, 't schuyne deksel lO'/j duym lireet. Hoogbootsman, Schieman, Kok, Bottelier, Opperkuyper,Con slapel, tweede Cbirurgyn, Opper zeylmaeker, Corporacl. 1 kist als boven. 1 lïeskelder van 12 Hessen of 1 kistje van 1 '/j voet vierkant niet. lywalcn en syde sloffen. 1 pot aleliiar, 1 kist, lang 4'/ 2 voet, hoog en brcet 2 voelen. 1 pot atchiar of een kasje, langh 1 '/j voet. hoog en lireet 1 voel, gevuld als hoven in de plaats. Ydcr 1 kist, lang 4 i j 1 voelen, breet 2 voeten en hoog ge lyke 2 voelen, suilende boven in de kist geplaesl mogen wesen een kasje, langh l'/j, hoog en breed 1 voet niet lywalen en sydc stollen.
1718. C. VAN SWOLL.» 125 Timmerluyden, die ten minsten /' 20 ter maand winnen, behalven liaer limmerkist, ter grootte en met onder scheyd, als voren. Boogbootsmansmaet. Schiemansmaet. Koks maet. Botteliers maet. Tweede kuyper. Scbeeps-corporael. Tweede zeylmaker. Trompetter. Quartiermeester. Konstabelsmaet. Landspassaet. Derde chirurgyn. Jong timmerman, winnende minder dan /' 20 ter maand, geen tinmierkisl. Jong kuyper. Jong zeylmaker. Provoost. Bosschieters, winnende van/' 10 10l / 12 ter maand. Adelborsten. Jong scbeepscorporael. Boolsgesellen, winnende/*9 ter maand, en daeronder tol jon gens incluys; item Soldaten. Yder een kist van 4'/ 2 voeten lang, breet 1 'j 2 voet, lioog gelyke 1 x / 4 voet, boven in de Kist sal een kasje, gcvull als boven, mogen geplaest. worden van een voel vier kant. Yder een kist, lang 4 voelen, breel l'/j voet, hoog gelyke l'/j voet met 12 stucken lywaten of zyde stollen, bo ven op te leggen, en niet ineenier. Yder 1 kist, lang s'/j voel. breel l voet 4 duym, lioog gelijke 1 voet 4 duym, niet 6 stucken lywaten of syde stollen, als boven. Alle de voorschreven kisten sullen moeten gemaekt wesen regl in den haak binnenswerks op de rynlandse maat. Vrye loyden, die na 't vaderland vertrecken en in Indien
1718. C. VAN SWOLL. 126 sullen geweest syn leeden van een burger collegie, als Schepenen, Weesmeesteren, elc. of wel hooft officieren der burger schut ter y en cavallery, mogen even soo veel en geen meerder bagagie mede voeren als by dit reglement aan een Koopman of Capilain in 's Comp* dienst werd toegestaen, sullende alle verdere gemeene burgers, voormaals in dienst van de Comp c geweest synde, niets meer in swaarte of volumen mogen mede nemen, als na de gelegentheyt ofte qualilcyt, waar in sy de Comp" ge diend sullen hebben en uyt dewelke sy in vrydom overgetreden syn, mitsgaders alle weduwen van 's Comp 0 dienaren ofte vrye luyden gereguleert worden naar de qualiteyt ofte bedieningen, die hare mannen respeclive, 't sy in of buyten den diensl van de Comp 0 ., mits niet gedegradeerl of gesenlenlieert synde ge weest, sullen hebben bekleet, op verbeurte van al het overige; ende dit alles onvermindert de ordres tegens het dryven van particulieren handel ende hel mede voeren van particuliere koopmanschappen van dese ofte geene op halve, meerder of minder winst, mitsgaders het passeeren van obligalien of schuldbrieven voor sodanige goederen, op peene, by voorgaande reglementen en de placaten van den lande daar tegens geslalueerl. Gedegradeerde of gesententieerde personen, il cm passagiers, buyten de bovengemelde personen, alsmede vrouwen en kinderen overkomende, sullen ider maar een plunje kist met kleederen, sonder koopmanschappen, mogen medebrengen. En op dat dit des te beter soude agtervolgt worden, is goetgevonden en verstaen, dal voortaen de kisten, kassen en verdere goederen, overgebragt by luyden, met Comp 5 . schepen overkomende buyten dienst of gagic, hetsy dat sy voormaels in Comp" dienst geweest syn of niet, door Commissarissen uyt de respectivc Kameren, over de visitatie gesteld, alle by provisie sullen werden aangehouden ter dispositie van dese vergaderinge, om op derselver onlslaging of absolute aanhou ding geresolveert te werden, ingevolge van dit reglement; sullende sodanige, by provisie aangehoude goederen op de lystcn der particuliere aangebragle goederen, die als nu jaarlyx werden overgebragt, moeten gesteld werden met specifiijue
1718. C VAN SWOLL. 127 aanwysinge, waar in deselve beslaan, beneffens de namen en qualiteyten van de overbrengers of eygenaars van dien. Des sullen Commissarissen voornoemt aan sodanige passa giers mogen toeslaan en laten volgen een kist met nood wendigheden of klederen, lot bun lyf behorende, sonder meer. Die op de reyse lot booger qualiteyl gevordert syn, sullen geen meerder of grooler kisten mogen overbrengen als de geene, dewelke sy volgen s bacr vorige qualiteyl op hun vertrek uyl Indien badden mogen hebben. Die op de reise verschanst of overgegaan syn van 't eenc schip op't ander, sullen de reden van die verschansing by extract authenticq van den boekbouder of sebryver moeien doen blyken, op verbeurte der mede gebragle goederen. Alles, wal buylen de kisten en gepermitteerde polten olf flessen in bel kooygoed of daar buylen werd overgebragt, sal len profyte van de Comp c worden aangehouden. De beeren Commissarissen, die uyl de respeclive Kameren sullen gecommitteert wesen tol de visitatie der kisten, sullen ge lieven indagtig te syn, geen ongebraude kisten of goederen vry te geven ingevolge van de resolutie van 15 cn September 1716." Bij de afkondiging van dit stuk vernieuwde de Indische Regering hare plakaten van 23 Mei 1699, 28 Augustus 1710, 6 November 1715, S October 1714, 5 September 1716 en 27 September 1717, »soo verre deselve door bet tegenwoordige, »nieuwe reglement of lyste niet werden geconlrarieert. ofte «gederogeert." Tevens maakte de Indische Regering van deze gelegenheid gebruik om hel plakaat der Staten Generaal van 21 September 1717 af te kondigen. 9 Augustus. Rang-lijst bij begrafenissen. Eerstelyk, sullen mogen agter het lyk en voor de Regeringe gacn een a twee paeren bloedvrunden en verdere magen met lange mantels, daer die syn, en niet meer; dan 2'' de beeren en leden vande hoge Indise Regeringe en
1718. C. VAN SWOLL. 128 onder of agter deselve de aenwesende gouverneurs van buylen comptoiren, als ook den secretaris der hoge regeringe; en voorts ten 5 e de verdre vrunden off magen met lange mantels, daer se syn, mits gaende niet legen of boven de jongste ordre en het placcaet vanden 24™ December 1714; dan ten 4'' de raden van justitie, nevens den advocaet- en waterfis eael, als oock den secretaris van hel collegie; •> e soodanige persoonen, die allcsinls in de by een komsten rang hebben voor Schepenen en predicanten, als den ontvanger generael, de opperkooplieden vant easteel, den majoor, equipagiemeester, boekhouder en visitateur generael, item alle commandeurs en opperhoofden van Japan, den sabandlinr ende het opperhooft van het generale soldy comptoir; ten 6 C Schepenen, nevens hare hooft officieren, als bailjuw en landdrost en den secretaris, als oock alle out Schepenen daer onder begrepen; voorts 7 e alle predicanten en ouderlingen, constituerende den Bata viasen kerkenraed; 8 4 Weesmeesleren en haren secretaris: 9'' lleemraden en haren secretaris; 10'' Commissarissen van buwelykse en kleene saecken mei haren secretaris; ll c Oppercoopluyden buyten emplooy; voorts alle capitains, soo dienaren al s burgers ; 12" Goopluyden, schippers en die gelykslandig daer mede syn, als chirurgyns der hooft posten, notarissen, werkbasen, mitsgaders diaconen in bedieninge; I3 e de inlantse Capitains en hooft officieren der Chinese», item boedelmeesteren der Chineese en andere vreemdelingen hare slcrfhuysen, blyvende gereserveerl hel, plaetsen van inlantse hoofden en grooten, ook ambassadeurs, nae gelegent heyl vande persoonen, etc. 14 e Luytenants en opperstuurluyden, soo dienaersals burgers. 1!»° Oppercoopluyden, vaandragers en andere, die daer mede gelyk staen ; en eyndelyk ofte ten
1/18. C. VAN SWOLL. 129 \\ DEEL \\ 16° Boeckbouders, assistenten, krankbesoeckers, oudercbirur gyns, burgers, etc. en alle andere, in desen niet genocml staende. En werden alle aensprekers ol' bidders in de sterl'buysen Ity desen wel speciael verboden, on privalie van baren dienst, in eeitige slerfluiysen, van wien bel sonde mogen wesen, op Ie lesen eenige lykrollen, waer in de bovenstaende ordre niet sonde mogen wesen geobserveert. 12 Augustus. Afschaffing van de arresten op tracte meuten van Compagnies dienaren. Heeren Bewindhebberen te Middelburg badden bij zekere «memorie van zoldy," onder dagteekening van 31 October 1717, opgemerkt, dat »zulke arresten t'eenemael buylen de ordres, »resolulien, jae legens bet oclroy van d'E. Compagnie waren, »bel welke dicteert, dal gagies van menseben, in actueelen 'dienst synde, met geene arresten mogen beswaarl worden." Van deze beslissing werd mededeeliug gedaan aan bet Opperboofd van bet soldij-kantoor en aan »die van den agtb. o raad van justitie", met last de beslissing Ie publiceren, «opdat een ygclyk in bet vertrouwen en uylsetten syner «gelden sigb daer nae mag riglen en boeden voor scbade." Zie ook bij 14 November 1620, 12 Mei 1672 en 14 Junij 1720. 27 September. Toelichtingen op de nadere voorschriften nopens de bagage run re put lierenden. Antwoord. Dewyl de intentie en ordre der Ed. Hoeren Sevenlbie nen positief! en klaer legt oiu gene ledige, inner alleen volle en afgepackle kisten te branden, sullen baer de ge Vraag. Dat niet lty bet nieuw pin. caet o!' reglement, macr by bet extract schryven van de Hoog Ed u ' Heeren 17 de , dato 8 October 1717, expressclyck gelast werd, dat de visite
1711. A. VAN RIEBEECK 13 aon te houden en aan eene der officieren van de justitie voor reecq: van den armen over Ie geven, mits daarby ook den naam van den uitgever openbarende ten cynde, hierboven gemell; 't welk ook Ie verslaan is van silvere ducatons, die minder als ses en tachtig Japanse condryns van drie en seventig slux in een reaal swaarte wegen, en van Souratse (dog gene andere) ropyen, die minder dan dertig condryns liaelen, en van Europeese gonde ducaten. die ligter als negen soodanigc condryns bevonden werden, volgens het dierwegens geëinaneerde placaat van den 25 e Augusti 1700, waarby ook gecaveerl staet van 't gerequireerde gewigt van den goude cou bang tot seven en veertig condrynen en dat'er voor yder condryn onderwigts tien sware stuyvers tot supplement bygelegt moet werden; sullende dierhalven geene wigtigc schellingen ofte dub bele stuyvers, die niet gesnoeyt, maar gescheurten in hare randen ongelyk zyu, all'gewesen, maai' alle als 's lants munte aangenomen moeten werden, op arbitraire correctie, ook selts dat door het gebruyk wat affgesleten, maar geensinls afgeveylt ofte gesnoeyt, ofte al te ligt en cleyn bevonden werd, sooals by ons jongste placaat van den 27 e December 1710 vernielt staat. En dewyl den uytgift op de visch- en groenlemarckten te kleyn is en degene, die daar conien, niet in staat zyn om 't geit aldaar na te konnen weegen; 't geen men egter met hel oog onderschyden kan off het gesnoeyt olf wel hoekig off ongelyk uyl de munt gecomen is; soo werd den Adv'. fiscaal ten reguarde van de voormiddags-visch- en rys-marckl, den Bailliuw ten reguarde van de groente- en na-middags visch ïnarckt en den Landdrost ontrent de winckeltjes buyten by desen geordonneerl het ooge door hare gevveldigers en substituten, geassisteerl met de gerequireerde caffers, en ook selfs eens alle dagen met hare personele visite, te houden legen alle mes-usen, welke hier ontrent onderslaan mogten werden. En werd ten dien eynde mede geiuhaereerl 't gene wy voormaals by placale van den 51° Marty 1700, legen het vervalsen en snoeyen van alle goude en silvere geld speciën gestatueert hebben."
1718. C. VAN SWOLL. 130 committeerdens daer nae let terlyck hebben te reguleren en alle ledige kisten af te wysen, daerloe men van dese ordre acn alle de retoursehepen tydige voorkennisse door den Equipagiemeester heeft doen geven, soo dat niemanl eeuige ignorantie heeft te preten deren, konnende die gene, die ledige kisten brengen of die alleen met plunderagie lot het lichaam gevult syii,ooksodanigc en gecne andere briefjcns ge ven en by de generale rolle aengetekent werden. Hier omtrent sal men alme de moeten handelen nae lul reglement en de verklacide intentie der Heeren Principalen, sonder aensien van het gene 10l nu toe is gepractiseert. voorlacn sal mouten geschieden, niet van ledige, maer van af gepackte kisten, gelyck ook gene kisten sullen mogen ge brand werden, als nae dat die afgepackt syn. 'I Welck, na ons gering oor deel, niet wel doenclyck is en waerover wy den voor leden jaer op lo en October in alle onderdanigheyt onse bc swaernissen aen Uw Hoog Ed le mede gedaen hebben, en door Uw Hoog Ed'™ goed gunstelyck op 19" 1 van dito maend geantwoord, dal de geconunitlerdens om g'allcgcer de suffirantc redenen, op den voet, soo als het werck thans in praclycq is, soo veel sullen moeten doen, als baer moge lyek sal wesen, om aen d'in tenlie der lleeren Principalen en de plmcalen en ordres deser regeringe te voldoen, etc. Nog werd Uw Hoog Ed" 8 onderdanig gevraagd, aenge sien onse heeren majorcs by dit voorgenoemden reglement gelieven onderscheid te inae ken omtrent boeckhouders, assistenten, p ,c . assistenten en schryvcis, boe men dal nu sal handelen met de personen van dese volgende qualiteyten, die in de brandrollen als abso
1718. C. VAN SWOLL 131 Dit beeft geen duyslerheyt, maer is klaer genoegb, dat een schipper magli hebben een kist van vvf voelen mei ly waten sonder meer. Als voren op bet eerste peurt afwysen alle ledige kisten en te branden, als gevull terug gekomen; men sal hier van tydige advertentie doen over alle de schepen. lute opgebragt werden, schoon sy de gage daer toe niet en winnen, als p ,c . sergianlen, p l(> . corporaels, p le . constabelsofcou stabelsmaat, hoolsmaiisinaal, sehiemansmaat, meesterknegts van eenige ambagt, etc. Soo slaet mede in boven genoemd reglement, ons gerin gen oordeels, wat dnyster, of een schipper een kist van 5 voet lang, dan wel nogh een malrose kist, lang 4 voelen, geruit met lywaten, sal mogen mede voeren. Waarom gecommitteerdens in alle onderdanigheyt, tot vermeydinge van alle abuysen, van Uw Hoog Ed ns ver soeken nader explicatie op het een en ander, en in waf voegen sy met de ledige kisten sullen moeten of mogen handelen, dewyle het seker is, dat veele van de verloste zeevarende niet soo spoedig aen land konnen komen, ook op stands geen geld hebhen om hare ledige kisten te vullen of af te packen, gelyck ons voor desen dat meermalen voorgekomen is. Zie ook bij 15 Octobcr 1716. 4 October. Bepaling, dal in den dienst der Compagnie verminkte dienaren niet naar Nederland opgezonden
1718. C. VAN SWOLL. 132 moglen worden, maar in Indie hunne \>remuneratie" volgens den Artikel-brief (deel 11, htud:. 264) 'moesten ontvangen. Dit voorschrift is afkomstig van Heeren XVII"" 1 28 Oclober. Wijziging van het verbod van 9 Junij 1715 letjen het betalen in Indië van crediteuren mn insolvente boedels, voordat magtiging daartoe uit Neder land was ontvangen. De Sequestor werd gequalificeerd «voor aff te betalen de «gepreviligeerde en geprefereerde doodschulden in een insol »venten boedel." Omtrent alle andere crediteuren of schulden moest hij zich »stiptelyk" honden aan den last van Hoeren Meesters ter zake. De Indische Regering was van oordeel, dat »de hoog Ed. "Heeren Principaelen dit poinct, nevens ons, zullen aenmeroken »als billick en ten uytersten noodsaekelyk en stiglelyk; en «daerom ook niet te stryden tegens de eygendlycke intentie •van haer hoog Ed ns ordre en interdictie by de geallegeerde «missive van 9 Juny 1715 legens de afl'hclaclingc der credi ■leuren van insolvente boedels buyten haer hoog Ed. Aglb. «speciale authorisatie." 12 November. Uitschrijving van een algemeenen rust-, dank- en bede-dag wegens hét aanslaande vertrek van de retour-vloot. n. z-^v^.A.niDECi^oonsr. 15 December. Verbod tegen »eygenwiUige en onbetame y>lyke dispositien van gouverneurs [van buiten-kantoren \ •uyt een ingebeeld en aangematigd pouvoir, hetwelk >•:;/ niel besitten, noch luier competeerd."
1718. H. ZWAARDECROON. 133 Talrijk zijn de voorbeelden van verregaande willekeur, door hoofden van baiten-kanloren gepleegd, welke in de rcsolulieïi der llooge Regering zijn vermeld. ? December. Bekendmaking nopens het verpachten run de en gemeene inkomsten deser stad Batavia" voor het jaar 1719 op 31 Dec. 1718 en nopens pachters, borgen, enz. Dit sluk is eene herhaling van liet stuk, medegedeeld <>p bladz. 90. '. December. Bekendmaking nopens het verpachten van de inkomsten run de poeder- en kandij-suiker, a\- komslitj van Java's oostkust en van Cheribon, voor- liet jaar 1719. De voorwaarden dezer verpachting luiden: (lat den pachter van yder pico! poeyersuyker, dal, als gesegt, van Java's oostkust en Cheribon sal werden aengebragt, voor tol genieten sal vier schellingen of een halve ryxdaelder en aghl schellingen ol' een geheele rd a voor een picol candy snyker; dat voorts den pachter niet alleen desen tol genieten sal van alle snykeren, die hier van gcm. plaetsen ingevoerd werden, 't sy deselve door d'Comp 0 of door de ingsetenen ingekogt werden, maer oock van alle de geene, welke hier ler rhede werd aengchragt of weder vervoert, mits dat, desen lid eens hetaeld synde, die suyker voor den verderen vervoer alsdan geen verderen 10l suhjecl sal syn; dal <>ok den acnhrcnger selvs dien tol sal moeten belalen, lsy dal de suyker aen d'Comp c of wel acn andere verkogi ,( 1 door hem vervoerd werd.
1719 H. ZWAARDECROON. 134 1719. 11 Februarij. Bekendmaking, dat de Diakenen te Batavia op 15 Februarij 1719 verantwoording zouden doen van hunne administratie. Zie verder bij 16 Februarij 1715. 18 April. Aanstelling van een derden gerechts-bode, 'dffsonderlyk en alleen voor en len dienste van het vcollegie der Commissarissen van kleene zaken" Ie Batavia. In geval van ziekte of andere verhindering van één dei twee boden van het collegic van Schepenen moest deze derde bode ook dat collegie bedienen. Zijn traclement werd vastgesteld op 20 gulden 's niaands en het bedrag van zijnen borgtogt op 100 rijksdaalders. 25 .April. Last op de buiten-kantoren, zonder voorkennis van de Hooge Begering, aan gesuspendeerde Compagnie's dienaren gecne ie verleen en. De Raad van justitie te Negapatnam had zich niet ontzien een gesuspendeerden chirurgijn te rehabiliteren, — eene zaak, welke de justitie »niet aanging" en zelfs de politieke raad niet eigenmagtig mogt behandelen. 26 Mei. Vermeerdering van het aantal Visilaleurs »ovcr »de suspecte of geraakte van lazernye" van drie tol vijf. Somwijlen waren een of meer der Visilateurs «impotent"; ook zoude door vermeerdering van hun aantal »het verplaatsen »van sodanige menschen na het eylandt Purmerend in het. «leproscn huys met meerder gerustheyd mogen geschieden."
1719. H. ZWAARDECROON. 135 26 Mei. Bepaling, dat de schippers en boekhouders »o/) nle scheepen, in het land varende (behalven die af •en aan na Bantam en Ja ra's oostcust binnen de Straat Sunda permanent gebruykt werden en twee maal 's jaars hunne consumlie verantwoorden) binnen agt dagen na hun arrtvement van de bui/ten comloiren »ter deser rhede \_Baturia~] hunne cousumtic-, equi «pagie- en buscruyt-reecqueningen, ordentelijk gesloolen en onderteekend, sullen moeten brengen op het eotnp loir der generale visite." l)e poenaliteit was «verbeurte van (wee niaenden gagie »lcii behoeve van den Visitateur-generael en len laste, soo van schipper, als boekhouder." Mei, het indienen dier verantwoording-stukken werd dikwerf zeer lang getalmd. 12 Junij. Bepaling, dat de llooge Regering aanwees de plaats, waarheen een bij rcglerlijk vonnis veroor deelde, builende jurisdictie van de betrokken rcglbank, verbannen moest worden. 13 .lunij. Last op de gouverneurs en raden te Makaeser, Amban, Banda en Temate, bij overzending van processtukken aan den Raad van justitie te Batavia, levens Ie zenden teen bviefken onder een open slip binnen 's Comp' papieren, aan ons [de llooge Regering"] geconsigneerd, alleen ter bekend makingc, ten welken »eyndc of uut wat oorsake sodanige processen herwaard » werden gesonden : bugleu hetgene diend wegen door die ■van de regering ter gein. plaatsen bg dersclver brieven «en ons sal moeten aengeroerd en bekend gemaekl «werden, na hel oude gebruj/k."
1719. H ZWAARDECROON. 136 24 Jiinij. Verbod tegen liet rijden mei voertuigen over de Kasteèls-brug te Batavia. — Last om bij het passeren van een rijtuig, waarin een lid der Hooge Regering was gezeten, stil Ie slaan, en:. Alsoo in aanmerking is genomen, hoe sedert de promulgatie van hel biljet de dato ."0 December 1704, vervattende een onvermydelycke impositie op en omtrent het houden en gc bruyeken van carossen, berlyns en chaises, soo met 4 als 2 wielen, etc., onder de dicnacren van d'E. Comp. en de gemeente te deser slede, niet alleen dat het getal van soodanige ry taygen bysonder is toegenomen, maer dal ook te gclyk l)ovenmaligh is aangewassen de vrymocdigheyt en dertelheyd van sommige in en onder liet gehruyk van sodauige carossen. herlyns en chaises, even als of de betaling en voldoening van voorm. impositien hun een soort van regt gave 10l mishruyk, weelde en insolentie, en dat wel tot soo verre, [dal] de leden der hooge regeringe van Indfa, soo wel binnen als buyten de stad, omtrent bruggen, poorten en naeuwe passagien daar van Ie meermalen hebben moeten lyden desc en gene ongemacken niet alleen, maer ook nu en dan wel geimpedimenteert werden in het gaen of komen uyl of in de vergadering ten desen cas lecle, ter saekc sig niemand meer ontsiet, tegens liet. al oude gehruyk, de lange sleenc brug aan de land- of zuydsyde te passeeren en repasseeren nae haeren vryen willekeure en alsof sulks henlieden was gepriviligeert, incommoderende dusdanig niet alleen de becrompe passagie van voormelle sleenc brug, maer ook den barm voor de landpoort van desen voormelle casleele, alwaar sig dan nog alsulke rytuygen ler wagl setlen nae de geene, die sy hebben aengevoerd, mitsgaders dusdanig al verder benauwen en genoegsacm ten onbruyk maken de passagie voor uyl- en inlreckende. als ook wagt houdende soldaten: al hetwelke niet anders kan werden aangesien, dan voor onstigtelykheeden, die al Ie verre heen weyden, om niet Ie werden ingetcugeld na male van een ordentelyck en wel geschickte manier van leven onder alle soort van regc
1719. H. ZWAARDÊCROON. 137 ring, behalven, dat ook dese uytsporigheeden al te seer Verwyderen van bet regulament der Ho. Edele llcercn Se venthienen, te deser als andere materien van ordentelykheeden en stemmigheden geslatueerd op den 21 fn Octobcr 1676 ('), soo is dan in Raede van India op den 0 deser maand, hier over gebesoigneert synde, ter verwecking van stigtelykheyt en onderkenning tusschen de meerdere en mindere, als ook ter wegnemingh van boven gemelte onhebbelykheeden en belet selen goed gevonden ende verstaen, gelyk goedgevonden en staan werd by desen, aan alle en een ygelyck, 't sy dienaer vande E. Comp. dan wel burger of wie by soude mogen wesen, te verbieden de boven gemelte stcene brug en by gevolgen de gragt van dit casteel met luinne wagens, rytuygen of paarden te passeeren, uytgenoinen alleen de soodanii, r e, aan welke bet gebruyken van rytuygen sonder impost is toegestaan by preëminenlie door het biljet van den 30 cn De cember 1704, bel welke by desen werd geinbereerl; en Wyders aan een ygelyk gelast de wagens der leden van de Ho. Hegcring te onlwyken, balie te bouden voor deselve en geene de minste incommoditeyt omtrent poorten of dese en geene passagien daar aan loe te brengen; en dit alles onder verbeurte van soodanigen somma voor den officier, die de calange doen sal, als by wegen van impost gesteld is op het gebruyk van soodanige ryluyg, waer door de boven gemelte ordounantien moglen worden overtreden, voor de eerste niael, en voor de tweede reyse onder arbitrale correctie, alsoo wy lot stigüng der gemeente ende ten dienste van de generale Comp. bet een en 't ander dusdanig hebben nodig geoordeeld te bevelen. 16 Juli). Bekendmaking, dat de buiten-regenlen van het Lazarus-huis 'op 19 Julij 1710 verantwoording zou den doen van hunne administratie. Zie verder bij 14 Julij 1714. (') Waarschijnlijk is bedoeld hel reglemenl win 16 October 1676, Zie deel "■ bladz. 578.
1719. H. ZWAARDECROON. 138 2'i Julij. Bepaling, dat Bandjermasinsche peper, Ie Batavia aangebragt door seffective Bataviase inwoonders", vrij van inkomende rcglen zomi e zijn. 27 Julij. Bepaling, dat aan Compagnies dienaren op de builen-kanloren, die hun ontslag uit den dienst verzochten, niet mogt worden gelaten de keuze, als vrijlieden zich te Batavia te vestigen of naar Neder- land Ie vertrekken. Alleen liet laatste kon, volgens Herren XVII ncn , toegestaan worden »om geen occasie tot den particulieren handel te »geven, daar de verloste dienaren doorgaens welde licqiiaeinsle »loe zyn." 4 Augustus. Toekenning aan den Directeur der for ti/ieatieii en approches van 13 realen 's maands tot koslgeld, 7 kannen wijn 's maands 10l rantsoen en 16 realen 's maands voor huishuur. De instructie voor dezen Directeur, welke niet is aange troffen, is door Meeren XVII ncn in hunne vergadering van I~> December 1717 vastgesteld. 10 September. Regeling van de reglsmagl van hel (Jollcgie van Heemenden. Meermalen was over dit onderwerp door de Regering gt'iaisonriecrd, maer nog noyt in''t gcnerael ter zake iels «besloten." Zij magtigde nu het Collegie »de gyselingen en parate «executien in zake, die wetliglyk en in conforniilé der or «donnantien en placcalcn door haar Eerw 3 . worden aanbevolen, »le executeren tcgens alle ongehoorsame ingelanden in alle "gelegenlheden, so wel als hun dat speciael in sommige ge tallen was loegeslaen."
1719. H. ZWAARDECROON. 139 De "decisie over particuliere questien lusscheu de inge »landen" moesten Heemraden «bevolen laten aan haren «ordinairen, dagclykscn regter, na het gebruyk der jongste »35 jaren." 50 October. Vernieuwde afkondiging van drie plaketten Hot nariehl der lliui/svaurders" (7 November 1712, 6 November 1713 en 27 September 1717). 31 October. Verbod tegen liet aansteken van kalk-ovens huilen de voorsteden van Batavia bij zuidelijke land- winden. Dit verbod werd uitgevaardigd om de inwoonden deser slede van veel ongemackelycke en ongesonde dampen te "hevryden." De poenaliteit was eene boete van 50 rijksdaalders ten behoeve van den oflicier, die de calange zoude doen. Alleen bij noordelijke, noord-oostelijke en noord-westelijke winden mogten de kalk-ovens aangestoken worden. 51 October. Bepaling van den rang der Procureurs te Batavia. Zij werden wel »eguael" gesteld met de Onder-kooplieden, maar toch in rang »na de Onder-kooplieden, die in actueel «employ zyn, en boven de geene, die nog met geen vaste "bediening zyn voorsien." Ook werden zij vrijgesteld van de burger-wacht, maar niet van den «publiequen optrek", waartoe ook Onder-kooplieden en andere Compagnie's dienaren verpligt waren. De Raad van justitie, die ter zake geboord werd, was van oordeel, dal op die wijze bekwame lieden zouden worden aangemoedigd hel procureurs-ambt »eerlyk en Irouw-herlig "ten dienste van de justitie en ten meesten nutte van de "cliënten waar te nemen."
1711. A. VAN RIEBEECK. 14 28 April. Bepaling, 1° dal anachoda's, met Chinesche nieuwelingen op Java's oostkust komende, voor host en transport-geld naar Batavia van elli dier nieu we lingen 10 rijksdaalders moesten belalen; 2° dal deze nieuwelingen, mytgenomen die 'er permissie »toe hebbenen op de passé voor sodanige bekent slaen," in deketting zouden worden geklonken tot hun terugkeer naar China met y>het naaste vertrek dei jonken." Deze maatregelen werden natuurlijk genomen »tot voor »koming van den aangroey der Chinesen op Java's oosteusl". 6 Mei. Nadere bepalingen omtrent onwigtig geld. De Regering, overwegende, dat »eenigemenschen versonnen hebben de dubbele stuyvers met 7«» ja l j 9 condryn na te wegen ende alsoo de woorden van ons jongste plncaat illusoir te maken, daar men volgens ons placaet van den 25" Augustus 1700 ontrent de remediering selfs van goude coubangs noyt minder gewigt als van den halve condryn gebruykt heeft, ordonneren by desen, dat alle dubbele stuyvers, welke maar eenigsints tegen s'/i condryn overslaen, gerekent sullen moeten werden te halen het gewigt van schaers vier condryns, en dat soo wel op de bazars, als elders, daer men den kleynen coophandel dryft: des sullen alle partyen welke boven de 40 rd rs . bedragen, met swaer geit betaelt moeten werden ofte met payement, ten gewigte van den thayl off ten minsten 96 condryn, by 't gem". placaet uyt gedrukt staende. Ook werd een iegelyk by desen geadverteert, dat geene ducatons ofte Souratse ropyen, hoewel te ligt zynde, gerefuseert, maer aengenomen, dog voor ieder manquerende condryn een sware stuyver daer by gelegt sal moeten werden".
1719. H. ZWAARDECROON. 140 Schutterlijke diensten waren, volgens den Raad, voor Pro cureurs Ie hinderlijk, aangezien «bequame Procureurs door •gaens mei haere practycque zodanig belemmert zyn, dat »daar(oe de dienst van een geheel man vcreyschl werd." 11 November. Uitschrijving van een algemeenen rast-, (huil;- en bede-dag wegens; hel aanslaande vertrek van de retour-vloot. 21 November. Last op den Raad van justitie te Batavia hei volle maniement van reeckeningen of verdeelingen nvan confiscatien, etc. niet singuUerlyk over te luien "ler discretie van haren Secretaris, en daarom desclve ■»o<d; niet te laten vollrechen en expedieeren, dan na •datse in Rade dan wel door den heer President of uyt desclve nagesien en der senten otien conform bevonden sullen zyn." Bij de taxatie van processen werd dezelfde regel gevolgd. 1 December. Vernieuwing van het plakaat van 12/21 October IGBB, wat betreft den ongepermitteerden aan "hrenij en invoer" van Dalischc slaven. Hoe langer hoe meer nam loc nle licentieusheyd omtrent »den aanbreng van Balyse slaven, soo door een indirect be »slel en konkeleryen onser eygene inwoonders, als door de «Bal vers van huyten of ook wel andere, die haer voor in 'Woondcrs van Baly uytgeven." Men voerde o. a. die slaven »met kleene partyen en gedc "guisceerd" over Bantam in. Ter voorkoming van »ignorantien" omtrent het verbod werd onder de passen naar het Oosten «gèmeenlyk eene •schriftelyke interdict ie" geplaatst.
1719, 1720. H. ZWAAtRDECROON. 141 ? December. Hefjhuj eerier belasting van de »gepermit- 'teerde" inlandsche vaartuigen, welke te Batavia ge bruik maakten van de zoogenaamde Vrijmans-haven Om te repareren. Deze belasting werd geheven door den Sjalibandar »mel • voorkennisse" van den Gouverneur-Generaal, maar, voor zoo verre blijkt, zonder medeweten van de overige leden der Hooge Regering. Althans in de resolutiën dier Regering is van die belasting gcene sprake vóór den 13 aen April 172.">, loon besloten werd haar «als noch te laten voortgang nemen, »alsoo tot noch toe daer over noyt is gedoleerd." Zij werd geheven »na male van de charter, carga en «plaatsen, van waar die barquen overkomen." 2.5">4 praauwen braglen dientengevolge van 29 December 1719 lot April 172." de som van 7115 5 / a rijksdaalders op, welke som in laatstgenoemd jaar is gebruikt 10l verbetering van de Vrijmans-haven. ? December. Bekendmaking nopens hei verpachten van de »generale en gemeene inkomsten deser stad Batavia" mor het jaar 1720 op 30 Dec. 1719 en nopens pachters, borgen, enz. Dil stuk is eene herhaling van het stuk, medegedeeld op bladz. 90. ' December. Bekendmaking nopens het verpachten van de inkomsten van de poeder- en kandij-suiker. Zie verder bladz. 155 1720 9 Januarij. Bepaling, dat aan leden van den Raad van justitie, te Batavia werd overgelaten eene benoe ming tot ouderling te aanvaarden of ie weigeren.
1720. H. ZWAARDECROON. 142 Ouderlingen werden door eene gecombineerde vergadering van den kerkeraad verkozen en door de Regering geapprobeerd. In 1720 waren twee leden van den Raad van justitie tot ouderlingen verkozen, die op grond van de Palriasche missives van 7 Oclober 1697 en 1 November 1709 tegen deze ver kiezing bezwaren aanvoerden, waarom de Raad van justitie verzocht, de consideralien van de Regering te mogen weten, »of niet. de leden van justitie behoorden geöxcuseerd te blyven ■ van bet. ouderlingschap der gemeente." De Regering schijnt die bezwaren gedeeld te hebben, maar besloot toch »onse sentimenten daar omtrent binnen te hou «den, alsoo het afgeven van consullatien ol' advysen soo seer «niet en is hel werk van dese tafel, als wel hel uylgeevcn van «bevelen, die mogelyk, in cas subject, na hel voorbeeld van «andere gevallen, somwylen geen ingank souden vinden uyl »een imaginaire kragt of intensie van bovengcmelte vader landse brieven, by anticipatie al bereids gccileert zynde; «daaromme best geoordeeld is, ler prevenlie van ergernisse, «desen voorstel van de hand te wysen, soo alsse lcgd." De Regering zag kennelijk eene aanmatiging in hel ver zoek van den Raad van justitie en was levens meer of min bevreesd voor kritiek van hare «sentimenten." 25 Januarij. Bepaling, dat Weesmeester en bevoegd ira ren af te wijzen verzoeken lot liet administreren van goederen, toekomende aan meerderjarige persoonen, Rij teslament was zulks verzocht en Weesmeesteren maak ten "Scrupules", zoowel om dal verzoek in te willigen, als om zulks af te wijzen, waarom zij te beslissing der Regering ter zake inriepen. 17 Februarij. Bekendmaking, dat Diakenen op den 21* ,en Februari} 1720 in de groote, Nederduitsche kerk te Batavia, ten overslaan van gecommitteerden, openlijk rekenintj en verantwoording zonden, doen van hunne administratie gedurende hel jaar \l\\).
1720. H. ZWAARDECROON. 143 o Maart. Voorschriften voor Boekhouders op Compagnie's schepen, »soo in India, als op de vaderlandse reyse, theen en wedervarende", ten aanzien van boedels van overleden Compagnie's dienaren. In Nederland was men bedacht geweest on het beramen van middelen »tot securiteyt van alle boedels van overledene "dienaeren, dewelke onder handen van gestelde executeurs "ïnoglen wcscn of komen Ie vervallen." Biet deze middelen kon de Indische Regering zich niet ver eenigen; maar toch, zooveel mogelijk, aan het verlangen van hei Opperbestuur wenschende Ie voldoen, besloot zij de scheeps hoekhouders te gelasten: Lul u in cas eenige executeurs ol' volmaglen door deese of geene dienaren, vóór ol' op hun overlyden, by testament, codicil, procuratie of in eeniger andere, voegelyke en geper mitteerde wyse werden aangesteld en door bet afsterven van den constituant daarin ook gewettigd, extract van soodanigen aanstelling te vorderen, besorgen en in te nemen om me sulx niet haer aankomsle op Batavia, Ceylon of andere plaatsen, waar aan se comptabel syn, illico bekend Ie maken en over te geeven, in selver voegen en maniere, als sy aan den Cu rator ad liles andersinls moeten intragecrcn de testamenten en inventarissen der goederen van overledene binnen boord hunner schepen, in sóo verre die onder baare administratie komen te vervallen, opdat door deser maniere by de geene, die daar aan in het vaderland is gelegen, ten allen tyde sonde konnen worden geweten en door 'sComp* zoldy-boeken bly ken, aan wie of welke persoenen in handen sy gegeeven het exspectatyf hunne erffenissen respective; 2° op de dood-reekening van d'overledene te nolcercn de namen van alsalke geïnstitueerde executeurs, met hunne be dieningen en plaatsen, vvaarse sig ophouden of bcscheyden syn, in so verre sulx maer eenigsints kan worden opgcspeurd ende gedesigncerd, ten eynde dusdanig nog nader het gepre tendeerde narigt by alle geïnteresseerden voormelt in het
1720. H. ZWAARDECROON. 144 vaderland sonde konnen werden gerecouvreerd ten allen lyde door desen weg. ■%■ Maart. Last op de Procureurs zich streng te houden aan hel bepaalde bij de Statuten van Batavia, titel: advocaten en procureurs, art. 23 ('). Schepenen vonden aanleiding dezen lasl uil te vaardigen »om in 't toekomende, soo veel doenelyck, te weeren de pro «ceduuren, die uien bevind nu al diverse geresulteert te zyn »uyt oude papieren en declaratien, bevonden in den boedel •van den overleden notaris en voormaals geweesen procureur, «Andries van Aerden, over salaris en verschot, 't wclck door •hem als procureur in saaken van verscheyde ingeselenen •deser stad verdiend en gedaan, dogb nogb niet ingevordert »of door syu meesters of de gecondenineerde partbyen nog »nicl betaell sonde syn." 1Ü Mei. Bepaling, dut de 'salarissen en ongelden" bij executoriale verkoopingen van ruste goederen; zoowel bij den Raad run justitie te Batavia, ah bij het Collegie run Schepenen, dezelfde moesten zijn. Voor Schepenen bestond reeds sedert jaren zekeren »tau\", welke de Raad van justitie voortaan moest navolgen. De »bediendens der justitie" hadden allengs een »groot »different" lusschen hunne salarissen, enz. en die van hel Collegie van Schepenen in zwang gebragt. 28 Mei. Verbod tegen het houden van optogten door slaven bij gelegenheid run de viering run. Jakatra's veroverings~dag. Met «geformeerde" vaandels, — sommige zelfs met gewe i') Deel I, bladz. 497, laatste «linea.
1720. H. ZWAARDECROON. 145 ĥ 111 'en, — hadden slaven in 1719 deel genomen aan de feest vreugde, welke deelname lot «veel sloutheyd en baldadigheyd" aanleiding had gegeven. De Regering vreesde, dat hieruit »l'samcnrolling, aanhit sing of andere tusschenvallen 10l quaede en nadeelige gevol •gen" zouden kunnen ontstaan en droeg daarom aan Schepenen °I' de noodige maatregelen te nemen tol handhaving \an bovenstaand verbod. ~tö- Junij. Intrekking van het bepaalde op 12 Augustus 1718 iioiiens het afschaffen van arresten op de maandelijksche tractementen van Compagnie's dienaren. »Met veel verwondering", schreven Heeren XVJI nen in hunne missive van 2$ September 1719, »is ons uyt UE. brieft" "van (j December 1718 Ie voorcn gekomen, dat UE. op «een simple memorie otf ondertekening van vvyleii den "heer Labistrate, in zyn Ed 3 . leven Bewinthebber in de "Kamer Zeeland!, hebben koonen goedvinden een placcaet, "niet alleen op Batavia, maer over geheel Indien te doen "puhliceeren, dat de gagien van 'sGomp' dienaren om "geenderhande schulden zullen arrestabel zyn, hetwelk wy "vermeenen in verscheyde opsigten seer tot ondienst te "Slrecken, dewyl nieinanl op sodanig een wys aan dieluydeu ■selfs eenige kleyne verstrecking van montkost oll' huys »vesting zou willen crediteeren; en derhalven, nademaal "het octroy, nog den Ariiculhrielï off eenige van onse "resolutjen tot hel verbieden van sodanige arresten in 'l "geheel geene aenleydiug komen Ie geven, hebben wy goet * gevonden UE. by deesen te gelasten het voorsz. [daccaet "Wederom in te trecken en de sack op den ouden voet "te lalen." Deze last werd niet aan doove ooren geuit, waarom dan °ok de Indische Regering zich haasllc haar ondoordacht pla *aat van 12 Augustus 1718 Ie »resilicren".
1720. H. ZWAARDECROON. 146 28 Junij. Bepaling, dat het aantal der Chinesche lui tenants te Batavia weder op drie zoude gebragt worden. Op dat tijdstip was er slechts één luitenant, «reeds bejaard »en genoegsaam af." 4 Julij. Last om aan reizigers binnen Compagnie's gebied »wat minder vryheyd" toe Ie laten en hen scheepsboord te bezorgen." Aanleiding tot dezen curieusen last gaven nog wel twee Nederlandsche reizigers, R. Munnix en D. Plempfonteyn, die Ganiron (Perzië) hadden bezocht en van welke de eerste over leden, maar de laatste Ie Batavia was aangekomen. 16 Julij. Verbod tegen het uitzetten run Compagnies gelden bij particulieren. Alleen op Banda, in hel belang van de noten-perken, mogt zulks in gevolge lasl van Heeren XVII ne " blijven geschieden- 16 Julij. Bepaling, dat de geld-kisten van de Compagnie op de buiten-kantoren met twee verschillende sloten moesten worden gesloten. Dil voorschrift is afkomstig van Heeren XViI n,n . Hel opperhoofd en de secunde persoon moesten de sleutels dier sloten bewaren, «zodanig dat den een huyten den andere »geene dispositie ofte toegang tot Comp' gelden zal konnen »of mogen hebben." Die gelden moesten door hen. gezamelijk of ieder afzonder lijk, worden verantwoord »eu hel daer op te kort bevonden ■■werdende aen de Comp*. goed gedaen." 16 Julij. Lasl op de Indische Regering te gehoorzamen aan de bevelen van de » Commissarissen over '/ werk -van den vaart rau die van Oostende op O. ƒ.", voor zooveel die vaart betrof.
1720. H. ZWAARDECROON. 147 Deze Commissarissen, vijf in aantal, waren gekozen uit de Bewindhebberen. Hun waren toegevoegd de beide advocaten van de Compagnie. Zij riglten afzonderlijke brieven aan de Indische Regering. 16 Julij. Verbod tegen het aflossen, rei-plaatsen of «om nhaer quaed gedragh" naar Batavia dan wel naar eenige andere hoofdplaats opontbieden van Compagnie's dienaren, voordat :ij «transport van de ■ effeelen en • reekenlntj hunner administratie" hadden gedaan »met aspecifieke confrontatie tegen de boeken.'''' Dit verbod is afkomstig van Hoeren XVII ni,n . 10 Ju lij. Verbod voor de Hooge Regering tegen het «ligtelyk verleenen run singuliere dispositien." Dit verbod, natuurlijk afkomstig van Heereu \YH ,IC ", had betrekking op eene beschikking van de Indische Regering, ten gevolge waarvan de onder-koopman, A. Douglas de Jonge, naar Ternate was gezonden, «met speciale recommandatie, dat by, 'geduurende zyn aanweezen aldaar, geen permissie zoude •mogen hebben om met iemandt te trouwen." 10 Julij. Bepaling, dal deserteurs, Nederlanders zijnde, niet in Indië aangehouden en in Compagnies dienst aangenomen mogten worden, maar volgens de plakaten moesten Korden gestraft. Dit voorschrift is afkomstig van Heeren \VH n,!n . 16 Julij. Last «op alle plaatsen, daar de Comp., schoon "geen logie of eenige posthouderen, maar des niet Ie »min regt van possessie en eygendom heeft, steenen of «palen, gemerekt met 's Comp' wapen, op Ie regten of deselve door de h/l mogten vergaen en vervallen oweesen, te vernieuwen." Deze last is afkomstig van Heeren XVH ncn ,
1720. H. ZWAARDECROON. 148 20 Julij. Bekendmaking, tltil de Binten-regenten run het Lazarus-huis op den 2i Bt '" Julij 1720 in de »opene" raadkamer van Commissarissen voor huwelyksche en kleine zaken, ten overstaan run gecommitteerden uit de Hooge Regering en uit de Collegiên run justitie, rekening en verantwoording zouden doen run hunne administratie run 1 Julij '1719 tot uit. Junij 1720. G Augustus. Aanstelling van een dagregister-houder bij de generale secretarie te Batavia. Vroeger werd Balavia's dagregister bijgehouden door den 15,,l 5,, ' n klerk (kommies), maar deze kon zulks len gevolge van liet steeds toenemende schrijfwerk niet meer hij zijnen overigen arbeid verrigten. Het dagregister was dan ook, evenals veel ander werk, »een •goed eynde agter uyt geraakt." De nieuwe dagregister-houder kreeg /' 40. — 's maands aan traclement en den rang van onder-koopman. 21> September. Vernieuwde afkondiging van deplakalen run 7 November 1712, 21 September 1717 en 27 Julij 1718, betreffende tehuisvdrende personen en particulieren handel. 4 Octpber. Uitschrijving van ecu algemeenen rust-, dank en bede-dag wegens het aanstaande vertrek van de retour-vloot. 18 October. Bepaling, dat tot de ketting veroordeelden onmiddellijk na hunne veroordeeling daarin geklonken moesten worden. Vroeger was zulks gebruikelijk geweest, maar gedurende de laatste 17 a 18 jaren had men tot de ketting veroordeelde en voor Banda, Ceilon, Kaap de Goede Hoop, enz. bestemde personen zonder ketenen derwaarts verzonden, ten gevolge waarvan onzeker was geworden, of hun die ketenen ooit waren aangelegd.
1720. H. ZWAARDECROON. 149 10 November. Vergunning tot invoer (e Batavia van Balische en andere slaven en slavinnen, tegen betaling eener boete .v/V) van 10 rijksdaalders per hoofd. liij herhaling is dergelijke vergunning door de Regering verleend, maar soms ook geweigerd, in welk geval zij de aangevoerde slaven en slavinnen verbeurd verklaarde. Op den 17 d<,n Julij 17*22 beeft zij «ter bekorting van hetschryfwerk" de boelc als regel aangenomen en is die boete onder den naam van »redemplic-geld" bekend geworden. 17 December. Verbod legen militair eerbewijs aan vrouwen »van een geringe opmerking." Zoodanig eerbewijs was. volgens de Indische Regering, «nergens in India practicabel en in sig zelven ridicul." 21 December. Regeling run de erfenissen ab intestato bij Chinezen. Op verzoek van de Regering hield het Coüegie van Rocdel meesteren eene gecombineerde vergadering met drie Ghiuesche luitenants en een Chineesch oud-lid van Boedel mees leren om Ie dienen van bcrigl »wegens 't gebruyk der Cbineesen, conform «bare wetten en costume, in en ontrent de eiiïenisse ab "inteslalo Uisscben wettige en onwettige kinderen." Tevens moest die vergadering eene concept-regeling ter zake ontwerpen, welke »met de minste commotie onder die natie" zoude kunnen ingevoeld worden. De Regering vereenigde zich met die regeling en vergunde, dat Boedelmeesteren voorlaan volgens die regeling te werk zouden gaan, »nict als een wet, maar als een wegwyser en »tot voorbeeld." Zij luidt, als volgl: Eerstelyk werd des overledens weduwe naar de Chineese wetten gesteld in eguale portie met de egle soonen ; dog en vermag de weduwe haer erfdeel niet administreeren dan onder
1711. A. VAN RIEBEECK. 15 8 Mei Magliging op het Collegie van Schepenen lot het heffen eener belasting ad 1 '/, per mille van de vaste goederen in de stad Batavia voor den opbouw van Cipiers-woningen ter wederzijde run het stadhuis. 19 Mei. Bepaling, dal Chinezen, te Batavia gevestigd, die eene reis naar China en terug wilden maken, vóór hun vertrek hunne namen en woonplaatsen aan gecommitteerde Schepenen moesten opgeven. Ook dit was een maatregel, welke hel binnendringen van Chinesche nieuwelingen moest liemoeijelijken. 23 Junij. Verbod legen het verzenden van noten en foeli van Bunda naar Batavia met klein vaartuig. Dit verbod blijkt reeds vroeger «meermaels" uitgevaardigd te zijn. Verg. deel 111, ld. 35. ? Julij. Verpachting van den »tol" op de poeder- en kandij-suiker, uangebragl te Batavia van Java's oost- kust, Cheribon, Bantam of Tundjoeng-kait. Voor elke pikol poeder-suiker zoude de nacht bedragen een rijksdaalder van 60 stuivers; voor elke pikol kandij-suiker Iwee »gelyke" rijksdaalders. De pacht was verschuldigd, niet alleen voor de suiker, welke door de Compagnie of door anderen te Batavia opgekocht werd, maar ook voor de suiker, welke slechts op de reede van Batavia kwam mei het doel naar elders verzonden te worden. Voor laatstbedoelde suiker behoefde slechts eenmaal pacht betaald te worden. De aanbrenger van de suiker was de persoon, die de pacht betaalde. De verpachting geschiedde ditmaal «voor den tyt van de ■resterende vyfi raaenden" of van l e Augustus tot uil". Decem ber 1711.
1721. H. ZWAARDECROON. 150 sufficante cautie, vermits deselve by licrti'ouwing weder op de" echte kinderen moet devolveren. Vervolgens komen de echte dogters wel verstaende ongetrouwd synde) voor de helft, hoofd voor hoofd, in 't gene aen haere moeder ofte aen ider van haere echte broeders is aanbedeeld; dog getrouwd zynde, en werden dcselve niet onder de erfgenamen van haren vader gerekend, maer eenlyk toegevoegd de rouw klederen, tot haer lichaem gehoorende. Als dan werd des oudste soons egte soon (soo daer eene is) een derde minder toegedeeld, als de portie van zynen vader ofte die van syne oomen monteert, om redenen dcselve gehouden is, naer syn vaders dood, alle ongelden der ceremoniën, die de Chinesen gewoon syn jaerlyx aen de graven der verstorvenen te doen, we! alleen ofte ten minste nevens syn vaders broeders te moeten helpen dragen; en werden de onechte zoonen met hem gerekent in eguale portie, hoofd voor hoofd, te weten een derde minder, als een yder van de echte soonen komt te beuren, Waer naer de onechte dogters werden toegedeeld de helft ofte half soo veel, als de oncglc soons, mede hoofd voor hoofd, te weten, soo deselve nog jonge dogier syn, dog anders niet. En by ontstenlenisse van echte soonen werden de onegle in een en deselve graad gesteld, als hier vooren omtrent de egte vermeld staat; dog, in gevalle die al mede komen te ontbreken, als dan komt 't selve op de geadopteerde soon ofte soonen te devolveren, die anders maer een zekere tanlo, naer mate des boedels ofte wel naer 't belicve der erfgenamen, werden ge schoncken of vereerd. Onmie nu een boedel, in maniere voorn., ordéntelyk te verdeden, soo werd deselve onder haer gesplist op volgende wyse, als by voorbeeld: den overledene liet na een echte vrouw, drie echte en twee onechte soonen, een echte soons soon en een echle dogter, synde te samen agt erfgenamen, waarvoor hy ten erve laat 5000 rd 8 , sonde deselve moeten werden gesplist in 39 pnrtieu of boofddeelen, als wanneer yder hoofddeel sal komen te bedragen een sominc van 76 rd' en 44 slv.. waer van de weduwe komt te genieten:
1720, 1721. H. Z^AARDECROON. 151 6 porden oftehoofddeelen, maekende te samen rd s 461:24 18 > voor de drie echte soonen ofte yder mei 6 hoofddeelen, komt 1384:29 4 » vuur de oudste soons soon, die bedragen 307:32 8 a voor de 2 onechte soonen ofte yder mede 4 hoofddoelen, komt. .. . ; 615 :18 3 » voor de egte dogter, die beloopen 230:26 39 portien, als vooren verdeeld, bedragen te samen rd s 2999:45 Op last der Regering is dit advies achter de Statuten van Halavia gevoegd. ' December. Bekendmaking nopens hét verpachten van de en gemeene inkomsten deser stad Batavia" voor het jaar 1721 op 51 December 1720, en nopens pachters, borgen, enz. Dit stuk is eene herhaling van het stuk, medegedeeld op bladz. 90. 1721. 18 Februarij. Bepaling, dal in den Raad van justitie op Banda geene burgers of perkemers, maar alleen Compagnie's dienaren ah leden zillinr/ mogten nemen. De Regering hield de Bandasche burgers en perkeniers groolendeels voor «menschen van een ongeletterde of mogelyk »ook wel van seer geringe educatie en af- of op-komst," Weshalve zij hen voor de betrekking van regier ongeschikt achtte. Karakteristiek is, dal de Regering ook overwoog, boe die lieden door hunne pliglen als regters »sig gediverteert souden •vinden van de behoorlyke toesicht over hunne noten muscaet "hoornen en lydige leverantie van die vruchten." De Raad bestond uit 7 personen.
1721. H. ZWAARDECROON. 152 Hij missive van 17 Julij 1722 hebben Heeren XVÜ 1 "" dezen maatregel goedgekeurd. 1 Maart. Bekendmaking, dat Diakenen op 5 Maart 1721 in de Nederduitsche kerk te Batavia openlijk rekening •en verantwoording zouden doen hunner administratie over 1720. 8 April. Bepaling, dat gelden eau onechte weeskinderen, noch in Compagnie's kas op intrest gebragt, noch door Weesmeesteren beheerd mogten worden. De Regering was van oordeel, dat »bet oneygen sonde »wesen d'E. Comp. of Weesmeesteren daar mede souden werden «beswaerd." !2i Junij. Last om de nalatenschappen en verdiende gages van overleden Compagnie's dienaren, die de Com pagnie schade hadden berokkend, 'geheel oen te zien «als eygendom van d'E. Comp., om ten deele te konnen istrecken in mindering van de schade." 50 Julij. Last op de Indische Regering neen ygelyk ie nhouden in de functie, daerse toe uytgesonden iraereu en speciael geen militairen ueu de penne te helpen." Een kapitein was benoemd lot opper-koopman en secunde te Tcrnate, welke benoeming Heeren XVII"" 1 ten zeerste af keurden. 1 Augustus. Vergunning tol hertrouwen roor weduwen, wier echtgenoten in 1719 op zee vermoedelijk waren verongelukt. Deze vergunning was »een sequele van secker justitieel •appoinlement in cas civil."
1721. H. ZWAARDECROON. 153 2 September. Aanstelling run een voorlezer bij de Fransche gemeente Ie Batavia. Die gemeente was weder »10l 52 koppen" aangegroeid. 11 November. Verbod voor Chinezen tegen correspondentie mei inlandsche Vorsten, bondgenooten van de Compagnie. De correspondentie, welke lot dil verbod aanleiding gaf, had geloopen over slaven-handel. Kettingslag was de straf, welke on de overtreding van dit verbod werd gesteld. I-i October. Bepaling, dat de twee «supernumeraire »R<tden ordinaris'' run Indié slechts dan eene conclu derende stem zonden hebben, wanneer één of meer van de zes ordinaire Raden van Indië ontbraken. Deze regeling is afkomstig van Hceren XVH" en . De Raad van Indië was mei twee leden versterkt «tol soulaes «voor d'impotente en sieke ordinaris Raden", maar moest weder »uylslerven lot ses ordinaris Raden, den Directeur •generael onder 't voornoemde getal gereekenl zynde." 8 November. Uüschrijving van een algemeenen rust-, dank- en bede-dag wegens het aanstaande vertrek eener retour-riool. 9 December. Kerk-orde. Deze kerk-orde is vernield- in den brief van Ilecren XVH MB aan de Indische Regering van 27 Maart 1756, maar overigens niet aangetroffen. Waarschijnlijk heeft die kerk-orde nooit bestaan, vermits Meeren XVII""' schrijven, »dat door de Rataviase kerken-order
1721, 1722. H. ZWAARDECROON. 154 van 0 December 1721 verstaen worden de constitutie van »het Synode van Dordregt van de jaren 1618 en 1619 en de «resolutie van de Bataviase kerkenraad van 10 Augustus 1648, «benevens alle de resolutien en constitutien, dien conform »daer op gevolgt, tot die van den jaere 1721 ofl* wel die van »7 February 1724 ineluys." 26 December. Vergunning voor de schildwachten e>]> de bolwerken van het kasteel Batavia vuur te geven <>j) personen, die vuurwerk afstaken, minneer zy op de inhibitie dier schildwagten niet mogten willen ophouden »met het aansteeken van dien." Aanleiding hiertoe gaf het verloonen door den Gouverneur- Generaal in Rade van Indië van twee voctzoekers, »die uyt »de zuyder voorstad geworpen zyn op het kruythuys binnen »de punt Zeelandia." ? December. Verpachting van de »geineene en generale" inkomsten van de stad Batavia voor 1722. 1722. 50 Januarij. Verbod «voor altoos in den aanstaanden »tyd" tegen het spelen van het Chinesche »battament »spel." Dit spel, hetgeen uitsluitend des nachts en wel gedurende ongeveer eene maand gespeeld werd, was volgens de Regering de ooizaak »tot verleyding van veele slaven en ook vrye •mensehen van allerhande natiën, die alsdan met een groot •geswerm uyt alle oirden de poorten komen indringen en de •stad als overstroomen, ten eynde sig van desc indulgentie te "bedienen, alsoo dan bel toppen, spoelen en dobbelen aaneen
1722. H. ZWAARDECROON. 155 •ygelyk als vry en toegelaten schynd, mitsgaders mei eenen "een deure te wesen, geopend voor alle quaedaerdig geboefte, »die yis anders van een erger natuure mogen in den zin hebben." 21 Februari). Bekendmaking, dat de Diakenen op 25 Februari} 1722 in de Nederduitsche kerk Ie Batavia openlijk rekening en verantwoording zouden doen hunner administratie orcr 1721. 14 April. Bepaling, dat de eigendommen van veroor deelden wegen» landverraad of crimen laesae maje.slalis niet gedeeltelijk, maar in lian geheel moesten worden verbeurd verklaard. Op grond van bel plakaat van ."> November 1617 hadden Schepenen de eigendommen van den landverrader, P. Elbervelt c. s., slechts voor de helft verbeurd verklaard, welk vonnis de Regering »erroneus" noemde, als betreffende bet bewuste plakaat • onderwerpen, die niet bobben eenige de minste "correlatie" met landverraad. I 12 Mei. Aanstelling van een Adjunct-landmeter bij het Collegie van Heemraden. 19 Mei. Bepaling, dal Compagnie's dienaren, goederen te kort uitleverende,, deze volgens »uytkoops-prys'* moesten vergoeden. 12 Junij. Vermeerdering van de »Visitateurs over de of geraakte van lazernye." Sedert 26 Mei 1719 waren er vijf visilaleurs geweest, aan welke nu een zesde werd toegevoegd.
1722. H. ZWAARDECROON. 156 16 Junij. Siakmg van den hout-aankap ten behoeve van de Compagnie in de Preanger-Regentschappen voor den lijd run 15 jaren. Als redenen voor dezen, op verzoek der gezanielijke Preanger hoofden toegestane» «stilstand der houtkapperyen" worden aangegeven: »om de vermoeyde, verscholen en afgesloofde "incnsclien eenigc rust Ie gunnen en de jonge hoornen tot >bequaaiu hout te doen opwasschen, langs de rivieren nog »te vinden, maar ook omdat zylieden daer en legen met «nader verscekering sig verbinden vry meerder indigo en •caltoene garen als dan te sullen leveren, soo wel als de «leverantie van cofl'y hoonen Ie sullen vergroolen." 2 Julij. Bepaling, dal, volgens algemeen gebruik, alle confiscatiën, deductis deducendis, moesten worden ver deeld tusschen »</*Vs Compagnie als Beere voor d'eene ende den Fiscaal, die de calange heeft gedaan, voor <>d'andere helft." Uitgezonderd hieven «saken en gevallen, waarinne hy de «wellen en placaten de Fiscael werd uytgesloten en de con «fiscatien alleen aan d'E. Compagnie komen te vervallen." 7 Julij. Bepaling, dat, zoowel in Rade van Indië, als in die van justitie, de voorrang toekwam «aan al »sulke ministers, als door de Ho. Ed. lierren Prinei 'palen daar loc d'eerste werden genomineerd." De rang hing dus af van de volgorde der namen van be noemden in eenigen brief van lleeren \VII n ™. 17 Julij. Verbod legen het zenden naar Nederland van personen, »die hoer seer groffelyck tegcns de Compag »hie misgrepen hadden", vóórdat in Indië bekend waren de consideratiën of de orders van lleeren Wil"" 1 nopens die personen.
1722. H. ZWAARDECROON 157 Dil verbod, afkomstig van Ueeren \VII acn , is eerst in 1760 gedrukt en «circulair ter observantie" publiek gemaakt, in gevolge de missive van Ueeren WH"™ van 2 October 1759 en de Indische resolutie van 31 Julij 1760. 21 Augustus. Aanstelling van een Adjunct-visitaleur der soldij-boeken Deze kreeg den rang van Onder-koopman en een tractc menl van /' 40 's maands. De Visitaleur had den rang van Koopman. • Aanwascb van hel scbryfwerk" was de aanleiding voor deze benoeming. 24 Augustus. Afkondiging van de drie jaarlijksclie plakalen betreffende tic tehuisvarenden. 8 September. Bepaling, dal vergoeding van te min uitgeleverde lading verhaald moest worden op de na- latenscliappen, niet op de soldij-rekeningen van over leden Compagnies dienaren. De Regering vond eerstbedoelde wijze van verhalen ■eygend •lyker" dan de laatste. 22 September. Bepaling, dat nieuw benoemde burger officieren moesten worden voorgesteld door den Kolonel van de schutterij, *ten bywesen van den Bailliuw en "2 gecommitteerde leden ui/l het collcgie van Schepe «nen, nevens haren Secretaris.'' In dat voorstellen was »noyt eenen vasten voel gehou »den alsoo de Presidenten in de bank van Schepenen «soniwylen te gelyk zyn geweest Colonels over de burger •schuttery en cavaüery, dog somwylen ook niet."
1722. H. ZWAARDECROON. 158 De hoofd-officieren van de schutterij werden door Schepe nen, »met adsislenlie van den krygsraad, genomineerd" en door de Regering »geëligeerd." 6 October. Vernieuwing »op hel serieuste" van hel ver bod tegen het wajang-spelen onder kerktijd. ~ Ver bod tegen het oergerlyk en aanstootelyk spel van ranje »panje of grypen en grabbelen." Het laatste spel was eerst »voor weynig dagen" te Batavia in zwang gekomen. l(i October. Afschaffing run. het oude gebruik, ten gevolge waarvan de Raad van justitie bevoegd was te gelasten vrijgesprokenen naar Nederland terug te zenden. »Alsulke versendingen" wenschte do Regering aan zich Ie houden, »dewylse meer politicq, dan justitieel scliyncn." De Baad van justitie had een soldaat «onschuldig van »seeckere ongelukkige doodslag verklaard!, maai; egter al »met eenen verstaan denselven na het vaderland te versenden". 4 November. Uitschrijving run een algemeenen rust-, donk- en bede-dag wegens het Aanstaande vertrek eener retour-vloot. 22 December. Bepaling, dal wegens processen over in- juriên Compagnie's dienaren niet run buiten-kantoren naar Hul/trio mogten opgezonden worden. •Alsulke particuliere quaestien" moesten in loco worden afgedaan. 28 December. Bepaling, dat, wanneer eenige adminis tratie »by formeel transport, sondér eenige exceptie' was overgedragen en overgenomen, eventuele te-korten kwamen ten laste van den overnemer.
1722, 1723. H. ZWAARDECROON. 159 Deze laatste mogl echter »syn guarand soeken" op den overgever, »soo hy sulcks sal meynen te bcbooren." '( December. Verpachting van de «generale en gemeene" inkomsten van <le stad Batavia voor 1723. 1723 19 Februari). Bepaling, dat van builen-kantoren geene paketlen ter doorzending aan de Hooge Begering mog- ten aangeboden worden dan «onder cachet volant." Eene andere wijze van aanbieding, vooral bij verzegeld paket, vond de Regering «beneden de eygenschap van dese «Regering omdat niets voor dese Regering onder bet «ressort en den dienst van de generale Compagnie mag vcr »burgen blyven of gesecrelecrd werden, in cas men nodig »mog te oordeelen van dese of gene zaken of gevallen visie te «nemen." In casu gold hel justitiële stukken, van de Kaap de Goode Hoop naar Batavia gezonden. 12 Maart. Bepaling, dat Adjunct-reviseuren slechts een maal een eed behoefden te doen,, wanneer zij over meer dan eene zaal; als reijlers zittini/ namen. iï April. Verbod tegen het koopen en verkoopen van hofrV' — Vergunning mor een iegelijk koffij-boomeh te planten, mits <lc vruchten daarvan aan de Com- pagnie leverende. Wegens de Comp. al van voor veele jaeren in bel koningryk van Jaeatra, als ook op de gronden van Cheri bon en andere plaatsen van desen eylande Groot Java, veel moeyte en vlyt synde aengewend 10l bet voorsetlen van den
1711. A. VAN RIEBEECK. 16 14 Augustus. Vergunning voor den pachter van de inkomende rechten op suiker een huisje te bouwen buiten den Boom te Batavia, alsmede op de recde bij Onrust en bij de mondingen der rivieren Tangerang Angké, Antjol en Maronde te. laten kruisten. Ook de pachters van inkomende regten op rijst, enz. waren in het hezit van zoodanige huisjes. 8 September. Bepaling, dat voor «de twee eerste plaeU "sen'' in de politieke Baden op de builen-kantorcn gold de regel, vastgesteld den l ston November 1709 nopens den Gouverneur-Generaal en den Directeur generaal. 25 September. Vergunning voor de inlandsche Christen burgers run Balaria hunne dooden weder te begraven binnen de stad op het Portugesche kerkhof »in de 'gemene aarde," onder voorwaarde, dal geene nieuwe grafkelders voor de inlansche gemeente, -nog ook ten obehoeve van de kerk" zouden aangemaakt worden. Deze burgers, «voor liet grootste gedeelte arme en behoef »tige menschen," moesten bij lul begraven hunner lijken op hel builen-kerkhof telkens boete betalen wegens te laat be graven, omdat «sylieden de meesten tyl groole moeylen hadden •met gedwongen dragers tot het weg brengen der doode «lichamen." Zij hadden verzocht in de kerk zelve te mogen begraven, maar dit werd niet toegestaan. 25 September. Magtiging op het Collegia van Heemraden particuliere water-goten beoosten en bewesten het Molen- vliet, bij schaarschle van water, te laten sloppen. Onwilligen zouden gestraft worden met eene boete van 25 rijksdaalders, ten behoeve van den Officier.
1723. H. ZWAARDECROON. 160 grocy en aenplanting der coffy boomen en zulx cyndelyk dan soo verre zynde gebragl geworden, men in de laatste jaeren daer van eenige beseodingeq na't vaderland heeft konnen doen en afsteeken lot genoegen van dese regeering ende den inlan der, die thans door den geringen arbeyd, daar aan vast zynde, ende 's Comp* genereuse betaling daar op niet alleen is verleekerd geworden, niacr ook nagevolgt door Chineese zuyker molenaers en andere landbouwers, tuyniers en liefhebbers in de aan planting van die boomen, dog dewelke liaare coffy boonen op clandestine wyse door allerhande soorl van wegen en menschen welen in de slad Ie brengen en deselve aldaar te leveren aan dese en geene Europeër, soo te water als te lande bescheyden, onnne daar van te maeken een slapel van negotie tot onder cruyping van de generale Comp., die den weg 10l dese cul lure heeft moeien banen en niet mag benadeelt werden dooi' haar eygen ingesetcnen, onderdanen, vrylieden en veel minder dienaeren. uyt welke sig sommige ook niet oritsien verstrecking van conlaulen op leverantie van colfy boonen aan de boven landse Javanen Ie verschaffen, om dusdanig dan ook's Comp 3 . eygen gewasch ten baren profyle te doen overkomen, en al sulks in gecnen deelc getolereerd, maer alle sodanige malilie in den beginne wel diend te Worden gesmoord en legen ge gaen : zoo is 't, dal derwegeii op 30 Maerl in Rade van India verslaan is by desen publycqnen biljetle aan allen en een ygelyck, 't sy uyt wat natie of conditie denserven soude mogen wesen begrepen onder de Nederlandse gehoorsaembeyd, te ver bieden, soo als aan deselve word verboden by desen, bel ver coopen en coopen van eenige Javaense coffy boonen in eenige Daemwaerdige quantiteyt en alsoo seer bel verschieten van penningen op der selver gewasch, onder peene van confiscatie, niel alleen van de verkogte of verhypothequeerde vrugten, maer ook van de afgclaugde penningen voor de eerste inael; en voor de Iweede reys onder een arbitrale correctie daar en boven, over zulx alle Javaense opperhoofden niel alleen, maer ook wel speciael de respective Officieren vande justitie en den geregtc gelast werden legens dese, morsseryen mei ernst te
1723. H. ZWAARDECROON. 161 BUI I\. 11 invigileeren en by aglerhaling van diergelyke verncgotieerde coffy boooen lo contendeeren tot boven gemelte confiscatie en mulcle volgens gebruyk, dog op dat hier door ook niet eeniger maten mogl schynen, als of men de voortplanting van den cofly alleen en privative maer wilde laten blyven onder de Javanen niet seclusic van andere, naerstige landbouwers, die altyl in dese colonie sullen aengenaem wesen, soo werd al niet eenen «y desen aan een ygelyk kond gedaen, dal sonder eenig onder scbeyd, soo wel van haarlieden als van de Javaenen voorin., ten redelyken en gestatueerden pryse by de gencraele Coinp. inde pakhtiysen sullen werden aengenomen alle soodanige eoffy booncn, als /vlieden nvt hunne thuynen successivelyk nieuw, goed en gaef komen aan te brengen, mits de quantiteyt niet minder zy dan een picol legelyk, onverminderd de vryheyt, die öogthans een yder sai behouden, tot comsumptie binnen 's buys, soo veel booneo uyt eygen acker 10l sig te nemen, als daar toe jaerlyks sal benodigen, dewyle wy zulx ten besten van dese colome en tol bewaring van 's Conip. regl en preroga tiven inden grond van liet koninkryk Jacatra bet een en 't ander aldus oordeelen gerequireerl werd en noodsakelyck te syn. 9 April. Regeling eau de ornament-dragers bij begra fenissen eau gekwalificeerde Compagnie's dienaren. Bij de begrafenissen van eenige leden van den Raad van Indië waren zulke voorname dienaren (Visitateur-generaal, Opper-kooplieden van het kasteel, Commandeur van de equi page-werf, enz.) als ornament-dragers (dragers van bet wa penschild, de handschoenen, enz. van den overledene) opge treden, dat bij de begrafenis van een Gouverneur-Generaal geene voornamere dienaren voor hetzelfde doel gevonden zouden kunnen worden. Hiertegen kwam de Gouverneur-Generaal Zwaardecroon op, Uit vrees, dat zijne opvolgers hem anders van verzuim zou den beschuldigen in het handhaven van »het honneur, by »uytstek aan deselve, soo in hun leven, als op de begraaffenissen »harer lyken eompeteerende."
1723. H. ZWAARDECROON. 162 Dientengevolge werd bepaald, dat als ornament-dragers zouden kunnen optreden: a. bij begrafenissen van leden in den Raad van Indiè": Opper-kooplieden, »die bier buyten functie mogten wesen", militaire Kapiteins en Kooplieden; b. bij begrafenissen van mindere dienaren, »die egter uyt »kragte hunner ampten een wapenschild mogen voor uyt «laten dragen, gely k officieren van de justitie, borger-capitains, • etc": personen van den rang van luitenants of onder-koop lieden. S 7 April. Magtiging op hel Collegie van Schepenen tut lui heffen, >na voorige exempelen", run «een quart omaand huur run de bewooners der huysen in de •stad [Batavia] en zuyder voorstad" voor aanmaak van brand-emmers, ladders en haken. Hel aantal benoodigde brand-emmers was in 1701 bepaald op 73K5 stuks, waarvan slechts 5j395 «goede en bequame" overig waren. Eveneens was in lüBü het aantal brand ladders en haken bepaald op 173 stuks, terwijl in 1723 slechts 33 stuks daarvan aangetroffen werden. 19 Junij. Verbod, tegen alle bemoeijing, van welken aard ook, met de Oost-Indische Compagnie te Ostende. Dit stuk, afkomstig van de Staten Generaal, luidt, als volgt- De Staten Generaal der vereenigde Neederlanden, allen den gecnen, die deesen sullen sien ofte hooren leesen, salut, doen te weeten. Nademael seedert eenige weinige jaaren, namentlyk seederl de vreede, in de jaaren 1713 en 1714 laast tot Utregt en te Baden geslooten, door eenige ingeseelenen van de Oos lenryksche Neederlanden, gehoorendc onder hel gebied van syne Keyserlyke Majesteit, aangelegt en begonnen is een vaarl en handel op de Indien binnen de limilen van de oclroyen, door ons aan de Oost- en West-Indische Coinpagnien deeser landen
1723. H ZWAARDECROON. 163 verleend, ende daar meede alsnog gecontinueert werd, strekken de hel selve niet alleen lot nadeel van onsen staat en van de gemelde Oost- en Westindische Compagnien deeser landen, maar ook direcl leègens hel regt, dal wy door de tractaaten verkreegen hebben. Ende aansesien \vv ondertusschen ver neemen en ondervinden, dat de geïnteresseerden of participan ten in de voorsehreeve vaart en handel, uit de Oostenryksche Neederlanden en particulierlyk van Oostende gedreeven werden de op de Indien, sou oosl als west, onder de limilen van onse verleende octroyen, haar niel ontsien de ondersaaten van onsen staat, en naamentlyk veele zeevaarende luyden deeser tanden, te induceeren om hun Ie begeeven in der selver dienst, en dat veele van deselve ondersaaten en zeevaarende luyden deeser landen haar vervorderen sodanige diensten aan te neemen en haar op de scheepen of tol andere diensten van gemelde geïnteresseerden ie laaien gebruiken. Dat ook verscheyde ingeseetenén van onsen slaat, uyt een vuyle baatsugtigheid, haar uiel en ontsien, onaangesien het nadeel, dat aan onsen slaat en aan de Oost- en Westindische Compagnien deeser landen door de vaarl en handel uyt de Oostenryksche Needer landen op de Indien, binnen de limiten van de octroyen, door ons aan gemelde Compagnien verleend, in de voorsehreeve vaarl en handel parten deel te neemen, alles directelyk strydig teegens onse voorgaande en meermaals gereïtereerde placa len en laaslelyk dat van dcu 21 September des jaars 1717. Soo is't, dat \vy, teegens deese schaadelyke en ruïneuse onderneemingen willende voorsien en inhereerende de gemelde onse voorige placaaten, goedgevonden hebben op nieuws te ordonneeren en statueeren, soo als wy ordonneeren en sla- Uieeren mits deesen: Eerstelyk, dal niemand, wie hel sonde moogen weesen, sig Sa] moogen onderwinden hinnen deese landen eenige persoonen, van wat conditie die souden moogen zyn, en specialyk niel eenig vaarend volk, het zy officieren ofte gemeenen, aan te Boeken, te werven ofte in dienst te neemen, veel min te ver voeren om in diensi van eenige Compagnien ofte van parlicu
1723. H. ZWAARDECROON. 164 liere handelaars ofte uytreeders gebruykt Ie werden tot de vaart en handel uyt de Oosteni •yksche Neederlanden op eenige plaatsen, gelecgen binnen de limiten van de octroyen, aan de Oostindische en Weslindischc Compagnien deeser hinden door ons verleend, op poene, dal die geene, die soodanige aansoekinge, wervinge, in dienst neeuiinge ofte vervoeringe sullen koomen ie doen. aglerhaald werdende, publiquelyk hy openbaare geesselinge aan den lyve sullen worden gestraft en voorts voor altyd uit deese landen sullen werden gebannen. Ten anderen, dat ook geene onderdaanen ofte ingeseetenen van deescn staat, en specialyk geen zeevaarende luyden, haar sullen vennoogen te hegeeven in dienst van eenige Compagnien ofte van andere particuliere uytreeders of handelaars in de Oostcnryksehe Neederlanden, om niet der' selver scheepen te vaaren na eenige plaatsen, geleegen onder de limiten van de octroyen van de Oostindische of Westindische Compagnien deeser landen, ofte aldaar Ie handelen. En voor soo veel eenige sig alhercyts in soodanigen dienst souden moogen hebben hegeeven en haar daar in laaien eni ployeeren, sullen deselve de voorschreeve diensten hebben te verlaalen ende weder te koomen ter plaatse van haare residentie binnen den tyd van twee maanden, Ie reekenen na dato deeses voor die geene. die nog niet souden moogen weescn uylgevaa ren, en na den dag, dat de scheepen sullen weesen binnen gekoomen, voor die geene, die albereyts niet eenige scheepen uyt de voorschreeve Oosteniykschc Neederlanden uytgevaaren souden moogen weesen. Dat de overlreeders van deese onse ordonnancic in dit articul ten eeuwigen dage uyt het gebied van onsen staat sullen weesen gebannen, ende dal alle haare goederen, als geconfisqueert, verbeurd en vervallen, aangelast en verkogt sullen moogen werden hy den officier van de plaatse haarder residentie of daar deselve geleegen sonde moogen zyn. Ende dat booven dien soodanige overtreeders, soo wel hier te lande, als in de Oost- of Westindiën binnen de limiten der gemelde octroyen gevonden werdende, gestraft sullen werden met den dood.
1723. H. ZWAARDECROON. 165 Ordonncerende hier moede allen officieren en justicieren in deese vereenigde Neederlanden, mitsgaders ook allen den geenen, soo in onsen dienst, als in die van de Oost- of Westindisclie Compagnien weesende, binnen de limiten der octroyen, hun hier na te regnleeren en de poenen by deesen onsen placate teegen de overtreeders in alle rigeur te vervolgen, decreteeren en executeeren, sonder eenige connivenlie, oogluykinge of dissi naulatie. Des sullen alle de geene, die haar volgens de hier voorgemelde bevoelen binnen den tyd van twee maanden, te beekenen, soo als hier vooren is uylgedrukt, wederom hinnen deese landen ter plaatse van haare voorige residentie sullen hegeeven en haar bekend sullen inaaken aan hurgermeesteren aldaar, impuniteyt genieten van het geene hy liaar tegens onse voorige placaaten op dit subject is hegaan. Ten derden, dat niemand, wie hy zy, binnen deese landen, het zy in commissie of andcrsints, sal vermoogen eenig schip °f scheepen te huyren, in te koopen of te equipeeren om geëmployeert te werden lot de vaart uyt de Oostenryksche Nederlanden, hinnen de limiten der octroyen, aan de Oost en Wesündische Compagnien deeser landen verleend, op poene in onse octroyen en voorige placaten hegreepen, te weeten, Je verbeurte van soodanige scheepen en van alle het geene, «lat daar meede uit de Oostenryksche Nederlanden na Oost of Westindiëu sonde versonden of wel van daar ontfangcn sal werden, alle het welke sal zyn en blyven ten behoeve van gemelde Compagnien, ende dal de coutraventcurs nog hoven dien sullen verbeuren viermaal soo veel, als het verbeurde sal hedraagen, te appliceeren twee derden voor den officier, die de calange sal doen, ende een derde voor den aanbrenger. Ten vierden, dat ook niemand van de onderdaanen of inge seeteneu van den slaat eenige inlaage sal vermoogen te «oen, te participeeren of sig in eeniger manieren, directelyk of '"direclelyck, te interesseeren in de voorgemelde vaart en handel «yl de Oostenryksche Nederlanden op de Oost- of Westindiëu. "innen de limiten van onse verleende octroyen gedreeven werden de, het sy door eenige Compagnien, het sy door eenige particu
1723. H. ZWAARDECROON. 166 liere uytreeders ol handelaars, op poene, dat de contraventeurs van dien sullen verbeuren viermaal de waarde van de inlaage of van de portie, waar voor sy sullen hebben geparticipeert of weesen geinteresseert, en sulks soo meenig maal, als sy soodanige inlaage gedaan ol' jiorlie of aandeel in de voorschréeve vaart en handel genoomen sullen hebben. Ende dat die gecne, die, eens diesweegens gecalangeerl zynde, voor de tweede reise daar aan schuldig souden moogen werden bevonden, booven de voorschréeve hoeten sullen werden verklaard eerloos en infaam. Sullende de voorschréeve hoeten werden geapplieeert een derde part voor den aanbrenger en twee derde parten voor den officier, die de calange sal doen. Ten vyfden, dat geen maakelaars of anderen, wie hel souden moogen weesen, eenige portien, adieu of subscn'ptien in eenige Compagnie of particuliere reederye tot de voor schréeve vaart en handel uit de Oostenryksche Neederlanden op de Indien, binnen de limitcu van onse octroyen, sullen moogen inteekenen of laaien in leekenen, te koop presenleercn, te koopen oflc te verkoopen, ook geene wissels, bodemeryen ot asseuranlien, houdende len lasle of ten behoeve vandeeeven gemelde Compagnien of particuliere reederyen, ofte wel op scheepen of goederen aen de voorschréeve Compagnienol reederyen behoorende, voor reekeninge van haare meesters te negocieeren, disconteeren of daar over als maakelaars te staan. Gclyk ook aan alle anderen verhooden werd soodanige wissels of bodemeryen te trekken, te verhandelen, disconteeren, accepteeren ofte voldoen, mitsgaders eenige asseurantien of hoode meryen op de boovengenielde scheepen of goederen, gaande ol koomende van of na de Indien, uyt of na de Oostenryksche Neederlanden, Ie teekenen, op poene, dat de maakelaars van ampl sullen werden gepriveert en booven dien verbeuren een boete van duysend guldens voor ieder reys, dat sy haar tot het veylen, laaten inteekenen, koopen of verkoopen van soodanige actiën, portien of suhscriptien, als meede 10l hel verhandelen van wissels of boodemeryen of 10l hel doen
1723. H. ZWAARDECROON. 167 leekenen van asseurantien in manieren, hier vooren gemeld, sullen hebben laaien employeeren. Ende eyndelyk, dal niet alleen den kooper van boovengemelde actiën, portien of subscriptien, maar ook den verkooper of transportanl, of die dcselve te koop sal hebben gepresenteert, te weeten oen van beyde, — mits den een, door den officier geactioneert zynde, de ander bevryd sal weesen — verbeuren sal viermaal de waarde van de inlaage, actie of subscriptie, die liy sal hebben ter inlage ofte ter koop gepresenteert of verkogt; gelyk ook verbeurd sal werden de vierdubbelde waarde der wisselbrieven, bodemeryen of asseurantien, ten laste ofte ten dienste van meergemelde Compagnien of particu liere uylreeders of handelaars, ofwel op scheepen of goederen, aan deselve toebehoorende, by den geenen, die soodanige wissel of bodemerye getrokken, geaccepteerl, gedisconteerl ofte voldaan sal hebben, ol die de asseuranlie sal hebben geteekent, te appliceereu als vooren, twee derden voor den officier, die de calange sal doen, en ecu derde voor den aanbrenger, welke laatste nog booven dien uit de cas van de Oost- ofte Westindische Compagnie sal genieten een praemie van duisend guldens voor ieder partye der hier vooren geprohibeerde eontracten, die hy aan de hewinhebberen van een der gemelde Compagnien, na gcleegentheyd der saake, sal koomen bekend te maaken met dal effect, dat den contravenleur in regten geconvinceert werd. Ende sal dien onverminderd op alle aanteekeningen, acten en instrumenten, uyt alsulken ongeoor loofden handelinge spruytende, tassehen partyen contrahenten geen regt gedaan werden. Ende op dat niemand hier van eenige ignorantie mooge prolendeeren, ontbieden en versoeken wy de heeren Staaten, gecommitteerde Raaden en gedeputeerde Staaten van de respeclive Provinciën, en allen anderen officieren en justicieren v an deselve landen, dal sy deesen onsen placaale van stonden aan alomme doen verkondigen, publiceeren en afligeeren ter plaatse, daar men gewoon is soodanige verkondinge, publicatie en affixie te doen, mitsgaders in de steeden ende plaatsen
1723. H. ZWAARDECROON. 168 buyten de vereenigde Neederlanden, onder ons gebied weesende; procedeerende en doende procedeeren teegens de contraventeurs en overtreeders van dien tot de voorschreeve poenen ende straffen: lasten en beveelen voorts de Randen ter admiralileyt, de Advocaaten Fiscaal en Commisen generaal, mitsgaders allen Admiralen, Vice-admiralen, Capiteynen, Officieren en Bevelbeb beren deesen onsen placaate te agtervolgen en te doen agtcr volgen, procedeerende en doende procedeeren teegens de contraventeurs van dien sonder cenige gratie, oogluykinge, dissi mulatie of verdrag, want wy sulks ten dienste van den lande en ten besten van de goede ingeseetenen van dien bevonden hebben alsoo te belmoren." Dit stuk is te Batavia afgekondigd in bet Kasteel op den Bslen8 slen en ter reede op den 9 acn Mei 1724. 25 Junij. Bepaling, dot predikanten van buiten-hantoren, naar Batavia opgeroepen voor cenig speciaal doel, in kerkerade zitting moesten nonen «naast aan denjongsten of ordinair teeraar der Balaviase ge- Btneente" 15 Julij. Bepaling, dat predikants-weduwen genoten de haar toegekende emolumenten, onverschillig <>/ hare echtgenooten te Batavia, dan wel elders mflijvig" waren geworden. 21 Julij. Last op de Indische Begering de Ie Hat aria ten handel komende Chinezen «met alle sagtsinnigheyd yen beleeftheyd Ie behandelen; en te besorgen, dat de «goederen, die d'selve van de Comp. kwamen in te nkoopen, goed en deugtsaeme waaren." 21 Julij. Bekendmaking, dal de Buiten-regenten van het Lasarns-lutis verantwoording hunner gestie van I Julij 1722 tot all. Junij 1723 zouden doen.
1723. H. ZWAARDECROON. 169 6 Augustus. Aanteekening, dat >de minste appointemen- tten of vonnissen, door den regier in civile taken ge oslagen tusschen gelykstandige persoonen of partyen, *ten eenigen dage door de Regering vernietigd geworden »;//»." Erfgenamen van zeker persoon verzochten aan de Redering de vernietiging van de beslissingen, door den Raad van jus titie genomen ten aanzien van legaten, enz. krachtens het testament van die persoon, op grond dat dit testament nietig Was, vermits de testateur, lang vóór zijnen dood, door de Regering «prodigus" was genoemd. De Regering verwees de erfgenamen tot den weg van regten. 9 Augustus. Last op de buiten-kantoren den verkoop umi specerijen *apartelyk en separatim, buyten eenige «meslange van andere goederen, oen de Regering Ie fdoen blyken." Door dien verkoop niet alzonderlijk te behandelen trachtte uien dikwerf »te vergrooten en op te pronken de slegte ad »vaneen op andere coopmanschappen," welke «gewoonte off •kunst greep" de Hooge Regering teregt ten zeerste afkeurde. 22 October. Afkluif/int/ van de morions (ijzeren storm hoeden) en eurassen bij het garnizoen van het kasteel te Batavia. Gereflecteerd zynde, hoe niet alleen bet hataillon van desen caslcele continueel in hel doen van dagelykse en ook in extra ordinaire parades, mitsgaders onder het inhalen van inlandse gesantcn en brieven, hoewel noyt te velde, belemmerd is, soo Wel fusiliers, als piekeniers, met morlioens of yzere storm -I'oeden; van gelyken, dat de laatstgem. soldatesque buyten dat nog is beswaard met een yzer curas, bestaande in een borst
1711. A. VAN RIEBEECK. 17 DEEL IV 7 October. Voorschrift nopens de taxatie van ileclara tien van kosten, in zaken, waarin één procureur ver scheidene cliënten te gelijker tijd bediend had, enz. Dit stuk, afkomstig van Schepenen, luidt, als volgt: Is nopens de taxatie der declaratieu van kosten, in saken, waerin door een procureur verscheyde meesters te saemen in een proces, 't sy pro- off contra, werden bediend, gelyk veelmaels, voornamelyk in cas van preferentie, voorvald, om alle abuisen en mis-versland te voorkoomen, goed gevonden en verstaen de volgende ordre te doen houden, te weeten, dat aen de Procureurs inde proceduuren in cas van preferentie, wel by aparte declaratien sal werden goed gedaen 't geen sy voor hare respectieve meesters separatelyk hebben gedaen en verdiend, dogh wanneer verscheyde pretendenten off crediteuren dan Ie raede werden, om te saemen de actiën der andere mede crediteuren te debatteren en voort procederen, dat in sulken geval, van die lyd aff, tol den eynde toe, voor yder procureur maer eene declaratie sal werden getaxeert ten laste van syne gesamentlyke meesters, die hy conjunctim bedient heeft, even off het maer eene zaek en van een persoon was, behalven alleen, «lat de communicatien en verdere gangen sullen goed gedaen werden, soo menigmael en tot sulken getal als deselve waerlyk mogten gedaen zyn; gelyk ook verstaen is het salaris en verschot van de procureurs op dienselven voet te reguleren in alle andere processen, waerinne verscheyde meesters door een procureur invoegen voorsz. in eene saeke bediend werden, waerna de gesamentlyke procureurs gelast werden haer in 'topmaecken van haere declaratien te regu leren, ten welken eynde de voorenstaende resolutie op de audiëntie vande rolle den 9 derselver maend October ge pronunciëert is. 50 October. Nader reglement op de bagage van repa trië renden, enz. Zie bij 6 November 1713.
1723, 1724. H. ZWAARDECROON. 170 en agterstuk met een ringkraag; en wyders, dat iille schild wagten aan poorten en op bolwerken van de stad, hun geweer suilende presenteeren ten respecte der gene, aan wiese dat zyn verschuldigd, aanstonds gewoon zyn hun hooft met so danigen mor 1 ion te dekken of monteeren, het welke hun alle te samen in dit warme climaal somwylen ;il vry pynelyk en het gem. curas nog ;il benauwder en kostelyker voor de pie keniers is vallende, ter sake die menscheii. hun wapenen moetende blank en huylen den roest houden, noodwendig de selve met oly moeten aansmeeren, ten bederve van hunne klederen, diese suyniglyk dienen te bewaren na male van hunne gage; en alsulks, na de getuygenissen van alle officieren, in gene gewesten van Uuropa meer in gebruyk en, als onnodig zynde, afgeschaft, soo is dan op den voorstel van den heer Gouverneur-Generaal in solver wyse verslaan, ten genoegen en ter besparing van 'sComp' militie, dese ouderwetse gebruyke lykheden, die nergens minder dan in India te passé komen, te deser plaatse almede te derogeeren en af te schaffen, mits gaders de soldaten op geen andere wyse in wapenen te laten brengen dan gedekt met hunne ordinaire hoeden, klederen en monteeringe. I November. Uitschrijving run een algemeenen rust-, dank-en bede-dag wegens hei aanstaande vertrek eener retour-vloot. '. December. Verpachting van de 'generale en gemeene" inkomsten eau de stad Batavia voor 172-i. 1724. 3 Januarij. Voorschriften nopens de behandeling run goederen, aan gecondemneerden toebehoorende. Dit stuk, afkomstig van Schepenen, luidt, als volgt: In achlinge genoomén synde, dat by menigvuldige en diverse
1724. H. ZWAARDECROON. 171 klagten, dese vergadering ter kennisse gekomen, en ook onder andere uyt het gerepresenteerde van onsen secretaris vertoond en gebleken is, hoe dat, sekerlyk liy notoire corruptele, gein trudeerd is (gel. dan ook sulx naasl eenige jaren herwaarts was door gesloopen), soo wanneer de geregts bodens van dit collegie uyt hoofde van een vonnisse, naar voorgaande gedane sommatie en renovatie, en daar op door den heer olficier bereyls Bal executie gestelt is, ten overstaan van die het behoort de meubele en haafelyke goederen van een gecondemneerde komen <ip te schryven, te inventarisèeren en in arrest te nemen, sy deselve als dan laten onder de magt en bewaringe van soo danigen gecondemneerde buylen opsigt van eenige dienaars der justitie, in plaatse dal gein. goederen op de zekerste wyse behoorde te werden bewaart; waai- door dan wert veroorsaakt, dat na gedane inventarisatie de goederen voor het meerendeel «looi den gecondemneerde werden verdonckerl en agter gehouden, vecltyts 10l irreparabele prejudicie vanden hup', van executie, en daar door een deure wert geopent en een voet gegeven om, niet alleen 't gedane arrest Ie violeeren en d'justitie te illudeeren, ne maar ook alle quaatwillige te nodigen olï im mers te styven in sulcke quade gangen, waarinne diend te werden voorsien, als wesende een maxime in 't stuk van executeren, die mees', overal in Europa wert gehouden voor inpracticabel; soo is, daar over gedelibereerl synde, eenpariglyck goed gevonden, verstaen en geordonneerd, gelyck verstaan, goed gevonden en geordonneerd werd mits desen, dat van nu voortaan de geregts bodens de roerende goederen, den ge condemneerde toebehoorend», inventariseerende en in arrest nemende, sullen vervoeren en in versekering brengen op bet stadhuys alhier onder den secretaris descr vergadering ofte andersints, soo deselve goederen te menigvuldig en te om brageus mogten wesen, die laten en met twee off meer klercquen na vereysch doen bewaren in bet huys vanden gecondemneerde, den lyt van drie dagen, naar verloop van de welke sonder betalinge, redemtie en lossiuge den impetrant van executie off synen procureur gebonden sal wesen Ie ver
1724. H. ZWAARDECROON. 172 soeken en te procederen tot vercoopinge van deselve goederen, zoo en in dier voegen, als van outs tot heden ten dage geprac liseerl is, mits de geregts bodens ook verpligt sullen weesen aen den impetrant van executie of desselvs procureur aanstonds naar de gedacne executie te restitueeren en overtegeven het appoinclemeiit van condetnnatie, met en henevens den inven taris van de goederen, die opgeschreven en in maniere als hoven in arrest genomen sullen syn; en sal dese ordre op de rollc werden gepuhliceert, lastende alle impelranten van executie, en principaelyk de procureurs en geregts bodens, baer daer na preciselyk te reguleren, op peene van, contrarie doende, te zullen moeten instaen voor de schaede, die door baer versuym sal werden veroorsaekt. 18 Januarij. Bepaling, dal militaire Kapiteins, speciaal die, bescheiden in hel kasteel en bij de poorten van Batavia, — niet benoemd moglen worden lot diid;enen. Deze officieren werden door de Regering beschouwd als »waglers sonder intermissie in een vast employ; en by ge »volgen paraat in de weer moeten zyn op de minste beweging, «die onverwagt kan voorvallen, soo wel in tyden harcr «occupatie in' kerkelyke diensten en vergaderingen, als an •dersinls, het welke dan somwylen verlegendheyd of ver «meerdering van disordres soude kunnen veroorsaakeu." 4 Februarij. Verbod voor Residenten en kleine Opper- hoofden, die niet speciaal, »'t zy door brieven of »publicgue commissien wegens de Hootje Regering", bevoegd varen regt te spreken, tegen het laaiden van regtsgedingen en liet uitspreken van crimineele von nissen, »wanneer die zouden moeten gaan over eenig • Europees onderdaan van de generale Compagnie, hetzy 'ilienaer of burger."
1724. H. ZWAARDECROON. 173 Magliging op <lie Residenten, enz. «lot het opsenden "run sodanigen delinquent, hetzy in of buylen banden, «na mate run hei geperpetreerde deliel; ende sulks «met di' stukken ten lasten niet denselven, na stijl »ran reijlen in forma probandi gebragt zijnde, soo wel »ak de schrifluuren van defensie, die soodanigen de linquent niet belet sullen mogen werden ten synen «behoeven in Ie winnen." Op Timor bad uien, in strijd niet alle bepalingen, de vier schaar gespannen. 29 Februarij. Toevoeging aan hei regentschap Tjian iljner van vier groote en eenige «mindere negoryen «aan de zuydzyde run het Jacatrase gebergte." Vooral tijdens liet bestuur van deu Gouverneur-Generaal, A. van Riebeeck, had een «groote toeloop van menschen" naai - die streek plaats gehad. In 1724 werd het aantal dier verhuizers op 1000 huisge zinnen geschal. De namen der 4 groote negorijen schijnen geweest Ie zijn «Goenong Goeroe, Tsicarik, Pendokopo en Tsidariam." 29 Februari). Verbod voor Seholurelien, huilen mede weten run de Hooge Regering, inlandsche onderwijzers Ie ontslaan en aan te stellen. De Regering noemde zulks »een irregulier en ongequalifi •ceerd gedoente." 1 \ Maart. Bepaling, dal de Jakatrasche bovenlanden hunne lererunlie aan de Compagnie van indigo en katoenen garen, ■boren huur accresscerende lererunlie run ooffyboonen", jaarlijks moesten afdragen in de maanden Julij en Augustus.
1724. H. ZWAARDECROON. 174 Ter zelfder lijd moesleii die van Kampong-baroe, Gedong badak, Tangerang, Djati-negara, Tji-lingsi en Krawang leveren «nieuwe, groene cadjang ten gebrayke van liet volk op de »retourschepen" legen ±.'> rijksdaalders per last.. 8 April. Bekendmaking, iltil Diakenen op \% April 1721 openlijk rekening en verantwoording zouden doen. ti.'i April. Verbod tegen het mytsteken der vendels, het twapenen der schutterij en het festoyeren, daar aan •vast lyndé", op Jakatra's veroverings-dag (30 Met). Op dien dai> was men gewoon de vaandels uil te steken van de drie Europesche burger-kompagnièn, zoo te voel, als Ie paard, van die der getrouwde en ongetrouwde pennisten, der ambachts-gezellen op de equipage-werf en in het ambachts kwartier, alsmede van die der zeven kompagniën Hardijkers. Niel zelden bad dit ten gevolge gehad, dal »de vendrigs »van bovengem. manschap door pragl in kleedye en tracte »inenten van bare, in wapenen gebragfe rotgesellen malkan »deren soeken te boven te gaan en daar door grooter • uytgaven maken, dan se vermogens zyn; mitsgaders op de »eene of andere wyse, uyt de lengte of breete, daer van al «wederom remplacement soeken door wegen en vvysen, die •somwylen by ontdecking de laudabelste niet souden konnen "geacht werden te wesen; maai' mik dal somwylen oneenig »heden en ongelucken van vegten en doodslaan onder alle •dese beroertens en Bgurele opschuddingen syn ontstaan, na ■de exempelen daer van bekend synde." Om al die redenen schafte de [legering het uilsleken der vaandels, enz. af. Behouden bleef: 1° hel aanstellen en suppleren der benoodigde hoofd- en mindere officieren over bovengem. manschap; 2° de dank- en gedenk-dag, die in de kerken «voor de conti- nuatie van Godes goedheyd en genade over desen casleele, stad en colonie ten bovengem. dage geviert werl";
1724. H. ZWAARDECROON. 175 3° «liet planten van de militaire vendels van de generaele Comp. op de respective bolwerken, onder het doen van bepaalde en gereguleerde salvos uyt hel canon van deselve, als ook uyt dal van de schepen Ie deser rhecde. na rang en ordre: 4" hel .verwisselen en repleteeren van de benodigde leden in bet Collegie van Schepenen, formerende den gerigle deser slede, het welk al mede ten dien dage in Rade van India en ook op Iwee daar aan volgende Sondagen besorgd werd ; o" de beschicking en bestelling dei' gerequireerde Weesmees ters, Commissarissen van kleene en huwelyxe saken, met meer andere hediendens van eenen minderen aanschouw." li .limij. Voorschriften nopens vaandels. Bij de laatste viering van Jakatra's veroverings-dag was de Gouverneur-Generaal getroffen, niet alleen door bet groóte aantal der uitgestoken vaandels (60), maar ook door de •wanslallige gedaante en figuuren" op sommige vaandels. Zijne Edelheid had vaandels opgemerkt met roede sterren, roode halve manen, -andere in l enkelde coleuren, als (d'se •gehoorden aan een borger weeshuys: andere wederom ge «sjaqueerd in 4 diverse velden, na de wyse van een dam »bord", enz. Hel wettige aantal vaandels werd nu bepaald op 2!J, met aanwijzing van de poorten, bolwerken en buitenposten, waar die vaandels hij voorkomende gelegenheid moesten geplant worden. Bovendien bleef behouden »het vendel van parade voor bel •groot hallaillon". hetgeen ten huize van den Gouverneur- Generaal bewaard en gebruikt werd bij het inhalen van Ooslersche gezanten, enz. Dit laatste vaandel vertoonde aan de eene zijde hel wapen van Batavia op een groen veld tusschen verguldt' •wapen • tuygen" en lauriertakken, en aan de andere zijde »het
1724. H. ZWAARDECROON. 176 "\vapen van de Generaliteyt met 4 goude vlamineu uyt de • hoeken, enz." Van de 25, bovenbedoelde vaandels waren 6 bestemd voor hel kasteel Batavia «met hel colorit van de 6 resp'. Ka meren", te weten: •wegens Amsterdam, op de landpoort, een rood vendel »met 4 zwarte vlammen nvt de hoeken en in hel midden ■met swarl geseignaleerd ;" «wegens Zeeland, op de Waterpoort, een geel vendel met »roode vlammen" (overigens als voren); «wegens Delft, op het bolwerk de Diamant, een wit vaan »del mei swarte vlammen" (overigens als voren); «wegens Rotterdam, op bet bolwerk de Rohyn, een wil «vaandel met groene vlammen en een groen leken, als •vooren, in het midden"; «wegens Hoorn, op hel bolwerk de Paerel, een wil vaan »del met rood e vlammen; «wegens Enkhaysen, op hel bolwerk de Saphyr, een groen «vaandel met 4 roode vlammen en hel 'sComp 8 merk onder «een rood eolenr in hel midden." De «aanstoolelyke of wanschapen" vaandels zouden «incas «van een inlandse volkswerving, aan dat volk na benodigd* »heyd weiden uylgedeeld." •Alsulke vendels, als employabel verklaard werden", moes ten hewaard worden door de Kapiteins, die aan de poorten van Batavia de wacht hielden. 4r Junij. Gangbaar verklaring van Nederlandsche ko peren duiten. Alsoo liy onsen biljetle vanden 27''" Juiiy 1713 ten besten van alle goede ingesetenen binnen de miiuren en voorsteden van Batavia en hel koningryek Jaccatra verslaan is voor valsch en biljon te houden ende verclaren alsulcke kopere pitjes, als jaerlyks van diverse uytheemse [daetsen doenmael wierden
1724. H. ZWAARDECROON. 177 in 11 n 12 acugevocrl 10l bedrog vanden gemeenen man op alle macrklen, onder 's Conap 8 jurisdictie begrepen, ende met eenen daer en legens geen ander kleyn geld buyten de enkelde en dub belde stuyvers uyl <le Nederlandse provinlien voor gangbaar en deugsaem wierden gehouden, dan alleen de Japanse goede copere casjes, die door alle wegen wierden opgewisseld, vervoert ende verduyslerl, over sulx ten gerieff onser gemeente ook jaarlyks uyl Japan nieuwe copere pitjes wel ontboden, maer niet ontfangen synde, om den hoogen prys, waar op deselve in dat ryck syn gehouden en gesteygerd, mitsgaders uyl dien hoofde dan van hier versoek gedaan synde by de Hoog Edele Herren Bewinlhebberen ter vergadering van de Seventbienen, de boven welgemelte generale Compagnie represenleerende, ten eynde herwaerts zoude mogen werden gesonden een goede quantiteyt gemunt coper geld, inde Nederlanden bekend staende met den naem van duyten, waar door geringe en ook andere menschen, aldaer te marckt komende, in dingen van kleene wacrdye vanden anderen konnen geraeken by wegen van afreckcning, het welke dan door de goedhcyt van boven welge melte heeren volbragl en onlangs een gedeelle van soodanige duyten, bestaande uyt enkeld en suyver rood coper, uyl de Hollandse munt alhier wesende aangebragt, soo hebben wy deselve door publicatie van dil biljet wel willen gangbaar maeken en verklaren, gelyk wy die duylen en ook alle andere uyt de Nederlandse provinciën dan ook gangbaar maeken ende verklaren by desen 10l nut ende gebruyek voor 'sComp s dienaren, onderdanen en ingeselenen, ende sulks wel 10l vier stuks voor een enkelde dan wel tegens agl stuks voor een dubbelde silvere stuyver, waar voor een ygelyck deselve sal konnen gaen afhalen by 's fktmp s cassiers ende sulks wel niet meer dan voor een rd*. tegelyek, ten eynde dusdanig desc munt van copere duyten moge vinden haeren cours, alsoo men sulks ten nulle van alle en een yder nodig geoordeelt en boven de publicatie ook goed gevonden desen op alle gewoone plaatsen te laten alïigecren, niet alleen inde Nederduytsche, maer ook in de Chineeso, Javaense en
1724. H ZWAARDECROON. 178 Maleytse laelen tot naricht voor alle de gecne, welke I»y de afkondiging niel hebben konnen present wesen. 15 Junij. Bepaling, dal de Advocaat-fiscaal de ordon- nantiën voor de verstrekkingen aan Compagnie's boeijen moest onderteekenen, alvorens die stukken door den Directeur-generaal werden geteekend. Deze regeling was overeenkomstig eene oude, maar in onbruik geraakte gewoonte. In de plaats van den Advocaat-fiscaal was namelijk in dit opzigl sedert cenige jaren de President van den Raad van justitie geleeden. 28 Julij. Bekendmaking, dal de Buiien-regenten van liet Lazarus-huis openlijk verantwoording hunner gestie zouden doen. 0 October. Bepaling, dal op builen-kantoren sleehls bij begrafenissen eau een Gouverneur of van een Comman deur eener retour-vloot kanonschoten mogtcn worden gelost. Zelfs bij begrafenissen van leden der Hooge Regering weid te Batavia niel gescholen. Aan de Kaap de goede hoop had men daarentegen bij de begrafenis van een Fiscaal met kanon gevuurd. De Regering betuigde daarover haar ongenoegen, onder opmerking, dat »het honeilr noyt vermeerderd wordt door •extravagantie of overmaat." 10 October. Bepaling, dal leden in den Raad van justitie Ie Batavia gedurende IL21 L 2 jaren als zoodanig moesten gefungeerd hebben, alvorens voor promotie in aanmerking te hunnen komen.
1724. H. ZWAARDECROON. 179 Dit voorschrift is afkomstig van Heeren XVÜ 11 ™ 1 en (c Batavia bekend gemaakt den 8 s "' n Julij 1725. 16 Octobcr. Reglement op het kooi- of slaap-goed run de tehuisvarenden met Compagnie's relouqschepen. Dit stuk schijnt den 10 dcn Julij 1725 te Batavia gepubliceerd te zijn in den vorm van een extract uil den brief van Heeren XVII"™ van 16 October 1724. Hel luidt, als volgt: Nademael wy van tyd tot tyd hebben ondervonden, dat by het arrivemcnt der retourschepen hier te hinde, soo door de officieren als gemeene, daer op bescbeyden, considerable excessen werden gepleegd omtrent het aenbrengen van diverse sware packen onder de benaming van kooy goed, al hoewel deselve ten meerendeelc met koopmanschappen syn gevult, omtrent de relaxatie of aenhouding van dewelcke hy de respeetive Cameren niet wel een eguale voet gehouden werden kan, ten sy alvoorens des wegens een vaste ordre is beraeml, soo hebben wy lot weeringe der onordenlelyckheeden, die daer mede langs hoe meer hegaen werden, goed gevonden UE. aen te schryven en te gelasten, gelyck wy doen hy desen, dat UE. lelckens op 't verlreck van een retourschip of scheepen na dese landen, by een pubücque waerschouwing, dewelcke aendegroote mast van yder retourschip sal werden geafligeert, sult hebben bekent te maecken, dat aen niemand, hetsy officieren off wel gemeene, hier Ie lande aenkomende, meerder sal gegeven en gerelaxeert werden dan een pak kooy goed, inderdaet van die natuur synde en sonder dat int selve cenige goederen off koopmanschappen sullen mogen syn, op peene, dat, soo by aldien deselve daer in gevonden werden, die alle sullen werden aengehaelt en ten prol'\ te vaude Comp e geconfisqueert; en sullen UE. aende res peetive schippers op haer depart na herwaerts cenige exem plaren van voors. waerschouwing hebben te overhandigen om deselve, wanneer sy by de kruysende oorlogschepen of Comp» galjols gekomen sullen syn, andermael door haer aende groote mast van hun schip te doen aenslaen, ten eynde een yder van
1711. A. VAN RIEBEECK. 18 5 November. Bepaling, dat de Raad van justitie te Batavia vgesttbordineert" was en bleef »aan de verga "(lering van Generaal en Raden, representerende de »lloo(je Regering in Indien". Deze bepaling, afkomstig van Ileeren XVII nen , wordt aan getroffen in hun schijven van t> November 1711 en is op den 19 den Julij 1712 aan den Raad van justitie mede gedeeld. Vele en hevige twisten badden tusscben den Raad van justitie en de Hooge Regering plaats gehad, welke aan leiding gaven, dat heiden de beslissing van bel üpperbesluur inriepen. Aan den Raad van justitie waren in 1709 meer prero gatieven, aanzien en macht dan vroeger door Heeren XVII" cn toegekend, maar dit nam niet weg, dat »al bel gunt aan «gemelte Raad niet uyldruckelyk was gedefereert off by een "kleene sequele daar uyl aff te nemen, in syn vorige slaat • werd gelaten." »De magt om óp onvoorsiene voorvallen ordre te stellen" bleef «huysvesten in de hoesem van die geen off genen, wien • hel hoogste gesng in 't polityq" was toevertrouwd. 10 November. Bepaling, dat het schip, waarmede gecom mitteerden uit den Raad van justitie en de Waterfiscaal eens vertrekkende retour-vloot inspecteerden, de hevelen van den Commandeur der retour-vloot moest nakomen,, indien een'uj schip dier vloot op of nabij de reede Batavia in ongelegenheid of gevaar geraakte. Groot «misnoegen" van de zijde der gecommitteerden was ontstaan over zoodanig, toenmaals nog niet gewettigd hevel, hoezeer bel schip, waarop zij zich bevonden, »als geen »lading inhebbende", het geschiktste was geweest om hulp te verleenen.
1724. H. ZWAARDECROÖN. 180 desc onse onlre volkomen sal mogen wesen onderregt en dies aengacnde geen ignorantie sal konnen pretendeeren, wanl wy vastgesteld hebben desclve alhier strikt te executeeren, soo dra ons sal gebleken syn, dat deselve ler uwer kennisse ge komen en gepubliceert is. 1 November. Uitschrijving van een algemeenen rust-, dank- en bede-dag wegens hel aanstaande vertrek eener retour-vloot. 12 December. Bepaling, dal de Itoffij uil de Jakatrasche en Krawangsche hoven-landen betaald zoude worden voor '' -, met contanten en voor '/•, met *sodanige sorle «ntvulen van kleden" als »na de begeerte" der koflïj- planters waren. De Regering beoogde hiermede «door winst op deselve [kleden] den prys van de cofly boonen Ie doen draagelyker «werden." De in 1724 geleverde kofftj bedroeg 1,914,14;} il', ver tegenwoordigende eene inkoops-waarde van 319,024 1 / 8 rijks daalders. 21 December. Verklaring, dal de particuliere vaart wel aan burgers, maar niet aan Compagnie' s dienaren was toegestaan. Het verleenen van zce-passon aan Gompagnie's dienaren was dientengevolge »niet eygen of gebruykelyk," al ware zulks ook om hunne meubelen en slaven van eenig busten-kantoor naar Batavia over te voeren, terwijl zij zelve met een Com pagnie's vaartuig overkwamen. ? December. Verpachting van de «generale en gemeene" inkomsten van de stad Batavia voor 1725.
1725. H. ZWAARDECROON. 181 1725. o Januari). Magtiging op de schildwachten mei «klcen loot of gansenhagel" te vuren op praauwen, welke, na driemalen aangeroepen te zijn, den Boom te Batavia forceerden. 16 Januarij. Toezending aan de. Oostersche kantoren run afschriften van een motul" van den Baad van justitie te Batavia, «tot een rigtsnoer en regel voor uden aanstaande in het decideren en termineeren van odiergelyke civile processen', [als bij dat *notul" bedoeld]. Voor den Raad van justitie op Banda was in eerste instantie een proces gevoerd, waarbij »luiyten verscheyde defecten, ten •eenemaal informeel en ganlsch strydig tegens de practycq •van rechten, in dese landen vigeerende," was geageerd. »Tot voorkoming van alsuike onverantwoordelyke en aan •slotelyke informaliteyten" zond nu de Regering naar belang hebbenden afschriften van een »notul" van den Raad van justitie te Batavia, waarbij door dien Raad was aangegeven, •hoedanig diergelyke zaaken alhier behooren ie werden be handeld." Vroeger had de Regering dit meer gedaan, »doch zonder "vrugt, na het schynd uyt het vorenstaende." 30 Januarij. Last op den Kerke/raad, bij voordragten van inlandsche leermeesters, steeds Ie vermelden, in trien* plaats de voorgedragene zoude treden. Zulks moesl geschieden »tot bewys, dat alsuike verkiesingen »noolzaakelyk en niet supernumerair zyn, opdat de [legering 'haar approbalien daar op mag verleenen met ecne meerder •gerustheyd."
1725. H. ZWAARDECROON. 182 2 Februarij. Bepaling, dal melaaischen niet mei Com pagnie's schepen vervoerd mogten worden. Reeds 1 tij missive van 14 Julij 1695 hadden Heeren XVII"" 1 dien last medegedeeld, waaraan echter toenmaals, voor zoo verre blijkt, in liulië geen gevolg is gegeven. 24 Februarij. Bekendmaking, dal Diakenen openlijk verantwoording zouden doen van hunne gestie gedurende het jaar 1724. 20 Maart. Bepaling, dal «revisie, nog reformatie beletien kunnen den voorlgank of executie eencr sententie, in zo verre het geene zaaken zgn, die ten definilive ■irreparaltel zouden wezen." 11 Mei. Bepaling, dal de Advocaat-fiscaal geen aan- deel had in geconfiskeerde goederen, wanneer hij niet had » geofficieerd'' in de belrokken zaak. 22 Mei. Bepaling, dal, bij afwezigheid van den President van den Baad van justitie te Hatavia, de Vice-presidenl van dat collegie de executie van crimincele vonnissen zoude dirigeren. De Bailluw maakte hierop aanspraak, als zijnde, evenals de Landdrost, hooger in rang dan de Vice-presidenl, maar de Regering vond cenc dergelijke regeling, «niet zeer eygen, als •zynde [Bailluw en Landdrost] partyen van de gecondem «neerdens." De rang van den Bailluw en den Landdrost bleef desniet tegenstaande "onverminderd." Wanneer de President van den Raad verhinderd was, dan zoude de Bailluw, aan hel hoofd van den geheelen Baad, — zooals te doen gehruikelijk was, — mondeling aan den Gouverneur-Generaal nopens de volbragte justitie rapporteren.
1725. H ZWAARDECROON. 183 1 Juiiij. Bepaling, dat des Zondags voormiddag, zoowel op het de vlag voerende, schip ler reede Batavia, els in het hospitaal eene predicatie gehouden zoude worden. Zulks geschiedde »na de goede en stiglelyke voorbeelden »vail den ouden lyd." Er waren toenmaals ie Batavia aanwezig 27 predicanten, »zo permanent, als buylen vast employ." 14 Junij. Bepaling, dat Politieke linden op de buiten- kantoren bevoegd waren tot het pensioneren (»gagieren") van boekhouders en sergeanten. Hoogere dienaren pensioneerde de Regering ler hoofdplaats Batavia. IsK. IDE H-A--A.3ST. 10 Julij. Vernieuwde afkondiging van de plakatèn van 7 November 1712', 5 September 1716, 27 September 1717, 27 Julij 1718 en 19 Julij 1725, betreffende de tehuisvarenden. — Afkondiging van het reglement op hel kooi- of slaap-gocd van 16 (hlober 1721. 21 Julij. Voorschrift nopens de marginale beantwoor ding van Patriasche missives. Volgens Heeren XVII nen , van wie liet voorschrift afkomstig is, waren de brieven der bedienden op de buiten-kantoren "doorgaans niet anders dan met seer wydlopige verhalen van •prollen en vodden opgevuld." In plaats hiervan eischlen Heeren XVH'"' n woordelijke in sertie van extracten hunner brieven, niet aantcekening in mar
1725. M. DE HAAN. 184 ginc van hetgeen de bedienden ler hunner verantwoording meenden te kunnen aanvoeren. Ook moglen de bedienden zich niet meer bepalen 10l bet schrijven aan de Hooge Regering Ie Batavia, dal zij de extrac ten ontvangen hadden »en haar hy voorvallende gelegentlicden «daar na schikken" zouden. 21 .lulij. Vaststelling voor de eerstvolgende zes jaren run den eisch run Jaru-koffij voor Nederland op 4,000,000 « 'sjaars. Deze regeling is van Heeren XVII ncn afkomstig, die niet goedvonden, »dal alle de coffy van Java alleen zoude gefour »neerl worden. Want wy oordeelen van een gevaarlyk ge »volgh Ie zyn, dat men de Javanen door de leverancie van »deese vrugt zoo veel geld en magt zoude hysettcu, dat >sy in't korte zoude heginnen formidabel te worden voor »de Comp." De Indische Regering beproefde dan ook zelfs op And ion koll'ij aan te planten. 21 Julij. Bekendmaking, dal de Buüen-regenten van hel Lazarus-huis openlijk verantwoording zouden doen hunner gestie. .4 September. Bepaling, dut de stads-chirurgijn Ie Hu tavia voor hel icureren" run gewonde Chinezen betaald zoude worden door Boedelmeesteren vil hel fonds van hel Chinesche hospitaal. De Regering vond het »zecr oneygen, dat diergelyke "lastposten langer hy d'E. Comp. zouden moeien worden »gcdraagen." Het Chinesche hospitaal had bovendien «genoegsaame in komsten."
1725. M. DE HAAN. 185 28 September. Verbod voor predikanten aan Ueeren YVII ncn te rigten brieven, houdende Magten over dese en ijeene vinken, den godsdienst en de herken betref- tfendè." Slechts vereenigd in kerkenrade mogtcn zij zulks wel Joon. Hel verbod is afkomstig van Heeren Meesters. 7 November. Uitschrijving van een algemeenen rust-, dunk- en bede-dag wegens het aanstaande vertrek eener retour-vloot. 21 December. Intrekking van de koperen duiten Aengesien op den 14 c " deser in Rade van India om pregnante redenen goed gevonden en gearrestcerl is de kopere duyteu, in het verledene jaer 1724 lot gerief der ingesetenen uyl liet vaderland overgeliragt en door den Cassier ten desen casteele aylgereykt tot agt stucx voor een dubbelde stuyver, na bel besluyt van den 9 en Juny des gcmelten jaers, weder in Ie trekken en lot onse nadere dispositie ongaukbaer te verklaeren, soo werden hy desen alle ingesetenen deser colonie lot ver mydinge van baere schade gcpreadverleerd, dat allen ende een ygelyck, die eenige vande gemelde duyten by baer mogle hebbeo of bevinden, deselve sullen konnen brengen binnen hel casteel in 's Compagnies wooninge, steende naest aen bel generale soldy comploir, om aldaer te werden overgegeven ;icn onse gecommilleerdens, die expresselyk daer loc syn ge steld, en daer voor wederom in silver geld Ie ontfangen deselve waerde van een dubbelde stuyver voor agl stux duyten, soo als te vooren uytgegeven syn, waerloe dan de gedagle ge committeerdens sullen vaceeren en haer laten vinden des Maendags, Woensdags en Vrydags, des morgens van sevcn tot elf uuren, ende sulx tot ultimo January van het naest komende jaer 1726, na welken bepaalden tyd geene duyten meer tegens agt stuyvers voor een dubbelde stuyver onder de
1725, 1726. M. DE HAAN. 186 ingesotenen alhier sullen mogen uylgegeven ofte aengenoomen werden; wcshalvcn een ygelyek sig door de publicatie van dit biljet, als mede door dies affixie inde Nederduytse, Cbineese, Maleytse en Javaense laden werd gewaersebouwt, omine dus alle exceptien van ignorantie weg te nemen, alsoo wy dil alles ten dienste van d'E. Compagnie en 't gemeen soodanig bebben bevonden te behooren." De «pregnante redenen", waarvan de Regering gewag maakte, losten zieh op in vrees, dal «party waaghalsen die kopere •munt om liaare liooge waarde claiideslin te deser plaatse «zullen aanbrengen, 't sy in hunne kisten, dan wel in vaten, »om deselve met een capitaal advans in zilvere spetie te vei wisselen", waardoor het zilver geld uil Indië zoude wegvloeijen. In 1727 Kon de Regering dan ook afkondigen, dat van dien «aanbreng in de nalatenschappen van sommige dienaren, op »dc herwaard rcysc uyt Nederland overleden, al beginselen" waren ontdekt. ? December. Verpachting van de "generale en gemeene" inkomsten run de stad Batavia voor 1726. 1726. 1 Fehruarij. Last op de bwten-kantoren »aUe ledige pollen, flessen, etc., neren* den eyschvan "benodigde medicynen", naar Batavia (e zenden. I Fehruarij. Bepaling, dat slechts te Batavia en te )l<dtik« een «affscheyd maal aan de scheepsvrunden" mogt worden gegeven. Vóór het vertrek van elke retourvloot was de Gouverneur- Generaal gewoon Ie Batavia een diner aan de officieren, enz. dier vloot Ie geven. Te Malaka blijkt zulks ook gebruikelijk te zijn geweesl naar aanleiding van vertrekkende schepen.
1726. M. DE HAAN. 187 Maar aan de »bevelhebbers der Oostersche gouvernementen" was nimmer vergunning verleend »10l hel doen van alsulcke »gastmalen." Toen dan ook een Gouverneur van Banda een afscheids feest had gegeven, werd liij belast met de restitutie eener som van f 1015. —, »synde liet moutant van hel geguasteerde op »hcl gegeven affscheyd maal." 9 Februarij. Bekendmaking, dat Diakenen op I.~> Februarij 1726 openlijk verantwoording hunner gestie zouden doen over hel jaar 1725. 26 Februarij. Last om in de voorwoorden voor den verkoop van Compagnie' s wegen run roerende goederen weder op Ie nemen de bepaling nopens zieke sloven, vervat in de Statuten van Batavia, titel »slaeven o/ïe »lyffeygenen," art. 16 (deel 1, bladz. 574, alin. 5). Sedert 1691 was die bepaling «sonder specialen last of ordre" uil de vendu-boeken weggelaten. Voorlaan zoude zulks »oni disputen en ïnoeyelyklieden" te voorkomen slechts mogen geschieden met «speciaal consent »of contrarie-besluil" van de liooge Regering. Tevens bepaalde deze, dat aan de Secretarissen van Schepenen en van de Weeskamer »tot een vast gebruyk" uitgereikt zoude worden eene kopij van de «voorwaarden en conditicn, »concerneereude den verkoop der slaven en andere roerende •goederen," vermits gebleken was, dat beide Collegien zoodanige kopij niet bezaten. Maart. Vernieuwd verbod lef/en het koopen, verkoopen en vervoeren run koffij, «in desen koningryk run Ja- «catra gegroeyd of van elders aangebragt, als alleen tot -'s (iomp\ handel gehoorende."
1726. M. DE HAAN. 188 In hare vergadering van 15 Januarij 1726 liatl de Hoogc Regering, op last van Heeren XVII, den prijs der koflïj ver minderd tot 5 rijksdaalders de pikol van 128 pond voor boonen, geteeld op Compagnie's grond, en tol 6 rijksdaalders voor boonen, afkomstig van particuliere (dientengevolge met eenige lasten bezwaarde) landen. De Regering vreesde nu, dat »dese verminderinge in som »mige trouwloose, baatsuchtige dienaren en andere, snoode «gewinsoekers den lust sonde konnen verwekken om d'E. «Comp. die vruglen door een kleene verhooging te ontrecken »en clandestine na andere plaatsen te vervoeren." Om die reden verscherpte zij de I»ij het plakaat van 2 April 172." bedreigde straffen op volgender wijze: 1° soo wie, contrarie dit ons verbod, daer op sal werden gc allrapeerl of overluygd daar in gelrampeert te hebben, soo wel den kooper, als verkooper, sal verbeuren hel quadru phiui ofle viermaal de waerde van de gekogle quantileyt bonen, die daer en boven, by agterhalinge, sullen geconfis queerd, mitsgaders de perpelranlen in beyde gevallen, by manquement van betaling, in de ketting geklonken werden om aan de gemecne werken te arbeyden, tot lyd en wylen de voorsz. boete sal wesen voldaan ; 2° Comp*. dienaren, die haar inogten verstouten deselve vrug len met 's Comp 8 scheepen of andere vaartuygen te ver voeren ofle zulx cormiveerende toelaten, sullen, boven de gem. boete, werden gedeporleert van ampt, qualiteyt en gagie ofte wel swaerder gestratt, na exigenlie van saaken." Dit stuk is in de Nederlandsche, Malcische, Cbinesche en Javaansche talen afgekondigd. De redenen voor de vermindering van den prijs, welken de Regering voor de koffij betaalde, waren : 1° onvoldoende geldmiddelen, bedragende de som, in Comp". kas aanwezig en, na all rek van andere, noodzakelijke uit gaven, voor inkoop van koflïj beschikbaar, niet meer dan 1Ö2.08U 1 ,, rijksdaalders, «welke penningen niet ten halven "konnen toereyken ter voldoeninge van de geleverde
1726. M. DÊ HAAN. 189 »5,371,()43 £* koffy ltoonen uyt de Jacatrase landen, al «schoon de prys de helfl offie lot op vier svvaarc sluyvers •'tic wierde verminderd"; 2° »den oproerigen aard der Javanen, waar door men niet «sonder bekommeringe kan beschouwen de toenemende «rykdom van de meeste Javaanse hoofden, die Ie vooren »nict gewoon waareneenige naamwaardige schatten te «besillen". (In vier jaren [1721 —1724] waren aan 12 hoofden 611>,187 5 / 2 i rijksdaalders voor koffij uitbetaald); 5° »het versameien van wapenen, insonderheyd schiet ge «weeren [dom- Soendanezen], tot welkers behandelinge hare «volkeren sig Iraglen Ie gewennen, die voormaals op de «weegen na en nyl de bovenlanden ter defensie legens «het verslindende gedierte en bel roofsieke geboefte bun «alleen bedienden van kapmessen, krissen en pieken, dog »nu doorgaans met scbiclgevveeren gewapend syn, die na »de meeste presumtie ook al eenige inlanders bel leven «hebben benomen, welkers lyken op versebeyde plaatsen »in de velden syn gevonden"; 4° de gemakkelijkheid van de koffij-cultuur, «wel soo ligl en «gemakkclyk als die van de peper, dewelke alhier [Batavia] «legens 5 rd" de pikol van 125 ffi uyt de vaartuigen der «Palembangers werd geleverd". De onkosten op den afvoer van de koffij bedroegen voor de leveranciers 3 rijksdaalders de pikol. Desniettegenstaande wist de Gouverneur-Generaal de voor hem vereenigde hoofden zóó te bepraten, dat »sy bun ten «laatsten sodanig overluygd bevonden, dat moesten erkennen • mei t\n} prys van wil' rd'. de 123 'S' volkomen Ie konnen ■ beslaan" althans volgens de resolutiên der Indische Regering. -jj Maart. Vernieuwing en ampliatie van de plakaten van 9 December 1620 en £££ IG7I, betreffende lui koopen en verkoopen van equipage-goederen en van ammunitie, «die d'E. Comp. mogten ontvreemd zyn."
1711, 1712. A. VAN RIEBEECK. 19 ? December. Bekendmaking nopens hel verpachten van de en gemeene incomsten deser steede Batavia" voor het jaar 1712 op 31 Dee. 1711, alsmede nopens paohters en horgen. Dit stuk is eeue herhaling van liet stuk, medegedeeld op Madz. 9. Alleen is ditmaal aan de Ie verpachten middelen toegevoegd »de aankomende poeyer en candy suykeiv' 1712. Verbod tegen hel «pleegen van liane camperijen, «anders dan op de vier plaatsen buyten de stad [Batavia], «welke altans daar toe gebillijkt ofte niet toestemming ■ run den heer President van Schepenen daartoe hg "Verwisseling geordineerl sullen werden." De pachter van de hanen-vechterijen had geklaagd, dat dit spel ook buiten de plaatsen, vastgesteld den 17 den December 170 G, tot zijne groote schade gespeeld werd. De Regering vond die klacht niet alleen billijk, maar was ook van oordeel, dat nloor soodanigen licentieusheyd groote «confusie verwekt en oorsaeken, ten minsten occasien, tol «sware ongelucken gegeven werden." Zij stelde daarom op de overtreding van het verbod: 1° eene boete van 6 rijksdaalders »ten laste van ieder, sop »speelder, als wedder;" 2° eene boete van 50 rijksdaalders »tot laste van de gene, »dic daartoe eenige aparte plaatsen op hunne erven, «campons, huysen, thuynen off landen sullen hebben »vergun I off toegelaten deselve daar toe te gebruyken." De boeten kwamen ten voordeden van den pachter en van den Landdrost, ieder voor de helft. Op de plaatsen, aangewezen voor het hanen-vechten, moest de pachter »een houten of geschilderden haan tot een teeken "Stellen."
1726. M. DE HAAN. 190 Terwijl vroeger de inlander geene andere wapenen bezat dan kapmessen, krissen en pieken, was hij in 1726 «door «gaans" met, schietgeweer gewapend. Hieraan schreef de Regering toe »de moorderyen en beroo ■> vingen, die allhans op velden en weegen gepleegd en waar •van de doode lichamen op verscheyde plaatsen zyn en nog «dagelyx werden gevonden, sonder dat men de daders van «dien tot nog toe heeft konnen ontdekken, als sig wetende "Ie verbergen in en agter dehosschen, ruyglensen struyken." Om die redenen verbood de Regering speciaal Hel koopen en verkoopen van «alderhande soort van schietgoweeren, als «mede het voeren en gehruyken derselve op de landwegen, «velden en in de bosseben, allcrwegcns onder den inlander, »geen christen zynde," op straffe van verbeurdverklaring van bet geweer en arbitraire straf aan den lijve. Bovendien moesten de inlanders binnen twee maanden al hun schietgeweer aangeven aan den Sergeant-majoor en twee gecommitteerden »om ook (wanneer het dese regeringe mogte »requireren) ter nader dispositie ten desen casleele gebragt te «werden, op de verbeurte van deselve, boven en behalven een «arbitraire correctie, na de bevinding der saake." 12 Maart. Verbod mor de koff ij-plantende inlanders tegen »het uytroeyen run eenige vrugt, veel min coffg »boomen, als grondvast synde op 's Comp* huiden, die »sy ugl enkele gunst, 10l wederopseggens toe, besilten «en het vrugtgebruyk genieten." De straf was ketting-slag. 5 Mei. Interpretatie van art. 8 der instructie voor den Rooimeester (deel 1 bladz. 562). »\Vie een gemeene muur timmerd of repareerd, die door »syn buurman bequaam geoordeeld werd, ofte waar in niet gevonden werden eenige ankers off balken vansyn buurman,
1726. M. DE HAAN. 191 'sal sulks moeten doen op syn eygen kosten; dog synen «buurman naderhand op of aan deselve timmerende ol' reeds «daar op of legen aan gebouwd hebbende, wanneer nadeiiiand «door den Rooymeester voor lieyde onbequaam werd gekeurd, »soo sal alsulcken muur op gemeeoe kosten moeten afgebroken rn weder vernieuwd werden, ter arbitrage van den Rooy »meester voormeld." 11 Junij. Verbod tegen hel in dienst nemen van En gelsche deserteurs. Reeds in 1691 bad do Indische Regering zulks verboden, maar naderhand hadden Hoeren \YIP"' n weder «permissie •verleend tot afbreuke of verswaeking der competiteurs" [scil. der Engelschen in Bengalen], 11 Junij. Bepaling, dat "den geene, die quaed spreekt rnii syn wettige overigheyt, gestraft sal werden na texigentie van saaken." — Op wacht slapende soldalen moesten gestraft worden wolgens het gebruyk in dese met onderscheyd van de eerste, tweede o f derde t>maal, dog niet met de dood, dun alleen in een voor -name expeditie of' belegering." — Alwie de wapenen, welke hem zijn Kapitein gelast had te voeren, mogt 'krenken, verminderen, verpanden of verkopen," moest die wapenen vergoeden en zonde bovendien aan den lijve gestraft worden. 2 Julij. Bepaling, dat equipage-goederen (ankers, touw werk, enz.) nil Compagnie's magazijnen aan vreem delingen slerhls met drie kapitalen tadvancé" geleverd mogt en worden. Vroeger bedroeg de winst, welke de Regering bij zoodanige leveringen nam, niet moor dan 2°/ 0 .
1726. M. DE HAAN. 192 Zij verhoogde haren eisch om »diergelyke verzoeken, zoo «veel mogelyk, af te weeren en Ie belellen, dat met soodanige «equipagie goederen niet werde gemorst door verkoop aan de «Engelsen." 9 Augustus. Bekendmaking, dat de .Buiten-regentenvan hel Lazarus-huis openlijk verantwoording hunner gestie zouden doen. 22 Augustus. Verbod legen het "inhabiel" verklaren van een Compagnie''s dienaar om »d'E. Compagnie »o/// meer in eenig ampt van eer Ie dienen" bij *poli üicque dispositie." De Regering was van oordeel, dat zoodanige verklaring moest «devolveeren van den regier, als synde een werk, de "justilie beter passende." 30 Augustus. Bepaling, dat zonder vergunning van de Hooge Regering, aan leden van politieke raden alleen dan door hunne mede-leden geweigerd mogt worden zitting te nemen, munteer zij zich aan. erimineele delicten hadden schuldig gemaakt. 9 September. Vernieuwde afkondiging van de plakaten van 7 November 1712, 5 September 1716, 27 Sep tember 1717, 27 Mij 1718, 2 April 1723 en van 5 Maart 1726, »/o/ naricht der thuysvaarders." 14 September. Verbod legen hel verzenden naar Europa van particuliere brieven, handelende over aangelegen lieden der Compagnie. Meermalen hadden Meeren XVH" cn bespeurd, »dat veele •Compagnies bediendens hun werk maken om van tyd tot
1726. M. DE HAAN. 193 13 DEEL IV »lyd aan hunne vrinden en particuliere bekenden hier Ie «lande [Nederland] by missive kennisse te geeven van veele »voornaamc zaaken en voorvallen, de Compagnie off desselfs «handel, belang en bcdiendens in die gewesten [Indie] con •cerneerende." Zulks was in strijd met art. 92 van den Artikel-brief (deel 11, bladz. 279) en met cene aanschrijving ter zake van Heeren XVII nen van 2 Jnnij 1682. Zij achtten dit «steeds, en voornamentlyk in de tegenwoor »dige conjimclure van lydcn, als seer nadeelig en van eenc nlangereuse consequentie", waarom zij goed vonden »allc »en een ygelyk, bediende van de Compagnie, alomme mits «decsen nogmaals wel scherpelyk 1c inlerdiceeren, op geen »derlye wyse met iemand in liet particulier, wie het ook «sonde mogen syn, in deesc off andere landen van Europa, «over Compagnie's handel, affaires off belangen in hel alder »minste te correspondeeren off daar van by missive kennis ie «geeven, maar sig daar van sorgvuldig te wagten, wyl wy «anders in cas van overtreeding niet souden nalaten de ■schuldige op de rigoureuste wyse ons ressentiment te doen «gevoelen." 14 September, uitschrijving van een algemeenen rust-, dank- en linie-dag wegens hel aanslaande vertrek eener retour-vloot. 24 September. Toekenning aan den stads-apotheker Ie Batavia van 1 stuiver daags voor de levering van medicamenten aan eiken zieke in het hospitaal. Verg. 28 December 1706 (deel 11, bladz. 577). -f- October. Last op den Sergeant-majoor van het kas teel Batavia op onbepaalde uren en langs verschillende wegen des nachts patrouilles door de omgeving van Balaria Ie laten trekken.
1726, 1727. M. DE HAAN. 194 Roof en moord namen »alomme op de wegen buyten dese »slad" op oiiruslbarende wijze loe. Troepen van 50 tot 50 dieven schoolden daar te zamen. Bij ontmoeting van eene troep menschen, minstens S a 0 man sterk, inogten die patrouilles vuur geven, na aanroeping en indien de aangeroepenen niet bleven staan. Ook bewoners van tuinen en landerijen moglen op indringers schieten. 10 December. Bepaling, dat temporaire leden van den Raad run justitie, als zoodanig in dienst zijnde, »soo »t» hel collegie, als daar buyten", rang zouden hebben boven de trespective" fiscaals. Buiten dien specialen dienst, b. v. in de kerk, bij begrafenissen, enz., zouden de temporaire leden »geconsidereerd" worden •na de respeclive amplen, die deselve bekleeden." Als naar gewoonte had die rang-kwestie vele «disputen en i'cavillalien" veroorzaakt. ? December. Verpachting van de «generale en gemeené" inkomsten run de stad Batavia voor 1727. ? December. Verpachting run de inkomsten van de poeder- en kandij-suiker, te Balaria aan te roeren gedurende het jaar 1727 van Java's Oostkust en van Cheribon 1727. 7Ja iiiin rij. Verbod voor Notarissen Ie Hat ar ia tegen het passeren run transporten run verkochte lijfeigenen ten behoeve van slareu-hamlclarcn, ■ insonderheit van 'Christenen of van de Oost komende inlanders, op 'UÜlandse overdragten, die niet alvoorens aan den tSabandhar vertoond of door den set ren ondertekend »syn."
1727. M. DE HAAN. 195 Om bevrijd Ie blijven van de boete op den invoer van slaven voorzagen zich Makassaarsche en andere, Oostersche slaven handelaren van transporten, welke «meest ter secretarye van «Macassar werden gepasseerd", en ontdoken de »voorkennisse »of licentie van den Sabandhar." Ter voorkoming van deze «dagelyx langs hoe meer door «breekende transgressien" moest bel verbod dienen. 1 Maart. Verbod voor leden van de Hooge Regering tegen het schrijven run particuliere brieven uan de vergadering run Heeren XVII"™. Dit verbod is van Heeren XVII ncn afkomstig. 21 Maart. Bekendmaking, dal Diakenen openlijk ver antwoording hunner gestie gedurende 172 G zouden doen. 6 Mei. Handhaving run het bepaalde bij de Statuten run Batavia, onder den titel: *deurwaerder ende «stadtsbode", art. 5, betreffende hel afleggen van huls of zijd-geweer bij verschijning voor een regterlijk eolleijie. Die bepaling was in onbruik geraakt ten aanzien van voor name personen en militairen van lioogen rang, ten gevolge waarvan eindelijk een vaandrig weigerde zich van zijn sabel te ontdoen, toen bij voor Commissarissen van kleine zaken een eed moest a(leggen. De Raad van justitie verzocht naar aanleiding biervan aan de Regering Ie mogen welen, waaraan men zich in dit opzigl te houden bad. 9 Mei. Bepaling, dat in het armenhuis te Batavia slechts in de tgemeene combuys" eten voor de verpleegden bereid mogt worden.
1727. M. DE HAAN. 196 De Regering achlle cenc wijziging van het reglement van 24 Mei 1680 overbodig. Diakenen wilden de verpleegden aan eenc «gemeene tafel" doen elen, maar zulks zoude, volgens de Regering «door den «meerderen ommeslag van loontreckers, kook- en lafel-gerced. »schappen, etc. veel swaerder kosten tot verswackingc van »li»'l reets afgenomene fonds der diaconye na sig sleepen." li Mei. Rcr/lcii en verpligtingen van de Preanger Re genten. Nadat in 1726 het hoofd van Tjiandjoer, Djampang en de nieuwe negorijen aan de Zuidzee, Aria Wira Tanoc, door eenige zijner misnoegde onderhoorigen was vermoord, werd den 28 st,n Januarij 1727 zijn zoon, Wira Mangala, door de llegcring in zijne plaats lot hoofd over genoemde districten, enz., aangesteld op de volgende voorwaarden: 1° hij zoude hehhen «de toesigt ende sorgc en het gesag «over de gedagtc volkeren en huysgesinnen, na de Javaense »cos turnen en ordres van den Gouverneur Gcnerael en de • Raden van India, 't sy in persoon of door andere, die «daer toe de naeste en hequacmsle syn, onder desselfs «oogen"; 2° hij moest zorg dragen, dat «d'aanplantinge van d'indigo, • koffyhoomen ch kattocne garen in de onder hem sortec »rende landennaheliooren voorlgeselen waergenomen werd"; 5° hij moest «alle boosdoenders" uil zijn gebied drijven, «mitsgaders tcgens den indrang van allerlyc geboefte sorg »vuldig waken." Alle Oemhoel's, mindere hoofden en ingezetenen van zijn gebied, — «'s Compagnies onderdanen" — moesten bem als bun hoofd «erkennen, eeren en gehoorsamen; en van gelyken, «die by in syne plaetse ten ilien eynde in eenige negoryensal «doen resideeren, voor synen volmagl erkennen." De datum, 14 Mei 1727. is de datum van Wira Mangala's acte van aanstelling als Regent.
1727. M. DE HAAN. 197 5 Junij. Verhooging van het uitgaand regt op arak van .'» 10l 10 pet. Buitengewoon veel arak werd door particulieren van Batavia naar Malakka uitgevoerd om aldaar aan Engelschen en andere vreemde natiën verkocht Ie worden. De llcgcring vond »dal gerief aan de vreemdelingen" on noodig en wcnsclite zulks daarom »wat moeyelyker en lastiger »tc maken." 5 Junij. Verbod tegen het verruilen op de builen-kan toren van de wapenen, toevertrouwd aan de militairen, uitmakende een gedeelte der bemanning van de Com- pagnie's schepen, aldaar aankomende. Goede, van Batavia medegegeven wapenen verruilde men tegen «onbequame", hetgeen de Regering »op de uyllersle »indignalic" verbood. 8 Junij. Bepaling, dat de militaire commandant te Hautain rang zoude nemen, zoowel in, als builen rade, naast den gezaghebber aldaar en derhalve boven de overige, Bantamsche bedienden. 10 Junij. Verbod voor Chinesche nieuwelingen te Batavia buiten de voorsteden en builen-forten aldaar te zwerven. — Last op de Chinezen, die in de laatste 10 a 12 jaren te Batavia waren toegelaten, maar hun permissie-billel niet meer konden verloonen, naar China terug te keeren. — Bepaling, dat even eens naar China moesten terugkeereu idle Ie Batavia aanwezige Chinezen, pwélke sig op een clandestine «ofte ongeUcentieerde wyse in dese colonie hebben ter ■neder gesel."
1727. M. DE HAAN. 198 Hoezeer elk jaar, bij het vertrek der Chinesche jonken, aan de anachoda's werden voorgehouden de bepalingen, verval in de resolutie van 28 Mei/3 Junij 1706, en hoewel nu en dan die anachoda's voor de overtreding dier bepalingen beboet werden, bleef toch de aanvoer van Chinesche nieuwelingen onrustbarend toenemen. Eene jonk had in 1727 niet minder dan 555 «koppen" boven het gepermitteerde getal aangebragt. De meeste nieuwelingen hielden zich in de Bataviasche bovenlanden schuil lot na het vertrek der jonken. Om dit tegen te gaan, werd hel zwerven in de bovenlanden verboden, op straffe van ketting-slag. Hoe streng ook de Regering hare besluiten ler zake maakte, toch behield zij zich voor het verblijf van on wettig aangebragte Chinezen toe te staan, indien dezen »om de continuatie van •hun vcrblyf nader instantie bieden." 11 Junij. Bekendmaking, dat in den kleinen winkel binnen het kasteel Batavia koffïj verkrijgbaar was voor 6 zware stuivers hel pond lot een matige quan üilctjt ofte soo veel, als een ygehfk lot consumtie »sal benodigt weesen." Handel met op deze wijze verkregen koffij zoude gestraft worden met de straffen, bedreigd bij bet plakaat van !i Maart 1726. 5 Julij. Last op de builen-kantoren misdrijf plegende, Europesche vreemdelingen gevankelijk in de ketting »of wel versekerl'' naar Batavia op te zenden. De Hooge Regering vreesde, dat bel vonnissen en afstraffen dier vreemdelingen op de buiten-kantoren »10l een nadeeligcn «nasleep voor de Comp." aanleiding zouden geven.
1727. M. DE HAAN. 199 2 Augustus. Bckcndmakiny, dal Buiten-regerUen van hel Lazarus-huis openlijk verantwoording hunner gestie zonden doen. 28 Augustus. Last op de Indische Regering wan de «Engelsen sig niet Ie laten gerieven door 'leen of »7 andrc, omme door een réciproque versoek in geen »verlegen! heijd te geraaken." 28 Augustus. Bepaling, dal te Batavia buiten functie zijnde onder-kooplieden, zoo spoedig mogelijk, geplaatst en 'in alle manieren geprefereerd moesten worden "boven Indische kinderen", die slechts "bij de ugltersle noot en bij gebrek van andere, bequame sloffe" in dienst mogten worden aangenomen. — Verbod tegen het gebruiken van soldaten »«a« de penne." Deze voorschriften zijn afkomstig van Hecren XVH ncß . 28 Augustus. Last om geene "brieven van voor schrg ving" {aanbevclings-brieven), zelfs al waren die afkomstig van hoog geplaatste personen, te "respecteeren ofuyl hoofde van dien hel alderminste te doen, dal sou konnen "gcoordcelt worden strijdig te wesen met de ordres «van de Compagnie." Hceren XVII" 6 ' 1 schreven voor, dat deze last ook aan alle Ituilen-kanloren moest worden medegedeeld. 5 September. Ontheffing van den Advocaat-fiscaal van hel ouderlingschap. Volgens de Regering kon die rcgterlijke ambtenaar »dese «twee ampten niet te gelyk bedienen."
1709. A. VAN RIEBEECK. 2 1 November. Afschaffing van het vice-presidentschap bij den Baad van justitie, te Batavia. Bij afwezigheid van den president moest liet oudste lid diens functiën op zich nemen, behalve als lid in den Raad van Indie. Bij overlijden van den president moest het oudste lid optreden »tot nader dispositie van Meeren M rs " en in Rade van Indie zitting nemen naast het jongsle extra-ordinaire lid. Hij mogr alsdan »alleenig hooren en sien" justiciële zaken en daaromtrent geen voorstel doen, tenzij geadsisteerd door twee leden »uyt den raad." Deze regeling is afkomstig van Meeren XVII nen . 1 November. Bepaling, dal de Advocaat-fiscaal, de Wjiler-jiseaal en de Bailluw van Batavia uitsluitend aan den Bami van justitie te Balaria ondergeschikt iraren. In huilen gewone gevallen, b. v. wanneer er periculum in mora bestond, was de Hooge Regering (of de Gouverneur- Generaal alleen) bevoegd die officieren te gelasten "het exploic »teeren van arresten op persoonen en goederen." Dii voorschrift is afkomstig van Heeren XVII'"-'". 17 December. Verbod tegen »hei hart nederstampen, »in plaats van netlersetlen, der geweirenende de eerdere •mishandelingen omtrent deselve, sedert nu eenigen lyl «onder de militairen in pracHcq gebragt." Dat ruw behandelen van geweren kwam niet overeen »met 's Compagnies beurs" en zoude daarom voortaan met vergoeding der beschadiging door den schuldige gestraft worden.
1712. A. VAN RIEBEECK. 20 Dit plakaat is niet alleen in »de Nederduytsche, maar »ook in de Cliineese, Maleytse en Javaanse talen aloiiiine «g'affigeert". itaSß Verbod voor Mandsche officieren »in eenige oorlogs- «expeditien eenige andre persoonen in dienst der E. vComp. meede te nemen, als die sy waarlyk weet en, «dat vry si/ii en niemant anders toebehooren" Chinezen hadden geklaagd, «dal sommige harer slaven, »meesl Huivers van gehoopte, sig niet ontsien hadden den «dienst harer lyfhceren te ontlrecken en haar in d'een ol «d'ander oorlogs-expeditie als soldaten in dienst van d'E.Comp. »te begeeven, sonder op haar wederkomst eens na haar meesters »om te sien off hy deselve te komen". Behalve dat zulks in strijd was »tegens 'sCorapf ordre", verwachtte de Regering hiervan »niel anders als alle onheylen »en groole disohedientie van de slaven omtrent haar Iyfheeren." Zij bedreigde daarom met «verbeurte, niet alleen van de «verdiende en te goet gebleven gagie, maar ook van de waardye »van de slaat' off slaven, die sy lieden [ml. officieren] sullen "hebben mede genomen, als beyde den Iyfheeren wettig toekomen ede, en arbitraire correctie daar en boven, selfs aen den lyve, «na bevinding van saaken, soowel ten lasten van den mede »voerder, als van den slaaf, welke sig op dese wyse synen «lyfheer komt te ontsteelen." 8 April. Handhaving van de Preanger hoofden »i« >hel effectieve bestier en regtspleging over hare hinden «e» onderdanen." De Cheribonsche pangeran, aan wien in 1706 «een polityq «opsigt" over het gedrag der Preanger hoofden en over de te leveren peper, indigo, katoenen garen en zwavel was op gedragen, had een Preanger man, die een Cheribonner gedood bad, oponlboden om hem te straffen.
1727. M. DE HAAN. 200 9 September. Bepaling, dal bij lossing van specerijen ler reede Batavia deze binnen scheepsboord, ten over slaan van gecommitteerden, aan de kwartiermeesters en andere gezaghebbenden op de losboots" bruto moesten worden toegewogen, om eveneens door dezen aan de pakhuismeesters te worden toegewogen. De Regering hoopte op deze wijze te gemoet te komen aan •de itcrative, regtvaerdige doleantie» der Ileeren Meesters »over de execssive minwigten, jaerlijks op de respective ladingen »der specery scheepen werdende bevonden." 10 September. Vernieuwde afkondiging van de plakaten van 7 November 1712, 5 September 1716, 27 Sep tember 1717, 27 Julij 1718, 2 April 1723,10 Julij 1720 en 5 Maart 172 G »tot naricht der Ihugsvaardcrs." 23 September. Bepaling, dal de Ontvanger-generaal borg moest blijven voor zijnen kassier, niet vergunning echter »soodanige nodige en betamelijke middelen in y'l werk te stellen of aan de llooge Begering voor te -••dragen, als lig lot voorkominge van schade en sgu "eggen securiteyt zal oordeelcn noodsakelyk te wesen." Oe Regering grondde hare beslissing op de Statuten van Ralavia, titel Ontvanger en Licenttnecsler, art. 25 (deel 1, bladz. 560). 50 September. Opdragl aan den kerkeraad Ie Batavia van hel plaatsen, onder nadere goedkeuring der llooge Begering, van krankbezoekers, zoo aan land, als op de schepen. ■In voorige tyden" had de kerkeraad dczcllde bevoegd heid gehad.
1727. M. DE HAAN. 201 Deze beslissing der Indische Regering is goedgekeurd bij de generale missive van Heeren XVII ne " van 18 Augustus 1729. 10 October. Bekendmaking, dat voor een dagelijksch permissie-briefje aan den pachter van de groenten kramen en winkeliers niet meer behoefde betaald te worden dun een dubbelden stuiver, »mils goed ep toigtig »synde." Geholpen door den Bailliuw, — wiens handelwijze de Re gering cene «pretense, cruclle behandeling" noemde, — eischte de pachter voor een permissie-briefje 4 pitjes meer. Ontevredenheid onder de smalle gemeente en verloop van de passers waren hiervan het gevolg. IS October. Gangbaar verklaring run koperen duiten, gestempeld aan de eene zijde met het wapen run de provincie Holland of Zeeland, en. aan de andere zijde met het merk van de vereenigde O. I. Compagnie. De waarde dezer duiten werd gesteld op 4 stuks gelijk aan een zwaren stuiver. Niemand behoefde meer dan de waarde van twee zware stuivers aan duiten in betaling aan te nemen. Dit stuk is in de «Duylsc, Chinecse, Javaanse en Maleylse »talen" afgekondigd. 51 October. Verbod voor de Indische Regering extrac ten uil hare resolutiën, «publicque zoeken concernerende, 'tot particuliere gebruyken af Ie geven." Dit verbod, natuurlijk afkomstig van Heeren XVU nen , vond zijn oorsprong in het verleenen van dergelijke extracten aan den Gouverneur-Generaal, 11. Zwaardecroon.
1727. M. DE HAAN. 202 26 November. Vernieuwing en ampliatie van het plakaal run 16 April 1711 tegen hei snoeijen van zilver geld. Alsoo ons is gebleken en nog langs boe meer weid onder vonden, dal eenige pernilieuse baclsockers haer niet onlsien de gangbare munten en wel insonderheyt de dubbelde stuyvers te scbroeyen, snyden en verligten, niet jegenslaende de swaere penaliteyten daer legens gestatueert by onse successive plac calen en nog lacstelyk by dat van den 16 en April 1711, mitsgaders de excmplaere straffe, nu onlangs geoefend aen den Chinees Tsioli-Enko, die, op de dact betrapt syndc (dat audersints scer scldcn en byna nooyt gebeurd), ten spiegel en afschrik van al sulcke vuyle gewinsockers door den vuure is ter dood gestraft; en dat al verder veelc liaet- en schraap sugtige ingesetenen bun onderwinden soodanige geschroeyde, gesnedene en verliglc dubbelde stuy vers van andere placlsen, daer liet oubcschrooml ofte met minder vrecse voor straffe gesebieden kan, herwaerd te ontbieden ofte brengen en voor goede en gangbaere uyt te geven, tot groot nadeel en schade, mitsgaders ongerief!' vande gemeente op de markten en andere plaelsen, daer klcynighcden werden verkogt, waardoor ook somwylen en nog jongst seer groole inconvenientcn en op sebuddingen syn ontstaen; soo is 't, dal \vy, begeerende daer legens te voorsien, ojt den 10 cn October jongstleden in Rade van India goedgevonden hebben en verstaen, soo als \vy goed vinden en verstaen door desen by renovatie en ampliatie van voors. onsen placcate: Vooreerst, alle de gesebroeyde, gesnedene en vcrligte dubbelde stuyvers van beden af ongangbaer en voor billioen te verklaren en op bet scherpste te verbieden, dat eenige van soodanige gesnocydc dubbelde stuyvers naer de publicatie deses werden uylgegeven of onlfangcn, op verbeurte van dcselve voor de diacony armen descr slede. Ten tweeden, aen alle en een ygelyk, van wal slaat ofte conditie by sonde mogen syn, te inlerdiceren bel scbroeyen en snyden van de dubbelde stuyvers en alle andere gangbare
1727. M. DE HAAN. 203 munten ofte deselve niet sterke wateren Ie wassen, als ander sints, op wat maniere dat liet ook wesen mogte, te verligtcn, op pene en straffe des doods. Ten derden, dat niemant op gelykc pene, onder wal pretext of schyn liet ook sonde mogen wesen, ahvaer 't schoon bil liocnen om te smelten en niet om uyt Ie geven, sal vermogen eenige gcscliroeyde, gesnedene en verligle dubbelde sluyvers of andere munten van andere plaetsen te ontbieden of sclvs dan wel door andere in desc colonie te brengen of daerloe met voorweten cenigsinls bcbulpsaem te syn. Ten vierden, dat alle ende een yder binnen den tyd van ses weken, te rekenen van ileu dag vande publicatiedeses af, gebonden sal syn alle. de gcscliroeyde en verligte dubbelde sluyvers te brengen op bel stadbuys deser slede, iu de vergaderkamer vanden burger krygsraad acn banden van onsegccommitleerdens, synde den Baillieu met twee Schepenen, nevens bunnen secretaris dan wel gesworen clercq, die aldacr des Dingsdags, Donderdags en Salurdags voor den middag, van seven tot elf uuren sullen vacecren, om voors. gesnoeyd en geschroeyd geld voor rekening van d'E. Comp. acn te nemen by hel gcwigl en dacrvoor weder betalen goede, nieuwe, wigtige dubbelde sluyvers, na de waerde van bel silvcr, Ie weten voor de tbail swaertc ses schellingen of ses en dertig enkelde, dan wel agticn van gemelde dubbelde sluyvers, waervan het gewigl is uytgcdrukl by bel voorgemelde placaet van den 16 cn April 1711,' t welke nog in volle kragt blyft, te welen; een dubbelde stuyver 10l vier koudryns en een ordinarie schelling tot twaalf kondryus Japans, sonder daer onder te begrypen d'groote oude Vriesse ruyter schellingen, die onder de gemeente nogb gangbaer blyven en by bel getal mogen out fangen werden, indien vande vereyschte groolbeyt en niel gesnoeyd syn. Lastende en bevelende alle ingesetcnen, onderdanen en vreemdelingen ben naer bet geene voors. is exactelyck te reguleren en de respeclive officieren van justitie om tegens de overtreders sonder eenige de minste conniventie op bet rigoureuste te procederen; eiule opdat de goede ingesetcnen
1727. M. DE HAAN. 204 gewaerschouwt mogen wesen on» haer voor schade Ie wachten en niemand hiervan ignorantie kome te pretendeeren, ordonneren vvy desen onsen placcate inde Nedcrduylse, Chineese, Maleytse en Javacnse lale ie doen pobliceeren en alomrae ter gewoone plaelsen ie affigeeren, want wy sulcx tot dienste en conservatie vau de ruste deser coionic bevonden hebhen te belioorcn. 17 December. Uitschrijving van een algemeenen rust-, dank- en bede-dag wegens het aanstaande vertrek eener retour-vloot. 50 December. Bekendmaking, dat geen pachter iets aan den Advocaat-fiscaal, den Bailluw of den Landdrost behoefde te »contribtieeren." Deze bekendmaking had plaats te gelijk met de »admodialic" der pachten voor 1728. Genoemde dienaren der Compagnie genoten jaarlijks, geheel onwettig, eene som van ruim 11,000 rijksdaalders vau de gezamelijke pachters, die dientengevolge zooveel minder aan de Compagnie voor hunne pachten betaalden. Als straf op dat »contribueeren" werd gesteld «verstek van »de gemynde pagt." Ten overvloede kondigde de Regering ook af, »dal de soo nlanige, die niet na billykheyd mogten gemainctineerd werden, »hun zullen mogen addressceren aan dese vergadering ten «cynde daarlegens behoorlyk Ie voorsicn." ? December. Verpachting van de ogenerale en gemeehe" inkomsten van de stad Batavia mor 1728. ? December. Verpachting van de inkomsten uit den aanroer ie Batavia gedurende 1728 van porder- en kandij-suiker.
1728. M, DE HAAN. 205 1728. 6 Maart. Bekendmaking, dal Diakenen openlijk verant woording zonden doen hunner gestie over 1727. 15 Maart. Verbod tegen het toelaten aan de Kaap de goede hoop en in Indische havens van schepen der Altonasche O. 1. Compagnie, weel min eenig gerief •van water of brandhout laten toekomen, maar deselve mis onwettige equippanten ten eersten afwysen." Dit verbod, afkomstig van Hoeren XVII nen , rustte op ile volgende overwegingen: 1" »dat dit werk [de oprigting eener Altonasche Compagnie met octrooi van den Koning van Denemarken] is aangelegt «onder de hooft-directie van een onderdaan van den [Neder »lnndschcn] slaat [»seekeren deugniet, zynde een burger en «•inwoonder van de stad Amsterdam"], die, voor desen al •van verscheyde andere schelmstukken hctigl zynde geweest, •nu eyndelyk lot dit godloos desseyn is overgegaan"; 2° «dal hoven dien te zyner lyd ook wel zal konnen •beweerd worden, dal de Konink van Deenemarken geen «regt heeft gehad om zodanig oclroy aan die van Allena Ie •vergunnen." 23 April. Verbod legen hel spelen van het Chinesche spel. genaamd: «tsiauw tsiang." Dit spel deed afbreuk aan de Chinesche wajang, waarvoor belasting moest betaald worden. 14 Mei. Verbod voor de beide Collcgiên van justitie Ie Batavia namptissement te verleenen op «illiquide "instrumenten." Als liquide instrumenten golden »schepekennisse, obligatien
1728. M. DE HAAN. 206 »en bodemary-brieven, soo notariacl, als secretariael, item •onderhandsche schuit hekcntenisse, voor zoo verre by den «debiteur werden gcagnosceert." 28 Mei. Bepaling, dal de President van den Raad van justitie Ie Batavia, levens lid zijnde van den Raad van Indië, niet mogl adviseren over hel benoemen, ontslaan, en:, van leden in hel collegie van Schepenen. Die president niogt in Rade van Indië alleen adviseren over »judicieele affaires, in dat collegie voorvallende, wanneer de »selve tot de Regering weiden overgebragt tot een nader «goedkeuring ol' interpretatie." 8 .lunij. Bepaling, dal gouverneurs, directeuren en in- dependente commandeurs *ofte de geene, die daar mede r>gelijkstandig syn, item de opperhoofden van Japair mogten voeren eene vlag van de groote steng Subalterne commandeurs, opper-kooplieden en kooplieden, »alscboon deselve syn opperhoofden geweest op dese en geene •plaatsen ol' comptoiren," mogten slecbls een wimpel voeren. 20 Ju lij. Bepaling, dal aan den Sergeant-majoor van hel Balaviasche garnizoen, levens lid in den Raad van Indië zijnde, sessie zoude worden, verleend, «wanneer • sal werden gebesoiijneerd over sahen, eoneemeerende «de militie.'' 24 Julij. Bekendmaking, dat de Ruiten-regenten van het Lazarus-huis openlijk verantwoording zoutien doen hunner gestie. G Augustus. ÏAtsl voor de loiiten-hantoren alle onbruik bare, koperen, ijzeren, stalen of linnen gereedschappen naar Batavia op Ie zenden.
1728. M. DE HAAN. 207 1"> Augustus. Instructie voor de Schippers en Opper hoofden run de Compagnie's schepen. Deze instructie, zamengesteld door Heeren XVII nn , is »ter «ordonnantie van haar Edelens, tien Gouverneur Generael en •de Raden van India tol Batavia herdrukt" en wel hij den Compagnie's drukker, 11. Mulder, om aan elk schip »voor de »scheeps-doose" te worden medegegeven. Zij luidt, als volgt: 1. De schippers ende opperhoofden, met Compagnies scheepen na de Indien varende, werden by desen gelast nauwkeurig agt te geven op de schepen, haar loehetrouwl, omnie de gebreken, die zig daaraan mogen komen op Ie doen, te ontdecken en die aan den Gouverneur Generaal ende de Raden van Indien, den Gouverneur en Raad op Ceylon, item die van de Caah, op hun arrivenient aldaar, mitsgaders aan de respeclive meesters scheeps-timmerlieden, daar sy lieden zullen mogen komen, in geschrifte te verwonen en over te leveren. 2. Deselve zullen wel hebben sorge te dragen, dat de mede varende scheeps-timmerlieden niet werden gebruykl tot biet vermaken van de schippers kamer, tic hutten of iets,'t geene alleen 10l meerder cieraadl of particulier gemak, 'tzy in de kajuyl, op 't halfdek of elders, soude mogen komen te dienen ; maar zullen de voorschreeven timmerlieden alleen werden geëmployeert 10l het onderhouden en calfaten der schepen, hel welk dagelyks sal moeten geschieden, hel weer sulks toe latende, waar toe de opperhoofden haar timmerlieden wel slriclelyk zullen hebben te houden. 7>. Wanneer de selve. op eenige plaatsen in de Indien zullen aangekomen zyn, sullen zy, len tyde van de ontlossinge harer schepen, nauwkeurige visitatie hebben te doen omtrent de leckagie der scheeps-ruymen, zoo die zig op de reys reeds hebben opgedaan, als die zig verder in hel opruymen der schepen mogten knmen te ontdecken, en zulks len principaale tussen deks aan den vuylen-hias, de comhuys, boltelerie, de
1728. M. DE HAAN. 208 vissingc aan de groolc mast, aan de kncglen, als mcede de naden aan boord en van boord, &c. 4. De schepen, leggende op de rlieede van Batavia, na de eene of andere kust van Indien of na bel vaderland wordende aangelegt, sullen derselver officieren hebben zorgc te dragen, dat baar onderhehbende bodem, soo van buyten als van binnen, van alle losse goederen, dewelke souden konnen hindorlyk zyn, soo voor 'tgesigl om de leckagie te ontdecken, als voor de scbccps-timmcrlicdcn om daar tegeus beboorlyk naar cyscb van zaken te voorsien, gezuyvcrl werden. 5. Deselve sulllen wel hebben toe te sicn, dat de walerloo singen, die van lusschen deks in 'truym zyn loopendc, ter Bataviasche rheedc beboorlyk werden voorsien; ook dal de roosters voor deselve in slaal zyn om onderstalligheyt voor te komen: als meede of de scheeps-ruymen en het water-gat beboorlyk gebraauwt of gecalfalecrt zyn ; en sullen de vullin gen van voor tot agteren werden opgcnooinen om de lugt gaten naauwkeurig te konnen visiteeren en schoon maken. voor en al eer dal de afmaltinge der scheeps-ruymen sal mo gen werden gedaan; ook sal bet schol, hel welk bet water gat van 't ruym separeert, ordentelyk moeten werden voor sien, ten eynde de goederen en koopmanschappen, welke daar legen aan leggen, door bel innemen der water-vaten of op vullen der zelver (by welke gelegendheyt het water gemene lyk is afloopende) in bel minste niet en werde beschadigt. Sulke voorsorge zal zoo wel aan de Caab en andere plaatsen (daar men gewoon is water in te nemen) geschieden, als op de rheedc van Batavia. G. Voorts zullen de sclve hebben Ie letten, dat, alvorens de goederen werden ingescheept, bet gebeelc dek beboorlyk zal zyn gebraauwl of gecalfaal en sterk gewatert, op dat, soo wanneer nog eenige leckagie mogten gevonden werden, het sclve by lyds soude konnen werden voorsien. 7. By bet laden der scheeps ruymen op Batavia of elders in India zal werden in agt genoomen, dal onder de combuys, bottelerie, af en aan de groote mast, werden gestuwt de minst-
1728. M. DE HAAN 209 iikki. [V, II Waardige goederen, om dat daar ter plaalse doorgaans de swaarste leckagie valt en de meeste goederen beschadigt be vonden werden. 8. De masten en kneglen sullen geduurende de reyse da gelyks werden gevisiteert, of deselve 'wel van klampen en broekings zyn voorsien, te gelyk ook of de naden niet zyn opgehaall of de broeken verscheurt, alles om leckagie voor te komen. 9. Ook sullen deselve voor al wel hebben sorge Ie draagen, dat geen hout voor de kok door hem zelfs of door zyn maat ol iemand, wie hy zoude mogen wesen, lusschen deks sa! werden geklooft; sullende het selvc alleen moeien geschieden op het bovenste dek, af en aan het groot luyk, op een boey of blok. Als meede dat geen water aan de combuys of boltelerie zal mogen werden uytgegooten, hel, welk hy be hoorlyke attestatie zal moeten hlyken alsoo geschiet te zyn, wordende alle scheeps-overheden gelast zorge te dragen, dat daar door geen lekkagie worde veroorzaakt; zullende ander zins de schaade, die hel verwaarlozen hier van moge te wege brengen, op hunne reekening worden gesteld. 10. In 't land varende, sullen deselve alle precautie hebben ie nemen, dat geen koper-kisjes ol andere hout-waaren. veel min brandhout, daar eenige wille mieren in bevonden werden, aan boord te laten komen. 11. Aan de Caab gekomen zymle, werden deselve opper hoofden hy desen wel ernslclyk gelast ende bevolen, dat zy door haar medevarende timmerlieden ende zoo veele, als daar van het land gemist konnen werden, haare onderhebbende schepen weder op nieuw te laten calfaten of braauwen, de naden, go ver het canon bereykt, de water borden, die door de werking der schepen werden ontset, soo aan boord als van boord, op hel naauwkeurigsle te betasten, soo veel eenigsints mooglyk is. 12. Geduurende de reyse, als mede in 'lieggen op de rheede, sullen deselve den conslapel ernstig aanbevelen en selve mede naaukeurig loesigl nemen, dat, soo wanneer eenige
1712. A. VAN RIEBEECK. 21 Hierover beklaagde zich de Demang van Timbanganten bij de Regering als over eene onwettige inmenging in zijne jurisdictie. F)e Regering gaf hem gelijk en magligde liem «nevens syne "Omhols selfs regt over deselve na de Javaanse wellen Ie •oeffenen, eenelyk van syne verrigting advys gevende aan den resident Jongbloet en den pangerang Aria tol Cheribon." ~ April. Verbod tegen het verkoopen <>by de, maat «off gantang" run ryst binnen de stad Batavia «elders «als alleenlyk op de publycque markt, ten mire met spetiaal, schriftelijk consent run den lieer Praesideni «van Schepenen." De pachter van de rijsl-pasar had gedoleerd, dat »ten naasten »by de helft van de sit-plaalsen op de markt ledig stonden, "doordien veele de rys in en voor hare huysen vercogten, ■solider hem daar voor syne geregtigheyd Ie betaalen." De poenalileil was eene boete van 12 rijksdaalders, ten behoeve van den Bailluw en van den pachter, ieder voor de helft. Ook in de Maleische taal is dit stuk afgekondigd. 10 Mei. Verbod tegen het benoemen run (wee militaire leden in eenii/en politieken rund. Zulks was niet gebruikelijk, vooral niet, wanneer op eenig buiten-kantoor geen gebrek bestond aan «pennisten of luyden °van de negotie." 10 Mei. Verbod voor anachoda's van Chinesche jonken «papen en andere vreemde Europeanen" naar Batavia te vervoeren. De poenaliteit was eene boete van 300 rijksdaalders, ten behoeve van de armen te Batavia. De Sjahbandar werd gelast dit verbod mede te deelen aan
1728. M DE HAAN. 210 salvos ofte zeyn schoten moeten werden gedaan, telkens voor dien lyd het canon in losse talien wordt' gestelt, op dat hel selve sonde konnen Ie rug springen, alsoo sulks dienen kan tot preservatie van hel schip, dewyl door het tegendeel de schepen verswakt ende leckagie veroorsaakt werd; over snlks dezelve opperhoofden werden gelast dese order stiptelyk na te komen of dat by nalaligheyd van dien, soo wel door haai' als door den conslapel, behoorlyk verantwoordinge sal moeien werden gedaan. 1">. Eindelyk sullen deselve, soo veel mogelyk is, alle pre cautien gebruyken lot hel weeren van eenige leckagie in haar onderhebbende schepen; en byaldiendoorversuyruvan'l geene voornoemt is, de Compagnie eenige schade aan der selver iu gelaade goederen of koopmanschappen mogt komen te lyden, zullen de selve gehouden zyn soodanige schade te vergoeden en daar voor op hunne reekeninge belast worden; zullende alleen 10l haar decharge konnen dienen het protest legen de meesters scheeps-timmerlieden, der zelver meester-knegts en Javanen, welke de behoorlyke calfatering en reparatie zul len geweygert hebben ie doen, als meede de klagten, aan den Gouverneur Generaal en Radeu en de respectiveGouverneurs of Commandeurs behoorlyk gedaan. 15 Augustus. Reglement voor de bazen der scheeps-tim- merlieden, meesterknechts en Javanen te Batavia, op Onrust en Ceilon. Dit, van Meeren Wil" 1 " afkomstige reglement Luidt, als volgl : 1. Alsoo in de jaarlykse t'huiskomende retour-schepen veelc lekkagien worden ontwaard en daar door groote schade aan de goederen en koopmanschappen, daar in gelaaden, worden toegebragt, zoo hebben wy, om zulks, zoo veel doen lyk is, voor Ie komen, goedgevonden en geresolveerd alle meesters scheeps-timmerlieden, derselver meesterknegts of Javanen, 'tzy op Batavia, Onrast, Ceylon of elders in de Indien, by deezen te ordonneeren ende te gelasten de scheepen van de Compagnie wel in agt te neemen en gade Ie slaan, de gebreeken en lekkagien, die zig in dezelve zoude mogen komen
1728. M. DE HAAN. 211 op te doen, te examineeren en behoorlyk te reparecren; en wel in alle naauwkeurigheid ie werk te gaan in het belasten der linden, op dat die Itelioorlyk worden gebraauwd en ge noegzaam werk daar in geslagen, alzoo men door onder vindinge leert, dat die somwyle door de schielyke aftimme ringe niet meer dan vier of vyf voeten zyn gebraauwd, daar nogtans de naden in tegendeel wel 8 a 9 voelen zyn met pik gestreken, 'igeen ook veeltyds d'oorzaak is van zwaare en notable lekkagies. 2. Deselve zullen in de scheeps-ruimen de vullingen van voor tol agter hebben op te breken en behoorlyk te laten schoonmaken om, zoo veel doenlyk is, alle onderslalligheid voor te kinnen, gelyk nok de water-loozing, die van tusschen deks in 'l ruim by de vvegeringe is inloopende, na te zien en mei roosterwerk Ie bezorgen, voorts het gebeele ruim te braauwen, zoo als de ordre dat vereischt. 3. De kokers, die in sommige scheepen om de groote mast in de ruimen gemaakt zyn, zullen dezelve niet vermogen weg Ie breeken, maar in tegendeel, in welke scheepen die nog niel gevonden werden, op de secuurste wyze daar in maken om voor te komen, dat de ingelade goederen door bet arbeiden der scheepen en masten niet beschadigt worden, dewyl wy zodaanige kokers verre prefereeren boven de manier om de masten met mallen te bekleeden en voort met sappanhout te bezeilen, dewyl by verlies van mast of ander toeval (dal God verhoede) door deeze methode de mast of stomp daar in en uit kan werden gezel, zonder de lading aan te roeren. 4. Belangende 't watergat, bet zelve zal mede moeten worden opgebroken en behoorlyk gebraauwd, de walerloozing naauwkeurig gevisiteerd en de vulling gaten schoon gemaakt na behooren, 't schol van dito watergal behoorlyk voorzien, op dat de daar tegen aanleggende goederen niet beschadigd weiden. 5. Hel kabelgat lusschen deks zal meede worden lecdig gemaakt, op dal het gantsche dek behoorlyk kan worden
1728. M. DÉ HAAN. 212 gebraauwd en gewaterd, om alle onheil van lekkagic voor te komen. 6. Voorts zullen dezelve wel zorge hebben Ie dragen, dal, alvorens de ladinge werd ingescheept, het geheelc dek, zoo onder als hoven, hehoorlyk zal zyn gebraauwd en gewaterd, op dat, zoo daar cenige lekkagie mogt bevonden worden, men bytyds dezelve zonde konnen verhelpen, de masten en knegts met klampen wel voorzien, als ook den vuilen bras mei dubbelde voeringe; de lyslen voor de combuis en de boltelerye moeten voor al nagezien en opgenomen worden, om die op nieuws te braauwen en dan alles met koper en niet mei lood over de naaden Ie voorsien, om des Ie secuurder Ie syn tot hel. weeren van alle lekkagie; als mede in '! braau wen buiten de forluningen wel te voorzien en ten dien einde de waarloowangen al' te neemen, op dat zulks hehoorlyk geschieden kan. 7. En op dat dit alles des te naauwkeuriger en exacter zoude mogen winden nagekomen, gelasten en ordonneeren wy by deezen, dat ons telkens worden toegezonden de namen der persoonen, die zodanige t'huisvaarende scheepen zullen hebben geëxamineerd en gevisiteerd; mitsgaders wiens pos! het ge weest is dezelve hehoorlyk te doen repareeren, cal val en en tot de reis in staat te brengen; op dat wy, in geval van nalatigheid en wandevoir, als dan over zodanige perzoonen, na bevindinge van zaaleen, zouden konnen disponeereii en dezelve voor de schade, daar dom- geleden,op haan: reekeninge doen belasten. 15 Augustus. Vaststelling van het aantal Notarissen te Batavia op vier. Wanneer een notaris aftrad, dan wees de Regering den notaris aan, die de protocollen van den aftredende zoude overnemen. 1G Augustus. Last tot den verkoop van het plein hij de rijst' en viseh-markl ie Batavia, onder voorwaarde, dal daarop winkel* zouden worden gebouwd.
1728. M. DE HAAN. 213 Sedert jaren stonden op dal plein houten kleederen- en Kramen jon-winkclljes, welke len gevolge van bouwvallighcid niet meer gebruikt werden dan als schuilnesten door allerlei geboefte. De steeds toenemende bevolking van Batavia noopte lot vermeerdering van het aantal winkels. Uitvoerige omschrijving van de wijze, waarop de nieuwe winkels moesten gebouwd worden (gewijzigd bij de resolutien iler Hooge Regering van 20 en 25 Augustus 1728), komt in dit stuk voor. 17 Augustus. Bepaling, dat geene Gouverneurs, Direc- teuren of Opperhoofden van Batavia of elders naar de buiten-kantoren zouden worden gezonden, len ware onder de bedienden, aldaar van ouds geweest zijnde, niemand gevonden werd, bekwaam genoeg om als chef op Ie treden. Uil voorschrift is afkomstig van Hceren XVII ncn , die o. a. ter zake schreven: »wy oordeelen een groot misbruyk te wesen, »dat de bediendens. die van ouds daar [op de buiten-kantoren] «geweest syn en gennegen in bun gedrag hebben gegeven, in •ordre niet komen op te klimmen, maer dat 'er Directeurs •en Opperhoofden van Batavia en elders worden toegesonden, • schoon die nooyt te voren eenige kennisse van saaken hebben «gehad, waaraan wy het slegt succes der saaken • voor een groot gedeelte toeschryven." 17 Augustus. Verbod tegen liet verkenen van vergun ning naar Nederland te (/aan aan pers/men, die in Iridiê vrouw en kinderen achterlieten. Slechts indien zij hunne vrouwen en kinderen medenamen, konden zij de vereischte vergunning erlangen. Heeren XVII' 1 " 1 zagen in dat heen- en weer-reizen van getrouwde mannen »een pretext om in hel vaderland eorres
1728. M. DE HAAN. 214 »pondenlen tot bevordering van hunne particuliere handel Ie »maken." 10 September. Vernieuwde afkondiging van deplakaten Aol naricht der tkuysvaarderg." 10 September. Lasl op de steen- en pannen-bakkers, (dsmcde op de kalk-branders Ie Batavia, de dooi hen vervaardigde bouwmaterialen volgens de oude prijzen Ie leveren aan hei publiek, »op verstek van hel privi- tlegie van haare ovens of branderyen." Zonder »eenige wettige reden" waren de liewusle prijzen «tol groot ongerief der ingesetenen" belangrijk gestegen. Tot liet aanhooren van bovenomschreven last werden de steen-bakkers, enz. voor het Collegie van Schepenen geroepen. 18 September. Uitschrijving van ecu algemeenen rust-, dank- en bede-dat/ wegens het aanstaande vertrek eener retour-vloot. 12 Oclober. Bepaling, dal bij overlijden van ecu ordinair lid in den Baad van justitie Ie Batavia een extra ordinair lid in de plaah van den overledene ophad. Dit voorschrift is afkomstig van Meeren XVH non . 12 November. Last op de schippers van Compagnie's schepen tegenwoordig Ie zijn bij hel Inden hunner vaartuigen met specerijen Deze last is afkomstig van Heeren XVII"" 1 , die uil eenc • sommiere t'samentrecking der bevonden onderwigten op de «speceryen in Nederland" hadden ontwaard, dal die «onder »vvigten" jaarlijks schenen toe te nemen.
1728. M. DE HAAN. 215 De schippers moesten toezien, dat zij werkelijk ontvingen, wat op de facturen was bekend gesteld, aangezien Heeren XVfl neo voornemens waren »de voorsz. excessive minderheeden, «•onder een behoorlyk rabat, voortaan te laten voor haare (t. w. schippers) reecq. en verantwoording, na de wyse. als •>dat in India werd gepractiseerd." 12 November. Gangbaar verklaring, op den voet van het plakaai van 23 Augustus 1700, ad 13 schellingen van zilveren ducatons, voorzien met hel merk der Compagnie en ven anderen o/j' separaten stempel en *circumBcriptie." Heeren Meesters wenschten de oude ducatons belangrijk in waarde te doen verminderen, maar hiervan wilde de Indische Regering niets welen, »met uytsondering van den wissel." In afwachting van nadere hevelen hieromtrent waren de nieuwe ducatons in April 1729 nog niet in de wandeling gebragt. 1 December. Acte van reconciliatie tusschen den Raad van justitie en het Collegie van Schepenen Ie Batavia. Nadat geruimen tijd allerlei »dissentien, disputen en on ■ lulligheden" tusschen beide regtbanken «over het poinct van "jurisdictie" hadden «gefluctueerd", verzoenden zij zich eindelijk »in der minne" door toedoen van de Regering, van welke verzoening de navolgende acte werd opgemaakt: Nademael nu onlangs tusschen den Raad van justitie deses casteels en het collegie van Scheepenen eenige discrepantien en oneenigheeden, ook vervolgens disputen, syn ontstaen en gevallen over bet poinct van jurisdictie, snlx dat Schepenen, ten lyde wanneer haer Eerw. hare resolutièn of klagschriften hebben geconrheerl, als doen vermeent hadden redenen te hebben om te klaegen over de infractie van jurisdictie, en dat deselve oneenigheden en disputen soo verre syn gegaen,
1728. M. DE HAAN. 216 dal deselve gekomen en geventileerd syn ler vergadering van d'edele hooge regeringc deser landen, mitsgaders alomine te deser plaetse verspreyt geraekt, wacrdoor de nodige aulhoriteyt van de justitie eenigsints gelabefacleert en den ordinaris cours van dien eenigermaten in confusie gebragt is, ook geschapen weesende, dat 't selve, l)y continuatie van voorsz. disputen, meerder en meerder tot lotale ruine van liet respect en luyster vande justitie sonde komen te gebeuren; hebben beyde dese collegien, met permissie van wel gem. haer hoog edclcns, volgens notule op gisteren in rade van India gevallen, om de ruste, vreede en onderlinge eenigheyd van deselve collegien wederom in hare voorige luyster te herstellen ende voorgeroerde inconvenienten, geene uytgcsondert, sooveel in haer is te beteren, ook insonderheyt om alle verdere verwy deringen voor te komen, goedgevonden daer omtrent Ie treilen een behoorlyk accomodement; en dienvolgens, naer diverse gedaene voorslagen, haer wel laeten vallen, dat al het geen by voors. beyde collegien, soo d'een als de ander, raekende hel. poinct van jurisdictie met de gevolgen en aenklcven van dien, invoegen als boven, lot heden is geresolveert, hy dei hand genomen en in't. werk gesteld, niets uytgesondert, ge houden sal werden als niet gcdacn en vergelen, en specialyk dat de resolutien, rescriplie, periode inden brief, die van voors. raede llians naer het vaderland acn de hceren Sevenlhiene staet af te gaen, dese saeck concerneerende, en alle andere geschriften, by deselve geduurende voorsz. debatten uytge geven, genomen en in't ligt gebragt, hier mede sullen gehouden werden voor gecasseert en ingetrocken, mitsgaders ook ver volgens geschcurt en geligl uyt de memoriael, resolutie en andere boeken, waerinne deselve bereyds geschreeven en ge boekt moglen zyn. VVyders, dat voortaen geene diergelyke disordren van geen van beyde de collegien om eeniger handen oorsaecke sullen worden voorgenomen of in 'l werk gesteld, als voor den staet van dese colonic in't generael en vande justitie in't particulier len hoogslcn praejudiciabel en schadelyk synde, maer dat elk
1728. M. DE HAAN. 217 collegie sal blyven binnen de limiten van syne jurisdictie, soo als die door de statuten en verscheyde placcalen en ordres getermineert en bepaell is. en dat al het geene inde voorsz. lyd en snlx geduurende de animositeylen, uyt de voors. on eenigheden ontsteken, is gepasseert of tot nadeel, laesie en klynagtinge van eenige leeden der voors. collegien of haere bediendens van d'een of d'andere syden gedaen, gesprooken, geschreven, byder hand genoomen ofte in'l werk gesteld is, als niet geschied en voor vergeten gehouden sal werden, in sulcker voegen noglans, dat 't selve verstaen sal worden van wedersyden Ie geschieden alleenlyk uyt puure gencgentheyl lot herslellinge vande ruste en eenigheyt in de nieergcni. collegien van justitie, en sonder dat sulx in eeniger manieren 10l prejudicie vande eere of goede naein en faeme van yniand sal strecken of geduyd mogen werden, die allen en een yder vande voors. collegien, nieniant nytgesonderl,, by desen wel expresselyck verklaert werd te weesen geconserveert; dog of het ua desen onverhooptelyk inogl komen Ie gebeuren, dat diergelyke moeyelykheden wederom quaemen te exleeren, sullen in dien gevalle de beyde collegien alsdan malkanderen be lioorlyk en a l'amiable daeromtrent hebben te kennen, sonder sig op eenigerbande wyse acn d'edele hooge Regeeringe deser landen Ie addresseeren, dan by uyltersle noodsaekclykheyt. De bovenstaende acte van vereenigitig de gem. beyde colle gien door haere rcspeclive secretarissen aen den anderen hebbende doen coniniuniceeren, hebben deselve collegien ver klaert haer daermede ten eenemaele te conformeeren; en voorts verstaen de beyde heeren presidenten eerbiediglyk Ie ver soeken, gelyk haer Ed s . versogt werden by desen, van Ie willen besorgen, niet alleen de confirmatie en ratificatie vande ho. regering op vaste maer dat ook alle de schrift uyren, desen aengaende, aen welgem. haer hoog edelens overgehragt, insgelyx mogen werden ingelrocken, gescheurt en dus uyt de wereld geholpen, mitsgaders dal hier van werden gemaekt, gelyk bereyds in gereetheyl gebragt syn, drie eensluydende papieren, getekenl dom- voornoemde secretarissen, omdaervao
1728. M. DE HAAN. 218 een ter vergadering van welgem. haer boog edelens geëxhi beert en ile twee overige door voorn, collegien tegens den andere te werden uytgewisselt en te dienen tot yders dechargie en narigt in der tyd. 21 December. Magtiging op de officieren van justitie in flagranti betrapte aanstekers eau vuurwerk »dc "facto sonder eenigen aanschouw, dissimulatie of oog- nluyking exemplaartyk te straffen." Gebrek aan bewijs bad vele geregteHjke vervolgingen doen mislukken. 28 December. Regeling der betaling van pachlpenningen door den pachter van de lopbanen. Bij de inning dier penningen ondervond de Regering veel moeite, vooral in bet najaar, wanneer de inkomsten van den pachter niet zoo groot waren als tijdens bel aanwezen van Chinesche jonken. Dientengevolge werd vastgesteld, dal bij zoude moeien betalen: vóór liet ingaan van de pacht, »do gewoone 2 maanden", in Februari] en Maart, telkens 1 maand; in April, 2 maanden; in Mei, 1 maand; in Juni), 2 maanden; in Julij lot en met September, «telkens l maand: om «dus voor de maanden Oclober, November en December te oweesen gesecureerd in advancè." 28 December. Vaststelling van liet aantal Chinesche dobbelplaalsen op ü binnen de stad Batavia en np 8 tlaar buiten, »ria de aanwysing, icelcke daar van sol werden gedaan."
1728, 1729. M. DE HAAN. 219 28 December. Verbod tegen het gebruik van ongeijkte datjin's, maten en gewigten door de pachters van de aankomende rijst en run de rijstmarkt. 7Ac ook bij 25 Februarij 1729. ? December. Verpachting mn de engemeené" inkomsten van de stad Batavia mar 1720. ? December. Verpachting van de inkomsten uit den aanvoer te Batavia gedurende 1729 van poeder- en kandij-suiker. 1729. 15 Januari). Bepaling, dat bij uitlevering van vader landsche goederen de te kort bevondene goederen, waarvan de »uytkoops-prysen'' onbekend waren, met 75 /)<■/. "iiilnins" moesten vergoed worden; Indische goederen met 50 pet. advans." Zulks werd bepaald naar aanleiding van de missive van Heeren XVII 1 "" van 28- Augustus 1728. Wanneer de »uytkoops-prysen" bekend waren, moesten die ten volle vergoed worden. 18 Jannarij. Vernieuwd verbod tegen het i>termineeren «van processen in cos crimineel met minder dan zeven, "leeden.'' Dit verbod wordt in de resolutiën der Hooge Regeèring genoemd »he( soo meenigmaal herhaalde verbod." 2'i Januarij. Tarief voor het passeren van «publicque iiclcns of instrumenten" op de, buiteu-kuntoren. Dil tarief is wel vermeld geworden, maar niet aangetroffen.
1712. A. VAN RIEBEECK. 22 de anachoda's van de toenmaals ter reede Batavia liggende Chinesclie jonken. Heeren XVII nen hebben dit verbod bij bunnen brief van 19 Julij 1714 goedgekeurd. 7 Junij. Zamentrekking van de gewone, jaarlijksche plaketten tot één stuk «met een veel compendieuser styl." Eenige dier plakaten moesten herdrukt worden, bij welke gelegenheid de Gouverneur Generaal, »om de voluuiineusheyt »van alle deselve placcaten," voorstelde daarvan één plakaat te maken en dit te laten drukken. Hel stuk is den 7 den November 1712 voor het eerst afgekondigd, onder welken datum zulks in dit piakaat-boek is opgenomen. 8 .lulij. Toekenning aan den Landdrost, »t opsigt mede over d'inlanders onder (Fordre en 'I bevel van »den heere Gouverneur Generael," van een halven legger wijn, Iwec vaten Hollandsen bier en een vat boter 'sjaars. Met den halven legger wijn. toegekend aan den Co mm j ss;i ri s voor de zaken van den inlander bij de resolutie van 2 Julij 1697, kon de Landdrost »niet veel beschieten, nu dese he •diening om de overkomste na dato van de Priaugers en «andere, agter 't gebergte wonende volkeren verswaart" was. 23 September. Bepaling, dat bij den doop van hinderen 1° de vaders, christenen zijnde, i>'t zy van wat gesind «heyt zy dan ook mogten :gn, echter de gereformeerde "religie en kerke toegedaan, ten minsten deselve niet >publ. bestrijdende of tegen :i/nile", toegelaten moesten worden om «over den doop van hare eyge kinderen Ie slaan"; 2° de overige doop-getuigen aan dezelfde ver eischten moesten voldoen. !)<■ kerkeraden in Indie badden nopens dit punt allerlei,
1729. M. DE HAAN. 220 I 10l was «gerigt en gemodereerd na hel gebruyk te deser •plaatse" [Batavia]. Op Ternate had men »een seer excessive prys tot beswa »ring der gemeente" voor dat passeren gevorderd. 8 Februarij. Bepaling, dat niemand *exempt" was van hel betalen der pacht voor hel slachten van vee. Inlanders en Chinezen, woonachtig buiten de si ad Batavia, badden beweerd, dat zij geene pacht behoefden te betalen voor het slachten van buffels, geilen, enz. op hunne «feest ten vierdagen," 25 Februarij. Vaststelling eener boete van 2b rijks- daalders voor het gebruiken van ongeijkte datjinh door de pachters van de aankomende rijst en van de rijstmarkt. De boete kwam ten voordeele van den waagraeester, die verpligt werd de van Regeringswege verstrekte, geijkte daljin's gratis te bewaren. 1 Maart. Last, dat in de Cheribonsche Preanger-landen ieder huisgezin 10 koffij-boomen meer zonde aan- planten. Deze last was een gevolg van de verminderde productie van •cauwa" in die slrceken, van waar in 1729 40,000 ponden minder ontvangen waren dan in 1728. 5 Maart. Bekendmaking, dal Diakenen openlijk ver- antwoording zonden doen hunner gestie gedurende het jaar 1728.
1729. M. DE HAAN. 221 5 April. Bepaling, dal ter roede Balaria de admiraals- vlag van een Zeeuwsch op een Amsterdamsch schip zoude worden overgebragt. Dit stond in verband met de omstandigheid, dat in 1730 de Kamer Amsterdam weder voor zes jaren, overeenkomstig liet octrooi van de O. I. Compagnie, de presidiale kamer zoude zijn. Vroeger was zulks ook gebeurd en werd nu herhaald, »aangesien zulx tot nog toe door baar Ed. Hoog Aglb. niel »is tegengesprooken of gewraakt." 20 April. Instructie voor hel onderhoud van brandspuiten. Deze instructie, opgesteld door den baas steen- en beeld houwer. 11. van der Brug, »als van dat werk verkregen «hebbende een goede kennisse dooi' langduurige experientie", is overal, waar brandspuiten aanwezig waren »tol gebruyk »eu observantie" heen gezonden, maar in hel Bataviasche archief niet aangetroffen. ■"1 April *r7mür Vernieuwing van hel plakaat van 2ü November 1727 tegen hel snoeijen van geld en nopens hel on- gangbaar verklaren van gesnoeid paijement. In weerwil van dat plakaat werden te Batavia nog gevonden •een deel vuyle gewinsoekers en ondeugende menschen, zig «niet schroomende by continuatie in dit pernilieus quand «voort te vaaren." 29 April. Bepaling, dat de Gouverneur-Generaal, bij slaking van stemmen, in linde van Indié eenedubbeld e slem zoude uitbrengen. Het geval, dat een Gouverneur-Generaal eene dubbelde stem moest uitbrengen, schijnt zich vóór den 29 ,len April 1729 niel te hebben voorgedaan.
1729 M. DE HAAN. 222 Althans op dien datum leidde de Gouverneur-Generaal zijne bevoegdheid daartoe af uit eene passage in den brief van Heeren XVII 1 "'" van 21 Julij 1707, medegedeeld in deel 111, bladz. Ö49. 10 Mei. Vernieuwing van hetplakaat van 1685 nopens landerijen, wegen, vaarwateren, enz. — Ver nieuwde magtiging op het collegie van Heemraden tmiddelen van bedwang te gebruyken, selvs tot gyseling •en parate executie" tegen onwillige huurders van landerijen en tegen hen, «voor welcke Heemenden, om 'hare nalaligheyd, de aanbestedingen selvs hebben tmoeten doen lot reparatie van 's heeren irencn als 'ündersints." Het blijkt niet of werkelijk lieeli plaats gehad de vernieu wing van het bewuste plakaat, »met sodanige alteratie, «ampliatie en restrictie, als de verandering van lydenzaeken »'l sederd de eerste publicatie van liet selve sal komen ie »rei[iiireeren"; wel dat daartoe door de Booge Regering op lü Mei 1729 is besloten. De bovenbedoelde magtiging was reeds verleend bij de Statuten van Batavia. 24 Mei. Magtiging op den Raad aan Justitie Ie Batavia vuur rekening van de Compagnie, «inlandse of swarte 'Clercquen" in dienst te nemen. Zulks geschiedde »ter verevening van het werk" en omdat Heeren XVII'™ kopijen van een aantal justitiële stukken hadden verzocht. 7 Juni). Indienstneming van «Indische jongelingen, sig «10l den pennediensi hebbende geëverlueerd", alsmede aamtelling van soldaten «aan de penne."
1729. M. DE HAAN. 223 Bij missive van 28 Augustus 1727 hadden Heeren XVII Bcn zulks uitdrukkelijk verboden, maar »hcl groote gebrek aan •bekwame scribenten", dwong de Indische Regering dit verbod te overtreden, «in hoope zulx by haar Edele hoog aglli. sal «vinden een gunstige inselticking." ID. IDTJÏtT7'Ensr. 10 Junij. Aanstelling van twee leden uit den Raad van hiilië tot Commissarissen over de ben/werken van Java en Sumatra. Deze benoeming geschiedde op last van Heeren XVII ne ", verval in Imn schrijven van 12 October 1728. De Gouverneur-Generaal zelf was één der Commissarissen, •als ie meermalen de optogten na de Javase bergwerken •persoonlyk gedaan en daar door kejinisse en ervarenlheyl •van hel mynwerli erlangl hebbende." De bedienden hij de mijnwerken moesten hunne officiële brieven aan de Commissarissen rigten, die ze zouden examineren en mei hun advies in Rade van fndiè brengen. Bovendien zonden do Commissarissen jaarlijks aan de Regering aanbieden »een particulier berigt van hare bevindingen en •sentimenten." 24 Jiinii. Vermeerdering van hel aantal klerken ter generale secretarie tot 18 ordinaire en 18 extra-ordi naire, 'buyten eenige provisionele assistenten als by. "Inpers." Hel vroegere aantal bedroeg 12 ordinaire en 12 extra ordinaire klerken. \,l nlij. Bepaling, dat de eerste persoon te Cheribon, in dienst-zaken, niets mogt afdoen zonder voorkennis en toestemming van den secunde. De verantwoordelijkheid voor de Compagnie's pakhuizen Ie Cheribon droes de eerste persoon «van ouds."
1729. D. DURVEN. 224 8 Julij. Vaststelling run het aantal der Chinescfte luitenants te Batavia op zes. Hun aantal werd alzoo, wegens hel toenemende werk, met 2 vermeerderd. 21 Julij. Bekendmaking, dat de Builen-regenten van hel Lazarus-huis openlijk verantwoording zouden doen hunner gestie. 23 Julij. Vernieuwing en ampliatie run de plakalen run 16 April 1711 en 2G November 1727 tegen hel snoeijen van zilver geld. Aangesien men 10l een bysondere ergernisse bevind, dat niet jegenslacndc de gestatueerde swaere penaliteylen by onse successive placcaten en speciael by die van den 10 " April 1711 en 26 November 1727 verscheyde vuyle gewinsoe kemle persoonen baer nog vervorderen te deser plaetse te verligten, schroeyen en snyden de gangbare munte en wel insonderbeyt den dubbelden stuyver, dan wel deselve in een aenmerkelyke quantiteyt soodanig geschroeyd, verligt öf ge sneden van andere plaetsen alhier in Ie brengen en ouder de gemeente tot een onlydelyke schade uyl te geven verre boven hacre waerde; soo is 't, dal wy begeerende de voors. schade, soo veel doenlyk, te verhoeden met rype deliberatie van rade van nieuws geconfirmcerd hebben en confirnieeren by desen de boven gespecificeerde placcaten, tastende ende beveelende deselve in alle baer poiuctcn strictelyk gcobserveerl en onderhouden Ie werden, op de poenen daerin verval. Verklaren ovcrsulx by renovatie en ampliatie, voor eersl alle de geschroeyde, gesnedene en verligte dubbelde sluyvers van heden af ongangbacr en voor billiocn, verbiedende op hel scherpste, dat eenige van soodanige gesnoeyde dubbelde stuy vers van nu voortaen af na de publicatie deses werden uyl gegeven of ontfangen, 't sy in't kopen, verkopen of doende
1729. D. DURVEN. 225 DEEL IV. 13 eenige betalinge, in wal maniere dat liet soude mogen wesen, op verbeurte van deselve voor de diacony armen deser slede. Ten tweeden, interdiceren aen alle en een ygelyk, van wat staet, qualiteyl of conditie hy soude mogen syn, het schroeyen en snyden van den dubbelden sluyver en alle andere gang bare munten of deselve te wasscheij met sterke wateren, dan wel in geenderley manieren te verligten, op pene en straffe des doods. Ten derden, dat niemand op gelyke poene, onder wat pretext of scbyn bet soude mogen wesen, alwaer 't schoon als billioenen om te smelten en niet om uyt te geven, sal vermogen eenige gesebroeyde, gesnede en verligte dubbelde stuwers of andere munten van andere plaetsen te ontbieden of selfs, dan wel door andere in dese colonie te brengen, senden, distribueeren of uyt te geven of daertoe met voor weten eenigsinls behulpsaem te syn. Ten vierden, dat alle ende een yder binnen den tyd van ses weeken, Ie rekenen van den dag van de publicatie deses af, gebonden sal syn alle gesebroeyde en verligte dubbelde sluyvers te brengen op bet stadbuys deser stede, in de ver gaderkamer van den burger-krygsraed, aen banden van onse gecommitteerdens. synde den Baillieuw met twee Schepenen, nevens bunnen secretaris dan wel gesworen clercq, die aldaer des Dingsdags, Donderdags en Saturdags voor den middag van seven tot elf uuren sullen vaceren om voors. gesnoeyd en geschroeyd geld voor rekening van d'E. Compagnie aen te nemen by het gewigt en daervoor weder betalen goede, nieuwe, wigtige dubbelde stuyvers, na de waerde van bet silver, te welen voor de thaü swaerle ses schellingen of ses en derljg enkelde, dan wel agtien van gemelde dubbelde stuyvers, waervan het gewigt is uytgedrukt by bet voor gemelde placcael van den 16 6 " April 1711, 't welke nog in volle kragt blyfl, te weten: een dubbelde stuyver tot drie en een half kondryns en een ordinairie schelling tol Iwaelf kondryns Japans, sonder daer onder Ie begrypen de groote,
1729. D. DURVEN. 226 oude Vriesse ruyter schellingen, die onder de gemeente nog gangbaer blyven en by het gelal mogen onlfangen werden, in dien van de vereyschle groolheyt en niel gesnoeyd syn. Lastende en hevelende alle ingeselenen, onderdanen en vreemdelingen haer nacr het geene voors staet exactelyk te reguleren, gelyk ook de respective officieren g'ordonneert werden tegens de contraycnleurs ende overtreders van desen onsen placate tot de poenen, daerin vervat, ten rigourensten te i)rocederen en doen procederen, sonder gratie, oogluyking, faveur, dissimulatie ofte verdrag, en speciael nyt al haer vermogen te vigileeren omme te agterhalen de eerste antheurs ende invoerders van dese verhode, gesnoeyde en ongangbaer verklaerde munte; ende op dat de goede ingeselenen ge waerschouwl moge wesen en haer voor schade te wachlen, en niemand hier van eenige ignorantie kome te pretenderen, ordonneren wy desen onsen placate in de Nederduitse, Chi nese, Maleytse en Javaense tale te doen puhliceren en alomme ter gewoone plaetsen te affigeren, want wy sulks tot dienste en conservatie vande ruste deser colonie sodanig bevonden hebben te hehooren. 5 Augustus. Bepaling, dat de Chinezen Ie Batavia, viel voorzien van een lieenlie-brie/je, binnen zes maan den, gerekend van den 15 den Augustus 1729, daarom In'j rekest en legen betaling van twee rijksdaalders («hel request daar onder gerekent") aanzoek moesten doen. Deze bepaling is een gevolg van het heslolene op 10 Junij 17J7. Twee leden uit den Raad van Indië werden gecommitteerd om de rekesten te behandelen. Een Chinees, die na den falalen termijn geen licentie briefje zoude kunnen vertoonen, zoude worden beschouwd »als zulcke, weleke op een clandestiene en ongepermitteerde »wyse sig te deser colonie hebben ter neder geset offschuyl
1729. D. DURVEN. 227 «houden en dierhalven door de respective officieren by onl »decking zullen moeten opgevat om in de ketting gekloncken »en voorts met de uytlersle rigeur behandeld te worden, »na den inhoud van het placcaal dierwegen, g'emaneert op «den 29 May 1690." 5 Augustus. Magtiging op den Bailluw en den Land- drost 'idlc de gcene, die over begaane delicten in een «geringe pecunieele amende vervallen en onvermogens, »dan wel onder sulcken pretext tveygerig zyn deselve »te voldoen, lot een afschrik voor antieren, te straffen «met een domesticqne correctie, mits daaromtrent ge matigd te werk gaande en de straffe egualiseerende «niet de inisdacd.'' 9 Augustus. Bepaling, dat gecommitteerde leden wit den Baad van justitie en uil liet Collegie van Schepe nen, eenmaal 's maands, aan den Gouverneur-Generaal zonden overhandigen een schriftelijk rapport van ongeringe voorvallen', zooals »raw verongelukte of an- vdersinls om het leven geraakte persoonen, etc." Volgens oud gebruik bragten die gecommitteerden mondeling en bij herhaling hun rapport uit, hetgeen den Gouverneur- Generaal zeer »incommodeerde" bij al »desselvs menigvuldige »bcsigheeden in het manieren van het dagelyks werk." 16 Augustus. Vermeerdering van liet aantal ratel wachten te Batavia tot tien. Volgens Schepenen kon Batavia, »zoo als die stad thans »door haar betimmeringe is geconslitueert", niet langer door vier ratelwachten (zie bij 25 October 1675) des nachts bewaakt woeden.
1729. D. DURVEN. 228 18 Augustus. Bepaling, dat, wanneer in Rade van Indië <>het sentiment van den Gouverneur-Generael op ■Donbedenkelijke wyse word legen gesprooken, de namen wan de Raatsleeden, die contrarie hebben geadviseert, »aan ons [Hoeren XVII" I '"] zullen moeten gemeldl noorden, opdat :>j haar desweegens zullen kunnen »verantwoorden. 1 ' Deze bepaling, afkomstig van Heeren XVII"™, is genomen, omdat Je meerderheid van den Raad van Indië den schijn op zich had geladen van in eene opium-smokkelarij betrokken te zijn. 18 Augustus. Vergunning voor de bedienden uji de Imiten-kanloren aan de Booge Regering te Malaria te melden alwal hun »wegens de constitutie van h/den »e» plaatsen ten voordecle van de Comp. eenigzinls ftnogte voorkomen, hel zy van eigen producten, mer r>canliele of andere zaaken." De Bataviasche Regering had ernstig haar ongenoegen betuigd aan het bestuur van Malabar, omdat dil bestuur had durven schrijven, dal de Bataviasche Regering welligt niet wist, hoe langs de kust van Koetsjin ijzer gevonden werd. De Bataviasche Regering zag daarin eene poging om te doen uitkomen, dat zij over zaken van zooveel belang maar losjes heenliep. Heeren XVII nen waren van een ander oordeel en verleenden daarom de bovenomschreven vergunning. «Is hel zes- of «tienmaal te vergeefs of niet wel getroffen, het zal zomtyds «eens van dienst en effect weezen, dat dan het weinige «geschrift, het welk tot zulke zaaken vereischt werd, rykelyk «weer kan goed maken."
1729. D. DURVEN. 229 18 Augustus. Verbod tegen het aanhouden in Indiê, zij 't ook met afgeschreven gage, van dienaren der Compagnie, die zich op do buiten-kantoren slecht gedragen hadden. Nadat Inuuie zaak in Indic was onderzocht en afgedaan, moesten zij mei de eerste gelegenheid naar Nederland worden opgezonden, 'indien lot geen swaarder straffe mogte syn "gecondetuneert." Dit verbod is afkomstig van Heeren XVII" 1 '". 18 Augustus. Verbod tegen hel toelaten ten handel, • met of smnler betaling van thollen", van eenige vreemde natie in eenig kantoor van de Compagnie. Zelfs op de reede Batavia mogt men aan »diergelyke mors »handelaars" niet toelaten »voor langen tyd te blyven leggen." Dit verbod is afkomstig van Heeren XVIl ncn . 18 Augustus. Last oj> de Indische Regering Engelsche of' Fransche schepen, niet voorzien van behoorlijke liassen hunner »respective Compagnien", aan te houden en te confisqueren. 31 Augustus. Aanstelling van een opzigter over den ozydehaspel." Het tractement van dien opzigter bedroeg 24 gulden 's maands. 2 September. Aanstelling van een tweeden administrateur bij den inedieinaten winkel in het kasteel Batavia. De dagelijks vermeerderende »orameslag" in dien winkel was de oorzaak dezer aanstelling.
1712. A. VAN RIEBEECK. 23 meer of min tegenstrijdige bepalingen vastgesteld, dan eens mei en dan weder zonder medeweten van de wereldlijke magl. Zon had o. a. de Bataviasche kerkeraad bepaald: op 22 Seplember 1653: «geen getuygen ten doop werden "gestelt, die vreemt syn van onse belidenis oft van 't gehoor •van Gods woort"; op 13 October 1670: «luyden, die het pausdom syn toe "gedaen, moojjen niet als getuygen staan over den doop van •christen kinderen"; op 12 October 1682: «geen vader, die opeubaer professie "doet van hel pausdom, als doopgetuyge te admilteeren"; op 4 Februarij 1692: »toe te laeten Luyterse ende Armi «niaense, doch geen Paepse." Naai- aanleiding van een voorstel ler zake, door de kerke raden van Batavia en Amhon ingediend, besliste nu de Itegering in boven aangegeven zin, omdat »in dese landen geen publ. "excercitie van eenige christelijke religie, als die in't vaderland "doorgaans de gereformeerde genaamt werd, ofte geene publicque "kerken van andere gesindheeden, nog ook sulke leeraers "getolereerd werden; en echter lieden van verscheiden ge "sindheeden verhlyven en voor Comp* dienaren en onderdanen »gehouden werden." Deze beslissing is »in eopia authenticq" gezonden aan alle gouvernementen en commaudementen om de Oost en West en verder alom in Indie, waar kerken waren. 50 September. Bepaling, dal aan zieken in (Compagnie's hospitalen (pillis dekens zouden worden verstrekt. Eigenlijk is deze resolutie de vernieuwing van de resolutie van 20 Februarij 1688, welke »op verscheyde plaatsen in "india in verval" was geraakl. De resolutie van 1688 gold alleen liet hospitaal te Amhon, fflaar schijnt, zooals meer gebeurde, algemeen toegepast te zijn. Vroeger werd aan eiken zieke voor dekens I j i rijksdaalder 's maands in rekening gebragt, maar »tot des te beter accom
1729. D. DURVEN. 230 Aan den tweeden administrateur werd een tractemenl van /' 60. — 's maands toegekend en de rang van koopman. Een chirurgijn-generaal' met den raag van opper-koopman en een tractemenl van f 80, — 's maands was chef van den medieinalen winkel. 5 September. Vernieuwde afkondiging van de plaketten »tot narichi der thuysvaarders." -5j- September. UiÜoving enter premie op het cultiveren van zijde-wurmen. — Bepaling, dut handel in zijde nas een monopolie van de O. 1. Compagnie. Alsoo aen de edele hoog agthare lieeren bewinthebberen, ter vergaderinge vande Seventhienen gecommitteerd, door den overleden hcere Gouverneur (Jenerael, Henric Zwaardecroon, van goeder gedagtenisse, successive sedert eenige jaeren syn loege sonden eenige monsters syde, door syn edelens onvermoeyden en prysselyken yver binnen desen districte van Jacatra geculti veert en aengewonnen, dewelcke in Nederland soo koslelyk en fraay syn bevonden, dat tot dien tyt in die landen geen wedergade was gesien, welk important, stuk dan hacr edele hoog agthare, niet huytcn fundament onderstellende, dat desen zyde teeld voor de generale maatschappye, en niet minder voor de ingesetenen deser colonie, inder tyd soude konnen werden een seer profitahel product om diverse deser inlandse natiën dooi - den geringen arheyd en niet min provitahle wyse te doen hestaen, gepermoveert heeft dese regeringe de progenie van dat gespin met allen ernst en op hel kragtigste te recommanderen, en wel speciael hy haer edele hoog agthare gerevereerde brieven van den 20 c " Jnly 1726, 17™ Augustus en 12™ Oclober des voorleden jaers; soo is het, dat wy, behertigende het intrest van onse heeren en meesters, seer gehoorsamcntlyk in dit voorname |n»incl geerne genoegen willende toebrengen aen haer edele hoog agthare, op den 10 en Juny en 51°" Augustus doses jaers in rade van India
1729. D. DURVEN. 231 verstaen hebben •1 ït werk niet raanmoedigheyt en allen ernst hy der handt te vallen en kragtdadig voort te setten, om door alle mogelyke en hedenkelykc middelen het salutair oogmerk daer door te bereyken. als een sake van het uytterste belang synde, aengesien het klimaet en den grond van het koningryk Jacatra bysonder fertiel en bequaem bevonden werd, soo 10l de progenie der zyde wormen, als den aenqueek van seeker soort van moerbesie-boomen, hekend onder den naem van ploet, die noodwendig tot voedsel van die wonnen werden geretireerd; mitsdien werd aen allen en een ygelyk, van wal natie of conditie den selvcn sonde mogen wesen, begrepen onder de gehoorsaemheyl vande Nederlandse Comp*., hy desen gepreadverteert, dat men, tot encouragement der liefhebbers, ter eerslgemelte dage vastgestelt en beslooten heelt een premie van vyf hondert rd\ Ie vereeren aen de gene , die de eerste duysend pond galetten, bobyncn of klotsen, waer in de worm sig gesponnen heeft, aende Ed. Comp e ofte die harent wegen daertoe benoemt is, sal leveren, hinten nog de betaling, die voor yder pond der voors. galetten is gereguleerd op ses swaere stuyvers, sonder dat den prys, als die der coffy hoonen, sal gediminlieert, of ver mindert, maer veel eer in der tyd en by een goed succes slaat te werden geaugmenteerd, waer mede sig dan een yder sal konnen vervoegen in de expres daertoe opgeregte loots aen de oostsyde van den Molenvlielsen dyk, tegens over de kruvtmolens, hy den persoon van , die door ons is aengesteld tot opsigter over den haspel en wat daeraen verder dependeerl, en die aen een ygelyk voor de te leveren galetten, mits dal de iruantitcyt niel minder sy dan een half pond, courante betaling sal doen en dacrvan aenleykening honden, onder dese conditie noglans. dal de gemelle galetten sullen moeien wesen ongeschonden of niel doorgcknaagl, vande worm, die op een facile manier of door heet waler dan wel een heete pol of tresel kan werden gedood, alsoo als dan niet souden konuen werden afgesponnen; suilende mik alle degeene, die eenige wormen of eyertjes begeert, sig
1729. D. DURVEN. 232 konnen adresseren by den boven gemelten opsigter, aen wien de distributie daervan is gedemandeert; maer aengesien men niet sonder reden bedugt is, dal, de weg lot dese culture eens gebaand en het werk aan de gang synde, de Ed. Comp e dese kostelykc ware door de baalsugl van haere eygene in gesetenen, onaengesien de genereuse betaling, sal afgetroggeld en ontvreemd, mitsgaders andere, vuyl gewin soekende menschen daermede voorsien werden, wanneer daervoor maer een beteren prys konnen bemagtigen, soo als men dat tot ergernisse ondervonden beeft omtrent de gemelde coffy boonen, die allerwegen uyt een vuyle sucht tot onbetamelyk gewin clandestine syn vervoerd, soo is het, dat wy, daer tegens willende voorsien, op den 51™ Augustus, in rade van India daer over besoigneerende, nader verstaen hebhen allen en een ygelyken, onder de Nederlandse gehoorsaemheyt sorterende, spe ciael by desen te verbieden en inlerdiceren geen syde of galei ten anders te leveren ofte verkoopen dan aen de E. Comp e of den genen, die deselve afhaspelen en de syde direct aen haer edele hoog agtbare komen Ie leveren, in welken gevalle voor yder pond der afgehaspelde syde, ter dikte van H draden, of galetten aen de gemelte liefhebberen sal werden betaeld een bedragen van twee rd". (a 48 sware sluyvers yder), op pene dat die men bevinden sal, contrarie desen, syne syde of galetten aen andere particuliere menschen te hebben verkogl of geleverd, voor de eerste mael sal verbeuren een boete van hondert, voor de tweede mael twee hondert rd s ., te appliceeren voor den armen, en de derde mael arbilralyk sal werden gestraft, weshalven een ygelyk door de publicatie van dit biljet, als mede door dies affixie in de Nederduylse, Ghineese, Maleydse en Javaense werd gewaerschouwd, om dus alle exceptien weg te nemen, alsoo wy dit alles ten dienste vande Comp e . sodanig hebben bevonden te behooren. 10 September. Uitschrijving van een algemcenen ritst-, dank- en bede-dag wegens het aanstaande vertrek eener retour-vloot.
1729. D. DURVEN. 233 20 September. Toekenning van eene »concludeerende" stem in politieke zaken aan het lid in den Raad van Indië, tevens president van den Raad van justitie, wanneer het vereischie aantal leden 7) niet in verga dering tegenwoordig zoude zijn. Deze toekenning geschiedde in strijd met. hel voorgeschre vene in de missive van Heeren XVII"™ van 1 November 1709, maar de Indische Regering hoopte, dat Heeren Majorcs dit besluit zouden goedkeuren, »als geschiet synde uyt een vol »st rekte noodzakëlykheid." Meermalen toch konden zaken niet afgedaan worden, om dat drie ■•vonrsillende" leden uit den Raad van Indie afwezig moesten zijn. 21 September. Magtiging op den Toemenggoeng van Krawang en diens Oemboel's, in ver- gadering en ten overstaan van den kommandant Ie Tandjoeng-poera, buffel-dieven voor eenige jaren in de ketting te veioonleelen om in de inijnwerken. dan wel te Tandjoeng-poera dienst te doen. Die Oemboel's waren zoo arm, dat zij genoodzaakt waren geweest »veele van hunne onderhoorige huysgesinnen by an • dei'c Ie verpanden." Zij moesten leveren: 200 koeli's voor de mijnwerken, 75 dito voor de veldsehans Ie Tandjoeng-poera en 20 huisgezin nen, onder hevel van een Europeschen korporaal, voor bewa king, enz. van een brug over de Tji-laroem. II October. Bepaling, dat van de dienaren der Cnm- pagnie, oji het eiland Edam bescheiden, afzonderlijke soldij-boeken :omlen worden aangehouden. Zulks geschiedde «wegens het accresseerende werk der zol »dyen, speciaal in het logie-comptoir, alwaar hetselve byna
1729. D. DURVEN. 234 n niet is effen te houden sonder het begaan van menigvuldige «abuysen en erreuren." Te geKjker tijd werd een boekhouder voor het eiland Edam aangesteld. 5 November. Bepaling, dat in den politieken raad te Bantam niet meer dun twee militaire leden zitting mogten nemen 21 November. Last op de Chinezen te Batavia hunne begraafplaatsen en de daarover hopende wegen te om- heinen met moerbeziën-boomen. Deze last werd uitgevaardigd in het belang van de zijdeteelt. Voor hetzelfde doel moesten Heemraden eene menigte van die boomen langs 's Hecrcn wegen laten aanplanten. 8 December. Bepaling, dat de inlandsche wachten aan. de westzijde eau Batavia versterkt zonden worden met »de manschap. buijten deselve \stad\ in een ijroote vquantileyt, om de goedkoop der huysen, woonagtig." Magliging op den Kolonel der burgerij uit die ■manschap te formecren een corps van. 12 man met »haar officieren, om alle naijlen, van 12 tot ï uuren, «evenals de Europese militie, door de stad tepalrouil ileeren en de ronde te doen." De Regering hoopte op die wijze »'s Heeren wegen en •straaten te bevyligen tegens alle geweldenaryen en molesten" en te voorkomen, »de stoutmoedige diveryen, tot nog loc «schaamteloos gepleegt." 8 December. Last op de Notarissen te Batavia aanwezig: 1° de onder hen berustende protocollen van overleden en vertrokken Notarissen naar hel stadhuis te brengen om aldaar bewaard Ie worden;
1729. D. DURVEN. 235 2° »de minuten run alle instrumenten, sonder onder- »scheid, naar gebruykelykheid in het vaderland, te ocoucheeren op een zeegel run (> sluyvers en het »salaris voor deselve duur na te vergrooten"; 5° hunne neten ■onder behoorlyke registers te doen om mi hun overlyden ter plaatse en fine »voors. insgelijks te werden overgebragt en bewaard." Aanleiding tol een en ander gaven »de ongemeene, groote •slordigheden, by de notarissen wordende gecommitteerd in »liot soek brengen en verleggen van verscheyde, voor haar "gepasseerde instrumenten." Dikwerf werden notariële minuten geschreven op halve vel len of op losse stukken papier. 15 December. Afscheiding van «Pagodeen" [Pegaden) van Pamanoekan. Onlusten tusschen de twee regenten, die vroeger gezame lijk deze landstreken beheerden, gaf aanleiding tot deze scheiding. Zoowel Pegaden, als Pamanoekan kreeg nu een afzonder lijken regent. • Het gebruyk der vrye op- en afvaart van de rivier Pama «noekan voor haar en haar onderhorige" werd aan beide regenten verzekerd. 16 December. Verbod mor Notarissen te Batavia tegen het passeren van slaven-transporten op onderhandsclie, bititenlandselie oeerdraalen, in geval die overdraglen niet onderteekend waren door den Sjahbandar of Liceiilmeester, ten bewijze, dat de verkoop niet hnn goedvinden geschiedde. Dit verbod is eene verscherping van hel verbod, uitgevaar digd op 7 Januarij 1727. Aanleiding daartoe gaven pogingen van Bonische gezanten
1729. D. DURVEN. 236 om >op een clandestine wyse" door hen medegebragte slaven te Batavia te verkoopen. 28 December. Verbod tegen hel laten verhopen van termijnen in regtsgedingen. Bevonden synde, dal de saecken op de verval dagen der gestelde termynen menigmael niet ter rolle werden gepresen teerl. inaer dat ter contrarie, 'tsy door onagtsaeniheyd, 't sy door collusie der procureurs, dikwils naer het expireren van de gestelde termynen verscheyde regtdagen komen te verloopen, sonder dat parthyen tot voldoeninge derselve werden gedagvaert, waerdoor de saecken werden geprotraheert en den cours vande justitie merkelyk verachtert. Zoo is althans lty Heeren Schepenen rerstaen, dat nu voortaen telken maele, als in het afdoen der processe bevonden sal werden soodanige onwettige dilayen gepractiseerl te syn, den procureur, die de saeck ter rolle had behooren Ie brengen, boven een arbitrale, pecuniele boete, sal verbeuren ten behoeve van dese Camer vier en twintig stuyvers voor ydere parlhye en regtdag, die hy soo danig vruglcloos sal hebben laten verloopen. 28 December. Vernieuwde afkondiging van hel plakaat van -55- December 1704 tegen hel rijden met »chaisen" binnen de stad Batavia, enz. Bij deze gelegenheid is dit plakaat ook herdrukt. 28 December. Vernieuwde afkondiging van hel plakaat van 24 Junij 1719 tegen hei rijden met voertuigen over de Kasteeh-brug te Batavia, enz. Bij deze gelegenheid is dit plakaat ook herdrukt. 28 December. Vernieuwing en ampliatie van hel pla kaat van 24 December 1714 tegen hel maken, ver koopen en afsteken run vuurwerk.
D. DURVEN. 237 In weerwil van liet plakaat van 1714 ontzagen zich niel ■ verscheyde insolenle menschen en baldadige slaven, met een «ongeloovelyke lioosheyd, op een gantsch arrogante wyse te «volharden in het aansteken en branden van allerley soorten »van vuurwerken, ziende, hoe weynig straffe lot nog toe, «door gebrek van getuygen, legens de overtreders heeft konnen •werden geoeffeni." Om die reden besloot de Regering de vroeger bedreigde straffen te verzwaren, en wel op de volgende wijze: 1" alle vrye persoonen, soo Europianen en alle, die daar onder behooren of gerekenl werden, als ook christen en onchrislen inlanders, mans, vrouwen en kinderen, voor welke laatste de ouders, 't zy vader of moeder, zullen moeten boeten en verantwoorden, die bevonden of door getuygen bewesen sal werden, 't zy binnen of buyten de stad, eenige vuur werken, van wat benaminge het zoude mogen zyn, als ook by wat occasie bel zoude mogen geschieden, het zy van het aanstaande Nederlands of Chinees nieuwjaar, en alle andere gelegenlheden, hoedanig die zoude mogen weesen, buyten speciael consenl van den Gouverneur-Generael aan gestoken of gebrand te hebben, telken reyse sullen ver beuren een somma van twee hondert rd\ of arbitrale correctie aan den lyvc, voor die gene, die gemelte boete niel zullen konnen betaelen, na exigentie van zaken en persoonen; 2° lyfeygenen of slaven sullen publicq gegeesselt en voor ses jaeren in de ketting geklonken, ook daar en hoven voor d'E. Gomp. geconOsqueerl werden, wanneer blyken sal, dat het aansteeken en branden van vuurwerken door haar op ordre van haere lyfheeren of vrouwen geschied sonde mogen wesen, sonder dat haar sulks omtrent voormei te corporeelc straffe in het allerminste zal verschoonen; 3° een iegelyk, die bevonden of overliiygt sal werden eenige vuurwerken gemaakt, verkogl of verschonken te hebben, of dat men deselve by onderzoek tot voorsz. oogmerk in iemands huys bevindt, sal verbeuren: a. soo hel is een Nederlander of vry christen inlander»
1729. D DURVEN. 238 gelyke somma van twee hondert rd*. of arbitrale correctie aan den lyve voor de onvermogende, dewelke die boete niet sullen koniien voldoen; b. voor de Chineesen en andere onchristen inlanders, ook lyfeygenen, publicque geesseling en bannissement in de ketting na Cabo de goede hoop of bet eyland Rcsengain in Banda, ten minsten voor den lyd van ses jaaren of wel meer, na bevinding van saeken." De boelen kwamen ten voordeele van den officier, die de •calange" zoude doen. Bovendien moesten de overtreders eventueel aangerigte schade vergoeden; ook zouden zij, in geval van brand, ;ils brandstichters, «zonder de minste oogluyking of dissimulatie, »|i;il>licq aan den lyve werden gestraft, zelfs mei de dood, na »de swaerheyd der zaekeu." Ten slotte werd herhaald het bepaalde op 21 December 1728. Dit plakaal is afgekondigd in de «Nederduylsche, Portugeese, •Cbineese, Maleydse en Javaense talen." 28 December. Vernieuwing en cmpliatie van het plu kaal van 22 December 1671 tegen hel maken van madat »ofle tabak, met amphioen gemengd." Alsoo langs hoe meer ondervonden werd, hoe verscheyde ingesetene van Chineesen en andere, soo binnen dese stad als Jacatra, op een schroomteloose wyse sigerneren met hel maken en verkoopen van madat of tabak, met amphioen gemengd, onaengesien de penaliteyten, daer legens gestalucerd by pla caet, gepromulgeerd op den 22' i[l December des jaers 1671, mitsgaders dal veele menschen, soo vryen als lyfeygenen, daer door gedebaucheert en voor den dienst vande colonie werden onnut gemaekt, buylen dal alsulke huysen, kitteu of kullen, alwaer de voorsz. madat op een clandestine wyse werd ver kogt en gerookt, ook syn byeenkomsten van landloopers, vagebonden, schelmen en dieven, hunne schelmstukken en te plcegene diefstallen aldaer met den anderen overleggende en
1729. D. DURVEN. 239 smeedendc, tol groot nadeel der goede ingeseetenen en land luyden, die na de dagelykse ondervindingen door dil schuym van vagebonden op een moorddadige wyse werden om het leven gebragt en -van het haere l)erooid, op den 6 en September jongstleden in rade van India verstaen en van seer veel nut geoordeell is, het gemelle placcaet van den 22'" December IG7I by desen te doen renoveeren en ampliëren, mitsgaders over sulks wel ernstiglyk aen alle en een yegelyk te verbieden en inlerdiceeren het maken, mengen, koopen, verkoopen of ge bruyken van alsulken specie van tabak, soo wel binnen dese stad, als de buytenposlen van deselve, ende sulx oj) pene van dertig rd s . voor den vercooper en twintig voor den cooper, besitter of gebruyker voor de eerste reyse, dat daer op sullen geattrapeerd dan wel van andere overtuygd werden sig daer aen schuldig te hebben gemaekt, ende dubbelde boete voorde tweede reyse, te verbeuren voor den officier, die de calange sal doen en die ook tegeus alsulke overtreders van dese onse heyl same ordre, wanneer tot de voorsz. betaling onvermogens syn, sullen moeten procedeeren tot de ketting, mitsgaders voor de derde reyse daerop bekeurd wordende, als dan publicq gegees seld, in de ketting geslagen en voor altoos uyt dese plaetse gebannen te werden, alsoo wy sulx ten nutte van dese colonie en den welstand der goede ingesetenen soodanig hebben be vonden te behooren. 28 December. Bepalingen nopens rijtuigen, zonneschea men, enz. In aenmerking genomen synde, niet alleen hoe dagelyks het getal der carossen, berleyns en chaises sodanig in quantileyl is luenemende, dat de gantsche colonie daer van vervult en opgepropt is, milsgaders Tle bruggen en straten door een conti nueel gery voor de passanten byna onbruykbaer werden, maer ook hoe sommige en speciael het geringste soort van meiischen gemelde, hunne wagens tot een singuliere ergernisse en ontsligling, mitsgaders tot laesie van dese regering soodanig
1712. A. VAN RIEBEECK. 24 »modatie en opluycking der siecken" schafte de Regering die betaling af. " w£.mb.r. Voorschriften voor repatriërenden. Alsoo het kennelyk is, dal tot nakoming der ordonnantien en placaten seer veel te stade komt, dal deselve in 't korte hy een getrocken en voorgesteld! werden, soo als dat ook van ouls de ordre der E. Heeren XVII™ geweest is, wy dierhalven om sulx te doen goed gevonden hebben beknoplelyk by desen te ordonneeren en slaluöeren, dat alle die gene, die nae het Vaderland verlrecken en eenige actie of pretentie 10l lasle van de Comp e . menen te hebben, sullen gehouden sijn alle deselve voor haar vertrek aen ons off onse gecommiteerdens bekent te maken, omrae daerinue te disponeeren, soo als na gelegentheyl van saken sal werden bevonden te behooren: op pene, dat die gene, die 't selve sal hebben versuymt, daar van voor altyd sal zyn en blyven versteken: gelyk mede niemand, in 't vaderland komende, by de Heeren XVII cn ofte de particuliere kameren dien aengaende sal werden gehoorl, ten zy seker onse speciale acte van renvoy komen te vertoonen, indien de sake hier te lande niet getermineert konde werden. Soo ook sullen die gene, die eenig mancquement aan hunne reecq, of deselve verloren inogten hebben, haer aen de gemelle Heeren Commissarissen hebben te addresseeren om daer inne te voorsien na behoren: ende syn tot Commissarissen vande te doene verlossinge, als mede om de versoecken en pretentie van een ygelyk aen te hooren, geuomineert de heeren Jacob Frans en Joan Cornelis d'Ableing, dewelke haer sitdagen sullen houden binnen dit Casteel op de groote voorsale van des Gouverneur-Generaels woonhuys, des vrydags en dynsdag voor de raiddagh de kloeke negen uuren, en dat voor de eerste mael op \rydagh aanstaande, sullende syn den 11™ deser. Niemand, in off huylen den dienst van de Comp. synde, sal vermogen, 't zy hier in Indië of op de thuys reyse, eenige soldy
1729. D. DURVEN. 240 verderen en oppronken met verguldsel, item de paerden over decken met gareelen ol'tuygen van een ongemeene kostelykheyt, in soo verre, dat althans een persoon van distinctie in hel ryden langs wegen en stralen niet meer en rs ie onderscheyden uyl den aldergeringslen burger, handwerksman, tappers of her- buyten de incommoditeyl, die de leden der hooge tafel in het passeren der gemelte bruggen, wegen en stralen door bel voors. groot getal der rytnygen werd loegebragt, onaengcsien den rigeur der reglementen en placcaten, tegens alsulken pragt, buy tensporige kostelykheyt, insolenticn en derlelbeyl g'emaneerl, soo ter vergadering vande Seventbiene op den 16" October des jaers 1676, als te deser plaetse op den 30™ December 1704 en 24 Juny 1719: en van gelyken het thans sonder onderscheyd, groolen en kleynen, soo wel Compagnies mi nisters als burgers, selfs desulke, die pas een a twee dagen uyt de militie olie zeevaart in vrydom en onder de burgery syn gesteld, sig niet ontsien boven hare hoofden en voor had te laten dragen groote sombreelen of quitasollen en wasse dammers, niettegenslaende het. emjdoy van de voorsz. sombreelen hy placcaet van 9 Maert 1647 alleen is gedefeereert geworden aen den Gouverneur Generael en syne raden, soo is 't, dat wy, willende voorsien tegens alsulken buytensporigen hovaerdye, pragt, pompe en kostelykheyt, waerdoor veele dienaren en ingesetenen, om deselve te onderhouden en mainctineeren onmagtig synde, hun in de grond helpen en ruineeren, dan wel door «juadc practyken als andersints de Ed. Compagnie en haer even naesten henadeelen, mitsgaders ook om de hooge overheyl en andere minisiers van rangh voortaen wat heter te konnen onderscheyden uyt de mindere, als meede lot vergroting van liet fonds van Heemraden. dat door eenige considerabele gedane reparatien aen weegen, brug gen, etc. merkelyk is geraekl aen het diminueeren, op den 13 en deser in rade van India na rype deliberatie gearresteerd en besloten hebben het volgende: Eerstelyk, dal niemand van wal qualileyt of conditie, lietsy dienaer of burger, sig sal verstouten mei een rytuyg Ie passeeren
1729. D. DURVEN. 241 dei i n 16 of repasseeren over de lange steene brug aende laad- of zuydzyde van desen casteele dan alteen degeeiie, aen wien het gebruyken der rytuygen is geaccordeert sonder impost hy het hiervooren aengeloogen biljet vanden 30'" December 1704 hy preëminentie en de geene, aen wien den heere Gouverneur GeneraeJ sulx sa] gelieven te permitteeren. Ten tweeden, dal niemand de leden der llooge Regeering van India omtrent bruggen, wegen, straten, poorten of enge passagien sal vermogen Ie iucommodeeren door hunne rytuygen <il' eenig ongemak tóehrengen, maer voor deselve moeten halte houden, lot dal gepasseerd syn, op verbeurte vande boete, daerloe geslalueert hy het placeaet van den "24 tn Juny 1719, dal nevens hel hoven gemelde van den jare 1704 verstaan is tot narigl van een yder te doen renoveeren. Ten derden, dal de Gouverneurs, Raden van justitie met haren secretaris, directeurs en verders alle ge(|ua!ilieeerde ministers, te welen: commandeurs, oppèrcooplieden ende de geene, die daer meede gelykslandig syn, als den equipagie meester, constabel major, fabryk ende baes ten eylande Onrust, predicanten en scheepenen, nevens haeren seerelaris, soo lange in functie syn en anders niet daer onder begrepen, item de leden en den seerelaris van hel eollegie van heemraden, soo lang in hun ampt conlinueeren. ende sulcx uyt aenmerking van gemelte hunne hedieninge ende dagelyxe voorvallende com missien in deselve, voorts oud officieren en oppèrcooplieden, nevens de weduwen en kinderen van alle de bovengemelte minisiers, soo lange ongetrouwd en huyten dienst hlyven, excepto die van scheepenen, sullen volslaen niet de lielalinge van 40 rd ! . na hel vorig gebruyk voor den impost van een wagen, mits niet meer als een legelyk gehruykende. Ten vierden, den impost op de verdere wagens te verdeelen, als volgt: militaire capilains, kooplieden en die daer mede gelykslandig syn, getyk weesmeesteren en haren secretaris, soo lang in functie syn, ouderlingen, ad idem, schippers en capitain lieutenants Rd 8 . 80
1729. D. DURVEN. 242 Ondercooplieden ende die van gelyke qualiteyt syn. als commissarissen van huwelyxe saken, den vice-preses en secretaris van boedelmeesteren, chi rurgyns der hooft posten, buyten en binne regenten der respeclive godshuysen en hospitalen, inspec teurs der leprosen, procureurs, notarissen, werkba sen, diaconen in bediening, lieulenants en vaendrigs vande mililie,' ecrsle clercquen vande respective collegiên, daeronder ook begrepen, die uytkragte van haer functie genieten liet onder-coopmans l raclemenl Rd. 100 Boekhouders en adsistenten en die daer mede gelykslandig s\n, als opperstuurlieden, kranck liesoekers, opper- en onder-chirurgyns, etc » 140 Burgers, die in liet Collegie van Scheepenen en Weesmceslercu geselen hebben » 100 Alle burgers, sonder onderscheyd, in gemeld Collegie niet hebbende geselen » ISO Inlanders, van wat qualiteyt of conditie » 200 Den capitain der Chineesen en ses luytenants.. » 150 Alle verdere Chineesen, sonder onderscheyd van staat » 300 Paardeverhuurders » 40 mils betaelende voor yder ryluyg gedagte somma, sullende alle andere den bovengemelte impost macr betalen voor eeue wagen en de verdei e vry syn, mits niet meer dan een te gelyk gebruykende, en ook alle weduwen en kinderen sonder onderscheyd werden geconsidereerl nade qualiteyt, die hare mannen of ouders respective hebben bekleed, Ie welen, de laeste, soo lange niet syn getreden in 'sCompagnie's dienst; voorts sal den hoven gespecificeerde impost alleen maer betaelt werden van wagens of berlyns met twee paerden, werdende de rytuigen met 4 wielen en een paard gesteld op de helft en de chaises op een vierde. Ten vyfden, dal alle Chineesen, trouwende en tot vergrooting van de pompe of slalie daertoe employeerende rytuigen,
1729. D. DURVEN. 243 len behoeve van Heemraden sullen betalen een soumie van rd» 100. Ten sesden, dat niemand buyten de leden der hooge Re geering van India en haren secretaris syn wagen off rytuygen sal mogen verderen niet goud en silver, dan wel eygentlyk deselve vergulden of versilveren of op de paarden eenige vergulde off versilverde luygen gebruyken, op verbeurte van wagen en paerden, de bel fte van bel procedido voor den officier ende andere helfte voor Heem raden, over sulx dan een ygelyk by desen geordonneerl werd binnen den tyt van (wee maanden, te rekenen na de publicatie doses, bet verguldsel of hel versilversel van syne wagens af Ie nemen en te doen veranderen, op pene als boven. Ten sevendeu, omeenige distinctie te maken tusschen gequalificeerde ministers en andere, mindere dienaren, lot r efrenalie van welkers hovaerdye en buytensporigheyt dit placcael ten principaelën heeft moeten werden g'emaiieert, •lat alle degene, die hier bovengenoemd staen by arlyckel 6, uytgesondert Schepenen, wanneer niet meer in functie syn, hunne wagens sullen mogen versieren mei syne schilderagien, helsy van wapens of andere figuren, na de ordenlelykheyt e " modestie. bel welke aen alle andere beneden haer sonder °nderscheyd speciael werd geinterdiceerl by desen, op verbeurte •ds boven. Ten agtsten en laeslelyk, dal niemand na de publicatie deses op «e verbeurte, van 25 rd'., de helfte voor den officier ende andere "elfte voor d'E. Compagnie, sal mogen gebruyken een groote 'luilasol of sotuhroel en wasse dammers, dan kooplieden en ■Be degene, die boven haer in rang syn, soo wel mannen als vrouwen, excepto Europeese vrouwen of die mol haer in dien o'aat syn, aen wien sulx ten opsigte der sombreelen sonder "i'derscheyd werd gepermitteerd, over sulx dan alle andere, toet cooplieden gelykstandig of daer beneden synde, als chippers, capitain, luitenants en alle mindere, hetsy dienaren "' burgers, niet hebbende geseten in bel Gollegie van Sche penen, inlandse capitains, (Ihineese boedelmeesteren of wie het
1729, 1730. D. DURVEN. 244 ook soude mogen syn, liet dragen van een groote sombreel en wasse dammers speciael werd geinterdiceert, uytgesondert nogtans de leden van Weesmeesteren en Heemraden mei haer resjiective secretarissen, item den capitain en de ses luitenants der Cliineesen, soo lange in functie syn; en dat de weduwen en kinderen in desen mede geconsidereert werden, als in articul drie, invoegen daer ook omtrent alle andere moet werden verstaen, alschoon sulx daerby niet speciael mogte wesen uyt gedrukt. Ende opdat niemand liier van eenige ignorantie soude pretendceren, is mede versteen dese na desselvs publicatie alomme te doen affigeeren, niet alleen in Nederduytse, maer ook in de Porlugeese, Maleydse, Javaense en Cluneese tale, gelastende en ordonnerende over sulcx de respective officieren, sonder ondersclieyd van pcrsoonen of jurisdictie, belioorlyk te letten op de executie van al hetgene voors. staet, ten fine tegen de overtreders naden inhoud van desen placate te proce deeren, wyl wy sulx ten dienste vande Compagnie, wel wesen van dese colonie ende goede ingeselenen, mitsgaders ter inteu geling van de ongemeene pragt, hoovaerdye en kostelykheyd soodanig hebben bevonden te bebooren." ? December. Verpachting run de «generale en gemeene" inkomsten run de stad Batavia voor 1730. 1730. 5 Januarij. Bepaling, dat de predikant, die het avond maal iiide Kasteels-kerk bediende, nevens den Gouverneur Generaal en de overige leden der Hooge Regering, ook alle andere lidmaten tzonder onderscheut n/f aan- sehouw van persoonen, aan de tafel des Beeren soude »nódigen." Gewoonte was, dal de Gouverneur-Generaal bet avondmaal
1730. D. DURVEN. 245 alleen gebruikte, al waren ook andere, zelfs aanzienlijke, lidmaten in de kerk aanwezig. Hieraan had men zich geërgerd, als zijnde »strydig tegen "de gemeenschap der heyligen," weshalve, de Regering die "oude, legenslrydige gebruykelykheyt" afschafte. 5 Januarij. Bepaling, dat de hoofden van Soemedang, Bandoeng, Parakamoentjang, Tji-andjoer, Tji-blagoeng, Tji-kaloeng, Tji-pamingkis, Tji-asem, Pamanoekan en Pegaden moesten leveren O man van elke 100 huisgezinnen, nader hun beheer slaande, ten behoeve van de mijn werken in Krawang Het aantal huisgezinnen werd gerekend op 5000. Soemedang, Bandoeng en Parakamoentjang leverden elk 60 man. Wegens gebrek aan volk voor den arbeid te velde, — waar »zedert eenigen tyd de beginselen van hongersnood" zich hadden vertoond, — werden de ingezetenen van Krawang slechts belast met het kappen van brandhout voor de Compagnie en met het op- en af-voeren van goederen naar en van de mijnen. 10 Januarij. Verluid voor de Officieren van justitie tegen liet roeren eener vlag hij justitiële eommissiëu naar de reede van Batavia, »800 wel in het heene gaan, «als terug komen." Dergelijke eommissicn moesten, volgens de Regering, »met "de minste beweging werden in het werk gesteld om de •komste van «Umi gcregte niet te doen uytblincken off onlydig ■rugtbaar te maeken." i m"!'""' Gangbaar verklaring van gouden ocruysaden" (crusados) tegen 67a rijksdaalders a 48 zware stuivers of I' 10 :1() : — het stuk.
1730. D. DURVEN. 246 De Regering, tlie bijna 8000 stuks van die vreemde munt uit Zeeland had ontvangen, verklaarde echter, dat zij »geen "meerder of grooter quantiteyt, dan de geene van die specie »uyt haare cassa sal weesen uytgegeven, weder in hetalinge »soude accepteren." 24 Januarij. Verhooging van den prijs der aan de Compagnie geleverde koffij. De koffij-productie ging steeds achteruil, hetgeen de Rege ring toeschreef aan de prijs-vermindering in 1726. Zij verhoogde daarom den prijs der koffij, op Compagnie's landen gecultiveerd, tot 6 rijksdaalders de pikol; en van die, op particuliere landen geteeld, tot 7 rijksdaalders. Indien de «Javanen" daarom verzochten, zoude de prijs van de koffij, afkomstig van Java, verhoogd worden lot 5 rijksdaalders en die van de koffij, afkomstig van Cherihon, tot 5V 2 rijksdaalders. 24 Januarij. Bepaling, dal aan de aanbrengers run gedroste Compagnie's slaven hel volk opbreng-loon (10 rijksdaalders) voor eiken aangebragten slaaf zoude worden uitbetaald. Verg. deel 111, bladz. 230. Het wcgloopen van slaven nam schromelijk toe «mi, in weer wil van »alle aangewende moeyte", kon men die drosscrs niet terugkrijgen. 5 Februarij. Verhooging van den borgtogt voor den secretaris van Weesmeesteren 10l 8000 rijksdaalders en die voor den bode van dal collegie 10l 4000 rijks daalders. Het kapitaal, onder beheer van Weesmeesteren berustende, was allengs »al te veel surmonleerende de horgtogten" ge worden.
1730. D. DURVEN. 247 « 5 Februarij. Verhooging van de borgstelling voor den binnen- en voor den kuiten-bode van hei Collegie van Schepenen run 500 tot 2000 rijksdaalders. Ten gevolge van de «gestadige" vendutien en execulién, "waarvan de penningen door hen moeten werden ingemaent". Indroeg de »continiiele administratie" dier boden minstens 4 a 5000 rijksdaalders. 3 Februarij. Aanstelling run ren luwden Secretaris bij den Raad van Indiê. «Door den vermeerderden ommeslag in liet beschryven van »'sComp B zaken"-was het schrijfwerk voor den Secretaris van de Hooge Regering »tot zulcken uytgestreklheyl toegenomen »en geaccresscerd, dat hel, genoegsaam boven het hereyk van »een man gaat, die de gerequireerde kragten en hoedanigheden "besit, hetselve Ie houden in een conlinueelen elfcnheyt." De tweede Secretaris moest de notulen der vergaderingen en de besoignes over de Indische kantoren concipiëren, als mede de extracten uit de notulen onderleekenen. Al het overige werk bleef voor den eersten Secretaris. G. W. baron van Imhoff, toenmaals opper-koopman en opperhoofd van het generale soldij-kantoor, werd geacht •wel de bequaamsle Ie zullen wesen [voor de nieuwe betrekking] »uyt de weynige stoffe, die men tegenwoordigh tot dien •swaarwigtigen en precisen dienst aan handen heeft." 21 Februarij. Bepaling, dat alle ie Batavia run Malaka aankomende vaartuigen zouden worden gevisiteerd door den Water-fiscaal en twee leden uit den Raad van justitie, bijgestaan door hunnen Secretaris en Deurwaarder. Ten gevolge van naauwkeurig toezigt aan den Boom Ie Batavia zagen Engelschen geenc kans meer opium aldaar te smokkelen.
1730. D. DURVEN. 248 Zij bragteo daarom hunnen opium naar Malaka. van waar deze »op een behendige wyse", zelfs mei Compagnie's schepen, naar Batavia en Oost-Java* werd overgevoerd. Znlks had o. a. ten gevolge, dat »liet niet alleen onmoge »lyk is een goeden prys voor 'sComp* goed by vendutie te »konnen bedingen, maar ook nog veele ingesetcnen alhier "daardoor werden gerninccrl. wanneer van d'E. Comp. een •partye hebben ingekogt tegens redelyke pryzen en met het »zelve lilyven zitten, zonder eenigen sleel of vertier." Mogt deze maatregel niet helpen, dan dreigde de Regering de schuldigen te zullen « corrigeren op een gantsch gevoelige »en onsmakelyke wyse." 24 Febrnarij. Bepaling, dat in Rade van Indië de Sergeant-majoor rang moest hebben en steeds blijven behouden »na o/J agter de jongste extra-ordinaire Raad wan politie." In gevolge van deze bepaling, afkomstig van Hceren XVII"" 1 , mogt de Sergeant-majoor mei •opklimmen" bij liet onder leekenen van brieven en resolntién, zooals mei de overige leden, zelfs met den President van den Raad van justitie, hel geval was. 24 Februarij. Bepaling, dal bij de verkiezing [onder nadere goedkeuring van hel Opperbestuur] run een Gouverneur-Generaal geene andere leden eau den Baad van lndië mot/ten medestemmen dan de present zijnde, ordinaire en extra-ordinaire raden, «die dat syn quo ad omnem effeclum." Uitgesloten werden mitsdien de President van den Raad van justitie te Batavia en de Sergeant-majoor van de militie, heide extra-ordinaire leden van den Raad van Indië. die slechts in justiciële en militaire zaken mngtcn medestemmen. Het voorschrift is afkomstig van Hoeren XVII nn .
1730. D. DURVEN. 249 2i Februari). Last op de buiken-kantoren aandeEooge Regering te berigten, -hoe veel geld sy lieden, soo tot *de negotie, als betaling tier ongelden, in een rond «jaar van noden" huilden. Deze last, afkomstig vau Heeren XVII° ell , is, voor zoo verre men heeft kunnen nagaan, hel eerste spoor eener Indische begrooting van uitgaven. 3 Maart. Bepaling, dal leden run den Raad van jus lilie, die geen aandeel hadden genomen in hel vonnis over eeniije zaak, bij de revisie van die zaak zitting moglcn nemen. 6 Maart. Vermeerdering van het aantal heat meesters van goud- en zilver-iverken Ie Batavia. Hoewel vele Europesche en andere goud- en zilversmeden zich niet ontzagen ongekeurde goud- en zilver-werken te verknopen, kon de keurmeester zijn werk toch niet al', waarom de Regering hel aantal keurmeesters op drie bragt. Deze moesten wekelijks tweemaal in de «krygskamer" ten gerieve van het publiek vaceren «voor sodanigen beloningen »en onder sodanige poenaliteyten", als bij de plakaten van 22 November 1(367 en 14 Jnüj KJ6B waren vastgesteld. Aan de gemeente is deze vermeerdering bekend gemaakt, zoowel in do Nederduitsche, als in de Portugesche, Chineschc en «Moorse" talen, terwijl bovendien de genoemde plakaten van 1667 en 1668 nog eens afgekondigd werden. G Maart. Vernieuwing en ampliatie van verscheidene plakaten tegen diefstallen, moedwilligheden en dergelijke. Eerstelyk, by renovatie en ampliatie der successive g'enianeerde placcaten, door de voorige heeren Gouverneur Generael en Kaden van India niet goed overleg en verschcyde dislinclien ingeslelt <'ii gepromulgeerd onder dalos 20 April 1622, ir» April 1624,
1712. A. VAN RIEBEECK. 25 reecq, te kopen of verkoopen voor hem selven of voor andere, °ff als pant der minne voor eenige schulden ie verbinden, off °ver te doen, ofi soodanigen verband te acceplceren, off de reeckeningen daervoor over te nemen, op peene, dat de kopers e o verkopers, transportanten en cessionarissen heyde, niet alleen sullen vervallen van het regt en eygendom van dien, maer daer en boven de kopers en cessionarissen tot een amende nog verbeuren driemael soo veel als het saldo der verkogte of verpande reecq. sal komen te bedragen. Item sal niemant in of buiten den dienst van d'E. Comp e vermogen voor hem selven of voor andere eenig gemunte silver °ff gout na het vaderland te nemen, veel min hel selve aan "ïatrosen, soldaten of andere onderwegen op de reyse te leenen °f op inlresse uit te selten, op verbeurte van alle soodanige gelden ten profyte van d'E. Comp e ., waer en onder wie deselve °ok souden mogen werden bevonden, uytgenomen 't gene men a en de Caep tot gastos van noden mogt hebben. lies sal een ider, eenige gelden overig hebbende, sig daer van aen 't Comptoir generael kunnen ontlasten, om wissel brieven daar voor te ontvangen. Wordende dien volgende een ider ingesetene verboden, 't zy dat hy in Indien verblyft olf °a 't vaderland vertreekt, eenige gelden buyten 't Comptoir Generael, door behulp van eenige vreemde Europiaensche natie» tzy over Engeland of elders te remitteeren, directelyk nog indirectelyk. op pene, dat die daer op bevonden of agterhaeld werden sal, boven deportement van syn ampt en bedieninge, nog sal verbeuren soodanige soimne van penningen, als hem s al werden bewesen aan eenige vreemde Europiaansche natiën °P wissel of andere bedekte wyse aangelelt of ter bande gestelt te hebben. Bovendien sal aan geen Comp». dienaar toegestaan werden na het vaderland te vertrecken, ten zy hy ten minste twaell maanden gagie aan origineele reecq. te goed heeft, off wel het bedragen van dien in contant aan het Comloir generael al hier op wissel heeft getell. Voor bet varen agter om Ys- en Schotland (alsoo het lopen
1730. D. DURVEN. 250 15 July 1630, 25 January 1638, 15 December 1640, 24 February 1651, 16 February 1652, 22 February 1656, 14 July 1661, 30 Maart 1669 en 31 Mey 1697, by desen wel expresselyk komen te verbieden het veraagten aeu land van alle zeevarende persoonen en soo mede, dat een ygelyk derselve en de geenc, die aen de wal bescheyden syn en haer dienst doen, soo wel ambagtslieden als vrywerkers, haer des nagts na negen uuren niet sullen vermogen te begeven buyten haerc be scheyden plaetsen, dan wel op de straeten te rinkelroyen of eenige geweeren te dragen, onder wat benaminge het ook soude mogen syn, op pene by gemelte placcaten gestalueerd, ten welken eynde wy dan ook al verder goedgevonden hebben, soo aande respective officieren, equipagemeester, d'overheden van 's Comp' alhier ter rheede leggende scheepen, als den saban dhaar en liccntmeester en de geenen, die het verder sal aengaen, te ordonneeren, soo als g'ordonneert werd by desen, dat voortaen des nagts* geen booten, schuyten of Chincese prauwen binnen dese stad sullen vermogen te verblyven, maer alle voor het sluyten vande boom gehouden syn buyten deselve te schie ten, dog sulks door eenige voorvallende inconvenienlien niet konnende werden g'effectueerd, dat als dan gehouden sullen syn haer verblyl' te neeinen aen of voor Comp 8 . ankerwerf te deser steede, mitsgaders de Chineese prauwen voor de stads waterpoort, onder het ooge en toezigt vande militaire wagt aldaer en de op sigters vande stads boom; en van gelyken, dat de manschap, op alle de voorsz. schuyten, booten, Chineese prauwen en andere diergelyke vaertuygen bescheyden, haer, des nagts en ontyde ter gemelte plaetse leggende, van deselve niet sullen vermo gen te absenteeren en hier en daar door de stad te gaan va gabondeeren, op pene van daerover exemplaerlyk aenden lyve te sullen werden gestraft. Ende ten tweeden, ook by wege van ampliatie, by desen te interdiceeren, dat des avonds nade kloeke van negen tot 's mor gens ten vyf uuren toe geene kraampjes, hoedanig ook genaamd of van wat natuur deselve ook soude mogen wesen, nog omlrenl wayang speelen, nog op eenige andere plaetsen van bruy
1730. D. DURVEN. 251 lollen of maaltyden binnen of buyten inde voorsteden sullen vermogen gehouden te werden, gelyk ook geduurende dien tyd geen koekjes of eenige andere goederen, onder wal bena minge het ook sonde mogen wesen. langs de straat te koop door Chineesen of eenige andere sullen mogen werden rondge dragen om verkogt te werden, soo als dal tot ergernisse tot nog toe doorgaens den gantschen nagl werd gepractiseerd en het ook bevonden is, dal soodanige verkoopers en uylventers van cadjanggoreng, laauw howee, ayam lim. omle-onde, maatsie, bamie, pansit, kimloo, tayeer en diergelyke verstrecken, niet alleen tot schuldige wagten, maer ook 10l complicen en mede standers van boven gein. dieven en schelmen ter facüiteëringe van hunne huysbraecken en dieveryen, en sulx alles op pene, dat die geene, die bevonden sal werden dese onse placcaten en ordres te hebben gecontrarieert of overtreeden, sal werden gemulcleerd en gepunieerd involgender wyse, te welen, voorde eerste mael vyf en twintig, voor de tweede mael vyflig rd s . ten behoeve vanden ollicier, die de calange sal hel)ben gedaen, en voor de derde mael arbitrale correctie na exigentie van saeken. En opdat niemand hier van eenige ignorantie kome te pretenderen, soo hebben wy goed gevonden desen by re novatie en ampliatie te doen publiceeren en afïigeeren ter plaetse, daer men sulks gewoon is, niet alleen inde Neder duytse, maer ook inde Portugeese, Maleylse, Cluneese en Javaense taele. Ordonneerende en beveelende de beyde collegien van justitie deser slede, als ook de respective officieren, justicieren en andere, die dit aengaen mag, sonder onderscheyd van persoonen of jurisdictie, op de executie van het geene voorsz. staat, befaoor lyk te letten en indagatie te doen, mitsgaders tegens de over treders te procedeeren, als het behoort." De plakaten van 16 Februari] 1652, 14 Julij 1661, 50 Maart 1669 en " Apri ' 1697 werden levens op nieuw al'ge kondigd. Straat-lanlaarns waren toenmaals te Batavia niet aanwezig.
1730. D. DURVEN. 252 6 Maart. Verbod tegen het turnden van ongepermitteerde kroegen, killen en kraampjes binnen en builen ds stad Batavia. — Vernieuwde afkondiging van het reglement voor de herbergiers en tappers van 29/30 Maart 1669. Alsoo in rade van India in aanmerkinge is genomen, dat de penaliteyten, liy onse gestatueerde keure en ordonnantie op den 30" 1 Maart 1669 gedaen publiceeren op het stuik van her bergiers en tappers, so binnen als huylen dese stad, tegens het licentieus lappen en andere niisbruyken, by gem. onse ordonnantie en derselver articulen vermeld, by na allesynge raekt in ongebruyk tot groot nadeel vande goede ingeselenen deser stede en dehauches der lyfeygenen, soo is 'f, dal wy, daer omtrent willende voorden, op den 2 e " September des ge passeerden jaers in rade van India verstaen en hoog nodig geoordeeld hebben, niet alleen hoven gemelde ordonnantie vanden 30* 11 Maert 1669 by desen te doen renoveeren, inner ook by wegen van ainpliatie Ie voorsien tegens hel huylen permissie opreglen van kroegen, killen en ligle herbergen, meest door Chineesen, onder pretext van een winkel of kraampje van eet bare waren Ie houden in alle oorden van de stad, soo binnen als huylen deselve, en wel voornamentlyk op de hoeken vande straten en gragten, om de menigvuldige uyt- en ingangen deselve, die beswaerlyk konnen werden heset, buylen dat in gemelte huyscn veeltyds groot rumoer, insolenlie, moetwil en hoererye werd bedreven door veele lyfeygenen, die de gemelte kilten en kroegen wel het meest frequenteeren en daerdoor des te meer werden aengesel om haer lyfheeren of vrouwen te bestelen, om gemelte gestook goederen, van hoc grootenol geringen valeur, nacm of gedaenle deselve ook soude mogen wesen, aen die tappers of waronghouders voor een seer geringen prys, ook wel voor een soopje arak of suury, ten haeren welgevallen te verkoopon, waer door dan ook gemelte lyfeygenen veellyds haerselven overstallig dronken komen te drinken en in allerhande dehauches te verloopen, mitsgaders den dienst, die sy haere lyfheeren of vrouwen
1730. D. DURVEN. 253 verschuldigl syn, negligeeren, slreckende tol groot nadeel vande goede ingesetenen deser stede en een ordenlelyke politie, dog wel insonderheyt tot overgroote incommoditeyt vande gebuuren van alsulke hoek- of andere liuysen ende passanten, dewelke door de ongemeene confluentie van een groote menigte ruygt en canailje, die voorgem. kroegen vanden ogtenl 10l den avond vergaderen, in haren genisten gang op 's lieeren straten te meermalen syn verhindert, gestuyt en tegen gehouden. Verbiedende over sulks wel expresselyk hel houden van kroegen, killen ofte kraampjes allerwegen, binnen of buyten dese stad, en wel insonderheyd op de hoeken der si raten, excepto nogthans de herbergen of andere gepermitteerde huysen, die door een leyken sullen moeten kenbaer wesen ; en soo mede het verkoopen of lappen van eenigedranken uyl deselve, sooaen vrye lieden als slaven, op verbeurte vande dranken en eethaere waeren, dewelke ten haeren huysen gevonden sullen werden, en bovendien een tnulcte van vyftig rd', ook wel arbitrale correctie, Ie verbeuren by den tapper of waronghouder, soo menigmael den selven sal bevonden werden contrarie te hebben gedaen, alies Ie appliceeren, de eene helfte ten prolyle vanden denuntiateur of aenbrenger ende de weder helfte len behoeve vanden officier, die de calange sal komen te doen ; en voor sooveel aengael de lyfeygenen, dewelke haer sullen onderwonden hebben aldaer eenige eetbaare waren of dranken Ie haelen, Ie koopen, te elen ofte drinken, op pene van daer over immcdiaai met geesselen op de billen of wel anders na exigentie van saecken rigoreuslyk aenden lyve te sullen werden gestraft; en voor diegene, die haer huysen of pedacken tol hel houden van diergelyke warongs of kraampjes of tol tappen en slyten van voois, dranken verhuurt sullen hebben of overluygd sullen werden, gedurende de huure, van de eonlraventic deser ordre, door de huurders gepleegt, eenige kennisse gehad te hebben, op verbeurte van sodanige somma, waer voor ;il sulken huys of pedak maaiidelyks sal syn verhuurt, ten behoeve vanden officier, welke somma den eygenaer des noods gehouden sal syn by eede te verklaren, en nog bovendien van een somma
1730. D. DURVEN. 254 van 25 rd". a 48 s\v. stuyvers yder; dog sullen om goede insigten van voorsz. penaliteyten tot onse nadre ordres en dispositie syn g'eximeert de hoekhuysen, staende tegenover desen casleele tusschen de Tygersgragt ende Tlieewater of de Princestraat, item in 't westen aen 't Vierkant binnen ende huysen aeude waterplaets buyten dese stad tot voorkominge van groote inconvenientien, behoudens nogtans dat het tappen aen lyfeygenen aen yder werd verboden sonder onderscheyd, waer omtrent de penaliteyten altyd sullen stand gijpen, maer dit ons conces alleen sal plaels hebben tot gerief van zeevarend /volk en soldaten, en wel insonderheyl vande nialroosen, dewelke haer ter laestgemelte plaetse veel tyds in den dienst van d'E. Compagnie, halve, ja geheele dagen om haere boots met water Ie laden, dan wel de ordres van haere schippers en verdere offieieren op te wagten moeten verblyven, eu daeromme wel eenige ververschinge en lyfberging nodig hebben. 24 Maart Straf-bepaling op fouten, gemaakt dooi pro cureurs, voor Schepens-bank agerende. Dit stuk, afkomstig van het Collegie van Sehepenen, luidt, als volgt: Sedert eenigen tyt by desen geregle met aversie gesien en ondervonden synde, hoe de respeclive procureurs, voor haer eerwaerdens regtbanck postulerende, de parlhyen door notoire nalatigheyd en slordigheyd in liaeren dienst, als het werek iip derselver clerequen latende afstuylen, volgens haere vitieuse citatien seer verkeerdelyk ter rolle komen op Ie brengen, in suiker voegen, dal nauwelyks eene saek in statu van wysen werd gebragl. waerinne niel diversebe extravagante abuysen ontdeekl syn, dewelcke nauwelyks en dan niet als met eesten en groote moeyle syn te remedieren geweest; sou is 't, dat haer eerwaerdens, in desen voorlaen willende observeren de ordres, lot voorkominge van de voors. inconvenienlen gestat ueert, hy desen de procureurs waerschouwen en wel expresselyck ordonneren haere saecken sonder eenige abuysen ter rolle op
1730. D. DURVEN. 255 te brengen en de lermynen naer behoorcn te houden, op pene, dat soo wat procureur bevonden sal werden door eenen ver keerden, opbreng der saken weder een of eenige abuysen ir. de notulen gecominitteert te hebben, sal verbeuren ten behoeve vande diaconie armen alhier, aenstonds in de bus Ie voldoen, drie rd s ., nainenllyk voor die geen, dewelke de saeek heeft opgebragt, en twee rd\ voor de geeiie, tegens dewelke deselve sal syn opgebragl en hel begane abuys niel aenstonds ter rolle sal hebben tegen gesprooken. 29 Maart. Bepaling, dat de notariële instrumenten maan- delijks door commissarissen uil den Raad run justitie moesten worden nagezien. — Opdragt o/j dien Ruud alle noodige redressen in de bewuste instrumenten te bezorgen. Vroeger geschiedde dal nazien ook van wege den Raad van justitie, maar. naar het schijnt, op onbepaalde tijdstippen. De Regering dacht over het aanstellen van een proto i olaris, maar zag van dit denkbeeld af, omdat de bezoldiging van een proto-notaris alleen gevonden zoude kunnen worden dooi- verbooging tier kosten van notariële acten, hetgeen »grootelyx tot laste van het gemeen" zoude, strekken. Er heerschte veel verwaring in notariële instrumenten. 'ïrïïHï.' Vernieuwing run het plakaat run 12 21 October 1688 tegen ree-diefstal. — Verbod tegen hei slachten van hu/fels zander vergunning. — Voorschriften no- pens het verkoopen run buffels. Alsoo langs hoe meer ondervonden werd, dal de goede 'ngesetenen deser colonie, luier ten principalen met de culture van paddy, coifv, suyker, groente, etc. ten nul Ie van hel gemeen erneerende, door de accresceerende scbaersheyt en duurte der dacrloe hoog nodig gerequireerd weidende buffel
1730. D. DURVEN. 256 beesten veele landen en thuynen moeien laten leggen onge ploegt en onbebouwt tol grool nadeel deser eolonie en schade van d'Ed. Comp 0 ., soo is 't, dal \vy, in aendagtige overwe ginge genomen hebbende het bericht vanden gecommitteerde tot en over de saken van den inlander, den oppercoopman Uavid Andreas Stier, aen ons op den 27 eB Maart geintrageert 10l aeuwysinge, hoe gein. gebrek en duurte ten principalen schynt vèroorzaekl ie werden door bet continueel slagten van een overgroot getal van gemeltc dieren, die voor hel meerder gedeelte gestolen en ilico gebragt werden ter plaetse harer slagtbanken, waerdoor het ondersoek en nasporinge dier bees ten voorden eygenaer werd nndocnelyk, dan wel oninogelyk, legens welk gebrek en ter bevorderinge vanden landbouw wv willende voorsien, op den laetsten Maerl deses jaers in Rade van India vande uytterste noodzakelykheyl peoordeell en besloten hebben, niet alleen de penaliteyten, voormaels by placcaet van den 21 en Oclober 1688 tegens alsulke buffel dieveryen geslalueerd, nader by desen te renoveeren, maer ook by wegen van ampliatie voor den aenslaenden te stal neren, dal niemand, wie het ook sonde mogen syn, sal vermogen een eenigen buffel, 't sy ie deser stede dan wel in de Bataviase boven en beneden landen, te doden of doen slaglen sonder speciale schriflelyke permissie, niet alleen vanden gemelten gecommitteerde lot en over de saken van den inlander inde genielte beneden, maer ook vande hooiden en regenten vaude districten inde boven landen, die dan ook by desen tot het verleenen van soodanige schriftelyken permissen na male vande noodzakelykheyd op inlandse bruyloften of maeltyden werden gequaliflceerd, op pene, dat soo iemand bevonden sal werden soodanigen buffel buylen speciale licentie te hebben geslagt, voorde eerste mael sal verbeuren 2o rd 5 ., voor de tweede mael iiO rd*., de eene helfte daervan te appliceeren voor den aenbren ger of den officier, die de calange sal hebben gedaen, en de we derhelt'te voor de diaeonye armen deser stede, en dat den geenen, die dese onse ordre voor de derde mael sal hebben overtreden, aen den lyve sal werden gestraft en voor drie jaren inde
1730. D. DURVEN 257 , 17 keil ing geklonken om aende gemeene werken te arheyden en gebannen ie blyven. En opdat dese onse ordre ie beter sonde werden geëxecu teerd, sou hebben wy verstaen by descn, dal geen van gemellc uufielbeesten sullen mogen gekogt of verkogl werden, dan in Je daertoe gemaekte candang by de veldschans Meester-Cörnelis en de nieuw te makene aen de westsyde deser slede byde veldschans Ankee, op welke eerste don marktdag sal syu op yder Donderdag en op yder Maendag dor weeke op de laeste, en dat wel ten overstacn vanden opziender van gemelle can dangs, mits dat voor den verkoop van yder buffel sal moeten werden betaeld ' 4 rd\ voor 'sHeeren geregtigheyt, suilende Jen gemelle opziender vande geciteerde candangs niet alleen gehouden s\n. telkens als een buffelbeesl verkogl werd, tselve met een brandyser, waer ia hel wapen van Batavia is gegraveert, op de hoornen te lekenen, maer ook pertinenl boekhouden, door wien de koop en verkoop is geschiet. Dog is wyders len opsigte der berghvolkeren, die te verre van deze marktplaelsen syn wonnende, verstaen te ordonneeren, 'lal de koop of verkoopinge van gemelte draagbeesten voort aen sal moeten geschieden in presentie van bet hoofd of den l- egenl van het district, alwaer snlxs inogl. komen voor te vallen, die dan ook daer van behoorlyke aentcekeninge sal Moeten houden en aende koopers dier beesten, naer belalinge van boven gemelle geregtigheyt, (er hand stellen een briefje, Waerin de naemen vanden regent en den kooper stacn geëxpres seerd, om in hel afbrengen aende respective candangs vertoond ''' werden, op pene, dat die gene, die contrarie dese onse '"'dre sal hebben gedaen, sal werden gemulcteerd en gestraft '"et sodanige penaliteylen, als hier voorenstaende aengehaell. En opdat hier van niemand eenige ignorantie kome te pretenderen, is mede verstaen desen, na desselvs publicatie, n 'et alleen inde Nedcrduylsche, maer ook inde Maleytse, Chi 'leese en Javaense taele alomme en wel speciael inde bovengem. eandangs te doen affigeeren, mitsgaders beyde dé collegien van Justitie deser steile, gelyk mede de respective officieren van
1730. D. DURVEN. 258 deselve en wel insonderheyl den hoven gemelte geconunit teerde oppercoopman, David Andreas Stier, sonder onderscheyd van persoonen of jurisdictie Ie recomtnandeeren en aen te bevelen, op de executie van hel geene voors. slaet behoorlyk te letten en sonder conniventie of ooglaykinge tegens de cóntraventeurs en overtreders te procedeeren, soo het behoort. 1 April. Bekendmaking, dat Diakenen op 5 April 1730 openlijk verantwoording hunner gestie over 1729 zouden doen. i April. Verlwoging run de jaarlijksche premie voor tl<> klerken ter Generak Secretarie run 200 10l 100 rijksdaalders. In IG4O dl' KUT was de Regering begonnen met hel, uil reiken dier premie, toen, »buyten den gesworen clercq", het aantal pennislen niet meer dan 12 bedroeg. In 1750 was hun aantal verviervoudigd en de premie dienlengevolge »hy uytdecling scer soberlyk" geworden. 17 April. Verboil tegen hel weiden van beesten langs openbare wegen. Alsoo niet jegenstaende onse gerenoveerde ordres en bevoelen hy hel sevende arlicul van het placcaet van den 28 E " Decem ber 1685 langs hoe meer ondervonden werd, dat veele baat sugtigc en ongehoorsame ingcselenen deser colonie zig niet onlsien op een onbeschaemde en licentieuse wyse hunne paer den, koebeesten, buffels, varkens, hokken, schapen, etc. lus en sonder toesigt te laten wyden en graesen langs 's heeren publycque wegen, waerdoor de goede ingeselenen veel schade aen hare landen niet alleen wordt locgebragt on ook veel malen de passerende menschen door stoten als audersinls werden geledeert, maer daer en boven ook de rivieren komen te ver vuyleu door het leggen in deselve ende de wegen doen inkalvon en bederven, sim is't, dal \vy, daerlegens soo veel mogelyk
1730. D. DURVEN. 259 willende voorsien, I>y desen wel expresselyk ordonneren en beveelen, dat niemant, van wat qualiteyt of conditie liy ook soude mogen wesen, sal vermogen eenige paarden, buffels, koebeesten, schapen, bokken, varkens, elc. niet. ofsonderwag ters ie laten grasen of weyden op 's heeren publycque wegen, ten eynde daerdoor mag werden voorgekomen alle schade aen den aenteeld en progenie der moerbesie bladeren', die tot voed sel van de zydewormen alomme op's Heeren publycque wegen syn of nogh staen aengeplant Ie werden, op verbeurte niet alleen van deselve beesten, maer daer en boven voor yder heest, dat sodanig bevonden en aglerhaelt sal werden, voor de eerste i'eyse thien, voord»; tweede mael twintig rd*. ten behoeve van den geenen, die de aenhalinge sal hebben gedaen, en de dia conye armen deser stede, om onder deselve te werden verdeelt, en voorde derde mael op arbitrale correctie hoven de vergoedinge der schade, die daer door, 't sy aen hel algemeen dan wel particuliere ingelanden, sal wesen veroorsaekt. En opdat van dese onse ordres en bevelen niemand eenige ignorantie kome te piet endeeren, soo hebben wy mede ver slaen desen onsen placcalen, na desselfs publicatie, niel alleen 'n de Nederduylse, maar ook in de Maleytse en Ghineese tale 'domme te doen alfigeeren. Gelastende en hevelende dien volgende de heeren Heem raden "ver de Balaviase ommelanden ende respective officieren sonder °iiderscbeyd van jurisdictie en alle andere, die het aengaen '"ag. op de executie van dese onse ordres naauw reguard te lemen, te doen letten en te helpen hesorgen, alsoo wy sulks '°l bevorderinge vanden zyden teeld, landbouw en beste deser c olonie in 't gemeen en desselffs inwoonders in 't bysonder zodanig bevinden te bebooren. 25 April. Bepaling, dut de ordinaire vergaderingen van den Ihtnd van Indiê zonden gehouden worden <len Dingsdags en des Vrijdags, in den voormiddag. Sedert 11 October 16!>0 waren die vergaderingen des na middags (»naer noene") gehouden.
1712. A. VAN RIEBEECK. 26 binnen 't Canael over veele jaeren op groote poenen verboden is) sal een jgelyk Comp s dienaar volgens 't aansehryven der hecren Seventienen van den 1° November 1678 lot een premie in 't Vaderland onlfangen twee maanden gagie. Diegene, die na 't Vaderland vertrecken, sullen alvorens alle hare vaste ofle onroerende goederen, als huysen, thuynen en landen, hebben te verkopen, ten ware hun anders vergund wierd, op peeue van confiscatie. Gelyk mede die gene, die de administratie off directie van eenige vaste goederen is aanbevolen, waar van de eygenaars van hier ver trocken syn, gehouden sullen wesen de voorsz goederen voor't ver treek van 'tlaaiste retourschip op peene als voren te verkopen. De vry-luyden, die na bet vaderland gaan, stillen voor haar vertreck voor vragt en transport geld aan 't Comploir-<Tenerael betalen, als volgt: te welen, alle mans en vrouws personen, twaelf jaren en daar boven oud synde, drie hondert gulden; en die beneden de twaalf jaren syn, hondert en vyftig gulden; en daarenboven voor koslgell, de mans personen, die in de cajuyt sullen eeten, dertig stuyvers; die in de hulte, agtien stuyvers; en die by hel gemeenc volk negen stuyvers's daeghs; de vrouws persoonen. boven de twaalf jaren oud synde, die in de cajuyt sullen eeten, een gulden; in de hulte twaalf stuyvers en by 't gemeene volk negen stuyvers 's daeghs: sullende de voor scyde betaling onder recepisse werden gedaan voor de tyt van ses maanden, onder conditie, dat, indien eenige op de reyse mogten overlyden, ter camer, aan dewelke de schepen geconsigneert gaan, aan der selver erfgenamen of regl verkregen hebbende sal werden gerestitueert soo veel na advenanl van de voorseyde ses maenden, van haar vertrek aff tot haar afsterven toe gerekent, te veel betaalt sonde mogen syn. Niemant, 't sy in off buyten Conip" dienst synde, sal buylen betaling a 2000 gulden p r . last in swaarte off volume eenigen buysraad off omslag mede nemen, excepl alb'en 't benodigde lot de 'ihuys reyse, en vooral gene koopmanschappen, buylen alleen drie maanden gagie, volgens den arlicul brief, alles op peene van confiscatie ten behoeve van d'E. Cornp*.
1730. D. DURVEN. 260 De argumenten voor de verschikking waren: »dewyl den «ogtendstond, voorrtamentlyk in dit lieete climaat, daer toe »vry bequamer en een yder als dan veel gedisponeerder is »tot hel verrigten van den dienst, buyten dat hel ook niet «weinig sal strecken tol gemak der loden deser vergadering »om ten tyden der depêche van schepen o!' by ander, «menigvuldig werk, wanneer dese byeenkomsten wal langer •aanloopen als ordinair, de saeken by dag te konnen verhan »delen en afdoen, sonder geincomodeert Ie wesen van bel «kanrsligl, gelyk desclve voormaals zyn onderworpen geweest «door bet schielyk vallen van den avond." L 2-i April. Bepaling, dat de Vendumeester «het ordinaire salaris van s'/j rd'. per cento" zoude genieten voor het verkoopen van goederen der Compagnie, welke op publieke roulatie a toüt jiri.r moesten verkocht worden, «mits ilat dan ook voor de narde betalinge der vendu- penningen sal moeten inslaan en verantwoorden." 2'i April. Last om «alle aankomende schepen uyt de «specerijen-landen \ Ambon en Banda \ illico en zulx «sonder liet minste uytstel, na hare verschyninge hier [Batavia | ler rheede, op het allernaauwkeurigste te laten visiteren door den Water-fiscaal, nevens twee «gecommitteerde leden uyt den agtb. Raad van justitie, «geassisteerd van den Secretaris en Deurwaarder van «dat Collegie." Deze lasl werd uitgevaardigd, «alsoo men niet genoeg konde «waken tegens de listige diveryen, die omtrent Comp' dier «baare speceryen werden gepleegt." Alle kisten van de bemanning der specerij-schepen moesten «onder bet ooge" van den Waterfiskaal, enz. worden geopend en «mei alle mogelyke exactitude en naauwkeurigheyl »doorsogt."
1730: D. DURVEN 261 »Tot voorkoininge van quade practyken en diveryen, die »by het ontlosseu der voorn, schepen souden kunnen werden •gepleegd", moesten de bewuste kisten, na gevisiteerd en in orde bevonden te zijn, overbragl worden naar het Admiraal schip, "dan wel op eene der naast aangelegene schepen, omme aldaar in bewaring Ie blyven tol tyd en wyle de Miieeriii. specery-schepen zullen wesen onllosl en andermaal «gevisiteerd door den Waterfiscaal en syne bediendens, soo 'als dat tot lieden in gebruyk is." 28 April. Eed-formulier voor de Keurmeesters van goud en zilver. De Keurmeesters moesten beloven en zweren hun ambt te zullen vervullen overeenkomstig de bepalingen, vervat in de inslructiën van 22 November ICfiT en 24 Julij 1668. Zoowel bel eed-formulier, als bel plakaat van 6 Maart 1750 moesten achter de Bataviasche Statuten gevoegd worden. 10 Mei. Bepaling, dal da «roll-dagen" van den Raad van justitie Ie Batavia gehouden zouden voorden eiken Woensdag. Vroeger was Dingsdag de daarvoor bestemde dag, maar Wegens bel bepaalde op 28 April 1750 en in verband met de omstandigheid, dat de President van den Raad van justitie de vergaderingen van de Hooge Regering moest bijwonen, besloot de. Raad zijne rol-dagen Ie verschuiven. 12 Mei. Bepaling, dal Bandoeng, Soemedang en Pa rakamoenljang sorteerden ander Batavia. Vroeger stonden deze regentschappen onder den Resident te Cberibon. Hiertegen hragten de Toemenggoeng Angga di Redja van Bandoeng, de Adipati Soemedang en de Toemenggoeng Tanoe
1730. D. DURVEN. 262 Baja van Parakamoentjang bij rekest bezwaren in en wel o. a. op grond van »den al te lastigen dienst in de besorging »van de gewone manschap lot het kappen van riemhouten, »als andere diensten ter fortresse lot Cheribon." De Regering erkende, dal. »tot beswaarnisse der volkeren »van gem. districten niet weynig contribueert baarc ver •afgelegentheyt van Cheribon, werwaerts ook alle whaeren, »in die landstreeken vallende (peper, catloene garens, indigo, »co(lij booncn, etc.), niet dan met veel nioeyte en kosten • aldaar konnen werden aangebragt door draagbeesten." Zij bepaalde inilsilien: 1° dat alle »haar onderlinge gesebillen" voorlaan te Batavia zouden worden beslecht; 2° dal de bewoners van genoemde regentschappen ontheven waren van de vcrpligling tot bet kappen en vervoeren naar Cheribon van «riemhouten, etc.;" 3° dat zij niet eigen praauwen hunne producten langs de rivieren Tjikabo en Pamanoekan naar Batavia, ter leve ring aan de Compagnie, konden afvoeren; 4° dal echter gehandhaafd bleef liet bepaalde op !J Januari) 1730. I 5 Mei. Toekenning min de predikanten van den rang • uil de regerende en vóór de afgegane of oud-Schepenen, • mei bepaling, dat deselve in regien niet zullen fee 4reckelyk iresrn door luyden van minderen rang, izonder voorgaande, versogte en hernomen venia agendi." Deze bepaling werd gemaakt ingevolge de generale, missive van Neeren XVII" en van IS Augustus 1729; maai' I ren predikanten namen daarmede geen genoegen, omdat bun »by •particuliere byeenkorasten gewoonlyk den rang werd gege »ven naast bel opperhoofd van hel generale zolily comptoir »endc dus boven zodanige leden van bet Collegic van Scbe »penen ofte andere, dienaren, dewelcke van een minderen »rang zyn."
1730. D. DURVEN. 263 »0m <lcse verdrietige rang slryt tusschen de geeste »lyke en wereldlyke dienaren eens finaal te beslissen en •liaer Eerw*. gcene verdere aanleyding Ie geven om haer /.i'lvs mei hel formeeren van schrifturen ter zaake te pyni •gen en naderhand dese regering dan wel de hoog edele •lierren meesters in hel vaderland daarmede lastig 1c vallen, »so<> als dat te meermalen op een onbeschaamde wyse is "gedaan", bepaalde de Regering den 29 skn Junij 17.">0, dat predikanten hij particuliere bijeenkomsten zonden behouden den rang naast liet Opperhoofd van het generale soldij-kan toor, maar bij «publicque en solemnele begravenissen dcselve »te doen plaatsen na den rang, ten desen opsigte gestatueerd 'dooi' de hoog edele Ileeren XVII"' n ." In Januarij 17ö2 was alweder noodig uit te maken, welke begrafenissen publiek en solemneel waren, onilrenl welk punt de Regering den TS ften dier maand besliste, dal publieke en solemneelc begrafenissen waren de begrafenissen van leden der Hooge Regering en van hunne familie-leden en nabestaan den in den eersten graad van de opgaande en afgaande linie, "dal is ouders en kinders, sonder eenige verdere extensie." lö Mei. Bepaling, <lat aan repalriêrende krankbezoekers moest voorden verleend eene kerkelijke attestatie »wegens »hun goed comportement in leer en leven." Zulks werd bepaald naar aanleiding van de missive van Beeren XVII'"" van -29 Augustus 17-29. I') Mei. Last op den Water-fiscaal het zoogenaamde rijst' Schip, bestemd voor de Kaap de goede hoop, naauwkeurig Ie inspecteren en telkens van :ijne bc vinding een schriftelijk rapport aan de Regering in te dienen. Heeren XVII ncn hadden alweder geklaagd over bet overladen tc Batavia hunner schepen mei particuliere goederen, ten
1730. D. DURVEN. 264 gevolge waarvan het Kaapsche provisie-schip »Saxenburg" was vergaan. '16 Mei. Verbod voor <lc>i Balaviaschen kerkeraad »le disponeeren over dienaren run de buyten-comptoiren." 23 Mei. Afschaffing van de gastmalen of «collalions", gewoonlijk gegeven ten huize van den Gouverneur- Generaal <>i> de twee Zondagen, volgende op de viering run Jakatra's verovering, ter gelegenheid run de be vestiging en beëediging run nieuw verkozen Wees meesteren, Commissarissen run kleine en huwelijksche zaken »mel meer andere bedieniens run cru minderen alsmede run officieren der schutterij. De Kegerii g achtte «lic «collalions" niel noodzakelijk en verwachtte door de afschaffing daarvan bevrijd te zullen blijven • van veele, daer uyi voortvloeyende incoramoditeylen." 50 Mei. Maatregelen tegen particulieren handel. Te meermalen en nu weder door den heereGouverneur Generael gesproken synde over den opulenlen en aensloolelyken aenbreng van allerhande soorten van lywatcu, amphioen en andere coop manschappen met 'sComp'. schepen uyt de wester comptoiren van India, speciaal Bengale, Coromandel en Souratta, onaen gesien de geslatueerde penaliteyten, ordres en inhibitien tegens alsulcken pernilieusen, particulieren handel, die sederl eenige jaren 10l een merkelyke prejuditie der commercie vandegem. maatschappy is gedreven op een stoutmoedige en onbeschroomde wyse, waervan de publicque vendutien, gehouden voorde woonhuysen van dese en geene ingesetenen, in haere respective qualiteyten van gemagtigdens der dienaeren van de voorsz. comptoiren, door den stads vendumeester, Everl Lanius, en dat wel op alsulcke dagen en tyden, als wanneer de Comp e
1730. D. DURVEN. 265 insgelyks diverse lywalen ten ileseu casteele aende cooplieden quam op te veylen, dog I »y non-coniparitie derselve haere vendulie moeste slaken, konnen strecken l*• t onwraekbare ge tuygen en bewysen, alschoon tegens dese licenlieuse niorseryen na vermogen wierde gewaekl en sou mede tegens den par ticulieren aenbreng van ampnioen door de Engelsen, hel sy direct door de si rad Sunda, dan wel mei ingehuurde vaer tuygen over Malacca, na dien gein. syn Edelheyt verklaarde de respective officieren *\rv justitie continueel Ie adhorteeren lot het betraglen van hun red en pligl in het aenhalen en confisqueren van alle sodanige goederen, dog dat al egter er varen liad. Imc liclselve tot nou loc was geweest van weynig vrugt on over sulx, na een serieuse overweging van de mid delen, die wel het best lot weiringe van desen vuylen handel souden konden werden in het werk gesteld, boven en behal- Ven degene, die reeds in practycq syn, ter saeke den officier veeltyls dom- manquemenl van bewysen buyten staal is dese en geene voor den regier te konnen overtuygen, nodig geoor deeld den vendumeester, niel alleen Ie inlerdiceeren den ver koop van Kwalen op al snlcke dagen, als d'Conip' daervan venditie hond, maer ook alle de schippers, bescheyden op Soodanige scheepen, als bereids syn aengelegd na hel wester gedeelte van India, olie degene, die na desen sullen werden aengelegd, speciael Ie deser vergadering voor Ie houden ende indagtig ie maeken de swaere straffe en penaliteyten, by de successive placcaten gestatueerd tegens hel dryven van par lieulieren handel, met verlooningc, dat men als len overvloede haer lieden nogmaels ende wel serieuselyk hadde willen waer sebouwen ende inlerdiceeren den aenbreng van particuliere handel whaeren, 't sy kisten mei amphioen, parken met Kwalen "lïe ;milere. hoedanige benaming deselve mogten hebben (d'tc 'n hoe geringen quantiteyt den aenbreng mogle bestaen, ende «aerby ook wel speciael en in 't bysonder, dal sy 's Comp" Kostelyke scheepen niet sonde hebben (e belemmeren mei bestel goederen van groole volumen, nogte zig "eselve op de respective comptoiren ten vervoer naer herwaerts
1730. D. DURVEN. 266 te laten opdringen, sonder die goederen al ten eersten by hunne aenkoniste alhier aen te geven ter behoorlyker plaatse, (i]> pene van, het contrarie doende, daerover alsoq wel, als over den aenbreng van eyge particuliere handel wharen, met alle rigeur gecalangeeril ende gestraft te sullen werden. 2 Junij. Afschaffing van de buitengewone vergaderingen van den Raad van Indië op de twee Zondagen, volgende op de viering run Jakair a's verovering, 10l hei bc eedigen van de nieuw verkozen Collegiën, Regenten, enz. Die vergaderingen schenen alleen ingesteld Ie zijn »len «gevalle van de gastmalen," welke daarop plaglcn te volgen. Zie bij 23 Mei 1750. Voortaan zoude de bccedigiug plaats hebben in de verga dering, volgende op die, »\vaer inne de dispositie bevooiens «genomen is." 6 Junij. Verhooging van 24- tot 50 rijksdaalders 's maands van de toelage voor huishuur ten behoeve van leden der Hooge Regering. Zulks geschiedde onder nadere goedkeuring van Meeren XVII"'", van wier «genereusheyd" de Indische (legering niet anders dan ecne goedkeuring verwachtte, welke dan ook hij missive van 30 Augustus 17ö2 is verleend. De huurprijs van woningen Ie Batavia was namelijk zóó gestegen, dat «dcselvc met de voorige tyden altans niel is •te compareren en het tegenwoordig genoegsaam onmogelyk «is voor dien gefixeerden prys [24 rijksdaalders 's maands] «een huis te konnen magtig werden, waeiinne een lid deser «vergadering sonder krenking van het fatsoen deser regering «zoude konnen woonen." In 1750 wist men niel meer, wanneer oorspronkelijk de toelage was vastgesteld.
1730. D. DURVEN. 267 15 Janij Bepaling, dal de afwezigheid van eenige leden uil ilen Raad run justitie te Batavia bij het rellen eener sententie, waarvan revisie werd verzocht, den voortgang der revisie niet kon, noeh mogt belellen. 27 Julij. Bepaling, dat men aan zeker examen (niet omschreven) zoude moeten voldoen, alvorens tol boek houder op een retour-schip Ie kunnen teerden benoemd. Deze bepaling werd gemaakt naar aanleiding van klachten van Heeren WH" 1 ", o. a. in hunne missive van 29 Augustus 1729, over »de onordenlelyke behandelinge van sommige •repatrieerende boekhouders in het houden der scheepsboeken "en het geene verder hare directie is aanbevolen." 30 Junij. Last op de bedienden langs Java's noordkust geene vaartuigen, geladen met rijst, te laten vertrekken, tenzij voorzien run behoorlijke passen voor Batavia. De bedoeling was •sooveel mogclyk te weeren en voor te •komen de vuyle monopolien, die Isederl cenigen tyl ter "ontsligiinge vernomen zyn in dat nodige voedsel, tot groot 'Ongerieff der gemeente." "Vuyle gewinsoekers [volgens de Indische Regering], 't zy "Wiineesen ofte inlanders", veroorzaakten dooi' «buylensporigen •vervoer" van rijst naar plaatsen huilen Java duurte van " a| graan te Batavia. De straf op het niet medenemen eener pas naar Batavia XVils confiscatie van vaartuig en lading. Ter controlering, dat de vaartuigen den overwal niet hadden aa 'igod;ian, moest van alle verleende passen naauwkeurig aan teekenirig gehouden en die aanteekeningen van lijd lot 'Ü'l naar Batavia opgezonden worden ter confrontering mei 'Ie registers van den Boom te Batavia; ook om, bij terugkomst (ler vaartuigen op de plaats, waar de pas verleend was, na
1730. D. DURVEN. 268 te gaan, »off op derselver passen wel genoteerd staal, dat «zylieden alhier [Batavia] zijn aangeweest met de daerin «vernielde lading." 4 Julij. Bepaling, dal bij hel verkenen van gratie van de doodstraf de leden in den Raad van lndié, die als regters in hel proces luidden gezeten, niet medestemden, maar wel alle overige, ordinaire en estra*ordinaire leden van dien Raad, «actueel sessie hebbende." Bij de verkiezing van een Gouverneur-Generaal of van een Directeur-generaal, alsmede hij hel maken van oorlog of vrede, was het gebruikelijk de extra-ordinaire leden in den llaad van Indië te laten meestemmen. In het. geval, naar aanleiding waarvan deze bepaling is gemaakt, was oen extra-ordinair lid geweest president van den Raad van justitie, die hel vonnis had geveld, en een ander extra-ordinair lid eerste adjunct-reviseur hij de revisie van het vonnis. 11 Julij. Bepaling, dat altvie zich in Nederland voos eenigen tak van dienst Imd Uilen aannemen en in Indië ongeschikt bevonden werd, als een »onnut subject" met afgeschreven gage ten spoedigste zoude worden teruggezonden. Deze bepaling was in 1730 niet nieuw, als berustende op eene aanschrijving van Hoeren Wil" 1 '" van 12 April 1656. 21 Julij. Vaststelling van een eed-formulier voor de translaleurs in de Maleische en Javaansche talen. De Regering achtte de beëediging dier Uanslateurs noodig, omdat oveelmaels zaeken van de uytterste aengelegentheyt,
1730. D. DURVEN. 269 "•zelvs <le grootste geheymen", ter hunner kennisse moesten wonlen gebragt. Hei formulier beval niets bijzonders 21 Juli). Toekenning run den titel Demang aan het hoofd van Kampong bahfoe Builenzorg). Zulks geschiedde •omme denselven aldus te distingueeren •van andere officiers." -1 .lulij. Verbod tegen hel afgeven van »sorteering «briefjes" door luitenants en andere inlandsche hoofden te Batavia en in het ressort dier stad, Lust tot het uitreiken aan elk inlandsch ingezetene run ren looden penning, *voor yder nul ie run ecu bysonder merk." — Bepaling, dul kinderen run inlanders behoorden (»i de natie run hunne vaders. Ten gevolge van liet verslapte toezigt op de verschillende 'olandsche natiën, te Batavia en in den omtrek dier plaats woon achtig, waren op nieuw allerlei ongeregeldheden ontslaan. Menig inlander was in hel bezit bevonden van twee en •Heer »sorteering-briefjes", waarvan hij zich bediende, »soo " l hem behaagt en liesl in zyn kraem te past komt." -I .lulij. Toevoeging run een adjunct aan den eersten gezworen klerk ter generale secretarie. Toename van den »ommeslag van het schryf werk" was a 'weder oorzaak van deze uitbreiding van hel personeel ter secretarie 8 Augustus. Bepaling, dat aan *de gequalificeerdens'' en aan de weduwen run predikanten, in plaats run brandhout, 3 rijksdaalders mor eiken vadem hout, waarop -ij reql hadden zouden worden verstrekt.
1712. A. VAN RIEBEECK. 27 Niemant sal vermogen de retourschepen te lieswiuen met liel maken van eenige thuynen, veel min met het overvoeren van eenige bomen, plantsoenen en gewassen en voor al geen nagel, noten ofte canneel hoornen, op verbeurte van ile gagie op de thuys reyse te verdienen, ol' wel duysent guldens, indien het een vryman is. Ook werd een ygelyk verboden eenige inlanders, 't sy mans of vrouwen, vrye of lyfeygenen, na 'l vaderlant Imylen consent Ie vervoeren ofte mede te nemen, op de verbeurte vande gagie, °p de 't huys i eyse te verdienen, voor 's Comp" dienaars ofte v 'an duysent guldens voor de vryluyden, behalven nog liet transport en kostgelt van soodanige swarten, ter somme hier voren gespecificeerl, die op der zei ver verscheyninge in 't vaderlant door hare meesters aan d'të. Comp'. sullen moeten Winden goed gedaan, en mits datse nog daar en boven gehouden sullen wesen de voorseyde swarten, wedjjr na Indie Willende, in 't vaderlant te betalen gelyke transport en kost gelt, als hier voren is verhaalt: met dien verstande noglans, dat, ingevalle iemand, om redenen daartoe dienende, toegestaan 'iiogt werden een swarle minnemoer voor syn kindof kinderen mede te nemen, off wel een slaeff ofte slavinne 10l behulp "i ras van siekte ofte andere, nootsakelykheyt, hy daar voor alhier betalen sal kostgelt tegens dartig stuyvers daags, voor "yl ses maanden, waar voor deselve ook wederom passagie •D het vaderland) herwaarts sal werden toegestaan. 7 November. Vernieuwde afkondiging run het plakaat van 28 Augustus 1710. 1 November. Intrekking run alle nmpositiên en collecten" ten behoeve run de vertimmering run het stadhuis Ie Batavia, Uitgezonderd werden: ' 0 »hel. surplus van de verkogle segels van ligt tol swaar geld", hetgeen voortaan aan de Compagnie ten goede zoude komen; de pacht van de hanen-vecblerijen en voor hel wajang-spelen,
1730. D. DURVEN. 270 Schaarschte van brandhout was oorzaak van dezen maat regel. Benoorden hel. kasteel li.ul de Regering Ie Batavia ecu brandhout-werf, onder loezigt van een • houtmandadoor." 22 Augustus. Bepaling, dat alle inlandsche en Chineesche vaartuigen te Batavia moesten worden geregistreerd. De praauwvoerders waren »al voor lang gesuspecleerd • geworden van seer gruwelyke bedryven en gepleegde schelni »stukken omtrent de passanten, alsoo sedert cenige jaren •verscheide menschen zyn aan een kant geraekt, die mogelyk »door dese moordenaers, om de wille van haer by hehbende •geld en goed, oji een clandestine wyse zyn gemassacreerd en •over boord geworpen ofte andersints om hel leven gebragt" Tot legengang van dit kwaad bedrijf bepaalde de Regering, dat gecommitteerden uit hel Collegie van Schepenen, len over staan van Railluw en Landdrost, alle praauwen, na genummerd te zijn, registreren en jaarlijks tweemalen de juistheid dier registratie nagaan moesten. I)t bedienden aan den Boom moesten alle in- en uit-gaande praauwen opteekenen. Op straffe van verbeurdverklaring der praauw, «mitsgaders •arbitrale correctie", werden de praauwvoerders gelast zich, hij hel varen naar de reede, aan den Boom aan te melden en verluiden mei eene ongenummerde praauw «huylen Ie «komen." ï2G Augustus. Bekendmaking, dat de Buiten-regenten etui hei lazarus-huis openlijk verantwoording hunner gestie zouden doen. 9 September. Uitschrijving van een algemeenen rust-, dunk- en bede-dag wegens het aanstaande eerleek eener retour-vloot.
1730. D. DURVEN. 271 11 September. Vernieuwde afkondiging van de plakalen van 7 November 1712. ;> September 1716, 27 Sep tember 1717, 27 Mij 1718 e« 10 .////// 1725 betreffende de «thuysvaerders." 1') September. Bepaling, dat de -visite" vandeschepen ter reede Batavia zoowel run de aankomende, als eau de vertrekkende; moest geschieden deur den Water-fiskaal, ten overstaan run twee leden uit den Raad van justitie, "ieder r;/s by het 10l daertoe te committeeren.'' DM voorschrift, afkomstig van Heeren XVII Ben , moest dienen 11,1 »de dadelyke weering van particulieren handel, die soo •groffelyk in swang gaat." Voor hunne extra-moeite mogt aan de Raadsleden »ecn ■reedelyk salaris, selfs tot 10 guldens daags" worden toegekend. De in lading liggende schepen móesten vooral tusschendeks Worden gevisiteerd. Aanteekening nioesl worden gehouden Va " den diepgang «ler schepen hij hun vertrek, van welke aanteekening de schippers eene authentieke kopij kregen. De Water-fiskaal of diens substituut moest mei eenige ge e°Mnii lieerden de vertrekkende schepen »tot op seekere hoogte ■'''"iivoyeeren off wel na hun vertrek nazylen om te onder •staan 01l ie heletten, dat'er onderweeg geene particuliere •goederen worden ingebragt." Zij moesten »naauw reguard" nemen op de particuliere schepen, hij het vertrek van Compagnie's schepen ler reede '" lading of zeilree liggende. 'oen in Junij 17öl de Raad van justitie niet deze voor- S( 'hri|'i(.|| j n wetenschap was gesteld, had die Raad daartegen Ve '«- hcdcnkingen, welke de Indische Regering op de volgende trachtte weg te nemen. Hoe verre de vertrekkende schepen »geconvoyeert" zouden boeten worden, liet de Regering aan de «discretie" van den ftaad over.
1730 O. DURVEN. 272 Hel salaris zoude bedragen voor de leden van den Raad f 10. -en voor hunnen Secretaris / 5. — »tegcns heele en «halve dagen, nadat de commissies verre olie naliy zyn." De «visite" van vertrekkende schepen moest geschieden, «wanneer deselve nog ledig en in gereetheyt gebragt zyn om •hare geprojecteerde ladingen Ie ontfangen, mitsgaders nae •het volladen van deselve." Merkwaardig is, dat de Regering overigens den Raad van jusliliè naar Heereu \\)l !in overwees tot hel verkrijgen van • nader onderrigt." Merkwaardig is ook, dal in Augustus 17."1 de Raad van justitie pertinent weigerde met den substituut van den Water-fiscaal, dien de Raad, op grond van de Statuten van Batavia, hoofdstuk: geweldiger en cipier deel I, bladz. 490), •geweldiger" betitelde, de visite der seliepen Le doen, als strekkende lul decline van den luysler der justitie." Wal di! Regering hiertegen ook aanvoerde, toch moest zij toegeven door een adjunct-waterfiscaal aan ie stellen, wiens eed den 19'' n September \l7>\ werd gearresteerd. Uil de resolutiën der Eooge Regering van 8 Januarij 17.V2 blijkt, dal ook in Bengalen de hier bedoelde, visite plaats bad. De leden uil den Raad van justitie aldaar deden de vertrek kende schepen uilgeleide tol aan de monding van de Ganges. In Februarij 17.V2 is de »visite" aan de dienaren der Compagnie le, Makasser aanbevolen. LS September. Magtiging op de Indische Regering, »met •de vereyste omsigtigheyl Ie werk gaande", Ie laten drukken ulle sodanige schriftuuren, die geen secrelesse ni veel schryvens vereysschen.'' 15 September. Bepaling, dal getrouwde Chinezen, die naar China wilden terugkeeren, verpligt miren hunne vrouwen etl hinderen mede Ie nemen. I Mi voorsebril'l is afkomstig van Heereu Wil"" 1 .
1730. D. DURVEN. 273 DEEL IV IS 15 September. Bepaling, dal de groote geldkamer te Batavia eenmaal 'sjaars moest opgenomen en daarvan eene staat-rekening opgemaakt worden. Dil voorschrift is afkomstig van Heeren XVII nel ?. 3 October. Last op het Collegie van Schepenen »geene «opdragten van landeryen Ie doen ah van de geene, »die bevoorens door de geswore landmeeters op nieuw «zullen zyn gemeeten." De bedoeling was de »waere belendingen" o|> de koop- en e igendoms-brieven te kunnen aanleekenen. De Regering voegde echter aan hare bepaling de clausule toe, dat »diergelyke meelingen niet lelckens by verkoop, maer "eens voor al zullen behoeven te geschieden, ten vvaere zulx *in der lyd nader en anders door dese vergadering niogt "Werden beslooten ende geordonneerd." 31 October. Bepaling, dal proceduren over aangehaalden "/""«/ moesten geschieden voor den llaad van justitie. De Regering was van oordeel, dat dergelijke proceduren n 'et behoorden »tol de banck van den burger regter", omdat y -'j golden »een whare van contrabande, in dewelcke d'E. •Comp. negolieerl en waeralï den invoer aen alle en een •ygelyk buyten deselve speciael is verboden." 3 November. Magtiging op hel Collegie van Heemraden, ten overslaan van twee gecommitteerde leden en den secretaris, schuldbrieven en beleeningen op vaste goederen ten behoeve van hel Collegie te passeren. De «Heemradens-kennissen" verkregen dientengevolge even* Vee ' •publicque geloov" als de Schepen-kennissen.
1730. D. DURVEN. 274 Aanleiding lot dezen maatregel gaf de omstandigheid, dat de Regering zich wenschte Ie ontdoen van de verpligting tot het uitbetalen van renten over zeker kapitaal, onder haar berustende en aan hel Collegie van Heemraden toekomende. De kapitalen van het arm- en Lazarus-huis (56,000 rijks daalders) en van Weesmeesteren (1,487,366% rijksdaalders hieven a deposito bij de Regering. 5 November. Opdragt op de officieren run justitie, zoo binnen al* builen de stad Batavia, nacht-briefjes ie verkenen aan de pachters run de Krawangsche visscherij. Heemraden maakten hierop aanspraak, maar, volgens de Regering, ten on regie. Verg. 19 .lanuarij 1717. 12 December. Bepaling, dat de verpachting van het aan de Compagnie's schepen te leveren vleesch voor drie jaren zoude worden opgeveUd. De Regering verwachtte van dezen maatregel, dat de verpachting «daer door meerder sonde komen te rendeeren." 12 December. Vermeerdering eau het aantal nente" predikanten bij de Nederduitsche gemeente Ie Malaria van '6 10l (j. »Door een gezegen! accressement deeser colonie" was liet aantal lidmaten belangrijk toegenomen, «mitsgaders den «dienst der leeraeren uyt dien hoofde merckelyk verswaert «geworden." 15 December. Bepaling, dal de Cheribonsche koffij even duur betaald zoude worden als de koffij uil de Preanger en Jakatrasche bovenlanden.
1730 D. DURVEN. 275 Vuur beide soorten gaf derhalve de Compagnie ö rijksdaalders per pikol. --> December. Magtiging op den Ruud run justitie één of meer run de jongste adjunct-reviseuren te excuseren, wanneer in rus run revisie, door afwezig heid run één of meer leden run den Raad run justitie, «de ei/uuliteit run stemmen, in het u/doen ogerequireeri werdende, tusschen de leden van den Raad, "die de sententie hebben gewesen, en de regters, die door ode hooge overigheyt gedelegeert zijn, verbroken werd." '. December. Verpachting run de 'generale en tjemrene" inkomsten run de stad Batavia voor 1731. ? Instructie roor de schippers run de schepen der 0. I. Compagnie. Een gedrukt exemplaar dezer, van Heeren XVH" en afkomstige 'nstructie is te Middelburg in 1730 uitgegeven, waarom ik die overigens van alle tijd-aanwijzing verstoken instructie op 'I'H jaar lieb geplaatst, — echter zonder voor de juistheid dier Plaatsing te kannen inslaan. Zij luidt, als volgt: 1. Alle schippers sullen haar reguleren na de instructie Va n den hreeden ende particulieren scheeps-raadt, mitsgaders oen seyn-, randsoen- en generalen artyckelbrief, die sy nevens dese instructie dickwüs sullen resumeren en den voornoemden ar tyckel-brief den gemeene hools-gesellen, soldalen ende andere, °nder haar gebiedt slaande, ten minsten eens ter maendt ofte a "e ses weken, voorlesen, op dat een yder daar van goede keunisse hebben en hem naar den inhoud van dien puuctue 'yck mag reguleren 2. Sullen mede sorge dragen ende ordre stellen, dat het brood, vleys ende andere spysen ofte goederen, die door
1730. D. DURVEN. 276 ouderdom oflo eenige vogtigheyd konnen bederven, ter plaetse, daer men gelegenlheydt sal hebben, verlugt, hersouten ol herpeekelt, gedroogl ende wederom tot een versche lucht ende smaeck gebracht mogen werden. 3. Dat de hoogboots- ende schiemans daer toe gehouden werden, dat de schepen, na Imys komende, wel gestouwt ende geladen mogen werden, op dal de kostelyke schepen tot grooten interest van de Compagnie niet wanladen na 'tvaderlandl keeren; ten welken eynde sy-lieden lusschen de scheerhouten ende aen 't boort gaten sullen doen maken f om de stort-goederen daar door bequamelyk in te storten ende de schepen wel vol te laden. 4. Alsoo de peper, noten en nagelen, vermits de lang durigbeyd van de reyse, in de schepen veeltyds heet worden ende broeyen, sullen de schippers wel letten, dal daar inne, tusschen ol' onder geenerhande koopmanschappen ofte goede ren werden geladen, omme hel noodwendig verderf der selver te verhoeden, maar dat de voornoemde dry speciën, elk in een ruym, apart geladen werden; op poene van de schade aan die schippers mede te verhalen, die bevonden sullen werden contrarie dese ordre gedaen te hebben. o. Ende op dal men welen mag, by wiens schuit soodanige schade toegekomen is, sullen alle schippers gehouden wesen van haar ingenomen ladinge cognossementen te teekenen, daer in verklarende, hoe alle de selve goederen geladen zyn, in hoe veel riiymen ende wal elck ruym is inhoudende; daar mede haar de schippers sullen mogen onlschuldigen. Ende sullen alle koopluyden, eenige goederen afschepende, gehouden wesen de schippers soodanige niüiiossemenlcn af te vorderen ende, nevens haar brieven, by verscheyden schepen over Ie senden. Ü. Aangaande de fardelen, pakken ende andere stuk-goe deren, die in kisten, pakken, fardelen ofte balen zyn, sullen de selve op den anderen tegens de ruyinen van de speceryen, soo veel doenlyk, gestouwt werden. 7. Sorge dragende, dal de koslelyke waren, als zyde, zyde-lakenen, indigo ende diergelyke, soo naar in de middelste
1730. D. DURVEN. 277 lagen geladen mogen werden. ;ils doenlyk sal wesen. orame v an onderen niet beschadigt cnde van hoven door de lekkage •liet verdorven Ie werden. 8. De hd ofte plaalse van verversinge sal staan tot dispositie van den broeden ofte dagelyksclien raad; en sullen geen boots, sonder des koopmans consent ende kennisse, van't boort aan het land mogen varen; alles conform den arlyckel-brief. 9. De schippers sullen besorgen, dat, tol verhoedinge ende "Wdekkinge van alle conspiratien, de ronden in de respective schepen na luyd den artykel-hrief mogen gedaan worden. 10. Geen goederen, pakken of Dalen sullen gelost, geopenl, °' ook eenige timmeringe aan de schepen, sonder des koop plans consent ende kennisse, gedaan mogen worden, als broe der in den voornoemden artykel-brief. 11. Sullen ordre stellen ende goede loesigt nemen op de medegegeven vivres ende victualie, dat de selve niet alleenelyk wel bewaart, maer ook na behooren geschaft ende geoirhoirt berden, in conformilë van den randsocn-hrief en de lyste van de vivres; op poene, daer inne geslelt. 12. Item, dat het huskruyt alle veertien dagen (ten langslen gnomen] omgekeert, ende geen scholen sonder ordre, ook geen °Inodige, gedaan werden, mede op poene als in den artykel-hrief. 13. Di 'I stellen van den cours, soo van dese landen "aar de linie, omme in de bocht niet Ie vervallen, als van de Kaap, om spoedig op Batavia ie komen, sullen de schippers en de stiiiirluyden sorge dragen, dat d'itfstructie, dien aangaande "Y den seyn-hrief gesteld, gèvolgt ende naargekomen werde. 14. De schepen in de Oost-Indien of onderwegen, 't zy in de uyl- of weder-reyse met den anderen varende, sullen de ü(l pluyden van de selve schepen altyds beurt om beurt com manderen ende de vlagge voeren, in conformité van den seyn ■'i'ief, t'en zy over de vloote. op de nyl-reyse by de Bewinl aebberen of op de wederom-reyse by den Gouverneur ende ■«aden van Indien, eenen expressen commandeur gestelt is. '•'>• Den commandeur sal allyd in den broeden raad pre sideren ende. |iy gelykheyl van stemmen, twee stemmen heb
1730. D. DURVEN. 278 licn, mitsgaders den selven raad doen vergaderen ende by-een roepen. 16. De schippers sullen op haar wederkomste, ter verga deringc van de Bewinthebberen, rappórl doen van hare reyse ende van alle 'l gene sy lieden, gedurende deselve reyse, ge sien ende geobserveert hebben, tot dienst, schade ofte bate van de Compagnie. 17. De schippers sullen ook niet allecu de predikanten en siccken-trooslers in alle hchoorlyk respect houden, maersorge dragen, dalse by andere niet en werden veragt, geinjurieerl ofte in haer bedieninge eenigsins belet ofte verhindert, volgende den artykel-brief: ende voorts goede ordre stellen, dat de da gelyksche geiteden, des morgens ende 's avonds, en andere Christelyke ocffeningen op de Sondagen ende, als bet gelegen komt, in de weke. geobserveert en gedaan werden, sonder tusschen de predikanten, veel min tusschen 't gemeyne volk, eenige disputen in 't stuk van de religie toe te laten. 18. By aldicn de schippers of andere scheeps- of kryghs overbeden eenige occasie gegeven wert by predikanten of siec ken-troosters omme de selve daer over te bestraffen, sullen 't selve met alle discretie ende voor al apart ende niet in presentie van 't gemeene volk doen, om baerlieder ampt en persoonen in geen kleynagtinge te brengen ; t'en ware sy-lie den eenige soodanige openbare ende alle den volken bekende delicten ('t welk Godt verhoede) badden begaan, waar over sententie ende exemplaire straffe soude moeten gedecerneert werden; in welken gevalle, als ook in alle andere saken, tcgens deselve predikanten ende sieken-troosters niet anders, nog by geen andere rechters ofte manieren, dan legens de koopluyden, schippers ende andere officieren sal gedaan, nog geprocedeert mogen werden. 19. De schippers sullen mede helpen sorge dragen, dat sig niemant van de Christelyke exercitien, gebeden endeoeffe ning, bysonder op de Sondagen, absentere; veel min de selve gebeden ende Sondaags oeffening met dronken drinken of andere onnultelyke exercitien versuyme.
1730, 1731. D. DURVEN. 279 20. De schippers sullen helpen besorgen, so haast als de schepen in de Spaanse zee sullen zyn gekomen, dat aen het v olk. op de schepen varende, gedistribueert werden de boeken, 'He hy de Compagnie weiden mede gegeven, minne die tot stichtinge te gebrayeken. Endc in 't scheyden uyt Indien sullen alle d'overige boeken, diese eenigsints sullen mogen 1 scheep hebben, in Indien laten hlyven, 't sy aan de eomp toiren, daarse jongst van daan scheiden sullen, of aan de in l land blyvende schepen, die op haar vertrek hy hun sullen •Dogen wesen, op dat met de selve boeken, die de Compagnie v eel komen te kosten, eenige goede vruglen onder het gemeene v olk mogen werden gedaan, sonder de selve vrugleloos over c 'idc weder in de schepen te voeren. 21. Sullen ook neerslig letten, dal alle de amen en halve ■iiiien olie, die in de respective schenen worden geladen, soo '°l provisie, als om in Oost Indien overgeleverl Ie werden, in t scheepsruym in de bovenste lage voor de hand gestouwt werden, °m de selve, wanneer de schepen sullen gekomen zyn omtrent de Canarische ofte Cabo Verdsc eylanden ofte eerder gelegen heyt, boven te halen, daar uyt soo veel tappende, datse wan "lyven, alsoo de olie-vaten niet mogen vol gehouden worden, w aar naar de fustagie, met sout-water ende sant gewreven z ynde, de hoepen aangedreven moeten worden, om de groote schade ende leckagie van de selve te voorkomen, alsoo de olie In de hitte uytdydt en derhalven wel bewaert moet worden. 1731. 9 Januarij. Gelijkstelling run de oud-Schepenen aan ilc fungerende Schepenen, wal betreft de belasting op de rijtuigen. öe oud-Schepenen behoefden dientengevolge jaarlijks slechts in plaats van 100 rijksdaalders aan belasting voor een ".Huig te betalen, — eene alteratie en mitigalie van het Placaat van 28 December 1729.
1712. A. VAN RIEBEECK. 28 welke men wilde gebruiken tot vernieuwing van het vrouwen-tuchthuis «en 'l geene d'er verder van dien «nature mogl vervallen". Het stadhuis, dal !j6,581 3 / 4 rijksdaalders had gekost, was >■ geheelijk" voltooid. Zie bij „ octo |,„ 1 /06. 1 November. Uitschrijving van een algemeenen bede-dag wegens het aanstaande vertrek run de retour-vloot. 18 November. Mergunning voor het (lolletje van Schepenen in het jaar 1713 op nieuw eene collecte te houden, ter bestrijding tier onkosten run het ledigen der vuilnis-bakken. Deze vergunning is later meermalen vernieuwd. 9 December. Toe:i<jl op Compagnie's schepen bij vertrek van de reede Batavia. Compagnie's schepen werden meermalen met particuliere goederen flhee, porcelein, suiker, enz.) zoo vol geladen, dat voor de Compagnie's goederen schier geene ruimte binnen die schepen meer overbleef. Om hierin te voorzien voegde de Regering aan den Water-fiskaal een tweeden «geweldiger" en 8 Kaffers toe, die vóór liet vertrek der retour-schepen gedurende 8 a 10 dagen, dag en nacht, beurtelings de wacht op die schepen moesten houden »om alle kisten, die bevonden sullen werden «boven hel getal ende maete van 't reglement der heeren ■ meesters te wesen, — 'I sy dat deselve in de scheepen «reets gebracht mochten syn ofte wel lusschen de Boom en «de scheepen ontdeckl wierden, — aan te slaen ende op 't «stadhuys te brengen om nae den inhoud der placcaeten daer ■ mede gehandell te werden."
1731. D. DURVEN. 280 16 Januari). Verbod legen hel voeren van een wimpel aan de grootc steng voor alle kooplieden «en die mei «huur gelykstandig zyn" Uitgezonderd werden «degeene, die als hooiden op de huyleu •comptoiren, direct onder Batavia sorteerende, 's Conip* wegen •resideeren, gelyck Siam, Palerabang, Cheribon, etc." Verg. 8 Junij 1728. 16 Januarij. Bepaling, dat de gecommitteerden, die «lot vliet uytproeven en aannemen van den thee, ten over «staan van de beyde oppercooplieden deses casteels, ojaertyx werden genomineerd, naer dal den inkoop «voor een geheel jaer sat wesen afgelopen'', door den Raad van justitie moesten worden beëedigd. Zij moesten zweren, dal »d'E. Comp. in hel aannemen van »voorm. thee trouw en eerlyk is behandeld en de beste soorten »zyn uytgeproefd en ingekogt voor sodanige opgegeve prysen »by ondertekende memorie, als hy dese regering zullen wesen «gefixeerd ofte wel geapprobcerd." Allerlei »aanstolelyke" geruchten gingen nopens die officiële thee-proevers rond. 16 Januarij. Bepaling, dat »eens voor al" een dubbelde stuiver betaald moest worden voor elk der looden penningen, bedoeld bij de resolutie der hooge Regering van 21 Julij 1730. De hellt der opbrengst kwam ten voordeele van de Com pagnie, die hel lood uil hare pakhuizen verstrekte, en de andere helft ten voordeele van de inlandsche officieren »ter »animeringe van deselvc."
1731. D. DURVEN. 281 15 Februarij. Bepaling, dat de wachten bij de herken Ie Batavia lij/leus de godsdienst-oefeningen zouden worden versterkt en bij avondmaal-viering of andere ihoog ti/dcn' verdubbeld. De insolentien en baldadigheden der slaven en ander gespuys •op 's heeren wegen en stralen rondsom de kerken gedurende »<len godsdienst, wanneer hare lyfheeren oif vrouwen sig in •deselve bevinden, en wel voornamentlyk ten tyde der uyl •deelinge van des Heeren H. Avondmaal, door een grotere *confluentie van inenschen en daer uyt nroflueerenden meer fleren aanwascli van dat trouwloose gebroet," waren »hoe "langer hoe hoser en onverdraaglyker" geworden. De «ordinaire manschap, die men dus lange gewent is ge "weest by de deuren te posteeren om alle disordres voor te "komen", was niet meer hij magte »het exorbitante getal •van dat geboefte op een gevoelige wyse in toom te houden." De Regerin* gelastte daarom ook »de no\o" de officieren van justitie, in en buiten de stad Batavia, door hunne onder geschikten rondom de kerken, tijdens de godsdienst-oefeningen, goede orde te laten houden en zonder vorm van proces en zonder eenige conniventie de schuldigen Ie straffen. 16 Februarij, Vaststelling van den borgtogt voor den Secretaris van Boedelmeesteren op 800 rijksdaalders. Deze Secretaris had geene andere gelden onder zijne admi nistratie dan die, »uyl den verkoop der goederen proflueerende, "naerdien hv in desen opsigte als vendumeester by dat collegie "ageert." Volgens oud gebruik berust ie de kas van Boedelmeesteren onder den vice-president van dat collegie. 20 Februarij. Magtiging op den Gouverneur-Generaal de brieven run Heeren XVII™, ontvangen na hunne generale beieren, builen vergadering te openen.
1731. D. DURVEN. 282 Bedoelde brieven behelsden zelden iels anders dan mede deel ingen nopens de lading van de schepen, waarmede die brieven aangebragl waren, en konden, in verband met de onl lading dier schepen, moeijclijk drie a vier dagen, in afwachting eener vergadering van den Raad van Indië, ongeopend blijven liggen. 22 Februari'. Verbod tegen «moleslien en geweldena- •rijen, door 's (lomp' dienaaren, van Samarang naar ■Halavia ter zee dan wel opwaerts te lande na Carta nsoura af]'- en aanreysende, den Javanen onderweegs aangedaan werdende mei deselve Ie plunderen en alle verdere overlast en baldadigheden uyt Ie voeren." Dit verbod is uitgevaardigd door het Samarangsche bestuur en door de llooge Regering bekrachtigd, die tevens bepaalde, dat aan »een iegelyck, die 'sComp 8 wegen desen weg zal »passeeren, een gedrukt exemplaar, onder een korte en bondige «instructie, ter narigt en observantie" zoude worden mede gegeven. Het stuk zeil' is mij niet in banden gekomen. 51 Maart. Bekendmaking, dal Diakenen openlijk ver antwoording hunner gestie zouden doen. 1 April. Bepaling, dat, maar de wyze van Nederland", jaarlijks Jen scheren gepre/igeerden lyilc", 's lieeren wegen, bruggen en wateren geschouwd zouden worden door de opper-wtjkmeesters of leden van hel collegie rau Heemraden, De ingezetenen zouden vooral* »by een open billet" nopens die schouwing gewaarschuwd worden.
1731. D. DURVEN. 283 23 April. Verbod tegen het gebruik run datjin's (j>daatsen' ! ), niet gemaakt volgens een door de Regering vastgesteld, model. — Toekenning non den waagmeester van een dubbelden stuiver mor elke koijang of last rijst, ge tvogen in gevolge het bepaalde op 25 Februari] 1729. Ten gevolge van de »lïaudiileuse en listige streeken der tChineesen en andere, sig op alsulcke unessen ter dupeeringe 11 van de gemeeule verslaande", waren tallooze «fourberien," zelfs niet de geijkte datjin's, gepleegd. Omstandig zijn die »l'oiirberien" in de resolutien der Hooge Regering omschreven. De retributie aan den waagmeester achtte de Regering niet bezwarend als »nog geen octaeff ten honderl" halende hij een rijstprijs van 50 rijksdaalders hel last. Zij moest dienen '"I dekking zijner onkosten voor hel aanmaken van nieuwe datjin's en om hem lot des te meer «vigilantie en yver" aan te moedigen. i Mei. Bepaling, dol Boedelmeesteren het tractement en het kostgeld van hunnen Secretaris moesten betalen uit de fondsen onder hun beheer. Het tractement bedroeg f 40. — 's maands. Nopens den Secretaris van Weesmeesteren bestond ecne dergelijke bepaling. Zie deel 111, bladz. 1555. Tf- Mei. Verbod tenen den uitvoer van rijst (*granen") naar China. De «onbegrypelyke en onverwachte stygering van den rys" ""■endc de Regering te moeten verklaren uit »de onbeschaarat "heyl der Chineesen, die zig niet onlsien jaerlyx, by hun "retour na China, hare joncken en vaertuygen met granen *vol ie sleeken."
1731. D. DURVEN. 284 Niet meer dan voor de terugreis naai- China noodig was, mogten die jonken aan rijst raedenenien, op straffe van con liscatie en eene boete van driemaal de waarde der te veel medegenomen rijst, te verdeden a uso. Curieus is, dal de Indische Regering, — zelve eene der grootste monopolisten, — in hare resolutien klaagde over »de «slinkse streken der monopolisten, die sig op een sinistre wyze 'lon nadeele der arme gemeente weten te verryken." 29 Mei. Verandering van den naam' der kompagnién getrouwde en ongetrouwde pennisten in dim van: kom- pagnién van hei kasteel en van de stad. Zij verkregen te gelijker tijd een geeomhineerden krijgsraad, waarin beide kompagnién in gelijken getale vertegenwoordigd zouden zijn. Voortaan zoude derhalve niet meer gelet worden op het getrouwd of ongetrouwd zijn van den schutterpligtigen pennist. De kompagnie der getrouwde pennisten verkeerde in een jammerlijken toestand en onder de kompagnie der ongetrouwde pennisten waren vele, sedert hunne opname getrouwde pennisten blijven voorlloopen. IS Junij. Verbod voor de dienaren der Compagnie op de buiten-kantoren legen hel nextrueeren van eenige «forlifiealien oJJ gebouwen, onder wal benaming hel «ook sonde mogen wesen, Imi/len speciale J)erlnissic , ' ran di j llooge Regering. De straf zoude zijn vergoeding van de gemaakte onkosten »uyl hare privé beursen." 29 Junij. Prijs-bepaling van specerijen. Op 15 Junij 1728 had de Indische Regering een tarief voor den verkoop van specerijen Ie Malaka en op de Wes
1731. D. DURVEN. 285 tersche kantoren vastgesteld, welk tarief liooger was dan een vorig tarief. Hiertegen kwamen Heeren XVII nen op bij schrijven van li» September 1750, waarom de Indische Regering den verkoop prijs van specerijen • aio mme in India" gelijk stelde, overeen komstig hel bepaalde hij de missive van Heeren WH""'" van 9 October 1697, te weten: nagelen 100 stuivers ligt geld hel pond, noten 72 » » « » rompen 68 » » » >• » foeli 160 ■ » » » » kaneel 60 » » » » » •met desen verstande, dat de vorenstaande prysen gerekend "werden bnyten niaaklaardye-loon, lollen, rabat en andere "lasten." 29 Junij. Eed-formulier voor den President run den ItiHid run juslilie te Batavia, geen Ruud extra-ordinair vun Indiê zijnde. Tot in 1751 badden Heeren XVII neo , bij de benoeming van e en President van den Raad van juslilie, aan dezen te gelijker Hjd »het cbaracter van extra-ordinair Raad van lndië gede fereerd." In 1751 lieten zij zulks na, waarom voor den benoemde ' ,(, o nieuw eed-formulier moest vastgesteld worden, belgeen "'•ls bijzonders behelst. De benoemde kreeg toch zitling in den Raad van lndië, " (; 'ieden bet jongste, extra-ordinaire lid, en eene «concludeerende "stemme in justicieele zaken." 0 Julij. Verbod voor de scheeps-overheden tegen helmin boord nemen vanmilitairen «mei onbequaam geweir." Last op dezelfden wekelijks het hand- en schiet-geweer binnen hunne schepen ie visiteren.
1731. D. DURVEN. 286 Indien hun militairen »mel onbequaam geweir" werden opgedrongen, dan moesten zij die naar den wal terugzenden. Zij werden verantwoordelijk gesteld voor de wapenen, in hunne schepen aanwezig. G Julij. Bepaling, dat in vonnissen, geveld in Indiê, altijd opgenomen moest worden de formule: «doende regt uyt »de naam en run weegen de Hoog Mog. Ifeeren Staten «Generaal der Vereenigde Nederlanden." In doodvonnissen was die formule steeds opgenomen, zoowel door den Raad van justitie Ie Batavia, als door het Collegie van Schepenen, maar in andere vonnissen niet. Commissarissen van huwelijksclie en kleine zaken moesten zich voortaan van die formule eveneens hedienen. De last daartoe kwam uil Nederland hij missive van Heeren XVII nen van 15 September 17.*>0, die opmerkten, dal »alle «aclens van souvrainiteyt, daar onder particulierlyk het aan «stellen en beèedigen van officieren van justitie, moesten ge «schieden op de naam van de Slalen Generaal ofte de hoge »overigheid, en dat de ministers en bediendens in Indien alleen «maar in eed van de Comp. zyn, voor zo verre tle neeringof •trafficque aangaat." Het weglaten van de bewuste formule werd, volgens Heeren XVH" on , »by sommige aengemerkt als iets, waer door «men de souvrainiteil te na komt." Vooral in vonnissen, waarbij de Compagnie als eischer of gedaagde optrad, mogt die formule niet ontbreken. Op die wijze zoude de Compagnie «beter buyten opspraak «blyven." In Februarij 1752 is de bepaling ook op vonnissen, geveld te Makasser, toegepast. 9 Julij Aanschrijving op den Advocaat-fiscaal eenmaal 'sjaars voor den Houd van justitie bij edict, volgens de opgave van den boekhouder run hel ambackts-kwar-
1731. D. DURVEN. 287 tier, te dagvaarden de eigenaren van in de ketting geklonken slaven, die langer dan een jaar in dat kwar tier vertoefd hadden. Meermalen werden slaven als voorlvlugtigen uil Batavia Van de buiten-kantoren naar Batavia opgezonden en in liet arabachts-kwartier geplaatst, waar zij voor rekening van de Compagnie onderhouden werden. Op dezelfde wijze werd gehandeld met slaven van te Batavia woonachtige lijfheeren. Jaren achtereen bleven die slaven dikwerf ten laste van de Compagnie. Waar hunne, op die wijze geltorgen slaven gebleven waren, wisten de lijfheeren meermalen niet. Aan die bezwaren wilde de Regering door de bovenbedoelde aanschrijving te gemoet komen en zich tevens op wettige wijze den eigendom van de niet teruggevorderde slaven ver zekeren. 12 Julij. Bepaling, dat opgaven nopens de restanten in de groote geldkamer maandelijks in de resolutien der Hooge Regering zouden warden opgenomen. Deze opname geschiedde op last van Heeren XVII nc " als middel van controle. Alle overige adminislratiën werden tweemaal 'sjaars (op uit. Februari] en op uil. Augustus) door speciale gecommit teerden nagezien, wier rapporten voorlaan in originali naar Nederland gezonden zouden worden. 17 Julij. Last op de buiten-kantoren, «wanneer [zij], nifl hoofde van noodsakelykheyd, aannemen pennisten "ler preave, deselve, behalven datse door de ministers «worden voorgedragen, ook verpligt zyn by eygenhandig «geschrift daartoe versoek aan dese Regering te doen."
1731. D. DURVEN. 288 Dat geschrift moest dienen 0111 »le ervaren off de voorge nlragene en versoek doende persoonen in de schryfkonsl soo »ver gekoonien waren, dat men hun met vrught daer in kon •laten dienst doen en continueeren." 20 Julij. Aamtelling van een tweeden deui waarder hij den Raad van justitie te Batavia, «evenals by Schepenen »;'/« practycq is. 21 Julij. Bekendmaking, dat de Buiten-regenten van het Lazarus-huis openlijk verantwoording hunner gestie zouden doen. 27 Julij. Vrijstelling van den Baad van justitie te Batavia van het visiteren en convoyeren der naar Bantam, Cheribon en Java's Oostkust af- en aan varende schepen. De Indische Regering verleende die vrijstelling onder nadere goedkeuring van Heeren Meesters, omdat dezen »geen limilatie •ofte distinctie hadden gemaekt." Hei aantal van bovenbedoelde schepen was zoo groot, dat door hunne visite, enz., »den cours der justitie len eenenmale • zoude werden afgebrooken ende verhindert." Ook waren die schepen «niet suspect van particulieren «handel, waor op de voorsz. visites eenlyk waren gerigt." 2S Julij. Voorschriften nopens het bakken van vloer steenen, Alsoo myn heeren van den geregte in ervaringe komen, dat de gebacken vloersteen, die alhier ter slede dagelyx verkogl wordt, veellyds niet en accordeert mei de maet ter hreete en lengte van 11 duymeu en ter dickte van 1 '/ 4 duym, op deselve steen van ouds gesteld, volgens den vorm en slaper daer van.
1731. D. DURVEN. 289 DEM. IV 19 soo in het stadhuys, als onder den ykmeester berustende, inaer grooie ongelykheyt daerin werd bespeurt, in voege de meeste Ghineesen en andere, hun met het hacken van vlocrsteenen erne i'ende, sonder eenige maet te houden, tot merkelyk nadeel en fraude van den yk. vloersteen aenhacken, soo groot en kleyn, 800 vier als seskantig, als comen goed te vinden, en nogthans de gestrektheyd en dikte van een en deseli'de soorte van steen meest altoos seer verschild, 't welk alsoo in voorige tyden te meer malen, niet tcgenslaende de penalileyten, daer legens suc cessive geslatueerd, is doorgebrooken en thans principael weder Veroorsaekt scheynd door den aenhouw van veele, meer als gemeene, jae groote en considerable huysen, binnen en huyten de stad, waer vloersteen van 11 duyinen naer proportie vande huysen, volgens de zinnelykheyt van veele menscheu, te cleyn valt, soo is 't, dat haer Eervv., uyt last en van wegen de hooge overigheyt hier te lande niet alleen willende heraeinen een vaste en hequamen voel, waernae een yder sig tot syn commoditeyt kan richten, maer ook specialyk prevenieren alle cirr urn ventien en sinistre practyequen, die omtrent de diver siteyl van ongeykte vormen kunnen werden gepleegt, inhaere rende alle voorige placcaten en ordres op hel backen van steen, soo omtrend de vormen, als nopens de substantie vande sleeu, successive alhier ter stede geëmaneert, by desen goed gevonden hebben alle steenbackers te insinueeren, dat sy, ge negen wesende boven en bebalven de vloersteen van elf duy inen diameeters, nog vloersleenen van grooter en andere vor men te backen, in sulken geval gehouden sullen syn van Hu al' tol Maendagh den 15 cn Auguslus aenstaende, wanneer den ordinaris yck voor die geheele week wederom sal aen vang nemen, en geduurende voors. geheele week by den yck meester, Jan Pit, alsulcke vormen Ie koopen, als by welgem. haer Eerw. geraeml syn, namentlyk van vierkanle vloersleenen: breed 14V 2 duymen diam ts , dik duym l 3 IS'/a " » » » l'/j it; » » » » i 5
1712. A. VAN RIEBEECK. 29 Bovendien moesten die personen de vertrokken retour-schepen 10l voorbij Bantam »by blyven enfle observeeren omme alle »nadre ondernemingen te verhinderen". De Gompagnie's schepen, naar Japan, Soeralte en Perzië bestemd, moeslen, alvorens heiaden Ie worden, door gecommit teerden, ten overstaan van den Water-fiskaal, geinspecteerd woiden »om Ie sim offse oock wel ledich" waren. Voorts moest ten aanzien van die schepen eveneens gehandeld worden als ten aanzien van de retour-schepen. Om te voorkomen, dat men aan boord de geweldigers en hunne Kaffers »niet corat droncken te maecken," werd bepaald, dal zij op ieder schip vergezeld zouden worden door 5 a 4 Mardijker-soldaten en door 1 a 2 pennisten »oui van alles de • noodige aenteeckeninge te houden." De schepen, naar Soeralte en Perzië bestemd, moesten tol voorbij Bantam; die naar Japan tot voorbij den Zuidwachter in het oog gehouden worden. 30 December. Bepaling, dat Chinesche nieuwelingen, die na den li d " dag van eenige maand te Batavia aankwamen, voor die maand wij waren van het betalen van hoofd-geld. Tevens werd de kapitein der Chinezen gelast gedurende drie dagen de vlag te laten waaijen, »zo wel den 15 e »van yder maand, als in 't begin". ? December. Bekendmaking nopens het verpachten van de ogenerale en gemeene incomsten deser sleede Batavi T voor hel jaar 1715 op 51 Dec. 1712, alsmede nopens pachters en borgeti. Dit stuk is eene herhaling van het stuk, medegedxld op bladz. 19.
1731. D. DURVEN. 290 breed 18 duymen diam to , dik diiym 1% » 24 » » » » 2 van seskante vloersteen: breed 16 duymen diam 13 ., dik duym l 3 waermede sy gehouden sullen wesen de voors. genomineerde en gespecificeerde sleenen in soort Ie vormen en Ie backen, op pene, dal alle vloersleencn, gcene uylgesondert, die Ie clcyn ofte groot en niet nae voorsz. vormen olï naer de vorm van elf! duymen diameters als dan bevonden sullen werden gemaekl en gebacken, ook niet naer behooren geduurende den voors. yck en vervolgens telkens op syn tyd geyckt te syn, sullen van nu af aen gehouden werden voor a!gekeurl;eti dal legens de conlravenleurs naer den inhouden van voois, placcaten en volgens de ordre op den yk beraemt, sal werden geprocedeert sonder eenige oogluykingc off dissimulatie, belastende daerom voors. steenbackers sig hier na punetueelyk en sonder eenige afwyking te reguleren. 28 Julij. Bepalingen nopens salut-schoten Het salul en conlra-salul van 'sComp 8 scheepen veelmaels aen dese tafel geweest zynde een poinct van nendaglige deliberatie om voor te komen de excessen, die daeromtrend door roekeloose menschen werden gepleegd, niet alleen tot een onnodige verspillingé van 's Comp* buskruyt, maer ook met gevaer van dikwils sware ongelucken onderhevig te raken, uytwysens hel geresolveerde op den 4 deD Juny anno 1694 en het aengeschrevcue by vaderlandse missive van ilcn 10''" No vember 1695, dog aende andere kant uyt de stipte bepalingen, desen aengaendc gemaekl omtrend schippers en andere over heden van minder off meerder caliher, die sig in dal stuk te buylen mogten gaen, geresulteerd zynde soodanigeengen explicatie van hel verbod dienlwegen, hy den generalen artieul briev uylgedrukl, dal selvs de hoogste gequalificeerdens by hunne aenkomste en vertrek uyt <lese rheede heschrooml zyn aende vlagge vanden Nederlandsen stael te geven hel ordinair en
1731. D. DURVEN. 291 Verschuldigde salut, onder alle natiën gebruykelyk, uyl vreese Va n almede Ie sullen belrocken werden onder de onnodige eerschooten, by voorsz. artikelbrie v expresselyk geinterdiceert, invoegen dus lange de leeden van dese tafel selvs en alle andere gouverneurs en directeurs, by hunne aenkoniste en vertrek van hier, sig van dese indispensable eerbeu yzingen selvs onthouden «ebben, tot decline van 's Coinp 5 fatsoen, niet alleen voor den "ilander, maer insonderbeyl voor vreemde natiën, die op dierge tyke uytterlykheeden gestebl syn en ook niet nalaten, so menig- u 'ael dese rheede op off afseylen, de admiraels vlagge, aldaer Wayende, bet behoorlyke respect desen aengaende te bcvvyseii, so wel als de casteelen en forten van hare eygene natie, die deselve in 't gesigt lopen of voor dewelke sylieden hetancker •aten vallen, lot de kleinste scheepje incluys, die dan naer de ge ''•'iiykelykbeyl weder bedankt werden niet eguale off mindere s chooten, naer dal de qualiteylen der gem. scheepen sulx mede "l'engl volgens hel ingevoerde gebruyk. Soo is op de vrage vanden heere Gouverneur Generael goed gevonden en verstaen voortaen tot narigl der gequalificeerde Ministers vande Nederlandse maatschappye, die alhier aen k°iiien en afvaren en aen dewelcke gepermitteerd is de vlagge *ande groote steng te voeren, by dese occasie te declareeren, " a t liet salueeren vande admiraels vlagge te deser rheede ofte " et respect, dat daer door beweesen werd aen deese regeeringe, u yt wiens name deselve aldaer blyvf wayen, en den Neder 'andsen staet, die door deselve gerepresenteerd word, gant- Sc helyk niet begrepen is onder hel verbod der onnodige eer stalen, maer ler contrarie, dal hetselve also wel gepermit teerd blyvt als aende gouverneurs en andere voorname regenten Van 's Comp" comploiren in India, die sulx altoos by hun ver 'ek van en aenkoniste op de voorsz. comptoiren observeeren, s °Hder dat sulx ooyl door deze regering is tegengesproken, als ee " noodsakelvke eerbewysinge synde, die niel kan off mag afgesneden sonder 's Comp s luyster te declineeren, 1,1 voegen dan ook van alsulcke onvermydelycke civiliteylen Publicq gewag werd gemaeckt by de papieren, komende ook
1731. D. DURVEN. 292 onder liet ooge vande Hoog Ed k ' hecren principalen, die seks permitteeren, dat de retourschepen hy hunne binnenkomste in de Nederlandse havenen, lot een blyk van vreugde over hare volJ)ragte reyse, het geschut komen te lossen, schoon aldaer niemand present mogte wesen, die sulx als een salut op sig soudc kunnen appliceeren, gelyck ook het schieten voor 's lands oorlogscheepeu, die jaeiiyx uytgesonden werden omopvoorsz. retourschecpen te kruyssen, door de authoriteyl van syn boog heyl vvylen den Prince van Orange als admiraal generael vande Vereenigde Nederlanden selvs gereguleert is, verre dat sulx verboden ol'te ongepermitteerd sonde weesen, mitsgaders dal ook de uytkomendc schepen haere gerespecteerde betaelsheeren gewoon syn te salueeren, wanneer 's Comp s jagl met gecom mitteerde heeren Bcwinthehheren in Texel komt, item naer de monslcriuge en ook wanneer door Godes zegen over de droogtcns in zee syn geraeckt en voorsz. Uiteren gecommil teerdens met het jagt na binnen keeren, naerdat de tyd en gelegentheyt sulx gemackelyk ol'te ongemackelyk maekt, sonder dat alsulcke nodige eerbewysingen, wanneer daeromtrend geen excessen hegaen weiden, ooyl door de hoog Ed lc heeren prin cipalen syn g'inlenliceert, van welckers gunstige approbatie men dan ook hopen mag, dal dese nadere vcrklaringe op dal subject indertyd sal werden bevonden. 10 Augustus. Bepaling, dut de bode van het coUegie van Heemraden een borgtogt, groot 3000 rijksdaalders, moest stellen. 10 Augustus. Aanstelling van een zesden Notaris te Balaria. Zulks geschiedde »tol meerder gerieffder ingesetenen, schoon • het andersints met vyff alsulcke publicque persoonen genoeg «saeui te deser plaetse gesteld" kon worden. 14 Augustus. Aanstelling van een adjunct gezworen kink 'griffier) hij den Raad van justitie te Batavia.
1731. D. DURVEN. 293 De Secretaris «ofte gesworen clercq" van den llaad moesl "ij alle commissiën tegenwoordig zijn, zoodal liel personeel 'e korl schoot, «wanneer te gelyk twee commissies" voor vielen. Onk stond »het ordinaire werk" stil, wanneer «andere besig •neden in den schryfdienst tusschen beyden sig komen op "te doen." 25 Augustus. Verbod voor de ba kineest er* run het Bataviasche garnizoen en voor den opziener van hel beest ia-al vee in de Jakatrasche bovenlanden op te bonpen. Ne straf was arbitrale correctie; de aanleiding, klachten °vcr benadeeling van den een door den ander. 4 September. Bepaling, dal op aUe »reeven en droogiens, *so nabil l^cs( ' [Batavia'], als tot in het naauw run de straat Sunda leggende, vaste merken (sware boute poelen met yzere schoenen)" geplaatst zonden worden. Gewoonte was, dat bij bel vertrek van retour-vloten sloepen en andere kleine vaartuigen tijdelijk bij die reven en droogten S'Hgeu liggen. Het «ordinaire" vaarwater was bovendien «kennelyk" ge haakt door »vaste merken, daer op zynde." 4 September. Magtiging op hei collegie van Scliepenen aan kettinggangers, daar ben veroordeeld en den tijd run bun bannissement uitgediend hebbende, bij onver mogen tot bet betalen van de koste» en misen van justitie, waartoe :ij bovendien veroordeeld waren, die kosten, enz. kwijt te schelden.
1731. D. DURVEN. 294 Vroeger liepen dergelijke keltinggangers meermalen even veel jan-u in de ketting, als de maanden bedroegen, waartoe zij veroordeeld waren. De vermogende lijfheeren dier slaven bleven echter voor de bewuste koslen, enz. aansprakelijk. 5 September. Vernieuwde afkondiging van de plaketten betreffende de olhuysvaerders." 8 September. Uitschrijving van een algemeenen rust-, dank- en bede-dag wegens het aanstaande verhel; eener retour-vloot. 14 September. Last op da Notarissen'de instrumenten, «voor hoer gepasseert, na vervolg van tijd te nom- »breeren" Deze lasl is afkomstig van Heeren XVII"™. Zie ook Itij 28 Maart 1750. II September. Bepaling, dat, indien, duur ziekteof af- wezigheid van één of meer ordinaire leden run den Raad run Indiê, de stemmen in eenige vergadering van dien Raad staakten, die. partij moest «prevaleeren, «waar by de Gouverneur Generael syn slem mogte «hebben gevoegd." Deze bepaling is afkomstig van Heeren XVII nen , 1 i September. Bepaling, dal Compagnie's dienaren slechts ontslagen mogten warden om redenen, Ie Malaria in Rade van Indiê en builen Batavia in Politieke» Rade goedgekeurd, welke redenen in eene resolutie morsten worden omschreven.
1731. D. DURVEN. 295 Sommige gouverneurs, enz. hadden, bij bun optreden ;ils hoofd van eenig builen-kantoor, zicb niel ontzien alle Compag oie's dienaren, welke zij daar vonden, te ontslaan. Van de bewuste resolutie moest een afschrift aan lleeren XVIl n ", de ontwerpers van dit voorschrift, worden toege zonden. 1 \ September. Bepaling, dat Gouverneurs, Commandeurs, Directeuren en Opperhoofden van buiten-kantoren bij voorkeur moesten gekozen worden mjl het getal van 'die geenen, die reets eenigen tyd oen die comptoiren «off posten hebben geresideert." —- Verbod tegen -hel «aflossen uyt luiere posten" van die Gouverneurs, enz., «voor dal luier lyd [5 jaren] hebben uylgediend." Deze voorschriften zijn afkomstig van Heeren XVII"'". 1 i September. Bepaling, dat leden der Booge Regering en run den Hand van justitie Ie Batavia, indien zij «met rulle qualiteyt en gagie" wenschten te repatriëren, hel verzoek daerloe niel aan de Indische Regering, maar aan lleeren .Wil"'" moesten rii/len. Indien zij zonder vergunning van Heeren XVII n ' n in Neder land aankwamen, zouden zij «niet anders dan voor passagiers "Werden geconsidereert." Dit voorschrift is afkomstig van Heeren XVII nen . 14 September. Verbod voor Heemraden lenen het afgeven van Compagnie's eigendom [speciaal van gronden), zij 't ooi; bij voege van verhoop, en legen het veranderen van publieke wegen en vaarten, zonder vergunning van de Hooge Regering. Hit verbod is afkomstig van Heeren XVII"" 1 . Indien de bewuste vergunning onder den vorm van cessie
1731. D. DURVEN. 296 of donatie moest verleend worden, gras daartoe de goedkeuring van het OpperhesUiur in Nederland noodig. i% September. Last op dm Raad van justitie te Batavia in vonnissen betreffende personen, die als xmnutte tsubjecteri" naar Nederland moesten teruggezonden worden, gecm' melding Ie maken van traclement, gedurende de reis aan die, lieden uil Ie keeren, maar alleen van voeding. De Regering was van oordeel, dat voldoende was »aan «diergelyke onnutte subjecten gedurende, de reyse de kost Ie • geven voor de weynige diensten, die alsulcke, veelmaals •gedchaucheerde en kragteloose persoenen, aan boord kunnen •doen." 19 September. Regeling »na oud gebruyk en best ge- nheugen" van de voorstelling der Nederlandsche burger- officieren te Balaria. Den bestemden dag door den edelen beer colonel tol de voorstelling vande hoofd-officiere» bepaeld synde, sal men twee dagen bevoorens de trommels moeten laten roeren en trompet blasen, te weeten op den eersten dag de burgers waerschouwen kruyt te gaen halen en op den 2™ adverteren, op verbeurte van 25 rd". boete, met haer volle geweir 's anderen daags 's namiddags de klokke een uur voor de wooning van haerc respective vaendrigs en cornet te comparceren. Alwaer dan de burgers by den anderen gekomen synde, sullen de outste sergeants haer eerste werk moeten syn 24 man te commandeeren tol 't afbaden van den capitain, 20 man voor den lieutenanl, yder commando versien met een sergeant en corporael, vervolgens de comp 8 . verdeelen in drie divisies, yder van 36 man, de eerste en laetste met snaphanen ende middelste divisie met pieken. Den capiteyn, nevens den lieutenanl, voor de wooning van
1731. D. DURVEN. 297 liaer vaendrig by haer comp e . verschenen synde, s;il den eapitain al ten eersten de rol door den schryver moeten laten leesen, van de absenten behoorlyk aenteykening houden »'iide comp e door den lieutenant doen stellen; vervolgens 'l vaendel door 6 man mei Mooie degens, ecu corporael en \ aendel jonker mei slaende trommels en lilaescn van 't trompet moeien laeten inhaelen, onder salvo van drie chergies en het selve naer overhandiging aenden vaendrig weder drie salvos voor den opmarsen na 't stadhuys laten doen; alwaer gekomen synde. sullen yder cornp' moeten verdagt wesen, elk op syn rang, nainenllyk de ooslsydse cornp 0 in 't midden, die vandc wesl aende regter ende cavallerye aende lineker vleugel vande ooslsydse comp e Ie posteren, om sodanig de komsle vande edelen heer colonel aldaer te blyven afwaglen; en wanneer de edele heer heer colonel, nevens de gecommitteerden heeren Schepenen, haillinw en secretaris, aldaer sullende wesen ver scheenen en in de krygskamer haer hebbende hegeeven, sal eerst door de ooslsydse cornp 6 ., vervolgens door die vande west sydse en dan door de cavallerie drie chergies moeten gedacn werden; dit volbragl synde, sullen de drie hoofdofficieren van ieder comp e haer terstond moeten vervoegen inde krygskamer by den edelen heer colonel, om aldaer syn edele bevoelen tot bet afhaelen vande nieuwe officieren aftewagten, welke ordre van syn edele hebbende on Hangen, sullen de capilains vande twee cornp' infanterie lot het afhaelen vanden verkooren eapitain 24 man, den lieutenant 20 man en den vaendrig 16 Dttan, nevens een sergeant en een corporael by ider commando "loeten werden geordonneert en den ril meester vande cavallerye s al tot 'I afhaelen van syn nieuw verkooren officier, Ie weten: ritmeester 16 man, lieutenant en cornet ider met 12 man moeten werden gecommandeert, alle welke nieuw aenkomende officieren verscheenen synde, sullende de drie commandeerende hoofdofficieren daervan kennisse geven aen den edelen heer colonel om verder syn edele ordre te gehoorsamen. De drie hoofdofficieren yder voor haer romp'' geposteerd ''ebbende en den edelen lieere colonel, nevens de gecommitteerde
1731. D. DURVEN. 298 Scheepenen, Imillinw en secretaris van het stadhuys siende afkomen, om de algaende te ontslaen ebde aenkomende voor te stellen, sullen de drie coimnanileerende hoofdofficieren haer comp e . 't geweir doen presenteeren, trommel roeren en trom pet hlasen, om dus de voorstelling aen te hooien, welke vol hragt synde en den edelen heer colonel, nevens de gecommit teerdens, weder naer 't stadhuys synde teruggekeerd, sullen de drie nieuw aengestelde hoofdofficieren, ider van syn comp''. moeten comniandeeren drie chergies, als wanneer alle de hoofd officieren haer gesamentlyk sullen moeten vervoegen by den edelen heer colonel om aldaer syn edeles heveelen af Ie wagten. Vervolgens werd door den edelen heer colonel aende nieuwe aengestelde drie commandeerende officieren geordonneert, om de afgedankte hoofdofficieren onder een commando soldaten en ruyters na haere woningen te conduiseren; en by de terug verschyning van gem. commando soldaten en ruyters werd door den edelen heer colonel ordres gegeven, dat de drie comp. behoorlyk sullen aftrekken, als wanneer drie chergies door de drie hoofdofficieren sullen moeten werden gecommandeerd ende oostsydse comp. voor afmarcheeren, ge volgd wordende door die vande west ende cavallerye, die haer direclelyk sullen moeten vervoegen aende wooning vanden edelen heer colonel, mitsgaders de verdere edele heeren van de hooge regeringe en eyndelyk naer 't huys vanden vaendrig, alwaer naer 'l doen van drie salvo's 'I vaendel in huys werd gehragt en, na dies verrigting weder drie chergies gecommandeerd synde, de comp" doen aftrekken. Sullende de weslsydse comp e moeten verdagd syn, om niet voorde wooning vanden edelen heer colonel Ie compareeren, dan wanneer die van de oost van daar sal wesen afgetrocken ende die van de cavallerye weder, wanneer de weslsydse comp I 'haer afscheyd sal hebben erlangd, om dus alle disordres te vermydeu. 2 October. Opdragt oji twee leden run de Hooge Regering van hei opper-toezigl over hel hospitaal Ie Batavia en de daarbij aangestelde buiten-regerUen.
1731. D. DURVEN. 299 In dat hospitaal waren «veelmaals 7 a 800 impotente «persooncn te gelyk" aanwezig. November. Vernieuwing run hel verbod, uitgevaar- digd den L 2ti October 1657, tegen het monder licentie" (imi boord gaan run aankomende vaartuigen »voor •ende al eer deselve hier ter reedeg'anckert, door onse "gecommitteerden behoorlyck besocht ende den tyt van drie achter een volgende dagen en nachten sullen »hebben gelegen." «Voorkopers van eel- en drinkwharen" ontzagen zich niet »op een publicque en onbeschaamde wyse lot buyten de •steenen en cylanden sig te begeeven en aldaer [uit de aan komende schepen] alles aan te slaan, wat van hare gading" was. »Door den tyd en een al te groote loegeventheyd omtrent »de indiscretie van sommigen ingesetenen" was het verbod van 1657 »genoegsaam in ongebruyk" geraakt. 9 November. Last op alle doctoren, doctoressen-, chirur gijns, apothekers ofte die hun, bui/ten dese laatste tnog al eerder met hel verkoopen run medicamenten mogten bemoeyen", zoowel Europeanen en Christen inlanders, als Mahomedanen en Heidenen, jaarlijks hunne rekeningen in te dienen aan hen, over irie :ij gepractiseerd hadden, dan wel aan de erfgenamen dier personen. Inlandscbe doctoren en doctoressen waren gewoon, na den dood hunner patiënten, »met opgeflanste reeckeningen voor "den dag te komen," tot groot nadeel van weduwen en weezen. Zoo had kort Ie voren de Raad van justitie Ie Batavia zich V( T|iligl gezien de erfgenamen van den Gouverneur-Generaal, M- de Haan, te veroordeelen tot de betaling eener som van
1709, 1710. A. VAN RIEBEECK. 3 ? December. Bekendmaking nopens het verpachten van de en gemeene incomsten deser sleede Batavia" voor het jaar 1710 op 31 Dec. 1709 en nopens pachters en borgen. Dit stuk is eene herhaling van het stuk, medegedeeld op hladz. 585 van deel 111, met de bijvoeging: »dat het hool'tgelt »der Chinesen door geen andere natie als die van de Chiuesen «gepagt sal mogen werden." 1710. 14 Februarij. Eed-formulier voor den Secretaris van de Hooge Regering. Dit formulier beval niets bijzonders. 15 April. Verbod legen hel «aan land ligten" van Onderkooplieden, op schepen dienst doende, behalve «bij hooge noodsakelykheyt." 10 Mei. Vergunning aan Weesmeesteren de kosten van zeker proces, welke zij volgens vonnis van den Raad van justitie »uyt haar eggen beurs" moesten belalen. uil «het kamer geil'' te voldoen. Slechts als een merkwaardig bewijs voor de toenmalige inmenging van de Regering in zaken van justitie wordt deze vergunning hier vermeld. Redenen voor hare handelwijze gal de Regering niet. — De President van het Collegie van Weesmeesteren was een ordinaris raad van Indië. 20 Mei. Voorschriften voor den Visitutcur-generaal. In 1710 diende deze Visitateur zijne aanmerkingen mede
1713. A. VAN RIEBEECK. 30 1713. 3 Maart. Bepaling, dat geen Chinees run de betaling van hoofd-geld vrij zoude zijn, dun diegene, «welke «Beer en Scheepenen, 7 :// door ld nar bewys of wel «na uytterlyk aansien, sullen bevinden of wel oordeelen %den ouderdom run GO jaeren bereykt of anders door »siekte af ander gebrek in huren wat minderen ouder «dom impotent en niet in staat zyn om hoer kost te «konnen winnen." Vroeger werden <le »oud-mans briefjes" verleend door de pachters, maar hierbij hadden onder den vorm van »uylko »ping" vele «morsseryen" plaats, vooral tegen het einde van de pachl •urn op die voet by de volgende paglers 'I solide '•voorregl te konnen pretendeeren." De Secretaris van Schepenen reikte sedert de briefjes uit. 28 April. Bepaling, dut Secretarissen run politieke raden geene leden niogleu zijn run eollegié'n run justitie en politie. Zulks werd strijdig geacht met »'s (toinp* ordres en hel «algemeen gebruyk." 2 Junij. Last op het Opperhoofd Ie Cheribon grens hwestiën tusschen Preanger hoofden, ouder dun het jaar 1685, niet in behandeling te nemen. In gemeld jaar hadden »de Priangers de eerste schrift el yke «ordres uyt onsen name van den Commandeur, Jacobus Cooper, "aangenomen." »De besitlers" moesten ten gevolge van dezen last »in «hare vredige possessie" gehandhaafd worden.
1731. D. DURVEN. 300 5442 rijksdaalders aan zekere Cliinesche doctoresse »voor ge »presteerde diensten en geleverde medicamenten gedurende "den tyd van 30 jaren, schoon bet gants buylen apparentie m's, dat dit wytf niel liet een of ander equivalent l>y het «leven van gem. heer Gouverneur Generaal soude hebben "genoten." De poenaliteit was regtsweigering voor later dan binnen een jaar ingediende pretentiën. 22 November. Verbod voor de Indische Regering grooter wissels op Nederland af ler/even dan van «circa 40,000 •guldens ieder.'' De verdeeling van grootere wissels over de Kamers van de 0. I. Compagnie leidde »lot vry wat ongemak." ? Voorschriften nopens Tarksche passen. Bij eene ampliatie van hel tractaat, den Bslcn8 slcn September 1726 tusschen Nederland en Algiers gesloten, werd bepaald: 1. Dat haar Hoog Mog. ter consideratie van hel versoek door den Dey van Algiers in het gepasseerde jaar t 750 schriftelyk gedaen, dat de Oost-Indische scheepen, uyt de republicq varende, met passen mogte werden voorsien, soo hebben Hoog gemelde Heeren Stalen daar in bewilligd, om alle daar uyt spruytende disputen en vervvyderinge van de vreedc en vriendschap tussen de twee natiën voor te komen, dog met dil onderschcyd van andere scheepen, door particulieren ter coopvaard uylgerust, dat, dewyl de scheepen, na Oost-Indien varende, somtyds agl en tien jaren, ja Ity oorlogen langer in de Indien blyven, waar door hy verwisseling van de passen (volgens hel 22 9le arlicul van hel Iraclaat van vreede) de Oost-Indische scheepen niet van nieuwe passen konnen weiden versien, dat daarom haare passen sullen syn permanent, sonder ooyl de verwisseling subject te wezen; en om deselve permanente passen voor de Oost-Indische scheepen te dis tingueereu van altoos duurzaam boven andere te wezen, sullen
1731. O. DURVEN. 301 haar Hoog Mog. die passen bekragtigen mei het zegel van de geünieerde provintien, het selve zegel, waar uiede gewoone lyk de brieven van haar Hoog Mog. werden gecachelteerd, welk zegel ook len dien einde op de hoofde of hoven stucken van de passen, die de capers mede voeren, zal zyn geslagen, oju hy de Algierse capers bekend te wezen en tegen den anderen te werden geconfronteerd; alle welke scheepen, die met zodanige haai- Hoog Mog. verzegelde passen voorzien zyn, zullen de capers niet vermogen op Ie brengen, onder wal pretext hel ook mogt ondernomen werden, maar vry en onrerhinderl laten varen, alscboon dal dezelve niel van de vernieuwde, maer verouderde passen waren, het genoeg zal zyn om (e toonen, dat zy aan de Staats Compagnie hehooren, wanneer het zegel van haar Hoog Mog. op de pas staat gedrukt; en zullen de conlravenleurs van dit vorcnslaende articul werden gehouden voor vreede hreukers en alzoo aan het leven werden gestraft. 2. Tot meerder zeekerheid van het voorgaande art. 1 zal de Consul, die van wegens haar Hoog Mog. te Algiers is resideerende, op de boven stucken by het zegel, in de Turkse laai laten schryveo, alle passen, daar dit zegel opstaat, zyn Oost-Indische scheepen van den Staal der Vereenigde Neder landen; en zyn permanent al is het, dal hel daorgesneeden schip niet op den anderen past, egter zyn zy goed; en zal dil zelve in het vreede Iractaal werden ingevuld, om tot overtuiging Ie dienen. 5. Verders is over een gekomen en gearresteerd, dat, dewyl alle in Oost-Indien synde scheepen, om de verafgelegcntheid, van geen passen hebben kunnen voorsiei. werden, dal alle l'biiys komende schepen uyt de Oost-Indien, toebehoorende aan de Staats Compagnie, nog drie jaaren agter een tot 1734 ultimo December iucluys, zullen mogen passeeren en na de havens in de republicq varen zonder pas en geensints om die redenen mogen werden gemolesteerd of onder dal pretext na Algiers gebragt werden, zal zulks als een vreede breuk werden geconsidereert. _
1732. D. DURVEN. 302 1732. 3 Januarij. Bepaling, dat de verbeurdverklaarde helft der goederen van een ler dood verootdeelde gelijkelijk verdeeld moest worden tassehen den lieer en den officier run justitie. Zulke verdeeling geschiedde volgens de [ndisehe Regering •naar de ordre en de praclycq aloimne." 7 Januarij. Bepaling, dat in erimineele zaken met niet minder dan 7 stemmen mogl worden tjeroteerd. Op Anilton had men »met hun vyven" een dood-vonnis geveld, hclgccn, volgens de Regering, was «tegens hel. regl »en alom gerecipieerde practyk, soo van ons vaderland, als »dese gewesten." De veroordeelde was desniellemin opgehangen 8 Januarij. Last op de buiten-kantoren de diepgang en eerdere bevinding van vertrekkende schepen in de brieven aan de Ilooge Regering dan wel in een postscriptum of een apart briefje op Ie geren. Zie hij 15 September 17Ö0 De Raad van justitie in Bengalen had de bewuste opgaven ii'gistreeks aan den Raad van juslilie Ie Batavia medegedeeld, welke wijze van handelen de Hooge Regering een «misverstand" noemde. 15 Januarij. Toekenning aan den stads-apotheker Ie Batavia van I'/» stuiver daags voor de levering van medicamenten aan eiken zieke in hel hospitaal, «even °als zijne voorzaten van den jaere 1700 tot «genoten" hadden.
1732. D. DURVEN 303 Zie bij 28 December 1706 en 24 September 172(>. De reden voor deze verhooging was alweder, dat »de heden »daagse ordinantie der medicynen, veel verschillende van de •oude manier, ook vry wat kostelyker vall door het gebruyk "van meerder fyne medicamenten, die gem. apothecar mei •groote moeyte en kosten selvs aenmaeken ofte ten duursten "inkopen moet." 25 Januarij. Intrekking van de voorschriften nopens begrafenissen, vastgesteld den 24 slcn December 1714. Zulks geschiedde »ter zake van veele defecten, waer aen »hel reglement als nu door verloop van tyd bevonden werd »le laboreeren." Het duurde echter lot den ll' ie " Mei 175 u, voordat een nieuw reglement ter zake werd vastgesteld. 2.'i Januarij. Toekenning aan den Waagmeester van een schel/int/ in plaats van een dubbelden stuiver voor het hem op 20 April 1751 opgedragen werk. Met zijne vroegere toelage kon de Waagmeester zijne on kosten "onmogelyk" goedmaken. Van zijne nieuwe toelage wilde de Regering hein »ook nog »iels laten overhouden tot syn onderbond en vergelding der •moeyte, die daar omtrend ten dienste van de gemeente moet "werden genomen." 4 Februarij. Bepaling, dal men in vonnissen geene aan teekening mogt honden van "Verschillende ad eisen en r>volas" der reijlers. De {legering achtte zulks »ten ttyterste onbetamelyk en "legens hel regl en alom vigerende practyk strydende." Zie ook bij 24 April 1700, waar lusschen de woorden: "judiciële vergadering" en »aen teekening" het woord geene 's uitgevallen.
1732 D. DURVEN. 304 Tegen dit beginsel werd nog al eens gehandeld, o. a. in 1712 te Malakka. 11 Februari]. Vernieuwing van plakaten tegen het uil geven ran valsche munt. Langs hoe meer ondervonden werd, dat 'er onder de gang bare tnunle te deser slede ende comptoiren van d'E. Comp. ingeslopen synde diverse kopere, met silver overtogene, spiau tere, beele en halve ducatons, schellingen, dubbelde en enkelde stnyvers, die naer alle apparentie door particuliere uyt Nederland alhier aengebragl, dan wel door baetsugtige en quaedaerdige menschen in dese landen werden trefabriceerl eude nagemaekt, egter by onse goede ingeselencn, daervan onkundig en niet wel te onderscheyden synde onder de goede en deugdsatne werden uylgegeven, ten groote schade, niet alleen van d'E. Comp., maer ook van dese colonie, soo is't, dat wy, bier legens willende voorsien, ten beste van dese stad en ingeselenen van deselve, eerstèlyk by renovalic en amplialieder suceessive g'enianeerde placcaten, door de voorige heeren Gouverneurs Generaels en Raden van India met seer veel goed overleg en verscheyde insigten omtrent de doenmaels gepleegd werdende maliversatien dist inctelyk ingesteld en gepromulgeert onder dalis den 21> cn Maert 1672, 22 Maerl 1683, 28 July [16 Mei] 1687, 10 December 1699, 31 Maert en 23 Augustus 1700 en 27 December 1710, b\ desen wel expresselyk komen te verbieden bet uytgcven en ontfangen van gemelte valsebe ol vervalschteheele of halve du catons of andere silvere munten, goude coubaogs, ducaten en wal'er nog verders meer van vcrvalscbte inunle mogte bevonden werden, ordonneerende wyders op deselve nauwkeurig agt Ie geven en, deselve vindende, den officier, 'tsy tiscael, baljuw of land-drost, veil bonen en overgeven, met aenwysinge vande persoonen, uyt wiens handen sy die hebben ontfangen, soo deselve by haer bekend syn, en soo neen, soo sullen de onldcckers vande gemelte valsche munten de schade daervan gehouden s\n te dragen; en sullen de respective officieren
1732. D. DURVEN. 305 Dm iv. 20 sodanige speciën moeien overbrengen aen haer collegie, ten eynden daervan kennisse aen ons werde gegeven, als wanneer de gemelle valsche silvere niunl s;il werden versmolten en vernietigt, sullende met de goude speciën gehandelt werden na den teneur van het placaet van den 22 cn Maert 1683, hier Miren aengehaeld, onvermindert nogtans hel gebrnyk ende de practycque in 'sComp 9 . cassa, daer men gewoon is alle valsche speciën of stucken Ie snyden, dan wel op de toon bank ie speykeren, waertoe hy desen niet alleen expresselyck weid gequalificeert den grool en kleen Gassier, maer ook den Secretaris van hoeren Weesmeesleren te deser stede; en opdat niemand hier van eenige ignorantie kome ie pretendeeren, sou lielihen wy goed gevonden desen hy renovatie en ampliatie te doen pubticeeren en affigeeren ter plaétse, daer men sulks gewoon is, niet alleen in de Nederdnylsche, maer ook inde Portugese, Malcylse, Ghineese en Javaense tale, ordonneerende en hevelende de heyde collcgien van justitie deser slede, als ook de respective officieren, jnstitieren en andere, die dit aengaen mag, sonder onderscheyd van persoonen of jurisdictie, op de executie van hel geene voorschreven staet en hy de biervoren geciteerde placcaicn is begrepen, behoorlyk te letten en indagatie Ie doen, mitsgaders tegens de overtreders te pro eedeeren, als hei behoort. Ü7 Februarij. Last op de Chinezen te Batavia zich van nieuwe, geykte daljin's te voorzien. Alsoo ons cenigen lyd herwacrls meenigvuldige en verschey de klaglen over sinislre en frauduleuse behandelingen vande Chineesen in het uytventen van waeren, den daats gebruykende, voorkomen, als namentlyk, dal haer niel ontsien den evenaer door force los te maeken en deselve dan door middel van een stukje honl of hamhoes soodanig naer vooren of naer agteren in de daats schuyns te zetten, dat daer mede de goederen niet naer derselver vereysch, maer swaerder of lichter, naer haer lieder vuyl en slrafhaer interest, weelen Ie weegen; soo
1732 D. DURVEN. 306 is 't, dat Heercn Schepenen deser stede, uyt last en van wegen de hooge overigheyt tegens soodanige bedriegelyke en schandelyke praclycque willende voorsien, goed gevonden hebhen een ygelyk en alle, zich mei den daats volgens het ordonnantie hoek deser stede ernerende en daer mede, 't zy langs de straten en wegen of hinnens lmys als elders, goederen, die niet boven de 50 ponden wegen, uylventendc ofinkoopende, gehouden sullen wesen, in plaelse vande oude daatsen, die afgekeurl worden, van nu af tot Maendag, den 7>'' n Maert aen slaende, wanneer den ordinaris eyk voor die geheele week wederom sal aenvank nemen, en gedurende voois, week by den eykmeester, Jan Pit, alsulke kleyne daatsen tegens ses nl\ het stuk in te koopen, als ler ordre van haer Eerwaerdens in voorraed door voors. ykmeester gemaekt ende bereyds geykl syn, waermede sy voorlaen gehouden sullen wesen hacre goe deren Ie wegen, wagtende haer hy dese van hunne quade gangen in't aenstaende en ooyt of ooyl eenige andere daatsen te gebruyken, als dewelke vanden stads cykmeesler voor die somma ingekogt en telkens op syn lyd naer behooren geykl sullen syn, op de verbeurte van vyff en twinligh rds. ten behoeve van den meergem. eykmeester, boven en behalven de boete, die van ouds (uitrent den yck beraemt is. 4 Maart. Verluid tegen hel verhenen van Imljt min Zweedsche en Deemche schepen. Vermits de Koning van Zweden een octrooi bad verleend aan eene O. I. Compagnie en de Koning van Denemarken vergund had meer schepen dan gewoonlijk uit Ie rusten en die schepen naar China en naar andere Indische gewesten, waar de Deenen nog geene factorijen hadden, te laten verzeilen, schreven Heercn XVII nen aan de Indische Regering:, »\vy ge »laslen UE. aan alle subalterne Gouverneurs, Directeurs, "Commandeurs en Opperhoofden, so te water als te lande, tot «de scheeps-overheden incluys, scherpelyk Ie verbieden om h\ "geenderbande voorval aan de scheepen van Zweeden aan off
1732. D. DURVEN. 307 •beoosten de Caap de Goede Hoop eenige de minste gerieffe "lykheyt van vivres, eet- off drinkwharen, equipagie-goederen, •water, brandhout oll* wal hel ook sonde mogen weesen, aan »eenige rheeén, havens oll' aan land toe te staan ofl' uyt de •scheepen op zee over te geven; als meede niet aen de scheepen ■van Deenemarken, gaande off komende van oll' na China olf •eenige andere plaatse, daar de üeenen voor deese niet gewoon •syn geweest Ie varen, exempt die gaan 01l komen van •Tranquebaar ofl eenige andere, van outs gestabileerde comptoi •ren van laatstgem. natie, hetwelk men altoos onder pretext «van eygen behoefte off gebrek wel kan excuseeren." De Indische Regering volgde dezen last niet alleen stipt op, 'naar verscherpte dien in een geheimen lastbrief, welken zij aan elk vertrekkend schip medegal' om, hij ontmoeting van eenig Zweedsch of Deenscli schip, gco[>end Ie worden, behel zende o. a. hel verbod: »by onlmoelinge van eenig schip van •gemelde twee natiën het minste gerieff aan hun toe te "brengen, wat bet ook zy en boe zeer zy daarom ook moglen •komen aan te houden; dienvolgende het ook van selfs spreekt, •dat IJE. daer door ook te gelyk verboden werd eenige de «minste correspondentie met deselve te houden offte die bodems "eenige protectie Ie geeven, maer dal UE. in tegendeel voor »zoo verre UE. geen reeden van oll'ensie gegeven mogten worden, "deselve op de aller indifferenste wyze zullen hebhen aan te •sien als scheepen, voor dewelke men geen de minste com •plaisance off inschickelykheyd hebben mag. Want dal word •UE. wel hoogelyk verboden by deezen, op poene van onse «hoogste indignalie." Zie verder 9 September 1738 i Maart. Verbod tegen het overzenden naar Nederland run thee-heesters en pgeneralyk run alle sodanige ge "trassen, planten nfj' zaaden, als vaar van men in der h/il Ie dugten heeft, dat dies voortqueeking hier [Nederland] n/j elders van schadelyke gevolgen voor de *Comp. soude kannen weesen."
1732. D. DURVEN. 308 Uitgezonderd werden »de Ceylonse en andere medicinalia, »die men wel gewoon is aen de Hortus Medicus Ie senden." Overigens inogl men niets van dien aard overzenden »op »eenige aanschryvingh off aansoek, van wie off waer die ook «komen mogle, sonder onse [Hecren XVIP 1 " - ] speciale ordre." 22 Maart. Bekendmaking, <lut Diakenen openlijk ver antwoording zonden doen hunner gestie over 1731. , 11 April. Verbod legen den uitroer te Batavia mn arak, ■■10l wederseggens toe." De oorzaak van dil verbod lag in de omstandigheid, dat de Regering slcclils legen verhoogden prijs arak kon bekomen en door dit middel dien prijs hoopte te verminderen. Chinezen waren «onbeschaamd" genoeg geweest de Com pagnie »in verlegen Iheyt Ie laten, meer voordeel vindende in »den debit van arak aan de particuliere handelaers." 18 April. Vermeerdering van het aantal "ordinaire" klerken bij de generale secretarie 10l 2i. - Verbe tering op alle kantoren te Batavia van de proeisiancele pennisten, «getrocken uut de militie o/f zeevaerd, nul ■een geringe gagie van l>, 7 off !) guldens ter maand", tot "jong assistenten" mei /'IG. — 'smaands sop hunne »lopende verhandelt, die et/ler Inj alle zullen moeten «gerekend worden 10l ra/j jaren, naar de oude ordres «10l voorkominge run inegaliteyten." De Regering was overtuigd, dat hel onmogelijk was de pennisten «andersints binnen de palen van ordentelykheyl te • houden sonder tot het eene off andere onbetamelyke gedoente over te slaan."
1732. D. DURVEN. 309 Er werden desniettemin nog °soldaten aan de penne niet "/ 9, — ter maand onder een nieuw verband van vyff jaren" in dienst genomen, zoodat de verbetering slecbts op de toenmaals in dienst zijnde pennisten bel rekking schijnt te hebben. 25 April. Bepaling, dat <le opper-kooplieden van het kasteel Batavia en «alsulcke ministers" niet verkiesbaar waren tot ouderlingen. Zie ook bij 16 Janaarij 1685. 2 Mei. Toevoeging van drie adjuncten aan den Land meter te Batavia. Het werk van den Landmeter was »van so veel ommeslag" geworden, dal. de adjuncten »wel benodigt" waren en genoeg werk zouden kunnen vinden. Zij kregen eene provisionele verbetering ad /' 16. 's niaands voor bun loopend verband. 10 Mei. Verhult tegen negotie in menschen vleys" slaven) met Compagnie's vaartuigen. De Compagnie's vaartuigen, welke om de Noord van Padang kruisten, badden de gewoonte, alvorens naar Padang terug te keeren, het eiland Nias aan te doen en aldaar eene lading slaven in te nemen. De Padangschc bedienden lieten dien morsbandel loe, indien •Ie Gezaghebber de beste slavin ten behoeve van de Compagnie '"ogi uitkiezen. Anders siralïen zij dien handel met deportement. Maar deze regeling behaagde volslrekl niet. aan de Hooge «legering, die daarom de Padangsche bedienden aanschreef •sodanige nader en heler ordre tegens dese particuliere negotie •te stellen, dal alle en een ygelyk mag werden afgeschrikt en 'de liisl benomen in de aanstaande eenige slaven met (lomp* "vaartuvgen ler negotie aan te brengen of vervoeren."
1713. A. VAN RIEBEECK 31 -5P Junij. Verbod tegen het gebruik van andere dan goede Japanse pitjes of casjes." Aengesien bevonden werd, dat dese slad en onilandeu lioe langer hoc meer werden vervult niet vreemde casjes oü'pitjes van vuvl. vervalst koper, die jaerlycx in quantiteyt van Tonquin, Canton, item Grissee, als andere plaelsen alhier aengebragt en even hoog als de goede, Japanse, kopere casjes legen paye inent en ander silver geit uytgegeven, verwisselt met goed zilver, dat weder van liier vervoert werd, tol groote ver arming der onkundige onderdanen; soo ist, dat wy, daer in liv Ivds willende voorsien, als synde een vuyle over treding en snood misbruyk van ons placaet van den 24'" December 1699, waerby alleen de opregte en goede, kopere, Japanse casjes of pitjes en geen andere 10l gerief deser inwoonderen gangbaer gemaekt syn, dierhalven in onsen rade op den 2 e deser geresolveert en beslooten hebben, alle de voormelle pitjes of casjes, uytgenomen alleen de goede Japanse, te houden en te verclaren (gelyk geschied by desen) voor billiou en valsch; en dierhalven den aenbreng, verwisselingh ende uytgift van deselve scherpelyk te verbieden, soo als wy 't selve op 't ernstigste interdiceren by desen, op peene, dat (boven en behalven de verbeurte der vreemde, valse casjes, die men na desen ontderken mogt) de aenbrengers, verwis selaers en andere, welke deselve willens en wetens weder "ndnslaeii mogten uyl Ie geven, nog vervallen en gecondemneert sullen werden in een boete van twccmacl de waerdye van deselve, gerekent tot thien stux voor een stuyver, en bovendien nog d'aenlnengers en verwisselaers in soodanige verdere arbitraire correctie aen den lyve olie andersinls, als na de quaedaerdigheyt en obstinaetheyt der gemelte aenbrengers en wisselaers sal bevonden werden te behooren. En werd wyders een ygelyk by desen geadverteerd, dat Niemand gehouden sal zyn in het onllangen van eenige gel- Jen meer dan de waardye van twee schellingen aen goede, Japanse pitjes aen te ueinen, gelyk wy selve niet lang
1732. D. VAN CLOON. 310 r>. -\rj±i<i cni-ooisr. i Jiinij. Toekenning aan den President van <len Raad van justitie te Batavia van eene bezoldiging ad ƒ250, — 'smaands en eene toelage van 30 rijksdaalders voor huishuur: eveneens eene toelage voor huishuur aan de leden in dien raad ad 25 rijksdaalders en eene bezoldiging, voor de ordinaire leden van f 200.-— en voor de extra-ordinaire leden van /' 150.— Heeren WIP I ™, van wie deze regeling afkomstig is, hadden bij missive van 14 September 1731 aan de Indische Regering aanbevolen »wat meerder aansien en luysler aan den godsdienst »en de justitie toe te brengen", reden waarom deze aan den president, en leden in den Raad van justitie vergunde, »by "hunne komste binnen dit Casteel, met hunne ryluygen, zo •wel in, als buyteo rommissie, de slcene brugge aan de zuyd »kante te mogen passeereu en tol op den barm voor de poort »tc ryden, in voegen aan deselve nu en dan al eens g'accordeert «geworden en gepermitteerd is aan de officieren der justitie; »ook aan alle waglen en poorten, die deselve op ecu behoor »lyke distantie moglen komen te passeeren, voorgem. leeden »van de justitie voortaan door de schildwagt het geweir te »doen presenteeren en selvs de wagl op het stadhuys gerangeert »te laten uytkomen, wanneer deselve het pleyn overgaan, in «voegen het laaste almede voor gem. officieren werd gepracli »seert." In Dec. 1734 beweerden de leden van den Raad van justitie, dat zij, wat de militaire honneurs betrof, waren gelijkgesteld aan een vaandrig of luitenant. »Uyt insigte dit geval en sodanigen poslerieuren opborre »ling van onvergenoegtheyt niet anders als voor een wonder «baarlyk incident kan werden aangesien", besloot de Regering nogmaals een extract uit hare resolutie van 4 Junij 1732 aan den Raad van justitie te doen toekomen.
1732. D. VAN CLOON. 311 '13 Junij. Bepaling, dat de °wapenkamers-gasten, meesters »of chirurgijns en krankbesoekers" niet schutterpligtig wil ren. De Regering was van oordeel, dat, «wanneer men in tyd "van nood, dat God verhoede", de schutterij onder de wapenen zoude moeten brengen, bovenbedoelde personen op hunne posten moesten blijven. 23 Junij. Uitsluiting van alle gouverneurs, directeuren, communiteit ren en andere, independente opperhoofden uji de buüen-kantoreh [Bantam en Jura uitgezonderd) huilen justitiële zaken. Te meermalen lot leedwesen ondervonden zynde de ijuade gevolgen, die uyt het gezag der opperhoofden op de respective gouvernementen, dirèctien en comptoiren van de Comp e in dese huiden resulteeren, wanneer het selve, gclyk tol nog toe gebruykelyk is, sig mede uytstrekt tot het justitieele en by sommige indiscreete, heerschzugtige en tyrannique regenten misbruykt werd tol verkortinge van hel. regt, ter verdrac kinge van hunne onderhorige en ter voldoeninge aan hunne drillen, so als daer van maer al te veel exempelen gevonden werden en insonderheyd in den jaere 1729 een merkwaer dig geval heeft g'exteert op Ceylon in de violente en bloed dorstige proceduuren van den so gen. krygsraad, onder de presidie van den wieedcn gouverneur, Mr. Petrus Vuyst, tot afschrik en verfoeyenisse voor alle de gcene, die de gereglig lieyt lieff hebben, en tol een eeuwig exempel voor de nako melingen ; resulteerende alle dese excessen en enormiteyten in sulke gevallen voornamenllyk mede uyt hel presideeren van foorsz gouvernears en andere opperhoofden in de collegien v 'an justitie, gelyk dat, excepto Ceylon, lot nog toe in India alotnme in practycq werd gehouden, vermits door hunne pre sentie en door de vreese voor hun groot vermogen de zaken meest altyd na haaren zin geschikt werden, wanneer deselve
1732. D. VAN CLOON. 312 van sodanigei; geesl gedreeven zyn, als men, sonder de goede Ie benadeelen, dikwyls maer al te veel ondervind; en dus meer als tyd zynde om eenmaal tegelis dese passieuse en violente behandelingen op de buylen comploiren een nader en kragliger middel te beramen, als de geene, die tot nog toe zyn geprac tiseert en meest bestaan in serieuse recommandatien, inter diclien en opweckingen van hier, ook wel, in cas van buyten sporige excessen legens deselve, in rigoureuse en cxemplare straffen omlrenl de geene, die sig in dal stuk inoglen vergry pen en schuldig maken, invoegen dan tol een blyk in alle eeuwen, dat men regt en geregligheyt handhaaft en de mis daden, ook in de grootste van den lande, niet ongestraft ofte ongewroken laten wil, seer evidentelyk consteeren kan aan het gesenten lieerde by den raad van justitie deses Casleels op den 19 cn der gepasseerde maand legens den bovengem. Vuyst, mitsgaders onder de presente besoigne over de ordres, in de jongst ontfangene brieven der boog E dfl lieeren principalen ocèurreerende, althans daartoe een bequamc gelegentheyd voor komende, vermits daarin onder het capittel van Ceylon en by occasie, dat haar agtb. sig over de voorm. gruwelstucken van dien tiranniquen gouverneur nader komen te verklaren, gevonden word de volgende aanmerkclyke periode en recom mandatie om in dat stuk te voorzien, luydende aldus: Latende wyders aan HE. gedefereert of en in hoe verre dienstig zal zyn de ordres in Indien alomme te vernieuwen, dat geen gouverneur, directeur of opperhooft zal mogen pre sideeren in de collegien van justitie of zig met saken van justitie bemoeyen, veel minder ordinaris leeden afzetten, andere in de plaats verkiesen of deselve Ie injurieeren over 'f geene zy gemoedelyk en na hun beste kennisse gedaan mogten hebben. al 't welk wy vermeenen, dal voor den raad van justitie op Batavia behoord gereserveerl te blyyen, om aldaar verantwoord te werden, schoon hetselve aan UE. meerder kennisse wel willen overlaten, om daer in te disponeeren en Icordonncercn, hel geene UE. na de constitutie der Indische comploiren sul len oordeelen het besle en convenabelste te weesen om de
1732. D. VAN CLOON. 313 regtcrs secuur te stellen en sulke horrible geweldenaryen in 'l aanstaande voor te komen. Soo wierd vervolgens, naai' dat over voorin, propositie der hoog E dle lieeren principalen, liinc inde, wydlopig en met de meeste attentie geraisonneerl.cn liet nodige overwogen was, met. eenparigheyt van stemmen goedgevonden en verslaan, voortaan naar alle de respectivegouvernementen, directien, commandemeir ten en mindere comptoiren van de Comp 1 ' hier te lande, excepto Java en Bantam, welkers gewysdens in capitale zaken ter approbatie herwaerts moeten werden gesonden, circulair te ordouneeren en vast te stellen, dat voorlaan geen gouverneur, directeur, commandeur of ander independent opperhooft sal mogen bywoonen en veel minder presideeren in de vergaderinge van justitie ofte zig bemoeyen met saken, de justitie concerneerende, dan alleen voor soo verre hun, uyl hoofde van hun ampt, een generale toesigl over alles competeert, maar dat in tegendeel alle processen, so civiel als crimineel, door het voorm. collegie waarin den secunde altoos zal moeten presideeren, sullen werden afgedaan, sondcr interruptie ofte hemoeyenisse van iemand, sodanig als in goeder justitie vermeent sal werden te behoren; en dus voorsz. gouverneurs en opperhoofden van nu af aan te secludeeren uyt het maniement der saken, so ras deselve aan de justitie zyn overgegeeven, om aan een iegelyk, niet alleen goed •'egt te doen geworden sonder aansien van personen, maar om Sr -lvs ook de suspitie weg te neemen van eenige de minste geweldenarvc of dwang in dal capitale poinct; dog om door dese ordre en restrictie ook niet ten eenemalcaf tesnyden hel stuk der oppermagt, dal in een minderen graad b r,, in. gouverneurs en andere opperhoofden, uyt kragte van hun a "ipi, by representatie van den souverain, omtrent de justitie 'oiupeteerl, en te gelyk ook door het eviteeren van soo veel Schadelyke gevolgen, als uyt het presideeren derselve, beydc 111 politie en justitie, kunnen voortvloeyen, wederom niet in *ndere inconvenienten ie vervallen ofte voorsz. eerste minisiers tei i eenemaale de banden te binden, om in cas van irreguliere tot voorstand van hei regt mede van haar kant
1732. D. VAN CLOON. 314 Ie kunnen betragten de pligt, die deselve incumbeerl en by de ordinaire opene brieven of conimissien deselve wel expres selyk werd aanbevoolen, so is al verder goed gevonden en ver staan, dat niet alleen, onaangesien de bovenstaande bepalinge, gem. gouverneurs off opperhoofden niet sal mogen onthouden werden de nodige kennisse van saken, maar dat ook geen vonnissen off gewysdens in het erimineele buylen hare toe stemmingc ter executie zullen werden gebragt, mitsgaders dat het haer vry staan zal, wanneer vermeenen mogten sig met het vonnis niet te kunnen conformeeren, de saak in statu te houden en de executie te surcheeren tot nader ordre van hier, mits als dan sorgc dragende, dat by eerste gelegenlheyl hel vonnis in queslie, met de stukken daar toe gehorende, aan dese regeering werde overgesonden, om daarop ten spocdigstcn de ge requireerde decisie te erlangen, ongerekent nogtans den weg van appel, die so wel aan de g'accuseerdens als aan den officier open staat, in zaken, die na den ordinairen trant werden be handelt, en behoudens ook, dal in allen deele sal blyven stand grypen de gemaakte restrictie by resolutie van den 20 en January 1694 over de qualiteyt der personen en in hoe verre de zaken op de buyten comptoiren mogen werden gelermineert en afgedaan. 23 Junij. Bepaling, dal te weinig uitgeleverde hout werken, «waervan de oorsake niet met deugdelijke *bewyzen en verklaringen aangetoond werden bui," door de seheeps-overheden zonder onderscheid mei twee kapitalen »advancé" vergoed moesten worden. >l?y aldien men bevinden mogle, dat deselve d'E. Comp. op »een manifeste maliticuse wyse ontvreemd mogten zyn", zou de straf verzwaard worden met arbitrale correctie. Ten aanzien van goeni-zakken bestond eene dergelijke bepaling. 25 Junij. Bepaling, dal aan elk Compagnie''s schip, van Batavia vertrekkende, zouden worden medegegeven twee verzegelde, geijkte maten.
1732. D. VAN CLOON. 315 De morljelijkheden, veroorzaakt door verschillen in maten op verschillende plaatsen, waren eindeloos. Om deze te voorkomen bepaalde de Regering, dat de pakhuis nieesters op de buiten-kantoren met, één der beide boven bedoelde uiateu, ter hunner keuze, mogten uitmeten, wat zij aan de schepen afleverden, terwijl de andere aan boord zoude worden gebruikt om na te melen. Werden verschillen ontdekt tusschen deze maten en die, welke in de pakhuizen aanwezig waren, dan moesten de laatste als «onbequaam" verzegeld naar Batavia opgezonden worden. 23 Junij. Last op de builen-kantoren 'geen middelen «unversogt te laten tul hel uytgeven van 's Camp l ledig -leggende landen aan bequame coloniers ter besayinge en beplant inge." Aanleiding tol dien last gaf eene aanschrijving van Meeren Wijnen. De bedoeling was voorkoming van hongersnood, «waeraan "dese en geene landstreeken althans nu en dan g'exponeert" xv 'aren, en «verbcleringe van 'sComp s finantien door de culture >>v an alsulke streeken, waer van deselve althans geen het minste "genot heelt." 25 Junij. Last op de leden uit den Raad van justitie, gecommitteerd tol hel visiteren van af- ca aan-varende schepen, bij aankomst en vertrek van elk schip door de schippers te laten vertoonen hunne zee-brieven en Turksehe passen. Slordigheid van schippers, die verzuimd hadden de bewuste, 'Publicque instrumenten" op reis mede te nemen, had eenige ' j °mpagnie's schepen in moeijelijkheden gebragt. Wanneer die slordigheid op eenig vertrekkend schip ontdekt w erd, moesten de gecommitteerden daarvan onmiddelijk aan " en wal kennis geven. »ten line daer in nog by lyds moge "Werden voorsien lot voorkominge van ongelucken."
1732. D. VAN CLOON. 316 24 Junij. Verbod tegen het verkenen van passen naar plaatsen, gelegen benoorden het eiland Java, aan in landsche vaartuigen, tenzij deze eerst Batavia aandeden om gevisiteerd te worden. In aenmerkinge genomen synde het evidente nadeel en de groole schade, die soo wel aende ingesetenen deses eylands, als aen 'sComp 3 negotie alhier sigLhaeilyk werd toegebragt door de vaert van Java na de overwal, causeerende niet alleen schaersheyt aen levensmiddelen en suyker door den excessiven vervoer van rys, gelyk men te meermalen heeft sien gebeuren, en door den gretigen aftrek der slegle soorten vandc laastgem. soeligheyt, waerdoor den inlander, van natuur traag en tot den arbeyd ongenegen, te veel verleckcrl en afgel rocken werd van hel raffineeren en suyveren der geni. suyker, soodat de Comp' veelmaels om de ineenigte der swarte, die sylicdeu ingenoeg same quanlileylen en met goede voordeelen weten om te setten, geen goede soorten in hare pakhuysen gelevert krygen kan, maer ook nog voornamentlyk aenleydinge gevende tot aller hande smockelaryen en sluykeryen, ten minsten in amphiocn en klceden, hy aldien al de speceryen dacrvan vry mogten syn, schoon men daeromtrent almede niet volkomen gerust wesen kan, en soo mede omtrent alle andere goederen, waerinne de Comp' handel dry ft. tot merkelyke schade van deselve en tot voordeel van haere competiteuren, die althans Jöhoor en andere, daerom bergelegene baeyen en havens tot hunne legplaelsen gebruyken om hunne goederen, waermede sy's Comp 8 dierbare negotie soo sensibel contramineeren, hy provisie tedebiteeren, om van daer verder, onder pretext van smallen handel, na Java te werden overgevoerd, en waervan Malacca soo Bain als Pegu ende gantsche cusl van Malajo, ilem de overwal ofte de Sumalrase binnen custc mede niet vrj schynen Ie wesen, daer dese schadelyke onderkruypers en voornamentlyk de particuliere sluykhandelaars, onder de naem van Engelsen hier in de In dische zeeën van de eene plaetsc nacr de andere zwervende, integendeel veelmaels met hunne morswinkel sonde moeten
1732. D. VAN CLOON. 317 Myven sitleti, by aldien men hun dese pas konde afshyden voornamentlyk omtrend den amphioen, die dog genoegsaem ofte len minste voor hel grootste gedeelte op Java ler houw komen en aldaer syn debit vinden moei en vvaervan de E. Comp'' voor hare oogen in Bengale door de Engelse moet sien inkoopen de partbyen, die binnen haer eygen landen ofte ten minsten op plaetsen, alwaer ons den handel met exclusie van alle andere is vergunt, moeien werden vertierd, vermits den mkoop descr natie doorgaens een vry kloeker qaantiteyt be vraagd, als buyten den sleet op Java in ganls Indien verbruykt werden kan, en consequefltelyk seer duydelyk te besluyten ls , dat dit g<>el len laasten, wanneer sylieden geen anderen ttytweg daermede welen, notoir dit heen afsacken moet, sonder <wt men tol nog toe sulx heelt kunnen beletten, onaengesien «e veelvuldige ordres en restrictiën op dal subject, van lyd '"I lyd gestatueert, dan eens met hel visiteeren der vaertuygen, y an Malacca ie deser rheede komende, in voegen lot nog toe "i practycq werd gehouden naer hel geresolveerde op den 1 Pehruary 1730, dan wederom met de geordonneerde aen tekeninge der verleende paseen op de Javase residenlien, le i' confrontatie vande ingeladene goederen aldaer met het Beene deselve alhier komen aen te geven, om te ervaren off tosschen beyden uiel aende overvval iels daervan gelost ''■" sig quyi gemaekl hebben, invoegen almede door de sur cessive loesendinge der lysten van gem. verleende passen ?ehoorlyk werd geobserveerd 't sedert den 50'" Juny 1750, (la| desen aengaende het nodige aen dese tafel is besloolen, on gerckent de veelvuldige recommandatien, soo aen den Com mandeur en raad tot Samarang ter opweckinge van desubal ('l'l"' residenten en alle andere bedienlens, aende stranden Selegen, |~| waaksaemheyt en trouwe, als aen de regering van ' a 'acca tot weiring van dien morshandel, soovcel immers "togelyk is, uls synde de naeste weg, die men lot nog toe 'eefi welen uyl Ie vinden, dog cgter alsoo min van eenige Vri, gt off succes schynt Ie wesen, als alle andere expediënten, llei ' omtrenl van tyd tot tyd uytgevonden en ingevoerl, soo
1732. D. VAN CLOON. 318 lange de willekeurige vaert van alle de plaelsen, aende over wal gelegen, naer de Javase si randen en wederom vice-versa van daer naer gem. custe een open veld verschaft om dese sluykhandelaers te favoriseeren, al wilde men op Malaccaofle deser plaetse hel werk mei nog sooveel ernst legengaen; en dienvolgende voor d'E. Comp e seer Ie wenschen synde, dat men eenmael daer om trend een middel van kragl en na druk wist uyt te vinden om de quynende negotie Ie deser plaetse weder Ie doen opluykcn tot voordeel vande E. (lomp 0 en 10l welwesen van dese colonie, welckers ingesetenen nu veelmaels met 's Comp' goederen tot hun schade moeten hlyven sillen, wanneer de markt door den aenhreng van al siilcke sluykgoedcren bedurven en slap gehouden werd, al soude men de gantsche vaert van Java daerom moeien afbree ken, hoewel dal almede niel practicabel schynt te syn, vermits veele duysend menschen als nu hy den smallcn handel van allerhande snuysteryc hun onderhoud vinden en veele andere ook daermede gerieft werden, die hy liet afsnyden der gein. vaert in verlegenlheyt souden geraken, ongerekenl dat de in gesetenen mei den rys ende verdere producten hunner landen geen weg weten souden hy een opulent gewas van het eerst gemelde, dat dan over sulx groote swarigheeden subject hlylt en niet wel doenlyk olie practicabel voorkomt, soo is verslaen om nogtans, soo veel al immers mooglyk is, de voorm. vaerl als de regie deur, waerdoor alle morshandelaers ingaen, te beteugelen ende voorm. sluykeryen te beletten, voorlaen van Java naer de overwalsche plaelsen, leggende in hel noorden van dit eyland, als daer syn de ganlse binnen cusle van Suma. tra en de vaste custe van Malacca af 10l aen Siam mei de eylanden, daer omlrend gesitueerd, aen geen vaertuygen, kleyn ofte groot, onder wal iiaem hel ook soude mogen wesen, passen te laten verlecnen, dan onder dese uvtdruckelyke conditie, dat deselve, alle te samen en niemant uylgesonderl, alvorens te deser rheede sullen moeten aengieren om een behoorlyke visite te ondergaen, en soo mede alle vaertuygen van de ovcr wal, na Java gedestineerd, waervan sylieden dan ler plaetse
1732. D. VAN CLOON. 319 v 'in hun arrivemenl off anders by hun retour, op poene van confiscatie der vaertuygen en goederen en arbitrale correctie voor degene, die sig contrarie dese ordre verstouten sullen, sonder alvorens hier aen te gieren, dese phtelsen over en weder ''■ bevaren, een behoorlyke blyk sullen moeten toonen hy een certifleaet van den Sabandhaer alhier, dom 1 wiens bedientens "evens die van den waterfiscael, voorna, vaertuygen dan ook e -Vactclyk sullen moeten werden gevisiteert, selvs dooi- onllos smge dergeener, «lic vande overwal naer Java gaen, vermits veelmaels de practycq hebben hunnen araphioen on lywaetkraam I* bedecken mei allerhande kleynigheeden, die de gem. plaetsen ttytleveren en eygenllyk den regten smallén handel uytmaken, ''et geene onmogelyk anders ontdekt werden kan dan op dese Wyse, en waer omtrend over sulx sonder eenige de minste conniventie sal mneteu werden g'ageert, tinder een behoorlyke toesigi nogtans, dal voorm. ingeladene goederen nog t'soek nog "edurven raken, als kunnende allyd in een van 's Comp* tan- J°Qgpouras geburgen, weggesloten en door de eygenaers sel\s laer genoegen bewaerl worden, sonder merkelyke hindernisse ofte eenig ander ongemak, als de moeyte van het uyt- en in scheepen en wegstuwen derselve, dal egter absolul nodig (! " or.vermydelyk is, vermits sodanige visites van vaertuy a(''i, die ioi boven loe mei allerhande goederen opgepropl en a,! 'igevult syn, andcrsinls scer weinig om het lyff hebben en V;m geen hel minste effect wesen souden ; alle hetwelke dan 80 wel na de respective cnmploiren van d'E Comp", om de "oord leggende, als naer Samarang en Chcrihon sal moeten t> e( :oiniiiuniceert werden 10l hunner aller narigl en precisen "l'vol-iiige." Dit verbod is uitgevaardigd zonder toestemming of voor kennis van den Soesoehoenan. 2i Jiinij. Last dj) de bazen run de equipage-werf en hel ambachts-kwartier te Batavia aanteekening te hou. ih'ii van diensten, door hunne ondergeschikten parti culier verrigt.
1713. A. VAN RIEBEECK. 32 geleden by ons placaet vanden 6" n May 1711 verklacrt hebben, dat gene betalinge tegen imants vvil niet meei 1 payement dan tien ryex daclders souden mogen geschieden, maer alleen met grofl'geit." Dit stuk is ook in de Chinesche, Maleische en Javaansche talen afgekondigd. -: : Junij. Verbod legen hel ontsteken van vuur, "binnen y>ofJ buytenshuys", in de nabijheid van de kruit molens te Balaria: item legen hel bouwen of bewonen van bamboe, met atap of osacatty" gedekte huizen in die buurt. Vuur mogt aldaar slechts aangemaakt worden in steenen •combuysen, die als dan ten minsten thien roeden moeten • slaen vande kant der sloot, die agter voorby de voorn. »kruyt molens lienen loopt". Binnen twee etmalen moesten de hamhoe woningen afgebroken en de atap »ofte sacattys" uit de tuinen weggehragt worden. De poenaliteit was arbitraire correctie aan den lijve «ofte «andeisints, als na mate van de moetwilligheyt sal bevonden «werden te hehooren." Behalve op de gewone plaatsen, moest dit stuk ook op t of 5 plaatsen achter de kruitmolens worden aangeplakt. 9 Junij. Magliging op de hoofd-officieren van de schutterij te Batavia, voor zoo verre die uit Compagnies dienaren bestond, de vacante sergeants-plaatsen aan te vullen. Deze magliging werd »na gewoonte" verleend en was derhalve van ouden datum. 25 Junij. Verbod legen uilvoer van kandij- en poeder suiker door vreemde Europeanen uil het gebied van Java's oostkust. Portugezen en anderen begonnen Japara- en Koedoes-suiker uit te voeren, »in praejudicie van den pagter alhier [Batavia] »en strydig tegens het artieul der pagt conditiën; mitsgaders
1732. D. VAN'CLOON . 320 Hefiren XVn nen hadden gehoord vaa »de excessen enmisbruy »ken, daer omtrent eenigen tyd herwaerts gepleegt." Slechts met vergunning van den Raad van hidië, althans van den Directeur-Generaal, mogten werklieden der Compagnie particulier werk verrigten. Ten aanzien van het coilegie van Heemraden en het kerkbestuur werd dezelfde regel in acht genomen. Elk half jaar moesten aan de Compagnie vergoed worden de »gage en verder genot" van hare, voor particulier werk gebezigde werklieden. 24 Juiiij. Bepaling, dat de Weeskamer, het coilegie van Heemraden, de gods-huizen en kerken weder zooveel kapitalen a deposito t>ij de Regering mogten brengen, nis zij zouden willen missen en «met voor- -deel onder de gemeente niet weten in/1 ie setten." Sedert lang streefde de Indische Regering naar aflossing van de onder haar a deposito berustende kapitalen. Maar Hccren XVII n(,n waren van oordeel, dat die Regering zich in dit opzigt moest matigen. Anders toch zouden vroeg of laat de Weeskamer, enz. ten laste van de Compagnie komen, terwijl zij, volgens de vroegere methode, legen een matigen intrest bet gebruik der kapitalen van de Weeskamer, enz. had en die collegies, enz. geholpen waren. 24 .luiiij. Toevoeging van een tweeden substituut aan den Water-fiscaal. /niks geschiedde in hel. belang van den tegengang van particulieren handel, «insonderheyt den afscheep van onge il permitteerde goederen na Nederland." Dag en nacht moest één der substituten op de recde Batavia rondvaren, »len minsten, wanneer maer eenige schee spen, 't zy na Nederland off na de Indiase comptoiren in ■ lading leggen."
1732. Ö. VAN CLOON. 321 I'tlL IV. 21 Met betrekking tot de retour-schepen was 'I «apparent, »tlat de ordinaire dienaren van de justitie sig laten corrum »peeren." A Julij. Splitsing van de Maleijers, woonachtig binnen de jurisdictie van Batavia, in ooslzijdsche en west- zijdsche Maleijers. Vroeger stonden zij gezamelijk onder een kapitein, maar uu kregen zij twee luitenants, ondergeschikt aan den Ser geant-majoor van het kasteel Batavia. De overige inlanders bleven onder het gezag van den Gecom mitteerde tot en over de zaken van den inlander. Het groote gezag van den kapitein der Maleijers boezemde de Regering wantrouwen in. 14 Julij. Voorschriften nopens het indienen hunner rekeningen voor hen, die medicijnen leverden. Gesien en in agting genomen hebbende het schriflelyk versoek vanden aglb. raad van justitie deses casteels, op den 9>'n November laestleden aen ons gedaen, ten eynde tot weringe van alle vexatoire proceduuren, waermede de goede ingesetenen deser colonie, insonderheyt weduwen en weesen off die haer '*egt waernemen, veeltyds door soogenaemde inlandse doctoren e» doctoressen werden besprongen (alsoo die te met de onbe schaemheyl hebben van nade dool van dees off geene, over wien sy hebben gepractiseert, betalinge te vorderen voor veel jarigen gepresteerde diensten, geleverde medicamenten, etc, betselve 10l importante sommas begrootende, schoon sy by het leven van alsulke menschen ryckelyck doorgaens al syn beloon! geworden) daerinne door ons te werden voorsien, soo ' s 't, dal \vy na rype deliberatie en in conformite van 't selve v ersoek van gemelte aglb. rade ten selven dage beslooten en geslatueert hebben, gelyk besluiten en statueeren hy desen, dat "ade publicatie deses alle doctoren en doctoressen, chirurgyns,
1732. D. VAN CLOON. 322 apothecai's off die hun buyten deselve met hel verkoj>en van medicamenten mogten bemoeyen, sowel Europesche, Christen inlandse, Mochametaense of heydense natie, niemand uylgeson dert, jaerlyx sullen hehhen op te geven de reecq. van gepresteerde diensten en geleverde medicamenten aen de geene, over wien sy hebben gepractiseert, derselver ordre ofte erfgenamen, mits gaders binnen den lyd van een gelyk jaer naer dato, sonder langer tardance (onder wat pretext het ook sonde mogen wesen , dies voldoeninge op een gereglelyke wyse te vorderen t op poene, dat wie van sulx te doen sal blyven in gebreeke, van syn regt, actie en pretentie sal syn en blyven versieeken; en op dal dese onse heveelcn punclucelyk mogen werden aglervolgl, so interdiceren wy mits desen de heyde collegien van justitie op al sulcke reeckeningen en prctcnlien, als hier boven geêxpresseerl staen, regt ie doen, ten zy daer by te gelyk gedoceerl en den regier ten genoegen aengetoond werd, dal de voorsz. persoonen, waerover sy gepractiseert off dewelke sy Itedient hebben, off by aflyVigheyt hare erven off ordre, binnen de vnors. bepaalden lyd van een jaer om belalinge syn aen gesprooken. En opdat niemand hiervan eenige ignorantie kome te pre tendeeren, soo hebben wy goed gevonden desen te doen puhli ceeren en affigeeren, daer hel behoort, niet alleen in de Neder duytse, maer ook inde Portugesche, Maleydse, Chineese, Moorse en Javaense taele, alsoo wy sulcx ten beste vande goede ingesetenen deser colonie, lot weyringe van alle noodeloose, ongefundeerde en schadelyke proceduuren soodanig vinden te behooren. 18 Julij. Bepaling, dut de Raad -van justitie te Batavia onbevoegd mis, builen medewelen en goedvinden run de Hooge Regering, zijne deurwaarders Ie ontslaan. Die deurwaarders werden door de Regering aangesteld en behoorden dus ook door de Regering ontslagen te worden. Desniettemin bad de Raad van justitie eigenmagtig een deur
1732. D. VAN CLOÓN. 323 waardei' oji diens verzoek ontslagen. »Tot maintien van liet •respect en de aulhorileyt van dat College" berustte de Regering ditmaal in liet gebeurde. 18 Julij. Bepaling, dal in de Bataviasche boven-landen opgepakte landloopers voor één of meer jaren in de ketting naar de Kaap de goede hoop zouden worden verbannen. Kellingslag alleen bleek onvoldoende om «diergelyken ge boefte van dat scbadelyke en licentieuse omswerven af te •houden." 22 Julij. Last op de scheeps-overheden, bij het ver antwoorden der consumptie hunner schepen, tevens te verantwoorden de uit Nederland medegenomen »plun deragie" (Ideederen). De «scheepsklederen", medegegeven door heeren Bewind hehheren en, «naar dal een iegelyk uyt deselve zyn gerieft •heeft erlangd", bij aankomst Ie Batavia overschietende, wer den »na de ingevoerde practycq 't sedert veel jaren by de •pakhuysen aan en besyden de Waterpoort, dan wel onder •de scheepsoverheden voor een grool gedeelte gesmoort." Voortaan zouden de «defecten, evenals andere", op reke ning gesteld worden van «degeene, die de sorge en loesigt "daarover inciimbeerl." 2i Julij. Kennisgave der optreding van M r . D. van Cloon als Gouverneur-Generaal. Aan deze kennisgave is toegevoegd een formulier voor den eed van getrouwheid aan den nieuwen Gouverneur-Generaal. Heeren Wil"" 1 hadden bij brief van 9 Oclober 1731 den Raad van Indië, van Cloon, als Gouverneur-Generaal aangewe- z ''ii, welke brief den 27" en Mei 1732 te Batavia ontvangen werd.
1732. D. VAN CLOÓN. 324 20 Julij. Uitloving eener premie van 100 dukaten voor hel uitleveren aan de justitie van een voortvhtg ligen hoopman, in dienst van de O. 1. Compagnie. «Die geene, welke men na dalo mogle bevinden van't een «en ander [betreffende de verblijfplaats van dien koopman] «kennisse gehad en snlks versweegen te hebben", zoude «na •exigentie van saaken, aan den lyve" gestraft worden. Dit stuk is afkomstig van den Raad van justitie te Batavia. 27 Julij. Bekendmaking, dal de Builen-regenlen van hel Lasa ras-huis openlijk verantwoording hunner gestie zouden doen. 11 Augustus. Last op de buiten-kanloren «alle onbe nquaeme en onbruykbare gereedschappen, souder on derscheyd", naar Batavia op te zenden «met een dis *tincte memorie." Het ontbrekende »sonder distincte aantooning, waar betselve »buyten schuit of rersuym vervaren is", moest vergoed wor den door dengene, «wiens pligl hel geweest was daarvoor »te sorgen." 12 Augustus. Bepaling, dal hel saldo der boedels van insolvent overleden dienaren der Compagnie, >nadal ïdeselve gereddert ende daer toe in slaat gebragt zul »len zijn", iloor den Sequester in Compagnie's kas overgebragt zouden worden. Aanleiding hiertoe gaf de omstandigheid, dal «veelmaals de «vaderlandse crediteuren vergeeten en niet gereken l werden." Alleen «dood- en andere schulden, die een notoire preferen »lie boven alle andere crediteuren" hadden, moglen dadelijk voldaan worden.
1732. D. VAN CLOON. 325 Alle overige schulden moesten onvoldaan blijven, totdat »naar gewoonte de vereyschte authorisatie" van lieeren Meesters ontvangen was. 19 Augustus. Bepaling, dat Compagnie s hout, aan particulieren verkocht kon worden, met twee kapitalen >advance." Vroeger had de winst voor de Compagnie 75 pet. bedra gen, maar dit achtte de Indische Regering niet genoeg »lot «voorkominge, dat door het aanslaan van groter quantiteyten, "als benodigl zyn, met desclve hun voordeel lot nadeel van »de Comp. niet komen te soeken, alsoo vcele onder deselve •doorgaans onder de gemeente scer duur en byna niet te »krygen zyn." 28 Augustus. Last o]> de buiten-kantoren geen brand hout aan de aankomende Compagnie s schepen te verstrekken, dan nadat de scheeps-overheilen »//«,'/ fan 'datnent zullen hebben doen blijken hun gebrek en benodiglhegl, onder aauloninge van hetgeen alhier \ Bataviu~] by hun afscheyt ontfangen hebbeu en hoe •>danig hetselve geconsumeerl is geworden." Schcepsovcrheden hadden »op plaatsen, daar het brandhout "by den tel of by 't gewigl tot een execssiven duureu prys ''■noest werden ingekogl, de onbeschaamtheyt telkens een "goede partye tot hunne consumptie binnen boord te vorderen, "zonder cenige reflexie op de inenagie of zonder ook eenig •feguard te neemen op do quantiteyt, die hunlieden alhier [Batavia] medegegeven is en doorgaans tocryken kan voor de heen- en weder-reyse, ja, zonder ook desenthalven eenigc "verantwoordingen te doen op alsulkc comptoiren door de "inschikkelykheyl der dienaren, aldaar beschcyden, die zig "gemakkelyk tol sodanige verstrekkingen vinden en dierge
1732. D. VAN CLOON. 326 »lyke bloot e voorgevens van de overheden der scheepen ge »willig gelden laten lot 'sComp' mcrkelyke schade, aan «dewelke dat hout ten duursten in reekcning werd gcbragt." 20 Augustus. Last op de builen-kanloren de negolic en soldij-boeken niet door gecommitteerden, maar in vollen rade van politie te examineren. Verg. 6 September 1694 en 6 Fcbruarij 1717 50 Augustus. Last op de Indische Regering alle sche- pen van de »nieuwe Spaanse Compagnie, voor by de ■«Cacp de Goede Hoop in Indien verschijnende of die »sig verder als de Philippynse eylanden souden willen oextendeeren, te néemen en te confisqueeren." Heeren XVII nen grondden bun regt tot het uitvaardigen van dezen last op het Iractaat van Munster, 1648. o September. Magliging op den Raad van justitie te Batavia voor het gebruik van zijn groot zegel te heffen eene recognitie van 10 rijksdaalders. Dal zegel werd zeldzaam gebruikt, «ten principale tot eor »roberatie op verleende actens van lcgalileyl", welke eene «kleyne beswaernisse" wel konden lijden. De opbrengst zoude gebruikt worden «tot het meubleeren »en cieraad van de justitie camer." 8 September. Afkondiging van de plakaten betreffende de «thnysvaarders." 12 September. Uitschrijving van een algemeencn rust-, dank- en bede-dag wegens hel aanslaande vertrek eetier retour-vloot.
1732. D. VAN CLOON. 327 15 Üclober. Voorschriften nopens het meilenemen van thee door repatricrenden. Dit stuk, afkomstig van Heeren XVH n ™ en te Batavia den U at ' September 1753 afgekondigd, luidt, als volgt: Lysle en reglement, waer na alle tliuys komende persoonen uyt Indien, soo officieren, als gemeene, zich sullen moeten reguleeren in het medebrengen van een behoor! yk getal canassers thee. die hun uyt besondere consideratie werden toegestaen met zig over te voeren, hoven en behalven de kisten, kelders en pol ten, hun by hel reglement, van den a c " Ocloher 1717 geaccordeerd en dit alles in plaatse vande Hiee en andere koopmanschappen, welke voor desen in dé kooygoederen wierden overgebragt, het geene van nu voortaan niet meerder sal mogen geschieden, nog gepermitteerd werden; en waerop de Qscaels en gecommitteerdens lot hel branden der kisten, mitsgaders de gecommitteerdens uyt den raad van justitie tol de visitatie der scheepen, op hel vertrek derselver scheepen van Batavia, gelast werden ham- naaukeurig te informeeren en 't geen desen mogt bevonden werden t'exce deeren aen te houden, om tegens de overtreders geprocedeert te werden na de ordres van de Compagnie, namenlyk aenden Schipper iVeiliean! Koopman Capiteyn Capiteyn Luytenant Onderkoopman, Miytenanl Vaeiidrigh Opperstuurman Ondersluurman, winnende boven de 26 gh Boekhouder of adsistent, winnende -0 gulden en daer hoven yder 12'canassersmei thee, wegende 80 ft' bruto yder. yder 10 canassers als boven. 8 canassers als boven. yder 6 canassers als boven.
1732. D. VAN CLOON 328 Sergeant, Opper-barbier, Siekentrooster, Derdewaak, Provisioneel adsistent off schrijver, winnende onder de 20 's maands. Oppertiranierluyden, soo scheeps als huystiminerluyden, Hoog-bootsman, Schieman, Koek, Bottelier, Opper-kuyper, Constapel, Tweede Chirurgyn. Opper-zeylmaker, Corporaeï, Timmerluyden, ten minsten 20 gis. 's maends winnende, Hoog-bootsmans-maeL, Schiemans-inaet, Kocks-maet, Bolteliers-mael, Tweede kuyper, Scheeps-corporael, Tweede zeylraaker, Trompetter Quarlier-meester, Constapels-maet, Lands-passaet, Derde chirurgyn, Jong timmerman, winnende minder dan 20 guldens, Jong kuyper, Jong zeylmaker, Provoost, Bos-schio ters, Adelborsten, Jong scheeps corporael, Bootsgesellen tot jon gen incluys, Soldalen, yder 5 canassers als boven yder 4 canassers als boven yder 5 canassers als boven yder 2 canassers als boven
1732. D. VAN CLOON. 329 Alle de voorschreevcn canassers sullen in Indien behoorlyk moeten gebrand en alleen gevult weesen met thee, sonder dat in deselve eenige andere goederen of koopmanschappen mogen overgebragt werden, op pene van confiscatie; deselve sullen ook niet omwonden mogen syn met zeyldoek of gegort met touwen, maer los overgevoert werden. En werd by desen wel expresselyk verstaen, dat deselve canassers, op bet binnen komen der scheepen, niet van boord aende overbrengers sullen afgegeven, maer nevens de kisten, etc. gebragt moeten werden op 't Oost-Indische huys in de respective kameren, om aldaer gevisiteerd en na bevinding gelargeert te werden, sullende aen boord der scheepen niet anders werden gelargeert als een pak kooygocd aen ieder persoon, soo wel officieren als gemecnen, en wacr in geen thee of iets anders als alleen waerlyk kooy- of slaepgoed sal mogen syn, suilende het gcene dacr in buyten zulk kooygocd gevonden werd, ter profyte vande Compagnie werden aengchouden. Voorts werd soo wel den cquipagie-mceslcr lot Batavia e n Ceylon, als de respective thuysvaerende schippers en oppcr sluurluyden wel speciael gelast, dat sy mede naauwkeurige l °ezigt sullen hebben te nemen, dal door niemand eenige °ngebrande, particuliere goederen off meerder gclal van canas sers thee, als in desen syn toegestaen, aen boord der retour schepen werden gebragt of ontfangen, op pene, by aldien sy bevonden werden hier in nalatig of met oogluyking hebben te Werk gegaen, voor de eerste reyse te sullen werden gesus pendeert den tyd van drie jaren en voor de tweede reyse v °or altoos gedeporteert uyt den dienste vande Compagnie." Aanleiding lot de vaststelling dezer voorschriften gaf »den me ""igvuldigen aanbreng van koopmanschappen in de sogenaamde 'Kooygoederen der l'huysvarende personen." Voortaan mogt lnp '> daarom slechts één pak kooi- of slaap-goed niedenemcn. 9 December. Bepaling, dal mei één vaartuig niet meer dan 36 slaven ter rerkoop te Batavia mogten inge voerd Worden.
1713. A. VAN RIEBEECK. 33 DEEL IV. 3 dal de Comp. daar door van de suykercn voor 't vaderland •gefrustreert weid, directelyk tegen het praerogalyff,'t welk »de Comp. diervveegeus van den Sousouhounang by de successive •contracten bedongen heeft." Slechts onderdanen van de Compagnie en van den Soesoe hoenan nioglen die suiker uitvoeren en alleen naar Batavia. Op de pas-ceduüen moest de hoeveelheid der vervoerd wor dende suiker aangeteekend worden. 25 Junij. Verbod legen hel bouwen, verlimmmcren of verkoopen langs Java's oostkust van vaartuigen, groot of klein, len behoeve van of aan Christen, dan wel Chinesche burgers, woonachtig op Ambou, Bamla, Terniite, Makasser, Malaka of Timor. Alleen met speciale vergunning van de Hooge Regering mogt zulks gebeuren. Uitgezonderd waren roeischuiten, «wanneer sy konnen •aantoonen de hart; verloren ofte afgevaren te syn." De Gouverneurs en mindere Residenten op genoemde buiten kan toren moesten hiervan aan de burgers mededeeling doen en jaarlijks naar Batavia opzenden eene lijst van de «borger »chaloupen en vaart uygen, onder haere gouvernementen "bescheyden, met aantoning van dies ouderdom, charter, etc." 7 Julij. Voorschrift nopens verkoop van slaven. Aanbrengers te Batavia van slaven van Makasser, Boeton, Sumbawa, enz. hadden sedert jaren allerlei moeijelijkheden veroorzaakt, doordien zij vrije lieden, met hun goedvinden, aanvoerden en als slaven verkochten, die zij tijdig genoeg van hun aanslaand vertrek kennis gaven om weder met hen naar Makasser. enz. te kunnen ontsnappen. De verkoop-prijs werd alsdan tusschen de quasi-verkoopers en de personen, die zich als slaven lieten verkoopen, na hunne ontvlugtiug gedeeld.
1732. D. VAN CLOON. 330 Er Iteslond op den invoer van slaven cene boete van 10 rijksdaalders, »hool'l voor hooft", maar deze belemmerde niet genoeg den al te grootcn aanvoer van slaven. Met ü praau wen waren in 1732 niet minder dan 444 slaven aangebragt. De Regering wilde Ie gelijker tijd "ongevoelig beletten de »onversadelyke begeerte der ingeselenen om sig met dat ge > spins, onder pretext van diensten, te overladen, ter hunner •eygener charge en tot nog grooler bekommeringe voor het «gemecne best, dat door den bosen aart van dat ondeugende »volk maer te veel werd g'infecteerd en dus ook opgepropt «met een party deugnieten, wanneer deselve vervolgens door »den tyd op vryc voeten geraken en sig nevens andere in •dese colonie nedersctlen." Indien meer dan 36 slaven per praauw werden aangevoerd, zoude de anachoda voor de eerste maal betalen eene boete van 40 rijksdaalders «voor ider hooit" en bij een tweede vergrijp zijne slaven yerliezen. Uitgezonderd werden »30 stux voor de koningen [scil. de Vorsten van Boeton, Tambora, Sumbawa, enz.], die men eens »in het jaar sal laten passeeren, wanneer deselve daertoc • versoek komen te doen", en wel om reden »uyl derselver «proccdido alhier weder inkoop gedaen werd van dese en »geene benodigdheden, waar van zy [de koningen] in hunne «landen gebrek hebben." — Ter wille van de negotie liet derhalve de Regering iets toe, wat zij overigens hoogst na deelig achtte. 9 December. Bepaling, dat '•naar hel geïntroduceerde tgebruyk van veele jaeren", de weeskinderen te Batavia eenmaal 's jaars getracteerd zouden worden in den tuin van het CoUegie van Heemraden. Tol »dese VTOlykheyd" werd jaarlijks eene som van 90 rijksdaalders uil de armen-middelen aangewend, waarvan ook vele genoodigden profiteerden.
1732. D VAN CLOON. 331 Diakenen vonden zulks ongepast en besloten daarom voor dal doel uil eigen beurs geld bij een Ie brengen, — een maat regel, welken de Regering allezins kon billijken. 17 December. Vernieuuting — ditmaal voor alle builen- kantoren — van den last 10l hel voegen eener geleide missive bij naar Batavia over Ie zenden proces-stukken. Zie bij 15 Junij 1719. 22 December. Vernieuwing van liet voorschrift, dal »allc "geschenken, die door inlandse grooten aan de ministers [dienaren der Compagnie] gedaan worden, op reecq. eau schenkagie ingenomen en de Camp. goed gedaan 'zullen ircrdeu, om Comp 3 wegen te werden gerecom 'penseert, maar niet door een gouverneur off ymand <tndcrs. : ' Wilde men bet gesebonkene bebouden, dan moest men zulks ' a len laxeren, naar Batavia opzenden en »daerom" verzoeken, 111 welk geval de Hooge Regering op het verzoek zoude be schikken. »als bevinden zal te behoren." 25 December. Toekenning aan weduwen run leden der Hooge Regeling, wier benoeming als zoodanig eerst na hun overlijden in hidie bekend was geworden, van den rang naast de jongste weduwe van een »wesentlyk" lid, alsmede van «de overige, uytterlyke preëiuinentien." Deze weduwen werden vroeger «niet hoger geconsidereerd *°an andere vrouwen, lot vermeerdering van hunne alllixie 'door hel verlies, dat deselve bereeds hebben moeien onder 'gaao, dal daer en legen nier de billykheyd buyten 'sComp 5 "Kosten en nadeel gesoulageerd ende gemodereerd sonde 'kunnen werden."
1732, 1733. D. VAN CLOON. 332 Dc Regering hoopte, dat de Hecren Principalen deze schik king zich zouden lalen welgevallen. 1733. 13 Januarij. Lasl op den kerkeraad te Batavia, zoo lang aldaar «clff vast beroepene en stem hebbende leeraren «gevonden werden, hel ijctal der ouderlingen ook daer «mede eguaal (e kouden." Vroeger licvonden zich tO ouderlingen te Batavia. li Januarij. Verbod voor Notarissen «om, Inj wegevan "berd, interdictie en inhibitie, over hel inmanen van •de declaratien der procureurs voor reekening van de «bediendens van het Collegie van Schepenen eenige in. »sinüatie aen de geregtsbodens te doen." Het was een oud gebruik, dal, »wanneer de Secretarissen, »eerstc clerequen en andere bediendens" van hel Collegic van Schepenen, «wegens haer zalaris en verschot door de procu •reurs niet voldaen werden, zy dan hacre declaratien inhouden »om daar uyt de helalinge van haer aghlerwesen te vinden." Ook leerde de ervaring, dat »veele procureurs daar op gc «meenlyk uyt waren om, in plaetse van helalinge, dc bediendens «van het Collegie van Schepenen op den duyin te doen fluyten.' Nu had de procureur, N. Brossaert Jacz., door een Notaris de boden van Schepenen lalen insinueren geenc gelden op den naam van Brossaert in te vorderen, tenzij deze daartoe zeil lasl had gegeven. Schepenen oordeelden, dal «zulk gcdoenle niet anders was "gepracliscert, als om den gesw. klerk door lemeraire mid »delen van zyn aghlerwesen te ontzetten" en vaardigden daarom bovenomschreven verbod uit.
1733. D. VAN CLOÖN. 333 23 Januarij. Legitimatie van een onwettig kind. Dil sluk is afkomstig van de Hooge Regering. «Alvorens van deese, onse gratie te mogen jouisseeren", niocst de vader betalen »seekere somma van penningen ten •behoeve van de Hooge Overigheyd, na gelegen theid van des "Selfs persoon ende faculteyt van zyne goederen, ter discrelie "''ii laxatie van den President en Maden van justitie." 23 Januarij. Vermeerdering van hel aantal vaste, loon trekkende klerken bij de Weeskamer te Batavia van 8 tot 10, tonder hei ord e traelement van 6 rd* ter maand *voor de eerste waal." 2S Januarij. Voorschriften nopens het gebruik van groote t>sombreels" (zotineschermen]. Alsoo by liet agtsle articul van liet placcaet, op den 28'" December 1729 g'emaneert over desc en gene uytterlykbeden, die in pragt en grootsbeyd alle maet en bepalingen te buylen gingen èn noodzakelyk dienden gerefreneerd te werden, onder a nderen ook geinterdiceerd geworden is liet dragen van gi'oole quintasols aen alle dienaren vande Compagnie, met ''""[•lieden gelykstandig of daer beneden synde, als schippers, c apitain-lieutenants en alle mindere, item burgers, niet hebben- geselen in bet collegie van Scheepenen of actueel sessie hebbende in bel collegie van Weesmeesleren en Heemraden, aen welke twee laelsle sulx, soo lange in functie syn, nevens '"linie secretarissen, item den Gapitain en ses lieutenanls der ''liiiieesen natie by distinctie toegestaen en daer en legens «verder geinterdiceert wierd aen Boedelmeesteren dier natie met " e inlandsche Capitains, benevens soodanige vrouwen, als daer "y speciael van andere syn gedistingueerd, op verbeurte van s ekere boete, daertoe gesteld, de helft voor d'Ed. Comp 6 . en de '"Klere lielfle voor den officier, invoegen dal dan 't sedert Op ?eni. t V( i onderhouden is, alschoön sieli veele overdese rigeur
1733. D. VAN CLÓON. 334 hebben beklaagd, (en aensien van het ongemack, dal daer door komen te lyden menschen, die dagelyks op si raat moeten syn en welkers gelegenlheyt niet toelaet zich van rytuygen te bedienen, en insonderhcyd schippers en militaire officieren, iiem soodanige gequalificeerdens vande penne, welkers voca lie dat medebrengt, ten aensien de vehemente hitte der middags-sonne soo wel niet afgekaalsl werden kan door het gebruyk van een kleenc of band sombreel, waer van sich deselve inmiddens hebben moeien bedienen, en ons dierbalven al te meermalen syn lastig gevallen om hierinne eenige mitigatie te willen maken voor soodanige persoonen, als uyt hoofde van noodzakelykheyd in het besorgen hunner diensten het gebruik van alsulkèn grooten quitasol noodig hebben en zeer wel verschillend syn van vry-lieden, die |»as uyt de militie of zeevaerl ontslagen syn en daermede voormaels langs straal te pronk gingen, waer op de gemaekle restrictie wel voornamenllyk schynl te sien, ongerekend de hespoltingc, die soodanige mindere gequalificeerdens daer door subject waren geraekl, soo omtrent de geene, waer over sy bet gesag hebben, als wel voornamenllyk omtrent den inlander, en by uylslek omtrent de officieren der Chineese natie, aen dewelke men uyt dese consideratie by distinctie bel gebruyk van dien hadde geconserveerd, 10l behoud van het nodige outsag onder de geene, waer over sy gesteld syn, gelyk omtrent voornoemde persoonen almeede van seer veel aenmerking en reflexie schynl te syn, soo wel ten opsigte der bediendens vande penne, die veelmaels al het beslier vande een of andere residentie hebben gehad, ende geene, die te deser plaetse sich op de respective comptoiren bevinden, als omtrent de militie en zeevaart, waer van de geene, aen wien het commando werd loebelrouwt, almede eenige distinctie dienen te hebben boven hunne onder hoorige, sal hunne agting tol behoud van goede ordre ongekrenkt en ongeschonden blyven; ongerekent de doleanlien vande inlandse capitains, die in vergelykinge van Chineesche lieutenanls, almede in consideratie schynen Ie komen, ter saecke hunlieden werd toevertrouw! bel gesag over andere van hunne nalie en volk,
1733. D. VAN CLOON. 335 ende confusie, die wy vernemen, dal onder de gemeente sicli heelt opgedaen door de distinctie tusschoii vrouwen en vrouwen, 'incr ntaete van haere geboorte, die tol een universeel misnoegen van een iegelyk heeft moeien werden g'examineerd en bloot gelegd, om te weeten of deselve aen de verleende licentie voor alle Europeese vrouwen en die met liaer gelykslandig syn, parlicipeeren konden of niet, tegens de goede intentie en hel he\ Isaeme oogmerk van het voorsz. placcaet, specteereu <le alleenlyk op de excessen, in dese en geene uytterlykheeden ( 'ii onder anderen ook in hel dragen van groote quilasols gepleegd, tol vilipendenlie van andere en tot verbreekinge der distinctie tusschen meerder en mindere, die soo noodwendig 'ii een land van goede ordre dient geconserveerd Ie blyven; Sl| o is 't, dal wy, genegen syndi' ler bede van de voors. ge qualificeerdens en ook niet anders bedoelende dan den welstand deser colonie en die vande goede iiigeselenen, waer het onderhouden van al sulke heylsame instellingen ten hoogst en &oodig en dienstig is, en geensiuls geintentioneerd syndeonse dienaren en ingesetenen eenige last op te leggen, waer mede deselve sicli eeniger male beswaert of verongelykt souden agten, 'iiaei' integendeel altoos daer heen siende om deselve door Balutaire ordres in een behoorlycke discipline te houden, lot Wegneminge vande voornoemde inconvenienten, goed gevonden e n verstaen hebben by wege van miligalie omtrent het voornoemde 8'" arlienl eenige veranderinge te maken en dienvolgende als nu het dragen van groolc sombreels ook te permitteeren by desen aen alle andere dienaren van de Compagnie, de qualiteyl van ondercoopman hebbende, en daer benevens «egeene, die mei haer gelykslandig syn, consequentelyk ook chippers en officieren van de mililie, chirurgyn vande hoofdposten, de respective basen, notarissen en procureurs', llft in lienlenanls en vaendrigli vande burgene, mei de inlandse burger en andere capilamen en alle mindere collegianten, 111 en buylen functie, by gevolg ook boedelmeesleren derChi '"'sen natie, voorts diaconen ende regenten van Gods huysen, s °o lange de Iwee laalslgem. in bedieninge syn den vendu
1733 D. VAN CLOON. 336 meester, waagmeesler, ykmeesler, den opsiender vande rys basaar, den afslager vande vismarkt, den stads apotheker en haerc vrouwen, nevens die vande inlandse officieren, tot vaendrigs inclusive, en soodanige andere, als daerloe door de hooge regeringe sullen werden gequalificeerd en gepermit teerd, met uytdrukkelyke interdictie nogtans aen alle andere, wie het ook soude mogen syn, sich van gemelte groole qui tasols te bedienen, op verbeurte van dubbelde boete, alsoo wy ten opsigte van deselve alsoo wel, als omtrent alle andere saeken, by voois, placcaet uytgedrukt, wel expresselyk begeeren, dat hetselve in volle kragt blyven sal, en mitsdien een yge lyk, die bet aengaen mag, de novo gelasten op de uytvoeringe van dien sonder eenige connivenlie te lellen en legens de conlravcnteurs met alle rigeur te iirocederen, wyl wy sulx tot mainclien van goede politie en ordre, en bygevolg voor den dienst onser hooge principalen, mitsgaders lot welstand deser coloniën aldus bevonden hebben te bebooren. Rnde opdat ook de kennissc van dese onse ampliatie een iege lyk toekomen en niemand daervan eenige ignorantie preten dere moge, soo hebben deselve niet alleen inde Portugeesche, Maleylse en Chineese laelen laten oversellen, maer ook tol narigt van een iegelyk ter gewoonlyker plaelse doen publi ceeren en affigeeren. 30 Januarij. Bepaling, dat, bij ontstentenis van den Directeur-generaal, de opper-kooplieden van hei kasteel Batavia zouden leekenen «alle ordonnantiên, die de *dagelykse huyshouding concerneeren,'' onder voorwaarde van «alles, wal eenige speculatie heeft,'" vooraf ler tkennisse van den Gouverneur-Generaal Ie brengen. In Januarij 1733 had de Gouverneur-Generaal lijdelijk de laak van den zieken Directeur-generaal op zich genomen, maar kon zulks niel volhouden. »De ordinaire zaeken van hel generale »gouvernemenl van India hyna in geen comparalie meer xschynen te komen by soo veel speculatieve en niet min on
1733. O. VAN CLOON. 337 •gehoorde eu importante gevallen, als tle presente eeuvve 't •sedert eenige jaren alhier uytgelevert heelt, schoon de •eerstgemelte alleen een gantsch mensch occupeeren kunnen." (J Februarij. Bepaling, dal de Fiscaal te Bantam in rang stond horen de (Maar «militerende" luitenants, ook al bezat hij slechts de kwaliteit van onder-hoopman. Deze uitspraak berustte op de overweging, dat daardoor het fiscaals-ambt »al mede eenigermale in consideratie en agling" gehouden werd. 17 Maart. Vrijstelling van de Palembangsche vaartuigen run de verpligting 10l het aandoen van Batavia op hunne reizen oostwaarts, opgelegd den 24- s "'" Junij 1732. Palembangsche gezanten beloogden de onmogelijkheid om 'nel de «lomp en plomp" gebouwde inlandsche vaartuigen ten allen tijde aan die verpligting Ie voldoen, alsmede »de •groote sliciinnins. die in den smallen handel daardoor werd •gecauseerd, en de visible schade, die haer land al met eencn •noodwendig subject werden moet, wanneer zy liet gerieft' •van soo veele kleinigheden souden missen, als tegenwoordig Java "ten behoeve van Palembang en dat land réciproque weder •voor de ingeselenen ten desen eylande uytleverl." De [legering liet hel verleeuen van de vrijstelling voorkomen ■'Is eene «ongemeene inschikkelykheyd" harerzijds en vermaande daarom den Sultan van Palembang »des te meer sorge te •dragen, dal dese complaisance niet strecke tot bevordering •van hare sluykeryen, maer dat in tegendeel met gemelte "vaert niets anders over en weder verhandelt werde, als het "geene effective tot nodig gehruyk van wedersydsehe onder •danen, mitsgaders ook in der daad tot den smallen handel "gehoon en hy de contracten niet verboden is." nu iT. 22
1733. D. VAN CLOON. 338 Eigenlijk verleende de Regering de vrijstelling slechts, om dat zij vreesde, dat «door dese inconvenienten de peper •plantagien" raoglen vervallen, terwijl zij »zulk een scbaarsheyt »aan dien soo secr gewilden kort" had, en omdat »dc «I'alemhangse naviganlen soo seer niet suhject waren van «morsserye, dan wel de geene, die andere plaatsen om de «Noord frequenteren." 20 April. Last op de buüen-kantoren «eenmaal in 't » jaar, 't zy ouder uil". Aug". off soo als dal best "Vallen wil, mei de generale beschryvinge derselve, "herwaerls \ seil. naar Batavia] over Ie senden een tgenerale lyste der \ Compagnies\ vaertuygen, onder fieder gouvernement, directie, convmandement o/J comptoir "Sorteerende, met aanwysinge, niet alleen wie en waer "deselve zijn, moer ook in wat staal sig beemden en »wat reparatien run naam daeraan gedurende een rond tjaer gedaan zyn, mitsgaders wat daer nog rei-der aan »moel geschieden." Over liet algemeen droeg men op de huiten-kantoren zeer weinig zorg voor de aldaar aanwezige Compagnie's vaartuigen, welke men gewoonlijk in «vervallen" staat lei' reparatie naar Batavia opzond. 20 April. Last op de gouverneurs, enz. der buiten kantoren de hun op 23 Junij 1732 verleende surcheance van vonnissen niet '■■soo verre Ie extendeeren, wanneer «in het slak van de justitie selvs den regier sig niet tebuyten »heefl gegaan o// dal 'er op het gewysde niet hei een »off andere te eeggen valt, waardoor den gecondemneerden "te swucr off te ligt behandelt is, maar dal de proceduren •albvnh/k aan eeniije kleine defecten laboreereu, welckers •redres allyt naer dato te vinden is."
1733 D. VAN CLOON. 339 21 April. Bepaling, dal alle •vlagge-luyden (dat is de •geene, die met de vlagge run de groote Meng op off •van de rheedg gaan) den Admiraal off Commandeur man de scheepen ter rheede zullen moeten salueeren, •ten minsten met seven of negen scholen, om vervolgens met twee minder bedankt te werden:' Het bepaalde op 28 Julij 1751 werd zeer willekeurig nageleefd. Dan eens werd door vertrekkende vlag-oificieren Ren salut gegeven en dun weder niet, «hetgeene niet wel voegd." 1 Mei. Verbod voor de builen-kanloren tegen hel ver strekken run scheeps-behoeflen, «hoe die ook moglen zijn", aan aankomende Compagnie's schepen, de "Overheden, die lulx komen te verzoeken, niet alvorens • ili' noodsakelykheyt van dien in geschrifte komen oen «Ie wi/zen en men bg e.vantinalie off ondersoek aan de •wal zulx ook waarhjk alsoo bevind.'' Dit stuk is eene uitbreiding van het bepaalde op 28 Augustus 1732, gevorderd door de ontdekking van «diverse excessen •omtrent de verstreckingen, die op de buylen-comptoiren en •veehnaals nodeloos werden gedaen." Bij eventuele, noodzakelijke verstrekkingen moest daarvan in de resoluliën aanteekening worden gehouden, op zoodanige wijze, dat de Hooge Regering te Batavia bij magte was de noodzakelijkheid dier verstrekkingen te controleren. 2 Mei. Bekendmaking, dal Diakenen openlijk rekening en verantwoording zouden doen hunner gestie over 1732. I') Mei. Bepaling, dat onder-kooplieden iniglenemploy, «voor soo verre die in raste gecommitleerdens plaetsen •werden gebruykt, evenals die van Onrust en degeenc, • die oji de generale secretarye bescheyden zyn, het •ordinaire kostgeld" zoitileu i/eiiielen.
1713. A. VAN RIEBEECK 34 Hiertegen hielpen niet de voorschriften, verval in de resolutie van 23 Augustus 1669, welke door conuiventie van den verkooper niet den verkochte gemakkelijk illusoir konden gemaakt worden; ook omdat, volgens de Regering, »de nota rissen de gestelde ordres om daer in den Sahandaer en •Licentmeester alvorens te kennen niet geliefden na te komen." Maar in genoemde resolutie is van die »gestelde ordres" geen spoor te vinden. De Regering gelaste nu den Sjahhandar »van alle aankomende slaven, soo wegens haer naem, als de eygenaers een pertinente notitie hoek te houden, mitsgaders de notarissen deser stede voortaen het maken van transporten, van Oosterse slaven off slavinnen, die van buylen aenkomen ende waer van geen voorige transporten vertoont kunnen werden, te inter diceeren, ten waere dat den verkooper aen haer komt te vertoonen een hrieffje, uyt voormelte notitie hoek getrocken en door den Sahandhaer met hyvoeging van den datum onder tekent, dat waerlyck de persoonen, die sy transporteren willen, slaven en sy eygenaers van deselve syn, waer van dan telkens hy de transporten mentie sal moeten werden ge niaekt en 'l. gemelte hrieffje (nae dat het selve met eeue streep lot voorkominge van fraude, die daer anders mede ge pleegl zoude kunnen werden, door gehaelt sal syn) hy de minut lrans|torten moeien werden bewaerl, om ten allen tyde 't selve te kunnen vertoonen, op peene van thien rd rs . boete voor elke reyse, wanneer sylieden dese onse ordre komen te -overtreden, het welke haer door Heeren Schepenen in volle vergadering uyt onsen naeine zal werden aengesegt, ten welken eynde hier van dan ook extract aen heyde de Collegien van justitie afgegeven sal werden, als mede aen den Saban dhaer, lot desselfs narigt ende nakominge." 21 .lulij. Vergunning voor Chinezen naar BanJjermasin te varen lot lui afhalen van peper. De peper moest echter te Batavia aan de Regering geleverd worden voor 5 rijksdaalders de pikol van 125 ponden.
1733. D. VAN CLOON. 340 19 Mei. Bepaling, dal aanhalingen van praauwen, in gevolge hel beslotene op 23 Junij 1732, zoo op Java, als te Bantam, 'finaal zullen woelen g'examineerd *en naer de beste kennisse der ministers gelermineerd «werden, mits over de gevallene dispositie, 't zy polilique "°ff justieieele, alvorens met de uytvoering voort te «gaan, het goedvinden en de loestemminge deser regeering »versogt ende g'oblineerd teerde." De Honge Regering werd tloor de volledige behandeling van dergelijke aanhalingen Ie veel »vermoeyelykl en geturbeerd in »besigheden van meerder belang voor de Comp e ." 5 Junij. Bepaling, dal binnen drie maanden niet afge haalde rantsoenen ten voordeele van de Compagnie zouden woeden verbeurd verklaard. Een »goed" aantal gequalificeerde en mindere dienaren had zich niet gestoord aan eene waarschuwing ter zake van den Directeur-generaal, ten gevolge waarvan o. a. niet minder dan 859 kan wijn in Compagnie's provisie-magazijn te Batavia oual'gehaald was gebleven. »Rel'renalie van verdere diergelyke ontsligtelyke gedoenlens. »waer uyt niet anders als confusie is te verwagten," oordeelde daarom de Regering allezins noodig. 11 Junij. Bepaling, dal de politieke raad Ie Silida zoude bestaan uil 7 leden. 15 Junij. Last op de buiten-kantoren geen bediende van de Compagnie, «vóór zijn verband g'expireerd is, Imi/len vspeciaale qualiftvalie" van de llooge Regering, naar Batavia Ie laten vertrekken. De poenaliteit was, dat «derselver verdiende gagie, van »den tyt dier ongequalificeerde verlossing tot haer wederkomst »op derselver bescheyden plaats, sal worden gelaten voor
1733. D. VAN CLOON. 341 •reecq. van dengeene, die haer toestemniinge daertoe hebben "verleend." 18 Junij. Last op de sclteeps-overhêden geene andere goederen binnen boord te ontvangen dan die 'deugt «saam en wel geconditioneert, zonder eenig zigtbaar •gebrek" waren. Indien hun andere goederen werden opgedrongen, dan moesten zij daartegen schriftelijk protesteren. Vele goederen werden te Batavia bedorven aangebragt, zonder dat men kon nagaan, aan wien de schuld van het bederf lag. De poenaliteit voor de scheeps-ofßcieren was het betalen van schadevergoeding, indien zij niet geprotesteerd hadden »olf by niariquemenl van een valide bewys, dat zulx door "haer is volbragt." Deze last werd opgenomen in de instructie, welke de scheeps-overheden voor elke reis mcdekregen en waarvan, volgens oud gebruik, een afschrift aan 'het betrokken buiten kantoor werd toegezonden. 19 Junij. Last op de buiten-kantoren, dat «van alle »vonnissen, waarbij de delinquanten beneden de expres «gestatneerde straffe gecondemneert werden, door den • Officier, alschoon extra-ordinarió modo procederende, «aan den agtb. raad van justitie deses easleels [Batavia] »geappeUeert en den reus, benevens de processtukken, nherwaerts gesonden moesten werden." Deze bepaling was alweder een gevolg van de op 23 Junij 1752 aan de gouverneurs, enz. verleende surchéance. 27 Junij. Last op de buiten-kantoren slegt "benmden, vaderlandse goederen" naar Batavia op te zenden.
1733. D. VAN CLOON. 342 De bedoeling was die goederen door de leveranciers in Nederland te laten vergoeden. 29 Junij. Lost op de buiten-kantoren geene gelden op wissel te accepteren, dan »m gevalle de noodsakelykheyt «zulx ten hoogsten quam te vereysschen.'" Die noodzakelijkheid moest uit eene resolutie van den politieken raad blijken; »eu alsdan de specie [waarmede de wissel betaald werd] nog sodanig weseii, dal, uytdiesontfang «geen nadeel off by uitgave geen verlies [door de Compagnie] «werd geleden." 29 Junij. Toekenning van de gewone huishuur non de vrouwen run >op d'eene <>/ƒ andere expeditie, ten dienste wan ile Comp., absent zijnde leeden der Hooge Regering." Magtiging hiertoe was verleend door lleeren \VII nell . 7 Julij. Last op ilc buiten-kantoren bij den jaar- lijkschen >opneem" zomen te stellen en vervolgens naar Batavia op te zenden eene memorie nopens den voor- raad buskruit. Verwaarloozing van »dat hoognodige poeder" op verschillende buiten-kantoren gal aanleiding 10l het uitvaardigen van dezen last. De memorie moest «specifice" behelzen: a. »de quanliteyt van den bevonden voorraad"; b. »bel getal, benevens bel gewigl. der vaatjes"; c. »in welk jaar dal buspoeder gemaekt is, na bel geene «alhier op deselve gesleld werd"; d. »van welcke deugtsaembeyl helselve by de genomen preuve » bevonden is." 14 Julij. Bepaling, dol, zooveel mogelijk, wijn op fles- schen, in plaats run in ruien, als rantsoen verstrekt zoude worden.
1733. D. VAN CLOON. 343 l)c ervaring had geleerd, dat wijn veel beter in Besschei) dan in fust naar Indie overgebragt kon worden. Een legger wijn van 560 kannen werd gerekend gelijk Ie staan aan 460 flesschen (»bottels"). Een flescb Fransche wijn kostte in Indië aan de Compagnie gemiddeld 8 7 / 8 stuivers. 25 Julij. Bekendmaking, dat de Buiten-regenten van het Lasarus-huis openlijk verantwoording zouden doen, hunner gestie. 25 Julij. Lost 10l hel overbrengen van lijken, begraven in de Nederduitsche kerk te Batavia, welke in 1755 is afgebroken en vernieuwd. Binnen 14 dagen na de afkondiging dezer advertentie moes ten de lijken overgebragt zijn door ben. die zich daartoe ver pligl of genegen achtten, op straffe, dat zulks anders zoude geschieden door de doodgravers van bel IJollandsche kerkhof'. Zij moesten zich wenden 10l den kerkmeester om te ver nemen, welke grafkelders nioeslen ontruimd worden en waar been de lijken konden gebragl worden. De reden voor de uitvaardiging van dezen last was, dal men op de plek, waar de oude kerk bad gestaan, eene nieuwe wilde bouwen. 51 Julij. Last op de buiten-kanioren, door twee van de bekwaamste leden run den politieken raad te doen excerperen «alle de ordres, begreepen in de brieven «deser regering en de daer benevens overgesondene uyt »treksels van de advysen der Beeren V"\ voor soo -verre op yder plaels gevonden teerden'' en die excerp ten, ouder speciale en appltcoble tiluls off hoofden" gebragt, naar Balaria op Ie zenden.
1733. D. VAN CLOON. 344 De Regering beoogde hiermede «begparinge van veel moeite »en tyd, die nu veelmaals l>y benodigtlieid en hel naslaan van «een groote meenigte van voliimineuse papieren besteed werd." «Binten des" aclille de Regering zulks «hel regie middel »om de gecne, die lot leden deser regeringe door de benevo »lentie der Heeren M" werden gepromoveerd, op een faciler »\vyse, onder de besorginge van bet geene dcselve is opge »legt, tot een algemeene kennis van saeken te doen geraeken »en tot een ondersoek aan te moedigen." In Februarij 1741 bad Makasser nog niet aan dezen last voldaan (resolutie H. 11. 2 Februarij 1741) en in Augustus 1748 badden slecbls «eenige" buiten-kanloren bunne °com ■pendia" ingediend. Zij kregen daarom den last deze »ellen »te doen stellen" en daarmede »van tien tot tien jaren zonder «interruptie" voort te gaan (resolutie H. R. 6 Augustus 1748). 11 Augustus. Verhooging van den borgtogt, te stellen door den bode van Commissarissen voor kleine en huwdijksche zaken, van 100 10l 500 rijksdaalders. Verg. 18 April 1719. 14 Augustus. Bepaling, dat teenige dagen vóór de •dépêche der mindere vaatiuygen | ran Batavia] na hel »een off ander buyten-comptoir, een naamrolle der «manschap, daarmede slaande ie vertrekken, aan het *logie-comptoir zoude weiden afgegeven, — ten eynde •daar door in staat Ie weesen om de soldye reeck" uderselve af Ie shu/len en onder de papieren van de ygeneraale secretarye Ie kunnen laten afgaan" — Las! op de buüen-kantoren 'die reekeningen In/ haare boeken >in Ie nemen en mei de andere reekeningen in gem. «boeken weder herwaarts [Batavia] Ie senden." Dikwerf bleef men Ie Batavia onkundig, zoo wel van bet
1733. D. VAN CLOON. 345 overlijden, als van «het liglen aan de wal", van een of meer l"l de bemanning dier vaartuigen behoorende personen, waar door allerlei «verwarringen en abuysen" ontstonden. Uitgezonderd weiden schepelingen, <lie »maar heen en •weder vaaren, mitsgaders geene schulden gemaakt hebben", len aanzien van welke »een enkelde aanteekening op sodauige >reekening voor genoegsaam en voldoende is aan te zien." 1 September. Bepaling, dal na weglooping opgevangen en in het ambachls-kwartier voorloopig opgesloten slaven — indien hunne meesters genegen waren hen aan de Regering over Ie doen — zanden aangekocht worden, bijaldien :ij niet ander waren dan 35 jaren, voor 55 rijksdaalders >het stuk, mils dal van dal montanP hel bedragen der gewoone onkosten :<rf moeien afge "troeken werden"; bij ouder leeftijd, tegen taxatie. «Ongereeekent den afschrik, die daerdoor zal werden ver nvekt," was de Regeling van oordeel, dat »door dit middel •aan de ingesetenen een gewenschl gerieff" zoude worden bezorgd, »aangesien daerdoor in staal werden gestellom zig "te ontlasten van subjecten, waervan zy doorgaans geen de •minste dienst hebben, dog die, in de ketting ten dienste van »de maalschappye blyvende, ten vollen gedwongen zyn hel •vereyschle werk Ie verrigten en dienvolgende strecken kun •nen tol vermindering der huurlingen." 11 September. Vernieuwde afkondiging van de plakctien betreffende de Hhuysvaerders" 11 September. Uitschrijving van een algemeerién rust; dank- en bede-dag wegens het aanslaande vertrek eener retour-vloot.
1733. D. VAN CLOON. 346 Il September. Aankondiging eener publieke vendulie van »diverse sorteeringen van lijwaien, dewelke in gewïlt zijn, 10l gerieff en dienste run de othuysvarende." De vendulie zoude gehouden worden op last van Heeren XVII ne " en wel in hel nieuwe klecdon-pakhuis onder de Pinang-poort >len deesen casteele Batavia." A contant zónde verkocht worden: en niemand zoude ten gevolge dier vendutie meer of andere goederen naar Nederland mogen medenemen, dan hem hij het reglement op de hagagc was toegestaan. 15 September. Magliging op den Raad van jnstitic Ie Batavia naar goedeinden Ie handelen, wanneer, niemand aten sterkeren dage gedagvaert zijnde, deselve komt vallen op een dank- o/f bede-, dan wel malere "feest-dag." De llegering was van oordeel, dat »zulx door hel gebruyk »en [iractycq genoegsaam gedccideerl werd." 15 September. Toekenning aan den eersten Secretaris der Hooge Regering van hel reijl 10l hel medenemen ran dezelfde bagage naar Nederland, als aan Gouverneurs, Diredettren en Raden ran justitie was toegestaan, nevens 36 kanassers thee. Deze dienaar der Compagnie was in de reglementen op de gepermitteerde hagage, enz. vergelen. 18 September. Toekenning aan de kruitmakers ran hel regt tot hel medenemen naar Nederland van dezelfde bagage, als aan sergeanten mis toegestaan.
1733. D. VAN CLOON 347 IJ Oclober. Uitbreiding van het bepaalde op 19 Mei 1753 nopens het verbeurd verklaren van praauwen, varende zonder pus, op »alle vaertuygen sonder onderscheyd." 13 Oclober. Bepaling, dal de kanassers thee, welke repa triërenden mogten medenemen, uiterlijk zouden mogen wegen 90 ft netto. —■ Vergunning lot het medenemen van «kussen", in plaats run kanassers, mits niet meer wegende dan 80 ft. Wal de kanassers betrof, wilde de Regerng niet zien »op •een pond offthien", voornamelijk, omdat «decanassers,soodanig »als alhier iiyi China werden aangebragt, eenigsints de ge • limiteerde swaerte van 80 ft komen te surmonteren." Ook had de nieuwe regeling nopens hel kooigoed veel onge noegen verwekt, «aangesien hel gemeene scheepsvolk, door de •voorige indulgentie dergeene, wiens pligl hel was den exces •siven overvoer der particuliere goederen na vereysch tegen te »gaan en te held len, daerop vcrleckerl zynde geworden, niet dan •mei onwil zig na soodanige verandering komt te schicken." De Regering achtte daarom «het gebruyk van de uylersle "ligoreusheyd niet raedsaem." 22 October. Maatregelen ter voorkoming run de oswaare tsiektens en sterftens van 'I scheeps-volk." Bewindhebbers gelastten daartoe de scheeps-officieren >haare "scheepen, in de warmte komende, ten minsten om de veertien «dagen <>p te ruyinen, te doen suyveren en berooken, sullende •gehouden wesen hier van by haar journael te doen consteren »ende, aan de Caap komende, aan den Gouverneur en Kaad »hy een ordentelyke verklaring doen blyken." Zij werden bovendien gelast, »onder de Linie gekomen synde •en geduurende de meeste hitte, te vaaren mei een open water rat, werdende niettemin gerecommandeert hehoorlyke sorg te "dragen, dat het water niet werde ïuisbruykl, nogte verquist."
1733. D. VAN CLOON. 348 15 November. Vergunning voor de Preanger Regenten '•hel aloude gebruyk, in soo verre betreft de onldecking 'run buffel-dieven" weder toe te passen. — Invoering van koperen duiten in de Preanger-landen. — Band-' having der contributie ad 500 realen 's jaar s, door de Preanger Regenten <>p te brengen nou de Cheribon sehe Vorsten >voor hei besorgen van vaartuygen ten "üffvocr van eoffij boonen en andere Preanger wharen." Het bewuste gebruik bestond uit bel volgen van het spoor van vermiste beesten en liet «aanspreken dierwegens van de »geenen, die daer by off omtrend woonen, ter plaetse, daer »men helselve [spoor] verliest off komt op te bonden." Slechts bij wijze van proef stond de Regering de vernieuwde toepassing van dat gebruik toe, omdat zij vreesde, dat bet gebruik zoude «strecken tot onderdruckinge van onschuldigen, »zoo als dit door de quaadwilligheyd van den een off ander «heel gemackelyck zoude kunnen geschieden." De invoering van de duiten zoude plaats vinden door de Re genten »van dat benodigdekleyngeldinbetalingeharerwharen, »na mate van noodsakelykheyd, te voorsien." Ontheffing van de bewuste contributie badden bij rekest verzocht de Regenten van Soekapoera, Limbangan, Imbanagara, Tjiamis en Bodjong-lopang. 17 December. Uitschrijving van een algemeenen vast en bede-dag wegens *quaadaardige siektens en meenig 'vuldige sterften" te Hat aria. ''. December. Verpachting run de en (terneene" inkomsten run de stud Batavia voor J 754.
1734. D. VAN CLOON. 349 1734. 2G Januarij. Lasl op de buiten-kantoren tegen «ontydige «en overtollige verstreckingen van gagie na uytterste «vermogen te waken door een nauwkeurige resumtie en «examihatie der zoldye-boeken." Vooral in de Ooster provinciën was men, in strijd met den Artikel-briefen met «successive gereitereerde recommandatiën", zon verre met het verleenen van die uitbetalingen gegaan, dat »niet alleen de vrouwen van zodanige dienaren, die ten •behoeve van dezelve inaand-cedullen hebben gepasseert, daar »op niets het minste tot hun onderhoud kunnen onllangen en •aldus groot gebrek moeten lydcn, maai'ook zelfs veellyds de "transporten onvoldaan moeten blyven." Als straf op deze onordelijke en ongepermitteerde wijze van handelen stelde de Regering: 1° dat alwie eene onnoodige verstrekking van gage zoude hebben geordonneerd, met het te veel verstrekte op zijne soldij-rekening zoude worden belast; 2 n dat, ofschoon het te veel verstrekte mogt zijn ingediend, toch "de zodanige, die haar daarinne hebben vergrepen, »zo veel aan boete ten behoeve van de armen zal moeten «betalen of daarvoor op zoldye-reeck. werden belast, als »te veel verstrekt is geworden." Te gelijk met dezen lasl werden aan de buiten-kantoren toegezonden afschriften van de circulaire van 6 Februari} 1717 en extracten uit de missive van Heeren XVIl nc " van 21 April 1690. alsmede uil de resolutiën der Hooge Regering van 25 Mei IÜ7O en 6 September 1694. 2 Februarij. Bepaling, dat geen President eener Wees kamer te gelijker tijd President van eenen Baad run justitie kou zijn.
1713 A. VAN RIEBEECK. 35 Deze lihcraliteit (?) vond haren oorsprong in eene mislukte zending naar Bandjermasin, van Regeringswege in 1712 onder nomen. itauËu.l-.. Vernieuwing van vroegere bepalingen tegen inbrekers, tegen het gaan des avonds zonder licht door inlanders, enz. Alsoo ons verbod by de placcalen van 7 July 1667 en 31 May 1697 legens het passeeren der inlanderen over'sHeeren wegen en slraalen met eenig geweer, en bysonderlyk des avonds na 9 uuren sonder brandent ligt, en voor al legen bel geweldig intreden binnen imands thuyn, huys of paggeringb na den voorsz. tyt weder groolelykx begint overtreden te weiden, selfs met gebeelc partyen, welke vermomt en gewapend hebben derven onderstacn de huysen der thuynen op Ie rammen ende menschen van haere goederen te berooven, mitsgaders vuur op de daken te werpen; invoegen ten hoogslen vereyscht wert, daer in tydig te voorsien; soo is 't, dat wy op den 28™ der gepasseerde maand July in rade van India gearresteert en goed gevonden hebben, niet alleen de voorsz: placcalen vanden 7 cn July 1667 en 31 en May 1697 ten desen reguarde te iuheereren, maar ook, lot agterhalingc van dal geboefte, de respective officieren van justitie, in welckers jurisdictien die quaeddoenders swerven, wel expresselyk te ordouneeren (gelyk geschied by desen) daer toe alle middelen in 't werk te stellen en ten dien eynde legens hare entreprises altoos een wakend en naspeurend oog te houden. Bovendien weiden de Capitainen der inlandse natiën buyten dese stad by desen gelast, niet alleen alle inlanders, die na 9 uuren sonder brandend ligt, bysonderlyk met eenig geweer, hare campous willen passeeren of wel daer ontrent op 's Heeren wegen bevonden werden, 't sy met goedheyt olï met gewell op te vatten en aen te houden, om den volgenden dag aen den Landdrost te werden overgegeven; maer ook daer en boven, wanneer sy kondschap van soodanige parthyen komen
1734. O. VAN CLOON. 350 Te Makasser had men in strijd mei dit beginsel gehandeld. De Regering was van oordeel, dat deze betrekkingen »seer "verschillende" en ook «eeniger maten" met elkaar strijdende waren. 2 Februarij. Bepaling, dat de Fiscaal bij een Raad van justitie in civiele zaken hel laatst van alle leden zijne slem moest uitbrengen. Zulks was gebruikelijk in de Ooslersclie provinciën, behalve te Makasser. 11 Februarij. Bepaling, dat, «minneer de Gouverneur »n/ hel Opperhoofl ter plaatse, duur eenig vonnis ngewesen is, susHneeren mogte, dal daar iels aan «hapert, of sin om pregnante redenen daar by vonde tbeswaard, 't tg dal hg verineenen mogle aan hel »regt niet te :>/n voldaan af dal in tegendeel de straffe •boven het deliel quam ie oordeelen, den Fiscaal alsdan »in appel zal moeien komen en de gevangen mei hel «proces ter eersier instantie herwaarts [naar Batavia \ pgesonden werden, om alhier door den Advocaat-fiscaal wan India voor den liaad van jiislilic deses easleels r>te werden vervtdgl." Deze bepaling werd gemaakt naar aanleiding van het beslotene op 19 Junij 1733, »tol explicatie dan wel opheldering «van dal besluyt ofte in sleede van dien." Hei thans voorgeschrevene mogt niet anders worden «geprac »tiseerd dan in sodanige gevallen, als hier boven slaan uyl »gedrukt." Uit de "justitieele papieren" moest blijken, dal de Fiscaal op last van den Gouverneur of van hel Opperhoofd in appel was gekomen.
1734. D. VAN CLOON. 351 23 Februarij. Bepaling, dat te Koepang in- en uit gaande regten zonden worden geheven van sandelhout, was en slaven. Die reglen bedroegen: voor een pikol sandelhout V* rijksdaalder, » » » was '/j » » slaaf 5 rijksdaalders. De inning dier reglen moest door pachters geschieden. De bedoeling met dezen maatregel was »om Chinese en •andere handelaars, die d'E. Comp. niet dan schade toebrengen, »den uylvoer deser handelwharen wal difficiel en onsmakelyk »te maken." 5 Maart. Magtiging op dep. Gouverneur-Generaal ver zoeken van dienaren der Compagnie om hunne vrouwen en kinderen mede te nemen naar de hun aangewezen standplaatsen, builen Rade van lndië af te doen. 2ü Maart. Bepaling, dat in lijfstraffelijke geregts-zaken niemand »ten synen eggen behoeve en ter beswaering »van een ander" een eed mogl afleggen. De Regering was van oordcel, dat zoodanige eed »niel alleen •bnyten practycq is", maar ook «aanloopt tegens de reden." Daarom was het ook «ongeoorloofd de presentatie van ■eede by recollement te laten influeren." De Officier van justitie moest zich tevreden stellen met »hel simpel persisteren der declaranten by hare gegeven "declaratie." Ken eed kon alleen gevorderd worden van »de sodanige, "die in het geval niet gemesleert syn of daar cenig deel "hebben, en getuygen kunnen." t> April. Bepaling, dat de godsdienst-oefeningen in de hmteels-kerk te Batavia des avonds te G ure in plaats ean te 3 ure een aanvang zouden nemen.
1734. D. VAN CLOON. 352 Behalve zij, die in de kerk tegenwoordig moesten zijn, en de militairen van liet garnizoen, onder toezigt van een onder officier, waren er gewoonlijk niet meer dan 2 a 5 personen ltij de godsdienst-oefeningen aanwezig en zulks wegens »de •excessive helle, welke men alsdan onderhevig is." 19 April. Miiigalie run het plakaat run 30 Juni 1651 tegen lid aan boord gaan van aankomende schepen. Alhoewel \vy ons om bysondere goede redenen in den jaare 1751 hebben genoodzaakt gevonden hél placcael, op den klet sten Juuy des jaers 16!>1 geëmaneert legens het aen boord varen van 'sComp 8 dienaren off burgers aen eenige aenkomende scheepen te deser rheede binnen den tyd van drie daegen buylen consent ofte permissie, 10l refrenatie van versebeyde ongere geltheden, dewelke daer omtreht waeren doorgebroken, te re noveeren en dus de voorsz. ordre, die op een onheschaemde en stoutmoedige wyze door sommige, nyl insigle van een on geregelde eygenhaet en zugl tol gewin, ten nadele van's Comp* onderdanen en ingeselenen wierd overtreden en hyna scheen in ongehrnyk geraekl Ie wcsen, weder volkomen in (rein te brengen, nieltegenslaende den dienst vande niaelscbappye om veele insigten eerder quam te vereyschen, dal omtrent de penaliteyt, l>y het voorsz. placcael gestatueert, eenige verande ring en miiigalie wierd vaslgeslell en ingevoerd, soo is, ten aeusien van dit laetstc by ons naderhand in consideratie gekomen wesende, dat de voorsz. insolentien sedert de ged renovatie 10l soo verre syn komen te cesseren, dat de inconveniënlen, waerover bevoorens by continuatie wierd klagtig gevallen, niet meer werden vernomen en dus de regie tyd ge booren is om ons eerste voornemen in 't werk te stellen, op den 26 eB Juny des verleden jaers in rade van India verslaen en goedgevonden, niet alleen sulks in desen tyd om voors. redenen niet langer aytgestell te laten, maer, voor soo verre als bel belang van de maelschappy komt te vereysschen, den rigeur van hel voois, placcaet eenigsinls Ie modereren en al
1734. D. VAN CLOON. 353 DEEL IV 2.3 verder omtrent de dacr by geslalueerde geldboete, len op sigte van 's Comp 8 dienaren, eenigc verandering te maken, maer ook uyl dien hooide ten selvcn dage gearresteert de arbitrale correctie en het deportement, in voegen by het voors. biljet hoven een mulcte van 200 realen tegens de burgers en dienaren vande Conip 1 " is vastgesteld, te aboleeren, mitsgaders te sta tueeren, gelyk \vy statueeren by desen, dat, in gevalle een burger dan wel een ander inwoonder deser colonie tegens den inhoud van het meer ged. placcaet, het welk wy wel expres selyk begeeren, dat, voor sooverre betreft het daerin begrepen staende interdict, in volle kragt blyven sal, in den aenstaende mogte komen aen te gaen, sal verbeuren een boete van 200 realen sonder meer; dog den overtreder synde een dienaer vande Comp'', sodanige somma gelds, als aen gagie in eenjaer komt te verdienen; werdende niet tegenstaende de voors. ver sagting en verandering van en omtrent de voorige penaliteyt, waer toe wy om seer goede redenen syn getreden, aen een iegelyk, die hel aengaen mag, de novo gelast op de uytvoeringe van het meer ged. placcaet sonder cenige conniventie te letten en tegens de con trarenteurs met alle rigeur te [trocedeeren, wyl wy sulks tot mainctien van goede ordre en ter ontwykinge van alle ongeregell beden voor den dienst vande maalschappye en tot welstand van ilesé colonie aldus bevonden hebben Ie behooren." De afschaffing geschiedde, zoowel »ter onlwyckinge van »een party verkeerde denkbeelden en misnoegen onder de "gemeente", als omdat de Regering »de geslalueerde poena "lileil legens de overtreeders, in'l generaal genomen, voor »al Ie rigoreus en niet geproporlioneert na de misdaat" aan zag. Ook vloeiden uil de deportatie allerlei »inconvenienlen" voor de Compagnie voort. Want door overtreding van het verbod kon men zich willekeurig ontslag uil Compagnie's dienst bezorgen. De resolutie der Hooge Regering, waarbij tot de miligalie is besloten, dagteekent van 20 Junij 1735. 23 April. Aanstelling van een derden organist te Batavia.
1734. D. VAN CLOON. 354 De Portugesche binuen-kerk was ook een orgel rijk geworden Het tractement der drie organisten bedroeg voor elk hunner: 1G rijksdaalders voor de eerste U jaren 20 » o « tweede • » 24 « » » derde » » van hun verband te belalen uit de kerkelijke middelen. De in 17.14 aangestelde, derde organist was een matroos. ".rjrSr Vernieuivde afkondiging van alle plakaten, speciaal dat van 31 Mei 1697, tegen *samenrottingen van slaven »en linden', diergelyken geboefte op de bruggen en »aan de hoeken der straten", tegen het dragen run wapenen, enz. »By wegen van ampliatie" werd aan alle slaven verboden »hel gebruyk van de soogenaemde sarrongs of eenige andere ■ kleedjes, op soodauige wyse, als 10l bel bergen van geweir «doorgaans gepractiseérl werl." De poenaliteil was dezelfde straf als op bel dragen van wapenen, »alschoon by deselve geen geweir raogle gevonden «werden." 5 Julij. Last op het Collegie run Schepenen, bij echt- scheiding van broodbakkers te Batavia, het privilegie der broodbakkerij tusschen de scheidende man en vrouw Ir laten «opveylen, om aan de meestbiedende afgestaan "Ie werden." 9 Julij. Lasi op den Raad van justitie te Batavia, *by het siaiiiereii van baiinissenienl binnen de Indische gewesten, »geen bepaling run plaats te maken, maar suis aan 'het goedvinden der regeeringe gedefereerd te laten." Meermalen bad zulks de Gouverneur-Generaal »by monde" aan den, in Kade; van Indië aanwezigen President van den Baad van justitie verzocht, maai' Ie vergeefs.
1734. D. VAN CLOON. 355 Huishoudelijker kunnen voorzeker rcgerings-aangelegenheden niet behandeld worden. 50 Julij. Magtiging op Wees- en Boedel-meesteren de hun toevertrouwde gelden bij wege van hypotheek uit te zetten op landerijen, en:., gelegen binnen de buiten posten van Batavia. Door het overlijden ol' teruggaan naar Nederland van ver scheidene, «vermogende heeren en andere capitalisten" waren vele hypotheken op huizen, tuinen, arak-stokerijen, suiker molens en landerijen, gelegen huilen Batavia, opgezegd; en »Ihans genoegsaem geene, ten minsten seer weynige gevonden «werden, die vermogens of genegen zyn hunne gelden op »vast hypotheecq, huylen dese stad gelegen, ter leen te ver "Strecken." Vaste goederen waren bovendien >merckelyk in prys ge •daalt." Reeds in 1718 hadden Weesmeesteren »de besit •ters van landeryen een aanmerkelyke som, met de uytterste «nioeyle en perycul des waerelds, doen opbrengen, dewyl "deselve door verval in verre na zoo veel niet meer waardig "waren, als Weesmeesteren daar op gegeven hadden." 1 Augustus. Bekendmaking, dat de builen-regenten van hel Lasarus-huis verantwoording zouden doen van hunne gestie. 1 September." Vernieuwde afkondiging van de pktkaten betreffende de ■ihuijsvaerders." 2 September. Uitschrijving van een algemeenen rust-, dank- en bede-dag wegens hel aanstaande vertrek eener retour-vloot. 3 September. Vergunning voor repatriêrende leden van de Hooge Regering i lijfeigenen {slaven of slavinnen
1734. D. VAN CLOON. 356 mede te nemen, onder voorwaarde, dal "het gewone 'transport' en kost-geld voor de heat- en weder-reyse, •by aldien de lieeren Meesters helselve quanten aj tè «vorderen, sol moeten betaalt werden." De Indische Regering verleende zich zelve die vergunning, omdat de vroegere gelijkstelling in dil opzigt van leden der Hooge Regering met geringere dienaren der Compagnie »tot • vermindering van den luyster en aglbaerheyd der regeering «noodsakelyk moet slrecken." Ook" 1 nopens hel naar Nederland gaan van kinderen der leden van de Hooge Regering blijkt een zeker gebruik be staan te hebben, hetgeen niet gereglementeerd was. 11 September. Bepaling, dal een ongehoorzaam lid van den Raad van Indiê moest worden gesteld 'buiten gagie »en tractement, blyvende in de bedieninge van syn ampl." Reeds in 1681 en 1694 hadden Heeren XVII" 1 '" dil voor schrift gegeven, hetgeen zij nu herhaalden. 14 September. Bekendmaking, dat de Diakenen op 20 September 1734 openlijk in de Portugesche kerk verantwoording zonden doen hunner gestie over het jaar 1733. 17 September. Aanstelling van een tweeden land meter te Batavia op een tractement van f 32, — 's maands. 24 September. Toekenning aan de leden, secretaris en bode van de Weeskamer te lialavia, gebrngkt werden in commissien in en over saken, waar om • trent de 40'' penning niet is toegestaan", van het zelfde daggeld, <ds bij bet Collegie van Heemraden gebruikelijk was.
1734, D. VAN CLOON. 357 Aanleiding hiertoe gal' het bepaalde op 50 Julij 1754. Hel daggeld moest betaald worden door »dc geene, ten nviens versocke en behoeven sodanige commissie gedecer • necrl werd." 24 September. Toekenning aan den eersten land/meter van '/» e» aan den tweeden van V, van hel salaris raar liet meten van landerijen en erven, geleoen builen de stad Dalaria. 50 December. Magiiging op de gouverneurs, enz. van laiitrn-kunloren: l n «den Officier der juslilic te ordonneren tot alle extra «ordinaire exploicten van arrest op personen en goede ren, soo wanneer eenig misdadiger in flagranti deliclo »mogte werden bevonden, of er in der salie peric aluin «in mora mogte resideeren: in hoedanigen gelegentheyt denselven ook de gecommitteerden» van de maand sal >vermogen Ie ontbieden en daartoe te gelasten, of wel ■andere leden van den raad, die het gereedste aan de hand moglen wesen, committeren; mits daarvan in 't vervolg en op zyn tyd behoorlijk kennisse latende •geven aan den president van den raad, ten, fine die "hctselve daarinne relateren en den regier sodanig •dispnneeren moge, als na examinalie der sake volgens «den regie en in goede justitie bevotulen sal werden te •belmoren; 2° «een der geeommillecrdens vande maand dan wel alle «bcydc in den dienst der E. Comp. benodigt liebbende, «die t'employeeren; wanneer de president, na bekomene «kennisse, in deselver plaatse andere sal moeten nomineren «omme de voorvallende commissien waar te nemen." Deze magiiging was hel gevolg van nioeijelijkheden, voor
1734, 1735. D. VAN CLOON. 358 gevallen op Banda, naar aanleiding van de resolutie van 25 Junij 1732 in zake regtspraak op de buiten-kantoren. 50 December. Verbod Icijcn hel beleggen van builen- yeivonc vergaderingen van Raden van justitie op de buiten-kantoren nsondcr speciale voorkennisse en toe- y>stemming van den Gouverneur." 50 December. Last op de Raden van justitie op de buiten-kantoren -«prealable kennisse aan den Gouver «neur te laten geeven en desselvs approbatie te doen "Versoenen, wanneer de totiuure den officier isgeadju odiceeri geworden, alvorens met hei scherper examen te ■«mogen voortvaren." De Regering achtte »de tortuure ofte paleye een gebrekkelyk «middel ter ontdecking van de waarheyd" en hield zich overtuigd, dat »door geene genoegsame ervarentheyd van den »regier" dat middel «veel te ligt geappliceert werd." Zij vaardigde daarom bovenomschreven last uit, «ten fine »niet dan met de uyterste omsigtigheyt en precautie zodanige «provisie in het werk gestelt werde, die vol sorge en gevaar »is, mitsgaders hy eene ontydige applicatie ten principalen »niet kan werden gerepareert." '( December. Verpachting van de «generale en gemeené" inkomsten van de stad Batavia voor 1755. 1735. 10 Januarij. Verbod voor de buiten-kantoren aan den xval onbruikbare kanonnen Ie verruilen legen goede kanonnen, aanwezig aan boord run Compagnie'B schepen.
1735. D. VAN CLOON. 359 De Regering noemde zoodanige handelwijze, o. a. te Makasscr gepleegd, een «ongepermitteert en seer onvoorsigtig gedoente." 11 Januarij. Aanstelling van tivee archivarii ter generale secretarie. Door gebrek aan loezigt, waren vele slukken in het ongcreede geraakt. IS Januarij. Uitschrijving van een algemeenen vast- en bede-dag wegens cene koorts-epidemie. Nademael de swaere en gevaerlyke siektens, ten principalen bestaende in seer quaedaerdige, soo niet besinettelyke koortsen, waermeede hel God de Heere hehaagt heeft dese stad en ommelanden nu sedert ruym twee jaeren te hesoecken, tot nog toe niet komen te ccsseeren, maer ter contrarie sedert eenigen tyl der maten weder syn doorgehrooken, dat daer door veele menschen seer schielyk werden weg en ten grave gerukt, soo is op den 14 en deser maend in rade van India ten hoogsten nodig geoordeell en dien volgende goed gevonden om, even als in den aanvang van hel. gepasseerde jaer, met cenpaerige stemmen en herten weder onse loevlugl teneemen I"! de goddelyke barmherligheyd en uyl. dien insigte tegens aenstaende Woensdag, sullende wesen den 19 pn deser lopende maent January, uyt te schryven en te doen vieren een alge meene vast- en hedendag, om den goedertieren God, soo binnen alle de kerken deser steede, als ten eylande Onrust en het admiraels schip te deser rheede, met nedrige en hoetveerdigc herten te bidden en te smecken om de vergiffenisse van onse menigvuldige souden en overtredingen en dat het syne heyligc Majesteyt behagen moge desselfs slaende hand in gunst en genade van ons af te wenden, mitsgaders van die besoekingc t<'. verlossen, tot groolmakinge van Synen heyligen name en welstant van 's <iomp s staet en dese colonie; waervan dan al mei eenen verstaen is de behoorlyke afkondiging op nacst koniende Sondag, den 16 cn deser, in alle de kerken vanden
1713 A. VAN RIEBEECK. 36 te erlangen, deselve buyten hare campons Ie keer Ie gaen en te apprehendcrcn off wel, in cas van resistentie, sonder scrupule onder de voet te stooten, mits daer van den volgenden morgen kcnisse gevende aan den Landdrost: aen welcken Landdrost off wel desselfs Substituten de gem'. Capiteyns ook t'elkens soo veel gewapende manschap nyl hare campons sullen moeten bysettejQ, als deselve lot diergelyke exploicten sullen komen te vorderen. En werd als nog een igelyk liuytcn dese stad geaulhori seert, even als by 't placcaat van 3 en July 1667 ingevoert is, alle onbekende inlanderen buyten bare paggers en van bare huysen 's avonds van half seven uuren 10l des morgens ten half ses uuren met gewelt af te weeren, ja selfs te doodcn, sonder voor eenig ongemak te dugten, mits daervan ilen volgenden morgen kennis gevende aen den Landdrost; alles onvermindert de pligt der posthouderen in de buyten forten ende patrouillianfen uyt deselve, om op soodanigen geboefte by nagt vuur te geven, wanneer sylieden haer niet willen laten apprebenderen en liaer lieden geweer bevorens van haer afleggen, dewyl wy zulx tol ruste van dese colonie soodanig bevonden hebben te behooren. October. Uitschrijving van een dank-dag wegens den vrede, gesloten (e Utrecht den ll den April 1713 tusschen Nederland en Frankrijk, en van een bede-dag wegens hel aanstaande vertrek van de retour-vloot. Alle handwerken en neeringen moesten op dien dag »cesseren, »op soodanige boeten en penaliteyten, als daer toe by de placcalen »van ouds gestatueerd syn". 30 October. Afkondiging van bovenbedoelden vrede. Bij de uitwisseling der ralificatién op 12 Mei 1713 was eene supplementoire acte gepasseerd, waarbij o. a. is over eengekomen, dat op den ll d,n December 1713 alle daden van vijandschap moesten ophouden »van en over de linie, in alle "plaatsen van de werelt".
1735. D. VAN CLOON. 360 predikstoel, mitsgaders op Maendag, den 17™ dacraen, van het stadhuys door den bailliuw, ter presentie van gecommitteerde Seheepenen, te laten doen, ten cynde alle handwerken en neeringen gedunrendc dien dag mogleu cessceren, op sodanige boete en penaliteytcn, als daertoe hy de ])laccaten van ouds gestalueerd syn. 21 Januarij. Bepaling, dat "/< de huiien-kunloren Cura toren ad lilcs ten laste run boedels niet meer in rekening tnogten brengen don 5 pet. run de verkochte goederen en 1 pet. voor »het manieeren en invorderen tier eon «lantcn, dewelke in ecu boedel gevonden werden of oj> •het overlijden uytstuunde waren." Te Batavia bestond dezelfde regeling; zonder eenig regl werden op de buiten-kantoren vacatie-gelden voorden Curator ad lites en voor gecommitteerden hij do inventarisatie, vendutie en »het honden van dingtale", onkosten voor hel opmaken der hoedel-rekening, salaris voor den Bode, gong-slag, enz. in rekening gehragt. .* 15 Februari]. Vaststelling van een eed-formulier voor de taxateurs van vaste goederen. Vroeger waren die taxateurs, hoewel door de Begering aan gewezen, onheëedigd. Het formulier bevat niets bijzonders. 18 Februarij. Bepaling, dat m justitiële zaken geene "ophalinge der stemmen van absente leeden" mogt plaats hebben, •tenzy de uylterslc noodsakelykheyt hetzelve onvermijdelijk maalde en de vergadering :ig te swak •ofte beneden hel vaste getal run veeven bevond."
1735. D VAN CLOON 361 18 Februarij. Last »[> de regterlyke collegiên in den aanhef hunner vonnissen bekend Ie stellen de namen der reglers, die ecnig vonnis hadden geveld. Zulks diende als controle op het aantal regters. I Maart Bepaling, dal, zoodra zieke Compagnie's die naren in het hospitaal te Batavia werden opgenomen, hunne soldij-tekeningen immediaal" afgeschreven en aan den hoehhouiler van hel hospitaal overgegeven moes ten worden. ■ — Verbod voor dien boekhouder schuld rekeningen aan Ie nemen o/ in- Ie schrijven, tenzij de. zieken van eeltig builen-kanloor zonder formeele reke ning waren aangekomen. i Maart. Bepaling, dat bij begrafenissen te Batavia van Conslubels-majoor en van militaire Kajnteinen hel kleine bataillon van hel kasteel (108 man) zoude medegaan. -A.. PATRAS. 25 Maart. Openstelling van de vaart en handel op den overwal voor Javanen, '•voor soo verre met den teneur "der contracten", niet den Soesoehoenan gesloten, over eenkwam. Deze openstelling, verleend op verzoek van den Soesoehoe nan, was eene afschaffing van het bepaalde op 24 Junij 17.ï2 ten aanzien van scheeps-passen. Sluikhandel in opium en «kleeden" bleef, op grond der contracten, verboden. De Regering voegde aan de openstelling de voorwaarde, "dat de excessen en overtredingen geweirt blyven door een ' prompte executie van sodanige ordres, als syn Hooghcyt [de
1735 A. PATRAS. 362 • Soesoehoenan] sal dienen Ie expedieeren tcgons een quaat, «waar uyl seer groote schade en ongerief voer de Conip" kom I »voort Ie vloeyen." 6 April. Vernieuwing van de voorschriften van 8 Januarij 1681 nopens het grosseren en run 1 Decem ber 1685 tegen onnoodige extensie der schrifturen" in processen. Vroeger was verzuimd aan die voorschriften ecne strafbe paling loc te voegen, waarom liet Collegie van Schepenen hij deze gelegenheid vaststelde, dal «de gene, die desc ordres komen Ie transgredieren, zullen verklaard werden geen salaris »in de zaeke, waarinne zy haer invoegen voormeld komen te «buyten Ie gaan, verdient te hehhen en bovendien gecondemneerd •in een boete van vyif en twintig rd' ten behoeve van den «armen, voor ider schrift uur, in dewelke die absurdileyt zal «wesen gepleegd." «Al 't zcdert cenige jaren herwaards" hadden de procureurs • als in train en gewoonte gebragt liaere schriftuyren zeer «large te doen schryven, mitsgaders daar en boven deselve »te extendeeren en vergrooten met onnodige en veel tyds «impertinente allegatien en wanschikkelykc stellingen." Dikwerf behelsde «een geheele hladzyde maer eenige weynige «woorden"; en de ervaring had geleerd, dat men, «zomlyds «door die schriftuuren gcdupeerl en bedrogen zynde geworden, •in de taxatie [van hel salaris] hel spoor byster was geweest." Het lezen en «resumeeren van zoodanige schriftuuren was «ten uytlersten lastig en taedieus"; ook verloor men «door «het gedurig en yder moment te moeten omslaan van een ■ blad de attentie en connexie der zaeken." «Zeer aanstotelyk en ergerlyk" was «de manier, die men • omtrent het opmaken, schryven en extendeeren der decla «ratien van oncosten en salaris ter secretarie [van Schepenen] «had geïntroduceerd, alwaar zulx door clerequen, die men
1735. A. PATRAS, 363 "liet meest favorisceren wil, werd verrigt en uytgevoert, "Waarna deselve alsdan vervolgens door den eerste goswoorc "klerk werden nagezien en zy licyde daarvoor ider een post »op voorn, declaratien komen te erlangen." De eerste gezworen klerk (griffier) werd daarom aangeschreven "zorge te dragen, dat de voors. declaratien werden geschreven "inet zoo veele regulen op ider zyde en zoo veele letteren "in ider regnl", als op 8 Januarij 1681 was gelast, »en in "zelver voegen te letten en te effectueren, dat het hoofd van "ider declaratie komt te beginnen met de eerste vouw en niet ter halver blad, gelyk men dit laaslc althans gewoon "is te doen, op poene, dat, zoo wel den gcm. eerste geswoore "klerk, als die geene, door dewelke de declaratien werden "opgemaakt, contrarie doende, telkens, ider voor haar hoofd, "al mede zullen komen te vervallen in een boete van vijfl "en twintig rd"., te appliceeren als vooren." 15 April. Bepaling, dat hoofden in de Preanger en Jakatrasche hoven-landen misdadigers wel provisioneel in hel blok mogten sluiten, maar niet in de ketting. Deze regeling wordt hij deze gelegenheid »de oude methode" genaamd. 26 April. Bepaling, dat de Rotterdammer poon ie Batavia 10l 's avonds !) uur geopend zoude blijven. Behalve de ISieuwpoort werden alle poorten van Batavia 'usschen 6,50' en 7 uur gesloten. De Begering maakte nu eene uitzondering voor de Rotter dammer poort, »uyl aanmerkinge van hel ongeiiieene gemak, "dat veele inlandse Christenen, soo binnen als buyten de stad "Woonagtig, zoude werden loegebragt omtrent de bywooningc •van den godsdienst, dewelke twee maals ter week, des avonds, "in de Portugeese taaie geoelfend werd." Ook overwoog zij, dat in de buurt van de Rotterdammer poorl geen «mahometaans en ander gespuys" meer woonde, zooals vroeger.
1735 A. PATRAS. 364 17 Mei. Vermeerdering van hel aantal aansprekers te Halaria van i tot 8. — Instructie voor die aan sprekers. De aansprekers werden door liet Collegie van Schepenen benoemd. De door Schepenen ontworpenc en door de Hoogc Regering goedgekeurde instructie luidt, als volgl: De aensprekers off dienaers vande hegravenissen, dewelke alhier vier in getal syn, sullen een iegelyk, lictsy groot of kleyn, soo binnen als huylen de slad in de voorsteden, tot hel besorgen der hegravenissen sonder onderscheyd met de ver cysclile beleefdheyd ten dienste moeten staen; ten welken eynde sy haci' ook gestadig present en in een ordenlelyke slaat sullen moeien houden en bevinden. Waer en tegens ook niemand der ingesetenen, binnen 01l buyten de stad, tol het rondbrengen vande dood off hegravenis brieven en wat dies meer sy, imand anders als de voorsz. aensprekers sullen mogen gebruyken, op een boete van vyfl en twintig rd s ., zoo voor de gecne, die daer toe imand anders heeft g'cmployecrd, als degeenc, die sig daerloe heeft laten gebruyken. Den aenspreker, die in een slcrffhuys, helsy groot off kleyn, werd geroepen, sal sig ten spoedigslcn derwaerds moeten begeven, sonder aldaer een ander in syn plaats te mogen senden, ten waerc hy door siekte selvs buylen slael was, als wanneer hy daertoe een van syne andere mackers sal mogen nemen, dewelke in soodanigen geval sulx niet sal vermogen te weygeren, maer gehouden wesen sich, so ras doenlyk, int slcrffhuys te vervoegen. Welk laaste in dier maniere ook sal moeten geschieden en sonder ceuige tegenspraak stand grypen, wanneer die geene, dewelke des avonds ofte des nagts geroepen werd, op die tyd de wagl soude mogen hebben. Degecne, die geroepen werd, sal ten eersten van de vrien den int slcrffhuys moeien versoeken een briefje, op wat wyse
1735. A. PATRAS. 365 sy de ilood van den overledene, willen ltekend geniaekt hebben, "ui ingevolge van dien aloinnie de weel te gaen doen. Soo als mede dengeene, die door de vrienden in hel slerff l'uys geroepen en versogt is, niet alleen binnen de stad, maer °<>k buyten inde voorsleeden de dood van den overledene selvs sal moeten bekend maken aen alle de geene, die hem sullen Wesen opgegeven, sonder dat het hem vry sal staen een ander daertoe te employeeren, op poene van deportement en arbitraire correctie. Dog, indien der selver getal te groot mogte syn en daeromme s nlx ler behoorlyker lyd door hem alleen niet soude konnen Werden verligt, sal denselven sulx aende vrienden int sterffhuys 'Hoeten te kennen geven, mitsgaders met derselver loeslcni niinge een ol' meer van syne mackers 10l hulpe mogen nemen, dewelke, ider voor haer hoofd, daervoor alsdan sullen genieten soo veel, als bier onder is ter neder gesteld. Als de dood van den overledene bekend gemaekl is, sal 'Ie geroepen aenspreker sig ten eersten wederom moeten 'aten vinden int sterffhuys, so om verder te verrigten, het geene hem aldaer nader mogte werden belast, als om Ie v ernemen, wanneer hy de doodbrieven sal moeten komen "alen, mitsgaders hoeveel aensprekers men begeerd om voor het lyk Ie gaen, met het. geene alsdan verder haer pligt is e n waervan hy deselve aensprekers als dan ten eersten de lodige kennisse sal moeten geven. By het overnemen der doodbrieven nyt handen van de vrienden inl sterffhuys sal den aenspreker deselve een voor e en moeten nasien om te ontwaren, off in deselve geen namen hekend staen van menschen, welkers persoonen off woon* plaatsen hem onbekend syn, in welken geval hem daar van d e nodige onderreglinge sal moeien werden gegeven, of sul a udersints ongebonden wesen na sodanige menschen ie gaan s "eken. Wanneer de geroepen aanspreker ler bestellinge meer dan dertig doodbrieven moglen werden overgegeven, sullen de vrienden in 't sterffhuys, op dat deselve ter behoorlyker lyd sou
1735. A. PATRAS. 366 den konnen werden rond gebragt, moeien toelaten, dat liy daartoe tol hulpe een van syn mackers komt te gebruyken, dog hooger in getal wesende dan liondert stux, sal eenderde aanspreeker mogen werden g'employeerd; en meer als twee hondert ditos komende te importeren, sal de vierde aanspre ker almede mogen werden gebrnykl, en snlx ider voor baar hoofd onder sodanigen betaling, als bier beneden nader is g'expresseerd. Ende sullen deselve brieven door de aansprekers op een ordentelyke wyse, mitsgaders zoo vroeg mogelyk, moeten werden rond gebragt, sonder dal sy daarvan eenige onbesteld sullen mogen laten, op poene yan deportement en arbitraire correctie. Als ook op gelyke poene, indien sy, na bel rond brengen derselve, komen Ie weygeren ofl baar onwillig Ie loonen, nog soodanige andere doodbrieven mei den eersten te bestellen, dewelke mogten vergeten syn en baar door de vrienden in'l sterl'huys ler rondlirengïnge werden ler band gesteld. De aansprekers, welke de doodbrieven rond brengen, sullen soo wel mans als vrouwen, die op de begravenisse om liet lyk Ie dragen versogl werden, in civiele en beleefde termen moeten aH'vragen, off sy sullen komen dan niet, mitsgaders derselver antwoord aantekenen en de vrienden in't slerlïliuys daarvan de nodige kennisse geven, op dal des Ie beter staat op de dragers, bet besorgen van mantels, ete. kan werden gemaakt. Indien bel komt Ie gebeuren, dal. een a twee aanspreekers sieck ol' buyten staal syn, en dat noglans alle vier de aan sprekers gereiiuireerd werden, off dat de vrienden in 't sterl'huys begeeren, dal 'er meer als vier aansprekers voor bel lyk moeten gaan, so sal de geroepene aanspreker daar van ten eersten ken nisse moeten geven aan den beere president van Schepenen en geen andere noodbulper daartoe mogen nemen, als syn WelEd. hem komt te ordonneeren, 'I welk ook plaats sal hébben, inge valle verscheyde lyken op eenen dag ter aerde moesten besteld worden ; suilende bel voorsz. aanspreker egbler vry staan daartoe eenige personen aan wel gem. lieer president Ie mogen voordragen.
1735. A. PATRAS. 367 Wanneer een aanspreker buyten de stad, in de een off an dere wyk, in't slerffhuys van een inlander werd geroepen, sal den selve sonder hulp van imand syner mackers gehouden Wesen om alleen de dood hekend Ie maken, mitsgaders de doodbrieven te bestellen en rond te brengen in die wyk, daar hel slerffhuys is staande. Dog, indien de vrienden in soodanig een slerffhuys komen te hegeeren, dat de dood van den overledene insgelyx in andere Wyken en landwaards in aan sommige persoonen moei wer den hekend gemaekl en doodbrieven besteld, soo sal den voorm. •''finspreker, na male vande verheyd des wegs en getal der voorsz. persoonen, daartoe onder gelyke betaling een a twee syner mackers tot bulp mogen nemen. En sal den aanspreker de vrienden in sodanigen sterflhuys inselver voegen ten dienste moeten slaan, als andere ingesetenen alhier, sonder dal hy echter sal verpligt of gehouden wesen, Wanneer hein sulx mogt gevergl werden, om pinang, toe backs pvpen off iels diergelyks aan de mensehen, die ter be- Rravenisse gekomen syn, te moeien uyldeeleii. Maar sal den aanspreker, hoven en behalven dese instructie e 'i naar hel gunt al voor langen tyd in een wettig en goed gebruyk geweest is, sig ook moeten reguleeren naar de ordres, ") de edele hooge regeringe bereyds op het slok van de begravenissen g'emaneerd of nog te emaneren. Gelyk ook den aanspreker gehouden sal wesen wel speciael Ie lellen, wie al van de versogte vrienden, soo om te dragen, Ws urn achter het lyk te gaan, alvorens in't sterffhuys succes* Sivelyk aankomen, en daarvan op de hegravenis- en dragers -rol ( 'Xnele aantekening Ie houden, om de vrienden van't slerffhuys, "aar de gedaane begravenisse, te kunnen dienen 10l narigt. Soo als insgelyks den aanspreker als dan de hegravenis- of °proep-rol sal hebben overluyt op te leesen, met behoorlyke •'llenlie en vereyschte distinctie van de naameii en quahleylen van ,|,. heeren en vrienden, die ter begravenisse gekomen en vervolgens op de relle aangehaald syn, sonder daar omtrent '-t'nigsinis te haperen of eenige ongeregeltheden te committeeren,
1735. A. PATRAS. 368 op poene van deporlement en arbitraire correctie, naar exigentie van saken. En sullen alle de aansprekers,, op dat se by een yder be kend mogen werden, boven de post van hun deur doen op hangen een vierkant schild, daar op aanspreker en waar onder de naam van de aanspreker met witte letters op een zwarte grond staat. Voorts sal ider aanspreker off noodhulp, voor het bekend maken van de dood, twee rd 8 ., mitsgaders voor het bestellen en rond brengen der doodbrieven, item dal voor liet lyk ge gaan en de begravenisse naar behooren bediend heelt, drie rd 8 . van de vrienden, erffgenamen of executeurs, dan wel de geene, die het bestel der begravenisse heefl gehad, mogen vorderen, sonder meer, op poene van deportemenl. 19 Mei. Vernieuwing van de op 23 Mei 1730 afge schafte gastmalen of °collations. ,: De motieven voor deze inconsequentie waren 1° dat »de presente omslandigheyt van saaken sulx geensinls • komt te verbieden"; 2" dat het houden dier gastmalen »by veele van de gemeente »en voornamentlyk onder de burgerye altyd is aangesien »voor een soorl van plegtigheyl, in welkers uytvoeringe »en bywooninge een douceur en eere lag opgeslooten." 23 Mei. Vernieuwing van plakaten tegen het snoeijen van geld. — Verhooging in waarde van pasmunt. Alsoo wy tot onse uyttersle ontstigtinge én ergernisse komen te bevinden, dat de successive g'emaueerde placcaten, sou legens het schroeyen, snyden en verligten der gangbare munten en wel insonderheyl der dubbelde sluyvers, waer omtrent dal vervoeyelyk en pernitieus quaet na de ondervinding» wel bet meeste plaets heeft, als legens den invoer van sodanige ge schroeyde, gesnedene en verligte geld-specien nvt andere gewesten met veragtinge der daer legens gestatueerde swaere
1735. A. PATRAS. 369 a 24 penalileylen door de bael- en schraepsugl vaa veele ingeselenen, mitsgaders meer andtre onwettige en ongepermitteerde oorsaken op een schendige wyse werden overtreden en daer door het voorsz. ondeugende payement lot sodanigen menigte althans is aengegroeyt, dal genoegsaem niet anders onder de gemeente gesien werd ende daer uyl bereyts veele commotien en brouille rien syn verwekt geworden, mitsgaders uyt dien hoofde het belang van hel gemeene hest en hel heyl der gemeente volslagen komt te vereysschen, dat tegens hel. voorsz. quaedaerdig en pernitieus gedoente nader voorsien werde door soodanige middelen, dewelke bequaem en van dal gevolg kunnen werden geoonleelt, dal soo wel de gemeente van het groole ongerief, nadeel en schade, dewelke daerdoor bereids geleden heeft en nog verder sonde onder hevig raken, voorlaen bevreid, als daer henevens alle verdere inconvenienten en opschuddingen legen gegaen en ontweken weiden, soo is 'I. dal wy, daer over te mecrmaelen onse ge dagten hebbende laten gaen en overwoogen de middelen, dewelke ter hereyking van dat goede oogmerk souden dienen in't werk gestelt te werden, op den 26 en der jongst gepasseer de niaend April in rade van India hebben goedgevonden en verslaen, soo als wy goedvinden en verslaen hy desen, niet alleen de placcalen en ordonnantien, dewelcke op dit stuck successivelyk syn gemaekt en uyl gegeven, en wel insonderheyt die van den 16'" April 1711, 26 November 1727 en 25 Juny des jaers 172!>, te confirmeeren en dienvolgende by renovatie alle de geschroeyde, gesnedene en verligte dubbelde en eukeldc stuyvers, mitsgaders alle andere gangbare munten voor ongangbaer en biUioen te verklaren en de uytgave en ontfang van dien, onder wat pretext het ook soude mogen wesen, aen alle en een icgelyk te verbieden, op de pene, daer tegens by de voorsz. placcaten gestatueert, mitsgaders al verder daer be nevens op straffe des doods het schroeyen, snyden en verligten van den dubbelden en enkelden stuyver en andre gangbare munten, mitsgaders den invoer derselve, al was het eeniglyk om te versmelten, in diervoegen, als dat by het placcaet van den 2;j" Junv 1729 g'expresseert staat,teinterdiceeren,maar
1713. A. VAN RIEBEECK. 37 In Indie bleef alzoo de oorlogs-toesland nog ruim eene maand voortduren, toen daar de vrede reeds was afgekondigd. a 0 October. Last op den Water-fiscaal de retour-schepen, J 4 dagen voor hun vertrek, naauwkeurig in persoon te visiteren, de onwettige kisten, of andere bagage van particulieren daaruit te verwijderen en vervolgens vgewel dit/cis en kaffers" op die bodems Ie laten verblijven »om •met liet vorder aan boord brenijen der kisten en goederen nu hel reglement van 30 October 1711 te handelen". 50 October. Bepaling, dal voor slaven en slavinnen, medegenomen naar de Kaap de goede hoop of naar Nederland, in Indië voor de heen- en terug-reis trans- port- en kost-geld moest betaald worden. Dit voorschrift, afkomstig van Heeren XVII nen , moest strek ken om het raedenemen van slaven en slavinnen »wat diffi »cielder" te maken, aangezien Heeren XVII ncn van die lieden "dagelyx veel nioeyte en overlast" hadden, »buyten het onge »rief en nadeel, 't geen de Corap. daar hy is hebbende." 6 November. Nader rei/lemen! op de bagage van repa- Iriërenden — Voorschrift nopens den inhoud van scheeps- kislcn. Aangesien de Heeren Bewinthebberen van de Oost Indische Comp. ter vcrgaderinge van de XVII nen tot Amsterdam op den 50" 1 October 1711 hebben gelieven te arresteren seker nader reglement over 't getal en volumen der mede te ne men bagagie na 't Vaderland, om alsoo te weeren het daer tegen doorgebroken exces, met ordre by missive van den 21 en Maarl deses jaars, om het voorsz : reglement jaer kjx voor hel vertrek der retour-schepen alomme te doen publiceren; soo ist, dat wy, ingevolge vandien, goedgevonden hebben daarvan bij desen de voorsz. publicatie en afficlie
1735. A. PATRAS. 370 ook by ampliatie van voorsz. placcaten eerslelyk te statueèren, gelyk wy statueèren by desen, dat ouder de voorsz. ongangbare en billiocn verklaerde dubbelde en enkelde stuyvers ook begrepen sullen werden de sodanige, op de welke de niunl door ouderdom, dan wel andersints soodanig is uylgesleelen, dat de selve niet kan werden gekent; dog degeene, welkers muntte kennen is, mitsgaders die verders goed en deugdelyk syn en in swaerte kunnen ophalen bel gewigt van 3 1 /-, condryn Japans volgens den teneur der placcaten vanden 6 cn Meyl7llen2s Juny 1729, werden gangbaer gelaten en sullen dienvolgende mogen en moeten uyt gegeven en ontfangen werden, tot soo lange in soodanigen staal en conditie komen te blyven. Ten anderen, de dubbelde en enkelde stuyvers, benevens alle soorten van schellingen, dewelke by de voorige placcaten niel verhoeden, mitsgaders goed, deugdelyk en van bet ver eyschle gewigl syn, exceplo de soogenaemde sestebalver, een vierde gedeelte boven bare tegenwoordige waerde te ver hoogen en dien volgende Ie ordonnceren, soo als wy ordon neereu by desen, dal een dubbelde stuyver legens Iwee en een halve stuyver ofte 10 duylen, een enkelde stuyver legens een en een quart stuyver, syiide anders vyf duyten, en een schel ling voortaen sal gangbaer wesen tegens seven en een halve stuyvers ofte dertig duylen, waer legens wy dien volgende gelasten, dat de voorsz.' drie soorten van geldspecien sullen ontfangen en uytgegeven werden, niet alleen de nieuwe, dewelke althans onder de gemeente mogten gevonden en vervolgens uyt 'sComp* cassa sullen verstrekt werden, maer ook de oude dubbelde en enkelde stuyvers, die in de wandeling syn, in soo verre op dese laelste de munt kan erkent werden en deselve verders goed en deugdelyk, mitsgaders vande gerequireerde swaerte syn, sonder dat cgter yemand by den ontfang van een hondert rd 8 . meerder als een ducalon en, duysent rd' of daer boven aen hem betaeld moetende werden, meerder als thien rd 8 . van hel voorsz. payement sal behoeven Ie ontfangen, werdende de verdere geldspecien, als daar syn coubangs, Europescbe ducaten, ducatons, Suratsche silvere ropyen en soo
1735. A. PATRAS. 371 mede de hiej'vooren uylgesonderde sestehalven, dewelke gang baer syn gelaten op haren oude prys en waerde, dan wel sodanig, als dal by de placcaeten van den ll e " Maert 1699, 13 April en 23 Augusti des jaers 1700, 17 Maert 1701 en 29 April 1707 en 18 September 171» is bepaelt en vaslge stelt, te welen: een coubang legens tbien rd a . van agt en veertig swaere stayvers, een ducat tegens 108, een ducaton legens 78, een Suratse silvere ropyen dertig en een seste lialf legens scs sluyvers van 4 duyten ieder, ordonneerende en beveelende alle ingeselenen, onderdaenen en vreemdelingen baer naer bel geene voorsz. staal, exactelyk te reguleeren, gelyk ook de respective officieren van justitie by reiteratie ten ernstigste geordonneerl werden tegens de over Ireeders en contra ven leurs van desen onsen placcaele lot de pene, daerin vervat, ten rigoureusten Ie procederen, sonder gratie, oogluyking, faveur, dissimulalie ol'le verdrag, en speciael uyt al baer vermogen te vigileeren en hun werk te maken omme Ie agterhaelen de eerste autheurs en invoerders van desen verbooden en ongang baer verklaerde, gesnoeyde munte. En opdat de goede ingeselenen gewaerscbouwd moogen wesen om haer voor schade te wagten en niemand hier van eenige ignorantie kome te pretendeeren, ordonneeren wy desen onsen placcate inde Nederduytse, Porlugeese, Chineese, Maleytse en Javaense taele te doen publiceeren en alomme ter gewoone plaetsen te affigceren, aengesien wy sulks tot dienste en con servatie vanden welstand deser lande bevonden hebben te behooren." In Augustus 1738 moest de Regering nog erkennen, dat »de "verhooging van het payement op alle plaatsen in dese gewes ten nog niet wel heelt kunnen werden geïntroduceerd." 5- Mei. Bepaling, dat de godsdienst-oefeningen in de kasteels-kerk Ie Batavia weder des namiddags te 3 ure <vn aanvang zouden nemen, stotdat de omstandigheyt »vaa lijden en saaken hel anders mogte komen te *veretfBschen."
1735. A. PATRAS. 372 De kerkeraad beweerde, dat uil de regeling, vastgesteld den 6 don April 1734, »niel anders als verwarring en confusie" te verwachten was, — eene bewering, welke de Hooge Re gering voor »een ongefundeert voorwendsel" hield. Van meer invloed schijnt geweest te zijn, dal de Gouver neur-Generaal verklaarde »de bywooninge van den godsdienst »des avonds, ter sake van den damp en warmte der kaarssen, »om de wille van syne benauwde horst, voor hem genoeg »saam onmogelyk was." 5 Junij. Bepaling, dat de Secretaris van Commissa- rissen van huwelijksche en kleine geregts-zaken zijnen ambts-eed moest afleggen in hnnden van den President van Siliepene.il. Dan eens was die Secretaris door de Hooge Regering, dan weder door het Collegie van Schepenen beéedigd. Ook de Secretaris van Weesmeesteren legde zijnen ambts eed in handen van den President van Schepenen af. 14 Junij. Bepaling, dat te Samarang alle ter dood of tol andere straffen veroordeelde Javanen geëxecuteerd dan wel afgestraft zonden worden op de paseban van den lloofd-reijenl. Vroeger werden Javanen, die zich aan Europeanen of aan eenige andere, vreemde natie hadden vergrepen, gestraft »op 'sComp 8 justitie plaats" te Samarang; de overigen on dergingen hunne straf op de paseban aldaar. Hiertegen maakte de Soesoehoenan bezwaren, welke bezwa ren de Hooge Regering aan niets anders wist toe te schrijven dan «aan een soort van superstitie, waarmede désen landaard, »selfs omtrent de geringste en indill'erentste saacken, by »uytstek behebt is." 18 Junij. Bekendmaking', dat Diakenen openlijk ver antwoording hunner gestie zouden doen.
1735. A. PATRAS. 373 20 Julij. Bepaling, dat de eerste Merk van de Wees kamer te Batavia, in handen van den I'resitlcnt van Schepenen, een eed moest afleggen, ten gevolge waarvan hij in cas van noodsakelyklieyt" ook als Secretaris van de Weeskamer zoude kunnen ageren. Reeds op 28 Mei 1694 was hiertoe besloten, »dog niet •g'obser veert." Het niets bijzonders bevattende eed-formulier is den 19 l 1"' Augustus 17.">5 vastgesteld. 1 Augustus. Verbod voor den Secretaris van den Raad van justitie te Batavia tegen het onderleekenen en afgeven van stukken namens dien Raad, tenzij die stukken in een ordenlelyk aangesegde vergadering" waren De Raad had eene vergadering gehouden, waarbuiten dat Collegie, mei opzei, één zijner leden had gehouden door aan •lat lid niet te laten aanzeggen, dat die vergadering gehouden zoude worden. Het bewuste lid was hiertegen bij de Regering in verzet gekomen en bovenomschreven verbod moest dienen om der gelijke, onwettige vergaderingen te voorkomen. 2 Augustus. Bepaling, dal de Advocaat-fiscaal, ex offieio agerende tegen een lid in den Raad van justitie la Batavia, geene venin agendi behoefde Ie verzoeken. Deze bepaling was slechts eene voorloopige »ter wegnceminge •van hel presente, opgeborrelde inconvenient"; want de definitieve beslissing liet de Indische Regering aan Heeren Heesters over. Zie verder bij 17 September 1737.
1735. A. PATRAS. 374 11 Augustus. Voorschriften voor de buiten-kantoren nopens hel doopen van hinderen. Op verzoek van de Regering bragt de Bataviasche kerkeraad de navolgende »kerckelyke gebruyken in de slad Batavia" in geschrift. VAN DEN KINDERDOOP A. Aan cglgeboorene Christen kinderen. Dat desc moeten gedoopt werden, is seeker: 1° uyt de wet der besnydenisse, door den Engel des verbonds gesteld, Gen. 17 : 10, 11 en 12; 2° syt de insettinge des heyligen doops door den Messias Jesus. Matth. 28 : 19 en Marcus 16 : 15 en 16; 5° uyt den doop der beylige apostelen en discipelen, alsuieede het constant gebruyk der Christenen in alle eeuwen. Dese doop wordt by besprenging of indompeling bediend in den name des Drie Eenigen Gods, Matth. 28 : 19, des Vaders, ende des Soons, ende des Heyligen Geesles. Dewyl nu de Roomse kerk dit eenigste hoofdstuk des ge loofs van de goddelyke Drie Eenigheyt, onder alle grouwelyke verbasteringen, suyver heeft bewaart, soo dal hierin ouder hun de kinderen werden gedoopt, soo is hun doop van de gantsche protestanlsche kerk wettig gekeurl. Derhalven men hier ook die menschen niet herdoopt, dewelke bewysen konnen van eenen geordenden priester, gelyk men onder hun zegt, gedoopt te syn. B. Aan oneglelingen 1° waervan vader en moeder Christenen syn. Indien men eenige hoope kan hebben, dat sulke ouders met eikanderen sullen trouwen, soo stelt men dien doop wat uyt en insteert hierop kragtig om dit trouwverbond te faciliteeren.
1735. A. PATRAS. 375 Dog alles Ie vergeefs synde, werden die ongelukkige kinderen, als niet konnende dragen de misdaad der ouders, onder scherpe correctie derselver, gedoopt; zynse lede inaleii. uien slellse, gelyk ligt is te dencken, onder de censuur. Zynse alleen gedoopt,'t welk bysonder de uioeder moet bewysen, soo bestraf) men deselve evenwel, by sware mint reding voor den kerkenraad, en by mindere werdense door den preses gecorrigeert; hunne namen werden beide iu'l doopboek bekend geslell; de moeder moet selvs voor den predikstoel dit kind, onder openbare correctie van den predikstoel, ten doop presenteeren. 2° waarvan de vader onbekend en de moeder lidmaat of alleen gedoopt is: Wanneer de moeder by extract bewesen heeft, datse ge doopt is, werden ook sodanige kinderen, onder bovengeseyde correctie der moeder, gedoopt; o° waarvan de moeder onchristen en de vader lidmaat of gedoopt is. Sodanige kinderen werden hier niet gedoopt op document, dat de vader Christen is en op desselvs bekentenis en versoek: a. dewyl men de redenen niet heeft, als ten opsigt der moeder; want, gelyk men zeyd, de vrugt volgt den buyk ; b. dewyl de vader overlydende of, gelyk dikmaals gebeurt, na 't vaderland vertreckende, sulk een kind byde mu hamedaanse of heydense moeder, dewelke altoos bekend is, blyft en ligtelyk, ter profaneering des doops, lot dese grouwelyke gesindheeden overgaat; c. dewyl men, by den samenvloet der menschen in dese stad, onmogelyk in staat is om sulx na belmoren te verhinderen. Nogtans konncn egler sulke kinderen by eene behoorlyke opgemaakte notariale acte van adoptie den doop oiilfangen, indien de adoplanlen protestantse Christenen en godvrugtig, alsmede in staal syn deselve in de gereformeerde religie op te voeden.
1735. A. PATRAS. 376 C. Aan hinderen van Mahometaense of Heydense ouders. Hei is genoeg bekend, dat, de kinderen der gelovige Christenen alleen hel regt ten Doop hebbende, dese ongelovige vrugt niel moest gedoopt worden. Dog by acte van adoptie, forma debita, wanneer deselve van opregte Christenen in Kinds plaets ter opvoeding in den gereformeerden godsdienst werden aengenomen, ontfangen ook deselve als hy inenting in hel gelove der adoptanten, dewelke nu als ouders moeien werden aengemerkt, tot meerder opgang des Christendoms in dese landen, den lleyligen Doop, gelyk sulx bysonder vande Engelse theologanten is gestaaft en Lit. A by de resolutie deses kerkenraeds; indien liet eyge slavc kinderen syn, is liet conform met het geresolveerde deser kerk, dewyl men alsdan sodanig niet voor slinkse slreekeu behoeft. bevreest te syn. Maer de traditien syn eerlang hy 't Synedrium deser stad seer voorsigtig afgekeurd, dewyl snik een kind mcenigmael, uyt een paapse superstitie van een gewrogt werk, om eenig geld aen een ander voor een korten lyd werd overgegeven om maar den Doop te ontfangen, maer, gedoopt synde, weder tot de ongelovige moeder gebragt, lot vereydeling deses heyligen sacraments. By wettige redenen egter van noodsakelykheyt en een god vrugtig oogmerk, op een seer goed getuygenisse, werd ook wel sulk eene overgifte van den kerkenraad goedgekeurt en het kind gedoopl. % Van don vader en geluygen. Dat de vader na 't. naluurlyk regt, gestaaft door degewyde bladeren, indien hy in leeven en tegenwoordig is, syne gesont heyt sulx toelaetende, over den Doop syner kinderen mag en moet staen, is genoeg bekend, synde sulx ook aengedrongen in den !5ü e arlicul der synodale kerken-order van Dordrecht Selfs roomsgesint of van andere factiën synde, dewyl hier anders
1735. A. PATRAS. 377 geen publyke godsdienst-oeffeninge is of getollereert werd. als de gereformeerde, werd aen hem door den preses op 'l allerkrag ügsie voorgestel) en aengedrongen de inhoud der doopvragen; liy kan dan als vader over den Doop syns kinds slaan: a. indien hy een goed getuygenisse heeft, dal liy nietbard ueckig sy of sig vyandelyk tegen onse godsdienst gedrage; /'. indien liy op syn conscientie, in eeds plaets, belooft de doop vragen toe te stemmen ende opvoeding syns kinds in de gereformeerde religie te sullen besorgen; uytvoeriger kan men hiervan nasien de bylage Lil. IJ van'l jaar 1712, vervallende de deductie deses kerkenraads, by de hooge regering geslaaft, ter beslissing der verschillen op Amboina. Op dese conditien is ook uyt het vaderland op hetquartier van Suriname 1721, in't volgende 17ii s " jaar aen dese West- Indiase colonie gepermitteerd om den heyligen Doop aan de kinderen der Roomschgesinde te mogen administreren : siet biervan Lil. C. der aengehegte bylagen. Van de geluygen. Tol getuigen over den Doop werden Christenen vercyseht, en wel sooveel mogelyk vande gereformeerde religie, liefst ledematen, evenwel ook enkel gedoopte, nogtans van een loffelyke geluygenisse haars wandels. Hiertoe werden ook geadmitteert de deugdsame leeden der scbismatique of broederen der Augsburgse confessie. Mei één woord, alle die, dewelke met een goede conscientie de belofte der dooparticulen voor God en de gemeente konnen of willen prestoeren; siet hiervan ook bylage Lil. B. 5. Van de bedieninge des Doops aan de bejaarde. De Doop der bejaarde uyt de heydcnen en mnhanmiedanen is hier eenige jaren herwaerts, na besluyt des kerkenraads, overgelaten aan de conscientie der leeraren, hctsy om tot
1735. A. PATRAS. 378 ilt'ii Doop alleen of tot beide sacramenten toegelaten te werden, tot welk laatste sy evenwel, als verre het beste, niet kragtige instantien werden vermaant. Omstandig is over dese saak na 't vaderland geschreven en deselve aldaer by gedrukte tractalen bepleyt, devvyl wy dan na particuliere berigten op het aanstaande jaar eene posilive en finale decisie en deurgaendc resolutie der hoogeerwaarde synoden en dassen in Holland en Zeeland, gestaaft door de heeren en meesteren, verwagten, soo sullen w'als dan, soo de Heere wil in wy leeven, nader berigt te desen opsigt ten spoedigsten eommuniceeren. Bijlade A. EXTRACT uil de Kerkelijke Resolulien, gehouden op Maandag den 23 en Februari/ 1722. Wyders is er gesprooken, hoedanig men in 't vervolg met de actens van adoptie sonde handelen en welke men soude aannemen ol' verwerpen; waar over dit besluit genomen is, om in toekomende nauwkeurig toe te sien, dat, eer men sodanigen versoek toestaat, de vereyschte voorwaarden in den adoptant off adoptatrice moeten gevonden werden; men sal sodanig een versoek aan geen andere persoonen toestaan, als die ledematen syn off immers van een sligtelyk leven en goeden wandel, mitsgaders die genoegzaam in staat syn om haare familie te kunnen onderhouden. En aangesien men door ervarenlheid bevonden heeft, dat het Christelyk oogmerk van de vergaderinge om den Heyligen Doop per acte van adoptie toe te slaan niet na behooren van sommige word beantwoord en dat men slinkse wegen gebruykl om kinderen van heydensche ouders olf die door een Christen vader by een heydensche vrouw, en also in vuyle ontucht, geteelt syn, door deese of geene, die sig om eenig voordeel daar toe laat gebruyken, te doen adopteeren,
1735. A. PATRAS. 379 ten eynde soo een kind maar den H. Doop sonde kunnen ontfangen, 'I welk dan naderhand wederom aan desselfs lieydensclie moeder overgegeeven werd, by wien het dan int wili opgroeyl, sonder tucht oIV onderwysinge; dewyl men tegen sodanigen misltrnyk dient Ie voorsien, is er geresolveert, dat alle die versoeken om den H. Doop van sodanige geringe, niel genoeg bekende en verdagle persoonen, welke die heydensche kinderen off in ontucht geboorne soo ligt maar heen komen te adopteeren, sullen verworpen werden. De gewone passagie in de actens van de adoptie, alwaar gesprooken werd van gemelte kind van nu aff vry te sullen houden, sal in 't vervolg voor geen noodsakelyk requisit in de actens van adoptie gehouden werden, maar 't sal in de vryheid der adoptanten gelaten werden om 't selve daar te laaten inschryven off niet, also het van de vergadering superflu geoordeelt werd. Bijlade 15 EXTRACT uil de Generale liesolutieii des Kasleels Balavia, genomen in Rade van India op Vrijdag den 25'" September 1712. Onder de heeren ter resumptie rond geweest en nu weder ingekomen synde het advys des kerkenraads van den sen5 en deser, op ons requisit by resolutie van den 22 en July passado, wegens eenige iaformaliteyten, welke, volgens het berigt van den Predicant, Franeois Valenlyn, in Amboina gepleegd souden werden omtrent de bediening van den Heiligen Doop, luidende aldus: ADVIS des Kerkenraads, rakende eenige infor- maliteylen, die in Amboina omtrent don Heiligen Doop souden gepleegl syn, om het selve aan de Hooge Regering deser landen te exhibeeren. Dese kerkenraad, in een voldoening van haar Hoog Ed s .
1713. A. VAN RIEBEECK. 38 na voorgaende kloeke geslag, aen land en on dese rheede tydc lyk te laten doen, op dat de geene, die met de aenstaende besending van hier sullen vertrecken, haer daer na mogen schicken om buyten schade te konnen blyven, en sulx met dese ampliatie ten reguarde van de vryluyden, dewelke na het vaderland vertrekken en alhier geweest sullen syn leden van een borger collegie, als Schepenen, Weesmees leren, etc. off wel Hoofd-Officieren der borgerlyke schutterye en caval lerye, even soo veel en geen meer bagagie sullen mogen mede voeren, als by voorsz: reglement aen een koopman ofte capi tain in 's Compagnies dienst werd toegestaen, op de peene, by voorsz: lyste g'expresseerd ; dog sullen alle verdere gemeene borgers, die hun met den koophandel en zeevaart ofte den landbouw, item dese of geene handwerken en ambagten geërneert hebben, niets meer in swaarte ofte volumen ver mogen mede te nemen, als er by 't voorsz: reglement werd toegestaen aen een onderkoopman, opperstuurman, onderstuur man ofte adsistent en sergeant, na gelegentheyt ofte de qua liteyt, waer in zy d'Gompagnie gediend sullen hebben en uyt dewelke zy in vrydom overgetreden sullen syn, ende dat van gelyken op de verbeurte van alle het gene zij daer en boven sullen bevonden werden te hebben; verstaende, dat alle weduwen van Comp s . dienaren ofte vryluyden gereguleert sullen werden na de qualiteyt ofte bedieninge, die haere mannen respectieve, 't zy in ofte buyten den dienst van d'E. Comp e . sullen hebben bekleed, al mede op de verbeurte van hel overige; ende dit alles onvermindert de ordres tegens het dryven van particulieren handel ende het mede voeren van particuliere coopmanschap pen van dese ofte gene op heele ofte halve winst; luydende 'tgemelte reglement der Heeren Principalen aldus. Lyste en reglement, waar na een ider, uyl Indien l'buys komende, in 't mede nemen van 't getal en volumen van zyn bagagie gelast werd sig preciselyk te gedragen, als mede de Fiscaels en anderen geordonneert, sig op hel naerkomen van dese, by hel vertrek der schepen, nauwkeurig te infornieeren en 'I. geen, of in groote of getal, dit reglement te buyten gacl, aen te
1735. A. PATRAS 380 g'ëerde resolutien, de dato 22 July deses jaars, aanmerkende de inforraaliteyten omtrent den H. Doop ten principaalen hier in te bestaan., dat, volgens de gegevene elucidatie van D°. Francois Valentyn, in dato t! 5 July 1712. in kerkenraad van Amboina op den '17> January 1708 besloten synde, dat niemand, wie liet ook was. 'I sy vader. '1 sy getuygen, selfs niet onder een publycque belydenis van de drie gewoone vraag-articulen, over den H. Hoop van syn of ander kind ol' kinderen mogte slaan, met byvoeging, dat zulx aan den agtb. lieer Gouverneur aldaar bekend gemaakt en met syn Ed*. kennis aan 't Gasteel Victoria publicq van den predikstoel in twee talen afgekondigt en 'tselve op de onderhoorige buy ten plaatsen aangeschreven en eenige lyd alommc in 't werk gesteld, dog op den 16™ Augustus 1710 en sedert anders geschiet, en bysonder op den 27'" Mey 1718 by een andere resolutie dooi den kerkenraad, sonder daar van kennisse aan de gein. heer Gouverneur of ook by afkondiging van den predikstoel eenig berigt aan de gemeente te geevcn, verbroken was, of dan wederom lieden van allerly gevoelen lmyten ons als vader of getuygen toegelaten syn, heeft na reype overweeging goei gedagt dit volgende baar Hoog Ed s . met alle respect lot haar advys voor Ie dragen, dal in dese kerk van Batavia, niel tegenstaande by wylen op dit stuk diverse resolutien deses kerkenraads genomen syn, als dat niemand over den doop der kinderen mag slaan, als die van onse religie en goet van leven is, op den 22 en September 1655, geen papisten op den 13 en Octobcr 1670, geen vader, selfs die openbare professie doet van bel pausdom, op den 12™ October 1682; wel Luytersen en Armenianen, maar geen papisten als getuygen op den 4 en February 1682, nogtans wegens de gesteldheid deser landen, waer in geen publycque excercitie van eenige Cbrislelyke religie als de onse, die in 't vaderland doorgaens de gerefor meerde genaamd werd, ofte geen publycque kerken voor andere gesintheeden, nog ook sulke leeraren getollereerd werden, en egter verscheyde lieden van diverse gesintheeden, uyl 't vader land komende, verblyven en voor 's Homp 0 dienaers en onder
1/35. A. PATRAS. 381 daenen gehouden werden, een constant praclique d'overhand behouden heeft en dierhalven instand dient te blyven: 1. Dal de vaders. Christenen zynde, 'tzy van wat gezint heid sy dan nok mogten syn, egter de gereformeerde religie en kerke toegedaan, ten minste deselve niet püblicq bestrydende of legen synde, toegelaten werden om over den doop van haer eygen kinderen Ie staen, als die door goddelyk en natuurlyk reut d'opvoeding derselver allernaest toekomt, te meer deselve niet alleen in 'l publiek voor den predikstoel de gewoone en bekende 5 dooparticulen toestemmen en beloven na te komen, naaer selfs voor air, als sy den 11. Doop komen te versoeken, voor den preses des kerkenraads sulx belyden, die haer de gem. articulen, soo alsse in ousc Nederlandse liturgie voorsz. slaan, op 't serieust en met afvraging, of sy deselve met waarheid voor haare kinderen kunnen toestemmen en willen beloven op te volgen '. gewoon is voor te houden en ie waarschouwen, dalse sig dog bier ontrent niet bezondigen, dewyl sy niet den menschen, maer Gode souden liegen, in welk geval dan, als sy den preses in der lyd daer ontrent voldoeninge geven, het doopen van het kind en bet staen daer over als vader toegestaan werd, sonder dal men sig verder acnmagtigl over hel verborgene van het herle, in't geene alleen <ïod toekomt, te oordeelen, synde dese maniere van doen in't doopen dier kinderen len overstaen van hare vaderen by ons gebruykelyk, volgens ons oordcel, hier te lande een sagt. en aanlockcnd middel om de verschcydenlbeyd der gesintheeden, die in 't vaderland publicq genoeg stand grypl, by verloop des lyds in hare gedagten en de ouders met haare kinderen ook eens tot den school onser gereformeerde kerken te konnen brengen. 1. Dal in dit geval ontrent de getuygen, die als gevolgden over den doop staen, teregte vereyst, dat sy inde christelyke gereformeerde godsdienst syn gebooren en opgevoed of daarvan openbaere belydenisse hebben gedaen en van een Christelyk gedrag en leven syn, gelyk doorgaans geen ander sig daertoe laat bewegen, als die ontrent de aengenoomene leere der gere
1735. A. PATRAS. 382 formeerde kerken geen de minsle swarigheyd maekt, dewyl sy dat weten, dal sy, nevens de vadei's, de bewuste drie doop articulen voor den predikstoel behoorden toe te stemmen en bysonder ook te belooven, dalse de kinderen na haer vermogen in de voorseyde Chrislelyke gereformeerde leere sullen onder wysen of doen en helpen onderwysen En dus achten wy best over een te komen met de gemeene ordre der vaderlandsche gereformeerde kerken, vastgesteld in 't Nationale Synode van Dordrecht in den jaere IGI9 op het 57 e en 60 l ' articul, hoewel ook selfs daer oinlrenl in de particuliere kerken van't vaderland geen eenparige voet ge houden werd, raekende, soo het presenteeren van de kinderen ten H. Doop door de eygeue vaders, als het staen der getuygen daerover. Wy ineenen dierhalven, dat boven geciteerde resolutie des kerkenraads van Amboina, aldaer op den 2.")™ January 1708 genomen, al te precis en hart, ja niet wel practicabel en daer om waerschynelyk naderhand van selfs vervallen is, oordeelende voordelig en stiglelyk te syn, indien dese voorgem. posities, onder ons op dat stuk gebruykelyk en met de constitutie deser lande soo seer quadreerende, aiomine in de gereformeerde kerken van India, onder een prealable approbatie der Hooge Regering alhier, mogten werden voorgesteld. Bijlade C. QUAERITUU van de Classis van Amsterdam over ile vtage van de Kerken van Suriname, voorgedragen Anno 1721. Also de kerken van Suriname op'lvoorstel, in haarer Conventus Depulatorum vande kerke van Paramaribo gedaan, en de conclusie, daer over genomen, aen de Eerw. Classis van Amsterdam hebben bekent gemaakt: Dat onder haar veel Paapse en andere non-conformiste
1735. A. PATRAS 383 Christenen syn, dewelke, <feen openbaare godsdienst oeffeninge hebbende, haare kinderen in onse kerken soeken te laten doopen, en dal sy sig eenigsinls beswaart vonden en ver meenden, dat by 't doopen suiker kinderen de drie laatste vraagpoincten van 'I gewoone formulier niet dienden voorgelesen te worden en daerop te doen antwoorden: So versoeken sy het advys van de Classis, of die vragen in sulk een gevalle ook souden mogen nagelaten worden of hoe sig in sulke gelegentheyd Ie gedragen? De Eerw. classis heeft dit van dal gewigt geoordeeld dat sy dit als een quaeritur nodig heeft geacht op de tafel van de Christelyke Synodus neder te leggen en haar advys daer over te versoeken en in te neemen, wat aen die kerken soude konnen geantwoordl worden, met versoek, dat dit quaeritur aan de andere dassen mag omgesonden en gecom municeerd werden. Hier over is geoordeelt: 1° dat de kerkelyke ordre door 't nalaten of veranderen van die vraagstukken niet mogl en moest geschonden worden; 2° dat die hegeerig waren hunne kinderen in de gerefor meerde kerken te laten doopen, ook de vragen moesten beantwoorden; 3° dat die sulks weygeren, met hunne kinderen moesten werden afgeweesen. Derhalve is de classis van Amsterdam versogt van aen die Anicricaense kerken aen te schryven : dat sy haar slipt hehhen te houden aan de kerkelyke ordre, vastgesteld in de Synodus Nationaal; in voegen, dat nog de Synodus van Noord-Holland in 't particulier, nog alle de andere corresponderende Synodi gesamentlyk, daervan konnen af vvyken en dienvolgens, dat de kerken geene veranderingen 'n die drie vraagstukken mogen maken, en dal die geene, die hunne kinderen in de gereformeerde kerken willen laten doopen, die vraagstukken moeien beantwoorden, ofl dat anders de Doop moet werden geweygert.
26 Augustus. Vermindering van het aantal vruchtdra gende, voor de Compagnie aangeplante ko ff ij -hoornen, in de Preanger en Jakalrasche bovenlanden met de helft, in Cherïbon met %. — Vermindering van den prijs, door de Regering te betalen voor op eigen erf gekweekte koffij, van 7 tot 6 rijksdaalders per pikol. Na afscheep van de voor Nederland geëischte koffij (ge woonlijk 4,000,000 ponden 'sjaars) bleef de Indische Regering hezet mei een voorraad leg-koffij, groot ruim 8,700,000 ponden, en vreesde zij door de toenemende productie van de Hoven landen (niet van Cheribon) nog meer koffij te veel te zullen erlangen. Aan de hooiden der kampongs in de Bovenlanden (de voor naamste leveranciers van koffij) werd reeds niet meer dan 6 rijksdaalders per pikol uitbetaald. 26 Augustus. Bepaling «voor altyd" van den prijs van een pikol peper, aan de Compagnie Ie leveren, op 5 rijksdaalders. — Uilloving eenerpremie van 100 rijks daalders voor elke 100 pikols peper, welke eenige negorij, in de Jakalrasche en Preanger-bovenlanden gelegen, gedurende de eerste vijf jaren, gerekend van 1 Januarij 1736, zoude leveren. 50 Augustus. Vergunning voor J. Vink, drossaard van de Bataviasche ommelanden, op zijne landerijen Wel te-vreeden en Wei-getroffen iwee markten te openen. De vergunning werd verleend onder de voorwaarde, dat »sal «moeten werden nagekomen hel gcene ten opsigle van de lasten «beloofd werd." Maar, doordien hel rekest van Vink verloren is geraakt, kan niet meer worden nagegaan, waaruit de beloofde lasten hebben beslaan. 384 1735. A. PATRAS.
De markten zouden gehouden worden des Maandags op Weltevreden en des Zalurdags »aan den weg en hoogte van •Tanahang en Campong dima" (sic). De opziener van het afkomende beesliaal werd gemagtigd op die markten, evenals op die te Meesler-Cornelis, de te koop gehragte buffels te brandmerken. De Tanah-abangsche passer moest aan het land Tanah-abang •geattacheert" blijven. 3 September. Last op de buiten-kantoren het voorge vallene, dat Ier kennisse moest gebragt worden, zooivel van de Indische Regering, als van Heeren XVIl ne ", »kort en hlaer" ie melden. De schrijl'woede was in Indië zoo zeer toegenomen, dat Heeren XVII"'" beweerden: «als bet op die wyze, gelyk bet •zeederl eenige jaaren in Indien is geweest, zal blyven accres «seeren, is hel voor ons, zoo wel als voor U. E., onmogelyk »om alles na te zien, veel min naar vereysch te beantwoorden." Indische stukken waren vervuld met »nodelooze premissen, «laedieuse extensien en verhaeleu van nietige omstandigheeden, «waarmeede bet papier beklad werd, zonder dat men dan dik ■wils de zaake selvs en hetgeen, daar het meest op aankomt, »uyt al dat geschryf nog ter dcege verslaan kan." 3 September. Bepaling, dat een Fiscaal, meenende redenen te hebben zich te excuseren, zich daartoe lot den Raad van justitie moest wenden, die aan de Hooge Regering de benoeming van een Fiscaal pro interim zoude verzoeken. Dil voorschrift is afkomstig van Heeren XVII nen . 3 September. Vergunning voor repair ie'rende leden van de Hooge Regering vier slaven mede te nemen, «mits «belaalende voor ieder derselve hel gewoone transport «en cost-geld, soo voor de heen- als wcder-reysc." 1735. A. PATRAS. 385
1735. A. PATRAS. 386 Hoeren XVII n ™ verleenden deze vergunning. Zie ook 5 September 1734. 9 September. Uitschrijving run een algemeenen rust-. dunk- en bede-dag wegens het aanstaande reit rek eener retour-vloot, 15 September. Tóevoeging run zekere negorijen aan het regentschap Prakamoèntjang (Preanger bovenlanden). Over hel bezit dier negorijen bestond verschil van gevoelen tusschen Prakamoèntjang en Soekapoera, welk verschil zoo ver was gegaan, dat de Toemenggoeng van Soekapoera één dier negorijen, Poespahiang, met geweld had ingenomen. De namen der overige negorijen waren: «Tsipahoet, Giri »Tisli, Boeng Gellis, ïsioeroeq, Balan cocyang, Pagger Piain "pan, Batom Diedjong off Dirhiang en Mango Djoewan, dewelke »mel de sceve andere gehugten, in name: Passirawie, Passo »rok kan, Patange, Loehor, Tsaysahal, Doekoe Salaren en Batoe ■ Angel, gesamentlyk uytmaken bel landschap ïaradjoe Toe •rondatar." Die van Soekapoera moglen, »als van omls", bet gebied dier negoryen blijven bewonen, »in zoo verre dit door de "volkeren van Pracamoentjang selfs niel gebruykt werd, inils «alvorens daar van aan het Hoofd van Pracamoentjang kennisse «geevende en daer van sodanige buur off Isioeke betalende, als • van ouds gebraykelyk is." 17 September. Vernieuwde afkondiging van dé plakaten betreffende de »thuysvaerders", alsmede van de voor schriften van 13 October 1752 nopens het medenemen van thee. 21 September. Ampliatie van het verbod van 25 Novem ber 1682 tegen >redilen en injurieuse termen in de »schriftuuren" run procureurs, ingediend bij hel Collegie run Schepenen.
1735. A. PATRAS. 387 • Omnie haer quasi niet subject te maken aan de poena •lileyten", bij bovenbedoeld verbod vastgesteld, lieten de procureurs de schrifturen door hunne «meesters" (cliënten) onderteekenen en teekenden die zelve slechts »pro exhibitione." Onder dien «dekmantel" aarzelden zij niet in bunne schrif turen »te laten influeren verscheyde, zeer aanstootelyke en •impertinente expressien en calumnien, eensdeels tot laste »van de party zei ven, maar wel ten meerendeele ten nadeele •van party's procureur redunderende, en sulx onder een •specieux praetext, dat baare meesters bet selve begeeren en "daeromme de schriftuyren ook getekent hebben gehadt." Tol tegengang van dit euvel bepaalden Schepenen, dat aan de procureurs, »die eenelyk maar pro exhibitione zullen hebben •getekent, voor ider schriftuyr, boe groot en geëxtendeerd •deselve ook zoude mogen wesen, voorlaan niet meer te laten "goed doen dan 24 st\ aan salaris, eens sonder meer; onver •mindert, dat zy eghter in baere persoonen verbonden en •responsabel zullen wesen [volgens het verbod van 25 November •1682] voor alle bet geene onordentelyk, hatelyk en lacsieff »by de schriftuyren zal werden bevonden geschreven en be •keud gestel! te zyn." 10 November. Bepaling, dat alinea 2 der Statuten van Batavia, hoofdstuk: «maniere van procedeeren?' enz. (deel I, bladz. 498), 'geene betrekking had op een eischer, «die komt uyt den naam van de hooge overigheyt." Heeren XVII nPn beslisten in dien zin, omdal men »also •wynig sou konnen sustineren, dat de boge overigheyt selve •gehouden is veniam agendi te versoeken." 23 December. Bepaling, dal admissie in appel van eenige regibank der buiten-kantoren op den Baad run justitie te Batavia slechts door de Hooge Begering kon ver leend worden.
1735, 1736. A. PATRAS. 388 Het vcrleenen van dat appel door de Hooge Regering berustte op een «gebruyk van veele jaren", waartegen de Bataviasche Raad van justitie bezwaren mankte, op grond van de overwe ging, dat «alle appellatien van den eenen tot den anderen «regier devolveren." De Regering erkende, dal de bewering van den Raad van justitie »op goede redenen" steunde, maar zij hield niet van »nieuwigheeden buyten noodsakelyklieyl". — eigenlijk was zij ongenegen aan de regterlijke niagt de door deze beoogde grootere onafhankelijkheid te verlecnen. De Regering overwoog wijders: 1° dat het verzoek om appel aan de Hooge Regering gerigt werd « zelfs in gevallen, alwaar een versoek tot relief van »de fatalia, als door dese regeeringe alleen kunnende ver leend werden, geen plaats heeft"; 2° »dat het versoek tot admissie in appel aen dese regceriuge • buyten allen twyffel zal zyn opgekomen en ingcvoert ter »saake van de reden, als dat de appellen van dese of •geenc saaken alhier door tussehenkoinende incqnvenienten »ineenigmalen niet kunnen geprosequeert werden dan na • hel verloop van den laps des tyds uyt het versoek lot • relief." ? December. Verpachting run de en gemeene" inkomsten run de stad Hutu via voor 173 G. 1736. 10 Januarij. Afschaffing der betrekking run opziener over het branden van houtskolen te Cheribon. De Chèribonsche prinsen hadden aangenomen Compagnie's fort te Cheribon van genoegzame kolen Ie voorzien, aangezien de opziener slechls strekte tot last van de gemeente.
1736. A. PATRAS 389 Hij w,is iemand • uyl de aldaar [Cheribon] bescheyden •Europesen of andere." 10 Januarij. Afschaffing der betrekking van opziener over de indigo-cultuur in hel district Gabang [Cheribon). De laatste opziener had zich ie veel gezag aangematigd door lul op en afzei ten van inlandse hoofden." Ook achtte de Regering zijne betrekking »juyst niet soo •seer benodigt." 10 Januarij. Bepaling, dat voor de Cheribonsche koffij s','j rijksdaalders per pïkol betaald zoude worden. Zulks was een gevolg, zoowel van de zucht der Regering om de koffij-cultuur vooral niet aan te moedigen, als van de omstandigheid, dat voor verscheping van de Cheribonsche koffij naar Batavia 13% zware stuivers per pikol betaald moest worden. 10 Januarij. Last op den Resident Ie Cheribon zijne inspectién "landwaarts in" niet verder uit te strekken dan ode dienst van de Comp. komt te vereysschen," Volgens de Cheribonsche prinsen strekten die inspectién 10l »niet anders als last en ongemak voor de gemeente." 27 Januarij. Last op den Raad run justitie te Batavia en op het Collegie van Schepenen «te eorrigeeren" idwie bij hel roeren van processen «extravagante bui/len tsporigheden" pleegde »om parthye op een onbetamelijke »en schandelijke wijse te atlacqueren en Ie prostitueren, tsonder dal hel geadvanceerde 10l de saak selfs eenige «relatie heeft ofte noodsakelyk is 10l adstructie van dien."
1713. A. VAN RIEBEECK. 39 houden, om daer mede gehandelt te werden volgens de ordres van d'E. Comp e .; dogh ingevalle, niel legenstaende dese ordres, eenige meerdere goederen of verderen omslag, als by dit reglement uytgedrukt staat, by imant in 't Vaderland aenge bragt wierde, sal al het selve, van wat conditie of soorte liet mogte syn. ten profyte van de Comp e . aengehouden werden, sonder dat in dese afgegaen werd van liet 52, 55 en 54 Bte articul van den articul brief, waerby gereguleert is, boe ieder bediende van de Compagnie, van wat qualiteyt by soude mogen syn, sig omtrent syn geit en middelen in de t'huys-reyse moet gedragen; als: voor een Gouverneur-Generael of Directeur-Generael. Ordinaris raden, extra-ordi naris raden, het sy deselve Commandeurs van de re tourschepen syn of niet. Raden van justitie, gewesene gouverneurs en directeurs als voren. Commandeur van de vloot, geen Raad van Indien synde. 18 kisten. 10 kisten, lang 5 voeten, boog en wy 12 voeten, dog met familie overkomende 12 kisten. 12 fleskelders van 12 flessen yder of iets anders van deselve volumineusbeyt en swaerte. 16 potten. 7 kisten, lang en wyd als boven, dog met familie 9 kisten. 10 fleskelders van 12 flessen yder of iets anders als vooren. 12 polten atchiar. 4 kisten, lang 5 voelen, hoog en wyt 2 voeten, dog vrouw en kinderen mede nemende 5 kisten. 2 dito van de groote als ma trose kisten, dat is 4 voet lang, 1 en een halve voet hoog en breet. 8 fleskelders van 12 flessen yder of iets anders als voren. 10 potten atchiar of tamarinde.
1736. A. PATRAS. 390 •Bysonderlyk" uioesl op dezen last gelet worden, wandeer het gold »de leeden deser regeringe, voor regt betrocken •werdende." Den ly d,n Februarij 1756 stelde hel Gollegie van Schepe nen, naar aanleiding hiervan, \iisi eene boete van 100 rijks daalders — gelijkelijk te verdeden onder den officier en de diaconie-armen te Batavia, benevens arbitrale correctie, op: 1° het gebruik van «injurieuse expressien <>l calumnieerende •invectiven" in geschriften, »legens leeden van de Edele •hooge regeeringe ingedienl werdende"; "1" het gebruik van dergelijke expressien »in schriftuyren of •requesten, die zy [procureurs] buyten dien tegen alle ••andere menschen, geene uytgezondert, komen over te "leveren." »odieuse, hatelyke off beschuldigende zaekeu" iiiogten niet »g'allegeerl" worden, «offschoon die in waarheyt bestaan en «door baar bewezen zouden koiineu werden, te weeten,indien «zoodanige zaeken ï*► I l'undanienl van haar reght ten principalen «niet ten uyüerstcn hunne applicatie zyn hebbende." Wat de Baad van justitie te Batavia ter zake heelt verrigt, blijkt niet uit het memoriaal of resolutie-boek van dien Baad. 10 Februarij. Bepaling, dat «yder kraamtje of huysje obuyten de [ryst-] bazaar, aan dewelke de pagtei van »de rysmarkt ven maandelyks briefje verleend lul den overhoop run rys mei de kleene maal of ganting, ook «aan den opzigter eau de bazaar sal moeten opbrengen neen quart ryxdaalder of twaalf stuyvers." Beeds in 1754 had de Opzigter van de rijstpasar geklaagd over vermindering zijner inkomsten ten gevolge van bel over treden der bepalingen van 18 April 1712 en 24 Februarij 1714, maar te vergeefs; want toenmaals achtte de Begering noodig dat overtreden »om redenen" te gedoogen. In 1756 kwam die Opzigter op de zaak terug en trachtte de Regering haar »10l nader ordre" Ie schikken, zooals boven
1736 A. PATRAS. 391 is aangegeven. Zij wilde hare vroegere voorschriften niet intrekken, hoewel daarmede kennelijk verlegen. Want zelve erkende zij, »dat de rys mei de kleene maat of ganling, zoo •wel buylen als binnen de stad verkogi weidende, door de ■veelheyl der personen en plaatsen op een lager prys werd •gehouden, als wanneer den verkoop eeniglyk maar geschiede •op de bazaar." 15 Febmarij. Bepaling, dat restanten run insolvente boedels, «waartoe op de ordinaire edictale citatien geene ■ pretendenten te voorschyn waren gekomen," onder cautie de restituendo aan de Diaconie moesten afgegeven worden «ornme ten profyte der armen gebruykl Ie werden." Wanneer de regthebbenden op dergelijke restanten onbekend waren, dan moesten die restanten in Compagnie's kas gestort en ingenomen worden op de rekening der onbekende weezen, •dewyl de generale raaatschappye, als representerende den •heere van den lande, in salken gevalle »van deselvc "erfgenaam blyft." Deze regeling was Ie Batavia reeds «in gebruyk" en werd nu aan de buiten-kantoren voorgeschreven. 14 Februarij. Bepaling, dat aan Compagnie's dienaren op hel eiland Edani maandelijks «half kostgeld en •half randsoen, in dier voegen als dat best sul. wenen »/e schicken", zouden worden verstrekt. Sedert jaren kregen die dienaren geen koslgeld, ten gevolge waarvan zij zich »mel de oude kost moesten erueeren, sonder "door eenige ververssing verquikt Ie werden." Op andere plaatsen konden Compagnie's dienaren van ver verschingen »na billykheyt jouisseeren." Hevige koortsen, «waarvan de menschen op dal eyland tot "iiu toe svn bevreyd gebleven", noopten in Februarij 1736 de Regering verandering Ie brengen in de ongunstige positie barer dienaren op Edani.
1736. A. PATRAS. 392 21 Februarij. Abolitie van zeker crimineel proces. De Indische Regering ging hiertoe slechts over na verkregen magtiging van de Stalen Generaal en van Hecren XVIl ncn . 8 Maart. Bekendmaking, dat Diakenen openlijk verant woording zonden doen hunner gestie orer 1755. 20 April. Last op de opper-stuurlieden, 'by den ontfang -der packen, kassen, kisten en buiden uun boord oj> ■tic buylen comptoiren, dezelve te weegen en run het »gewigt run ecu ieder pak, kas, kist en baal een motitie te fot•meeren." Evenzoo moesten de opper-stuurlieden, na aankomst te Batavia, die pakken, enz. »de schaal laten passeereu by den «afscheep in de tanjongpouras, waarmeede naar land werden • getranspor teert." Dit laatste moest geschieden ten overstaan van de kwartier meesters der laadpraauwen, «dewelke ook van het alsdan «bevonden werdende gewigl" aanteekening moeiten houden »om in originali, verzegeld toegezonden te werden aan de «administrateurs der pakhuysen, alwaar de goederen moesten »hestelt werden." Bij ontdekking van eenig verschil lusschen de werkelijke zwaarte en de aanteekeningen daaromtrent van de kwartier meesters waren dezen aansprakelijk voor de «defecten, dewelke «by opening mogtcn ontdekt werden." Daarentegen hieven de opper-stuurlieden aansprakelijk »iu «zoo verre het gewigt, by naweeginge in de pakhuysen ■bevonden werdende, mogte overeenkomen met liet geene «by de aanteekening van de quartiermeesters bekend staat »cn verschillen, met liel geene door de opper-stuurlieden by «haarc memorie is aangeleyckent." Een en ander moest dienen «tot weiringe en belet van «stoutmoedige ondernecmingen en diveryen," welke ter zake ontdekt waren.
1736. A. PATRAS. 393 25 April. Last op de bedienden der Compagnie in China «geene delicten ongeêxamineert en ongestraft te luien, 'wanneer s'in staat zyn naar de bekende godlyke en • wereldlyke wetten [en onder dese laatste voornamentlyk »na den inhoude van den generalen arlieul-brief) de «voorvallende zaaleen af te maken en regt te doen." ö Mei. Bekendmaking, dat de godsdienst-oefeningen in de nieuwe Nederduitsche kerk te Batavia een aanvang zouden nemen op Dingsdag, 8 Mei 1730, des voormiddags »oj) de gewone tijd en uure." 11 Mei. Bepaling, dat »de visitatie der verlreckende scheepen, in zoo verre betreft de geene, die onder de vlagge run een lid der Hooge Begering naar de eene »<>/' andere plaats staan voort te gaan", moest geschieden vóór dal die schepen de reede Batavia verlieten, «sonder dat deselre 10l een seekerc verheyd door ogecommitleerdens zullen uytgeleyd en geobserveert «werden" Üe Regering achtte de gewone visitatie, enz. in zoodanig geval eene »laesie" harer waardigheid. 11 Mei. Bepaling, dat de Maleijers Ie Batavia stonden onder liet gezag run den Gecommitteerde tot en over di 1 zaken van den inlander. De Regering achtte het niet wenschelijk hen onder een hoofd uil hunne eigene natie te stellen. Zij behielden hunne twee luitenants. — Zie hij 4 Julij 1752. 18 Mei. Aanstelling van een adjunct-bode bij de Weeskamer Ie Batavia.
1736. A PATRAS. 394 Die adjunct moest in handen van den President van Schepenen afleggen den eed, voorgeschreven voor den bode. De regeling van zijn tracteinenl, te vinden uit »'s kamers «onkosten," en van zijn borgtogt liet de Regering aan de Weeskamer over. 22 Mei. Verkooging van den prijs van tin en peper tot 18 en 12 rijksdaalders de pikol. De vroegere prijzen dezer artikelen, bij de Regering gekocht, waren 16% en 10 rijksdaalders. 22 Mei. Toekenning van 7> stuivers per dag, behalve rijst en zout, aan Europesche gevangenen.in Compagnie's boeijen te Batavia. De Raad van jusliiie rapporteerde »by differente voorvallen" ontdekt Ie hebben, dat »degeene, die ter saake van crimineele • processen in 'sComp". hoeyen alhier geconlineert dan wel »in stricte heglenisse gezet werden, veeltyds van ellende en 'gebrek van genoegsame levensmiddelen vergaan en tot een • totaal verswacking in lichaams kragten vervallen, door dien »het geene bun Comp* wegen toegelegd is, bestaande niet «anders dan in ryst en zout, dat dagelyx door den cipier «verstrekt werd, zoo sober is, dat bet tot haar nodig onderhoud ■in dien staat niet toereyken kan, principaal die van de •Europese natie, welkers saken door den train van proceduuren •soniwylen niet spoedig kunnen werden gelermineert." 5 Junij. Vrijstellint) van liet Collegie van Heemenden van de belasting op de rijtuigen, vastgesteld bij het plakaat van 28 December 1729. Zulks geschiedde »uyt. insigle, dal lieemraden 10l hel "houden van rytuygen genoegsaam genecessiteert" waren »ler »sake van de commissien, dewelke door haar moesten
1736. A. PATRAS. 395 •waargenomen werden en dickwils ztg komen uyt te strecken •to! plaatsen, die ver afgelegen zyn en werwaarts men zig *te water niH kan laten transporteeren." Drie leden van het Collegie, —de vice-praeses (land-drost), de Fabriek en de Constabel-majoor, —• genoten reeds vrijstelling krachtens Imn ambt. 12 Junij. Last op de Ckinesche officieren Ie Batavia «niet alleen te bezorgen, dat alle de Chineesen, die 'alhier seedert den jare 172!) verbleeven en onvoorzien «://// van een behoorlyke permissie-briefje, zig by haar «komen aan te geven hintten dm iyd van drie maanden, maar ook om van de naamen derselve, onder een «aantvysinge, waarnièede zit/ komen Ie erneeren, na beliooren Ie formeeren een lyste of memorie, ter «overgave aan den Secretaris der Hooge Regeering, ten «einde run dezelve, in zoo verre als taille subjecten woor dese colonie kunnen geadmitteert werden, tegens «betalinge van "1 rd* voor ieder persoon, zodanige ■ licentie brieven te ontfangen : doelt daar en teegen «de onnutte naar China terug te doen keeren en de ijccnc, die, na de vodrs. Iyd van drie maanden, «sonder zoodanigen licentie-briefje gevonden werd, Ie «laaten behandelen nu de daaromtrent g'emaneer de «placcaten." Wederom waren door Chinesche jonken niet minder dan 1230 Chinezen te Batavia aan wal gezet en bleek de noodzakelijkheid »dese stad en ommelanden, des mngelyk, "de novo te ontlasten van een parthye onnutte en quaade ■instrumenten, die. na bet geene de ondervinding komt aan "Ie toonen, op dese en geene clandestine wyze, 't zy aan de •vaste wal, dan wel op't ecu ofandereyland werden uytgezet »en dus albier ongemerkt inkomen."
1736 A PATRAS. 396 5 Julij. Verbod voor de buiten-kanlorcn legen hel verruilen van verouderd buskruit tegen goed buskruit, in Compagnies schepen aanwezig. 19 Julij. Last op de buiten-kantoren in de brieven aan de Regering zich Ie bepalen >/<>/ een korte en klaare odescriptie van het geene tol de kennis van deesc Re »gering noodig is." Heeren XVII"" 1 hadden zich wederom beklaagd over de • taedieuslieyl en ongenieene extensie der Indische brieven." Zie ook bij 3 September 1730. 23 Julij. Last op de buiten-kantoren «niet alleen alle halfjaren en op zodanige andere tyden, als'er reden »mogleit voorkomen om hei nodig Ie doen oordeelen, tdoor de Secretarissen van justitie en weeskamer, ne tvens den Curator ad lilcs, reeck., bewys en reliqua «van hare adminislralièn te laten doen, maar ook te/fens '■alle penningen, dewelke op die lijden onder haar over 'lollig moglen werden bevonden, ter bewaringe in (lomp' t>cassa te doen overbrengen." Deze last werd uitgevaardigd »ler voorkominge van alle • fraudes." 27 Julij. Bepaling, dal de leden van het Coilegie van Heemraden zouden «zitten en optreeden, na haaren touderdom." De Geconiiniteerde tot en over de zaken van den inlander en de Fahriek waren ten on regie gewoon, als Hecmraden zitting nemende, de plaatsen van hunne voorgangers in Ie nemen, als waren zij per se leden van hel Collegie, hetgeen slechts hel geval was mei den Drossaard der Bataviasche Ommelanden, die als zoodanig vice-president van hel Collegie was.
1736. A. PATRAS. 397 30 Augustus. Bekendmaking, dal Heeren WH 1 " 11 bij missive van 10 November 1735 goedgekeurd hadden de benoeming van A. Patras tol Gouverneur-Generaal. 4 September. Bepaling, dal de verstrekking van goe deren aan eeuig Compagnies schip, lijdelijk op eenig buiten-kantoor aanwezig, niet ten laste van dal kan toor, maar ten laste van de onkosl-rekening van hel schip moest gebragt worden. 8 September. Aankondiging eener publieke vendutie van lijnwaden. Zie verder bij 11 September 1733 12 September. Bepaling, dat 10l Directeur-generaal slechts »in d'uylerste noodsaakelykheyd en als het niet «anders te schikken was", een extra-ordinair Uil van den Baad van Indië mogt worden gekozen. I)(! ordinaire leden kwamen, volgens Heeren XVII nen , voor die betrekking bet eerst in aanmerking. 12 September. Bepaling, dat Gouverneurs en verdere Opperhoofden, ieder in zijn gewest, moesten inslaan voor de gestie van den persoon, dien zij met de ad ministratie van Compagnie'B gelden hadden belast. Dit voorschrift is afkomstig van Heeren XVII npn . 13 September. Uitschrijving van een algemeenen rust-, dank- en bede-dag wegens hel aanslaande vertrek eener relour-vlool. 2ö September. Vermeerdering van hel aantal iCaffers", mor den Bailluw tot 12 en voor den Landdrost tot 20.
1736. A. PATRAS. 398 De Bailluw had er vroeger 8 en de Landdrost 14, behalve »een groote quanliteyt Caflers", die zij »uyt liaar eygen • beurse" betaalden. De vermeerdering dier oppassers was noodzakelijk, omdat »de boosbeyd en slegte constitutie des tyds boe langer hoe «meer" schenen toe te nemen. ? September. Vernieuwde afkondiging run de plakaten betreffende de »thuysvaerders", alsmede van de voor schriften van 1o October 1732 nopens het medenemen van thee, 4 October. Bepaling, dat alle particuliere 'Cannassers", welke bij in roer in Nederland zwaarder dan 80 ffi werden bevonden, ten behoeve van de Compagnie zouden worden verbeurd verklaard. 16 October. Last op den Regent, van Sumanap en Pamakasan jaarlijks, liegen het kenteren van de »mousson", voor den Commandeur en Gezaghebber van Java's Noqrdkust Ie Samarang te verschijnen. Hierdoor moest blijken, dat »de voorschr. landschappen ge «horen onder hel gezag en bescherming van de Compagnie."— Pamakasan werd te gelijker tijd aan Sumanap toegevoegd, zoodat beide landschappen één hoofd kregen. 2 November. Aanstelling van een adjunct-bode bij het Collegie van Schepenen. Schepenen werden gemagtigd één hunner klerken voor die belrekking te benoemen. 14 November. Bepaling, dat zij, die Ie Batavia genegen en volgens den Artikel-brief'geregtigd waren wissels naar Nederland te verzenden, daartoe bij rekest aan de Ilooge Regering vergunning wersten verzoeken, onder opgave
1736. A. PATRAS. 399 van redenen en onder presentatie van eede, dat zij Juni eigen geld wenschten te remitteren en dat niemand anders in de transactie deelde. Indien men voor rekening van anderen wissels aanvroeg, moes! men aantoonen, »nyt vrat hoofde" men het geld bekomen had en waarom men genegen of verpligt was dat geld naar Nederland over te maken. Op de huilen-kanloren moest men zijn rekest riglen aan den Politieken Raad en het geld in de kas aldaar storten. Men kun, naar verkiezing, een wissel op Heeren XVII nen krijgen, dan wel hel gestorte geld op zijne soldij-rekening laten aan teekenen. Dit voorschrift is afkomstig van Heeren XVII nen . die voor nemens waren niet meer dan f 900,000 'sjaars aan Indische wissels te accepteren. ~2\ December. Voorschriften nopens hel uitdeden van de heide sacramenten mm inlander*, die Christenen wilden worden. Op last van Heeren \VII" en , die ter zake hadden geraad pleegd de Synode, de Classis van Walcheren en de theologische faculteit te Leiden, werd bepaald 1". dat te Batavia »de scheyding der heylige sacramenten aen »'l gemoet van de leeraren werd gelaten"; 2°. dal op de huilen-kantoren »de leeraren aldaar met alle "Oinsigtigheyt, na gelegentheyt van tyd en plaats, moesten »te werk gaan, hel sacrament des doops niet ligtelyk toe «dienen aan bejaarde persooncn, die nog niet genoegsaain oonderweesen of in een omstandigheyd syn, dal hel selve »in haer de vereyschte vrugten ter saligheyt niet zonden -konnen voortbrengen; dat zy de nieuwelyks gedoopte «moesten onderwysen en doen ondervvysen in de leere der •waarheyt, naar uytterste vermogen, om met genoegsame «kennis, na gedane helydenisse van hun geloof, niet alleen »te kunnen toetreeden tot de hreekinge des broods, maar •ook daarin te volharden tot den eynde toe."
1710. A. VAN RIEBEECK. 4 op de Malabaarsche negotie-boeken van 1700 en 1701, zoodal hij 8 jaren ten achteren was. Dit verdroot de Hooge Regering, waarom deze hem ge. lastte: »alleenlyck na resumtie ten spoedigsten op (e slellen •een memorie van alle de mis-rekeningeo ende excessen inde «cotnsumplie, waar by d'E. Comp. benadeelt mogt syn en «die gevolgelyck nader verantwoord olf vergoed souden dienen »te worden; en dan te lieginneu met de bevindinge op de «jongst ontl'angc hoeken, dewyl liet werk anders te volumineus »en niiyt ellen te krygeu soude wesen, — gevolgelyk maar in «een noodeloos ende tyd verquistend embras soude bestaan." 23 Mei. Last op den Gezaghebber en Raad te Sama rang alle Chinezen, <lie zich aldaar zonder consent vestigden, op Ie vallen en (e straffen «conform het waleden jaar daar tegen geëmaneerde pkuxaal." Iteeds den 17 ,k " Augustus 1709 was de Gezaghebber aan geschreven «alle maenden precies door de Capita ins, Sahandaers »en andere Chinese hoofden, van Brehes af tot Passouroaii »toe, item o|» Madura, aen 's Comp' residenten, hier en daar. »de vereyslc kennis en rekenschap te laten geven wegens de "-vermeerdering off vermindering harer landsgenoten, sonder »dat ymand in het. overhlyven van eenige sal mogen conde •scenderen, dan alleen den Gesaghebber en Baad op Sama rang, «wanneer het de noot vereyste." 24 Junij. Toekenning van 400 bossen padi 'sjaars, in slede van 200, aan den Secretaris van hel (iolleaie van Heemraden. 29 Julij. host om delinquenten in loco delicti te strajjen- lleeren XVIl mn waren van oordeel, dal «sulx een levendiger «exempel stalueert en dus het doelwit van de straffe effec «sorteert."
1713. A. VAN RIEBEECK. 40 Opperkoopman, geen Com mandeur synde. Schipper. Predicant. Koopman of Capitain. 3 kisten, lang en wyt als boven, dog met vrouw en kinderen 4 kisten. 2 dito van de groot e als ma troosc kisten, dat is 4 voel lang, 1 en een halve voet hoog en breet. 4 fleskelders van 12 flessen yder. 6 potten atchiar of tamarinde, 5 kisten, lang en wyt als hoven. 1 dito van de groole als ma troose kisten, dal is 4 voet lang, 1 en een halve voet hoog en hreet. 6 fleskelders van 12 flessen yder. 6 pollen atchiar of iels anders daerin. 2 kisten, lang 5 voeten, hoog en wyt 2 voeten, met vrouw en kinderen 5 kisten. 2 matroose kisten, daer onder een met boeken, dat is 4 voet lang en 1 en een halve voet hoog en breet. 2 fleskelders van 12 flessen. 2 potten atchiar of' tamarinde. 2 kisten, lang en wyt als boven, niet vrouw en kinderen 3 kisten. 2 van degroote als matroose kis ten, dat is 4 voel lang, 1 en een halve voet hoog en breet. 2 fleskelders van 12 flessen. 4 polten atchiar of tamarinde.
1736. A. PATRAS. 400 £8 December. Afschaffing der betrekking van tweeden administrateur hij den medicinalen winkel in het kasteel Batavia. Zie bij 2 September 1729. 51 December. Voorschriften voor en ver «kopers van groentens, fruytagien, etc." Zij konden, »zoo verre betreft het houden van winckeltjes • ler gewoon e plaatse, volstaan met hel haaien van een briefje «voor ieder winckeltje of kraamtje, sonder dat van baar voor »de prauwen, veel minder voor ieder persoon, op deselve «gevonden werdende, bet baaien van een briefje sal mogen «afgevergl werden; mits dan ook alle de daar in zynde wharen • ter gewoone plaatse zullen moeten geliragl en aldaar verkogt «weiden. Dog, by zoo verre bare wharen aldaar niet quyt "kunnende werden, deselve in dien gevalle met een prauw «langs en in de gragten en rivieren, dan wel met man »den langs de straaten door de stad willen laten verkopen, dat «alsdan mede een dubbelde stuyver daags voor een prauw »en een gelyke dubbelde stuyver voor ider rondloper, al was »het, dat daarmede eerst na de middag een begin wierd gemaakt, »sullen moeten betalen, sonder aansien of'er een dan wel meer «personen lot bet bestieren van sodanige prauw gebruykt "werden; onder restrictie nogtans, dat zoo wie bevonden mog »ten werden in opsigle van dit laatste eenige fraude te plec "gen door de wharen van v Tscheide personen in ééne prauw »of mei één omlopèr len verkoop door de stad te laaien om »gaan, dan wel buyten een beboorlyk permissie-briefje van »den pagter, 't zy by den aanbreng of naderhand hel een of «ander te verkopen, denselve sal onderworpen weseu de ■daartegens gestelde poenaliteit." ': December. Verpachting run de «generale en gemeene" inkomsten run de slml Batavia voor liet jaar 1757.
1737. A. PATRAS. 401 DEEL IV. 26 1737. 11 Januarij. Bepaling, dat »na regten alle straffen *wegenB personeele delicten werden g'extingueert door «den dood van dot misdadiger, die nog non lichaam, «noi/ aan goed mogen gestraft werden." Heeren XVII"" 1 gaven dit voorschrift bij hunnen brief van < r > September 1755. 29 Januarij. Last op de buiten-kanloren, zonder speciale magliging van de Booge Regering, geene sergeanten naar Malaria Ie «lieenlieren, als die haar lijd hebben 'Uytgediend en genegen magie zyn Ie repatriëren." In weerwil van vroegere orders werden op de huiten-kantoren •ongemeene excessen gepleegd in het aanstellen en maken •van sergeanten tol plaatsvullinge der geene, die op een •ongequalificeerde wyse werden herwaards [naar Batavia] •gezonden." 5 Maart. Toekenning ran i realen 's maands als kostgeld aan de molen-makers. De meester-knechts der timmerlieden kregen evenveel. 11 Maart. Verbod legen het vervoeren in groole hoeveel heid van ducatons, enz. De bewinthebberen der generaele Nederlandsche geoctroyeerde Oost-Indische Comp e ., ter vergadering van Seventhienen, repre senteerende deselve Conip" binnen Middelburg in Zeeland, ■tagelyks in ervaringe gekomen synde en bevindende, dat de «andel tusschen particuliere, baetsuglige luyden, soo hier, als 'N Indien woonaglig, meer en meer toeneemt met het senden van groole quantiteyt wynen, bieren, contanten, insonderheyt
1737. A. PATRAS. 402 van ducatons, mitsgaders andre volumineuse koopmanschap pen, uyl deze landen na Indien om van daer wederom andere koopmanschappen in retour te ontfangen, beladende daermcde 's Comp s schepen tot overgroote schade en nadeel van deselve Comp" en ruïne vande schepen, die, met al sulke particuliere goederen boven ,mate overladen synde, het uylersle gevaar lopen en somtyds wel geheel kooinen te verongelucken, soo is het, dal deselve vergaderingh, soo veel in haer is, daer tegens willende voorsien, heeft goetgevonden om, uyl kragte en ingevolge van het oclroy ende placcaelen vande hoog mo gende heeren Slaeten Generael der vereenigde Nederlanden, van nieuws en ten overvloede Ie notificeeren en te waarschouwen, gelijk genolificeerl en gewaarschouwt worden by desen, alleen een yegelyk, dien het soude mogen aengaen, dal de scheepsover heeden, van hier na Indien veilrcekende, voorlaen sullen mogen volslaen met hel uyllevereu der goederen, die voor de Compagnie syn ingeladen, volgens de faetuuren en cognoscemenlen, by hen luyden getekend, ten vvaere noglans, dal er per abuys iels versuyml was daer op Ie stellen, dal deselve, soo wanneer het in haer schip is afgeladen geweest, ten allen tyde sullen hebben te verantwoorden en dal alles, wal buylen of bovendien aen contanten, ducatons of andere silvere speciën, mitsgaders aen volumineuse goederen, wynen, bieren of koopmanschappen, aen particulieren buylen den dienst van de Comp. loebchoorende of wel, in dienst synde, boven hunne gepermitleerde goederen in de schepen bevonden wordt, sal syn verbeurt ten profyle vande Comp''., als mede ten profyle van den fiscael en aenbrenger, omme aldaer a uso verdeelt Ie worden, ten waere noglans, dat sodanige onldekle of aengebragte goederen den denuncia teur of syne correspondenten zelve mogte hebben aengegaen; blyvende voorts de aenhouding van particuliere goederen en contanten, die hier Ie lande in de scheepen bevonden of ontdeckt sullen worden, ende premien, die voor de onldeckers daerop gesteld syn, soodanig, als dat, volgens de ordres en reglementen vande Comp I ', dus verre in gebruyk is geweest, volkomen in haer geheel, met en benevens de penalileylen,
1737. A. PATRAS. 403 die nog bovendien lege» den particulieren handel syn ge statueert, onaengesien, dat op al sulke goederen of contanten, lietsy hier te lande of in Indien, eeuigc verband of bodemary brieven, obligatien, cognoscementen of diergelyke niogle wesen gepasseerl, dan wel assurantie gelekenl; alle welke obligatien, assurantiën en vefbandbrieven hy iteralive placcaténder hoogst gedagtc heeren Staten Generael worden verklaerd en gehouden voor nul en van onwaerde, soodat op deselve, als spruytende uyt verbode oorsaken, geen reghl mag worden gedaen; des sa! 4en een ygelyken vrystaen, die uyt wettige oorsaken geneces siteert worden eenige gelden van hier aen hunne vrienden ui Indien over te senden, om sich deswegens by requesl te addresseeren aende vergadering van Seventhienen, sullende tol gerief der versoekers daerop worden gedisponeerl naer bevindinge van zaken. Dit stuk is den 23 êten December 1737 te Batavia afgekondigd. li Maart. Maatregelen 10l legengang run den verkoop in Indiê run soldij-rekeningen. — Bepaling, <lal aan Compagnie's dienaren, <lir hun tijd hadden uitgediend, (hult zich weder vilden verbinden, hun achterstallig tractement kon worden uitbetaald, zonder Ie wachten dj) de autorisatie run </<■ Kamer, rum- welke :ij waren uitgekomen. Heeren XVII"'" schreven ler zake aan de Indische Regering 'lel volgende: Nademaal de Insl van Indien langer hoe meer hier Ie lande t huys komt, soo door hel overmaken van groote capitaelen °p wissels, als door gekogle reekeningen, hebben wy daarop •>agesien de oude resolutien en papieren, waar by blykl, hoc seer sulx van alle tyden is aangemerkt als een schadelyke, Particuliere handel, die in veelerly opsigten niel alleen strekt to t nadeel van de Comp e ., maar ook van 'sComp* dienaren S( 'l\<\ die voor oen geringe prys haar Ie goed hebbende gagie a an sodanige opkoopers met procuratie in.remsuamofeygent
1737. A. PATRAS. 404 lyk mei cessie van actie ten laste van de Comp e overdoen en daar door haar selve en haare vrouwen en kinderen in liet vaderland groffelyk henadeelen, buiten en bebalven dat de Comp 0 hier te lande met swaargeld moet belaalen, dat anders in Indien maar met liglgeld had konnen betaald worden, dat almede voor de Comp e een verlies van 20 of 2ö p r . c°. geeft, waarom dan die quade handel ook by verschyde resoiutien en placcaten van tyd tot tyd, op verbeurte van al sulke gekogte rcekeningen en verdere poenalitylen tegens de opkoopers gestalueert, verboden is geweest, gelyk te sien is uil bet 55° art. van den artieul-brief, het placcaat van Generaal en Raadcn, dat jaarlyx op bet vertrek der scheepen word afgeleesen en aan de mast van de scheepen aangeplakt, de brieven, door deese vergadering na Indien geschreeven, de datis 28 Augustus 1629, 13 April 1652, 8 Seplember 1658, 16 November 1687, 17 Juny 1699, 25 September 1700, 8 Juny 1697, syndc een brief door die van Maccasser geschreeven aan Generaal en Raden, en eyndelyk ook by de resoiutien van gem. vergadering van 13 May 1677 en 15 December 1682; maar, onaaugesien alle deese prohibilien, hebben veele baatsuglige menschen niet nagelaten alsulke reekeuingen in Indien op te koopen en die quasi met procuratie, als of het ware voor reekening van de verkoopers, daar bet inderdaad is en blyft voor haar eyge reekening. by de resp e . kameren te onl fangen, waar door de last der Indische soldyen, die na rato van de presente equipagicu jaarlyx maar beboorden te beloopen 25 tonnen gouds, in den jaare 175 5 / B reeds is g'accresseert 10l 32 tonnen en in den jaare 173 8 / 7 , na hel sig dus verre laat aansien, appareut niet minder, maar wel meerder sullen bedragen: vveshalveu wy, om sulx met meer effect tegen te gaan, goed gevonden hebben UE. ernstig aan te beveelen hel bekende placcaat, dat jaarlyx lot Datavia afgeleesen en op de retour scheepen aan de mast word aangeplakt (verbiedende het opkoopen van alsulke rcekeningen) striktclyk te doen ob serveeren, soo als by ons in cas van contravenlie insgelyx sal worden geobserveert bel 515'' arlicul van den articul-brief.
1737. A. PATRAS. 405 Maar, om boven dien liet quaad in syn beginsel Ie sluiten, en sullen UE. die ordre hebben te stellen, dat luyden, in Indien, hel sy lot Batavia, de Gaap of aan de buiten comptoiren, haar onthoudende, die baar verbonden tyd hebben uitgediend, willende haar afgeslooten reekeningen aan vrouwen, kinderen of andere vrienden met procuratie overmaken, voortaan daar toe request sullen moeien prcsenleeren, soo 10l Batavia woon- a gtig syn, dan wel aan de regeering van bel. coinploir off plaatsen, daar sy beschyden syn, mei exhibitie der procuratie en reekeningen, die sy versoeken om overgemaakt, te worden; dat, alvoorens fiat Ie verleenen, al sulke requesten sullen moeten gesteld worden in banden van den fiscaal van de plaats of, daar geen fiscaal is, sal de regecringdoorcenigegecommitleer dens uil den haren de saken moeten laten examinceren, de r equestranlen booren en afvragen, aan wien sy tot Batavia off in hel vaderland kennisse hebben, om wal reedenen sy haare soldyen Willen overmaken, wat waarden sy daar voor genolen hebben off staan te genieten, by wat occagie sy kennisse aan haare correspondenten of gemagligdens gehad of bekomen hebben, en specialyk off sy hunne reekeningen ook hebben verkogt of op andere wyse overgedaan, doende haar sulx, des noods synde, mei eede verkaaren. De requestranten, op die manier ondervraagt synde, de Waarheid bekennende en seggende hunne reekeningen op dese °f geene wyse verkogt of overgedaan te hebben, sal tegens de koopers, het sy dalse het gedaan mogten hebben voor s 'g selve of voor andere, ingevolge van het placcaat worden geprocedeert, den verkooper syne reekeningen weder ter band gesteld worden en alleen maar de procuratie worden geroyeert; oiaar alles ontkennende en egter konnende van bet tegendeel overtuigt worden, sal tegens hun byde meede geprocedeert moeten werden, de reekeningen verbeurt verklaart en voorts 'ngevolge van meergem. placcaat. De fiscaal of raadsleeden, na gedaan ondersoek alles wel bevonden hebbende, sullen daar van moeten geeven een certificaat ofte wel met hun hand leekenen op de procuratie
1737. A. PATRAS. 406 dceso woorden: ondersogt en wel bevonden N. N. als fiskïial of gecommitteerde, als wanneer door de regeering daar op finaale permissie tot de overmaking sal worden verleend, alles, sooveel mogelyk sy, buiten kosten van de versoekers. Voorts sal ook aan de goinagtigdens van die van de buiten comptoiren, lot Batavia woonagtig, geen permissie tot overma king na bet vaderland door den Directeur Generaal mogen werden verleend, als op de documenten, die in maniere voorsz. van de buiten comptoiren syn gennmieerl, gelyk ook bier te lande anders of buiten dien geen betaling daarop sal worden gedaan. Alle procuratien sullen direct moeten bonden van de eenc persoon op den andere, dal is, van den constituant op de geconstitueerde, en sullen geen subslilulien tusseben byde meer mogen werden geadmitteerd. Voornainelyk sal ook door de Regeering in Indien, waar ter plaatse bet ook sonde mogen weesen, moeten worden gelet op al sulke persoonen, die van veele anderen, die wyd en syd verspreid syn, gewoon syn procuratien te ontfangen, dcwyl bel klaar is, dat de sodanige niet anders als opkoopers konneo weesen; ook souden wy van bier, des doods synde, wel een register aan UE. kounen toesenden, contineerende de namen van alle de sodanige, die daar voor bekend staan en soo wel bier te lande als tot Batavia en venier in Indien haar ontbonden. En, om bel bovenstaande des Ie beier efleel te doen sorteeren, hebben wy goedgevonden UE. te qualificeeren, soo als UE. gequalilicecrl werd by deesen, om aan luyden, die baar verbonde tyd hebben uitgediend en haar willen engageeren in een nieuw verband, haare gagien te mogen afbetalen, sonder te waglen na de authorisatie van de Kamer en, daar sy uitgevaaren syn, behoudens dal de maandceelen ten behoeve van vrouw en kinderen, even als by liet eerste verband, sullen blyven voortloopen. De Indische Begering schijnt zich bepaald te hebben lot de mededeeling van hel vorenstaande, bij wijze van extract, aan alle huiteii-kanloren.
1737. A. PATRAS. 407 29 Maart. Last, dat de «Moeken off ironeken" op onbe paalde lijden moesten worden geïnspecteerd ; en wel die van den Advocaat~fiscaal door lieee leden uit den Hand run justitie en die van den Bailluw en Landdrost •door gecommitteerden uil hel CoUegie van Schepenen. De Advocaat-fiscaal had berigt, dat »de arme ingesetenen •deser colonie meer dan Ie veel door hel zoogenaamde Mok »ol' tronk, buyten en binnen, op een jammerlyke wyse geve •xeerl werden", naar aanleiding waarvan de Regering boven staande» last uitvaardigde »ter vermyding van alle exorbitantien »en oneygene behandelingen, die door de respective officieren »van justitie dan wel hnylen hun welen of op derselver namen •door haar substituiten kunnen of moglen werden gei>leegd." 2 April. Bepaling, dal de kerkeraad te Batavia onbevoegd was inlandsche leermeesters cour zekeren lijd, met slil slaml van gage, Ie schorsen. De Regering noemde zulke schorsing eene »op eene scer •misselyke wyze" aangematigde «authoriteyt, die aan baar [kerkeraad] nooit is gedefereert, maar steeds afvloeyende is «geweest van dese regecring, ais alleen de magt hebbende "omme over de hesoldingen van 'sGomp s dienaren te dispo «neeren." A.. 'V'AJL.OKIEIINniIBIR,- 3 Mei. Bepaling, dal alle leden van den Baad van Indie verkiesbaar waren voor de betrekking van Directeur-generaal. Reeds in 1735, hij de verkiezing van den Gouverneur- Uenerael, A. Patras, had de Sooge Regering uitgemaakt, dat de heirekking van Directeur-generaal niet »inhaerent" was aan die van eersten Raad van Indië.
1737. A. VALCKENIER. 408 De benoeming van een Directeur-generaal in Indië geschiedde onder nadere goedkeuring van Ileeren XVII nen . 17 Mei. Bepaling, dut tot nader order dagelijks twee 'extraordinaire soopjes" aan de ambachts-lieden en mili huren der Compagnie te Batavia eerst rekt zouden worden. De toestand dier lieden was «hcklaaglyk", want »veele der »selven niet alleen dagelyks ten grave gerukt werden, maar »ook andere, soo op de drilplaatsen als andcrsinls, in Qauw »tens en oninagl kwamen te vallen, sonder dal men, buylen »de blykbaarheid van de slaande hand Gods, eenige fundameu «teele redenen van dese bedroefde onheylen wist uyt te dencken." De Regering was echter bekend met de omstandigheden, dat. bet weder «extra ordinair ongestadig en overmatig beet" was geweest en dal de militairen, wegens hun gering aantal, •door den dienst in reegen en sonneschyn genoegsaam afgemat" werden. Eenige chirurgijns verklaarden, dat de bovenbedoelde «soopjes «mogelyk van veel nut zouden kunnen wesen." In 1735 had men zich daarbij «ook niet qualyk" bevonden; in 1740 werd de bepaling van 1737 nog nageleefd. 4 Junij. Voorschriften nopens Compagnie's groole geld kamer te Batavia. Sedert «aloude tyden ol liever sedert de erectie der gencraale «directie (1618)" was de groote geldkamer toevertrouwd geweest aan den Directeur-generaal. «Nog nimmermeer" was, volgens de Indische Regering, «aan «dezelve eenig manquement ontdekt." De sleutel van die kamer berustte steeds bij den l stl ' n Opper-koopman van bet kasteel Batavia of, in geval van indispositie van dezen, bij den 2 llen Opper-koopman; en slechts ten overstaan van twee «expresse en ordinaire gecommitteerde »Onder-kooplieden" mogt die kamer geopend worden. In weerwil van dit alles wilden toch de Ileeren XVH ncn ,
1737. A. VALCKENIER. 409 blijkens hun schrijven van 1- September 17.">6, dat meer zorg voor de groote geldkamer zoude worden gedragen, l).v. door het committeren van twee leden uit den Raad van Indië, telkens wanneer die kamer geopend moesl worden, «gelyk men alhier [in Nederland] by de wisselbanken gewoon is Ie doen." Aanleiding 10l dit en andere voorschriften vonden Heeren \YM'"' n in hel, geval, dal in 1734, hij hel overlijden van den kassier. ,1. van Lanschot, een tekort van/ 710,915:19:8 in de groote geldkamer was bevonden, welk tekort wel was aan gezuiverd uil den boedel van dien kassier, bedragende »14 tonnen •gouds," maar toch lul nadenken noopte. De Indische Regering achtte hel heneden hare waardigheid •telkens en alle dagen by den afscheep of ontfang van eenige •contanten, etc, even als andere, ordinaire gecoinmilteerdcns, »lc moeten adsisleeren." Om eehter »hel een of ander by der hand te nemen, waaruyt "haar Edele Hoog Aglb. klaarlyk konden bespeuren de sincere •betragting deser regeeringh omme, zoo na mogelyk, derselver •g'eerde begeerte naar te komen", besloot de Indische Regering: 1° den sleutel van de groote geldkamer verzegeld te laten berusten hij den l 8 Opper-koopman; 2° aan de ordinaire gecommitteerden toe te voegen drie Opper- kooplicden dan wel, »by gebrek van dien, een ofte meerdere »kooplieden, die daartoe expresse zullen werden gecoimnil- »teert"; s°. te bepalen: a. dal de 1' Opperkoopman de geldkamer, «schoon ter zyner •verantwoording", niet mogt openen dan in tegen woordigbeid van de gecommitteerden; b. dat deze laalsten, «Telkens na gedaan werk" den sleutel • ieder met hun cachet" moesten verzegelen en in dien toestand aan den l slen Opper-koopman teruggeven. 7 Junrj. Vereeniging run hel kerk-meesterschap over de Nederduüsche en Maleische kerken te Batavia nvt dal over de Portugesche binnen- en buiten-kerken.
1713. A VAN RIEBEECK. 41 Onder-koopman, Luitenant of Vaendrig. Opperstuurman. Onderstuurman, Boekhouder of Adsistent. Sergeant, Opperbarbier, Sie ken trooster. Derdewaek, Provisioneel-ad sistent. Oppertimmerluyden,(behalven de timmerkisl . Hoogbootsman. Schieman. Kok. Bottelier. Opper-kuyper. Gons la pel. Tweede chirurgyn. Opper zeylmaeker. Corporael. Timmerluyden, (behalven haer timmerkisl . die ten minsten 20 gulden ler maand win nen. Boogbootsmansmaet. Schiemansmaet. 2 kisten, lang 5 voeten, hoog en wyt 2 voeten. 3 fleskelders van 12 Hessen. 2 polten alchiar. 1 kist van lengte en wyte als Loven. 1 matroose kist 2 fleskelders van 12 flesscu. 2 potten atchiar. 1 kist van groote als boven. 2 fleskelders van 12 flessen. 2 potten atchiar. 1 kist als hoven. 1 fleskelder van 12 flessen. 1 pot atchiar. 1 kist, lang 4 en een halve voet, hoog en breet 2 voeten. 1 pot atchiar. Ider 1 kist, lang 4 en een halve voet, breet 2 voeten en hoog gelyke 2 voeten. Ider een kist van 4 en een halve voeten lang, breet 1 en een halve voet, hoog gelyke 1 en een halve voet.
1737. A. VALCKENIER. 410 Aan die betrekkingen was »geen de minste, naamwaardige «moeyte vast." 23 Julij. Bepaling, dal men len laste van godshuizen (jeen salaris wegens verrigle werkzaamheden in re- kening mogl brengen, De Regering vond zulks »gantsch oneygen," terwijl de gods huizen, voor alwat deze uit Compagnie's pakhuizen noodig hadden, niet meer dan den inkoops-prijs betaalden. Zij gelaste dan ook den vendumecster, E. Lanius, zijn salaris, genoten voor den verkoop van zilveren staven len behoeve van het Lazarus-liuis, aan dat godshuis terug te geven. G Augustus. Bepaling, dal »hel coucheren der brieven", geruft aan de Hooge Regering, "wel eygenliyk de res «pective opperhoofden op de buylen compioiren incum ybeerde, wanneer dezelve gezond en wel gedisponeert" waren, maar dat zij zulks, "by indisposilie o/te andere, "welligc inconvenienten" moglen overlaten aan den Secretaris "ofte andere, bequame suppoosten." Deze bepaling strekte »tot interpretatie" van het bepaalde op 21 Julij 1723. 6 Augustus. Bepaling, dat op de builen-kanloren de scheeps-overheden slechts moglen worden belast »voor •"alle excessive minderheden, mei permissie om dier "Wegens, in gevalle zig beswaard moglen vinden, by de «hooge regeering ontheffing te versoeken." De Regering noemde deze bepaling »eene bekende ordre." 8 Augustus. Last op de buiten-kantoren «by de rende "inenten der omgezette koopmanschappen /effens in drie »aparte colommen bekend Ie stellen, hoeveel ider zoorl «de drie vorige jaren gerendeerl hebbe."
1737. A. VALCKENIER. 411 Aanleiding tot dozen last gaf de ontdekking, dat de rende menten van Soerale »al langzamerhand in de laatst agtereen »volgeude thien jaren verminderd en cyndelyk zo vveynig •geworden waren, dat men redenen hadde daar over ten uyt "terslen verbaast te staan, zonder dat de ministers eenige •solide redenen van deze verergering komen te geven." Ter voorkoming van «diergelyke sinistre bedeckingh" werd bovenomschreven last uitgevaardigd. 13 Augustus. Vermeerdering run hei aantal Europesclie bedienden in Compagnie's hospitaal te Batavia met vier personen. 22 Augustus. Last op de buiten-kantoren jaarlijks eene lijst van de restanten, in de pakhuizen aanwezig, naar llulavia op Ie zenden, v-met uyldrucking van den lyd, de goederen ont fangen zyn." Meermalen bleven koopmanschappen in de pakhuizen der Compagnie zoo lang in voorraad, »dalze ten eenemaal bedorven »en onverkoopbaar waren." In Bengalen had men een stuk laken aangetroffen, dat sedert 1680 in een pakhuis aldaar was bewaard en slechts met een verlies van 60'/ 4 pet. verkocht kon worden. De Regering hoopte door haren last, uitgelokt door Heeren XVII"™, te voorkomen, dal Conipagnie's goederen te lang onverkocht hieven. 23 Augustus. Bepaling, dal «lorrendrayers" niet />,'/ «een polüicq raadsbesluyt, maar by /'arme van regts »pleging" mogten worden verbeurd verklaard. Dit voorschrift is afkomstig van Heeren XVII n ™ (missive van 12 September 1736), die zeer lastig werden gevallen wegens het verbeurdverklaren in Indic ten jare 1731 van het Engelsche scheepje, »lhe Success.
1737. A. VALCKENIER 412 De toenmalige Wal er-fiscaal, G. VV. van Imhoff, had als zijn aandeel in die verbeurdverklaring ontvangen eene som van f 27,757:36:—. 2 September. Bepaling, dat, wanneer eenig Compagnie's schij) op een buiten-kanloor zijne volle lading had ver kregen, aan de scheeps-overheden in vergadert hij van politie moest afgevraagd worden, of :ij iels tegen de ingeladen goederen luidden in te brengen. Op sommige buiten-kanloreu bestond reeds dit gebruik. Nopens de antwoorden dor scheeps-overheden moest, «sonder »de minste agterhoudenthèyd, een waar berigt" naar Batavia worden opgezonden. o September. Bepaling, dol geconfisqueerde goederen, ozon uier onderscheyd", publiek verkocht moesten worden, voor «hetgeen s' gelden mogen", ler plaatse van de aanhaling. Volgens de Regering was zulks »alommc in usanlie en bel «zelve ook een oude ordre." 9 September. Uitschrijving van een algemeenen dank-, vasten- en bede-dag wegens hel aanstaande vertrek eener retour-vloot. 17 September. Bepaling, dat alle *vexatien, injurien «en mishandelingen" 1 van inlanders niet minder »n -goureus" moesten gestraft worden, »als of die aan «Christen menschen gedaen waeren." Dit voorschrift is afkomstig van Heeren XVII ncn 17 September. Bepaling, dat de Advocaat-fiscaal wel in civiele, maar niet in crimineels zaken veniani agendi legen een lid der Hooge Begering moest aanvragen. Dit voorschrift is afkomstig van Heeren XVII n<,n .
1737. A. VALCKENIEft. 413 20 September. Last op de buiten-kantoren, nn gevalle •den Raad van justitie by sententie den eysch van den »fiscaal tegens desem of genen mogte hebben geadjudiceert »en de Gouverneur, Directeur, Commandeur <>/ïe Opper •hoofd run de plaats, daar zulx ex teert, vermeenen •mogte daarin te resideeren een notoire, iniquiteyi ofte •dat dezelve geslagen zy tegens het regt en de costumen •van den lande, dal alsdan zodanige Opperhoofd alegter "den officier niet aal vermoogen te beveelen om van •zodanige sententie te appelleeren aan den Raad van «justitie deses casteels, maar dat denselven eeniglyk de f.ieculie van liet gewijsde sol mogen surcherenensyne •beswaarnissen by de eerste occasie aan de Hooye •Regeering communiceeren, ler erlanging van de nodige • ordre na exigenlie run zaaken." De Regering had bespeurd, »hoe ligt Vaardig sommige der »geni. gebieders de respectiye fiscaals komen Ie ordonneeren »oni zig van vonnissen, die door den Raad van justitie op ■alzulke plaatsen tegens haaren zin werden geslagen, appellant »te stellen aan den Raad van justitie deses casteels en de •delinquanten dan met hare proces stucken herwaards te zenden, Miici alleen ter vertraging van den cours der justitie, maar »ook ter verswaring van liet werk van den Advocaat-fiscaal »en gein. Raade." Heeren XVII ,lcn keurden bij bunne missive van 4 September 1739 deze beslissing der Indische Regering wel goed, maar voegden daaraan toch hel volgende toe: \\y konnen deswegens UE. goede intentie wel approbeeren, maar, dewyl dit een saak is van veel belang, hadden wy deselve ordre liever wat breeder geëxpliceerl en g'extendeerl gesien; de absurditeit van de voois, manier van procedeeren, dat namelvk een fiskaal sal appelleren, als hem syn eysch is g'adjudiceert en dal de gouverneur of het opperhoofd hem sulx sal gelasten, aan syn plaats wordende gelaten (als synde
1737. A. VALCKENIER. 414 iets, dal sig selve wederspreekt en waarmede 't niet te pyne w;iard is om liet papier te bekladden), had men konnen onderscheid maken of er ord r . dan off er extraord' wierd geprocedeert, te weeten in cas crimineel, daar gecontendeerl word tot lyffstraffe; als er ord r . is geprocedeert op stukken en beschyden, wyst hel sig selven, dat de verklaring 10l laste van de gedaagde of gedetineerde eerst en vooraf moeten worden gebragl in lermino probandi, dal is Ie seggen, dal de verklaringen behoorlyk moeien worden b'eedigt en dal dan de gedaagde off gedetineerde nog de faculteit heeft om de getuygen ie hooren op contra-interrogatoiren, helwelk behoorlyk vooral' gegaan synde, hebben sy byde, soowel de fiscaal als de gedaagde off gedetineerde, de facultyt om van 't vonnis te mogen appelleeren aan den Raad van justitie lot Batavia dan wel, soo den een off den anderen heeft geappelleert, te proponeereu grieven a minima: maer als er extra ord r . is geprocedeert op confessie van den gedetineerde en den fiseaal syn eysch niet word geadjudiceert, sonde die na de vader landsche praclycq wel mogen appelleeren, maar de gedetineerde niet, alwas het, dal hy by 'I vonnis mogl weesen heswaarl; maar dewyl hel gevaarlyk sonde syn snlken mag) aan de reglers vande huilen comptoiren in handen te geven, oordeelen wy hesl te weesen, dat geen vonnissen, imporlecrendelyl'slraflen, volgens de al oude ordre in Indien, ler exeeutie sullen mogen worden gelegl, voor en aleer deselve hy den gouverneur off hel opperhoofd sullen wesen g'approheert en dat, die swarig heid makende, dal of aan den liseaal niet genoeg is geadju diceert uil dat den gedetineerde, schoon op confessie gecnn demneerl, hy de sententie is beswaa-rt, dn executie sal mogen surcheeren, daer over sehryven aan UK. en UE. goedvinden alvoorens afwachten; ja, dal hy selfs de magt sal hebben, in sa ken van meerder belang en speculatie, de gedetineerde mei de stukken en confessie ten synen laste na Batavia op te senden. 20 September. Vernieuwde afkondiging van de plakalen betreffende <l>' 4huysvaerders", alsmede van de voor-
1737. A. VALCKENI'ER. 415 schriften van 13 October 1732 nopens het medenemcn van thee. 2l> September. Last op de buiten-kantoren »zig, zoveel ■als 'i mogelyk is, met de Engelse, France, Deensche tof andere overloopers, die haren dienst aan de Maat 'schappye komen ie presenteeren, niet te bemoeyen." De Regering had de ervaring opgedaan, dat in die deserleurs •zelden de vereysclile getrouwigheyt resideerd." 1 October. Bepaling, dat de Weesmeesteren te Halaria preferent zouden zijn in het verkrijgen van wissels oj> Nederland. 18 October. Bepaling, dal de gecommitteerde leden uil tien Raad van justitie en de Water fiskaal niet tot de visitatie van een ler reede Batavia aankomend schijt, waarop zich een lid der Hooge Regering bevond, mogten overgaan, vóórdat ilil lid plegtig van boord was af gehaald. Deze bepaling was eene ampliatie van liet vastgestelde op 11 Mei 1736. i2o October. Last op de buiten-kanloren oji te geven, ihoc veel canon, :<> methale, <ds ijzer, hg kaar in «voorraad en van wat gebruyk, mitsgaders waar het tzelve geplaatst of gelegen is." 10 December. Opdragt op den Censor der drukkerij Ie waken legen het gebruik van obcspottelyke, onbesonne »eertitulen en stellingen in doodcedullen en andere in «strumenten, die in de stads~druckery \te Batavia] omogten gedrukt werden."
1737. A. VALCKENIER. 416 10 December. Verbod voor de Notarissen neten rail adoptie te passeren voor andere personen dan die, »van «welkers vry geboorte :>/ volkomenllyk verzekert :;/» «of haar In/ aele van Scheepenen moqte komen Ie bh/ken." Behoudens deze uitzondering keurde de Regering Ie gelijker lijd goed de navolgende resolutie van den kerkeraad te Batavia, genomen den 18 a,n November 1737: Volgens unanime resolutie van dato den 21™ Oclober jongst leden de drie oudste leeraren deser gemeyute, mitsgaders lot hunne Eerwaarde's assistentie, drie ouderlingen gecommitleert synde tol hel opstellen van een reglement, alleen gegrond op alle vooren genomene resolutien, op de reden en billykheyd, ten eynde bel groot verval, ja ergernissen, in onse vergaderinge ingeslopen, mogen werden geredresseerl, tegens de nalatige en weerbarstige leden straf geoeffent en alles, waar bet mo gelyk, in dien slaat gebragt, dat eenmaal de oude luyster in onse versamelinge uylbloncke; en dese commissie onder Godes segen volbragt synde, leesl d°. preses, by forma van rapport, op bet opgestelt project; de vergaderinge, des selfs inbond in de vreese Gods overwogen hebbende, approbeert dil geschrift niet alleen volkomen, so als bet legt, maar vind goed bel zelve in eene kerkelyke resolutie te veranderen; en worden d os . ge coimnitteerdcns uyt naem der vergaderinge voor hunne voor sigligheyl en gelrouwe raadgevinge hertelyk bedanckl en dit papier van woorde lot woorde in de resolutie g'iusereerl, luydende van woorde tol woorde;, als volgt: Op bet requisit der Eerwaarde vergaderinge ons den ll en Oclober 1757 by den anderen in de vreese Gods vervoegt hebbende, vinden wy bel allen ten overvloeden kenlyk te syn, dat nog land, nog kerk, sonder behoorlyke en belamelyke wellen konnen werden geregeerl en in orden gehouden, ten welken line Jehova selfs, kort na de scheppinge van Adam en Eva, een subordinatie gemaekl ende deselve mei beloften en drey gementen, na vereysch van saken, omtuynt beeft om den minderen aen den meerderen Ie doen gehoorsamen, opdat de
1737. A. VALCKENIER. 417 DEEI. IV. 11 behoorlyke órdre niet soude werden veragt ende omverre geworpen. Want door wanorder wert alles in veraglinge gebragt en dus verniel igl, waerom Moses op Jetro's raad of volgens de goddelyke ordre selfs de vergaderinge van twee en seventhig ouderlingen, die na dato den grooten raad uylmaeklen, lot raadsmannen aennamen, om liet kerkelyke en politicque waar te nemen; desc hadden nog mindere vergaderingen,so van 23, als van 5, om zaeken van minder aenbelang af te doen. Dil alles geschiede, opdat de voorvallende saeken niet alleen op een mans schouder en soude rusten en door menschelyke swackheyl yemanl soude werden verongelykt, want soo ymand in een vergaderinge in desselvs oordeel misvatlinge heeft, werd door syn mede lid veel tyds daer van ontheft en tot regtma tiger sentiment overgehaald; Wanneer men nu de vergaderingen of de nodige samen kominge siet veragt en terugge gestelt, moet daer uyt nood wendig volgen, dat het oogmerk, tot welke deselve syn ingeslelt, 5 / 5 noyt kan werden bereykt; Aleph. mitsgaders, dat de leeden dier vergaderingen als klim kende mctaalen worden gerekent en in kleynagtinge gebragt; Belh. ja dus, den haar loehetrouwden dienst te niete loopt, dienlhalven sal het van aanbelang syn na de kragligsle mid delen tot herslellinge van dil groot ingesloopene verval om te sien en deselve te heramen; a. het is van oude jaeren herwaerds gepractiseerl, dat Wen een soort van poenaliteyt op de overtreders, so der po liticque als kerkelyke vergaderingen, wellen en ordres gestel! beeft, gelyk wy sell's hy alle de synoden vinden, edog wy sullen hier maar enkelyk spreken van hetgeene van ons departement is en het kerkelyke betreft. En dus, dat niemand der predikanten in derselver banck de plaels sal mogen occuperen vande preses, versta hier door aldernaasl het deurtje van den ingang ler syde de predick sioel; dog so den preses in de kerk syn mogte, dat dan de presidiale plaats onder hel houden van den puhliequen gods
1737. A. VALCKENIER. 418 dienst door de oudste alhier beroepene en als dan present synde predikant sal mogen worden bekleed; en op dat dit moge nagekomen werden, oordeelen wy, dal op de overtredinge een boete sal gesteld worden van een goudene ducaet, ten eynde liet decorum onder de broederen suyvcr weide bewaerl; want wanneer ieder lid der kerkelyke vergaderinge na syn welgevallen deselve mag nalaten en waernemen, so kan in deselve nog order, nog regel werden waergenomen. P. Daerom oordeelen wy onder verbeteringe der Eerwaarde vergaderingen: a. dat op de telaal komende, na het gebedt, een boete behoor de gestelt te werden van 12 sts. b. op de absenten van 24 » c. en voor de moderalores, ieder dubbelt 48 » dus vinden wy by onse kerkelyke resolutien ten desen line versebeyde boetens geslatueert, welke men kan nagaan: 1° voor de laat komende, 6 sis., o July 1623, en voor den preses 12 sis.; 2° voor de absenten 24 sts., 30 Juny 1633, 7 Augusli 1636, 31 October 1639, 23 February 1642, 8 February 1644, 9 October 1645; 3° voor preses ende scriba dubbelt, 9 October 1645, 18 Maart 1647; 4° voor telaat komende, 6 stuyvers ende voor de absenten 12 sis. en voor den preses en scriba dubbelt, 2 Maart 1648, 2 December 1658, 50 January 1668, 5 en 12 Aug s . 1669. Omtrent welke zaken de beboorlyke limitatien dienen werden gemaekt, opdat buyten deselve geen excusen mogen validee ren, 30 July It>2(>, ten weikeu eynde wy dienen Ie lellen, dal voor: A. Eerst den predicant, die des Donderdaghs prediken moet; voor thien uuren syn predicatie met alle de ab- en dependenlies dient gedacn te hebben, wyl men volgens de ;il oude ordre inde weeck niet langer dan 3 /.j uurs prediken mag. 10 December 1646, j;ie men vind ook boetens op de
1737. A. VALCKENIER. 419 te lang predikende geslelt, 27 February 1651, bovendien is het van aanbelang hierop agt te geven: wyl zo een predikant op so een lyl van Ibien uuren, na de predicatie, somtyds in vergaderinge soude konneu vérsogt werden present te syn, hoe die op die tyd gepredickt beeft, \ imh- excusabel dient te werden geslelt, dog syn Eerwaarde kan ook niet weeten wat pressante saken, B. dat een preses somtyds te verhandelen heeft, egter en sal men op so een tyd de vergadering niet beginnen, vuur dat tbien uuren geslagen is; C. dat een predikant, die selfs by indisposilie syn dienst onvermogend is waar te nemen, noodwendig moet werden g'excuseert, en dus ook de ouderlingen en wel voornamentlyk d'E. Comp* dienaren, alsmede de leeden en secretarissen van beyde de geregtsbanken en mindere collegien, wanneer deselve met swaarwigtige occupalien hares dienstes belemmert syn, moetende sulx aen baer Ed. conscientien, als eerlyke luyden, nevens den Eerwaarden kerkenraad werden overgelaten; D. ook in diervoegen syn de predicanten excusabel, die, by sieken geroepen synde, besig syn in de verrigtinge haeres ampts, het geene almede aan haer Eerw. conscientien als bevoorens, vermids een saek van aenbelangh, •nell'ens den Eerw. kerkenraad sal werden overgegeven; E. men sal almede niet minder dienen te letten, dat, wanneer de predicanten en ouderlingen, die in vergaderinge versebeenen syn, uyt deselve so ligt niet lopen, maer wanneer door den preses een propositie gedaen en deselve in omvrage gebragt is, dat baer Eerw. ten minsten so lang hlyven sitlen, Int deselve afgehandell en finaal besloten sy, als wanneer bet haar sal vry staan by den preses te gaan en de dringende reedenen hares verlreks open te biggen, aen welken hel ook sal vrystaan haer daar Ine te licentieeren, blykende dit by de acte, volgens resolutie van baar hoog Edelens van dato 11 January 1724: F. en nademael dese onse byeenkoinst alleen maar is Bangelegt om de ingeslojiene misbruyken, so veel mogelyk is,
1713. A. VAN RIEBEECK. 42 Koks maat. Botteliers maat. Tweede kuyper. Tweede zeylmaker. Trompetter. Quartiermeester. Konslabelsmaet. Landspassaet. Derde chirurgyn. Jong timmerman, winnende minder dan 20 guldens ter maand. Jong kuyper. Jong zeylmaker. Provoost. Bosschieters, winnende 10 of 12 gulden ter maand. Adelborsten. Jong scheeps corporael. Bootsgesellen, winnende 9 gul den ter maand, en daer. onder lot jongens ineluys. Soldaten. Ider een kist van 4 en een halve voeten lang, breet 1 en een halve voet, hoog gelyke 1 en een halve voel. hier een kisl, lang 4 voeten, breet 1 en een halve voet, hoog gelyke 1 en een half voet. Ider een kist, lang 5 en een een half voet, breet 1 voet 4 duyni, hoog gelijke 1 voet 4 duym. Voorts verbieden wy by desen, niet alleen aen alle Chineesen ofte andere kisten makers, voortaen eenige kisten te maken ofte verkopen, die langer dan vyff en booger of breeder als twee voeten buyten 's werks zyn, te weten Amsterdamse maat van elf duym in een voet, op de verbeurte van alle deselve om verbrand te werden, en bovendien nog een amende van ses ryxdaelders voor yder kist ten behoeve van den officier, die de calange sal comen te doen; met ordre, dat sj alle kisten, dewelke door haer bcreets grooter gemaeckt zyn, aenstonds na de publicatie deses sullen moeten verkleynen tot de maet, bier voren aengeroert, op peene als boven, waer van door den Capilain der Chineesen by gommeslagh aen de Chineese kisteniakers communicatie sal werden gegeven, om
1737. A. VALCKENIER. 420 te verbeelden, so sal hel nok al van aanbelang syn, dat den predicanl, die liet Avondmaal selfs heeft bediend, daarvan ook rapport doet, als het geschieden kan en syn Eerw. geen wettig excuus van absentie heeft, 20 July 1716; hier op (wyl het een saek van aanbelang is) soude wel een ducaat konnen werden gestelt; o. dese boelens werden ëertyds len nutte der diaconie be steed, maar nu behoorde men deselve tol d'een ofd'anderbe treffende onse versamelplaals aan te leggen, als byvoorbeeld tot zilvere inktkokers, zilvere kandelaars met baar simyler en een kleine zilvere schel, welke saeken men meesl in alle vergaderplaatsen vind, die zelfs beneden de onse syn; -. nu sal men ook al weder dienen agt te geven op de insamelingen deser boetens, die alle maenden dienen te ge schieden en door den koster te werden opgehad I, aan den preses dier maant sullen werden overgegeven, die dit geit in een daartoe te makene kist sal leggen, welkers sleutel met het presidium sal rouleeren, onder aanlekeninge in het acte hoek, wat de boetens yder maand en onder yders presidium hebben opgebragt. A. Van veel gewigt sal het ook wesen sorge te dragen, dat geen kerkelyke papieren mogen werden te soek gebragl, ten welken fine men ook al van oude tyden zeer goede en preysselyke wetten gestelt vind; dog vermits men alles genoegsaem in het wilt siet loopen en dus de welmeynende leedeu met den Epistolarum scriba niet weynig in verlegend heyt, ja buylen slaat gebragl om het nodige te besorgen, so sal het almede van nooden syn daarin te voorsien, dat geene papieren van den kerkenraad mogen te soek raeken, en dus de geheymeu desselfs bekent werden, aanlopende dil tegens de daartoe gemaekle aclens, 26 Jauuary 1645, 22 Maart 1649. Hel is van omls ber altoos een gebruyk geweest, dal, wan neer een permanent lid der vergaderinge een hoek ol' papier uyt de kerke kas begeerde, daartoe den sleulel van den Epis tolarum scriba, die deselve alleen is toevertrouwt, moest ver*
1737. A. VALCKENIER. 421 soeken ende, iets daeruyl genomen hébbende, In desselvs plaats daarvan een eygenhandigh gelekenl briefje leggen, totdal liy daeruyl genoinene weder gebragt hadde, 10 October 1704. B. Dog om secuurder Ie gaan, so voor de vergaderinge. als voor den Epislolarum scriba, soude liet niet onvoegsaem syn, dat den scriba Epislolarum, wanneer eenig lid der vergade ringe d'een oh* d'ander boek of papier requireerde, dat syn Eerw. den sleutel der kerke kas aan niemant overgaf, maar altyd selfs present was, wanneer iets gevordert wierd, te meer, omdat de gelieelc kas met al bet daarin beslotene voor syn Eerw. reeckeninge loopt, als deselve ter presentie der daartoe gecommitteerde leeden, preses, scriba ende voorzittende ouder ling, onder derselver mede banlteekeninge hebbende ontfangen. en in diervoegen ook op syn g'expireerde lyd deselve verpligt is over te geven, den 10™ July 1G84; dit, so in diervoegen desen jaere niet behandelt sy, sal nog moeten trescbicilen: a. ten aanbelang der papieren, die aende leeden ter lectiiure werden rondgesonden, is ook al van oude tyden in gebruyk geweest, dal deselve aenden kosler wierden ter hand gestelt, om deselve in order aenden anderen volgende leeden over te geven, 7 Juny 1694, 12 November 1696, opdat, wanneer den preses of den Epislolarum scriba een derselver bcnodigt hadden of deselve waren rond geweest, het soude weten, om na vereysch van saeken daer omtrent te handelen, helsy omze te gebruy ken of te doen secuureren, om nimmer in verlegentheyl te geraken. b. in voorgaande lyden was liet. in gebruyk, dat, wanneer iemand der leeden een papier ter lectuure ordentelyk hadde ontfangen en hetselve by hem soek raekte, dat gemulcteert wierd mei nimmermeer preses of scriba Ie mogen wesen of eenige lecluuren van kerkelyke papieren, helsy vandc kas ui' van de rond te sendene, te hebben, waarby wy thans nog voegen een boete van vyfentwintig rd\ welk eerste lid alleen plaats grypt, als dolo malo geschiet.
1737. A. VALCKENIER. 422 En wyl men besig is om vervallene zaken, zooveel mogelyk is, te redresseeren, sal liet van veel nut wesen, ja selfs van de hoogste noodsakelykheyt, dat de gccopieerde: t° doopboeken werden gecollationeert en getekend, opdat men int vervolg van tyd op deselve staal kan maken; 2° almede sal het van geen minder nut wesen, dat het repertorium, welk so veelejaaren versuymt is aan te vullen, thans mag werden gesnppleert; en wanneer ieder der leeraren maer een paar jaren voor syne rcecq. neemt, sal het schielyk wesen vol voert. a. Edog misschien sal iemand opperen, dat wy maer uyt syn om onse vergaderingen te verswaeren, welke positie aanstonds van selfs komt te vervallen; b. wanneer wy aan haar Eerw. ler verligtinge onser hyeen komst voordragen, ofte het niet veel ter verligtinge der selve sonde konnen strecken, dat preses, scriba en voor sitlende ouderling tweemalen des maands quamen te vaceren om de actens van adoplien na te gaan, aen te nemen of na vereysch van saeken af te weysen, en daar van alle maanden aan d' Eerw. vergaderinge rapport Ie doen, synde dit voorstel den 4''" Maart 1726 tot een compleele vergaderinge uytgestelt, welke nu genoegsaem hebbende, daer over met vrugt kan werden gehande!t. Edog wyl onderscheydene saeken van belang in de actens van adoptie dienen Ie werden g'observeert, so ten opsigte der adoptanten, als der g'adopteerdens, 1° ten opsigte der adoptanten en geluygen: a. moeten of behooren ledematen te syn; />. stigtelyk van leven en goede wandel; c. in staat om haere beloften te volvoeren, 23 February 1722, waarvan de resolufien telkens aan d'preses sal ter hand gestelt werden; (/.alle aclen van adoptien van niet genoeg bekende of verdagte personen, die Heydense of in ontught geboorue
1737. A. VALCKENIER. 423 kinderen om haer eyge voordeel soo ligt maer komen Ie adopleeren. volgens voorgaende resolutie te verwerpen ; e. wanneer diaconeu den doop voor d'een of d'ander kind uyl het armenhuys, 'tsy als buyte vaders of adoplanten, versoeken, moet per extract van haar resolutien geschie- den, 23 April 1724, en dat in vergaderinge, volgens gehruyk. 2°. ten opsigte der g'adopteerde a. over deselve sal niemand staan, lensy die van onse religie en van goed leven syn, 10 Augustus 1648; /». mogen daer overstaen tot getuygen, die Lutherianen of Arminianen syn, 4 February 1692 en 28 November 1712 ; c. maar vooral niet diegeene, die van geen goed leven syn, 10 Augustus 1648, 22 September 16153, of genoegsaem opsprakelyk; (/. en vooral sal men dienen te letten, dat geen ongodsdienstige of die in concubinalie leeven, lot getuygen over die g'adopteerde kinderen mogen staan, wyl somtyds selfs haer eygene kinderen syn, ler welkers navorschinge met allen ernst de meesters dienen te werden aangespoort; e. het ware te wenschen, dat aen die gewone passagievan gemelde kind van nu af aan vry te sullen houden, altoos voldaen wierd, maar schoon deselve in de acte van adoplien slaat ofte niet, is om 'teeven, wyl die aclen geen vry doiii geeft, 23 February 1722, weshalven men al over veele jaaren gebesoigneert heeft om daer een middel op te vinden, om sulke g'adopteerden haaren beloofden vrydom te doen genieten, waarvan 10l nog toe niets gekomen is, 24 November 1698, dog om hierin te voorsien en de daer uytspruytende ongeregeldheedcn voor Ie komen, soude het niet ondienstig wesen een requesl aan de hooge ove righeyt te presenteeren, met versoek, dat de adoptanten g'injungeerl wierd, alvoorens eenen vrybrief voor heeren Scheepenen Ir versoFgen, om dus de g'adopieerdens te secureren Dit is 'I gcene wy oonleelcn nodig te wesen, te moeten
1737. A. VALCKENIER. 424 werden gcstatueert en gerenoveert tot luystcr en getnack onser vergaderingen en persoonen, om dns de arke des Heeren met eenparige schouderen en een sonderling vergenoe gen met den anderen luyslerryk te helpen dragen. 12 December. Verbod tegen liet bekend stellen van den naam van den Fiskaal in crimineele rollen- en vonnissen. De reden hiervoor was, «vermits denselven daaromtrent •parthy is en uyt dien hoofde zulx voor de onkundige »aanslotelyk voorkomt." 12 December. Bepaling., dat de naar Nederland op te zenden soldij-rekeningen van de leden en Secretaris sen der Hooge Regering, van de leden van den Raad van justitie en van alle «verdere, hooge gequalificeerdens" niet zouden behoeven nagezien te worden door den Advocaat-fiscaal. Heeren XVI[ npn hadden dit nazien gelast, maar de Indische Regering zag daarin eene verkleining van hare waardig heid. Zij liet daarom, onder nadere goedkeuring, de »censure »of examinatie" der op te zenden soldij-rekeningen heginnen hij »den oudsten der militaire capitains tot op de minste »van 's Compagnies dienaren incluys." 12 December. Last op de buiten-kantoreri «geen alles «tatien, declaratoiren ofresponsiven, welke door getuygen «tegen beschuldigde personen of eenige crimineele zaek {wal naam die ook mag hebben) worden verleend, «ooyt buylen een recollement onder cede te laten." Op Ambon had de Raad van justitie eenige personen veroordeeld, die niet in de gelegenheid waren gesteld zich te verdedigen, zelfs niet wisten, dal zij aangeklaagd waren.
1737, 1738. A. VALCKENIER 425 12 December. Last op de buiten-kanioren alle plaatselijke * plakalen, bülellen, enz. woordelijk te insereren in de resolitlien, waarbij deze stukken werden vastgesteld. Zulks was »alommc in India gebruykelyk, volgens d'oiule •ordre." 13 December. Last op de buiten-kantoren valle zodanige »persoohen, dewelke op de opperhoofdyen en mindere *residentien g employeerl werden voor secreete zaken, en »ook de geene, welke gcslelt of gequalificeert zyn lot hel passeeren van notariale instrumenten, behoorlijk »(e doen Veertigen." 31 December. Intrekking van het bepaalde op 28 December 1728 nopens de betaling van pachtpenningen door den pachter van de fopbanen. In de toenmalige, »calaniiteusc tyden" meende de Regering eenige verligtiug aan dien pachter te moeten verzekeren. Hij zou voortaan zijne pachl-penningen betalen, evenals alle andere pachters. ? December. Verpachting van de tgenerale en gemeene" inkomsten van de stad Batavia voor hel jaar 1758. 1738. 11 Februarij. Bepaling, dal Compagnie's dienaren, direct noch indirect, zich »met pagi of eenige andere -burgerlijke zaken" mogten inlaten. 13 Februari]. Verbod voor de buiten-kanioren tegen het verwijzen in schrifturen naar mondelinge berigten, door dier buiten-kanioren aan de Hoogt' Regering bij terugkomst Ie Batavia mede Ie deelen.
1738. A. VALCKENIER. 426 Alles, wat «noodwendig" was, moest in brieven of resolutiën schriftelijk behandeld worden. 21 Februarij. Bepaling, dat Mooren, bij desertie, -met *cen laarsing of andere, zodanige, dotnestique correctie" moesten gestraft en daarna vrijgelaten worden. De Raad van justitie te Padang had dergelijke deserteurs gevonnisd volgens de bepalingen, vastgesteld voor Europesclie deserteurs, maar de Hooge Regering verklaarde, dat die bepalingen niet op hen toepasselijk waren. »Oni reedenen men geene derselve tot Comp*. dienst zoude ■ kunnen niaglig werden", waren hun die bepalingen nooit voorgehouden. Zij werden aangenomen «zonder eenig ander «beding dan binnen den lyd van drie jaren weder na haar «land Ie zullen mogen retourneeren." 4 Maart. Vergunning aan de pachters hunne pachten voor de helft »/« grove geldspelien' en voor de andere helft in vpayement" te voldoen. Ducaton's waren zoo schaarsch geworden, dat zij 6 en meer stuivers opgeld deden, hetgeen aan de pachters, die in ducatons en ropijen hunne pachten moesten betalen, groote schade berokkende en aan de Compagnie geen voordeel be zorgde. 4 Maart. Vergunning aan de brood-bakkers hei graan, hetgeen :ij van de Compagnie kochten, voor de helft «in grove geldspetien" en voor de andere helft in »payement" Ie voldoen. De Regering hoopte daardoor het «payemenl onder de «ingesceteucn wat te verdunnen en daar tegens de ducatons «en ropyen meerder in de wandeling te doen geraken."
1738. A. VALCKENIER. 427 18 Maart. Voorschriften nopens wissels. Heeren XVII mn bepaalden ter zake 1° »dat de geene, die gelden willen rcmiltccrcn, als de wil • hebbende om de repatrieeren, haar onder een poenalitcyt »van 20 pet. zullen moeten verbinden dat binnen seekere »lyd te zullen doen, — dewyl anders", geven Heeren XVII n,n als reden op, «die wil oneyndig zou kunnen «worden geëxtendeerd en onse ordre illusoir gemaakt; 2" -dat die pelden remitteereu, als zyndc zoo veel schuldig »aan iemand in Neederland, de causa debiti of regtmalig "hcyt van dien alvoorens zullen moeten aantoonen en dal »de schuld niet is spruylende uyt verbooden handel; 5° «dat. die remitteeren onder pretext van alimentatie, het «zoodanig zullen moeten doen, dat het na alimentatie "gelykt en niet tot importante sommen." 21 April. Vernieuwde, afkondiging van het plakaat van 15 Met/28 Jultj 1095 betreffende de overdragt van vaste goederen. Aangezien de Landmeler binnen den termijn van 2 a 5 maanden niet kon opmeten al de vaste goederen, «welke •verkogt, gelegatcert of op eenige andere wyze vcralieneert, »dog waarvan de behoorlykeopdragtennietgepasseert waren", verlengde de Regering den t stcn Jultj 1738 dien termijn mei drie maanden en den 21* 1 ™ Oclober daaraanvolgende nog eens met zes maanden. In April 1759 verzochten Schepenen wederom eene ver lenging van zes maanden en verkregen te gelijker tijd op nieuw de vergunning lul het heffen eener belasting ad 1 , maand huishuur van de huizen in de stad Batavia en in de zuider voorstad -10l suppletie van het mancqueerende »ler betalinge voor hel schoonmaken der vuylnisbacken en «andere slads-onkoslen." In Oclober 1759 kregen Schepenen nogmaals eene ver lenging van den termijn voor zes maanden.
1738. A. VALCKENIER. 428 22 April. Bepaling, dat alle Chinezen, die suecessive «of jongst alhier [Batavia] aangekomen en 10l nog •van hel nodige bewys der permissie onvoorsien, mits »gaders dus op eene onwettige wyze alhier verbleeven «zgn en, alhier willende verblijven, binnen den tgd van "drie maanden - - en na de.sen de verdere aankomende ui ten eersten na hel arrivement der jonken — hun «zullen hebben aan te geven ter erlanging der voors. «licentie briefjes door den eersten Secretaris der Ilooge «Begering en ter ordonnantie van dezelve teegens zo «danige betaling van 2 rd s ., als daar op roormaals •gesteld is, zontlrr dat, wie van haar het ook zoude «mogen zgn, zig zal mogen bedienen van een anders «of een overleedens briefje, op poene, dal den geene, «die na verstek van de voors, bepaalde maanden en «het vertrek der jonken zonder licentie brie/je be «vonden werd, na den teneur van het plaecaal van »2J) May 1690 en het op fundament van dien g'ar «resteerde op den ?>*•'" Aug. 172fl zonder eonnivenlie «zal gecorrigeerl en behandelt teerden." Sleclils een zeer klein aantal Chinesehe nieuwelingen had voldaan aan het voorgeschrevene op 12 Junij 1736, daarin geholpen »door de baatsugt en eonnivenlie der meeste olïi »cieren van die natie." Batavia was dientengevolge weder »vol onbekende ingese »tenen en het land met ongepermitteerde swervers en quaad •doenders vervult." Ook bragt de pacht van het hoofdgeld der Chinezen «considerabel" minder op. Enkele leden van de Hooge Regering waren van oordeel, dat de «aangroey" van de Chinezen te Batavia »in desen tyd »van die sorgelykheyt niet kan gerekenl werden als wel •eertyds, wanneer men daar teegens gteld de sware sterfte. »die zeederl eenigc jaren onder alle soort van menschen en »insonderbeyl dese natie alhier vernomen is."
1738. A. VALCKENIÉR. 429 Andere leden maakten bezwaar legen den prijs der licentie briefjes, welken zij »om den schralen tyd" te hoog vonden, •naar hiertegen werd aangevoerd, dal »genoegsaam" hekend was, hoe nieuwelingen, zonder betaling van 10 rd s ., van hunne nachoda's geene vergunning kregen om te Batavia te blijven. Wegens de »fourberien", door Chinesche officieren met betrekking 10l nieuwelingen gepleegd, durfde de Regering deze aangelegenheid niet meer alleen aan hen »gedefereert" te laten. Ten slotte gelastte zij daarom, zoowel die offi cieren, als de officieren van justitie «alle en een jgelyk dier ■natie by publicque hekken slag van deze dispositie kennisse »te geven en legen de conlravenleurs te proredeeren na rigeur •van 'l gem. placcaat, mitsgaders ook zorge te dragen, dat «alle de zeedeil den jare 1729 alhier huyten schriftelyke "permissie veilileevenc Chineesen haar binnen den voorin, tyd »en len voors. eynde komen aan Ie geeven ten huyse van »den pagter van r t hoofdt- ofle zo gen. condé-geld der Chi "iieesen en aan den geenen, die aldaar daartoe zal werden «gesteld, op te geeven, waarmede /.' haar komen te erneeren, »ten line de geene, welke voor den handel of andersints voor •dese colouie van eenig nut zyn, g'admit leert en d'onnutte «afgewesen, mitsgaders na China lenig kunnen gesonden •werden volgens de vorige gehruyken." 2i Junij. Last ojt de buiten-kantoren in doodvonnissen Ie laten invloeijen de woorden .- «op d'approbatie desa i Regeering." Zonder voorkennis en goedkeuring van de Hooge Regering moglen dergelijke vonnissen niet len uitvoer worden gelegd. 21 Junij. Aanstelling run een Resident in de Lam' pongsche Dist rieten. Dit nieuwe huiten-kanloor zoude ondergeschikt zijn aan Bantam.
1713. A. VAN RIEBEECK. 43 alle exceptie van ignorantie voor te komen: ordonneren en bevelen (lierhalven de respective Officieren van justitie, en speciael den Waler-fiscael, op de naerkominge deses Ie letten ende te doen letten na hehooren. 6 November. Voorschriften voor repatriërenden. Dit stuk is eene woordelijke herhaling van het stuk, mede gedeeld onder 7 November 1712. Het is in druk uitgegeven. O. "V-A.2ST S^WOHLIj. 17 November. Bepaling, dat bij de verkiezing van een Gouverneur-Generaal, wegens liet overlijden van den voorganger, alle ordinaire en extra-ordinaire leden in den Baad van lndië, noo veel althans boven het getal *van seven leden aan dese taefel werden gevonden," zonden stemmen »met conclndcnlc vota's." De verkiezing moest in lndië geschieden in gevolge art. 1 van de instructie van 22 Augustus 1617 (deel I, hladz. 89), maar de bepaling, vervat in de instructie van 26 April 1650, •dat de Raadt van India allyl met seven concludeerende stem •men besoigneren sal" (deel 11, bladz. 147), leverde nioeijelijk heden op. Vroeger waren hij het overlijden te Batavia van een Gou verneur-Generaal nooit zeven leden van den Raad van Indie present geweest; in 1715 waren er twaalf leden, onder welke één, tevens President van den Raad van justitie, aan wien de Heeren XVII"™ slechts »in saecken van justitie en daertoe »betreckelyk en applicabel" eene concluderende slem hadden toegekend. De vergadering was dientengevolge van oordeel, dat «het •naeste aan de billykheyl. en de intentie der Heeren Princi >palen schynt Ie sullen komen, dal in een saek van soo veel
1738. A. VALCKENIER. 430 A;ui den Resident werden toegevoegd: een scriba, een sergeant, 2 korporaals, 24 soldaten, een tamboer, een onder meester (chirurgijn), een constabels-maal en 2 bosschieters. 27 Juiiij. Bekendmaking, dat Diakenen openlijk ver- antwoording zonden doen hunner gestie over het jaar 1737. 10 Julij. Bekendmaking ah voren van Buiten-regenten van hel Lazarus-huis. '■Il* Julij. Bepaling, dat de Chinesche officieren Ie Ba- tavia zouden moeien borg blijven voor de Chinesche koopers van afgelegde, Compagnie's vaartuigen. Het ecnige motief voor deze willekeurige bepaling was. dat de Chinesche officieren bij den verkoop van zoodanige vaartuigen steeds tegenwoordig en dientengevolge in staal waren na te gaan, welke koopers voor de betaling «secuur ■en sufficant zyn of niet." 29 Julij. Bepaling, dat de Ontvanger-generaal borg was voor zijnen kassier. 31 Julij. Intrekking mei ultimo Augustus 1738 der zijde-kultuur van Compagnies voege. Bij missive van 17 September 1757 hadden Meeren XVIl ncn magliging verleend 10l dezen maatregel. Liefhebbers ter overname dier kuituur werden bij billet uitgenoodigd lot het huren of koopen van de huizen, erven, beesten, gereedschappen, enz., voor die kuituur benoodigd, ten welken einde zij zich lot het Collegie van Heemraden moesten wenden. De Regering was legen publieken verkoop dier huizen, enz., omdat »dc vaste goederen zo merkelyk in prys gedaald" waren.
1738. A. VALCKENIER. 431 23 Augustus. Bepaling, dal de «approbatie of rejectie" van testamenten van Compagnie's dienaren in Rade van justitie moest geschieden. Te Soerate had men dergelijke testamenten »ler resumtie •en approbatie" in politieken Rade voorgebragt, welke han delwijze de Hooge Regering »oneygen" vond. 2G Augustus. Bepaling, dat bij processen wegens schul den notariële obligatien preferent waren voor andere, personeele schulden. Deze bepaling werd genomen onder nadere goedkeuring van Heeren WH'"'", aangezien dezen hadden gelast dit »pre »sent e gebruyk en maniere van procedeeren, alomme in dese •gewesten", af te schaffen. 29 Augustus. Last om het plakaal van 23 Mei 1735, betreffende de verhooging der waarde van pasmunt, ntlomme te laten standgrypen en alwaar het nog niet in 't reyne is, na vermogen en door (die practicabele «middelen meede in te voeren." 9 September. Intrekking van het verbod tegen liet ver leenen van Indp aan Zweedsche en Deensche schepen, uitgevaardigd den 4 den Maart 1732. Een exemplaar van den geheimen lastbrief, bevallende hel bovenbedoelde verbod, was in handen van de Zweedsche Re gering geraakt, welke daarover haar beklag indiende hij de Staten Generaal, die ter zake Heeren XVH n,n hoorden. Deze laalslen, in hel naauw gebragt, gebruikten allerlei uitvlugten om zich Ie verdedigen. Zon stond h. v. in hel bewuste exemplaar, dal hel verbod
1738. A. VALCKENIER. 432 uitgevaardigd zoude zijn ingevolge van een brief van Heeren XVII non aan de Indische Regering, gcdagteekend 4 Maart 1735, en nu verzekerden Heeren XVII ncn , dat zij op dien datum geen brief naar Indiê verzonden hadden. Zulks was waar, doch in het bewuste exemplaar was de datum foutief inge vuld. In plaats van 4 Maart 1755 moest er gestaan hebben 4 Maart 1752. Heeren XVII nen erkenden, dat »de expressien" van den last brief wel »wal ongelimitcert" waren, maar toch schenen deze •meer aanstootelyk", dan zij in werkelijkheid waren. Men had ongelijk «deese ordre te willen uitstrekken tot saaken, »die de mcnscbelykheid niet zoude toelaaten, als by voorbeeld, »dat als een schip gesion wierd in hoogen nood, men het • selve, doenlyk zynde, niet soude willen assisleercn." Inlusschen hadden diezelfde Heeren XVII 1 " " in 1752 aan de Indische Begering gelast »by geenderhande voorval" Zweed sche en Deensche schepen te helpen. Zij vonden echter nu raadzamer den bewuslen last in te trekken, hetgeen de Indische Regering den 9 len September 1758 bewerkstelligde. 10 September. Wijziging van de premie voor het va ren achter lerland en Schotland om. Zie hij 6 / 9 Maart 1680 (deel 111, bladz. 39). In plaats van hetgeen vroeger bij het vertrek van elk retourschip werd voorgelezen en aangeplakt, moest, inge volge order van Heeren XVII nn . hel navolgende gesteld worden: "Voor 't vaeren agter Yr- en Schotland om, by aldien de •ordres uyt 't vaderland, die aan de Caab werden gegeven, »daar Ine leggen, zal een iegelyk Compagnies dienaar tul een "premie in'tvaderland ontfangen twee maanden gagie; maar •niet, wanneer volgens die ordres liet Canaal moeten door •komen."
1738. A. VALCKENIER. 433 j i 10 September. Verbod voor Compagnie's dienaren, zonder goedvinden van Heeren XVII mn , iets aan de Compagnie te leveren of te verkoopen, tietzij vast of los goed. Dit verbod is afkomstig van Hoeren XVII"™. 10 September. Bepaling, dal slechts in de uiterste nood zakelijkheid militairen binnen hun verbonden tijd naar Nederland mogten worden •verlost."' Aan deze bepaling hechtten Heeren XVH BeD zooveel waarde, dat zij die driemalen herhaalden (missives van 10 September 1738, 8 April 1740 en 21 April 1742). 1!) September. Uitschrijving van een boete-, dank-, vas ten- en bede-dag, wegens het aanstaande vertrek eener retour-vloot. ï2!) September. Vernieuwde afkondiging van deplakaten betre/jende de »thuysvaerders'\ alsmede van de voor schriften van 13 October 1732, nopens het medenemen run thee, en die van I I Maart 1737 nopens het vee voeren van ducatons, enz. 3 October. Bepaling, dat de prijs voor zijde, aan de Compagnie te leveren, vastgesteld bij de resolutie van 3 December 173 i, gehandhaafd bleef. 17 November. Magtiging op de Indische Regering duca tons, "sou veel de hu/den maer souden willen lellen, op «wissel naer Nederland te mogen aennetnen tot 7i2 »slui/vers het sluck, zonder eenieh opgeldt." ï December. Bepaling, dat voor de inwisseling van oude tegen nieuwe ducatons, «in so verre die op wissel werden »getclt", L 2 pet. betaald zoude moeten worden.
1738. A. VALCKENIER. 434 Van die 2 pet. kreeg de kassier '/s rijksdaalder en was de rest voor de Compagnie »lot tegemoetkoming van de schade, «dewelke die oude munt by versending na Bengale, Siani ofl «elders ter versmelting komt te geven; en ook omme daar «door, soveel mogelyk, de oude uyt de weereld en de nieuwe «onder de gemeente te doen rouleeren." De kassier verbeurde 25 pot., indien hij «contrarie" handelde. 5 December. Last om de koffij-boomen, zoowel «hier ler «sleede, als in de Jaccalrase boven- en Prcangcr-landcn «met die van Cheribon", 10l op de helft uil Ie roeijen. — Bekendmaking non de ocoffy leveranciers" : 1° dal de Regering niet meer hoffij zoude aannemen dan de helft van de in 1738 geleverde hoffij; 2 J dat, bij voort during van hel toenmaals heerschende geld-gebrek, de hoffij door haar betaald zoude worden, voor de helft met contanten en voor de andere helft met obligatiên, rentende 4 1 /» pel. 's jaars. De Hegering was «overkropt" met kofFij, «eene whaar, welke, «om dies slegt rendement in Nederland, by vervolg mogelyk «10l grote parlhyen niet meer staat gevorderl te werden." Zij had in 1738 gekregen 4,081,062 « kofïïj, terwijl het restant van vroegere jaren bedroeg 15,256,880'/ 2 ®- Met een «ruymen driejarigen voorraad" was zij voorzien. 16 December. Regelingen nopens de kompagnién pen nislen van hel kasteel en van de stad Batavia. De orde en discipline lieten bij deze schutters bijna alles te wenschen over. Vele pennisten wisten niet eens, tot welke van de twee kompagniën zij behoorden', en bij gelegenheid van het over brengen van het vaandel, van begrafenissen, enz. gingen ettelijke pennisten zoo verre van «de commando der opper •officieren openbaarlyk te bespotten, onder uylting van diverse,
1738. A. VALCKENIER. 435 "onhelamelyke woorden, die om der selver vuylheyt alhier •niet gevoeglyk kunnen werden ter needer gesteld." Wel was »al van ouds" eene Itoete van 25 rijksdaalders vastgesteld »voor de geene, die in haren pligt niogten komen 'te manqueeren oite de commando niet ohserveeren, dog dat "deselve (immers voor zo verre hy de papieren der heyde "compagnien kan werden nagegaan) niet is gevordert, maar "sulx geworden lot een sleur of gewoonte zonder effect." Tol legengang van al deze onhehoorlijkheden heslool een gecombineerde krijgsraad van de heide kompagnien op 13 September 1738, onder nadere goedkeuring van de Hooge Regering: 1" dal, evenals vroeger, twee boekdrukkers van het kasteel de betrekking van »capitain des armes" zouden waarnemen in den laatsten tijd had men zicli beholpen met »wapen "kameisgasten, veeltyts al ruym zo grof van begrip, als »van ambagt"), die met behulp eener hun daartoe ter hand gestelde »rolle" maandelijks »ol' des niet doenlyk, om »de drie maanden te minsten", moesten »informeeren, niet ■ alleen na de geene, die overleeden of verlrocken, maar »ook die op nieuw aangekomen" waren en «daervan per •tinente notitie houden, mitsgaders deselve overgeeven aan »de vaanjonkers, die daarvan als dan communicatie" moesten doen aan de kapiteins; 2° dal, behalve de personen, bedoeld bij de resolutie der Hooge Regering van 13 Junij 1732, van schutterlijke diensten vrijgesteld zouden zijn kooplieden en dienaren der Compagnie, die »met afgeschreven of met stilstand »van gagie" te Batavia aanwezig waren, mede »tot koop lieden inclusive, in zo verre geen officieren zyn of de •noodzakelykheyt dat anders mogle komen te vereyssclien" (men vond oneigenaardig »het oplrecken van een koopman «als rotsgesel onder commando van een ondercoopman, «boekhouder of adsislent als zergeanl"); ">' J dat, behalve de hoofd- en mindere officieren, de kompagnien zouden bestaan:
1738. A. V/LCKENIER. 436 a. die van het kasteel uil 188 »rotsgesellen", I. w.: 38 onder-koo[ilie(leii, 16 ordinaire klerken, 18 boekhouders, 7 extra-ordinaire klerken, 40 adsistenten, 17 jong-adsistenlen, S 2 provisioneele adsistenten; l>. die van de stad uil. 187 »rötsgesellen", nagenoeg even eens verdeeld als voren: 4° dat hehouden hleel' de vroegere boele van 25 rijksdaalders; 5° dat »in cas van oppositie en by onwilligheyl van betaling" de krijgsraad van elke kompagnie zich tot de Hooge Re gering kon wenden »ter erlanging van niaintien, wanneer «besloten wierde de boete uyt Comp' cassa ie laten af "geeven, ten laste der reecq. van die daar in mogte weesen xgecondemneert"; 6" dat. aan de krijgsraden overgelaten bleef »by disobedientie, •affronten of injurien tegens d'oflicieren, dan wel andere «arrogante gedoentens der rotsgesellen, na geinoede te •disponeeren, 't, zy tot condemnatie in eene mindere, dan •wel in de voors. volle amende, nadat de begane fauten »van gewigt sullen werden bevonden, ten ware deselve •van meerder aangelegentbeyl en van nadeelige gevolgen •mogten werden geoordeelt, wanneer zulx almeede aan •den beere Gouverneur Generaal cd' dese regeering sal «moeten werden ter kennisse gebragt, omrae daar op «sodanig te kunnen disponeeren, als men sal bevinden »te bcbooren." 22 December. Vernieuwde afkondiging van hel plakaai van 28 December 1729 tegen hel maken, en:, van vuurwerk. 25 December. Bepaling, dal jaarlijks, ten voórdeele run hel Collegie van Heemraden, verpacht zoude worden
1738. A. VALCKENIER. 437 het regt lot het heffen van 10l op eene kort te voren gemaakte brug «aan d'overzyde van de buitenpost »Ait* jol." De 10l werd bepaald: vuur een voetganger, vrijman of slaal op '/, stuiver. » • ruiter of niemand met ecu paart" » 2 stuivers •> » «chaise" mol 2 wielen » 5 » » » wagen niet 4 wielen en 2 paar den, vol of ledig » 6 » » » buffel ol'koebeest » 2 » » buffel-kar, die echter niet verder »als heseyden de Chineese tempel »soude mogen afryden" » 6 » <> » vaartuig, «daar de valbrug voor •moet werden opgehaalt" « 2 » De opbrengst van de pacht moest voornamelijk gebruikt Worden tot onderbond, zoowel van de brug niet hel daarbij behooreude hek en tolhuis, als van den weg, «voornamentlyk •die aan d'oostkanl" lot aan Tandjoeng-prioek. Zij, die bij het plakaat van 28 December 1729 vrijgesteld waren van «sodanige betaling", mogten ook deze brug zonder te belalen passeren. 23 December. Vernieuwing van de plakaten van 50 De cember 1704 en 28 December 1729, wat betreft de belasting op rijtuigen. — Bepaling, dat het verharen van, rijtuigen niet meer zoude worden toegelaten dan aan die, welke alle jaren den impost van vier huur wagens komen Ie betalen, mits dat deselve die en alle «andere, welke zy boven dal getal ten dien eynde »mcrnen te gebruyken, neven* de chaisen, alvorens in »den llinijn van heeren Heemenden moeien brengen om mei het wapen van dat Collegie gebrand en ■ilas kenbaar gemaakt Ie werden."
1738, 1739. A. VALCKENIEFT 438 Wagons en andere rijtuigen waren !e Batavia «excessief" in aantal toegenomen; en »op diverse bedekte en ongeper mitteerde wyscn" luidden «zommige baatsuchtige menschen" met hunne rijtuigen »frauduleuslyk excessen en bedriegeryen »gepleegt." Tot tegengang biervan en »van baldadig- en brooddron »kend-hccdcn van een parthy ongebonden volk" nam de Re gering bovcnslaanden maatregel. ? December. Verpachting van de 'generale en gemeene "inkomsle>r van de slad lialavia voor liet jaar 1759. 1739. 15 Januarij. Bepaling, dal «ider comptoir" van de O. I. Compagnie in Indié «zyn eggen tasten" moest dragen. 15 Januarij. Bepaling, dat scheeps-overheden den eed van purge voor den Raad van justitie moesten af- leggen. Zulks was »de gebruykclykbcid." 27 Januarij. Bepaling, <lal de «Caffers of dienaren van «het geregt", toegevoegd aan den Advocaat-fiscaal of Water-fiscaal, te regt stonden voor den Raad van justitie en die van den Bailluw of Landdrost voor liet Collegie van Schepenen. Een hevige strijd was tusschen beide regthanken ontslaan, omdat het Collegie van Schepenen een kaffer van den Advocaat fiscaal, M r A. Bergsma, had gevonnisd. De Regering vermaande bij deze gelegenheid de regtbauken
1739. A. VALCKENIER. 439 •haar in het vervolg preciser of wat beter na de conventie •van 1 December 1728 te reguleren." 30 Januarij. Bepaling, dat *by den afscheep der aan tgebragd wordende dranken, haar altoos een der Dis •pensiers niet de twee schippers, welke gemeenlgk mede »in 'I provisie maguazyn gecommitteerd zgn, binnen »boort der onllosl werdende schepen zullen moeten laten » vinden en de vael-werken visiteren, of deselve wel tgeconditioneert zgn of niet, mitsgaders daar van ken- •nisse geven." Üe Regering zag hierin een middel tot tegengang van »scheluislucken en spolie." 20 Februarij. Amplialie van hel reglement voor de «algemecne tafel" binnen hel kasteel Batavia. Op ."> November 1640 was een dergelijk reglement vast geslcld, hetgeen in 1692 schijnt vernieuwd te zijn. Veranderde tijdsomstandigheden hadden zulks »in 'l geheel buyten de gc "woonlc" doen geraken, ten gevolge waarvan dat reglement niet meer werd toegepast en de pennistcn »zedert een geruymen »tyd een ongebonden leven" leidden. De Regering stelde daarom iir 1759 het navolgende reglement vast: Alle pennisten die haeren vasten dienst binnen het Casteel hebben en aan de gemeene tafel te kost gaen, sullen sig hebben te reguleer en na de volgende ordre, te weten: Wanneer bet leken gedaan werd om te komen eelen, sullen de gasten sonder uytstel haar banden wasschen en komen aen sitten, ider na syn qualiteyt en, onder die gelyke qualiteyt hebben, de geene voor aan, die langst tafelgasten geweest syn. Wanneer het gebed voor off na den eelen gedaen word, sal een ider sig stil en aendagtig houden, op de boete van een agste reaal.
1713. c van swoll. 44 «cmportantie werd gebesoigneert en gercsolveerl met gelykheyl »van stemmen van alle de raeden, die ook daertoe, sonder «onderscheyt van ordinaris off extra-ordinaris, moeten doen »een en denselfden eed, 't welk men nodeloos sonde moeien «aensien, indien haere stemmen daar omtrent van geen gewigt «souden konnen off mogen wesen." 5 December. Regeling van hel ceremonieel, enz. voor de weduwe van een Gouverneur-Generaal. Militaire posten moesten, wanneer die weduwe passeerde, ■ buyten staen in selver wyse, als voor de heeren Raeden". «Tot meerder fatsoen" werden haai' toegevoegd twee ■ lyffschutten off oppassers." Zij had »het gebruyk van 'sComp' provisie en andere «magasyncn tot een matige consumptie, soo onder, als buyten »betalinge, in selver voegen als dat by d' heeren Raeden ge "noten werd". 28 December. Verbod legen het verkenen op Timor van vergunning tol trouwen aan Compagnie''s die naren zonder voorafgaand consent van de llooge Regering. Dit verbod werd uitgevaardigd »om de quade consequentie »van dien". 29 December. Bepaling, dat zij, die in vrijdom werden gesteld, niet zonder speciale vergunning van de Regering ter zee mogten varen. Deze bepaling, welke zoowel in de vrij-brieven, als in die van ontslag moest opgenomen worden, werd gemaakt »om de «borger vaert daer door des te gemackelycker na de intentie »le konnen verminderen en in Ie binden".
1739. A. VALCKENIER- 440 Die geduurende de maaltyt eenig geroep, geschreeuw ofte onbeschoft gelier maakt, sal gelykc boete verbeuren. In hel ceten sal geschiktheyt en modestie gebruykt werden; sonder de spyse niet ongemaniertheyt te schenden ofte dat voor een ander staat, onlieusselyk na sig te tfecken, mede op gelykc peene. Niemant sal over de s]iyse off het schaffen met off legen den schaffmeester eenige nisie ofte woorden mogen maken, veel min de spyse ter aarde smyten ofte andersins mishandelen, maar wanneer op het een ofte ander iets te seggen valt, soo sal een yder het selve de respective opperhoofden mogen bekent maken, om door ordre van den becre directeur generaal daerin vooisien te werden. Niemant sal des nagts eenig geroep off geraas en getier mogen maken, maer sal een yder sig stil moeleu houden, op arbitrale correctie; en tot voorkominge van brand sal niemant op de gemeene slaapplaats eenig ligt ofte vuur mogen brengen ofte hebben, anders dan ler plaatse dacrtoe geordon neert, mede op gelyke peene. Om deselve oorsaek sal ook niemant op de voors. slaapplaats mogen toebak rooken, op peene als boven. Niemant sal boven op de logie mogen wonen, als die syn kostgeld aen de gemeene tafel verteerd, op peene door 2 soldaten met halve pieken van daar gejaagd Ie werden. Niemant sal 'sComp 6 slaven off huurlingen, die ten dienste van de combuis en de gemeene tafel gegeven werden, tol eygen particuliere diensten mogen gebruyken. Ook sal niemant de kost vande tafel nemen, om boven in syn kamer particulier te gaan eelen, maer sullen alle aan de gemeene tafel besclieydene aan deselve op hel gestelde uur moeten versehyncn en tegelyk eelen, uytgenomen de gene, die sieck syn. Veel min sal ymant eenige kost van de tafel mogen nemen en aan andere huylen de loge senden. waer door de tinne schotels en borden, die len behoeve van de gein. tafel verstrekt werden. I'soek en weg raken, op arbitrale correctie en daer
1739. A. VALCKENIER 441 enboven de t'soek geraakte schotels en borden Ie vergoeden. De respective basen van de comploiren in de loge, te weten de visite, 'tlogie, guarnisoen en hospitaals comptoir,benevens de eerste overdraegers en den inlands militair boekhouder sullen gehouden wesen l>y beurte, week om werk, present te wesen, wanneer <le pennisten op hel geselte uur, als des middags ' 111' en 's namiddags ten vyff uuren, komen eten, om alle onordentelykheden voor te komen en dese ordres prompt te doen observeeren." Dit reglement werd »ter daartoe van ouds gedestilleerde •plaatse hoven de gemene cel-tafel" aangeplakt. i(> Februarij. Instructie voor de Chirurgijns op de schepen run de O. J. Compagnie, Deze instructie, vastgesteld door Meeren XVII'"'", luidt, als volgt: 1. Alzoo de ondervinding heelt aange weezen en geleert, dat onder de ziekten, voorvallende op de schepen, van hier naar Oost Indie vaarende, doorgaans is het scheurbuyk en dat verzeil mei eenige toevallen, als verderving van het tanlvleesch, stinkenden adem. loomheit, slaaperigheit, aambor stigheit, ongestadige ademhaalrag, blaauwe plekken, kug, benaautheil en andere tekenen meer, en dewyl men om hel zelve, zoo veel mngelyk. Ie verhoeden, voor te komen en te genéezen de medicamenten, die den voorsz, schepen worden mede gegeeven, daar na veel heeft geschikt en de kisten daar van voorzien, volgens den catalogus, daar van zyndc, mei aanwyzinge van eenigen van de zelve medicamenten, hunne dosis en gebruyk, zullen de chirurgyns zig daar van hebben te bedienen en voorts naar die aanwyzing Ie rigten, als mede hebben te verzorgen, dal de zieken, wanneer en zoo lang zv de kooy moeten houden, wel worden gereinigl en, eenigen stank of onreiniglieil daar omtrent verneeinende, de capiteins of schippers daar van kennisse doen hebben om,
1739. A. VALCKENIËR. 442 volgens hun pligt en ordre van de Compagnie, «laar legen te voorzien en tloor liet wassen, spoelen en zuyveren van de schepen den voorsz. stank en onreinigheit, waar uyl ander sints mede veel ziekten ontstaan, te doen voorkoomen en weg noemen; en daarenboven zorg hebben te dragen, dat dikmaal goede edik in een open vat of pot op het vuur uytwaseme of een weinig lmskruyt nu en dan op verschei dene plaatsen aangestooken worde. 2. Zoo haast de chirurgyns aan boort van de schepen zullen zyn gekoomen, zullen zy hebben te bezorgen, dal alles worde gereedt gemaakt, zoo pleisters, wieken, compres sen, wintsels, banden, spalken, als anders, dat noodig is om in een onverwagte ontmoetinge bereil en klaar te zyn om 't zelve aan het scheepsvolk te konnen gebruyken. 5. Alle gekwetsten en andere patiënten zullen de voorsz. opper- en de onder chirurgyns gezamenllyk naar eisch van zaaken tweemaal daags en, in zwaarc toevallen van gangrena en andere accidenten, aan dewelken de scheurbuykigen veel en meest onderworpen zyn, des noots zynde, driemaal, als 's morgens, 's middags en 's avonls, hebben te verbinden en het accident met een nieuwe applicatie te ververschen. 4. Wanneer het dagelyks verbant zal zyn gedaan, zal de oppermeester of chirurgyn, met de anderen geassisteert, de zieken moeten gaan visiteeren en naauwe agt neemen, op wal manier den patiënten de ziekte is aangekoomen, wat tekenen zy aan dezelven verneemen en wat toevallen zig by de ziekten vertoonen, en wal uytwendige oorzaaken van koude, hitte, spys en drank, en excessen in dezelven begaan en geleeden zyn, om daar door, zoo veel mogelyk is, de oorzaaken derzelven te ontdekken en zoodanige medicamen ten te konnen ordonneeren en appliceeren, die den zieken de grootste voordeelen tot hunne herstel linge mogen toe brengen. 5. De chirurgyns zullen een scbriftlyk journaal moeten houden van alle ziekten, die het scheepsvolk overkomen, de tyl en plaats, waar en hoe de ziekten zyn begonnen, met
1739. A. VALCKENIER. 443 agl te geeven, o|» wat lengle en breelle zy ziy lievinden, met byvocginge van de gesleltlieil des lugts in opzigt van liette of koude, op wat manier zy zyn aangewasschen, lioc lang de patiënten onder de emir zyn geweest, 't zy ze ge neezen of koornen te sterven, met een pertinente aantekening, wat medieanienten zy den patiënten alle dagen hebben gegeeven en welke elfeeten zy daar van hebben ondervonden, zoo ten giede, als ten kwaade, om door dat middel, is 't doenlyk, te penetreeren en ter kennisse te geraaken, uyt wal oorzaaken de ziekten en zoo groole sterfte op Compagnies schepen nu ecnigen tyt herwaart zyn ontstaan. En om vervolgens de natuur van de voorsz. ziekten te beter wys te worden, zullen zy de patiënten drie a viermaal daags bebbcii te visiteeren en te bezoeken om te zien, wat voor verandering telkens in dezelven voorgevallen zy, om zig naar tyls gelcgentbeit daar naar te konnen reguleeren. En zullen ook 10l voldoeninge aan dit oogmerk, als bet de conditie van bet sebip toelaat, de oppermeesters geplaatst worden in eene der butten. 6. Hel geen zy zullen oordeelen den zieken noodig Ie weezen, zullen zy den boogen opperboofdeu of eersten ge zagvoerderen hebben aan te dienen en bekent te maaken, ten einde dezelven aanstouls ordre mogen stellen, bun dat te doen hebben, 't zy spys, drank, bekwaame legplaatsen of wal meer zoude konnen strekken tol herstellinge van ge zonlbeil en weeringe van meerder ziekten en nieuwe onge makken, en 't welk inzonderheit mede zal dienen tot voor kooininge van de veelvuldige klagten van de cbirurgyns en bel zeevaarende volk over veelen van dezelve eerste gezagvoerders, dat zy den gezonden bun ordinair rantsoen niet geeven en den zieken in tyt van noot ook bet zelve onthouden. 7. De chirurgyns, zoo opper als onder, zyn gehouden, zig ten dienste van de vloot en daarop zynde manschap goei willig te laaien gebruyken, zonder daar voor eenige ver dere belooningeu dan hunne maunlgeldeu te genieten, ten
1739. <V VALCKENIER. 444 ware ingevulle van onreine zieklen en kwelsuuren, die buyten den scheepsdiensl zouden mogen zyn gekreegeu, waar voor zy belaalinge zullen onHangen tot discretie van do opperhoofden, en niet meer. 8. leder kwartier zal den kranken, onder het zelve be hoorende, onderstant moeten doen, dezelven bewaaren en in alles behulpzaam zyn, en de scbeepsraat zal uyt elk kwartier moeien nomineeren, die dezelven eenige tyl bedienen, lot dal weder anderen in derzelver plaatsen worden geordonneert, zullende de oppermeesters, wanneer over de behoeften der zieken en hel verminderen der rancoenen zal gehandell worden, mede in den scbeepsraat geroepen worden en gehou den zyn, het geen zy ten moesten nutte oordeelen, aldaar behoorlyk voor te draagen en van het geresolveerde nel Ie aantekening te houden, waar loe ann bun zal gegeeven wor den een lysl van bel geen voor de zieken wordt mede gegeeven. 9. Verder wordl den chirurgyns nog gelast aparte reke ning en notitie te houden van den wyn en andere dranken, die op de reize aan de zieken worden verstrekt, om te dienen in de verantwoording van de consumptie, volgens hel gere solveerde van de vergadering der Sevenlieneit, A°. 1690. 10. En dewyl hy de hooggeineldc vergadering A°. 1682 is geresolveert een dooze mei medicynen voor de schepen, nog in de havens leggende, Ie verstrekken, zo zal de medi camentkist, die voor de reize is geschikt, niet mogen worden geopent, maar de sleutel van dezelve zal door den eersten gezagvoerder in de scheeps dooze worden bewaart, tot dat men buyten gaats zal zyn. 11. De chirurgyns, omtrent het geen vnorsz. is, nalaatig ol' weigerig zynde of ter contrarie doende, zullen daar over door de fiscaals, zoo aan de Kaap de Goede Hoop, als in Inilië aangesproken en gecalangeerl worden, mitsgaders dooi den regter in zoodaanige boete gecondemneert, als dezelve zal bevinden, dat wegens de gepleegde nalaaligheden, wei geringen of verzuymnissen zullen zyn gcmerileerl.
1739. A. VALCKENIER. 445 LYST VAN DE MEDICAMENTEN, die den schepen, van hier naar Oost hul ir vertrekkende, sullen worden mede gegeeven. Emplaslrn. Dia pal ma;. Diachyu' Composiü. De Labdan. De Ranis cum 4 drup. Merc Slipiisi Paracelsi. Üefensivi Vigonis. Cumiiii. OpodeMogh. Oxycrocei. Unguenta. Albi Caphurati. .Etryptiari. Rasiliii. Diapompholygos. Digeslivi. Althaeae compositi. Populei. Cerae flavaj. Olm. Chamse-mel. Laurini. Rosarum. Terebinthinae. Anisi. Juniperi. Petra?. Sulphuris. Vitrioli. Succini. Menthse. Caryophyllorum. Macis. Opiata, in tnasxam pilularum redacla. Laudani Opiati. Theriaci Androniachi Diascord: Fracaslorii. Laxaliva. Extracti Catholici. El. Diaprun. Conf. Haniccli. Pill. Rulli. Foliorum Senna\ Rhabarbari. Radicurn Jalappffi. Scamonei. Resiiui' Jalappae. Mellita. Mei lis Rosarum. — Allii. Loch San. & Expert.
1739. A. VALCKENIER 446 A quce. Alexiphannaca3. Rosarum. Ginnamomi. Faeniculi. Succi Limonum. Acet. Rosac. — Sambuc. — Rutae. Conservce. Rosar. Rubr. Rob. Acacia'. — Ribesior. — Sambuci. Radices. China'. Angelicn?.. Liquiritise. Iridis Flnreutinse. Salsa; parillse. Conlrajervae. Hypecacuanae. Ilerbce. Absinlbii vulgaris. AUhaeae. Gardui Benedicti. Rorismarini. Phyllandr. Salviae. Scordii. Fungi s. Bovist. Ftores. Croci. Chameeraeli Romani. Sambuci. Corticcs, Fruclus, Ligna et Semina. Cort. Peruvian. Corticuni Ligni Guajaci. — Granatorum. Baccarum Lauri. Tamar Indorum. Ligni Guajaci. Seminis Anisi. — Gumini. — Lini. Parin. seu Frcnigrac. I'ulveres. Cremoris Tartari. Aluminis usti. Succi condensati, Gummi el Resitice. Aloës. Ammoniaci. Caphurae. Elemni.
1739. A. VALCKENIER 447 Eupliorbii. Galbani. Masüches. Myrrbte. Terrae Japonic. Seu Catechu Succi Liquiriliae. Sanguinis Draconis. Terebinlbina; Venelae. — Communis. Mineralia. Viridis Argenti vivi. Aluminis crudi. Boli Armenae. Cerussse. Corallii rubri. Lilliargyrii aurei. Lapidis Galaminaris. JVIinii. Sulpburis vivi. TuliaR pramaratae. Vitrioli albi. — Cyprü. Animalia eorumque part es. Axungis Porci. Oculorum Cancri. Rasurae C. Cervi. Spermatis Celi. Cornu Cervi usli. Cantharidum. Chymicalia. Tartari Emitici. Liquoris Tartari. Aiiümunii Diapboretici. Aquae Divinae Fernellii. — Fortis. Capilis Mort. Vitrioli Balsami Copayvae. — Peruviani. — Sulphuris anisati. Balsami Therebinthinati. Croci Martis. Florum Sulphuris. Sacchari Salurni. Nitri Puri. Hercurii Sublimati. — Pracipitati Rub. — Dalcis. Elixiris Prop: Paracelsi. — Propr: cum Spiritu Salis Armon. Spiritus Cocldearia-. — Salis. — Salis Armoniaci. — Vitrioli. Extracti Absinthii. Sal. Volatil. Oleosi. Salis Cardui Benedicti. Saj. Vol. C. Cervi. — Succini. — Tart. Vilriol. Tinct Succin. — Castorei. — Myrrha 1 . Sp. nitri dulc. — Matrical. — Corn. Cerv. Sal. Armoniac.
1739. A. VALCKENIEK 448 Gereetschappen. 2 Slakken Bortpapier. 1 Boek wil papier. 1 Boek graauw papier. 1 Strengctje Zyde. 2 Clisteerpypen tol blaazen ü Blaazen. ö Sponsen. 4 Vellen root Leer. 1 Mortier en Stamper. 1 Scheerbekken. 1 Gangbekken. 1 Seringue en 2 pypen. 2 Tinne Spuytjes. 1 Drankkroesen. 2 Oliemaatjes. 2 Olieflesjes. 6 Tinne koppen. 1 Tregler. 1 Pintskan. 1 Hall' Pintskan. 1 Mutsje. 1 half Muisje. 1 Üieetkelellje. 1 Supposilorilepel. 2 Pannetjes. ■l Spadels. i Hamertje. 1 Canon met Naalden. 1 Spiegel. 2 Brieven met spelden. 25 Wille Potjes. 6 Ampletjes. 1 Schaaltje mei gewigt. 1 Beslooten Seefje. 1 Party oud Linnen. 1 Oliesteen. 1 Spaansche Zeep. Voor de Salfdoos <>m in Texel te gebruyken. % 4 Aquae Divinae Fernelii. § 4 Pulveris Adstring. Ex- Lern. S 2 Hovisl. 5 8 Empl. DefensiviVigonis. § s' Diapalmse. g 4 Ungt. Digoslivi. g 4 — Allii Caphurati. 5 4 - Diapompholygos. S 1 Exlracli Gatholici. C) 2 Diascordii Fracastorii. § 1 Antimonii Diaphoretici. § 2 Aluminis Usli. 1 Velletje rooi Leer. 1 '/ 2 Laaken. 13 Maart. Magtiging op den Resident te Cheribon: I ° de koffvj, binnen het gebied der Cheribonsche prinsen vallende, met contanten te betalen; 2° eeue premie van 100 rijksdaalders uit te loven voor hem, die het eerst 100 pikols peper , »op dessel) r s eggen land gewassen", zoude leveren.
1739. A. VALCKENIER. 449 DEEL IV. 29 Tot de kofflj-leveranciers in Cheribon behoorden «duysende • van arme lieden, die, somtyds geen kleedje tot deksel aan »het Ivf hebbende, veellyds zamen spanden om de vragt of •huur der draegbeeslen te belalen, dat in't fortres moeste • geschieden, also andersints d'eygenaars der verhuurde beesten • bun om geen reden weder na het gebergte wilde begeven." Voor dergelijke lieden waren obligatiën als die, bedoeld bij de resolutie van !> December 1738, ten eenenmale ongeschikt. 20 Maart. Bepaling, dat de hoffij uil de Preanger en Jakatrasche boven-landen veder contant betaald zoude werden. De Regering handhaafde echter haar exlirpalic-hcshiil, hoewel de Hoofden de intrekking daarvan verzocht hadden en boe wel de extirpatie niet tot het daarmede beoogde doel leidde. Immers in weerwil daarvan was de productie in de Prean ger en Jakatrasche bovenlanden geweest: boekjaar 177> 4 /- 38,93 G pikol 173 5 / G 20,848 173% 29,827 173 7 / 8 28,698 Uit eene lijst der koffij-leveranciers, opgenomen in de resolutie der Hooge Regering van 2 October 1739, blijkt, dat onder hen zich bevonden Europeanen (een burger-ritmeester, eene weduwe, enz.), iulandsche hoofden (pangeran's, aria's, toemeng goeng's, ngabebi's, demang's, enz.), Javanen (Soendanezen), Maleijers en vooral veel Chinezen. 20 April. Voorwaarden der jaarlijksche verpachting van d<' Jakatrasche domeinen. Reeds in Maart 1738 vestigde de Gouverneur-deneraal de aandacht op »de defectueuse gesteldheyt der conditien, op •dewelke de jaarlyxe verpagting van 's Comp. domeynen • 't zeedert een geruymen getal van jaren l'elkens geschied
1713, 1714. C. VAN SWOLL. 45 ? December. Bekendmaking nopens het verpachten van de •■generale en aemeene incomsten deser steede 'Batavia" voor het jaar 17] i op 30 Dec. 1713, als- mede nopens pachters en borgen, enz. Dit stuk is eene herhaling van hel si uk. medegedeeld op bladz. 19. 1714. 5 Januari). Bepaling, dol de Boom te Batavia, zoowel over dag, ols 's nachts, door twee boomwachters bewaakt moest worden. Vroeger had zulks plaats gehad, maar allengs wis gewoonte geworden, dat met het sluiten van den Boom, des avonds te 6 ure, een ieder »syns weegs" ging. Niet meer den één boomwachter niogt om boodschappen te doen uitgezonden worden. Aan den Ontvanger-generaal en aan den Sjahbandar werd opgedragen de naleving dezer bepaling te bewaken. 19 Januari). Bepaling, dat, ■wanneer een borger met «een Comp*. dienaar zal komen te delinqueeren, dog «alleen de borger desweegen sal komen of ook wel moer sol moeten werden geactioneerd en 'te regte •gesteld, dal sulks als dan zal mogen en moeten iloor Scheepenen, m gevalle de delinquanl «door den liailliuw of Landdrost zal weseng'apprehen deert by preventie, die men verstoet, dat in gevallen plaats zal hebben en behouden". Er was geschil ontslaan tusschen den Advocaat-fiscaal en den Bailluw over hel arresteren door den eersten van een burger, die manslag had gepleegd op een Compagnie's dienaar.
1739. A. VALCKENIER. 450 >was, en hoc dcselvc ook niel eens waren g'ampliccrd met «zoodanige veelvuldige ordres en besluiten, als ten opsigten •derselve ende tot narigt der pagters successive genomen »waren." — «Dezelve [amplialien] ter plaatse, daar s'eygenl »lyk gehoorden, niet te vinden waren." De Regering droeg daarom den 14 don Maart 1738 aan hel College van Schepenen op een concept voor nieuwe verpach tings-voorwaarden zamen te stellen, welk Collegie, op zijne beurt, dat werk den '26 en Waart daaraanvolgende aan zijnen Secretaris opdroeg, mei vergunning daartoe »cen behoorlyke »en competente tyd" te gebruiken en op Luiten-kantoren, hij Chinezen, enz. de vereischte inlichtingen te vragen. In November 1738 was bedoelde Secretaris met zijn werk gereed en werd deze arbeid den 19 a ™ van die maand door Schepenen aan de Hooge Regering ter goedkeuring aangeboden. De Regering haastte zich echter niet met kennis te nemen van dat volumineuse stuk, waarom zij den 9 ,,cn December 1738 besloot de verpachtingen voor 1739 op de oude wijze te doen plaats hebhen. Eerst den 20 stcn April 1739 stelde zij de volgende condi tiën vast: 1. De verpagtingen sullen geschieden by de maand en dal voor den tyd van 12 maenden, ingaende met primo January en eyndigende ultimo December daeraenvolgende, beyde die dagen inclusive. 2. Wanneer twee ofte meer te gelyk eene pagl komen te ineynen, sal dcselvc weder opgehangen, dan wel gegunt werden acnde geene, die welgein. haer hoog Edelens sullen ge lieven goed te vinden. 5. De pagters sullen verpligt syn, voor den aenvang van yder pagt, gereet olie op de hand te betalen ende op te bren gen twee maanden pagtpenningen en dan voorts alle maan den eene maand precys en dal voor ol' op den 8'" derselve maend, sondcr eenig verder dilay ofte uytstel, sulx dat de laastc maend December sal moeten betaald werden, voor ol op den Bcn8 cn der voorige maand November en niet later, op
1739. A. VALCKENIER. 451 poene van parate executie na dien tyd en het 9 e artieul, hieronder volgende. 4. De betalinge der pagtpenningen sal moeten geschieden aen den ontfanger generael, de eene liell'te in hard ofl' grol geld en de weder liell'te in goed en deitgsaem Nederlands payement. ö. De pagters sullen gehouden wesen, aenstonds en alvoorens deselve buyten het casteel sullen mogen gaen, te stellen twee sullisante borgen, tot volkomen genoegen van wel geni. haer hoog Edelens, elk in soliduni verbonden en onder renunciatie der beneficien ordinis, divisionis et excussionis. G. Degene, die eenig bod na een pagt doel ol' deselve ver hoogt, sal gehouden weesen sulx gestand te doen tot ende so lange, dal de gemelte pagt tot conlentemenl van haar boog Edelens aen niemand anders finalyk sal gelalen syn, niet jegenstaende die nog by een ander verhoogt ofte tot meerder prys in 'I afslaen gemeynt mogtc weesen. 7. By aldien een pagler in gebreeken blyft invoegen voor meld beboorlyke borgen te stellen of de pagtpenningen op de geconditioneerde termyncn op te brengen, hetsy voor den aanvang ol' in bet begin van de pagt, dan wel dacr na, so sal deselve pagt weder opgehangen en andermael aen de mecst biedende verpagt werden, tot laste van den voors. eerste pagler, voor sooverre deselve minder sal komen te gelden, sonder dal by egler, indien de gem. pagt hoger komt te lo pen, daer van iels sal vermogen te eysschen of te pretenderen. 8. Ende sal tegens sodanige paglers, mitsgaders ook tegens derselver borgen, voorts geprocedeerd werden met eerlyke execulie, so op haere goederen als personen, sonder eenige verdere sommatie ofte regtspleginge dien aengaende te houden, niet jegenstaende eenige appellatie ofte provocatie ende onver minderd deselve. 9. Maer, indien een pagter gedurende de pagt komt te overlyden of andersinls absent te geraken, soo sal de geene, die syn boedel komt Ie aanvaarden of te administreren, ge houden wesen deselve pagt, na volgens de conditien, te pres
1739. A. VALCKENIER. 452 teren en daerinne te continueeren, lot dat de gem. pagt g'expireert of anders daeromtrent sal wesen gedisponeerd. 10. De pagters sullen ten opsigte vande contraventien en breuken aengaende de pagt met niemant vermogen te com poseren, te convenieren ofte eenige overeenkomste te maken, maer sullen gehouden wesen, wanneer deselve tot haere kennisse gekomen sullen syn, die aenstonds bekend te maken aen den officier, tot wien sodanigen contraventeur of eon traventeurs sullen bevonden werden te pertineren, op ver beurte van vyf en twinligh rd s . boven hetgene sy van sodanigen compositie sullen hebben genoten. 11. De boeten, wegens de contraventien ende mesusen omtrent de pagten vallende, sullen genoten werden, de eene helft by den voors. officier en de andere helfte by de pagters, exceplo omtrent sodanige poincten, als by de aparte condilien der pagten anders staal uytgedrukt. 12. Ende werden voorts alle vorige ordonnantien, placcaten, resolutien, conditien, etc, voor soo verre die med dese generale of de volgende speciale pagt-conditien komen te discreperen, dan wel deselve te contrarieren, by desen gederogeerd ende g'annuleerd. Condilien van de pagt der groente kramen en winkeliers, anders ook genaeml de pagt van de lawang. 1. Alle, die open winkel houden ofte eenige goederen in of voor haere huysen dan wel op 's Heeren weegen (exceplo eetbare waeren) te koop stellen, sullen gehouden wesen twee rd". ter maend aen den pagter te betalen, uytgesondert alleen de ambagtswinkels, als hackers, timmerlieden, stoel- en kiste makers, chirurgyns, kleermakers, schoenmakers, smits, koper slagers, slotemakers, goudsmils, silversmils en diergelykc, dewelke onder de voors. pagt niet sullen begrepen wesen. 2. Maer degeene, die eelbaere waeren, tot hoenders incluys, op bovengem. plaetsen te koop setten, sullen konnen volstaen met aen den pagter maendelyks te belalen een en een quart rd 5 .
1739. A. VALCKENIER. 453 o. Eu sullen deselve winkeliers niaendelyks een biljet ofte briefken van den pagler moeten ontfangen, uytterlyk voor den scsden der maend, en hetselve altyl in baere winkels gereel houden, omme aenden pagter of aen synen dienaer, wanneer hy sulx begeert, vertoond te werden, op verbeurte van twaalf rd*. 4. Degene, die dese en gene snuysteryen ofte kleenigheden te koop stellen, sullen geen kleden off ruw linnen daeronder vermogen te mengen, ten sy deselve haer binnen de voors. bepaelden lyd versien hebben met een niaendelyks biljet ofte briefken van den pagter, ten bedrage van twee rd s ., op peene van twaelf ditos te verbeuren, by die bevonden sal werden na verloop van gem. tyd sonder sodanig biljet of briefken eenige kleden of ruw linnen te koop te hebben gesteld. 5. Van gelyken sal alle en een ygelyk, die langs de wegen lywaten, kleyne spiegels, schaartjes, handrotlingen, porceleynen, etc. verkoopt, sig van den pagter niaendelyks moeten versien, en sulx invoegen voormeld, met een biljet of brietken van twee rd*. 6. Sullende denselven boven dien gehouden wesen om het voors. biljet of briefken by sig te voeren, omme door hem aenstonds aenden pagler op desselfs begeerte te konnen wer den vertoond. 7. Die langs de wegen zeep, hoenders en waxkaersen gaen uylventen, syn gehouden daervoor dagelyks' van den pagter een briefje van vier sts. af te halen. 8. Soo als ook de geene, die langs de gragten en rivieren met canoas potten en pannen verkopen, verpligt syn daervoor aenden pagter voor een niaendelyks biljet te betalen een somma van twee rd s . 9. De jenlive en andere boetiqueros, die onder het dak van het inlands wagthuys, staende beneden de hoender- passers brugge, en ook op andere plaelsen hunne winkels opsetten, moeten inselver voegen s'maends voor een briefje aenden pagter Uvee rd s . betalen.
1739. A. VALCKENIER. 454 10. Die des morgens vroeg syne groentens of vrugteu op de markt brengt, moet, alvorens hy deselve aen syn langanang vermag over te doen oi' te leveren, sig van een briefje ter waerde van twee sts. van den pagter voorsien. 11. En ingevalle by alle de groentens of vrugteu niet Ie gelyk aen synen langanang of aen andere kopers kan quyt raken, maer een gedeelte daervan komt over te houden, vermag hy, om dat restant te verkopen, daer mede met geen canoa of praauw door de graglen en rivieren te varen, dan wel sulx langs de wegen of stralen met manden te dragen, tensy hy alvorens een tweede biljet van twee sts., anders genacmt soeral cocliling, van den pagter voor ider canoa of praauw, dan wel voor ider rondloper gekogt heeft. 12. Sonder dat den pagter egler sal vermogen eenig re guard te nemen of er meer dan twee a drie personen lot het bestieren van sodanige praauw of canoa in deselve gevonden werden, of daer na sal vermogen te rekenen. 13. Gelyk aende andere syde ook degene, die bevonden mogte werden uyt sodaenigen praauw of canoa, dan wel uyt een mande of andersints, eenige groente, als mede ook andere klcynighcden uyt te venten, sonder dusdanig een licentie briefje van den pagter te hebben, sal verbeuren drie rd 3 . voor den pagter en een quart dito voor desselfs dienaer, die hem komt te agterhalcn. 14. Degene, die op de markt of elders sillen om liaere groentens of vruglen te verkopen, moeten daervoor dagelyks van den pagter mede een briefje van twee sts. balen en sulx voor en al eer sy plaats begrypen ofte eenige waaren te koop mogen selten, op peene voor een rd r . voor den pagter en cén quart dito voor syne dienaer te verbeuren. 15. Alle, die genegen syn om diverse soorten van groente en vrugten, als mangus, doerioens, mangustangus, etc, langs de straten of wegen te dragen, mitsgaders daer mede dooi de gragten en rivieren te varen, dan wel op de markt of elders te sitten, ten eynde deselve uyt te venten, sullen daer toe alvorens van den pagter permissie moeten erlangen, die
1739. A. VALCKENIER 455 aen luier, sulx versoekende, ook niet sal mogen werden ge weygerd, mits voor het biljet of briefje, daertoe dienende, twee sts. aenden pagter betalende. 16. Die vanden pagter een briefje beeft afgebacld om mangus te verkopen, welkers beeltenisse ook op het biljet gevonden werd, en vervolgens op dien selven dagh doerioens of eenige andere vrugten begeert uyt te venten, sal sulx vermogen Ie doen, sonder ten dien eynde verpligt te syn een tweede briefje, waerop een doerioen of sodanigen andere vrugt, als hy van meningh is te verkopen, van den pagter te halen of te betalen, maer sal hy met het eerste briefje, dat hy om mangus te verkopen gekregen heeft, konnen volstaen; en werd mitsdien den pagters wel scherpelyk verboden om de geene, die van hem een briefje om mangus, dan wel een andere vrugt te verkopen heeft afgehaelt, mitsgaders wyders opdien selven dagh doerioens of andere vrugten uytvent, daer voor een tweede briefje op te dringen of te doen belaelen, op peene van telkens twintigb rd". te verbeuren ten behoeve vanden officier, <mdcr wiens jurisdictie sodanig een persoon is behorende. 17. De coelys of slaven, die goederen of waren ter nyt ventinge langs de straten olf wegen dragen, sullen geen geld van bet verkogle uyt handen vanden koper vermogen te ont fangen, of ider van hun sal alvorens insgelyks mcd een briefje, hel geene tot het verkopen dier goederen of waren g'ordon neerd is, moeien voorsien syn, op peene, dat de kramers of eygenaers der voors. goederen of slaven, len opsigte van eet bare waereu een en een quart rd 9 ., mitsgaders ten reguarde van kleden en bet gene verder in geen eelbare waeren bestaet, ses rd s . sullen verbeuren. 18. De kleyne kramers en die met eetwaren, als caljang goreeng, lliauwe en diergelyke, item met bloemen omlopen tot 's avonds ten negen uuren en niet later, sullen met een ordinaris briefje voor oen geheelen dagh konnen volstaen, sonder gehouden te syn des avonds weder een nieuw of tweede briefje vanden pagter Ie moeten haelen. 19. Degene, die mei cauoas buylen de boom varen en
1739. A. VALCKENIER. 456 aldaer aen schepen, praauwen en andere vaertuygen eetwaren, als groenlens, pisang, etc, uylventen, item die thee by kleyne en grote quantiteyt verkopen, alsmede die op de gepermitteerde of ordinaris vismarkt sitten, ten eynde hare vis van de hand te set ten, sullen van dese pagt exetnpt syn, als behorende de eerste tot den impost van den handel aende schepen, de tweede tot die van de waag en de derde lot de pagt vande vis markt. 20. Gelyk ook degeene, die eenig levendig beestiaal lot provisie na de schepen, dan wel na de respeclive ballen om gcslagl te werden, komen te brengen, onder dese pagt niet sullen wesen begrepen. 21. Dog sal niemant vermogen eenig geslagt vee aen de wal terug te brengen, op verbeurte van hetselve vee en drie rd a . boete ten behoeve van den pagter. 22. Ook sullen die in de gragten en rivieren varen of langs de straten en wegen hunne visch,'t sy versche of andere, komen uyt te venten, onder dese pagt mede gerekent werden en haer insgelyks ider dagh met een biljet of briefje van twee sluyvers moeten voorsien, op pene van een rd r . voor den pagter te verbeuren. 25. Gelyk ook niemant op eenige hoeken van straten, met of sonder permissie vanden pagter, sal vermogen eenige eet bare waren te verkopen, alsoo hetselve in 't geheel verboden is, op peene, dat bevonden werdende den pagter daer voor eenige pagt of douceur te hebben genoten, den selven daervoor telkens sal verbeuren twee hondert rd". ten behoeve vanden officier. 24. Den pagter sal met alle diligentie en soveel hem mo gelyk sy moeten beletten, dat syne dienaers by het doen van ondersoek, of de kramers en marklsilters met een behoorlyk briefje voorsien syn, deselve niet komen te verongelyken en te bedriegen met bet briefje, dat haer door sodanigen kramer of marklsitler ter vertooninge werd overgegeven, af te nemen, dan wel op een fieltagtige wyse lwhendig te verbergen en vervolgens een ander briefje van vroeger datum te voorschyn
1739. A. VALCKENIER. 457 te brengen, omme aldus occasie te hebben denselven onschul dig de boete te konnen afperssen, ten welken eynde hy syne gein. dienaers sal moeten beletten haere nagels lang te laten groeyen, als waeronder sy andersints eenige biljetten vanden voorigen dag weten te steken en ten fine voormeld te voor schyn te haelen, op pene, dal, wanneer dit bedrog, op wat wyse sulx ook werd te werk gesteld, met voorkennisse van den pagter komt gepleegt te werden, denselven telkens sal verbeuren een somma van een hondert rd s . ten behoeve van den officier, onder wiens jurisdictie sodanigen kramer of uiarkt silter is behorende, en de dienaers, 't sy dat deselve sulx met voorkennisse van den pagter, dan wel buyten syn weeten komen te doen, ter sake van dien arbitralyk sullen werden gestraft. 2S. De kraamtjes, dewelke op kosten van d'E. Comp. opgerigt syn aen de groote rivier, van de avondpasser af tot de hoenderpasser toe, sal den pagter onder syne toesigl hebben en de nodige reparatie ten synen koste aen deselve moeien doen, mitsgaders wyders verpligt weesen om op 't eynde van'tjaer of' het afgaen van de pagt aen degeene, die daertoe sullen werden gecommitteerd, de voors. kraemtjes over te geven in sodanigen staat, als hy die op het ingaen van de pagt heeft gevonden gehad, sonder egter imand tol het gebruyk van voorm. kraemtjes legen desselfs sin te mogen verpligten. 26. Gelyk ook door den pagter behoorlyke sorge sal moeien werden gedragen voor een parthy kraemtjes, dewelke buyten op het pleyn van de Utrechtse en Dietsze poort staen en Ie vinden syn. 27. Den pagter sal syne impost in voegen voormeld mogen heffen, niet alleen binnen dese stad ende voorsteden van dien, maer ook langs de wegh van Angiol tot aende forlresse Zoulelande, soo mede langs de weg vande Sontar tot de nieuw gelegde sluys aende oude Sontarse rivier, item langs de grote zuyder of Jaccalrase wegh tot aende wagl M r . Cornelis, mitsgaders langs de wegh van hel Molenvliel
1739. A. VALCKENIER 458 tot aende negory Caret, en voorts bcwestcn de Kroknt tot aen de gegrave ringsloot en de fortresse Anke, sonder verder van de kracmtjes, bayten desc bepalingelandwaerlinopgeregt werdende, namenllyk li'oosten de fortresse Angiol of Zoutelande en de oude rivier de Sontaer, item bezuydcn de wagt aen M r . Gornelis en de negerye Caret, mitsgaders besuyden de gegrave ringsloot en bewesten de rivier Anke, eenige pagt te mogen pretenderen ofte Ie treckeu, gelyk hy, onverminderd bet vorenstaende, weder niet sal vermogen te doen van de bovenlanders, die met kleynigbeden alkomen om deselvc op twee markten van Tana-Abang en Noordtwyck off Wei-tevreden te verkopen, als synde sodanige bovenlanders van voors. impost g'eximcerd. 28. Den pagtcr sal gebouden wesen om 's morgens ten vyf uuren een begin te maken met bet. afgeven der briefjes, sonder imand daerna te mogen laten wagten, maer integendeel van die tyd af een icgelyk aenstonds te helpen, sonder eenige intermissie, dilay of uytslel, en sulx op verbeurte van vyf bondert rd"., te verdeelen, de eene belfte ten profyte van den officier endc andere belfte ten behoeve van het Chinees hospitael. 29. Ende sal den pagter, om een iegelyk des Ie spoediger te konnen en laten helpen, ten dien eynde gehouden en ver pligt syn om vier besondere pagthuysjes ten synen coste te moeten maken en ook, als sulx vcreyscht werd, ten synen laste moeten laten repareren, als drie huysjes op de grote rivier binnen en een dito buylen de Dicsl poort, deser stad. Condilien der paghl van hel hoofdgeld der Ckinecsen. 1. Tot verval der swaere lasten, die d'E. Comp' te dragen heeft, lot bescherminge van haere ingeselenen en onderdanen, so is sedert een groot getal van jaren herwaerts goedgevonden en ingevoerd geworden om een dragelyk hoofdgeld te heffen van de Chineesen, alhier woonagtig, namenllyk van ider mans persoon agt en dertig sis. des maends.
1739. A. VALCKENIER. 459 2. Ende sal dit hoofdgeld moeten betiteld werden aenden pagter in liet. begin vande niaend ofle uytterlyk voor den 15 cn derselve, op een boete van twaelf rd*., te verbeuren by degeene, die daervan in gebreke sullen komen te Idyven. 5. Dog sullen van hel selve hoofdgeld vry en cxeiupl syn alle de geenc, welcke héeren Schepenen, 't sy door klacr bewys of wel na uytterlyken schyn, sullen bevinden ol' wel oordeelen den ouderdom van sestig jaren bcreykt of ander* door siekte of ander gebrek in haren wat minderen ouderdom impotent, niet in staat te syn om haer kost te konnen win nen, waervan alsdan door den secretaris van dat collegie aenteekening gehouden en aen sodanige g'excuseerde Chineesen een briefje gegeven sal moeten werden. 4. Gelyk ook van het voors. hoofdgeld bevryt sullen wesen alle, die den ouderdom van 14 jaren nog niet bereykt hebben en mitsdien door hare jonkheyd nog niet bequaem sieoordeeld werden om haer kost te konnen winnen. 5. So alsmede door den pagter maendelvks voor niet aende onder Ie noemene personen sullen moeten ler hand gestelt werden het volgende gelal briefjes, als aen den Chinees cap n . 15, item aen ider luylenant dier natie 10 en aen ider Chinees boedelmeester 5 ditos, 'l sy deselve personen in bediening dan wel afgegaan syn. 6. Alle Chinesen, buyten de stad, de voorstad en des stads eingels hun mel'er woon begevende en haer med den land bouw generende, als met rys of suykerriel te planten, met allerhande soorten van aardvruglen en moeskruyden te sayen ofte havenen, met den oppas of toesigt te hebhen op grof of kleyn vee, alsmede alle degene, die haer behelpen med den oppas van boomgaarden en haer daerinne dagelyx onthou den, item die haer bemoeyen met hout hacken in de bossen of med den oppas van hetselve en waf dies meer sy, sullen eenelyk voor de eerste mael voor ider briefje moeien betalen een halve ducaton, mits, gelyk gesegt, alle buyten de stad,de voorstad en des stadscingels woonagtig synde. 7. Maer sullen des niet te min alle deselve, in hel hoven
1714. C. VAN SWOLL. 46 2i Jamiai'ij. Last op de buiten-kantoren geene pen- nisten zonder vergunning van de Hooge Regering naar Batavia te luien vertrekken, al mire 'l, dat hun verbonden tijd verstreken was, tenzij die pennisten met de eerste gelegenheid naar Nederland terugkeerden of *met stilstand run gagie" te Batavia achterbleven. In resolutiën en brieven moesten de gezagvoerenden op de buiten-kanloren van elk, zoodanig vertrek aan de Hooge Regering kennis geven. Verg. 15 Oclober 1677. Ü Februarij. Afschaffing van de «clausule" in de scheeps-passen naar Bali «run niet weder op Batavia »te mogen komen om Ie handelen". Niet alleen was die clausule »uoyl g'executeert", maar ook kon zij bij de Balinezen, niet welke de Compagnie in vrede leefde, niel anders dan »een nodeloos degonl «verwecken". De bepalingen tegen den aanvoer van Balische slaven bleven gehandbaafd. -jt Februarij. Bepalingen nopens den verkoop van rijst te Batavia. Aangesien versebeydene Mardyckers, Cbineesen en andere, baer met den rys-bandel exneerende en daer af met goede parthyen voorsien synde, baer niet en schromen met bet gem. graan op een vuyle wyse tot groot nadeel en ongerieff dei gemeente en allermeest van arme en onvermogende menseben, die van een klcen dagloon mei vrouw en kinderen moeten leven en bestaen, onmatig te monopoliseren en te woeckeren, en daer toe den gem. liaeren voorraet niet te brengen op de
1739. A. VALCKENIER. 460 staende arlicul gemeld, eens des jaers hunne hoofdbriefjes voor hacr selfs en op haere eyge naemen moeten verwisselen met het vertonen der oude ditos, als mede, wanneer sy van de ecne na de andere plaels komen te delogeeren, den pagter sulx be kend maken en een nieuw biljet ontfangen, sonder daervoor egter aen den pagter ietwes te betalen. 8. De vreemde Chineese handelaers, dewelke van andere gewesten alhier aenkomen, mitsgaders na den 15™ van de maend te deser plaetse verschyncn, sullen voor die maend vry van hoofdgeld wesen, dog, op den 15 cn der maend of vroe ger aenlandende, gehouden syn voor die maend, so wel als voor de volgende, een quart rd r . 'smaends te betalen. 9. Dog, indien sy hunne vaertuygen laten vertrecken en alhier komen te blyven, sal een ider van hun subject wesen om 'smaendelyks een nieuw hoofdbriefje van 38 sts. te moeten koopen. 10. Een iegelyk, dewelke een biljet off briefje vanden pag ter heeft ontfangen, sal gehouden en verpligt syn om hetselve gedurig aen syn ligchaem te dragen, ten eynde door hem len allen tyden aenstonds te konnen werden vertoond aen degeene, die den pagter tot het doen der rechergie gebruyken sal. 11. Maer den pagter en sal geen rechergie van hoofd brielkens vermogen te doen, dan met voorweten en consent van den bailliuw ol landdrost respective, die hem dan ook sullen gehouden wesen de hand te bieden ende te adsisleeren, telkens ten minsten med twee dienaren. 12. Gelyk ook den pagter sal moeten sorge dragen, dat de Chineesen door syn volk, dat liy tot de rechergie gehruykt, geen overlast ofte geweld en word aengedaen, veel minder dat deselve eenig ondersoek in de huysen komen te doen, op peene van dacr selfs voor responsabel te wesen, onvermindert de correctie, die syn volk ter sake van dien insgelyks na be vindinge sal onderworpen syn. 13. So als de dienaers van den pagter liaer in selver voe gen seer sorgvuldig sullen moeien waglen om, by hel doen «ler rechergie, de hoofdbriefkens van onkundige en onervarene
1739. A. VALCKENIËR. 461 Cliinesen op een bedriegelyke wyse te verwisselen en een ver keerd briefje Ie voorschyn te brengen, ten fine baer op dat fundament onregtvaerdig de gestelde boete af te dwingen, op peene, dat de voois, dienaren en den cafler vanden officier, die baer adsisleerd, indien hein sulx bekend is en hy deselve daer in komt te helpen, daerover arbitrairlyk aenden lyve sul len werden gestraft, mitsgaders den pagler, so dikwils als dit beding med syne voorkennisse geschied, diendwegen telckens sal verbeuren een somma van twee honderl rd". ten behoeve van den officier, onder wiens jurisdictie sodanig een geweld sal komen voor te vallen. 14. De Cliinesen, dewelke baer med geen biljet of hoofd briefje vanden pagler voorsien, maer uytgaende het briefje van een ander te huys blyvende Chinees leenen en baer als dan voor die persoon, van wien sy hetselve briefje hebben overgenomen, komen uyt te geven, sullen, daerop g'atlrapeerd weidende, als falsarissen na het goed dunken vanden regter werden gestraft. 15. Door betalinge van bet hier bovengem. hoofdgeld sul len die van de Chinese natie, alhier woonagtig, vry en immun syn van alle togt en wagt, die alle andere ingesetenen gehou den en verpligt syn vvaer te nemen. Conditien der pagt van de visch-markt. 1. Tol meerder gemak en gerief der ingesetenen en opdat de pagter des te minder gefraudeerd werde, sal door niemant eenige visch mogen werden verkogt dan ter plaelse, daer toe g'assigneerd, op verbeurte van desselffs visch en ses rd". boete ten behoeve van den pagler. •1. Den pagter sal van de visch, die door de alhier remo rerende visschers aengebragt en verkogt werd, twee sis. van ider rd* genieten, sonder meer, 'tsy voor sig sell's of voor den basaer wagter. 3. Maer de Javaense visschers, die van Bantam, mitsgaders de Oostkust Java en speciael van wetang, als mede elders alhier
1739. A. VALCKENIER. 462 mei hunne visch ler markt komen, sullen van ider rJ r . agt stv s . acn den pagler moeien betalen, sonder dat den pagter van liaer iels meerder sal mogen vorderen, op peene van een vier dubbele restitutie en verbeurte van tliieu rd s . voor tien officier, so dikwils by sulx sal komen Ie doen. 4. Voorts sullen de visch verkopers, die op de markt sit ten, maendelyks aen den pagler moeien betalen drie rd s . van ider bank. ü. Alle visschers, die hunne visch op de markt te koop brengen, sullen hacre praauwen aende oversyde van ged t 0 markt moeten laten leggen en derselver visch med dedaertoe gestelde kleene canoas op de gem. markt moeien overbrengen. ü. Den pagler sal gcensints mogen toelaten, dat de visschers door imant, veel minder door sekere jongens, med de naem van anjing ayeer of waterhonden bekend, van haere visseben be rooft werden, by occasie, dat sy de canoas helpen na binnen brengen ler plactse, daer de opveylitige geschiet, ten welken eynde by dcsclve ook sal moeien belet len haere gerooide vis seben aldacr uyl te venten, sonder van hun 's maends een rd r . aen pagt, dan wel meerder of minder daer voor te mogen genieten, op verbeurte van thien rd\ ten behoeve van den officier. 7. Gelyk ook den pagter de wetanse en andere visschers, wanneer die middelmatige en kleyne visseben mol canoas op de markt brengen, niet en sal vermogen te verkorten med syne dienaer heymelyk te ordonneeren de rolling off slok in hel midden vandc canoa Ie sellen 10l een teken, dat eenelyk de visseben, tot dusverre leggende, opgeveyll werden, omme door dat middel sig van de overige visseben, buylen kennisse der visschers, als dewelke niel beier weten of alle de visseben syn te gelyk opgeveylt, meester Ie maken en voorts 10l syn eygen voordeel aende man Ie helpen, op pene van hondert rd*. by den pagter en Uvee hondert ditos by den bazaarmees ler voor de eerste reyse, mitsgaders vuur de tweede inaele dubbeld te sullen verbeuren, Ie verdeelen de eene bclflc ten behoeve van den officier en de andere helfle voor den opbouw
1739. A. VALCKENIER. 463 vande nieuwe Hollandse kerk en voor de derde mael arbitra lyk te sullen werden gecorrigeerd na exigenlie van saeken. 8. Den pagter sal gedurende syn pagt verpligt weesen om de markt behoorlyk Ie onderhouden en ten syneu kosten hel om verre vallende off nederstortende wederom na vereysch op te reglen. 9. Ingevalle den pagter med het uytgaan der pagt hel naestvolgende jacr niet hlylï continueren, maer ecu ander in syn plaetse de jingL komt Ie aenvaerden, sal hy wegens de reparatien, door hem aende markt gedaen, sonder daervan iels te demo lieren, niets ter wereld vermogen te eysschen ofte pretenderen. 10. Den pagter sal g'obligeerd syn de markt schoon te houden en len minsten, tweemael in de week Ie doen spoelen, veegen, mitsgaders van alle onreynigheyd en het geene verder eenige slank veroorsakende is, moeten suyveren. 11. De visch, dewelke door de visschers ter markt gebragt werd, sal so wel aen 'sComp s dienaren en burgers, voor soovcel ider lot syn huyshoudinge van noden heeft, als aen de voorkopers by al'slagh moeten werden verkogt. 12. Den afslager sal gehouden wesen na den al'slagh de vissrliers aenslonds te betalen, mits voor het verschieten van syn geld van ider rd r . twee sis. aftreckende 15. Gelyk ook den afslager geen visch sal mogen afslaan voor en al eer de parlby, die te voren is afgeslagen, ter bank of van den afslag sal weg gebragt weesen. 14. En sullen alle vissers gehouden syn, uyt zee. komende, om aenstonds direct na de markt Ie varen, sonder aen eenige plaetsen te mogen aenleggen olte haren visch onder wegen te verkopen, op peene, dat de geene, die contrarie sal bevonden werden gedaen te hebben, voor yder keer verbeuren sal drie realen van agten. 10. Wanneer twee of meer personen te gelyk eene koop komen te mynen, sal den afslager deselve koop wederom de novo moeien ophangen en, sul\ op bet eerste of tweede woord geschiedende, sal deselve ten minsten een derde hooger als de eerste reyse moeten werden ingesteld.
1739. A. VALCKENIER. 464 16. Den pagter of den afslager, dan wel imand vande haere, sullen geen visch vermogen ïnynen, veel minder aen de een of ander te huys senden ofle verkopen, direct of indirect, op verbeurte van twee hondert rd\ ten behoeve van den officier en deportement van syn ampl, voor sou verre dit laeste den afslager is concernerende. 17. Gelyk ook den pagter of den afslager, onder bet afslaen van de visch dan wel voor dat deselve afgeslagen werd, geensints sal vermogen te gcbruyken het woord van ongtsin of diergelyke andere woorden, tekenen of exclamatien, ten eynde daer door de kopers te intimideren de visch voor een behoorlyke prys te kopen, maer haer integendeel te obligeeren deselve, na het genoegen vanden pagter of basaarwagter, soo laag te laten lopen, als sy begeeren, op poene en boete als voren. 18. So als mede den pagter of de basaer wagler niemand van haer volk, het sy slaven of andere, sullen vermogen te employeren tot bet opbrengen van de visch, maer sal liet selve alleen mogen geschieden door de sodanige, als de ver kopers sullen komen goed te vinden. Pagl condilien van de acnkomemle ryst. 1. Van alle ryst sonder onderscheyd (excepto die d'E. Comp. is toebehorende), dewelke van buyten aen en ingevoert werd, 't sy dat sulx geschied met groote Chineese en andere capitale vaertuygen, in een groote quantileyt te gelyk, dan wel med kleene vaertuygen of canoas, in geringe parthyen med sacken of op een andere wyse, hoedanig het selve ook soude mogen geschieden, sal aenden pagter thol moeten werden betaeld. 2. Den pagter sal vanden aenbrenger of eygenaer voor ider last of coyang rys, dewelke deselve komt in te voeren, aen pagt mogen heffen off vorderen vier ryxdaelders, sonder meer. 5. En minder dan een last of coyang med sacken of op een andere reyse ingevoert wordende, sal daer voor den impost na rato aen den pagter moeten werden betaelt.
1739. A. VALCKENIER. 465 so DEI.L IV 4. Den pagter sal wesen gequalilieeerd en toegelaten om syne bediendens te mogen stellen by den ontfang der ryst, die voor reeck. van de Comp e . werd gekogt en ingeslagen, om loe te sicii en voor ie komen, dal hy aldaer in syne gereg tigheyt niel werde gefrandeerl door het inslaen van een meerdere i[iiantileyt, als effective voor d'E. Comp. geleverd moei werden of alsdan genegoliecrd is. 5. Maer den pagter en sal geensints, by liet wegen van ili' rys, eenige ong'eykte ofongepermitteerdedaetsen vermogen ie gebruyken, op peene van. daer op bevonden werdende, lelkens Ie verbeuren vyftig rd s . ten behoeve vanden officier en den waegmeester, ider voor de helfte ir verdeden. 0. De aenbrengers of eygenaers van rys, alhier lerrheede iii*-i dal graen aengekomen synde, sullen hei selve, dan wel een gedeelte vandien, in geen andere vaertuygen, die na China ol' andere gewesten staen ie verlrecken, vermogen over ie scheepen, len sy alvorens door haer daer van de ihol aen den pagter is bctaeld geworden, op verbeurte van sodanige over gescheepte rys en een bonderl rd". boete van yder last of coyang, hel gene bevonden sal werden invoegen voormeld ge transporteerd Ie syn. 7. So als mede niemant den pagter in syne geregtigheid sal vermogen te frauderen mei heymclyk en onzigtbaer de rys in Ie voeren, hetsy door de vaertuygen beneden met rys in te vullen en dal graen boven op met dammers, drooge visschcn of andere waeren Ie bedeeken, dan wel op sodanigen andere wyse, als sulx door haer soude konnen werden ge practiseerd, mede op verbeurte en peene als boven. 8. Niemani sal vermogen aenden pagter eenige mindere rys op ie geven, ais inderdaad door hem werd ingevoerd, tngelyxs op peene en verbeurte als voren. 9. Gelyk ook de schippers en andere schepelingen van Siaui, Hengalen, de oostcusl .lava en andere gewesten, alhier particuliere rys aenbrengende, dal graan in geen vaten of leggers gekuypt, dan wel med hunne booten ol' andere vaer tuygen m eenighande wyse beymelyk en ter sluyk in de
1739. A. VALCKENIER. 466 stad sullen mogen of laten voeren, mitsgaders ;ils dan, sonder de pagt te belalen, aen andere nylvenlen, op peene en verbeurte als boven, onverminderd de correctie, die de voors. schippers en andere schepelingen bovendien, na volgens 's (lomp" ordres en placaten nopens het aenvoeren van opgem. particuliere rys med 's Comp s schepen en mindere vaerluygen, sullen onderworpen wesen. 10. Degene, die eenige rys uyl de slad na buylcn komt Ie vervoeren en daer na wederom in de stad te rugge brengt, sal gehouden wesen deselve de novo den paglcr aen te geven en aen hem vier rd*. voor ider last of coyang Ie belalen, ofschoon daervan door hein al eens de pagt is belaeld geworden, en dal soo menigmael de voois, rys binnen de slad sal werden gevoert, op verbeurte van telkens dubbelde pagl of agl rd'. voor ider last of coyang aen den pagler te sullen moeien betalen. Pagt conditien van den handel aen de schepen. 1. Die geene, dewelke haer generen met op derheedeaen schepen of andere vaertuygen Ie vaeren of ie handelen, dan wel med goederen van Tangerang, Baccasy of andere plaetsen, hier omtrent leggende, over en weder Ie transporteren, sullen aen den pagler voor ider persoon, op het vaerluyg varende. inaendejyks een rd 1 . moeten belalen en daer voor op syn eygen naem van denselven een briefje of biljet ontfangen, exceptos degene, die door de Edele hooge Regering vande pagl sullen wesen g'eximeert. 2. Niemant sal vermogen syn briefje of biljet aen een ander over Ie doen of Ie overhandigen, op peene, dal de geene, die hel onlfangt, so wel Nederlanders als andere, niemand uyl gesonderd, ook sonder onderscheyd temaken, of de vaertuygen, daer sy mede varen, groot <»i" kleyn syn, hoe kleen deselve ook souden mogen wesen, sal verbeuren Ivvaell' rd"., dehelfte voor den pagter en de weder helfte voor den officier, onder wiens jurisdictie sodanige contravenleurs sullen werden g'altrappeerd.
1739. A. VALCKENIER. 467 3. Een icgelyk handelaer sal gehouden wesen liet voors. biljet <>1' briefje van den pagter te moeten nemen in hel hegin van de maend, uylterlyck voor den sesden derselve, op ver beurte van het vaerluyg en een hoete van ses rd s . 4. Onder ilcse pagl sullen mede gerekend ende begrepen wesen hel eyland Onrust en de verdere cylandcn. ü. De geene, die sonder briefje van den pagler aen de schepen handel dryven, sullen insgelyks hacr vaerluyg ver beuren en bovendien een boete van ses rd". moeien betalen. G. Wanneer een handelaer niet bel handelen begeerd Ie cesseren, sal by gehouden syn om twee of drie dagen voor hel eynde van de maend sulx aen den pagler bekend Ie maken en l effens desselfs briefje aen hem overgeven, dog sulx ver suy mende, sal liy voor de volgende maend de novo een-briefje van een id'., als vooren, moeten koopeu. 7. Nieniant sal aen eenig komend inlands handel vaerluyg vermogen te varen, voor ende al eer hel selve alhier ler rhëede syn anker sal hebben laten vallen of andersinls binnen de rivier wel vast leggen sal, op peéne van twintig rd 9 . en verbeurte van bet vaerluyg, daer mede by na boord sal wesen gevaeren, te appliceren een derde voor den officier, die de ca lange doen sal, en bet verdere voor de suppoosten van de boom. 8. Ende sal bet handelen aen schepen off andere vaer luygen eeuelyk inaer mogen beslaeu in \erverscliinge, be hoefte, kleene crameryen en snuysteryen, sonder dal de handelaers sullen mogen negoliceren ofte veralieneren, 't sy by groole o!' kleene parlhycn, eenige rouwe syde, koper, Ibin, spianlter, schildpadshoorn, sandelhout, sappanhout, ben juyn, gommelak, amphioen, speceryen, enz., en wel specialyk geene kleeden of lywaten, hoedanigh de selve ook sullen mogen genaemt wesen, op verbeurte van alk; de gene, de welke sullen werden aglevhaeld, Ie verdeelen '-/« voor ( ' en officier, '/.i voor '' ''' Comp» °" 'l% voor den aenbrenger ol' pachter, mitsgaders verdere arbitrale correctie na bevindinge van saeken.
1739. A. VALCKENIER. 468 Conditien der pagl van het slaglen van vee. .I. Den pagter sa! van alle hel vee, dat aen ofjn de vlees hal werd gcslagt, sodanig een pagt genieten, als hier beneden stael uytgedrukt, namentlyk: voor ider runderbeest, het sy koe, os of buffel 42 sis. .. een kalf 5ü d" s . » hartebeest 42 d°». » » schacp 42 d OB . » » geyt 14 d M . » bock 14 d 0?. 2. Dog van het vee, dat op andere plaetsen binnen dese slad ende jurisdictie van dien sal werden geslagl, sal een iegelyk gehouden weesen een biljet van den pagler Ie halen en daervoor aen den selven Ie betalen, te weeten: voor ider runderbeest, lielsy kop, os of buffel rdr. 1 » een kalf » 1 » » hertebeesl » 1 » » varken » I en 2 sis. » » schaep » 1 » » geyt » — l;» sis. » bok » —t ' 15 ». 7>. Den pagter sal bovendien nog voor elke thien catljes varken vlees, med desselfsbeen gewogen, 3 sts. genieten, sonder egler voor het hoofd, dat alvoorens afgehouwen werd, iels te mogen pretenderen. 4. Ende sa! niemanl eenige der bovengem. beesten voor syn partipulier vermogen te slaglen, dan mei voorkennisse vanden pagter, op verbeurte van het geslagte vee, mitsgaders een ainende van twintig id s . daer en boven. !>. Dog den pagler sal geen briefje 10l bel slaglen van een of meer buffels vermogen Ie verkenen, ten sy hem alvoorens sal gebleken wesen de daer loe verleende permissie vanden commissaris van den inlander, en dal hel vee il ■ den keur rueester na behooren is gevisiteerd. 0. I)<' slagters sullen verpligl syn om bun beestiael, en
1739. A. VALCKENIER. 469 insonderheyd de Bataviase beesten, 's avonds te vooren,.eerde selve sullen werden geslagt, item de Javaense ofbuytenlandse des morgens, niet later als len seven uuren, aen de linl te moeten brengen om alsdan tèn agl uuren te konnen geslagl werden, en sulx op verbeurte van ecu rd r . voor ider runder beest, mitsgaders een halve nl r voor een kalf en ander kleyn vee, dal te lael ;m-h de hal gebragt sal werden. 7. Do slagters, die med varken- of hoeken vleesch rond loopen, sullen een briefje van den pagtcr van de lawtmg moeten kopen, dog, hun vleesch vande hand gesel en dien selven (Jagh andere goederen willende uylventen, sullen med hel voiiis. briefje konnen volstaen, sonder gehouden te syn ten dien eynde een ander biljet te moeten halen. 8. Do vleeshouwers sullen med haer vlees uiél onder den bloolen hemel mogen staen, maer sullen daer mede ouder hel dak moeten Myvcn, óp verbeurte van het vlees on arbitrale correctie. 9. Ook sullen de vleeshouwers liaer vlees niet hooger mogen verkopen nis ten pryse, daer opgesteld* synde ses sis. het pond, nogtc ook by den hoop ofte het stuk, maer l>y liet gewigte, op gelyke peene. 10. Knde sal ook niemand eenig vee om te verkopen slagten, als ter plaetse, daer toe g'ordonneerd en by den opsiender off keurmeester van de vleeshal behoorlyk geschouwl oude goed gekeurt, gelyk ook de wildschutten het beestiael, dat by haer binnen gebragt word, niet en sullen mogen te koop brengen, ten sy bevoorens mede na behooren by den selven is gevisiteerd geworden, op peene als vooren. 11. De vleeshouwers sullen gehouden wesen om ider desselfs bank en stal, die hem vergund is, voor en al eer van daer seheyd, te suyveren en schoon te maken, op een boete van twee rd". 12. Een ider, die een bank vergunt is, sal gehouden wesen hem selven te versorgen van een Mok, g'eykte schaal en ge wigt, mitsgaders andere gereetschappen, die tot het vlees slagten en verkopen van dien vereyscht worden, en dal op
1714. C VAN SWOLL. 47 •faer toe gestelde plaets of marct, omse aldaer by de kleene maal oif gaulang volgens ons nog soo onlangs g'cnianeerl placcaet van deo ir> ( " April 1710 al' te staen tegens de gesta tueerdc prysen, maer in tegendeel gem. graen, onaengesien men' derselver prysen successive soo verre reets verhoogt, als men geoordeelt heeft nodig en biltyk te wesen, namentlyk de bruyne Javaese rys tol op 7 en de wit te tot 8 swaere stuyvers, ieder gautang, synde van de eerste schaers 34 en de laetste ruyiu 58 rd s . liet last, tegen nog hogere en eygen willekeurige prysen na hunne schraepsugt te verkopeu uyt hunne particuliere liuysen ofte uyt vaertuygen, langs de wegen en vaerlcn, en de gemeene en daerloe geordonneerde passer ofte inarek tot groot ongerief der onvermogende gemeente te laten ledig staen, 't geen, als een hoog schadelyke praclycque niet behoort geleden ofte gecontinueert Ie werden; soo isl, dat. wy, willende voorsien tegen soo schandelycken en vuylen maniere van monopoliseren tot verarming der ingeselenen, op den ÏU 1 '" deser in raede van India gearresteert en goed gevonden hebben, niet alleen by desen te reuoveeren off vernieuwen het plaeeael van den 15 en April 17T2, hier vooren gemclt, maer ook nader wel expresselyk te interdiceren en verbieden, gelyk g'inlerdiceert en verboden werd by desen, hel verkopen van eenige Javaese rys, geen Jacatras gewasch synde. uyt eenige particuliere huysen oll' op andere plaetsen en langs de wegen en vaerten van dese stad en dies buyten steden buyten de daer toe gestelde en geordon neerde marct off passer, alwaer wy verstaen en begeren, dat alleen den verkoop van alle van buyten komende Javaesen rys, te weelen by de kleene maet of ganlang, tot gerief der gemeente sal mogen en moeten geschieden, en sulx niet alleen op de verbeurte van soodanige 12 rd s ., als by geciteerde placcaet tot een peene voor de overtreders syn gestatucert, maer ook dat de geene, die bevonden sullen werden dese onse ordre te overtreden, daer en boven sonder aansien van personen de facto in de ketting sullen worden geklonken, omme daer inne aen de gemeene wereken sonder loon te arbeyden voor den tyt van ses maanden off langer, na gelegentheyt en bevindinge
1739. A. VALCKENIER. 470 een boele van drie rd 8 ., soo meniginael als daer over bekeurt sal worden. 13. So als mede niemand sul vermogen eenige geslagte beesten, dan wel gedeellens van dien, mei vet. Ie ömplacken off bekleeden, maer sullen deselve moeien werden gelaten, so als se gegroeyt syn. 14 Don pagter sal sig sorgvuldig wagten aen de varken slagters, dan wel andere, geld op woeker ler leen Ie ver strecken, op peene van daer over arbitralyk Ie sullen werden gecorrigeerd na bevindinge van saeken. CondUien der pagten van de herbergiers, hintten en buyien de stad. 1. Die liaer met herberg houden ofte tapneringe te doen erneren, sullen gehouden wesen aenden pagter ses rd' ter maend te betalen en daervan een biljet of briefje van den selven te onlfaugen, omme len allen lyden door haer te konnen werden vertoond, op verbeurle van Iwintig rd 8 voor degene, die daervan in gebreke sal Myven, te appliceren, de eenc helfte voor den pagter eude andere helfte voor den officier, ouder wiens jurisdictie hy syn tapneringe is doende. 2. Knde sullen de herbergiers hel voors. briefje of biljet ineil hel begin on iiyllerlyk voor den 6'" der maend van don pagler moeien halen, op peene als vooren. 3. Degene, die met syne tapneringe wil uytsrheyden, sal sul\. dos noods ined getuygen g'adsisteerd, (i a 7 dagen voor het eyndigen van de maend den pagter moeten hekend maken en med het uyteynde of den laeslen dagb derserve maend syn briefje aen don pagter overgeven, mitsgaders alsdan mede syne araks potten onderste! hoven keer en, of sal by gebreekc van dien verpligl wesen weder oen nieuwe briefje voor do volgende maend van den pagter te kopen, op ver beurte als boven. 4. Den pagter of syne dienaers sal niet vermogen bet briefje der geene, die med do tapneringe wil uytscheyden, te
1739. A. VALCKENIER. 471 ontfangen, veel minder hol selve van haer eerder afvorderen, als op den laesten dagfa der innend, op verbeurte van vyftig rd" len behoeve van den officier, onder wiens jurisdictie soda nig een herbergier woonaglig is. 5. Die langs de wiegen Isinw verkopen, sullen alle niaeu den voor een biljet of briefje aen den pagter moeten betaelen een en een halve rd'. en sulx op verbeurte van vier rd». u'. Knde sullen onder de herbergiers ook begrepen wesen alie. die haer met hel schaften voor de gaende en komende man erneren, ook die eetwaren en drank daerby verkopen en de kopers in haere hiiysen luien eelea en drank voor geld geven, een ol meer, niet jegenstaende sy komen voor ie wenden géene sterken drank Ie verkopen, nieraanl uytge sondert, dan alleen die vaste lafelgasteu olie continuerende commesalen houden, dewelke onder de voors. pagt niel sullen werden gerekent. 7. De herbergiers sullen geensints eenige tabak, 'l sv gekorven ofte ongekorven, item geen pamoedoetan, tabaks pypen dan wel eenigerhande snuysteryen, die in de winkels verkogl werden, vermogen Ie verkoopen, als alleen voor soo veel degeene, die in haere huyseu sitten drinken, voor die lyd sullen komen Ie nuttigen ende gebruyken, op sodanige peene, als diendwegen by de placaten gestatueerd is, nament lyk twaalf rd". 8. Knde opdat de pagter te beter mag weten, op wal plaetsen getapt ot' herherg gehouden werd, sullen de her bergiers en tappers gehouden wesen altyd voor haer deur olie ingang een leken van een tinne of aerde kan, dan wel een groene wynkrans nvt Ie hangen, op peene van vyftig rd*, •tok wel arbitrale. correctie, Ie verbeuren by den tapper of waronghouder, soo menigmael sal bevonden werden contrarie ie hebben gedaen, ie applieeren d'eene helfte ten prpfyte van den denunciateur of aenbrenger, ende weder helfte ten behoeve van den officier, die de calange sal komen te doen. 9. De tappers ofte herbergiers sullen geen lyfeygenen, van wat conditie die syn en wie sy ook mogen toebebooren,
1739. A. VALCKENIER. 472 ud mi lieren lot drink gelagen, nogh aen deselve eenige sterken drank om daer Ie drinken, 'tsy binnen of voor baere huyseii, mogen verkopen, op een boete van twaalf rd*. 10. Endc sullen geen herberge houden of tappen mogen, die eenige gagie ofte soldye van d'E. Ck)mp. genieten, sy, nogte haere vrouwen of kinderen, uog imand by haer wonende, di rectelyk nog indirectelyk, op verbeurte van twintig rd*., soo menigmalen, als sy daer over bekeur! sullen werden, waer op de respective officieren wel sullen hebben te lellen. 11. Niemant sal buyten de stads poorte mogen tappen, nog herberge houden, dan die daertoe speciaele licentie van den E. gen gic deser slede sal hebben g'obtineerd, in 'l verleenen van welke licentie gelei sal werden, dat het eerlyke, bekende luyden syn en die goed liuys houden. 12. De tappers en herbergiers sullen des nagts, na negen uuren, geen gelagen mogen setten, op ses rd' boete voor de eerste rys, thien vuur de tweede en vyfthien rd* voor de derde reys, dal sy in eene nagl daer op bevonden sullen werden. 13. Gelyk deselve ook niel sullen verinogen te tappen op Sun- ol vierdagen onder de predicalie, op verbeurte van ses rd*. 14. Ende sullen de tappers en herbergiers in hel doen van hunne neringe haer voorts punctuelyk moeien reguleren, na het geene dienaengaende verder is gestatueerd. Conditièn der pagt van de koorn-molen. 1. Eerstelyk sal ten laste van d'E. Comp. syn en moeten besorgt weiden, dat de koornmolen allyd klaer en bequaem werd gehouden, mitsgaders dal alle, hel geene aen deselve mogte komen te hreeken, aenstonds sal werden gerepareerl ende bermaekt. 1. Gelyk ook d'E. Comp. sal moeten besorgen, dat deselve molen allyd genoegsanie sorteringe van water sal hebben, omme daer van de vereyschte dienst te konnen trecken.
1739. A. VALCKENIER. 473 3. Sooals d'E. Comp. in gelyker voegen sorge sal moeten dragen, dat 'er altyd een genoegsame quanliteyt tarwe in voorraed is, om de. hackers te knnnen gerieven en gaende te houden. * 4. Ende indien hel mogte gebeuren, dat de voorm. molen d'eene of andere ongelegentheyd mogte overkomen, hel sy door eenige grote schade olie ontsteltenis, gebrek van nodig water, dan wel dal d'E. Comp. gebrek van tarwe was heb bende, waer door deselve moolen eenige weeken soude moeten stil slaen, soo sal den pagter voor die. tyd 80 veel afslagh op de pagl werden gegeven, als men nordeelen sal redelyk te wesen. S. D' E. Comp. sal wyders ook ten haren laste honden hel billen "1 scherpen der sirenen, so dikmaels als een pag ter sulx dienstig verineenen en daerom versoeken sal. (>. Niemand sal gedurende de tyd van voors. pagl binnen ilalavia of de jurisdictie van dien, wie hel ook sonde mogen wesen, vermogen tarwe nIF andere granen Ie malen, hetsy voor hem selven ol' voor andere, dan alleen den pagter van voors. molen, op verbeurte van de steenen, die daertoe ge bruykl sullen wesen. en een boete van vyltig rd' daer en boven, te verbeuren een derde voor den officier en twee derde voor den pachter. 7. Den pagter sal ten allen lyden moeien bereyd en vaerdig wesen om de lnyden, hetsy hackers ofte andere, die eenig koorn aen de molen sullen brengen, te gerieven ende voort te helpen, soo haest doenelyk sal wesen, sonder imant op te honden of na te laten lopen. 8. Ende sal van ider gantang tarwe, die aen de molen gebragt werd. genieten en ontfangen drie swaere sts. sonder meer. 9. Den pagter sal gebonden syn om desselfs gantang" en andere maten en gewigten, dewelke door hem in de molen tot het meeten en wegen van koorn gebruykt werden, alle ses maanden ter beboorlyker plaatse op nieuw dooi' den eykmjeester ie laten eyken, op peene van. sulx nalatende, tel
1739. A. VALCKENIER. 474 keus voor uier maal en voor ider yk, als bevonden sal werden deselve ten agleren Ie slaan, Ie verbeuren twaalf rd*. ten be hoeve vanden officier en den ykmeester, ider voor de helfle. 10. De luyden, die tarwe aende molen sullen brengen olie senden, sul hel vry staan daar liy Ie mogen blyven of imand van harent wegen daer by te laten, tot dat deselve gemalen ende in meel gelever! sul vvesen, om te letten, datse wel en na behoren gemalen ende niet verwisseld ofte vermin derd werd. tl. De pagler sal de molen mogen laten gaan, soo wel by dag als by nagt, maar niet op SondageD, ten waare by groote noodsakelykheyd, als wanneer liy daartoe sal versoeken licentie vanden lanldrost. 12. De Corap*. sal op den aanvang vande pagt eenigen lyd een Nederlands molenaar aende molen houden, om den pagler syu volk (e onderwyseii, op wal. manier met deselve moet omgegaen ende geltandell werden, dogh sal den pagler dacrvoor aenden selven molenaar maandelyks moeien betalen een somma van twaalf rd'. 13. Den pagler sal sorge dragen, dal de molen, mitsgaders de instrumenten en de gereedschappen, 10l deselve behorende, door syn volk of andere niet geschonden cd' beschadigt, dan wel gebroken worden, op peene, dat de schade ten synen laste sal werden gebragt. 14. Die ecnig koorn op deselve molen sal laten malen, sal gehouden syn desselfs meel in de molen op de schaal, al daer hangende, Ie on t fan gen, ende den pagler sal daer mede mogen volstaen, sonder dat de hackers daerna, te lmys komende en meer onderwigt bevindende, daervoor iets sullen hebben Ie eysschen ofte pretenderen. 15. Den moolenaer sal voor het wegstuyveu van het meel en andere spilling genielen drie of uylterlyk vier ten hondert, nadat, het koorn veel ol' min gedroogl sal wesen, sonder dal den hacker daer tegens sal hebben Ie spreken, maai', meerder onderwigt bevonden' werdende, sal den molenaar helselve. den hacker gehouden syn te vergoeden; dog wanneer de molenaar
1739. A. VALCKENIER. 475 het koorn te nat ot'ie vogtig bevind te wesen, soo sal hy niet gehouden syn het selve te malen, voor dat het behoorlyk sul vvesen gedroogt. 16. Ende opdat een ider hel syne mag krygen, so sullen de hackers, nog ook de molenaars, geen nieuw koorn in de steenen mogen storten om gemalen te werden, voordal hol weel vande voorgaande wel uytgeveeg! en by een vergadert sal syn. 17. Den molenaar sal gehouden wesen gestadig naauwe agl te nemen, dat de molen door den aanwas van hel water of andere niet te snel om gedreven werd, waar door hel koorn in deselve sonde mogen werden verbrand, op peene van de schade uyt syn eygen geld Ie vergoeden. 18. Den pagter en sal niet gehouden wesen het meel, in de molen gemalen, de hackers te laten volgen ofte weg doen dragen, voor dat hy wegens hel gestelde loon sal syn voldaen ende betaald, ten waan; med syn goede geliefte ende eygene vrye wille, om reden hy anders dikmaals het na lopen heeft. 19. Knde om alle diefstal, dié 'er omtrent de koornmolen ende hel gemaal kan geschieden, soo veel mogelyk voor Ie komen, soo sal niemand, wie hy ook sy, eenig koorn ofte meel vermogen te kopen, dan van de geene, die haer publicq •net de g'authoriseerde bakneringe generen, op peene, dat de gene, die contrarie gedaen hebben ende bevonden sal werden •'enig koorn ofte meel van Iyfeygenen of andere personen, als genoeiul syn, gekogt ofte ontfangen Ie hebben, gehouden ende gestraft sal werden, als of hy de diefstal selve liadde hegaan. 20. Gelyk ook alle degene, die eenig meel van üabo de goede hoop, dan wel uyt Bengale of China alhier komen aen 'e brengen, gehouden en verpligt sullen wesen aen den pagter voor ider pico! een rd r aen impost Ie belalen, op peene, dat . degene, die sulx niet komen te doen, hoven en hehalven de confiscatie van het meel, nog voor ider picol sullen verbeuren een somma van vyftig rd", by den officier ea den pagter, ider voor de helfte, Ie verdeelen.
1739. A. VALCKENIER. 476 Conditien der pagt van hel kerven van Chineese taback. 1. Alle de gene, die uyt China, de Oostcust Java en elders Chineese taback alhier komen acn Ie brengen, sullen gehouden wesen hunne aengebragle quantiteyt, sonder bet minste daer van agter de band Ie houden ofte verswygen, behoorlyk en na waerheyd den pagter op te geven, « >|» ver beurte van vyf fii twintig rd\, de eene helfle voor den pagter ende andere helfte voor den officier, onder wiens jurisdictie de agter gehoudene of geslokene tabak sal werden agterhaald. 2. De pagter sal hebben en outfangen een geregte thiende van den gekorven tabak, die binnen dese stad of jurisdictie gebruykt werd, als mede van alle gekorven tabak, die binnen deser slede sal werden gebragt ende verkogt. .">. Den pagter sal, na aftrek van voois, 101, op ider canasser een groot merk moeien stellen, mitsgaders daer van liy syne notitie behoorlyke aenlekeninge houden, als mede van de quantiteyt der canassers, die elke naehoda of bande laei alliier heeft aengebracht. 4. Degeene, die hunne taback by canassers willen verkopen, sullen hel selve aen den pagter moeten bekend maken, als wanneer den selven daervan haer niet alleen een briefje sal moeten verleenen, macr ook by syn notitie boek acnlckenen de namen der gene, die de geseyde canassers taback komen in Ie kopen. o. Gelyk mede de geene, dewelke hare taback by hendels willen uytventen, sulx aen den pagter behoorlyk sullen moe ten notificeren, die als dan syn merk, bel geene by op de canassers gestclt heeft, erkennende en het selve uyt doende, vervolgens aen den kant van ider bondel een kleynder mcrkje sal moeten stellen, sonder egter daer voor eenige betalinge te mogen eysschen, als bereets voor het merken der canassers de gestelde thol genoten hebbende. 6. Degeene, die ongemerkt canassers of bondels met taback verkopen en daer op werden g'altrapeerd, sullen lel
1739. A. VALCKENIER. 477 keus verbeuren een boete van vyf en twintig r<l s , voor en ten profyte als boven. 7. Dog den pagter sal sig sorgvuldig moeten waglen oinme geene bondels yoorbedagtelyk ongemerkt te laten en deselve aen de eygenaars aldus weder terug ie geven, dan Wel direct of indirectelyk toelaten, dat sulx door syne die iiaers gedaen werd, ten eynde door dat onregtvaerdig middel naderhand occasie te hebben de eygenaers van sodanige on gemerkte bondek onschuldig in de boete te bekeuren, en sulx op verbeurte van een hondcrl vyftig rd s voor de eerste 'nael en drie hondert ditos voor de tweede reyse ten behoeve van den officier, dan wel arbitrale correctie na bevindinge van sakcn. 8. En om alle fraudatien, welke in dese pagt souden konnen worden gepleegt, soo veel mogelyk, voor te komen ende te beletten, sullen alle sodanige tabaks verkopers ge houden syn om telkens in het begin van de maend of uyl terlyk den 6™ derselve een licentiebriefje van den pagter ie moeten halen, op verbeurte van vyf en twintig rd" len behoeve van den pagter en officier, onder wiens jurisdictie sodanigen contraventeur sal werden agterhaeld. Condilien der parjl van dr- waxkaérssen. i. De kaersemakers sullen aenden pagter moeien betalen voor ider catty wax, dat sy comen op Ie doen, twee stuyvers. 2. Knile sullen gehouden syn, alvoorens ecnige kaarssen 'e mogen maken, om baere namen aen den pagter op. te geven. 5. De kaersemaekers sullen bovendien verpligt syn om ■die hunne kaerssen door den pagter ie laten merken, voor •*u al eer sy deselve sullen vermogen te. verkopen of in hunne winkels Ie koop set len, op verbeurte van vyf en Iwinlig rd* voor elke ongemerkte kaars, te verdelen de eene helfte voor den pagter en de andere helfte voor den officier, onder wiens jurisdictie sodanigen contraventeur sal werden g'aitrapeerd.
1739 A VALCKENIER. 478 4. Den pagler sal gehouden vvesen om selfs, dan wel door syiie dienaren, alle kaerssen aen hel onderste end en niel in liet midden of hoven aen Ie merken of doen merken, op peene, sulx contrarie bevonden weidende, voor ider qualyk gemerkte kaers Ie sullen verbeuren veertig rd' ten Iwhoeve van den officier, sonder dat hem eenige verschoninge sal werden toegelaten med voor Ie geven, dal helselve dooi- syne dienaars buyten desselfs kennisse gedaan is. 5. Uelyk ook de dienaers van den pagler, by bel doen van ondersoek, niel sullen vermogen de knersen harl Ie drukken, ten cynde deselvc daer door van haer merk Ie ent bloolen, op peene van arbitrale correctie. ü. Kilde opdat den pagler des Ie minder sonde konneii werden verkort, sal nietnr.nl voor syne particuliere huys houdinge eenige kaerssen vermogen te maken, op verbeurte van deselvc kaerssen ende vyf en twintig rd* boete, van dien ie appliceren de eene lielfte voor den officier en de andere hel fte voor den pagler. 7. Item en sullen de kaerssenmakers geen wa\ vermogen op Ie dcen ofte ontfangen dan ler pnblicque waege, mede op de boete voormeld. 8. Ende sullen de kaerssenmakers, die voor bet ingaen van de pagl eenig vvax ofte kaerssen binnen haere huysen hebben, binnen drie dagen hel gevvigl van dien den pagler gehouden wesen op Ie geven, om den VOOrs. iin|insl daer van Ie betalen, sonder onderscheid of reden, dal aen de vorige pagler betaeld hebben olie niel, om de groote fraudatie, die daer door anders sonde konnen geschieden, en sulx mede op peene voors. Cmulüien <lcr pacht van de rysnutrki 1. Den pagter sal van ider persoon, die op de markt met rys te verkeopen voorsit, maandelyks genieten een halve ril', ende sal den basaec ivagler den pagter in bet vorderen van syn geregtigheyd behuïpsaem moeten wesen.
1739. A. VALCKENIER. 479 2. En sal de rys op de markt legens de gestelde prysen alleen mogen werden verkogt liy de kleyne ïuacl of gantang. 5. Den pagter sal sig sorgvuldig moeten waglen om eenige ongeykte maten 10l licl melen van rys te gebruyken, op peene van, snlx doende, telkens vyftig rd" Ie verbeuren, ten behoeve van den officier. 4. Niemand sal vermogen eenige van buyten aenkomende Javase rys by de kleene maet of gantang Ie verkopen, dan eenelyk op de daertoe geslelde en geordonneerde markt off passer, ten waere raetl speciael sehriftelyk consent van den lieer president van den E. gercgle deser slede, op verbeurte van twacll rd" len liehoeve van den officier en pagter, ider voor de liell'le, en bovendien sonder aensien van persoorten in de ketting Ie werden geklonken ommc daerinne aende geineenc werken sonder loon Ie arbeiden voor den lyd van zes maanden of langer, na gelegenlheid en bevindinge van saken. !>. Gelyk ook den pagter wel uytdriickelyk werd g'inter diceerd om aen imanl eenige permissie ie verleenen 10l sodanigen particulieren verkoop van voois, rys uyt baere besondere buysen of langs de wegen en vaerten, lensy med voorkennisse en speciael consent van den lieer presidenl van voorm. geregle, on peene win lelkens Ie sullen verbeuren Vyflig rd' len behoeve van hel Lasarus huys en den officier, ider voor de helfle. G. Haer sal den pagter in tegendeel gehouden wesen om een iegelyk, die hv weel van gein. gracn meer in voorraed te bebben, als hel nodigt' lul eygen gebruyk, aen Ie manen en ie noodsaken om daer mede de gèmeene mark) ofte basaer te voorsien. 7. Degene, die invoegen voormeld sullen gepermitteerd werden om particulier uyl baere buysen of langs de wegen en vaerten de voois, rys by de kleene mael of gantang li' mogen verkopen, sullen maendelyks aen den pagter een rd* en aen den basaermeesler een quarl dito moeten belaelen, mitsgaders daervoor een biljet ontfangen.
1714. C. VAN SWOLL 48 ran saeckcn: sonder dal hun daer tegen sal mogen baelen, dat de sodanige met den pagter souden mogen wesen geaccor deerl of desselfs permissie hebben verkregen 10l sodanigen particulieren verkoop uyl bysondere liuysen ofl' langs wegen en vaarten, die wy ook verstaen, dat liy, pagter, na de publicatie deses. aan niemand meer sal mogen verleenen dan met voor kennis en speciael consent van den Heere President, van Schepenen, maer integendeel een ider, die hy weet van geni. graeu meer in voorraet Ie hehhen als het noodige tol eygen gehruyk, aan ie manen en te nool saeckcn om daer mede de gemeene marct of bazaar te voorsien en alsoo voor te komen, dat deselve tegens haeren wille niet voort afgehaell en derwaerts gebragt, om tot gerief der gemeente voor de gestelde prysen verkogl Ie werden, gelyk hy desen een iegelyk werd geadverteerl en gewaerschouwt onse intentie te wesen en ook geschieden sal, wanneer men bevinden sal, dal het nodige lot gerief der gemeente op de geni. passer of marct verder sal blyven manc queeren, dewyl men verseekert is, dat niet bet gebrek van rys, maer de scnraepsugt van eenige verkopers en monopolisten alleen de oorsaek is, dat hel vereyschlc op de gewoone passer of marct niet en werd gebragt: en dierhalven ordonneren en hevelen wy ook de respective officieren van justilie op den inhoude deses en de executie van dien nauwkeurig te lellen en agl te slaen, mitsgaders 't selve met alle rigeur te agler volgen, alsoo wy 't selve tol welstanl en nutte van 't gemeen soodanig bevinden te hehooren." Dit stuk is ook in de Maleische en Chinesche talen afkondigd. 24 Februarij. Bekendmaking, dat de Diakenen Ir Batavia op den 28 ston Februarij 1714, in de groote Nederlandsche kerk, des namiddags te 2 ure, ten overstaan van gecommitteerden, publieke verantwoording zouden doen van hunne gestie der armen-gelden gedurende het jaar 1715.
1?39. A. VALCKENIER. 480 8. Dog de sodanige, die liaer met hel stampen en ver kopen van Jacalrase pady uyt haere huysen komen te erneren, sullen onder dese pagt niet vermogen te werden gerekend, maer sullen daervan in liet geheel gelibereerd en bevryd syn, mits siilx door haar gedaen werdende med voorkennisse en consent van den heer president van voois. E. geregte. 9. Ende sal voorts den hasaermeesler gehouden en ver pligl syn om allo Maendag precys een monster van sodanige ryst, als in die week op de markt stael verkogt te worden, aen den hoer president van Schepenen te vertonen en over Ie geven, ten einde als dan vervolgens, wanneer gein. heer president sul.v komt goed Ie vinden, door den Bailjiuw deser slede de visite Ie koiinen werden gedaen, ter ervaringe ol de ryst, dewelke verkogt werd, med het ovèrgegevenemonster over eenkomende is, dan niet. Condilien van <!<■ pacht <I<t hanevegteryen. 1. Den pagter en degene, die hy syu reghl koml mede Ie doelen, sullen buyten dese stad alleen, mei uytsonderinge van alle andere, hanevegteryen mogen houden, mits daertoe nemende goede »;ii vreedsame Inydcn en bovendien voor deselve verantwoordende, in soverre dese pagt is concernerende. 2. Buyten de vier plaetsen, van ouds ilaer toe gebruykt, sal den pagter geen andere vermogen te kiesen, als med toe slemminge vanden heer presidenl vanden E. geregte deser stede. .">. Den pagter sal gehouden wesen om voor de plaetsen der voors. hanevegteryen een houte of geschilderde haen te stellen 10l een leeken. 4. Niemand dan den pagter en die hy syn teght, invoegen voormeld, komt mede ie deeleu, sal vermogen eenige aparte plaets of plaetsen tol hanevegteryen op dessell's erven, cam pons, huysen, thuynen of landen Ie vergunnen ol' toe te laten, dat deselve daer loe gebruykl weiden, op verbeurle van vyi'lig rd B . en een hoete van ses dilos ten laste van een uier,
1739. A. VALCKENIER 481 IiEKI IV. «*' so speclder als wedder, dewelke op de gedaene aenklagle egualyk sullen werden verdeeld lusschen den pagler en lantdrost. 5. Den pagter sal van ider hanevegter, welkers liaen de victorie komt te behalen, twee sis. genieten van ieder rd r ., die liy gewed ende gewonnen heeft. 6. Gelyk mede van ider particuliere wedder, die inselver voegen komt te winnen, twee sts. van elke ducalon. 7. En sal dese geregtigheyt aenstonds aen den pagter moeten werden betaeld, op pene, dat sy andersints, als frau dateurs der pagl, alle, bet geenc sy gewonnen hebbet), aen haerc parlhyen sonder tegenspraek wederom sullen moeten restitueren ende te rugge geven. 8. Dogh den pagler en sal geensints vermogen te admitteren eenige slaven ofte lyfeygenen, wie deselve ook soude mogen toebehoren, op pene van ses rd*., te verbeuren len behoeve van den lantdrost, voor ider slaef, die door hem in de hanevegleryen sal toegelaten werden. 9. Soo als den pagter ook geen part of deel in de gem. hanevegteryen en de particuliere weddenschappen, die daer uyt weder komen voort te vloeyen, sal vermogen te nemen, directelyk nog indireclelyk, op pene van, daer op bevonden vverdende, telkens dertig rd". te sullen verbeuren len profyle voormeld. 10. Maer sal den pagter sig volkomen ncutrael en on sydig moeten houden en veel minder mogen gedogen, dat syn volk het spoor ofte vlym aen dese ofte geene haan verkeerd en qualyk komen vast te binden, ten eynde daer door te veroorsaken, dat, soo wel den eygenaer vandien, als de par ticuliere wedders, die de syde van voors. haen gekosen hebben, hare weddenschap komen te verliesen, en sulx mede op een gclyke boete ten behoeve voorschreven. Conditien der pagl van de Chinese toptafels. 1. De Chinesen sullen nergens anders vermogen te toppen,
1739. A. VALCKÈNIÊR. 482 dan alleen in tic puhlicque lopbanen, dewelke den pagter binnen de stad ten gelalle van 8 en buyten de stad ten gc talle van 16 ditos sal vermogen Ie hebben, en dal op sodanige plaelsen, als hy bevinden sal, dogh naer bekoméne permissie, daer toe hel voordeligste voor hem Ie wesen; dog sal den sclven sodanigen lophuys ofte huysen naderhand niet vermogen te verplaetsen, dan med voorkennisse vanden heer presidenl van Schepenen, op verbeurte van drie hondert rd*. ten behoeve vanden officier; gelyk ook den pagter geen meerder lophuysen sal vermogen op te sellen, als het getal, hier bovengemeld, en sulx mede op een gelyke pene ten profyle als voren; en sal gevoeglyk voorts die gene, die aen cenige Chineesen loe gelaten sal hebben, dat'er in syn huys, stoep, thuyn of erve, 'tsy binnen of buyten de stad, getopt werd, daer voor verbeuren een somme van vyf en twinligh rd". voor de eerste en vyftig rd'. voor de tweede reyse, hoedanigen boete den pagter ten behoeve vanden officier ook verbeuren sal, indien hy bevonden werd syn consent daer toe Ie hebben gegeven. 2. Hel toppen sal door de Chineesen niet mogen gedaen werden ofte geschieden op Sondagen. dan wel andere feesl ofle beede dagen, op pene van vyftig rd 5 . door den pagler en thien ditos door ider speeldcr te verbeuren ten behoeve van den officier, 'l sy dat sulx in de puhlicque lopbanen of wel elders, binnen of buyten 's huys, komt te geschieden. 3. Op de voors. puhlicque lopbanen sal niet vroeger dan 's morgens ten ses uuren, nog later dan 's avonds ten negen uuren getopt ofte gespeeld mogen werden, mede op verbeurte van ses rd s . door den pagter en drie ditos door ider speeldcr, ten behoeve als vooreu. 4. Ende sal voor ider loplal'el, 't sy hoe veel er ook in ider puhlicque topbaan souden mogen wesen, by den geene, die op de top wil voorsilten, aenden pagter voor een hall etmael moeten belaeld werden Iwee en een halve rd". olie soo veel minder, als hy med den pagler sal konnen over een komen, dan wel door den winner van elk spel twee sis. van ider ducatou.
1739. A. VALCKÉNIER. 483 5. Den pagler, collecteurs ofte medestanders van de Chineese lopbanen, sullen geen andere natiën, 't sy Europeanen ofte andere inlandse christen ofte oncbristenen, veel min lyfeygenen, aen de toptafels admitteren om mede Ie toppen, op verbeurte van vyf en Iwintigh rd 9 . ten behoeve als vooren, te betalen door de gene, die op de lopbanen alsdan tot invordering van dese geregtigbeyt present sal wesen, 'I sy dal by pagler. medestander ofte collecleur is, voor de eerste mael en arbitrale correctie voor de tweede reyse, dat by daer op betrapt sal werden. 6. Maer indien imand 10l bet toppen van eenige ongeper mitteerde natiën, vrye ofte lyfeygenen, 'I sy onder malkanderen ofte med Cbinesen vermengt, syn buys, sloep ofte erve, binnen ofte buylen de stad, komt te leenen ofte anders Ie indulgeren, so sal den selven daer voor verbeuren twee bondert rd'. voor de eerste en vier bondert ditos, boven nog arbitrale correctie, voor de tweede reyse, dat by daer op sal werden g'altrapeerd. 7. Gelyk ook alle Cbineese wyven, derselve dogters en andere vrouwen bet toppen in bel geheel, selfs in de geper mitteerde topbanen, uytdruckelyk verboden werd, op pene en verbeurte als boven, ten welken eynde den capiteyn en luytenanls der Chineese natie gequalificeerd werden hier omtrent beboor lyke rechergie te mogen doen, mits gehouden blyvende om alle sodanige wyven, dogters en andere vrouwen, dewelke sy op hel toppen komen te attrapperen, aenden officier op te geven en bekend te maken. 8. So als mede die langs de straten, in of med mandens, koekjes of andere eetbare waren te koop veylen, bet toppen of laten toppen op hare gein. mandens geinterdiceerd werd, insgelyks op pene en verbeurte als voren. 9. Ende sullen niet alleen degecne, die met Cbineesen legens dit verbod getopt hebben, 't sy Europeanen ofte andere inlandse nnlien, maer van gelyken ook de Cbineesen, die met de voors. ongeoorloofde natiën hebben getopt, boven de verbeurte van hel geld, dal'er aen de eene of de andere kant gewonnen mogte /.vu, en nogh thien rd'. daer en boven, voor den tyd
1739. A. VALCKENIER. 484 van agt dagen Ie water en rys in donkere gevangenisse geset, dog een slaef synde, agter liet stadhuys strengelyk gegeseld werden. 10. Die omtrent de toptafels eenige moeyten maakt of de Chineesen eenigen overlast doet, 't sy med stooten of slaen, dan wel met het opgesetle geld weg te nemen, sal als over publicque straetschcnderye gestraft werden na exigentic van saeken. 11. En sullen alle de voors. boetens g'appliceerd werden, voor de eene helfte aen den ollicier, die de calange sal doen, en voor de andere helfte ten behoeve van het Chincese hospitael. 12. Gelyk dan ook lot de calange van alle de voors. con traventien gequalificeerd werden, niet alleen den bailliuw en lantdrost, sonder onderscheyd van jurisdictie, 't sy binnen of buyten de stad, maer ook beyde de respect ive fiscacls. 15. Dog sullen geene luyden, fixion domicilium hebbende, ten eersten mogen werden g'incarcereertj maer by gebrek van betalinge der boetens sullen sodanige personen door den offi cier tot de naeste vergadering in 't blokhuys mogen aengehouden en alsdan door hem daervan kennisse moeten gegeven werden, ten fine wyders voor den regier geconvenieert ende saeke aldaer de plano te werden afgedaen. 14. Soo als verder de respective collegien van juslilie g'interdiceerd werden, op hetgeene met hel toppen der Chineesen gewonnen is, nog op de verstreckinge van gelden, dewelke door de pagters of medestanders, dan wel selfs dooi de gene, die niet mede gespeelt mogten hebben, aen imand tot het toppen mogte gedaen syn, cenig reght te spreeken, veel min de executie te decerneren, niet jegenstaende wal obligatien ofte schriftelykc schuldkcnnisscn daer van verleend mogten syn. 15. Den pagter, collecteurs ofte medestanders der fop banen sullen selver niet mede vermogen te toppen, dan wel eenig part of deel daer in te nemen, op een pene van vyf en twintig rd'., te verbeuren ten behoeve van den officier, so dikwyls het selve door hacr sal werden gedaen.
1739. A. VALCKENIER. 485 16. Voorts sullen deselve ook hehoorlykc sorge moeten dragen, dat in de publicque lopbanen med geen valsche steenen, dan wel op een andere wyse, lioedanig sulx ook soude mogen werden gedaen, valschelyk gespeeld werd, op peene, dat, het sclve med hacre voorkennisse gedaen off oogluykende toegelaten weidende, syliedcn telkens sullen verbeuren een somma van een hondert rd s ., insgelyks ten behoeve van den officier, boven en behalven sodanigen arbitrale correctie, als men na gelegenlbeyd van saken vermeenen sal te behooren. 17. Endc sal wyders niemand, hetsy den ontfanger generael of imand anders, huyten de respective officieren, die sulx alleen gepermitteerd is, vermogen, om te toppen off dient wegens eenige recherche te doen, eenige nagtbriefjes te verleenen. Condüicn der pacht van de aenkomende poeyer- en candy suyker van Java's Ooslcust en Cheribon, etc. 1. Van alle poeyer- en candysuyker, dewelke van Cheribon ende üostcust Java, mitsgaders Tandjong Kayeet, Cramat en daer om her alhier werd aengebracht, sal den pachter een rd r . van ider picol candy en een halve rd' van ieder picol poeyer suyker genieten aen pagt. 2. Den aenbrengcr of cygenaer van voors. suyker sal syne aengebragte quantilcyt aenden pagter bchoorlyk en na waerheyd moeten opgeven, sondcr daer van iets agler te houden of te verswygen, op pene van vyf en twintig rd s . voor ider 1 agler gehoudene en verswegene picol te sullen ver beureu, de helftc voor den pagter en de andere helfte voor den officier, onder wiens jurisdictie den sclven sal werden g'allrapeerd. 3. Ende opdat den pagter geen schade staende syn pagt, sal komen (e lyden door het opkopen van suyker, dewelke de E. Qomp. om de oost sonde mogen laten doen, so sal desen incoop door haer Edele nagelaten werden en die in het geheel aende ingcsclcuen of andere negolianteu opengesteld blyven.
1739. A. VALCKENIER. 486 4. So als mede van de suyker, die de E. Comp. van par ticuliere komt Ie knopen, door den verkoper den thol soowel sal moeten werden bctaclt, als of hy die acn andere particulier quam te verkopen. 5. Gelyk ook van alle vaertuygen, med suyker geladen, dewelke door contrarie winden, dan wel om andere redenen hunne ankers alhier ter rhcede laten vallen, ofschoon de nachodas volgens haere pascedullen die negotie op andere plaetsc van meninge syn te dryven, het voors. tholgcld voor idcr picol aenden pagler sal moeien werden hctaeld, al voorens deselve weder van dese rhcede sullen vermogen te vertrecken, en dat op de eygene pcenc, die hier voren staet acngehaeld. 6. Ende sal den pagter gehouden syn om op syn cygen kosten het paglcrs huysje, buyten de boom slacndc, te onderhouden en het selve med het eyndigen van de pagt, behoorlyk gerepareerd, aen syn successeur in de pagt over te geven. Conditien der pagt van de waag. 1. In de waag sal een Hollandse schaal en gewigt, macr geen andere, mogen gehruykl werden, dewelke den waag meester onder syne verantwoordingc en hewaringc hebben sal. 2. Yder sal gehouden wesen syne goederen aen de waag te brengen of door syne dienaren aldaer te laten brengen, om gewogen en gelevert te werden, sonder dat den pagter sig daer mede sal hebben te bemoeyen, ten sy alvorens daartoe expresselyk versogl werdende. 5. Ende om alle fraudatien, so veel geschieden kan, voor Ie komen, sal niemanl eenig goed ofte waeren boven de 50 ffi gewigt mogen uylleveren of transporteren dan ten overstaen vanden waagmeester of pagler. 4. Ten welken eynde niemand meerder dan de voors. swaerle van 50 'VÈ aen gewigt sal vermogen in syn huys te hebben.
1739. A. VALCKENIER. 487 5. Voor de coopmanschappen en goederen, die de waage subject syn, sal by den verkoper een ten bondert betaelt werden, maer vande coopmanscbappen, die van d'E. Conip' werden gekogt, sal den koper de gem. geregtigbeyd van een ten bondert moeten belalen. 6. Ende werden verstaen de waage subject te wesen alle coopmanscbappen en waren, die men gewoon is by het gewigt Ie verhandelen, van dewelke het waag geld sal moeten helaeld werden, soo menigniael deselve verkogt en getrans porteerd werden, alles op verbeurte vande coopmanschappen en goederen, mitsgaders sodanigen correctie, als de saeke na haer gewigt sal g'oordeeld werden te meriteeren, excepto de <olly boonen en rys, die van dese pagl g'eximeerd hlyven. 7. Dog sal egter de Chineesen moeten toegelaten werden om, voor haer eygen speculatie, derselver waaren in hacre wooningen med de daats te mogen wegen, maer niet om deselve dacr mede te venten. 8. Gclyk ook de Palembangers geen waag geld sullen behoeven te betalen of hetselve door den pagter van haer sal mogen gevordert werden, ten helange van sodanige peper, als door de gem. Palembangers met hunne eygene vaertuygen alhier sal werden aengebracht. 9. In selver voegen sal voor het wegen van thee liet pagt geld maer eens behoeven te werden helaeld, te weten door den verkoper een rd'. van 't bondert en by den coper een halve dito van ider hondert rd\, sonder weder by verkoop cenige geregtigheyt meer subject te syn. 10. Het rekenen vande tarra sal aen den waagmeesler werden gedefereerd en, by non-accoord van partbyen conlra hentcn of ook den waagmeester, aenden ontfanger en licenl nieester. 11. En dewyle hel somtyds gebeurt, dat de coopluyden oneens syn in den uytslagb en balancc van de schaal, so sullen de navolgende goedereu, boven de 100 ® swaersynde, ten voordccle vanden koper op en af mogen gewogen werden, nanientlyk:
1739. A. VALCKENIER. 488 mcd een quarl pond: amphiocn, thee, zyde en andere van diergelyke soort en prys; med een half pond: schilpadshoorn, aguilhont, vermiljoen, quiksilver, rassamalle, nagelen, coper, thin, spiauter, etc.; mcd een pond: wax, eliphants landen, anys, benjuin, caljauw poetjoek en alle andere grove coopmansebappen, die med de groote scbaele gewogen werden, hoven de drie hondert ponden swaer synde; en med drie ponden: yscr, lood, suyker, sappanhout, sandelhout, aluyn, comyn, kissialignum en ebbenhoul. 12. Tot meerder gemak vanden pagler sal den waagmees ter den pagter moeten behulpsaera syn in het vorderen van desselfs geregtigheyt. 15. Den pagter en syne medestanders sullen sorge moeten dragen, dat door den waagmecster de schalen telkens wel gereynigt en schoon gemaakt werden van het gene daerop bevorens is gewogen geworden. 14. En so mede, dat geene gevvigten, schalen en balanren in de waege werden gebruykt, tensy deselve om de ses maen den door den ykmeester tegens de slapers behoorlyk syn g'egaliseerd ende geconfronteerd. 15. Den pagter, dan wel cen van syne medestanders, sal by hel wegen van goederen in de waag altoos present moeten syn, sonder sulx op haere schryvers te mogen laten aenkomen, op peene van, daer in nalatig bevonden werdende, telkens te sullen verbeuren een hondert rd'. ten behoeve van den officier. 16. In selver voegen sal den pagter en syne mederstanders sorgvuldig beletten moeien, dat haere schryvers de koop luyden, huylcn en hehalven het pagtgeld, niets ler wereld komen af te vorderen en veel minder om, by hel wegen van sappanhout, ebbenhoul, lacka, zeegewas, arreek, etc, van de eygenaers of verkoopers een en een quart rd r van ider een hondert rd s , dan wel meerder of minder af te perssen, onder
1739. A. VALCKENIER. 489 prelcxl dat. sommetje voor baere moeytc en pennediensl apart te moeten werden betaelt, op poene van, sulx geschie ilcntle, in soo een geval voor liaerc schryvers te sullen moeten verantwoorden en, soo dikmaels liet selve gebeurt, aen den officier te betalen een somma van vyff hondert rd'. 17. Soo als ook verder geene andere practycquen tcgens den inhoud en intentie van dese pagt condilien dooi' haer vermogen werk stellig gemaekl ofte gepleegd werden, op pene als hoven. 18. Gelyk dan in selver voegen den pagler en syne mede standers niet en sullen vermogen eenige packen of kisten met amphioen, dan wel eenige andere goederen, waervan den particulieren handel verboden is en dewelke baer niet duydelyk en hlyken op een wettige wyse van d'E. (k>mp° te syn gekogt, in de waag te laten wegen, veel minder daervan eenige pagt pcnningen oIF gercgtigheyd genieten. i9oc"o"b!:r. Verbod voor repatriërende huis-iimmerliedeu tegen lui medenemen van >pothuyzen o/ l immer-kisten, »dan wel ceuig ander volumen lot het bergen van gc- »reedschappen, onder wat benaming hel ook zoude » mogen wecsen." Dit verbod, uitgevaardigd op last van Heeren XVII ncn , is niet van eenige strafbepaling vergezeld. 29 Jiinij. Vernieuwde afkondiging run hel plakaat van 28 Julij j l7 Augustus 1715 tegen inbrekers, enz. »Het langs hoe meer toenemende rampocken, moorden en • roven hy nagt op het land en in de thuynen der inge setencn" van Batavia gal aanleiding lot deze vernieuwde afkondiging. (> Julij. Bepaling, dat voor alle, te Batavia ingevoerde slaven, 't sg ter verkoop dun wel in bestelling, precise,
1714. C. VAN SWOLL. 49 i UEEL IV Ti April. Wijziging run het bepaalde op (> November 1698 betreffende salut-schoten, in zoo verre, dat deze Ie Batavia run het kasteel moesten gedaan worden. Vroeger beantwoordde liet admiraal-schip ter reede het sultii van vreemde schepen. 20 April. Verhoi! voor vreemde Europeanen op publieke vendutiên iels te koopen. Indien zulks gebeurde, dan moest «het gemeynde" op nieuw opgehangen en aan vaste ingezetenen verkochl worden. 15 Mei. Renovatie en ampliatie van het besluit van 27 Augustus 1(19!) betreffende het sleten van «'s Compag- nies ivaerdige specerijen" In weerwil van de strenge, daartegen gemaakte bepalingen ging dal stelen op grove wijze voort. De Regering vond bet vroegere besluit »mel veel overleg én omsigtrgheyd geformeert", doch achtte noodig daaraan alsnog toe te voegen: «dat voorlaan alle onder officieren, dewelke mei boots off andere vuertnygen, met speceryen belaeden, na de wal sullen werden gesonden ende de sorge en toesigl, mitsgaders de verantwoordinge daer over aenbevolen sal syn, om geene redenen, hoedanig deselve souden mogen wesen, van sodanigen vaertuyg sullen mogen gaen, soo lange hetselve van de ingeladcne speceryen niet sal wesen ontlost en daeraen volbragt de geordonneerde visite by voormelte resolutie van den jaere 1699, en sulx op peene van deportement; sullende sodanige stuurluyden off andere onder officieren niel mede. volgens de resolutie van den *2ü cn January 1708, haere addres en los brierjens in persoon moeten gaen bestellen, maer sulx hebben ie doen verrigten door een der mindere matroosen."
1739. A. VALCKENIER. 490 tzonder eenig onderscheid, de daartoe staande thol *peimingen" ad 10 rijksdaalders per hoofd moesten betaald worden. »Mits de continuerende onlusten ten eylande Celebes" vreesde de Hcgering, dat de toch reeds te groote aanvoer van slaven l<: Batavia vermeerderen zoude. Vroeger noemde de Regering die »lhol-penningen" eeoe boete (zie bladz. 54 en 149). Allengs was die boete een inkomend regt geworden. 10 Julij. Bekendmaking, dat hel Collegie van Diakenen Ie Batavia openlijk in de Nederduitsche kerk verant woording zonde doen zijner administratie over het jaar 1738. 17 Julij. Bekendmaking, dal de /luiten-Regenten van het Lazarus-huis te Batavia in de »opene" raadkamer van Commissarissen van huwelijksche en kleine geregts zaken verantwoording zonden doen hunner administratie van 1 Julij 1758 10l uil. Junij 1759. 50 Julij. Bepaling, dat »de hoofden der militie en zee- waard" \de Commandeur en Equipage-meester, alsmede de kapitein. kommandant van hel kasteel Batavia] ex officie zouden zijn buiten-regenten van het hospitaal te Batavia. Elk hunner zoude vooral bemoeijenis hebben met «zodanige •sieken, als van de onder haar sorterende manschap" in het hospitaal aanwezig mogten zijn. 14 Augustus. Bepaling, dal Vendumeesters te Batavia geene zitting konden nemen in hel Collegie van Schepenen. maar wel in andere Collegiën. De reden hiervoor was »dc pressantheid en menigvuldige «voorvallende commissién, etc." bij hel Collegie van Schepenen,
1739 A VALCKENIER. 491 ten gevolge waarvan men »niet wel de bediening van Vcndu »niecster te gelijk met dat van Scheepen konde waarnemen." -fi- September. Verbod voor inlanders legen het heimelijk verhuizen uil hel eene district naar hel andere. Dit stuk is gerigt aan alle «opperhoofden en onderdanen. »zoo in de Bataviasc oniriie-, als Prianger boovculandcn, met «alle de geenc, die in andre districten woonagtig en gehoorende • syn onder de jurisdictie van d'E. Comp." Hel verloop van volk scheen meer dan vroeger in zwang te zijn, waarin de Regering vooral dit nadeel zag, dat »dc • opperhoofden of regenten door de ovcrlooping van haarc • onderhoorige volkeren vceltyds in verlegcnlheyd en huytcn • slaat werden gesteld om haar contingent en de hesorging • der negotie-waaren 'sjaarlyx aan de E. Comp. te kunnen • voldoen." Zij gelastte daarom de regenten alle ovcrloopers op te pak ken en aan hunne eigenlijke regenten over te leveren, op stralfe cener boete voor elk verzuim van 10 rijksdaalders, te verdeden voor: '/, aan den Commissaris lot en over de zaken van den inlander; '/.. aan de Hollandsehe kerk, en '/j aan den aanbrenger van overloopers. Bij achterhaling van een overlooper moest daarvan kennis worden gegeven aan den Commissaris vd., die den schuldige voor de cersle maal eene «gevoelige correctie" zoude laten toedienen en voor de Iwcede maal voor zes maanden in de ketting klinken •omme soodauige voorsz. lyd onder haar be •scheyden district te arbeyden." Indien men om de eene of andere wettige reden verhuizen wilde, moest men daarvan kennis geven aan zijnen regent; deze weder aan den Commissaris vd., die alsdan daartoe ver gunning verzocht aan den Gouverneur Generaal. Dit stuk is »in de Javaansche tale" afgekondigd.
1739. A. VALCKENIER. 492 ' Reglement op <le brandspuiten te Batavia. 1. In yder der vyf Moeken, waerin deze stad, volgens de kaart daervan synde, verdeelt is, voorlaen sullen moeten geplaast en gereet gehouden werden twee slangbrandspuyten, sulx, dal het getal derselve in hel geheel sal moeten heslaen in 10 ditos, dewelke alle met goede en hequame waterslangen voorsien sullen moeten wesen, in plactse van watersacken, die van sooveel utiliteyt niet en syn, sullende by yder spuit moe ten gevoegt werden ten minsten twaalf der voorsz. water slangen, met en henevens een gelyk getal mamirings, yder van vyftig voeten lang, dewelke op den anderen konnen ge schroeft, mitsgaders gemaekt sullen moeten werden, nament lyk de slangen van vier en de mainirings van twee duhbeld zeyldoek, dat van binnen met wax bestreeken is, waer en boven yder spuyt, soo gauw doenelyk, niet alleen sal moeten werden voorsien met een and re spuyt, die men den aenvoerder noemt, nevens de behoorlyke suygers, daerloe gehorende, maer ook nog buyten den voornoemde aenvoerder niet twee perspompen; en sulx yder spuyt op sig selven sal moeteu heslaen uyt drie pompen omme, wanneer 'er brand koml te ontslaen in een huys, dat verre van hel water afgelegen is, om de wille der groote distantie, die er als dan is tusschen de brand ende plaetsc van het water, met des te meerder aendrang bet water van d'eenc pomp in de andere te konnen overpompen. 2. Ten welken eynde aende oostsyde vande groote rivier, in't hlock, gemerkt A, B. C, D, E, F, Q, No. 1 en Q, No. 2, S, No. 1 en S, No. 2, onder het welke begreepen is de oostsyde langs de groole rivier, vande Amsterdamse gragt af tot de Middel punts brugge toe, de Heerestraet, de Princestrael, de Tygers gragt, te rekenen vande Amsterdamse tot de Leeuwinnc gragt toe, de Caymans gragt, insgelyks vande Amsterdamse lot de Lecuwinne gragt toe, de Groene gragt, de Janvermanderstraet, de wal tegens over de punten Middelburgh en Delft, de zuyd syde vande Amsterdamse gragt ende noordzyde vande Leeuwinnc gragt, sal moeten g'extrueerd en gemaekt werden aende wal,
1739. A. VALCKENIER. 493 aen het oostend van opgcmeltc Janvermanderstraet, een spuyt huysje, waerinne licquamelyk twee lirands|Hiyten met derselver toebehoorcn en verder brandgereedschap, het geenc hierna sal werden opgenoemt, sal konnen geplaast en geborgen werden. 5. Dog de twee brandspuyten en verdere brandgcreed schappen, die aende oostsyde vande groole rivier ten dienste wesen en g'employcerd sullen werden in hel block, gemerkt 6, H, J, K, L, Q, No. 3 en Q, No. 4, waerin is leggende de oostsyde langs de groole rivier, vande Middelpunts brugge af tol aende Diest poort loe, de Nieuwpoortstraet, het Hospitaels straetje, het Zuyder- en Noorderkerkslraalje, het Stadbuys pleyo, de Tygers gragt, vande Leeuvvinne gragt af lot het zuydeynde toe, de Mallabaerse gragt, hel Ambagtsquarlier, het Quartierstraatje, de wal over de punten Gelderland, Cat scnelleboge en Orangie, mitsgaders de zuydzyde vande Leeu winne gragt, sullen bequamelyk moeien bewaerd en geborgen werden in het voorsz. Ambaglsquarlier, in een plaetse daer loe expres Ie appropriéren. 4 Ende sullen wyders de Iwee brandspuyten, nevens de verdere brandgercedschappen, gehoreude aende wcstzyde vande grote rivier in hel blok, gemerkt A, B en (I, in hetwelke te vinden is de wal tegens over de punlen Zelandia, Nassauw en Diest, de Renocheros gragt, vande Uylrechtse straat af tol aen het zuydereynde loc, de Jonkers gragt, insgelyks vande Uytreehlse straat 10l aen het zuydereynde, de vveslsyde langs de groote rivier, vande Middelpunts brugge mede tot aen het zuydereynde, ende zuydsyde vande Uytrcchtse straal, moeten geplaest en bewaert werden in een spuythuysje, het welke ten dien eynde, invoegen voormeld, sal moeten werden gemaekt en opgeregt by de Middelpunts brugge, naest het ralelwaglsbuysje, aldaer staande. 5. Gelyk dan in selvcr voegen aende westsyde vande groole rivier in het blok, getekend D, E en F, waerin begrepen is de wal tusschen en over de punten Vriesland en Uytrecht, de Renocheros gragt, vande Maleytse gragt tot de Uylrechtse straal, de Jonkers gragt, mede vande Maleytse gragt 10l de Uy
1759. A. VALCKENIER. 494 trechtse straat, de westsyde langs <lc groote rivier, vande Middel punts Itruggc af tol aen het noordcreynde loc, de zuydzyde vande Maleylsc gragt ende noordzyde vande Uytrechtse straat, de twee brandspuyten en verdere brandgereedschappen, voor dal. Mok geprojecteert, iasgelyks sullen moeten geborgen en geplaetsl werden in een spuythuysje, liet geene daertoe, invoegen voorsz., sal moeten werden opgeregt aende voorsz. wal, schuyns tegens over de punt Vriesland. 6. Maer sullen de twee brandspuyten en verdere brand gereedschappen, gehorende lot bet blok aende wcstzyde vande groote rivier, gemerkt G, H, J, K, L, M, N, O, P en Q, waer in leggende is de wal tegens over de punten Groningen, Overyssel, Zeeburg en Kuylenburg, de Javaense gragt, de Chi neese gragt, de tlenocheros gragt, vande Chineese gragt af tot de Maleydse gragt loc, de Jonkers straal, bet Vierkant, de Equi pagiewerf ende noordzyde vande Maleydse gragt, moeten be waerd en geborgen worden op de voorsz. Equipagiewerf en sulx op soodanigcu plaetse, als daertoe het best bequaem sal werden bevonden. 7. Ende sullen voorts inde opgem. spuylhuysjcs, mitsgaders in bet Quartier en op de Equipagiewerf, by ider twee sp'uyten, op eene behoorlyke wyse, dat. desclvc voor het ver derf, sooveel mogelyk, bewaert l)lyven, moeien gevoegl en ge plaetst werden 50ü leere brandemmers, 12 stuks brandzeylen, 4 ps. trossen of ander diergclyke touwwerk, 8 opgeslage lynen, G kerfbylen, 8 bossen marlyn en 50 Javaense dammers, buylen en bchalven drie brandhaken, 5 lioute ladders, soo lang als deselve vallen konnen, voorsien mei behoorlyke weerkeeren, en 6 bamboese ladders, als 2 van 55, 2 van 50, 2 van 25 voeten lang, weloke baken en ladders onder de afdacken van voors. spuytbuysjes. item in het Quartier en op de Equipagie werf, ter plaelso, daer sulx hel beste geschieden kan, sullen moe ien opgehangen èn bewaert, mitsgaders de voors. brandzeylen op de Equipagiewerf, dog daer en tegens de hiervoren gemelte waterslangen en niamirings met haere kopere schroeven en bussen in hel Quartier gemaekl en gereparoert werden.
1739. A. VALCKENIER. 495 8. Om alle confusie en verraenginge voor Ie komen en om Ie beletten, dat, wanneer ineer dan twee brandspuyten met derselver verdere brandgereedschappen tot het blussen van brand gebruykt syn, niels op een verkeerde plaetse gebragt, maer :dles wederom geborgen werde, daer bel wesen moet, soo sullen de respective spuytbuysjes, spuylen, emmers, baken en ladders, 10l gemelde spuytbuysjes gehorende, alsmede de plaelsen in bel Quarlier en op de Ëquipagiewerl', nevens de brandgereed schappen, aldaer te vinden, mei nombers moeten ondersebeyden werden, ten welcken eynde bet spuytbuysje beooslen de groole rivier in het block A, B, C, D, E, F, Q, N°. 1 en 9, N°. 2 S, N°. 1 en S, N°. 2, met alle brandgereedsebappen, die aldaer geplaels syn, exceptis de voors. touwen, stuk voor stuk sullen moeten gemerkt werden mei N° 1, mitsgaders die in bel Quarlier syn geborgen met N°. 2, item bet spuytbuysje ende brandgereedsebappen, daerloe gehorende, te vinden beweslen de groote rivier in bet blok A, B en C, mei N°. 5, alsmede bet spuytbuysje beweslen de groote rivier in hel blok D, E en F, nevens de brandgereedsebappen, daerloe gehorende, mei N" 4 en eyndelyk die op de Epuipagie werf geborgen syn mei N°. li. 9. En op dat alles wel en ordenlelyk behandelt werde, soo sal over yder twee brandspuylen ende gereedschappen, die daer by gevoegt syn, • gestel! werden een brandmeester, dewelke lot dessclvs bulpe sal moeien hebben twee assistenten, die yder, nevens den heer president van Scheepenen, den bailliuw en den brandmeester, sullen voorsien zyn met een sleulel vandc plaelse, daer de voorn, brandgereedsebappen bewaert werden. 10. Ten welken fine als brandmeester over de spuylen en verdre brandgereedschappen, gemerkt N° 1, werd aengesteld den baas metselaer, in hel Quartier bescheyden, die tol syne twee assistenten sal hebben den baes der steen- en beeldhouwers en den baas loolgieter, beyde mede in bet Quarlier diensl doende. 11. Ilelvk insgelyks over de spuylen en brandgereedschappen, getekent N" 2, als brandmeester hel opsigl werd toebetrouwt aen den baas timmerman in het Quarlier, dewelke tot zync I wee
1739. A. VALCKENIER. 496 assistenten sal hebben den baas sniit en den baas koperslager, beyde in selver voegen in liet Quartier dienst doende of beschey den zynde. 12. Soo als mede lot brandmeester over de spuyten en verdre gereedschappen, daerby gehorende, gemerkt N°. 3, werd aengesteld den baas sniit op de Equipagiewerf, denwelke tot syne twee assistenten werden bygevoegt den bacs der Moeke makers endc meesterknegl der smits, beyde op de voois. Equipagiewerf te huys borende. 13. In selver voegen sal over de spuylen en.brandgereed schappen, ondersebeyden met N°. 4, liet opzigt hebben den baas zeylmaker vande Equipagiewerf, die tot syne twee assistenten werden toegevoegl den bacs kaertemakerenden meesterknegtder zeylmakers, beyde op de gemelde Equipagiewerf bescheyden wesende. 14. In dier wyse als dan eyndelyk tot brandmeester over de spuylen en verdere brandgereedschappen, gemerkt N" 5, ver koren werd den baes timmerman vande Equipagiewerf, mitsga ders tot desselvs twee assistenten den bacs kuyper en de eerste meesterknegl der timmerlieden, insgelyks beyde thuys hoorende op meergemellc Equipagiewerf. 15. Ende opdat de voors. brandmeesters geen gebrek komen te hebben aen het noodige volk omme door haer, in lyd van brand, tot het blussen van dien, als andersints, aende brand' spuyten en verdere gereetschappen gebraykl Ie werden, sok sal aen de brandmeesters der spuyten en brandgereedschappen, getekent N°. 1 en 2, werden toegevoegl bet volk, hel genie onder haer en onder derselver assistenten als werkbasen 's Comp. wegen bescheyden is, mitsgaders aenden brandmeester der spuyten, etc, gemerkt N°. 3, de smits en blockemakers van den werf, nevens het scbuytsvolk van den onder-equipagie meester, item aen den brandmeester van N°. 4 de zeilmakers en kaartemakers met het scbuytsvolk van den baas timmerman en aen den brandmeester van N°. 5 de timmerlieden en kuy pers, alle mede op de werlf dienst doende, benevens bet scbuytsvolk van den Commandeur en Equipagiemeester, buyten
1/39. A. VALCKENIER. 497 DEEI. IV. ** en behalven dal yder brandmeester nog sal moeten werden gericlt niet een lirantls|ni\ tbesorgcr of brandspuitmaker. 16. Waer en boven de gein. brandmeesters, soo 10l bel aenvoeren der spuyten en verdre gereedschappen na den brand, mitsgaders hel weder terugbrengen derselve ter plaetse, daer hel bel il. als andersints, yder sullen moeien voorsien en bygesprongen werden niet een gcnoegsaein gelal swarle koppen, dewelke aende brandmeesters der spuyten N u . 1 en 2 uyi 'sComp' lyfeygenen, in het Quartier hescheyden, en aende brandmeesters der spuyten N°. 5, 4 en 5 uyt de Mooren, op de Equipagiewerf dienst doende, door degeene, die sulx in cumbeerd, sullen moeten werden afgegeven. 17. Rnde sullen als hoofden over de voors. 'sComp' lyf eygenen het opsigt hebben den oppermandoor en twee der habielste ondermandoors, in het Quartier diens) doende, mils gaders over de voorn. Mooren den meeslerknegt der kuypers vande Equipagiewerf en twee der bequaemste sarangs. 18. Over alle welke bediendens der spuyten, etc. nog werden aengesteld Iwee opperbrandmeesters, namentlyk over die van N°. 1 en 2 den fabrycq- en keurmeester van kalk en steen, mitsgaders over die van N°. 3, 4 en o den commandeur en equipagiemeester, welke twee opperbrandmeesters, onder liet hoger gesag vanden beer president van Scheepenen en, by zyn wel Edelens absentie, vanden beer bailliuw, niet alleen bet generael bestier over de brandspuyten etc. bebben, maer ook voornamentlyk sorge sullen moeien dragen, dal alles in een goede ordre koml Ie blyven, mitsgaders de gem. spuyten en verdre brandgereetschappen in een compleet getal gehouden en de gebreken, dewelke daeraen door de lyd en bel gebruyk komen te ontstaen, ten spoedigslen gerepareerd werden, met desen verstande nogtans, dat dese reparatie omtrent de spuyten en verdere gereedschappen, die in de drie spuytbuysjes sullen werden geplaest, ten laste vande stad. mitsgaders de verdere spuyten en brandgereetschappen, die in hel Quartier en op de Equipagiewerf geborgen werden, ten kosten van d'E. Comp 6 sal moeten geschieden.
1739. A. VALCKENIÉR. 498 19. En opdat de respective brandmeesters, nevens derselver assistenten en de geene, die verder tot het blussen van brand geboren, behoorlyk met de spnylen sullen weten om Ie gaen, sullen de opperbrandmecslers sorge moeien dragen, dat alle deselve, met voorkennisse van den beer president van Scheepenen, om de drie maenden op plaelsen, daertoe bequaem, in bel ge bruyk en banteeren der spuylen, nevens haer loebehooren, onderregt, g'excerceerd, in een wel geschikte ordre verdeelt en yder zyn werk aengewesen werd, omme aldus in lyd van brand met des te meerder vaerdigbeyd en bequaemheyt, mits gaders minder confusie in slael te wesen de ontslaene brand te kunnen blussen. •10. Soo als dan ook telkens by bet doen van voorn, exercitie naauwkeurig sal moeten gelet werden op de gebreeken, dewelke sig aende spuylen en verdre brandgereedscbap|)en by die occasie komen te openbaren; en sullen Scheepenen, voor soo verre de brandgereedscbappen, die de spuylhuysjes aengaen, mitsgaders de opperbrandmeesters, voor soo veel deselve in het Quarlicr en op de Equipagievverf geborgen syn, verpligt wesen om te besorgen, dat soodanige gebreeken op het allerspoedigste en soo ras doenelyk verholpen en behoorlyk gerepareerd werden. 21, By tyde van brand sal den beer president van Scheepenen, gevolgl door de gereglsbodens, item den bailliuw met syne geweldiger en caffers, bun moeten laten vinden ter plaetse, daer den brand is, sullende de brandmeesters, nevens de geene, die verder by dat werk gehooren, als dan promptelyk moeten uylvoeren en gehoorsamen, het geene haer welgemelde heer president sal komen Ie ordonneeren, dan wel, by syn Ed. absentie, het gunt haer door den bailliuw, voor soo veel de stad binnen betreft, en door den landdrost, voor sooverre de voor steden der plaetse is concerneerende, sal werden aenbevoolen. 22. Gelyk ook de hiervooren gemelde assistenten en alle de mindere, tot de spuylen en verdie brandgereedscbappen gehoorende, in het doen der voorsz. exercitie en omtrent het werk van brand blussen de brandmeesters gehoorsamen en
1739. A. VALCKENIËR. 499 volbrengen sullen moeten, liet geene haer door tleselve sal werden uanbevoolen. 23. Wanneer in bet een of ander blok binnen dese stad brand komt te onlstaen, soo sullen de brandmeesters van de spuythuysjes N°. 1, 3 en 4, soo ras liaer sulx ter kennisse gekomen is, met baere assistenten, bun aenstonds met derselver brandspuyten, verdre gereedschappen en onderboorig volck derwaerts moeten begeven, gelyk sulx, by absentie, siekte of tardansie van een of meer der gemelde brandmeesters, door yder der assistenten, sonder een moment te waglen, mede sal tnoelen gedaen en mitsdien door yder van baar, sonder na malkander te vertoeven, alle spoel aangewend werden om met de spuyten, mitsgaders verdere gereetschappen en bel volk, daarby geboorende, bet eerste by den brand Ie wesen, ten eynde deselve soo ras mogelyk te blussen; en sal de geene, die bet eerste met syne spuyten en brandgereedscbappen sicb by den brand laat vinden, een somma van vyfenlwintig rd"., mitsgaders de tweede, die invoegen voormeld aldaer ter plaetsle koml, vyflien ditos lot een premie genieten, dewelke aen haer door Scheepenen sullen werden betaald. 24. Ende sullen alsdan de brandmeesters der spuyten en brandgereedscbappen, die op de Equipagiewerf en in het Ambagtsfjuartier geplaasl en geborgen syn, met derselver assistenten en onderhoorige volk hun moeten vervoegen by haare brandgereedscbappen, mitsgaders haar klaar moeten maken en gereed houden, sonder hun egter van daer na den brand te begeven, dan alleen op de speciale ordre van den lieer president van Scheepenen, ten waare den brand seer dichte by voorschreven Equipagiewerf of Quartier ontslooken was. als wanneer de gemelte brandmeesters deselve mede ten eersten sullen moeten belpen blussen; en sullen sy lieden met dese gereedhoudinge soo lange moeten continueeren, tot dat sy ordre krygen om hare spuyten en verdre gereedschappen weder te gaan hergen. 25. Gelyk als mede, by ontstaan van brand in een der voorsteden van dese stad, deselve ingelyks, wanneer de occasie
1710. A. VAN RIEBEECK. 5 Ook liep men gevaar, dal de delinquenten »onder hetover ■ vaeren" zouden ontsnappen. ■&- Augustus. Herinnering aan de lij si, bedoeld bij de voorschriften nopens de bagage van 4f- Mei 1099. Tot hare «verwondering" had de Regering tijding gekregen van de Kaap de goede hoop nopens de »seer groote excessen, -welke gepleegt werden in 't overvoeren van seer cloeke, par ticuliere cargasoen-kisten met de retour-scheepen, soowel voor reecq. van de hier verhlyvende ingeselenen hy adresse «aan haerc correspondenten in 't vaderland, als voor reecq. »van de daar mede repal riecrende borgers en Gomp" dienaren, waarmede dan eenige onder-officieren en 'tgemeene volk voor een geringe off sobere winst beswaarl off-verlokt en «verleydt werden, sonder eens te denken, hoe gevaarlyk 's (jomp" kostelyke retourscheepen daar door belemmert »en overladen, mitsgaders by ontmoeting van storm, item » rencontre van vyanden in de nytterste verleegenlbeyd »g<stelt werden; ook niet eens considereerende, hoe gun" > stelyk d'Ed. Heeren Bewintbebberen een yder na syn qualiteyt een seeker getal kisten, kleedci's, etc. toegestaan »hebben." De Regering gelastte daarom »op 't kragtigste" zich te houden aan de lijst van 1699 (welke jaarlijks, bij het vertrek der retourschepen, op nieuw werd afgekondigd), «op poene •van confiscatie en soodanige verdere straffen, als by deselve, • mitsgaders by, onse vorige plucaten teegen den particulieren «handel gestatueert syn." Speciaal werd de zorg voor de naleving van dezen last aan bevolen aan de »respective" Officieren der justitie, aan »die «van de Boom", aan den Equipage-meester en de schippers en opper-stuurlieden der retour-schepen, «indien sy lieden haar «solver d'indignatie der Ed. Heeren Principalen en ons niet "willen op den bals haelen."
1714. C. VAN SWOLL. 50 8 Junij. Verbod voor Chinesche jonken naar Palembang te varen. De Regering vreesde, <lai die jonken haren peper zouden •ontfutselen". 14 Julij. Bekendmaking, dal de buiten-regenlen van lu-t Lazarus-huis Ie Batavia op den l8 deD Julij 1714, in de 'tijifitr" raadkamer run Commissarissen van huwelijksclte en kleine zaken, des namiddags Ie 3 uure, ten overstaan van gecommitteerden uil de Hooge Begering en uil de Collegiën van jusliiii-, publieke verantwoording intuint doen hunner administratie over het tijdvak van I Julij \~\7> tot uit' Junij 171 i. 19 Julij. Verbod legen het verstrekken van equipage goederen aan inlandsche «trafïquanlen". Heeren XVII"" vaardigden dil verbod uil, omdat zij meenden, dat dergelijke verstrekking «nergens anders toe «strekken kon ;ils tol een verdere uylbréydingh van den «inlandsen vaart, die \v\ voor Conip' belangen naadeeligh »agten." 19 Julij. Bepaling, dat geene betaling uil boedels run Compagnie's dienaren in Indie mogt geschieden, voordat daartoe magliging was ontvangen van <lr Kamer der O. I. Compagnie, root- wier rekening de overledenen waren uitgevaren. Den 9 1, Julij 1718 is van deze aanschrijving der Heeren Wil" 1 " mededeeling gedaan aan den Raad van justitie te Batavia en tevens de Curator ad liics gelast zich daarnaar «precise te reguleren".
1739. A. VALCKENIER 500 sig daartoe presenteerd, door de brandmeesters van despuyt huysjes N°. 1, 3 en 4, invoegen voormeld, sal moeten werden geblust, en die van de Equipagieweriï en bel Ambagtsquartier baar in dier manier gereed bonden, soo als hier boven gesegt is. 26. lin oiunie 10l bet spoediger blussen van brand des te beier in staat te syn, sullen van stadswegen behoorlyk door Scheepenen moeten besorgt werden, dal op bel stadhuys niet alleen 300, maer ook in de kerken deser sleede, item int arm- en weesbuys, Chinees hospitaal en vrouwe lugthuys, op soo danige bequaame plaatse, als dat collegie sal vermeenen, bewaard en geborgen werden soo veel brandemmers, dito baken en ladders, als van nut en dienst sullen werden g'oordeelt, omme in tyden van brand daar van hel nodig gebruyk te kunnen hebben. 27. Eude op dat niemand, in welkers buys brand komt te ontstaan, dcselve soude tragten te heelen, om rtiiddelerwyle syne goederen Ie bergen, en dacrdoor syne buuren in meerder gevaar Ie stellen, soo sal den bewoonder van hel liuys, waarin den brand is ontslaan, gebonden en verpligl syn, eer en voor alle andere, den brand op straal over luyt uyl Ie roepen en sulx op een boete van een hondert vyftig rd 8 . 28. De ralelwagls, by nagt brand binnen deze stad ontdek kende, sullen, nevens hel gestadig ratelen en uytroepen van brand, mede moeien nytroepen de plaats, daar deselve ontstaan is, bet welke door de verdere ratelwagts, soo ras sv sulx boren en weten, mede sal moeien gedaan en gecontinueerd werden, tol dal de voorsz. brand alomme sal wesen bekend geraakt; en sullen bovendien de ralelwagls, in welkers quartier de brand is ontslaan, op het allerspoedigste, op peene van arbitrale correctie, daarvan soo aenden beer president van Scheepenen, den bailliuw, als aande brandmeesters en haare assistenten kennisse moeten geven, ten welken eynde aan baar een notitie van derselver namen en woonplaatsen sal worden gegeven, omme in baar wagtbuysje opgehangen te werden. 29. Wanneer by dag in de stad brand komt te ontslaan, sal den hoofdman, die het den aanslaande nagt syn wagt
1739. A. VALCKENIER. 501 sal weseo, in opvolginge van hot 38 e arlicul der ordonnantie, voor de sckutlerye beraamt, aanstonds niet syn rot in volle geweer voor hel stadhuys moeten laten vinden, omme aldaar af ie wagten sodanige ordres, als hem door de overheyd of don geregte sullen gegeven worden; maar den hoofdman, die het des nagts te voren syn wagt geweest is, sal hem met syn rot moeten voegen ter plaatse van den brand, om voor te komen, dal aldaar geen oproer of commotie gemaakt en werdc. 50. Dogh hy nagt ergens brand ontstaande, soo sullen, in nakominge van het 39'' arlicul der voors. ordonnantie, alle degeene, die het haar wagt. is, hun in het geweer moeten begeven en iu het stadhuys blyven, alwaar alsdan mede op het kleppen van de klok aanstonds gehouden sullen wesen by Ie verschynen degeene, die hel des nagts te vooren hunne wagt geweest sal syn; en sullen de verdere burgers mei derselver zydgeweeren baar moeien begeven ter plaatse, daar de brand is, len eyn'de alle oproer, tumult en vyandelyke attentaten voor te komen. 31. De Chineesen en Mahomelanen, van wat natie deselve ook sonde mogen wesen, sullen by nagt, len lyde van brand, in en omtrent hare huysen en logysen moeten verblyven, sondcr baar na den brand te mogen begeven, en sulx op verbeurte van vyfentwintig rd*., len ware den brand in hare eygen of in de huysen van haare inageu, vrinden of bloedverwanten, of in haare wyk. daer sy woonagtig syn, ontslooken en overgeslagen was, in welken gevalle sy vande beswaernisse van dit arlicul werden geëximeert. 52. Ten welken eynde de wykmeeslers der respective wyken, ingevolge hel 12 e arlicul van derselver ordonnantie, by lyde van brand, om des te beier het oog te hebben op de ingesetenen van baar wyk, daerinne sullen moeien ver blyven en geduurig door deselve de ronde doen, opdat alles, soo veel mogelyk, in ruste gehouden werde. .">.". Wanneer bet gebeurd, dal door versuym ofte ne gligentie van imand in desselvs huys brand komt ie ontstaan, soo sal, boven een boete van twee hondert rd'., de schade,
1739. A. VALCKENIER. 502 dewelke hy daardoor aen syne buuren, mitsgaders aende brandgereedscbappen, die tot het blussen van den brand gebruykt syn, heelt komen te veroorzaken, door hem moeten goed gedaan werden, en sulx na gelegentheyt van saken, mits gaders goeddunken van den regter. 34. Den geweldiger van den bailliuw, nevens dessclvs caffers, binnen de stad en de geweldiger, nevens hare caffers, van den landdrost buyten de stad sullen gedurende den tyd, dat men besig is den brand Ie blussen, naauwkeurig moeten oppassen, dat niemand op de slangen der brandspuyten komt te treden of deselve aan stukken te snyden, maar sullen gehouden syn om degcene, die sy bevinden, dat sulx komen te doen, dan wel iets anders werk stellig maken, waardoor het gebruyk der spuyten belet werd, de facto moeten apprehendeeren omme, na bevindinge van saken, arbitralyk aan den lyve en selfs met den dood gestraft te weiden. 35. En opdat een iegclyk, die het aangaat, geen ignorantie sonde konnen pretendeeren, maar van dese voorenstaande arliculen behoorlyke kennissc mogen hebben, soo is in Rade van India goed gevonden deselve ter gewoone plaatse te doen publireeren en alïigeereu in de Ncderduytse, Portugecse, Maleytse en Chineese talen, en voorts door den druk gemeen te maken, omme te dienen lot narigt voor de brandmeesters en alle degeene, die het verder incumbeert. 9 October. Uitschrijving van ceti algemeenen boete-, dank-, vasten- en beden-dag wegens het aanslaande vertrek eener retour-vloot. 19 October. Vernieuwde afkondiging van de plakaten betreffende de »'thui/&vaerders", enz. Zie bij 29 September 1758 ? December. Verpachting van de «generale en gemeene' inkomsten van de stad Batavia voor hel jaar 1740.
1740. A VALCKENIER 503 1740. 4 Jaiura rij. Bepaling, dat jaarlijks dooi* de koffij- levcranciers mogten geleverd worden, in Cheribon 12,000 en in de Preanger en Jakatraschc boven- landen 20,000 pikols. De Regering ging tot deze vermeerdering van haren inkoop over, omdat uit Nederland niet minder dan 6,000,000 ffi' koffij geëischt waren en zij aan dien eisch niet zoude kunnen blij ven voldoen, indien deze jaarlijks herhaald mogt worden. 12 Januarij. Bepaling, dat de President van den Raad ran justitie te Batavia zich uit de vergadering der llooge Regering moest verwijderen, zoolang daarin beraadslaagd werd over het gedeelte van den genenden brie) aan IJceren XVII 0 * 11 , handelende over dien Raad van justitie. Vroeger was zulks geschied, maar in 1740 verzette zich hiertegen de President. Bij meerderheid van stemmen werd de vorenstaande bepa ling gemaakt «uit aanmerking van de discrepantien, die door »zyn E', presentie daar uyt somlyds tusschen gem. Raad en »dese Regering op nieuw zouden koniicn geboren werden »en ter evilering van een nodelose penne-slryd met dien regt •bank." 0 Februarij. Last op de Iniileu-kantoren, bij verstrek king van gereedschappen aan Compagnie's dienaren, de rekeningen dier dienaren met de waarde dier ge reedschappen te belasten en daarbij den rijksdaalder tegen 60, in plaats van 01 stuivers te berekenen. De Compagnie nam toch 75 pet. winst op die gereedschappen. Te Batavia was die aanrekening reeds »in constant gebruyk."
1740. A. VALCKENIER. 504 16 Februari}. Vergunning voor de hammeesters vanhei kasteel Batavia, van de stads-poorten en van de forten Anghe en Jakatra, binnen en builen de stad Batavia herberg Ie honden, mits behoorlijk voldoende de daar- voor verschuldigde pocht-penningen. Sedert «een geruymen tyd van jaren" was aan die l»ak meesters vergund herbergen en taphuizen te houden «ler ge «moedkoming van de anders te leydene schade", aangezien zij voor «het bezorgen en vervaardigen van behooriyke spyse «voor de besettelingen" niet meer dan 6 U / 15 duit per man en per dag kregen. Op grond van art. 10 der «nieuw geformeerde en jongst »in train gehragle pagt condilien op het stuk der herbergiers" was hun door «den E. geregte" van Batavia zulks verboden, maar op bun verzoek besloot de Regering hen van de bepa lingen, in bedoeld artikel vervat, te «eximeren." 4 Maart. Verpachting van het regi tot hel heffen van 10l aan den overtoom, vgelegen voor aan in de Mole- vvliclse vaart." Voor het overhalen moest betaald worden: a voor een volladcn «schouw off chiampang" 6 stuivers b » » ledige dito of «orembay" 5 » c » » geladen, groole praauw 2 » d « » ledige dito of volle gras-praauw.. 1 stuiver e » » » gras-praauw I j 2 » De Regering besloot, op voorstel van Ileemraden, tot het verpachten van dien overtoom wegens de «diveryen", welke bij het heden van den tol hadden plaats gegrepen. 25 Maart. Bepaling, dal slagers voor varkens, in of nabij de vleesch-kal geslagl en wegende 50 kali nj minder, aan den pachter moesten betalen:
1740. A. VALCKENIER. 505 24 stuivers bankgeld; 2 » keurgeld; en bovendien 5 » voor elke 10 kali, welke een varken, met beenen en alles gewogen, zoude bevonden worden zwaarder Ie zijn dan 50 kali. In art. 5 van de nieuwe pacht-conditiën was deze oude bepaling »abusive geomitteerd." 8 April. Last op de Indische Regering, in afwachting van de vernieuwing van het octrooi der 0. I. Com pagnie, op den ouden voet in Indië voort Ie yuan. lleeren XVII nen schreven ter zake: »hoe zeer wy ook ge wenscht hadden UE. hij deezen Ie mogen adviseeren de pro longatie van hel octroy van de Compagnie, 'l geen met liet uyteynde van dit lopende jaar 1740 staal te despireeren, zyn wy lot nog toe niet in staat UE. hieromtrent voor als nog iets mei zekerheydl te konnen melden, nadien het oude octroy, door den tydt meesl versleten en in ongebruyk geraakt zynde, men noodzakelyk geoordeelt heeft vcele nieuwe articulen te moeten opstellen, die naar gewoonte hy de respeclive provin ciën dienen Ie worden overgenomen en in overweginge ge bragt, eer de finale resolutie van Haar Hog: Mog: op alles nog zal konnen worden uylgehragt. Dog, hy aldien dal nog zoo schielyk niet mogle gelukken, gelasten wy UE. hy deeze de zaken van de Coinp. in Indien, in en omtrent alles, te houden in den slaat, waar in zy zyn, en ie laten conlinneeren op den vorigen voet, zonder eenige Veranderinge Ie maken off te gedogen, dal 'er verandering winde gemaakt door ymand, wie hy zy, direct of! indirecte lyk, legen hel oude off nog stand grypende octroy, de wetten, ordonnancien, den Arliculbrieff en alle andere placcaten en reglementen, voor en al eer dal UE. onsc nadere ordres en expres aanschryven zullen bekomen hebben."
1740. A. VALCKENIER. 506 21 April. Bekendmaking, dat hel Collegic van Diakenen te Batavia openlijk in de Ncderduitsche kerk verant woording zoude doen zijner administratie over het jaar 1739. 26 April.' Last op de Sequeslers «by hel aanvoerden «van insolvente boedels zig, zodra mogelijk, te addresseren •aan den regter, ter abtenue van letteren reguisitoriaal • aan den geregle van ile stad of Kamer [der 0. 1. waar voor de overledene of ander sint's «insolvent geraakte is nglgcvaren, omme de bekende "crediteuren bg name en de onbekende by edicte te »doen dagvaarden tegens een gepre/igeerden regtsdag, »/. w. op <lric jaren na hel gedisponeerde bg den «regier op het versoek van de Sequesters." Zonder vergunning van Je Kamer, voor welke een insolvent verklaarde was uitgekomen, mogt aan zijne crediteuren niets uitbetaald worden, maar in Indië was men, in geval van regter- Hjk vonnis, van dien regel afgeweken. Om hierin, zooveel mogelijk, voor den vervolge te voorzien, werd bovenomschreven last uitgevaardigd en aan de Sequesters opgedragen alwat zij onder zich hadden, zoo spoedig mogelijk, te gelde te maken en de opbrengst in Comnagnic's kas als depositum legen 4'/ 2 pet. rente 'sjaars te storten. ir> Mei. Bepaling, dal »alle kassen of kisten met fgne «goederen, ter versending in gereedheid gebragt werdende, «ten overslaan van den schipper, boekhouder of dt•■geene, 'die door haar daartoe vertrouwt en gesonden zouden «werden', moesten worden ingepakt; dal zij «voor dies twaren ontfangst, even als de gecommüteerdens, die de Hifpacking by woonden", moesten teekenen; en dal de kisten, enz., tover kruys met een bequaam louw omvan-
1740. A- VALCKENIER. 507 •»gen', op do uiteinden van dat touw met Compagnie's cachet vezegeld moesten werden, »even als dat omtrent »de gepermitteerde, particuliere bestelkassies werd ge •practiseerd." Meer dan vroeger werden bij het openen van kisten op de buiten-kantoren »excessive minderheden" ontdekt, «waarvoor »de overheden der schepen gemeenclyk met excessive sommen »op hare reecq. weiden belast, zonder dat men egter regt «kon welen, waar die goederen vervaren waren of door wie »deselve gestolen werden." 17 Mei. Intrekking van hel bepaalde op 50 Julij 1754 nopens hypotheken, door Wees- en Boedel-meesteren te verlcenen op landerijen, gelegen binnen de buiten- posten van Batavia. — Vergunning tot het deponeren bij de Compagnie legen interest van 20,000 rijksdaal ders uit de kapitalen run onder curatele gestelde, meerderjarige personen. De bewuste hypotheken leverden gevaar voor verliezen op, doordien de vaste goederen »zo mcrkclyk in prys gedaalt" waren, voornamclyk ten gevolge van »de ongemeene sterfte «zedert cenige jaren." De renten van de bewuste som moesten strekken tol onder houd van de bedoelde personen. 27 Mei. Vernieuwing van hel bepaalde op 26 Januarij 1708 tegen diefstal van Compagnic's goederen, ver meerderd met de resolutiên ler zake van de Hooge Begering van 18 Junij 1735, 20 April 1736, 50 Januarij 1759 en 15 Mei 1740. «Ten deele" waren de voorschriften van 26 Januarij 1708 «in't verval geraakt."
1740. A. VALCKENIER. 508 Heeren Meesters badden dan ook in IT.ïil ladingen uit Indiê ontvangen, waaraan niet alleen ettelijke tientallen van colli's ontbraken, maar waaronder zelfs kisten, enz. bevonden waren bestolen en, »oni bel gewigt uyt te maken", met kogels, slraatsteenen, oud touwwerk en «ander bogl van goed" aangevuld. 8 Julij. Bepaling, dol deserteurs van vreemde natiën niet als soldaten, maar als matrozen in Compagnies dienst mui/ten aangenomen worden. Hieromtrent schijnt reeds vroeger eene »ordre" uitgevaardigd te zijn. 12 Julij. Bepaling: 1° dat onder-kooplieden, leden van een politieken raad, ram/ zanden hebben boven de schippers, luitenants en alle «de buyten dat collegie »zynde perzoonen van hare qualiteyi"; 2° dal een lid van een politieken raad, lijdelijk op een sub altern kantoor geplaatst zijnde geweest, bij zijn terug keer utder in politieken rade. zitting zonde nemen en irel boren de onder-kooplieden, die na hem leden van dien raad waren geworden. 15 Julij. Bekendmaking, dat de Buiten-regenten van het Lazafus-huis te Batavia openlijk verantwoording zonden doen hunner gestie van 1 Julij 1739 10l uit. Jnnij 1710. 22 Julij. Last op de buiten-kantoren bij hunne eisenen. behalve hel bepaalde op 8 Augustus 1757, 'per nota «ook bekend Ie stellen, hoe veel van die goederen, iraarvan hel geheele restant gedemanueerd is, nog 'daarenboven 'sjaars wel zoude hebben kbnnen vertierd «werden, indien daarvan een genoegsamen voorraad »was geweest"
1740. A. VALCKENIER. 509 Bij de voldoening dor eisenen zoude men Ie Batavia zich hiernaar «reguleeren." 22 Julij. Magtiging op den Directeur-generaal ten be hoeve van de Begering éehe obligatie-leening te sluiten tegen «den gewonen intrest" van i'/ 2 pet. 'sjaars. Geldgebrek noopte "de Begeriug tot dezen maatregel. De obligatie-houders mogten hunne obligatiën, des verlangen de, verkoopen. Hel bedrag van de leening is niet nanuwkeurig omschreven (»zo voel penningen" als aan de som van / 1,300,000, welke de Regering noodig had, in Compagnie's kas zouden blijken Ie ontbreken). In 1738 had de Regering ook eenc leening aangegaan, maar toenmaals legen afgifte van onverkoopbare ordonnantiën. Deze laatsten mogten nu in verkoopbare obligatiën gecon verteerd worden. 5 Augustus. Last op den kassier: 1° alk ducatons, zoo oude, als nieuwe, wegende minstens 86 condrijn, Japansch gewigt, aan te nemen; 2° gesnoeide of undersints onwigtig geworden ducatons aan te nemen tmel suppletie van het geene duur aan mogle hanen «Ie de/ieieven"; 3° laatstbedoelde ducatons in kas te honden om naar Bengalen ter versmelting te worden if e zonden. 9 Augustus. Last op de buiten-kantoren, ducatons, welke geen 86 *condrijns" haalden, als onwigtig geld te weigeren. Tevens werd besloten »na de comploiren, alwaar dezelve (ducatons) gangbaai' zyn, een stel Japanse conderijn gewigten *te zenden."
1714. C. VAN SWOLL. 51 24 .hilij. Bepaling, dat alle particuliere waier-loopen of (jolen beoosten en bewesten het Molenvliet jaarlyks gedurende de maanden Juli/, Augustus en September finaal gesloten moesten blijven. Heem raden ondervonden veel moeite hij de ten uitvoerlegging "an hel bepaalde op 25 September 1711 door »de weerhorige "Stoutheid van veele ingelanden". Niet alleen werd de vroeger bedreigde boete herhaald, maar ook vastgesteld, dal de goten van önwilligen »len hare "kosten de facto gestopt en afgebroken" zouden worden. Al dit onregt gebeurde, omdat de Regering veel water uil het Molenvliet noodig had voor »haeren ommeslag van kruyt »en andere molens, aen die vaert gestabileerd". 31 Julij. Bepaling, dat dr Sultan van Bantam slaven van Christenen mogt opkoopen, mits die slaven zelve geene Christenen waren. Volgens de Bataviasche Statuten (deel I, bladz. 572 en Y>l7>) mogten Christenen hunne slaven niet aan Mooren of heidenen verkoopen. Voor den Sultan van Bantam werd nu op dien regel eene uitzondering gemaakt. 9 Augulus. Verbod vuur dr Residenten op dr buiten kantoren iels op winst en verlies af te schrijven, «vóór «dat daer over in Roede zal wesen gedisponeert". 17 Augustus. Verbod tegen het verkoopen van bedorven spek ra rlerscli van Compagnié's wege. Ten overstaan van gecommitteerden moest dat vleesch in zee geworpen worden.
I?4Ö. A VALCKENIER. 510 2ö Augustus. Last lot hel tweemalen 's jaars vergelijken van de maten en gewigten met de slapers. Dit voorschrift, afkomstig van Heeren XVIl n(,n , gold voor alle kantoren van de Compagnie. 6 September. Uitlooving eau 2 maanden tractement «als »cen gift boven ordinaire verbetering" aan uitgediende militairen, die zich o)> nieuw voor ö jaren wilden verbinden. Alleen «zodanige personen, die door haer slegt comportement «zulx niet komen te merileeren", waren uitgesloten. Meermalen hadden Heeren XVH"'" aan de Indische Regering aanbevolen, »so veel mogelyk, de luyden, die haar verband «hebben uytgedient, te animeeren tot een nieuw verband." 2G September. Vernieuwde afkondiging van de plakaten betre/jende de »thuysvaerders , \ enz. Zie bij 29 Septemher 1738 1 Oclober. Uitschrijving van een algemeenen boete-, dank-, vasten- en bede-dag wegens het aanslaande ver trek eener retour-vloot. 22 October. Acte van amnestie voor de Chinezen. Sedert eenigen tyd herwaards die van de Chineese natie, so in de bovenlanden als binnen dese stad ende voorsteden van dien, haer sonder cenige wettige reden ol' oirsaak niet hebben komen te ontsien diverse commotien aen te regten, mitsgaders verder tot een openbaere rebellie legens de Ed. Comp" uyt te bersten, in spo verre sell's, dat sy niet alleen op diverse plaetsen te samen gerot, de wapenen legeus de
1740. A. VALCKÈNIÉR. 511 maatschappye opgenomen, tegens derselver niagt te velde gelrocken, de post de Qual overrompeld en de daer in synde militie, voor sooverre deselve het met de vlugt niet hebben kunnen ontkomen, ler neder gemaekl en meer andere vyan delyke actiën van moord en hrandstigting, sell's tot voor de poorten en miiuren deser stad, gepleegd hebben, maer ook boven dien alle de Chineesen, dewelke haer met de voorin. rebellie oogschynlyk niet en bemoeyden, hebben aengeraden en versogl de Hollanders acn alle kanten te willen attacqueeren, niet versekeringe, dal sy van haer kant in geen gebreken souden blyven om deselve aen te vallen en te verdelgen, uyt welke beose bedryven vervolgens syn voortgekomen sodanige droevige gevolgen tot uytroeying van voorin. Chineese natie, soo binnen, als buylen dese stad, en al sulke verdere onheylen, als men in dese dagen heeft beleeft, en door dewelke de ge heele Chineese natie als van dese stad en colonie verbannen synde, thans in de bovenlanden vluglende en swervende, mitsgaders iii allerley nood en elende gebragl is, niet tegen slaande wy ons versekert houden, dal de meeste onder deselve, als wel g'intentioneerde en gelrouwe onderdanen, sulks ofl door vreese voor gevaer van onse uytgesondene volkeren ofl "door dwang van dat hose geboefte uyt den haeren overkomt; en wy alsoo door alle dese consideralien ons bewogen vinden tot een betamelyk medelyden over de onschuldig verbannen en oniswervende uyt onse voorm. onderdanen vande Chineese natie, soo is 't, dat wy, hierinne aen onse syde willende voor sien, ten beste van deselve hebben goedgevonden alomme te doen uytgaan dese onse acte van amnestie en uyt kragle van deselve aen alle de geene, die uyt de Chineese natie thans swervende en dolende, mitsgaders alleen door vreese sich ver schuylende en voor het overige wel g'intentioneert syn, hy desen te verleenen een termyn van een macnd om sig weder onder onse gehoorsaamheyl te begeeven, met versekeringe, dat aen deselve niet alleen geen het minste leet sal geschieden, maer dat sy ook dadelyk sullen onlfangen, sonder eenige belalinge olie vergeldinge, een briefje uyt onsen name, tot haerer
1740. A. VALCKENIER. 512 versekerlieyt dienende, om sig naar den ontvangst van hetselve weder te kunnen begeven tot liare neeringe ende hanteeringe, daer en in dier voegen, als dan oiï in der tyd door ons sal werden goei gevonden, en dal sy vervolgens, niet minder dan bevorens, sullen leven onder ons gebied genislelyk en vredelyk, sonder moeyenisse van imand; wanl wy wel expresselyk liy desen aen een iegelyk verbieden haer geen het minste leel te doen, op peene van arbitrale straffe. Gelyk wy ook wel uyldrukkelyk ordonneeren en beveelen aen alle andere uyl de gem. natie binnen den voors. peremp toire n tyd van oen maand met nederlegging vande wapenen sig te submitteeren en weder tot de gelioorsaambeyl vande (lomp'' Ie koeren, met belofte en versekeringo, dal in sulken gevalle al mede aen haer op dal geval geen leed geschieden sal, uytgesonderl de geene, die sig als hoofden hebben opge worpen en alsoo, oprokkers en yenvoerders van andere, sig het meesle hebben schuldig gemaekt, dewelke wy integendeel onse gratie uylsluylen en by desen vogelvry verklaren, mei permissie niei alleen aen alle andere en ook onse wel gesinde onderdanen uyl de Cbineese natie, om deselve, daer sy maer gevonden werden, levendig of dood Ie overweldigen, maer sell's ook mei dese belofte, dat de geene uyl gom. Cbineese natie, die sig selfs aende rebellie hebben schuldig gemaekt, by hel opbrengen van sodanigen hoofd niet alleen ex ipso sullen hebhen pardon van al hel gepasseerde, maer ook nog daer en boven sullen genieten een premie van 200 rd\, wanneer dood werden opgehragt, mei genoegsaem be'wys, dat denselven een hooft enaenvoerder is geweesl. en wanneer levendig gekregen en overgelevort werden, een somma van 300 rd*., mitsgaders eens sooveel voor bel eerste off voornaemsle hoofd onder deselve, die men segl, dat over alle andere ie gebieden heeft, welke premie ook sal werden helaell aen alle andere buylcn denselven, die soodanigen hoofd konnen magtig werden eu levendig 01l dood in onse banden komen Ie leveren. Ordonneeren en bevelen dierhalve aan alle Chineesen van dese onse amnestie ie proflteeren en deselve ie amplecteren,
1/40. A. VALCKENIER. 513 33 Oïïl IV. mitsgaders binnen den voorm. bepaalden lyd sig weder aen Ie geeven. aengesien vvy degeene, die naar verloop van dal tcrmyn in hot land gevonden werden, gelyk alle degeene, die van soodanigen nieuw briefje, sonder betaling aen haer te verleenen, niet voorsien niogte wesen, niet anders sullen kunnen aenmerken dan voor openbaere rebellen en vyanden van dese stad, en deselve als sodanige doen bebandelen naer exigentie van saken, sonder eenig verder pardon off commi seratie ; en opdat een iegelyk van dese onse intentie g'ini'ormeerl moge werden, gelasten wy dese, sowel inde Nederduylse aU de inlandse talen, alomme te publiceren en afïigeeren. 25 October. Bekendmaking, dal alwic slaven van t>ver nlopene off' gemassacreerde" Chinezen onder zich had, deze aan den Raad van justitie te Batavia moest aangeven. Deze bekendmaking is afkomstig van den Raad van justitie en »by openbaere klok geslag en affictie van biljetten" den volke medegedeeld, ingevolge bel besluit der Hooge Regering van 21 October 1740. Een termijn voor de aangifte is niet bepaald. Wie de bewuste slaven verzweeg, zoude «gereglelyk daer •over aangesproken en gecalangeerl" worden. lets vroeger had de Regering den Raad van justitie gemag tigd Chinezen, die met wapenen in de hand werden opgevat, buiten den gewonen weg van regten, »de plano" te vonnissen, van welke magtiging de Raad o. a. gebruik maakte om 41 Chinezen zonder eenig beëedigd bewijs van schuld te laten ter dood brengen. «Zulks sweeml," schreven Heeren XVH ncn in bunnen brief van 16 November 1742, »na onse opinie, vry wat beeter na • moorden, dan na regt te doen." 11 November. Verbod voor Chinezen binnen de ommuurde stad Batavia te wonen en daarin's avonds na zes uur
1740. A. VALCKENIER. 514 te vertoeven. — Verbod logen het verkoopen van huizen en erven, binnen de stad Batavia gelegen, aan Chinezen, Heidenen en Mahomedanen. De poenalileil voor cerstbedoeld verbod was lijfstraf. De Maliomedarien mogleii hunne woningen binnen de stad blijven bewonen, zoolang zij leefden, »dog geene verkoop off «overdragt van deselve doen dan aan Christenen." 11 November. Bepaling, dal gedurende drie maanden. van Regeringswege, aan de leveranciers van runderen 50 pet. meer dan vroeger of 15 rijksdaalders voor elke volwassrn hoe betaald zoude worden. Zulks was een gevolg van de Chinescbe »revolte", waardoor het slachtvee in de Iwsschen verdwaald was geraakt. Om diezelfde reden moest de Regering belangrijk veel duurder betalen de arak, welke zij noodig bad; want nagenoeg alle arak-slokerijen waren verwoest. 19 November. Uitschrijving van een algemeenen boete', dank- en bede-dag. Nademalen de toenemende landsplagen en de verswaringe der oordeelen vande slaande hand Gods, waar meede niet alleen van tyd lot lyd den slaat der Nederlandsche Maatschappye van het Oosten, so in het lieve vaderland, als wel voornamentlyk in Indien is besogl. maar ook in hel bysondere gedurende deese latere dagen zync regtvaardige gramschap heelt doen gevoelen de Almaglige en 10l hier loc al tyd soo langmoedige God, die grool van genade en langsaam ten loornc is, dog ook veelmaals aan het volk, dal onder Syne caslydinge den nekke verhard, op eene onherstelbare wyze doed gevoelen, dal hy bet uytstellen zyner oordeelen door hel gewigte van de selve kan opwegen, doende 't seedert eenige lyd de eene plage op de andere volgen en sowel 's Comp*. dierbaren handel be
1740 A. VALCKENIER. 515 soekcnde, als ook vooroamenllyk hare scheepvaart straffende door ophopinge van rampen ter zee, verselt van importante verliesen en schaden, die dal aansienlyke lighaam, dien mag tigen zuyl van Neerlands vryen slaat, op deselfde wyse dreygen Ie doen neder storten, als deselve eertyds, onder en dooi' Godes zeegen, soverre in magt, rykdom en aansien onder alle volkeren is verheeven geworden. En boven soveele andere sware oordeelen, waar nieede ook deese stad en colonie int bysonder 't seedert eenige jaren vande hand des Allcrhoogsten is bezogt geworden, de aller uyltersle opmerkinge verdienen die gevaarlyke en tot een finale rebellie overgeslagcne beroerlens onder de Chineese natie, die men deeser dagen alhier beeft beleeft, verselt van sodanige dreygende en noodlottige omstandigbeeden en gevolgen, so door de verwoeslinge, die de massacre derselver binnen en bnyleii de stad, mitsgaders den daar neevens onlstanensorge lyken brand qua men te veroorsaaken, als door de vyandelyke allentaten en heylloose voornemens der t'samengerotte en oproerige uyt gem. natie tecgens deese stad en dies inwoonders, neevens desselfs onderhorige forten en de ingeseetenen ten platten lande, dal het scheen, als of hel God behagen soude eene voleyndinge met ons te maken en de mate onser zonden, die vol geworden was, thuys te soeken door een volk, dat dus lange seer veele lot bet gemak en de welvaart, so van de colonie als 'sComp s . dierbaren handel, hadde bygebragt, hoe wel de Heere onse God ook midden in deesen synen toorn des ontl'ermens is indagtig geweest en ons tot hier toe nog gcnadiglyk beeft gespaardt, verdelgende niet alleen onse vyanden en deselve voor ons aangesigle geen stand doende houden, maar ook in alle deese opgehoopte en selfs onnadenckelyke gevaren deese stad en dies inwoonders, mitsgaders den dier baren slaat van de Nederlandscbe maatschappye en bare aansienlyke belangen in en omtrend deselve, so wonderlyk en genadiglvk behoedende, dat niemand ooyl Hem daar voor naar bHiooren loven en danken kan. * Kii gelyk dan dit alles ook wederom tot Godes eere moet
1740. A. VALCKENIER 516 gedyen, erkennende, dat Syne oordeelen reglvaardig en Syne barmhertigheeden groot syn, mitsgaders dat inselver voegen als \vy door onse en 'slands hoog gaande zonden deese syne roeden ten uyttersten verdiend, alsoo daar en teegen door onse onwaardigheyd en veelvuldige ongeregtigheeden deese Syne ontferminge in liet minste niet verdient hebbeu, op dat een iegelyk sig voor Syn allerheyligst aangesigte buyge, zyne schuld bekenne, syne verdorvendhecden aflegge en Hem de eere geve, ten eynde de Almagtige ons verder hyslaa om wal nog overig is van den vyand ten eenemale onder onse voeten te vernederen, almede onder Synen zegen mag werden volbragl, tot volkomen bevrediginge van dese colonie en dies hersteliinge. Soo is op den IS™ deser maand in Rade van India goed gevonden en verstaen, ler sake voorsz. te doen afkondigen en uytschryven eenen algemecncn boet-, dank- en beede dag, om op de allerplegligste en godvrugsligsle wyse den 25 cn daer aenvolgende, dal weesen sal den naaslkomcnden Woensdag, in alle de kerken deeser slad en ook onder bel ressort van dien gevierl Ie werden, sowel door hel bywonen van den openbaren godsdienst, als door gebeden en dankzeggingen, in alle oot moedigbeyt en opregliglieyd veel meer hel liertc dan de klederen scheurende en sig een ieder, even als die van Ninive, van den grootslen af lot den Idcynsten loc, in sak en asscbe eener opreglc bckecringe voor Gods aangcsiglc bukkende en vernederende, op dat Hy sig wende vande hittigheyt Synes loorns en, wy vim gantscher herle 10l Hem weederkcerende, Hy onse afkeeringen geneese; ende gelyk Hy ons reglvaardig om onser zonden wille geslagen heeft, dal liet Hem also ook uyt loutre genade behagc mis wederom Ie verbinden, de breuke te heelen en sig, naar liet verbergen van Syn lieflyk aangesigte in liet oogenblik Synes loorns, met eeuwige genade onser Ie ontfermen, herstellende de rust en vrcede in deese colonie, de stad en staat van de maalschappyc eens weeder seegenende en dcselve door afweeringe van alle verdere wel verdiende plagen en oordeelen, mitsgaders door verbeeteringe van haren quynenden handel, hel bloeyen van hare volk
1740. A. VALCKE.NIER. 517 plantingen alomme, Syne genadige bescherininge over hare scheepen, en door sovecle andere weegen en middelen, als Syne onbepaalde magt aan de hand heeft, niet alleen ons wecder lot haren vorigen bloeyenden staat verheffende, maar ook lot in de laaste dagen genadiglyk sparende eu daar by bewarende tot eene veylige schuylplaatse voor Syne dierge kogte kerke in dese afgeleegene gewesten van het Oosten en onder dat kromme en verdraayde geslagte, onder dewelke Hy deselve tot hier toe heeft doen woonen, alles tot groot makinge van Synen allerheyligsten naam en onser aller tydelyk en eeuwig welsyn om Syner eenig geliefden Soons Jesu Christi wille. Synde alzoo teffens goedgevonden niet alleen hier van de gewoonlyke publicatien, so van den predikstoel als van het stadhuys, te laten geschieden op Sondag en Maandag bevorens, met expresse interdictie van alle neering en handteeringe op evengemelle solemneeleu boet-, dank- en beede-dag, maar ook tellens den tyd tot de verrigtinge van den openbaren gods dienst des morgens een half uur te vervroegen en des nade middaegs daer en leegen deselve een half uur later te laten beginnen, dan anders gebruykelyk is, op dat een ider volgens de expresse meening en begeerte van welgemelte Haar Edelens des te beeter in staat moge zyn sig tot dies bywooning te schicken. 21 November. Uillooving eener premie van 500 rijksdaal ders voor den ontdekker van den «eersten uytstroyer" van zeker gerucht. Er werd namelijk verteld, dat de lijfeigenen der ingeze tenen van Batavia »eenig leet zoude geschieden, waardoor »vcel van deselve, geloof daaraan slaende, zig fuga lic f hadden "gesteld." 15 December. Vergunning voor hen, die in eigendom bezaten, dan wel hypotheek hadden op, tijdens den
1740. A. VALCKENIER, 518 Chineschen moord, verbrande en verwoede, Chinesche huizen binnen of buiten Batavia de erven dier huizen te naasten, behoudens »het beter regt van andre, die »s«7 in der tyd daar toe mogten komen op te doen.'' Zij, die bedoelde erven tot zich namen, waren verpligt hel daarop liggende puin »ten eersten" op te ruimen. Het stelen van goederen • uyl soodanige erven" werd bedreigd niet arbitrale correctie. Uit de resolutiën der Hooge Regering van 15 December 1740 blijkt wijders, dal goedgevonden is en verstaan »alle • hypotheken [perceelen], dewelke voor den aanvang van gemelte rebellie, so binnen dese stad, als de circumferentie van dien, de Chineesen hebben toebehoort en by Scheepenen kennissen onder dese en geene verbonden syn, door de geswoorene taxateurs te laten pryseeren, milgaders de houders of wettige eygenaars der voormelte Schepenen kennissen Ie qualificeren de daar by verbondene hypotheecquen in eygendom, na volgens de taxatie, na haar te nemen en eenelyk de penningen, waar op de gemelte verpande vaste goederen syn gewaardeert, op de gedn". Scheepenen kennisse te doen afschryven, soo wan neer de geprysecrde somma het capitaal vande daar op ge leende gelden niet komt te surpasseeren, mits dat alvoorens by publicatie en affixie van biljetten door Schepenen een iegclvk werde geprcadvertecrt, dat alle de geene, die vermecnen mogle eenig beter regt op sodanige hypotheeken te hebben, gehouden sulleii wesen om voor haar Eerwaardens binnen den tyd van veertien dagen eerstkomende hare betere actiën en pretenlien dienaangaande tegens de houders vande Scheepenen kennissen te institueeren, op peene, dat deselve, die daar omtrent in gebreeken komen te blyven, na het verloop van het voorsz. lermyn, sonder eenige regtpleginge absolut en se ipso van haar gedagte regt, actiën of pretentien sullen wesen verstooken; en werden de gemelte houders of eygenaars der Schepenen ken nisse daar en tegens gequalificeert omme sodanige hypotheec quen sonder eenige betalinge van 'sbeeren geregtigheyt op hare
1740. A. VALCKENIER. 519 namen te mogen laten overschryven by het voormelte Collegie van Schepenen. 21 December. Verbod tegen den aanvoer te Batavia na ultimo 1740 van Makassaarsche en andere, van Celebes afkomstige slaven, ouder dan 14 jaren, met het doel die slaven aldaar te verkoopen. Tijdens den oorlog met Makasser en vooral na het einde daarvan was de aanvoer van slaven, afkomstig van Celehes, te Batavia zoo zeer toegenomen, dat de Regering daarvan »seer schadelyke en nadelige gevolgen" voorzag. De poenaliteit was verlteurdverklariug van den slaaf of de slaven, aangevoerd in strijd met het verbod. Dit stuk is in druk uitgegeven. 22 December. Prolongatie van het octrooi der O. I. Com pagnie voor één jaar, eindigende all. December 1741. Dit stuk is afkomstig van de Staten Generaal, die hezig waren met het «delibereeren" over een nieuw octrooi, terwijl »den dienst van den lande, nog de belangen van onse goede »ingeseetenen" toelieten, dat, «hangende onse deliberatie, het »oetroy soude koomen te vervallen." 50 December. Last op de Administrateuren van Com- pagnie's pakhuizen, enz. te Batavia, des morgens van 7 lot 11 en des namiddags run 2 tot 5 uur »o/' wel »:o veel later, als het tien dienst zal komen te veretjs o&chen", in hunne kantoren en pakhuizen tegenwoordig te zijn. De poenaliteit was verbeurte van eene maand tractement ten behoeve van de Hollandsche kerk. Ten gevolge van «extra-ordinaire gemakhouding of liever «ongehoorde luyheid" kwamen de meeste administrateuren te
1714. C. VAN SWOLL 52 i September. Verbod tegen hel verplaatsen run suiker molens in de omgeving run Hal/win. «Onder dese on geene kunsten van sinisterheyl" was door dat verplaatsen, in strijd met de bedoeling der Regering (zie bij 10 October 1710), bel, aantal suiker-molens toegenomen. til September. Bepaling, ihil fleschen, pottenen pakjes, welkn als bestel-goederen met eene retour-vloot werden medegegeven, moesten worden gemerkt met dr uk-inkt, en wel mei een ovalen stempel >mét liet selfste merch als de brandysers" voor kisten 5 October. Nadere voorschriften nopens de bagage van repatriërenden. Alsno niet tegenstaande de successive ordres en bevelen der Heeren Bewinthebberen van de Oost-Indische Compagnie in Nederland, als ook van de hóoge regeringe hier te lande, legens hel belemmeren der retourschepen door personen, «kier mede uyl India riae hel Vaderland vertreckende, mei onmatige quautiteyl kisten en andere bagagie, ileni bestel goederen, etc, bet exces daar omtrent egter van tyl tol tyt nog vergrool en eyndelyk tol die hoogte gekomen is, tlat 'sComp". koslelyke retourschepen daer door niel alleen grote lyx gekrenkt, maar ook door de belemmeringe gebragt werden buyten staal van reddinge en in gevaar om met hel minste storm of ander quaat weer Ie verongelukken, gelyk men reden heeft te gelooven, dal daar door sedert eenige van de laetste jaeren aan verscheyde agter gebleven en vermiste schepen sal wesen wedervaeren: en bel daerom nootwendig vereyscht, dal daer legens eemnael met ernst, door middelen van nadruk, voorsier en alle exces daar omtrent geweer) en afgesneden werd, volgens hel aanschryven ende de expresse ordre van opgemelte Herren Bewinthebberen h\ baar Ed. Hoog Agtb. missive van den 50*° October 1713; soo is 't,dat een ygelyk,
1740, 1741. A. VALCKENIER. 520 laat op huniic bestemde plaatsen of vertoonden zicli aldaar dikwijls in het geheel niet »tot merkelyke prejuditie en »vei*agtering van den dienst der E. Comp'." »Iterative", mondelinge vermaningen van den Directeur generaal hadden ter zake niets uitgerigt. ? December. Verpachting van de «generale en gerneene" inkomsten van de stad Batavia voor hel jaar 1741. 1741. 17 Januarij. Bepaling, dat «de eed van trouwe behan- «deling alleen tot de specerij-schepen en lot geen ander »relalie" had. 19 Januarij. Amplialie van hel reglement van 1699, «rakende hel in dienst nemen van kinderen, die in «India geboren zyn, met de verbetering omlrend Euro ypeese dienaren." Waarschijnlijk is bedoeld het reglement van 7 December 1699 op het bevorderen van Compagnie's dienaren op de builen kantoren. Nopens de ampliatie van dit reglement blijkt overigens niets uit de resolutiën der Hooge Regering. 51 Januarij. Toevoeging van twee Europesche leden aan het Collegie van Boedelmeesteren. Op dat tijdstip bestond het Collegie slechts uit een president en twee Europesche leden, die niet bij magte waren te red deren «zoveel boedels der omgekomene en vermiste Chinesen." 2 Februarij. Verbod voor de buiten-kantoren, soldaten van ergerlyk gedrag" 10l mal rozen te degraderen.
1741. A. VALCKENIER. 521 Zulke soldaten moesten naar Batavia opgezonden worden. L 2 Februarij. Bepaling; dal in de acten van ygebene/i -oceerde perzonen" bekend gesteld moest worden, «wanneer *haar looste verbetering is geschiet." Hierdoor kon men »ten eersten nagaen, of iemand ook door »de ministers [op de bnilen-kantoren] binnen syn verbonden »tyd gefavoriseert werd." 6 Februarij. Verbod legen het doen afleggen van den eed «voor niel-excedcrende onderwiglen' door scheeps- overheden. Die eed had speciaal belrekking op »specery-ladingen." 7 Februarij. Magtiging op Weesmeésteren: 1° tol het verkoopen van de vaste goederen, welke door Chinezen bij ken verhypothekeerd waren; 2° 10l het inhouden van 10 pet. van de kapitalen, welke :ij moesten uil keeren aan pupillen, die van kunne voogdijschap ont- slagen werden. Deze willekeurige maatregelen waren een gevolg van den Chineschcn opstand, welke geene geringe schade onder de panden, waarop Weesmeésteren hypotheken badden gegeven, had aangerigt. «Tot voorkoming van alle verdere schade, die uyt een meerder "spoljeering en verval der hypotheecquen te waglen was", mogten Weesmeésteren verkoopen, wat nog te redden viel. Het inhouden der 10 pet. zoude duren, totdat men het juiste bedrag der schade zoude weten »onnne daer op te «kunnen verhalen de schade, die Weesmeesteren hy cenige mitgeselte gelden op hypotheecquen zouden kunnen ontmoeten." De ingehouden gelden moesten, »voor zo verre die zullen "kunnen toeryken en nog overig zyn", aan de ex-pupillen
1741 A. VALCKENIER. 522 worden uitgekeerd »ter volkomen verevening" hunner reke ningen met de Weeskamer. 10 Februarij. Toekenning aan den opziener van de rijst-passer van een schelling of zes stuivers van elke ingevoerd wordende en aan de pacht onderworpen last rijst Die opziener liad door den Chineschen opstand bijna alle inkomsten verloren: want van de kraampjes (vroeger ten ge tale van ± 150) was niet één overgebleven. De regeling zijner inkomsten op 10 Februarij 1756 ver viel door deze regeling ea uitdrukkelijk bedong de Regering, dal bij, »ook by verbetering der tyden, van de vorige previ »legien niet zoude moogen gaudeeren." 5 Maart. Aanwijzing van de zuider voorstad, blok O, te Batavia voor de Chinesche kamp aldaar. Op dal terrein bevonden zich sleehls «verbrande en verde «strueerde huysen." De Regering koos die plek, omdat deze «onder het beryk »van ons geschut" lag. Van verscheidene bolwerken kon die plek beschoten en, »in tyde zulx mogte komen te ver «èysschen, in'l kort gedemoiljeert werden." 5 Maart. Verbod voor de Chinezen te Batavia, des nachts in hunne arak-stokerijen buiten Batavia meer dan twee personen Ie laten verblijven. In die arak-stokerijen verzamelden zich allengs weder vele Chinezen, welke omstandigheid aan de Regering zorgelijk voorkwam. De overige, in eene arak-slokerij werkzame Chinezen moes ten zich des avonds naar de Chinesche kamp begeven. Eene strafbepaling werd niet vastgesteld.
1741. A. VALCKENIER. 523 Maart. Waarschuwing legen het uilstrooijen van onware berigten nopens den Gouverneur-Generaal, A. Valckenier, Alsoo sommige parlydigc persoonen en rustverstoorders sedert eenigen tyd sig niet hebben ontsien om, tot nadeel en disrespect van den Gouverneur Generael van Nederlands India, Adriaen Valckenier. seer quaedaardiglyk te fingeeren en successivelyk onder de gemeente te divulgeeren ecnige leugenagtige propoosten en nouvelles, die quasi uyt Europa herwaerts heen souden vvesen overgebragt, dog uyt haere faamrovende harsenen selver syn voortgesproten, als ol' namentlyk den voorin. Gouverneur Generael door de wel edele hoog achlbaere heeren 17 nen dan eens soude syn ontslagen, dan eens weder sonde werden oponthoden en een ander in desselvs plaets gesubstitueerd, het welke door den tyd vervallen en te niet gelopen is, sonder dat de uytstroycr of uytstroyers daervan ontdeckt geworden syn: en schoon men daerdoor haddc mogen verhopen, dat de preuves vande leugen achtigheyd deser fameuse geruglen derselver faamrovende uyt vinders van verdere diergelyke versierselen soude hebben doen desisleeren, so is egler nu onlangs ondervonden, dat die vuyl aardige subjecten sig niet hebben komen te ontsien om, buyten meer andere strafbaere voorgevens, op nieuws voor te wenden, tot onstigtinge van alle welmeenende, dat met laast alhier uyt het vaderland aengekomene schip, Enchuysen, soude syn overgekomen eene secrete missive, aenden Gouverneur Generael voor.<z. geaddresseert en inhoudende eene recomman datie aenden selven om quasi sig niet meer te opponeeren tegens de sentimenten en propositien vanden heer, Gustaef Willem van Imhof, maar deselve als een rigtsnoer in agt te nemen, even als of de beeren en meesters welgem. geene confiance meer hadden op den meergem. Gouverneur Generael en de Raden van India en dus de bestieringe van saken alhier aen deselve niet meer soude willen toevertrouwen, maer allenig aende beschikkinge van voorna, van Imhoff.
1741. A. VALCKENIER. 524 Het welke gerugten syn, waer door niet alleen de nacm der wel edelen hoog achtbaere heeren 17 en werd niisbruykt en deselve ten hoogsten werden geinjiirieerd, inaer ook daerenboven de gansche regeringe alhier, soo in den persoon van den Gouverneur Generael, als vande Raden van India, seer aenstoolelyk en quaedaardiglyk werd gehoond en geledeer t, soo is 't, dat den Gouverneur Generael ende Raden van India, hiertegens willende voorsien, hebben goed gevonden, gelyk deselve goed vinden by desen, om by publicque affictie van desen billiette een ider en een iegelyk te waerschouwcn sig van diergelyke quaedaerdige en leugenagtige propoosten en nouvclles in den aenstaende te onthouden, op peene van arbitrale correctie en voorts te reeommandeeren om den eerste uylstroyer of uytstroyers daervan na te speuren en aen de justitie te delateeren, sullende diegene, die den selven of deselve daervan behoorlyk kan overtuygen, sodanig, dat daerover door den regter kan werden gecorrigeert, lot eene premie genieten eene somma van duysenl rd*. en, des begeeren de, desselfs naem voor allyd werden gesecreleerd; en lot betere berykinge van dit goede oogmerck werden ook speciael alle de officieren van justitie by desen ernstig gerecommandeert omme na het voorenstaende exactelyk te inquireeren en legens die gcene, die daer aen sullen werden schuldig bevonden, met alle rigeur en ernst te procedeeren, alsoo verstaen is sulx tot welsyn vanden lande in dese calamiteuse tyden nood sakelyk te wesen. 15 Maart. Intrekking van de voorschriften, vastgesteld den 13' ll ' n Oclober 1752, nopens liet medenemen door repatriérenden run thee. — Vernieuwing van hel regle- ment op de bagage van »thuy staar ders", vastgesteld den 5 d " n Oclober 1717. Heeren XVII n ™ werden lot het nemen dezer maal regelen genoopt door hel herhaaldelijk vergaan hunner schepen, het
1741. A. VALCKENIER. 525 geen zij toeschreven aan »hel raeenigvuldigh meedebrengen "van particuliere goederen, waer door de scheepen tol sinkens »loe overladen werden en buyten staat waren om zig in storm »of andere ongeleegentheden Ie konnen redden." Zij, die regtstreeks uit China naar Nederland terugkeerden, mogten geen zijden stoffen, maar wel thee en porcelein mede brengen, t. w. ieder ééne kist. Alwie te Batavia genegen was zijne kist of kisten in Com pagnie's magazijn te laten vullen met thee, mogt bij aankomst in Nederland 'ƒ3 van cne lnee behouden. 21 Maart. Toekenning van koslgeld en rijst aan dein landsche militairen, te Tandjoeng-poera in garnizoen. Zulks geschiedde op grond van hel bepaalde bij art. 61 van de instructie voor den Gouverneur-Generaal en Raden van Indië van * *■*""' 1617 3 November i u J. I . De Regering beschouwde namelijk die militairen als in dienst «buiten 's lanls." 4 April. Bepaling, dat de geldkisten van liet Collegie van Boedclmcestcren mei twee sleutels moesten gesloten worden. Bij dal Collegie bestond cene «zeer oneyge behandeling »om trend bet houden van hare cassa en de administratie der «penningen door den vice-praeses, daar egler den president »en de verdere leden, zo wel als de vice-praeses, een gelyke «verantwoording subject" waren. Van de sleulels moest één berusten onder den president en de ander onder den secretaris. Slechts in tegenwoordigheid van twee gecommitteerde leden mogten de geldkisten geopend worden. Aan den secretaris mogl niet meer geld afgegeven worden, dan hij dagelijks noodig had. Maandelijks moest de secretaris aan de gecommitteerden
1741. A. VALCKENIER. 526 indienen eene gespecificeerde verantwoording van hetgeen in de voorafgegane maand helaald, uitgekeerd en onverevend gebleven was, welke verantwoording door gecommitteerden met een schriftelijk rapport hunnerzijds in vergadering van het Collegie moest gebragt worden. 4 April. Aanstelling van ecu gezworen eersten klerk hij het Collegie van Boedelmeesteren. Deze moest zijnen eed in handen van den President van Schepenen afleggen. Boedelmeesteren moesten dagelijks vergaderen om »hel aan vaarden en administreren van een groot getal boedels der 'omgekomene Chineesen in den opstand te doen erlangen hun »beslag.' De Secretaris van dat Collegie had «veeltyds zyn handen »vol met het overzetten van de aankomende en afgaende, Malydse «brieven." Merkwaardig, hoewel met deze zaak niet zamenhangende, is, dat Boedelmeesteren »in de presente tyds omstandigheit" niet raadzaam oordeelden een onder hen berustend kapitaal, groot 25,000 rijksdaalders, op hypotheek uit Ie zetten. IS April. Bekendmaking, dat het Collegie van Diakenen te Batavia openlijk in de Nederduitsche kerk verant- woording zoude doen zijner administratie over het jaar 1740. 2 Mei. Bepaling, dal alleen aan de te Batavia aan wezige Balinezen »en aan gejie andere natiën, na den »tencur der resolutie van den lü Januarij 1751", loodjes zouden worden uitgereikt. Wat tot deze uitzondering heelt geleid, blijkt niet. De 10,000, in 1759 aangemaakte loodjes waren alle »afge* «geven" en vele kwamen te kort om aan de vrij geworden slaven van de Chinezen Ie worden uitgedeeld.
1741. A. VALCKENIER. 527 Naar aanleiding van de resolutie van 16 Januari] 1751 waren in het Ambachts-kwartier Ie Batavia aangemaakt 58,504 Wdjes; naar aanleiding van die van 15 April 1755 »een goede • quantiteyt." 2 Mei. Bepaling, dat de vcassa of geldkist" van het CoUegie van Boedelmeesteren bewaard zoude worden ten huize run den president van dat CoUegie. Vroeger werd die geldkist bewaard in het Chinesche hos pitaal, waar Boedelmeesteren vergaderden: maar dat gebouw, «enkelyk onder toezigt staende van den binnen-regent", werd niel meer voldoende veilig geacht. 9 Mei. Last op hen, die staren, slavinnen of slaven- hinderen, toebehoord hebbende of onder beheer geweest zijnde van tin de massacre" omgekomen Chinezen, bezaten, deze slaven, enz. binnen drie maanden af te geven aan het CoUegie van Boedelmeesteren. De poenaliteit was eene boele van 50 rijksdaalders ten behoeve van de Hollandsche kerk en verbeurdverklaring van de slaven, enz. 5 Junij. Bepaling, dat in Baden van justitie te gelijker tijd geene zitting mogten nemen personen, »die mal "kander in affiniteyt bestaan lot den derden graad, »t. w. aglers- of kinds-kinderen en zodanige, als daar y>mede eguaal hunnen werden gesteld; maar daar en "legen als leden in polilicquen Bode mogen fungeeren aan den anderen rermaagschapt 10l in den "Iweden graad, als rader en schoonzoon, zwagers, etc." IL21 L 2 Junij. Last op de facturen, zoowel het netto, als hel bruto gewigl van suiker bekend Ie stellen.
1741. A. VALCKENIER. 528 1 Julij. Vernieuwde afkondiging van het plakaat van 10/21 Juni/ 1698 legen hel schieten des nachts mei vuurwapenen en legen hel maken en vcrkoopen van vuurwerk. 11 Julij. Lasl op hel Collegie van Boedelmcesleren jaarlijks, in debita forma, rekening en verantwoording te doen van zijne, administratie. Boedehneesleren werden hierdoor in dit opzigt gelijk gesleld aan Heemraden, Diakenen en Bnilen-regenten van het lepro zen-huis. 15 Julij. Bekendmaking, dal de Buiten-regenten van liet Lazarus-huis Ie Batavia openlijk verantwoording zouden doen hunner gestie van 1 Julij 1740 10l lilt. Junij 1741. 18 Julij. Toekenning aan den cipier van de burger boeijen te Batavia voor onderhoud van een gegijzelde 6 stuivers en van een gevangene of slaaf 4 stuivers daags. Schaarschte van levensmiddelen was oorzaak van deze ver liooging, want vroeger kreeg de cipier slechts 5 en 5 stuivers. Den l" en Augustus 1741 werd hetzelfde aan den cipier van Compagnie's boeijen toegekend. -|y- Julij. Vrijstelling van de handelaren in rijst, «voor «cenigen lyd, van de tol en geregtigheden, die deselve. ■«zo bg den invoer, als by hun retour moesten betalen «voor die granen en eenige geringe coopmanschappen, »met meer andere booms- en pas-geregtigheden," Hijst-nood noopte tol dezen maatregel, waarbij nog werd gevoegd:
1741. A. VALCKENIÊR. 529 ;:) deei n 1° dat aan die handelaren, in plaats van gedrukte passen, kleine, geschreven passen zouden worden afgegeven «onanie »daar mede des te spoediger te kunnen werden gedespe »cheerl"; 2° dat de djoeragaq's van aankomende rijst vaartuigen, zon der horg, direct naar de pasar niogten gaan om, na hunne rijst aldaar verkocht Ie hebben, «des te spoediger weder andere rysl aan Ie brengen." 29 Julij. Vernieuwde afkondiging van het plakaat van ti November 1 G2'j legen hel stoken van arak uil «vui/le suyckeren", en:. 8 Augustus. Bepaling, dal een Officier van justitie hel regt had Ie appelleren run alle vonnissen, »als waar »by In/ zig mogle beswaarl vinden.'' Naar aanleiding van zekere aanschrijving van Heeren XVII n, ' n vreesde men in Indiê, dat »den Officier, in extra-ordinaire «proceduuren zyn eysch ontzegt wesende, ook zoude kunnen •geweygert worden in appel te komen." »Na de vaderlandsche practycq" mogt in zoodanig geval de Officier wel, maar de gedetineerde niet appelleren, »al •was't, dal liy hy 't vonnis ook heswaard ware." 15 Augustus. Last op hel CoUegie van Schepenen elke zes maanden, I. w. up ultimo Augustus en op ultimo Februarij, te luien opnemen hel aantal Chine zen , »alomme" binnen de jurisdictie van Batavia aanwezig. 18 Augustus. Bepaling, dat ducatons, zoowel oude, als nieuwe, mits »van de verei/sehle ruleur en swaarte", o/i wissel zouden wenden aangenomen legen 72 zware siuirers hel slak.
1714. C. VAN SWOLL. 53 die uyl India nae Nederland komt te verlrecken, 'l sy hooge °» laege officieren, genieene dienaren, borgeren en weduwen, niemant uytgesondert, by desen expresselyk werd verboden, gelyk dal is verboden by mis placcnel van den 6 cn November «Cs voorleden jaers 1713, nae hel vaderland mede te nemen eenige meerdere of grotere kisten en andere bagagie, als een vder na sync qualiteyt vergunt en toegestaen is by voorsz. °is placcaot ende daar by geinsereerde lystc off reglement, gearresteert ter vergaderinge van de Heeren Seventhicnen. de generale Nederlandse Oost-Indische Comp e . representcerende, °p den 30 en Oclober 1711, welk placcaet by desen voor ge renoveert gehouden werd, dog bet gemelte reglement nog daar en boven by desen geinsereerl, lot vermindering van exeplien, mitsgaders meerder narigt en beter nakominge voor e «n ygelyk, luydende als volgt: (zie hladz. 59 —42). En werd voorts een iegelyk sonder onderscheyt by desen gelast en bevolen geene kisten olf andere goederen en bagagie na het Vaderland mede te nemen off Ie brengen binnen boort der retoursebepen, als die alvorens aengegeven en vertoond, mitsgaders besigtigt. gemeeten en, soo verre niet buyten 01l boven de ordre en voorsz. reglement, als ook niet grooter als de maat, waer op een yder is bepaalt, bevonden werdende, geregistreert en met bet daer toe g'ordonneerde merk van buyten gebrant en van binnen tegens het deksel genomberl sullen wesen door de daer toe gestelde gecommitleerdens, die baere dagelykse sittinge des voor en namiddags met het begin der aenstaendc maand November sullen houden binnen het suyeker packhuys, staende beweslen de groole rivier op de ancker werf, alwaer een ygelyk, ingevolge van'l geene voorsz. is, svue kisten en verdere bagagie, niet execdeerendo bet voorsz. reglement, sal hebben Ie brengen om door voorsz. gecommilteerdens, als gesegt, genoteerd, gemeeten, geregistreerd en genombreerd, mitsgaders met het daertoc geordonneerde merk gestempelt off gebrand te werden : en wyders daer af uyt de te houdene aautekeninge of rolle te erlangen een autentycq extract, door voorsz. gscomuiilteerdens onderleekent, van het
1741. A. VALCKENIEK 530 De kassier kreeg dientengevolge niet meer de '/« rijks daalder, hem toegelegd bij resolutie van 4 December 1738. 29 Augustus. Magtiging op de bevolking der Lampongsche Districten huren peper aan de Compagnie te Batavia te le veren tegen den prijs, dien :ij daarvoor te Bantam kreeg. Een oorlog lussclien Bantam en Palembang over bet bezit van de Lampongs stond op het punt van uit te breken. »In de prezente omstandigbeyl van tyd en zaken met den »oorlog op Java en de zeer zobere aen banden zynde magt • van volk" zag de Indische Regering gcene kans tusschen beide te komen. Met beide handen greep zij daarom aan hel aanbod van Lampongsche hoofden om hun peper «eenelyk" aan haar te verkoopen, ten einde «bevryd te zyn van alle dwingelandye «der Bantammers en Paleinbangers." Bij herhaling verklaarden die hooiden «veel liever bare ■ pepertuynen te willen verdestrneeren en de negoryen te «verlaten, als dien korl aen de Bantammers te verkoopen." 29 Augustus. Toevoeging van een tweeden substituut of' geweldiger aan den Bailhnr van Batavia. Alle overige, justiciële officieren hadden reeds een tweeden substituut. Een der substituten van den Bailluw moest voordurend aanwezig zijn op de pasar bij bel verkoopen van rijst. 15 September. Uitschrijving van een algeineeuen boete-, dank-, vasten- en bede-dag wegens hel aanstaande ver- trek eener retour-vloot. 19 September. Bepaling, dal zij, die hunne kinderen door Boomsche priesters lieten herdoopen, met hunne kinderen naar Batavia opgezonden moesten worden.
1741. A. VALCKENIER. 531 22 September. Verbod tegen het afgeven van passen naar Banka en y>de daar om herleggende plaatsen." Dit verbod, uitgevaardigd op verzoek van den Sultan van Palembang, moest dienen tot wering van «morshandelaars" in tin, welke «bergstoffe" aan dien Sultan toekwam. Speciaal aan de ministers te Malaka en te Samarang, als mede aan den Sjahbandar en Licent-meester te Batavia, werd dit verbod kenbaar gemaakt. 2(> September. Bepalingen in het belang van »de secu oriteyt en gerustheyt" van h<<i Collegie van Boedel meeiteren. Tot aan den Chineschen opstand schijnt de werkkring van dit Collegie van betrekkelijk weinig aanbelang geweest te zijn, maar na dien opstand is deze »van een groten omslag en verantwoording" geworden. Boedelmeesteren verzocliten daarom, dat op hun Collegie toe passelijk verklaard mogten worden de bepalingen, op 24 Januarij 1708 voor het Collegie van Weesmeesteren vastgesteld. Naar aanleiding hiervan besliste de Regering, »dat Boedel meesteren moeten werden geconsidereert als een b'edigd Collegie van magistrature over de onmondige kinderen van onchristenen ouders, item hare middelen en opvoeding, midsgaders derselver voogden en over verseheyde nalatenschappen, welke sy, even •ils Weesmeesteren, moeten doen bestieren en vereffenen na volgens hare instructie, by de Balaviase Statuten te vinden. Wyders dat Boedelmeesteren, uyt kragte van dien en op liaren gepresteerden eed besoigneerende en resolveerende over de personen en middelen der onmondige kinderen, item de redding der boedels, welke onder hare bezorging vervallen, in 'l doen innen en uytkeeren van erffenissen, legaten, enz., midsgaders de remise van sodanige na dese of gene plaelsen, Rerekent moeien werden, als mannen van eer en conscientie, op baer gepresteerden eed in alle hare resolutien te werk te
1741. A. VALCKENIER. 532 gaen; gevolgelyk, in cas van eenig erreur ofte quaden uytslag, daer over nicl aensprekelyk g'agl konnen werden, nog in haer persoon, nog in hare goederen, ten ware, dat'er quaedaerdigheyl, bedrog ofte supine nalaligheyl gepleegl. mogt syn of wel directelyk aeugegaen tegensden klaeren text harer instructie en verdere, na dalo .gegevene ordres en bysonderlyk ook tegens liel octroy van haer hoog mogende over de successie ah intestato. Dal wanneer iemand op sodanigen wyse door Boedelmeeslereu J)eledigt mogte syn, liy alsdan dieselfde üoedelmeesleren en haerlieder erfgenamen, ider voor haer eguael aendeel, sal moeten aenspreken in hare privé personen en niet als Boedel meesteren, al ware deselve dan nog alle efïectivelyk sittende in dat Collegie. Dat gevolgelyk nog hel Collegie selfs, veel min den president ofte leeden van 'I selve, in hare privé persoonen of goederen aengesproken sullen mogen werden voor eenige sodanige mesusen, verkeerde gangen ofte versuymenissen harer voor gangers, nogte ook van hare hediendens. 'I sy secretaris, clercquen, hode, nogte ook van haren procureur, indien denselven omlrend het aenleggen of defenderen van eenige saken syn devoir niet mogte gedaen en daer door een desavantagieus vonnis veroorsaekl hebben. Dat, wanneer iemand door nalatigbeyt, erreur als anders van den secretaris beledigt mogte syn en het Collegie van Boedel meesteren de maendelykse voorsorgen, vermeld slaende by resolutie deser tafel van den 4 en April jongstleden, geobser veerl mogten hebben, als dan niemand anders daar voor aensprekelyk sal syn dan alleeulyk den secretaris en syn borgen, maar niet de gecommitteerde, nogle ook de verdere boedelmeesteren, ten ware door deselve of wel hare gecom mitleerdens omtrend die saken eenige maliversalie of supine nalatigbeyt gepleegl mogte syn, als wanneer deselve, welke sulx begaen mogten hebben, in haer lieden privé redevabel sullen syn om te belalen, 't gene den beledigden van den secretaris en svne horgen niel soude hebben konnen conse* queren.
1741. A. VALCKENIER. 533 VVyders, dal wanneer eenig onmondig kint, persoon oiïe personen, sodanig beledigt synde, syn guarantniet volkomen tlyk van den secretaris en syne borgen konde krygen, nogte ook van sodanige Boedelmeesleren, welke daer voor uyt dien hoofde voorsz. in liaer privé mede redevabel mogte syn, 't sy door insolventheyt, overlyden sonder erfgenamen dan wel vertrek na Europa, of wanneer deselve sonder schuld of toedoen der voorgemelle personen quamen beledigt te syn, als dan den beledigden best en raedsaemst sal handelen het Collegie van Boedelmeesteren daer over geen inoleste in regten aen te doen, inaer sig aen 'l selve, als syn eerste toevlugt en hulpe, te addresseeren en syne saken aldaer met het vereyschte respect te vertonen, wanneer het wederom vande pligl van dat Collegie vvesen sal daer van een ware vertoning aen ons in geschrifte te doen, met klare aenwysing, hoedanig en hoe verre de sodanige beledigt mogte syn en of'er iemand daer voor redevabel geagt moet werden of niet, om 't selve berigt ontfangen hebbende, als dan, indien het de onmondige, onder dat Collegie sorteerende "f gesorteert hebbende, z (> lfs raekl. of wel sodanigen mondigen persoon . welke commisseralie ofte faveur merileert, by ons overwogen te konnen werden, of en hoe verre men deselve ia hare schade te gemoet soude dienen te komen uyt het camer geld dan wel andersinls. Onvermindert, dal de geene, welke van contrarie intentie wezen mogte, den toegang lot den regier niet afgesneden, uiaer vry gelaten werd, tot synen pericule en kosten, de saek aldaer te ventileeren. 28 September; Bepaling, dat de Raad van justitie te Batavia verpligt was alle zijne, aan Hoeren XVII ntn gerigte stukken door tusschenkomst run de Ilooge Regering in te dienen. De Baad was echler vrij in die stukken op te nemen al wal hij Bvoor den dienst der E. Comp. noodig oordeelde."
1741. A. VALCKENIER. 534 Aangezien de stukken open werden ingediend, had de Indische Regering gelegenheid den inhoud na te gaan. 2 October. Vernieuwde afkondiging van de plakaten betreffende de ithuysvaerders", enz. Zie bij 29 September 1738. 12 October. Last op de Chinezen, woonachtig builen de Diestpoort in «hel zo genaamde Chineese campong" te Batavia, binnen li dagen al hunne wapenen af te geren ten huize ran den Landdrost. —■ Verbod voor diezelfde Chinezen eenig wapen in hunne woningen dan wel elders te verbergen. — Verbod tegen het verkoopen, enz. van wapenen aan Chinezen. De straf op de overtreding van deze bepalingen was de dood. Eerst op 21 October 1741 gaven Schepenen van dezen last en van hel onderstaande verbod aan betrokkenen kennis. Voor de «securiteyl van persoonen ende goederen" der Chinezen zoude de Regering »na vermogen alle sorge" diagen. 12 October. Verbod voor Chinezen, zelfs onder geleide van een of meer Europeanen, binnen de stad Batavia te komen, tenzij met speciale vergunning van den Gouverneur-Generaal of ran één der leden van de llooge Begering. • Geschore of parnackan Chineesen" waren niet uitgezonderd. De poenaliteit was ketting-slag en arbitrale correctie. Schepenen moesten dit verbod bij billetten in de Hollandscbe en Chinesche talen «alomine" bekend maken. Den I6 I<,n October 1741 is dit verbod uitgestrekt lot de 'Chineese wyven", binnen de muren van Batavia woonachtig,
1741. A. VALCKENIER. 535 dit; deze plaats binnen 14 dagen »metier woon onlruyr.ien" moesten, »zonder vooreerst daar weder in te mogen komen, »als eenlyk" op de boven aangegeven wijze. 24 October. Bepaling, dal Chinezen, van behoorlijke passen voorzien, slechts aan den Boom te Batavia mogten landen. Langs eenigen anderen weg Batavia trachtende te naderen, zonden zij, — ook al waren zij in bet bezit van passen, — -•/onder de minste gratie in de ketting geklonken en zonder »loon aan de gemeene werken ten arbeyde gestelt werden." 51 October. Toekenning van kostgeld r>boven het ordinaire «randzoen' aan de inlandsche Christenen, dienst doende aan de poorten van Batavia. Zij kregen geen traetenienl; en nopens de verstrekking aan hen van »extra-soopjes" werd de beslissing uitgesteld, in afwachting, «wat uuanliteyl arak" van Java zoude worden gevorderd. CT. TIÏEIDE3STS. 17 November. Tegemoetkoming aan «alle smalle en «andere handelaars'' te Batavia, «mils de scltaarslmjl «van levensmiddelen en om den aanbreng van dien, zo «veel mogelyk, te facüüeeren." Zij zouden »voor eerst" ontheven zijn van hel betalen van inkomende regten voor rijst en andere levensmiddelen. De bedienden aan den Boom mogten zich mei den invoer daarvan niet verder bemoeijen, dan dal zij toezagen, of die rijst, enz. in groote partijen ingevoerd werd, hetgeen niel geoorloofd was.
174 i J. THEDENS. 536 Aan twee, daartoe gecommitteerde, buitengewone Raden van Indië moesten de handelaren opgeven, vóór den verkoop, hoe vele en welke goederen zij hadden aangehragf: na den verkoop, «voor soo veel doenlyk". aan wie zij die hadden verkocht, op straffe van correctie. 25 November. Uitschrijving van een dank- en bededag wegens overwinningen op de • rebellige" Chinezen bij Samarang. 4 December. Verbod tegen den uitvoer van alle soorten van ijzer. Zulks geschiedde om «goede reeden." De poenaliteit was verbeurdverklaring van hel uit te voeren ijzer en arbitraire correctie. 19 December. Afschaffing op de buitcn-kanlorcn van de maaltijden, te geren bij de puldieqae voorstelling" van een Gouverneur-Generaal, alsmede bij de voor stelling en hel vertrek van de -orespective gebieders.'" Zulks geschiedde om »de Maatschappye, zoo veel mogelyk, »te ontlasten van zoodanige noodeloose verteeringen en onkos ten, als buylen ledecring van derselver respect op een geiuak »kelyke wyse kunnen werden afgeschaft." Het diner ter eere van den nieuwen Gouverneur-deneraal werd slechts «voor ditmaal g'excuscerl." 22 December. Bepaling, dal de. bode van hel CoUegie van Boeilelmeeslcren beëedigil moest zijn en een borgtogi moest stcllea van 2000 rijksdaalders. Zulks geschiedde »ter gerust heyd van Boedehneesteren, • omdat sy. veelmalen op rapporten van denselven [bode] nmeten »de disponeeren, zig swarigheden quamen op ie dom."
"42. J. THEDENS. 537 De eed werd afgelegd in handen van tien President van Schepenen. 25 December. Verlenging van het octrooi der O. 1. Compagnie voor den lijd run i'i'n jaar, eindigende uit. December 1742. ? December. Verpachting van de «generale en gemeene" inkomsten run de stad Batavia over 1712. 1742. O Januari]. Bepaling, dal jaarlijks de gewigten, in ge- bruik bij de verschillende admmistratien te Batavia, vergeleken moesten worden met de slapers, onder den ijkmeester berustende. Dit vergelijken moest geschieden len overslaan van den Bailluw en van (wee gecommitteerde Schepenen. 12 Januari). Last op de bniten-kantoreu djatihoulen vaatwerk, dal gemis! kou worden, in duigen naar Batavia op te zenden. 3 April. Bepaling, dat leden in den Baad run justitie Ie Batavia zouden worden aangesteld door fleeren Wll nen . De Indische Regering had slechts de bevoegdheid »eenig "hequaain subject" voor die betrekking aan te hevelen. 17 April. Viilooving eener nuio van 10 pet. op »paye inent." De Regering was zoozeer om klein geld verlegen, dat zij wen ander middel om aan die soort van geld Ie komen wist,
1742. J. THEDENS. 538 dan hel toekennen van 10 pet. bij inwisseling tegen grol'geld. De inlander was »op die muntspetie zeer gesteld." 20 April. Verbod voor Boedelmeesleren tegen hel ver- Icoopen run steenbakkerijen * met het regt van gebruyk." Voor zoodanigen verkoop hadden zij in elk geval eene spe ciale vergunning van de Regering noodig. 21 April. Bepaling, dal ambachtslieden, in dienst van de O. 1. Compagnie, binnen hun verbonden tijd niet »«« Nederland verlost" moglen worden. Dil voorschrift is van Meeren XVII n ™ afkomstig. 8 Mei. Bepaling, dal bij de generale secretarie te Batavia geene eoUationisten meer tot onder kooplieden zonden bevorderd worden. Hel collationeren moest voorlaan verligt worden «door de »in'l gemeen alhier [Batavia] in abundant ie te vinden zijnde «lediglopende ondercooplieden." 11 Mei. Beketidmaking, dat het Collegie van Diakenen te Batavia openlijk in de Nederduitschc kerk verant woording zoude doen zijner administratie over hel jaar 1741. S Junij. Vergunning aan de Chinesche suiker-fabrie kanten gebruik te maken van grooter ddljin dan bij de pacht-conditièn was toegestaan. Verboden was meer dan 50 1£ gewigt in huis te hebben. maar met zoo weinig gewigt konden de sniker-fabriekanlen hun riet niet behoorlijk wegen.
1742. J. THEDENS. 539 Met de groote datjin inogt niets worden »uytgevent olie »verkogt." 10 Junij. Afschaffing van de dei' schepen ter reede Batavia, vastgesteld dan 15 cien September 1730, door den Water-fiscaal, ten overstaan van twee leden uil den Raad van justitie. Deze afschaffing geschiedde »om goede reden" op last van Meeren XVII nen , vervat in hunne missive van 13 October 1741. De inspectie der schepen geschiedde sedert op de wijze als vóór September 1730. 26 Junij. Bepaling, dat alwie een rijtuig kocht en ge- bruikte, daarvoor »na male van zijn qualilcyt" moest totalen *den impost, daarop beraamt, zonder dal den koper zal konnen ofte mogen gaudeeren van de 6e- «laling, door den verkoper gedaan." De kooper van hel rijtuig moest de belasting voldoen •zedert den dag, dat hy zodanigen rytuyg mogte hebben «ingekogt." 26 Junij. Verbod legen liet verzenden naar Nederland van y>beslel-kasjes ,i ', geschenk-goederen en Chinesche zijde-iuaren. Uewyl de edele heeren Bewinthebberen vande E. Comp e ., gecommitteerd ter vergadering van Sevenlhienen tot Amster dam, by haer edele hoogh achtbare missive aen desc regering van den 15 CD Maert 1741, so in opsigle vande gepermitteerde bestelkasjes van een voet in't vierkant en de menigvuldige oversending van bestelgoederen en presenten met 's Comp" retnurschepen, als het vervoeren of mede nemen van syde stoffen direct uyt China, hebben gelieven aen te schryven, hel volgende:
1714. C. VAN SWOLL 54 geene voor oen ygelyk na de ordre en liet meermalen ge noemde reglement besigtigt, geregistreert en gebrand ofte gemerkt sal syn, om daer op en mede niet alleen sodanige gemerkte kisten en andere goederen te brengen aan boord van de respective scheepen, waer mede een yder staet Ie repatrieeren, maer ook dat selfde extract vervolgens in liet Vaderland te verloonen en over te leveren aen de Heeren Bewindhebbcrcn, die ler Camer van een ygelyk t'huys komste tot he| nasien en relaxeeren der goederen van de uyt India komende liiyden sullen wesen gecommitteerd en geauthoriseerd; werdende een ygelyk by desen wel cxpresselyk gcwaarscliouwd en bekent gemaekt tot derselver narigl en om sig voor schade te hoeden, dat in het Vaderland buyten de vertooninge van voorsz. autentycq extract, waer legens het aengebragte van een yder sal moeten werden geconfronteerd, geene largalie van eenige kisten off goederen sal geschieden, gelyk ook geene largalie ofte wedergifte sal geschieden van eenige kisten of andere goederen, die 'l sy ongeregistreerd en ongebrand, off Wel boven liet gestalueerde voor een ygelyk by geciteerde reglement, soo ten opsigle van het getal als een meerdere groole en volume van kisten en andere hagagie, sullen wesen aehgebragl; maer sullen alle sodanige kisten en goederen sonder hel minste onderscheid van personen, aan wien deselve souden mogen toebehooren, voor de generale Compagnie geconfisqueerl eri ten profyte van deselve gebenificeerl en verkogt werden. En om ook volgens de last en ordre. der hoog gem. Heeren Sevenlhicnen hy geciteerde haere missive van den 50 ~r' Oclober 1715. Ie weeren den overmatigen vervoer van parti culiere Instel goederen, waer onder geen kleene inorsserveii en verbode particuliere handelingen op het Vaderland syn ge pleegd, werd al verders hy desen aan alle en een ygelyk der rep'atrieerende personen, officieren en genieene, niemand uvi gesondert, wel expresselyk verboden eenige particuliere goe deren van personen, in India residerende en aldaer vorblyvendc> mede te voeren, 't sy om die in het Vaderland alleen te bestellen of wel op halve winst of andere conditien, hoedanig die soude
1742. J. THEDENS. 540 De klagten, door ons over hel bestellen vande gepermitteerde bestelkasjes van een voet in't vierkant 't sedert een geruymen lyd telkens, dog sonder vrucht gedaen, en het groff exces in het menigvuldig verleenen van permissie tol overmaking van deselve, in soo verre, dat'er schepen syn geweest, die elk ses groote kisten met sulke kasjes hebben ingeluid en sommige luyden, die alleen voor baer hoofd ses, thien, ja 10l twaelf toe sulke kisljes op eenmael hebben gehad, helgeene vvy niet andeis considereren dan te strecken tot voortsetting van den particulieren handel, en waer door de ruymen van 's Comp 9 schepen merkelyk werden belemmert en verkleyul en dus met sooveel te minder goederen voor de Comp" be laden, mitsgaders de menigvuldige beslel-goederen en presen ten, die thans overkomen, streckende al mede tot een merke lyk beswaer voor 's Comp' kostelyke bodems, hebben ons doen resolveren, ten eynde die diveryen selfs te prevenieeren en die excessen voor te komen en te stuyten, omme het eene sowel als hel ander af te schaffen; weshalve vvy UE. en verdere comptoiren, waer van de directe besendingen syu, gelasten geen permissie meer te verleenen tot het oversenden van die be stelkasjes, en voorts ordonneeren daervan aen alle en een iegelyk de nodige publicatie Ie laten doen, so op het hoofd- als verdere subalterne comptoiren in Indien; so als ook in gelyker voegen sal moeten geschieden, ten eynde niemand daervan ignorantie sa! kunnen pretenderen, te weten, dat niemand, wie hy sy, eenige goederen, selfs tot thee incluys, naer het vaderland sal vermogen af te senden om aldacr besteld Ie worden, aen wien het ook soude mogen wesen, niemand uytgesondert, op peene, dat de afsenders daervan contrarie dese onse ordres, ontdekt werdende, buyten qualiteyt en gagie sullen werden oponthoden. Dat degene, die in den aenstaende direct uyt China na't va derland retourneren, van daer niet sullen mogen mede brengen eenige syde stoffen, suilende alle deselve, die tegens dese onse ordres egter mogte werden aengebrairl. met alle heigene, waerin die gevonden sullen werden, ten prolyte van de Comp*
1742. J. THEDENS. 541 worden aengehouden en verkogt; dog daer en tegens hebben wy aeu 't voors. volk. direct uyt China repatrieereude, wel willen permitteren, so als hetselve gepermitteerd word mits desen, om in plaetse van een kist of kistje, gevuld met iyvvaten en syde stoffen, een ider na syn rang en qualileyl volgens hel reglement van 5 Octoher 17)7 gepermitteerd mede te mogen brengen, sodanige kist of kistje te mogen vullen alleen met thee of porceleyn, mitsgaders dat degene, die by 't voors. reglement syn gepermitteerd omeenige stukken lywaten of syde stoffen boven in haer gepermitteerde kist te leggen, die kist, in plaetse van gemelle lywaten en zyde stoffen, sullen mogen vullen alleenlyk met thee en por celeyn en anders niet. Sou is't, dat wy in opvolging en nakoming vande gemelle ordre onser heeren principalen, in rade van India op den 15™ September 1741 goed gevonden hebben dit placcaetdaer af te doen formeeren en daer by, niet alleen hel versenden van gepermitteerde bestel-kasjes na Nederland voorlaen af Ie schallen, maer ook een iegelyk sonder onderscheyd te inter diceeren en verbieden, gelyk scherpelyk werd verboden by desen, eenige goederen tol present, selvs tol thee incluys, mei de retourschepen na het vaderland af te senden om aldaer besteld Ie werden, aen wien het ook sonde mogen wesen, op peene, dal de afsenders dacrvan, ontdekt werdende, huylen qualiteyl en gagie na Nederland sullen werden versonden. Voorts, dat gene syde stoffen meer uyt China sullen mogen werden mede genomen door persoonen, over dat ryk repa lrieerende, raaer in stede ,au dien de plaels, die een iegelyk na syn rang en qualiteyl by bel reglement vanden \V" October 1717 gepermitteerd is mei lywaten en syde sloilen in een kist of kistje of wel eenige slucken boven in haer gepermitteerde kist mede Ie nemen, Ie mogen vullen alleen met thee en porceleyn, ;il mede op peene, dat soodanige syde stollen als legens dese ordre in Nederland mogten werden aengebragl, met hel gene, waerinne die bevonden werden, sullen worden aengehouden en ten profyte van d'E Coinp 1 ' verkogt.
1742. J. THEDENS. 542 2 Julij. bepaling, dat arak, van Batavia vervoerd, bij achterhaling ten behoeve van de Compagnie verbeurd zoude worden verklaard. Deze maatregel stond in verband met verhooging van den prijs, welken de Regering voor arak betaalde wegens de duurte van de suiker. 12 Julij. Bepaling, dal de dienaren der Compagnie op hunne verdiende maandgelden lijnwaden tegen markt prijs uit Compagnie's magazijnen konden verkrijgen. Te Batavia zoude die regeling, door Heeren XYII nen voor geschreven, in weiking treden mei 1 September 1742 >lo( »vermyding van alle confusien in de boeken", en overigens op alle kantoren, «alwaar soodanige verstreckinge plaats ..heeft." Aan de Winkeliers werd »ten hoogsten" aanbevolen «aan »de dienaren goede en deugsame lywaten af te geven na .hunne eygene verkiesing." Vroeger nam de Compagnie 50 pet. winst op de lijnwaden, welke hare dienaren, ingevolge het bepaalde op 9 Fchruarij 1677, in betaling ontvingen. »Meesten tyds" kregen dezen «ongewilde en onverkoopbare, »ja selfs voor haer onbruykbare goederen." De Winkeliers hielpen hen dikwerf aan contanten «door »bel aflrecken van ses stuyvers per ryxdaalder" (Res. H. R. 27 September 1746). 13 Julij. Bepaling, dal dv aanstelling van een ad interim Advocaat-/iseaat moest geschieden door den Raad van justitie Ie Batavia. Op last van Heeren XVIP ,CR had de Baad van justitie den Advocaat-liscaal, M r . (1 Phillips, geschorst, uil welke opdragt de Regering afleidde, dat die Raad ook bevoegd was een tijdelijken vervanger aan te stellen.
1?42. J. THEDENS. 543 14 Julij. Bekendmukiiiij, dat dr Huilen-reyenlen van hel Lazarus-huis Ie Batavia openlijk verantwoording hunner gestie zouden doen van 1 Julij 1741 tot uit. Junij 1742. 18 Julij. Verbod tegen sluik-handel met opium. Nademael d'Ed. heeren I)evvintliebl)eren ter vergadering vande Seventhienen binnen Amsterdam, by derselver g'eerde missive van den 28™ September 1741 met seer veel nadruk komen te doleeren en derselver uytterste misnoegen te betuygen over den hoe langer, hoe meer toenemenden, clandestinen aen breng van amphioen en sluyk-handel, die daerinne door parti culieren op een stoutmoedige wyse opentlyk werd gepleegt, ja selvs geconniveert en gefavoriseert door degene, die ampts halven verpligt syn sulks op de comptoiren van d'Ed. Comp e tol Cormandel, Mallebar, Souratta, Mallacca, etc. te beletten en legen te gaen, gelyk dan ook op een genoegsaein licentieuse wyse den voornoemde amphioen, soo door Engelse, Franse en Moorse, als met 's Compagnies scheepen en mindere vaer tuygen, selver uyt de directie van Bengale en van elders, ja selfs uyt Europa werd overgebragt na dese hoofdplaets, als ook na Java's Oost-, mitsgaders Sumatra's binnen West-cust en andere plaetsen meer, waer door d'E. Comp e in dien pre tieusen handel (welke alleen aen deselve is behorende) merke lyk werd geprejudiceerl en by verkoping alhier zeer groote schade toegebragl door de sobere advancen, die daerop werden liehaeld, niet tegenstaende de sware straffen, voor heen daer tegens by placcaeten gestalueert, soo is 't, dat wy, tegens dese so grofl en groot in swang gaende schadelykeonderkruyping van 's (lomp* handel in amphioen willende voorsien, na hel oogmerk ende begeerte van welgem. haer Ed. hoog agtbaere goedgevonden hebben daer op nadere ordre en swaerder straffen te statueeren en dienvolgende wel expresselyk te in terdiceeren, gelyk wy doen by desen, aen alle en een iegelyk, niet alleen den particulieren vervoer van amphioen met 's Coup' «■o andere scheeppn nf mindere vaertuygen uyt Europa, de directie van Bengale ot' eenig ander comptoir van de Comp e
1742 J. THEDENS. 544 na dese hoofdplaets dan wel elders, maer ook dies invoer en verkoop door eenige vreemde natie met hare scheepen en mindere vaertuygen alhier, op Java's Oostcust, Malacca of andere plaetsen vande E. Comp", o|» peene, dat wie bevonden sal werden voorlaen sicli aon sodaoigeji particulieren, vuylen morshandel in amphioen door oversending en vervoer, mits gaders kopen of verkopen, vergrepen en schuldig gemaekt, dan wel daeriime op eenigerhande wyse geparticipeert of de hand geleend te hebben, helsy hier, in Bengale of wel elders op eene van 'sComp s comptoiren, waer het ook soude mogen wesen, 'l sy te lande ol op de scheepen en minden; vaer tuygen, sonder eenige connivenlie, gratie of dissimulalie, van wal qualiteyl olie conditie hy ook zoude mogen wesen, ten exempel van anderen, hoven confiscatie van hare goederen, alsmede de particuliere scheepen en vaertuygen, daermede de voornoemde amphioen zal wesen vervoer! of aengebragt, aen lyff en leven sal werden gestraft na exigenlie van zaken; ende opdat den voois, vuylen morshandel des te heter hekend komc te geraken, so heioven wy den aenhrenger van dien, onder secrelesse van desselfs naem, niet alleen de waerde van een quarf uyl de portie van den officier, die de calange sal doen. van sodanigen particulieren amphioen, die door syn aengeven sal agterhaeld en geconfisqueerd weiden, maer ook bovendien een volkomen impunileit aen den selven, iugevalle hy sig aen meergemelte morshandel mede schuldig mogte hebben gemaekt; gelastende en beveelende dierhalven alle officieren, soo liscaels, bailliuw en landdrost hier ter stede, als de liscaels op de buyten comptoiren, daer op ten naauwkeurigste te lellen en reguard te slaen, mitsgaders dese onse ordre, gefondeerl en gereguleert op en na expresse bevoelen en intentie der heeren en meesters, ten rigoureusten uyl te voeren, nadien het intrest en welvaren vande maatschappy daer aen ten hoogsten is gelegen, en by nalatigheyd of versuym van dien tot stuyting en tegengang van dal quaed, daer voor selver aenspreekelyk sullen hlyven, atsoo wy dat voor den dienst en welstand van d'E. Comp* sodanig bevinden te behooren.
1?42. J. THEDENS. 545 ■ 35 2o Jnlij. bepaling, dat contra-geschenken van de Com- pagnie aan inlandsche Vorsten, enz. «vooral inkoops miei groter, maar zelfs eenigzinis klynder als Je ■ waarde der ontfangene èchenkagie" moesten zijn. 24 .lulij. Intrekking van den last oj) de Sequesters, verleend den 26 s,en April 17iÜ, nopens «letteren re- oquisitwiaal", enz. Deze intrekking geschiedde ingevolge last van Meeren XVII nen , vervat in hunne missive van 13 December 1741. Overeenkomstig de «outlc usantie" moesten Indische credi teuren hunne actie instellen ter Kamer, »van waar haar •debiteuren zyn uytgevaren, dau wel haar verzoek hy de »lvsl van authorisatie bekent stellen om de betaling vanhaar •agterwesen in India te erlangen", — helemmeringen, welke met opzet weiden gehandhaafd »lot stremminge van den •particulieren handel." Ook ten aanzien van insolvente boedels van burgers moest »na vorige gebruyken" worden gehandeld. Zie ook bij 19 Julij 1714. (i Augustus. Verbod voor de buiten-bezittingen leden van politieke raden, zonder speciale vergunning van de Hooge Regering, naar Batavia ie overlossen." 13 Augustus. Last op de buiten-kantoren «aan vreemde «Europeese schepen of de zodanige, die men daar »voor houden moei ('), zo veel geriefelykheyt niet ie belonen, maar daar en tegen haar, zo veel mogelyk, «zonder haar egter een openbare aanslood Ie geven, «ti' detourneeren en afkeerig ie maken om wederom «te kinnen." l'l s - n-aren Eirrdpesche schepen onder «Moorse" vlaggen verschenen.
1742. J. THEDENS. 546 14 Augustus. Bepaling, dat te Batavia hel ijken van malen, en gewigten, aan Chinezen toebehoorende, in de zuider voorstad moest geschieden. Het ijken gebeurde anders in het stadhuis; maar de Re gering was bevreesd «zodanig een groot getal Chineesen" tol liet ijken hunner maten en gewigten binnen de stad toe te laten. 28 Augustus. Bepaling, dat de in 1742 uit Nederland uilgezonden militaire officieren onder een verband van 10 jaren — de heen- en terug-reis niet medegerekend — dienden : bij bevordering 10l kolonel gedurende minstens 5 jaren als zoodanig zouden moeien fungeren; en nimmer in eenige «politicque bedieningh" zouden mogen woeden gebruikt. Dit voorschrift is afkomstig van Heeren XVII" 1 '" 28 Augustus Bepaling, dal niemand tol eenige betrek king mogt worden aangesteld dan de zoodanige, welke hij oin perzoon' kon vwaarneemen en bedienen." Heeren XVII nen werden 10l het vaststellen dezer bepaling genoopt, omdat zij ontdekt badden, dat een gezaghebber aan de Kaap de goede hoop zijn driejarig zoontje tot «jong as «sistent" bad benoemd, wiens maandgelden intusschen op geloopen waren tot een bedrag van f 1096. -, en dal «zulke "aanstellingen, zo ge/.egt word, in Indien en specialyk op de obuilen-comptoiren in practyk zouden weesen." Hij, die «wegens zyn jonkheid" eenige betrekking niet kon waarnemen, moest ontslagen worden en zijne maandgelden aan de Compagnie teruggeven. In de monster-rollen en soldij-boeken moest van elk nieuw aangesteld Compagnie's dienaar de ouderdom vermeld worden.
1742. J. THEDENS. 547 4 September. Bepaling, dat aan Compagnie'B scheepsvolk ter reede Batavia wekelijks zonden worden verstrekt twee «zo genoemde hagjes vlees of spek, bedragende »!'/, tt.' voor ieder man."' Tol de gevolgen van den Chineschen opstand behoorde o. a„ dat «alle eetwaren zeer duur waren geworden en zelfs •zodanig, dat daar den gemeeneu man in voorgaande tyden •zeer gereed voor een gering geld by de Cliineesen haar • genoegen in 'tspysigen konden erlangen, als nu wel de • helfle meer mocsl.cn besleeden; en wel voornamentlyk op •de rheede, alwaar men voor desen gewoon was tol elk • schip een vaste, zogenaamde bierrnaat of wel prpvisie •praauw te hebben, dal zeer lot gericl van bel volk was • strekkende, en nu op zyn best één van die provisie-bren »gers voor twee a drie scheepen gevonden werd." 4 September. Artikel-brie/. Aangezien niet minder dan 29 artikelen van dit document woordelijk dezellde zijn als even zoovele artikelen van den op 8 Maart 1638 afgekondigden Artikel-brief (deel 11, bl. 253 vlg.), is het onnoodig voorgekomen den Artikel-brief van 1742 in zijn geheel op Ie nemen. Uieronder volgen derhalve slechts die artikelen, welke nieuw of belangrijk gewijzigd zijn, vergezeld van eenc opgave der varianten tusschen beide Artikel-brieven. EERSTK TITEL. \ uu de overigheid, haar authoriteit, en wat gehoorzaamheid een teder aan haar schuldig is. 1. Alsoo by Bewindhebbereu van de O. 1. Compagnie, uil krachte van bet oclroy, ten meesten nutte en voordeel van deselve, achtervolgens de successive instructien en ordonnantien
1742. J. THEDENS. 548 op het stuk van de regeeringe in Indien, goedgevonden is, dat liet hoogste bestuur van saeken dacr te lande sal moeten resideeren in de persoonen van den Gouverneur Generael en de Raeden van Indien, soo sal een iegelyk, van wat rang of conditie hy sy, in of buiten den dienst van de Compagnie na Indien navigeerende of aldaer onder bet ressort van de Compagnie remoreerende, den voornoemden Gouverneur Gene rael en Raeden van Indien moeten erkennen voor baere wettige overighcid, deselve dacr voor respecteeren, gebouw en getrouw syn, mitsgaders baere beveelen gehoorsaemen, bet sy de geene, die sicb thans in gemelde functie bevinden, of na decsen in baere plaelsen mochten worden gesurrogeert. 2. Op de scheepen van de Compagnie sullen alle onder officieren en gemeenen, soo van de militie als zeevaért, baere opperofficieren en deese haeren Capitein, Schipper of wie ook op bel selve gezach voeren mochte, mitsgaders de op perhoofden der scheepen weeder aen haeren commandeur of bevelhebber getrouw en onderdaenig syn, een ieder in de diensten, waer in hy is gesteld, sonder daer van af te vvyken in eeniger maniere. 3. Het daegelyksche bestuur van schip en volk alsins competeerende aen den Capitein, Schipper of wie daer op het commando voert, soo sal nochtans, in bel stellen van de courssen, dooi- deselve, wanneer een schip sieh alleen bevind, worden ingenoomen bet sentiment van baere licutenanls en stuurlieden en met liaer dienaengaende worden beraemt en vastgesteld, wat. ten meesten dienste van de Compagnie en tol vorderinge van de reise word gerequireerl. 4. Doch hier in mei den andereu niet kunnende accor deeren of ook builen des den Capitein, Schipper of wie het commando heeft, sulks geraeden vindende, soo sal daer over worden geoordeelt in den vollen scheepsraed, hy de meeste stemmen. 5. De gemelde scheepsraad sal moeten decideeren alle saeken, die extraordinair syn en buyten het ordinaire bestuur van bel schip bebooren, in soo verre deselve van eenige aan-
1742. J. THEDENS. 549 geleegentheid mochten weeseti, sóo wel belangende de equi pagie als passagiers, mitsgaders de vermindering of vermeer den nge der randcoenen, hel aandoen van eenige verversch plaetseo, de lyd, die men aldaer vertoeven sal, en wat verder op de reise komt voor Ie vallen. 6. De voorsz. scheepsraad sal weesen geconiponeert uil den Capitein, Schipper of Gezagvoerder als pnesident, den oudsten lieutenant, den onderkoopman of assistent, den tweeden of jongsten lieulenanl en den opperstuurman, doch op scheepen, waer op geen lieutenants vaeren, na den gezagvoerder als president, den onderkoopman of assistent, den opperstuurman, den onderstuurman, neevens den hooghootsman, en dus in heide gevallen altoos uit vyf persoonen, hy dewelke alle domes ticque saekeu, hel schip en de huishoudinge concerneerende, linalyk sullen worden gelermineert. 7. Edoch, ingevalle meer scheepen sich hevinden onder eene vlagge of in een esquadre, sal de voorsz. scheepsraad geen plaets hebben, dan in soo verre den commandeur of bevelhebber goedvinden mocbte de saeken domesticq op ieder bodem te hielen afdoen, alsoo men wel exjtresselyk begeert, dal alsdan noopens alle voorvallen van importantie rapport sal worden gedaen aan den voorsz. bevelhebber of hoofd van hel esquadre, dewelke men verstaat, dat hy combinatie van eenige scheepen deezer maatschappye altoos sal worden ge denomineert. 8. En. hv allyvigheid van soodanigen Commandeur of Chef d'Escadre, sal den oudsten Capitein en, hy ontslentenisse van deselve, den oudsten schipper na baere actens het commando over hel esquader moeten voeren en daer voor alsints erkent Worden door de overheeden van de overige scheepen, alles op poene van arbitraire correctie. 9. Aen het voorsz. hoofd van het esquadre sal het ver volgens slaan den hreeden raad der scheepen soo dikmaels te beroepen, als hy oirbaer sal vinden, in dewelke, wanneer vvl of meer scheepen hy den anderen seylen, niemand sessie «al hebben (behalve den Commandeur of Bevelhebber, die daer
1714. C. VAN SWOLL. 55 'i wesen; suilende alle sodanige particuliere goederen by a gterhalinge, soo wel in hel Vaderland als hier te lande, werden aengehouden en ten profyte van d'E. Comp. verbeurd v erklaerd, mitsgaders de aennemers of overbrengers en lic sielders van dien. waer onder deselve sullen bevonden werden, derwegen moeten respondeeren en gestraft werden na gelc jfentheyt en bevindinge van saecken. Suilende een ygelyk, hier Ie lande geseten en verblyvende, die genegen sal wesen aan syne nabestaende vrunden of goede kennissen tol onderhoudinge van onderlinge vrundschap te sen den een gering present van een Besje, casje ol packje, nit'l inngen doen dan na verkregen consent in Raade van India, daer sulx versogl sal moeien werden; en sullen de geeue, die sulks op haer versoek sal wesen toegestaen, alle sodanige Besjens, casjens of packjens (waar aff geene, 'l sy casjens, packjeus of flessen, sullen mogen excederen de groote van een rynlandse voet van twaalf duymen in hel vierkant) met en nevens het daer loe verkregen consenl moeien brengen en overleveren aan de gecommitteerden binnen hel suyeker packhuys, hier voren gem:, omme by haer overgenomen en aengetekent te werden, van wien hel komt en aan wien hel gesonden werd, voorts op een generale lyslc gebragt, mitsgaders genombert en gemerckl ofte gebrant ie werden mei het merk van d'E. Compagnie, soo als hier voren van de kisten en bagagie der lepatrieerende luyden is geordonneert, en waer na dan sodanige casjens, packjens of Besjens by den anderen in bestel kislen, «assen of vaten sullen werden gepackl en nevens de specifi catie van dier inhout aeu de respective scheepen besteld en, op hel cognoscement der scheepen gebragt synde, na bet Va derland voorlgesonden sullen werden, met de vereysteaddresse aen de respective dameren, om de uytkeringh daer van aldaer ie laten geschieden aen de geene. die daer toe geregtigt sullen svu: konnende een ygelyk sig gewaerschouwl en versckerl houden, dal alles, dat op een andere wyse en huylen voorsz. lyste, ;ils ook van een meerdere-groote, als hier voren genoteerd stael, namenllyk een rynlandse voel in het vierkant voorider
1742. J. THEDENS. 550 in presideeren sal) dan de Capiteinen, Schippers of Gezag voerders van de scheepen, neevens den eersten lieutenant en onderkoopman of boekhouder van het commandeurs schip, die tclFcns de penne sal moeten voeren; doch minder als vyf scheepen by den anderen geconvinceert seylende, soo sullen, neevens de gezagvoerders van de scheepen, noch soo vcele andere van de eerste officieren derselver daer in worden heroepen, dat sy ten minsten, met den commandeur of be velhebber, een aantal van seven persoonen kooinen uit te maeken; en sal den commandeur of bevelhebber, by gelyk heid van stemmen, uügenoonien in saeken van justitie, een duhhelde stem hebhen. 10. En op dal alle disordre gevveert en goede justitie op de scheepen geadminislreert worde, soo sal den voorsz. breeden raed en, by ontstentenisse van denselve, den scheeps raed van ieder bodem macht hebben en gehouden syn over alle civile en kleine misbruiken recht Ie doen, achtervolgens de ordres, in deesen gestatueert, en voorts na de gemeene wetten. 11. En sullen de bysondere instructien en ordres, dié den gemelden breeden- of ook den scbeepsraed, ilem de bevel hebbers der vlooten of hoofden der esquadres of ook de Capiteinen, Schippers en andere Gezagvoerders der scheepen, soo wel van Bewindhebbercn hier te lande, als van Generael en llaeden, of die van haercnlwcegen het gezag aen eenig gouvernement of comptoir in Indien koomen te voeren en daer toe gerechtigt syn, worden meedegegeeven, by haarlui den moeten worden geobsorveort, als of deselve in deesen waerc gcinsereerl. 12. De voorsz. breeden raed en, by ontstentenisse van dien, de scbeepsraed sal ook macht hebben en gehouden syn alle capitaele- of halssaeken, op de scheepen voorvallende, te berichten, uitgesondert in gevallen van vecle duisterheid of die uitstel lyden kunnen, in welke beide gevallen deselve alleenlyk infoimalien sullen behoeven te neemen en de delinquanten vervolgens met de stukken ten luieren lasten kunnen overgeevcn (wanneer de misdaed op de uitreise is
1742. J. THEDENS. 551 gepleegt of op de reise in Indien) aen de plaetse, werwaerds sy gedestineert syn, om aldaer door den fiscacl te worden berecht voor den ordinairen rechter: en, ingevalle liet delict is begaen op de weederomreise, sondcr onder wech te syn berecht, aen den Hove van Holland. 1"). Welverstaende, dat onder de voorschreeve geëxcipi eerde gevallen niet sullen moeien begreepen syn conspiratien of andere notoire halssaeken, in de uit- of weederomreise of op de reisen in Indien op de scheepen voorvallende, dewelke integendeel, na genooinene informatien, door den iiscael van de vloot of die by onlslenlenisse van denselven daer toe sal worden benoemt, voor gemelden brceden- of scheepsraed daedelyk berecht en geëxeculcert sullen worden, tol behoud van goede ordre. 14. Eu sal in capitaele- of halssaeken, wanneer een schip alleen vaert, by bet voorwaerds benoemde vyftal, den scheeps raed uilmaekende, in cas sich een Gapitein, twee Lieutenants, den Onderkoopman of Assistent en den Opperstuurman daer in bevinden, noch worden bygevoegt den Commandeur van de sol daelen en hoogbootsman; doch het voornoemde vyftal uit den Schipper, Onderkoopman of Assistent, neevens den Opper- en Ondérstuurman, item den hoogbootsman bestaende, soo sullen deselve worden bygevoegt den Commandeur van de soldaten en Derdewaek, op dat alles, wat tot de crimineele justitie behoord, door niet minder dan zeven leden worde berecht en afgedaen. 15. De Capkeios, Schippers ol Gezagvoerders van de scheepen sullen goede ordre op deselve moeten houden en eene exacte discipline daer op doen observeeren, om alle disordres en muyleryen van het volck te beletten; en soo wie eenige conspiratie of voorgenoome muyterye ontdekt en aen den dach brengt, indien by meede daeraen schuldig is, sal vry van straffe weesen en noch twintig ryksdaelders daerenboven tot een praeniie genieten; en, by aldien hy aen deselve conspiratie geen deel heeft, met vyflig ryksdaelders vereert en daerenboven by de eerste vacature na syne be quaemheid geavanceerl worden, het welke niet minder in
1742. J. THEDENS. 552 de fortressen en op de comploiren van de Compagnie als op de scheepen plaets hebben sal. TWEEDE TITEL. Van de Godsdienst, Predikanten en Ziekentroosters. 16 = Artikel-brief 1658, art. 15. 17 = art. 16 (»en de vermaender", lees: ziekentrooster of voorleezer). 18. Den Gapitein, Schipper of Gezagvoerder van hel schip sal wel sorge hebben Ie draegen, dat alle morgen en avond (het weer en de geleegentheid des tyds sulks eenigsins toe laetende) de ordinaire gebeeden en voorleesinge gedaen en de Naeme des Heeren aengeroepen worde, het sy hy den Predi kant, Proponent of Ziekentrooster, die sich op hel schip bevinden of, by ontstentenisse van denselven, door den geenen, die daer toe de noodige bequaemheid hebben en door ge melde Gapitein, Schipper of Gezagvoerder geordonneert wor den mochten; en sal alsdan ook een ieder van hel volk, beide officieren en gemeenen, sich moeten schikken om hel selve met eerbiedigheid Ie hooren en hy te woonen. 19 en 20 = art. 18 en 19. DERDE TITEL. Ordre, die men in en op de scheepen in verscheide opstokten houden sal, en andere saeken meer. 21. Geene nieuwe en onnoodige timmeragien sullen op de scheepen van de Compagnie moogen gedaen worden, doch de timmerlieden, op deselve bescheiden, sullen gehouden syn daer aen alle het noodige te timmeren, deselve te calfaelen en dicht te honden en alles aen deselve te repareeren, wat eenigzins moogelyk sal syn, op poene, dat, soo door haer nalaetigheid denselven of de daer in gelaedene goederen eenige schaede overquaemen of, soo hier aen land als 10l Batavia
1742. J. THEDENS. 553 of op de comptoiren, werwaerds gedestineert syn, iels aen deselve moest getimmer) worden, het geene sy in zee hadden kunnen doen, dat alle het selve haer op reekeninge sal winden gesteld; oversulks ook de hooiden der scheepen ver plicht syn haer daer toe te houden, op poene als vooren. 22. Van alle het geene op de reise komt voor Ie vallen en éenige opmerking verdienl en specialyk van het gebruiken van hel looi om Ie weeten de diepte van het water, van de courssen, die beraeml en geseyld syn. mitsgaders in welker voegen men de reise volbrachl beeft, sal den Capitein niet syne lieutenants, te saemen of wel ieder in het bysonder, mitsgaders den Schipper of Gesagvoerder en de Opper- en Onderstuurlieden, ieder apart, goede aen teekeninge moeien houden, om tot Batavia aen de ordre van Generael en Raeden of wel hier Ie lande aen die van Bewindhebberen te worden overgegeven en geëxamineert, soo sy dal goedvinden; doch den Capitein, Schipper of Gesagvoer der sal daerenboven noch gehouden syn, t'syner verschyninge tot Batavia of hier Ie hinde, uit syn voois, journael te for ineereu een korl rappor! in scriplis en het selve aen Generael en Raeden of aen Bewindhebberen over te geeven, om daer uil in het korte te kunnen weeten, wat op de reise voor gevallen is, sullende op scheepen, die na plaetsen van negotie gedestineert syn, daer geen etablissementen van de Compagnie gevonden worden, en haer handel sell's dryven, de koopluiden, onderkoopluiden of minder commisen gehouden syn daer van ook op sich sells de noodige aenteekeninge en reekeninge Ie houden, soo als haer alsdan sal worden gelast: alles op poene van ses maenden gagie voor de geene. die daer in nalactig gevonden worden: suilende de chirurgyns in gelyker voegen gehouden weesen, van het geene omtrenl haere diensten voor valt, aenteekeninge Ie houden en rapporl te doen, op peene als vooren. 17) Niemand sal vermoogen hier Ie lande op de uil reise of nok op de weederomreise en in Oostindien, sonder consent van Bewindhebberen, van den Gouverneur Generael en Raeden
1742. J. THEDENS. 554 van Indien ol van baere respective gecommitteerden*, eeiiige kislen, tonnen of onnoodige bagagie scheep te brengen; en andere of meerder tonnen, kisten of vaeten, &c. sonder con sent als vooren overbrengende, sullen deselve, met alle bet geene daer in bevonden word, ten profyte van de Compagnie aengeslaegen en ipso jure geconfisqueerl worden en blyvcn sonder eem'ge excuse, conniventie of Ggure van proces. En ingevalle in de voorsz., met of sonder consent overge bracht wordende I (innen, kisten ol vaeten, &c. bevonden wierden eenige ongepermitteerde goederen of waeren, sullen niel alleen deselve, maer ook alle de verdere geconsenteerde kisten, tonnen, vaeten en bagagie, in voegen als vooren, ten profyte van de Compagnie aengeslaegen en geconfisqueert worden en blyven. 24. En op dat hier aen des Ie minder infractie gegeeven worde, soo word by deesen niet alleen alle luiden, onder de gehoorsaemheid van de Compagnie in Indien woonende, wel cxpresselyk geinterdiceerl eenige waeren, stollen of producten des lands, tot negotie dienende en aen de Compagnie priva live beboorende, onder de naem van bestelgoed of tot onder houdinge van vriendschap en kennisse of op wat pretexl bel nok soude moogen syn, meer dan by Bewinthebberen aen baer gepermittecrl is, met de scheepen van de Compagnie herwaerds over te senden, op poene van ipso jure deselve (en profyte van de Compagnie te confisqueeren en viermael de waerde van dien daerenboven lot een boete voor den versender, Ie verdeelen een derde voor den aenbrenger, een derde voor den geene, die de calange doen sal, en hel andere derde voor den armen van de plaetse, daer bet cas komt voor te vallen: maer word ook cxpresselyk geinterdiceerl aen alle overheeden van de scheepen, en generalyk die met deselve vaeren, alsulke goederen meede te neemen of te beslellen, op poene vandae delyke confiscatie haerer eigene en gepermitteerde goederen en van de maendgelden, op de reise verdient, en voor de officiers daerenboven noch cassatie en inhabiliteit om de Com pagnie ooit weeder te kunnen dienen.
1742. J'. THEDENS. 555 25. De Capiteins, Schippers en andere Gezaghebbers op de scheepen sullen wel sorge moeten draegen, dal geene scheepen, schuiten of volk huilen haere voorkennisse aen boord koonien en sulks ook in het geheel, soo veel moogelyk, hebben te me nageeren, alsoo sy voor alle het geene (hier uil komt te resul teeren, strydig met deese ordres, selfs aenspraekelyk sullen syn; on vooral sullen sy moeten waekcn tegens alle inorsse ryen en verhooden handel met haere scheepelingen, op poene van daedelyke confiscatie haerer goederen en maendgelden, mitsgaders cassatie en inhabiUteit, na beviuding van saeken, staende het vry om daer toe soodanige ordres aen hoord te stellen, als sy vermeenen sullen de seekersle en beste Ie syn om haer daer tegens te precaveeren; en soo wie hier in synen Capitein, Schipper of Gezagvoerder niet hehulpsaem of ge hoorsaem mochte weesen, sa! aen den lyve strafbaer syn en daerenboven noch daèdelyk verbeuren syne gepermitteerde bagagien en alle de maendgelden, op de reise verdient, met alle hel geene hy verder by de Compagnie te goed of te pre lendeeren hebben mochte. En soo wie eenige geslookene goederen, het sy die uit hel schip gegaen of daer in gebracht syn, komt te ontdekken en aen te geeven, sal niet alleen vry syn van straffe, soo hy selfs daer inne getrampeert heelt, en syn aendeel daer van genieten als aenbrenger, maer ook noch daerenboven toteene vereeringe hebben vyftig guldens; doch, indien hy daer aen niet participeert en hot selveaenbrengt, honderd guldens boven syn aendeel en daerenboven gerecompenseert worden met avanceinent na merite; wordende 'slands oorlogscheepen, die op de retourvloot kruissen en deselve 10l voor de havens deeser landen convoyeeren moeten, by deesen wel expresselyk gelast daer op naeuwkeurig te letten, met qualificatie en ordre om selfs de scheepen van de Compagnie, wanneer onder haer esqaadre gekomen syn, tussendeks te visiteeren en de par ticuliere, ongebrande en ongepermitteerde goederen, die sy daer in vinden, eer deselve noch binnen gaets koomen, daer uit te lichten en op haer schip, behoorlyk geinventariseert, over te.
1742. J. THEDENS. 556 neeruen; laetende copie van den inventaris in handen der over beeden van het schip, uit liet welke de goederen syn aenge haelt, mitsgaders met haere binnenkomste aen Bewindhebberen over te geeven, dewelke de voorsz. goederen met die van de Compagnie verkoopen en vervolgens twee derde van liet be draegen van dien in contanten gelde den Capitein van bet oorlogschip toeleggen sullen, die de aenhaeling heeft gedaen; en sullen de Capiteins, Schippers ol' Gezaghebbers der voorsz. Ooslindische retourscheepen de voornoemde visitatie der oorlog scheepen niet alleen moeten gedoogen, maer selfs ook luier daer in de hehulpsaeme hand hebben te bieden, op poene van arbitraire straffen, en ten dien einde de brandrollen van de gepermitteerde goederen, vvaer van hunlieden dubbelde, open en onverseegelt, sullen moeien meedegeeven worden, aen de Capiteinen van deselve oorlogscheepen (des begeerende) ter hand stellen. Ook sullen de Officiers van de scheepen van de Compagnie, wanneer de Bewindhebberen sulks begeeren, gehouden syn op deselve, ook na haer binnenvallen, noch te continueeren, tot dat ontbieden syn, mitsgaders de Stuurlieden en Deks officiers op de losvaerluigcii als gezaghebbers moeten vaeren, een ieder voor het schip, daer op hy bescheiden is, 10l dat de goederen beboorlyk uit de scheepen aen land syn gebracht, genielende daer voor, boven haere voorlloopcnde maendgelden, zodanige douceurs als Bewindhebberen haer sullen toeleggen, op poene, dat wie daer omtrent onwillig is, sal verbeu ren alle douceurs, door de Compagnie aen de olliciers toe gelegt. En sullen de voorsz. Officiers wel sorge hebben te draegen, dat van de voorsz. goederen niets worde ontvreemt, en ten dien einde niet alleen op het volk, dat haer by de onllossinge assisteert, goede acht hebben te geeven (alsoo men verslael, dat deselve, schoon ook van land daer op syn besleld, even en in gelyker voegen als hel overige scheepsvolk selfs, de Officiers gehoorsaemen, op poene van aen den lyve en selfs, na bevinding van saeken, mei de dood daer over gestraft te
1742. J THEDENS. 557 worden), maer ook vooral dienen Ie beletten hel aen boord koomen van eenige lichters of andere vaerluigen, niet quali- Bcatie om de insolentien der geener, die snlks tegens haeren wille onderneemen mochten, mei geweld tegen Ie gaen en «lic sell's des noods door haer kanon en schietgeweer daer van af Ie bonden, sonder voor de gevolgen, die daer uit resulfeeren, aenspraekelyk te syn, welke qualificatie ook sullen hebbende geene, die mei 's Compagnies goederen na land vaeren, om, na dal behoorlyk hebben gewaerschoawt en verbnoden sulks niet Ie doen, op de geene, die tegens hacre wille aen boord wil koomen, vry vuur te geeven en deselve soodanig af Ie weeren, als sy best kunnen, sonder daer over al meede aen spraekelyk te syn. Maer die eenige goederen, by ontlossinge der scheepen des niet Ie min uil de ruimen ol' onder den wech of wel by ontlossinge der vaerluigen aen de wal gestoolen wordende, komt aen te geeven, sal boven de impuniteit, indien by selfs daer in geparticipeert heelt, honderd guldens en, soo hy daer aen onschuldig is en het selve ontdekt, twee honderd guldens tot eene remuneratie genieten en daerenboven bc vordert worden na merite. 26. De scheepen van de Compagnie sullen haere rcise behoorlyk moeten vervorderen van de plaelse haerer depêche tol die van haere destinatie sonder tusschen beiden eenige andere Ie mogen aenloopen dan by noodsaekelykheid, waervan altoos duidelyk by de journalen en resolutien van den Breeden of Scheepsraad sal moeien blyken, op poene vande kosten, aen soodanige plaetsen gedaen, te moeten vergoeden en verbeurte vande maendgelden, op die reize verdient; maer, soo door fortuin van weer of wind het quam Ie gebeuren, dal de scheepen, gedeslineerl na het eene quartier of haven, genood saekl wierden binnen te loopen in een andere quartier of haven, als, hy roorbeell, die van Amsterdam ol' bel Noorder Quartier in Zeeland of op de Maaze of die van Zeeland in een haven van Holland of die van de Maaze in Texel ol in Zeeland, in soodanigen geval sullen de scbeeps overheeden
1742. J. THEDENS. 558 Eu al hel volk, op het schip hescheyden, op ordre van Bewïnt hebberen van de Kamer, daer het schip t'huis behoord, hetselve over /.ee derwaerls hebben te brengen, op verbeurte van alle baere mecdegebrachlc goederen, doucenrs en te goed hebbende gagien, soo hierin onwillig of nalaetig mochten hebben geweest, ten profyte van de Compagnie, en in cas van opeubaere weeder spannigheid op iyfstraffe, na vereysch van saeken. 27. De Overbeeden van de scheepen sullen gehouden syn baere equipagiegoederen behoorlyk te menageeren en gaede te slaen, mitsgaders van het verbruikte pertinente notitie te houden en het restant t'elken reise aen de respectivc c<[iii pagiemeesters over te geevcn, in dier voegen als men goed vinden sal dal te reguleeren; en soo wie eenige equipagie goederen t'synen profyte heeft vervreemt of beslaen niochte ecnigc daervan te verknopen, sal aen den lyve daerover straf baar syn. Ook sullen de Overbeeden van de gemelde scheepen niemand met deselve moogen overvoeren sonder permissie van de regeering der plaelse, van dewelke sy afvaeren, noch ook eenige slaven tot negotie daerop moogen meedeneemen, op poene van arbitrale correctie. 28 = art. 27 («uylgesonderl de Schippers," lees: uilge zondert de Zeecapiteins, Schippers). 29. Alle degecne, die voor de expiratie van hun verbonden tyd, sonder consent van Generael en Raedon, uil Indien over koomen, sullen als wegloopers aengemerkl worden en dien volgende boven de straffe, daertoe slaende, verbeuren alle baere maendgelden en wal sy verders by de Compagnie te goed mochten hebben, ten profyte vande Compagnie; gclyk moede niemand, ook na de expiratie van syn verband, uit Indien sal moogen vertrekken sonder al sulken consent, op verbeurte als boven; en soo wie alsulke wegloopers en vcrsteekelingen in de scheepen van de Compagnie ontdekt en niet aengceft ter eerste plaelse, daer hy onder de jurisdictie van de Compagnie komt aen te landen, of wel, indien deselve eerst lusschen Cabo de goede Hoop en Nederland mochten ontdekl worden, by syne
1742. J. THEDENS, 559 biunenkomsle aen Bewinthebberen, sal boven de verbeurte van syne maendgeblen noch gestraft worden met cassatie, depor temen l en inbabilileit na bevinding. ,>0 = art. 29, aan het slot waarvan toegevoegd is: soo als insgelyks geene onderdaenen o!' ingeseetenen van desen slaat en specialyk geen zeevarende luiden liaer sullen inoogen begeeven in dienst van andere vreemde ol' buitenlandse Compagnien, betsy in Europa ol' in Indien, ol' in dienst van soodanige Compagnien continueren, op poene, in de placcaten daer tegens uitgedrukt. 7, l = art. r>o. 52. En op dal een iegelyk des Ie beter 10l syn plicht ge houden worde, sullen Itcwindhchheren bevoegt syn alle, die in eed en dienst van de Compagnie in Indien syn, van de eerste tot de laetste, niemand uylgesonderl, belsy binnen ol' builen bun verbonden lyd l'buis te ontbieden en Gouverneur Gcnerael en liaeden deselve na bun huis moogen senden, sonder dal deselve reeden van hun getlaen opontbod sullen gehouden syn in rechten ol daer builen te geeven; alleen in gevalle by het opontbod ol' opsending is gevoegt eenige infameerende reeden van dien of wel stilstand van cpialiteit en gagie, sal het aen den opontbodene vryslaen op syn retour sicb (e addresseeren aen de justitie en aldaer actie Ie inslitueeren, alwaer de Compagnie gehouden syn sal des weegens te rechte te slaen: onder stilstand van qualileit en gagie word echter niet begreepen, dal de opontbodene ol' overgesondene sonde moeten hebben eenig officie, veel min commando op ol' over de relourvlool, of de faculteit om seeker getal kisten niet sicb over te brengen, als wacr omtrent llewindhebberen en Gouverneur Generael en Haeden respect ivclyk sullen mogen disponeeren, sonder gehouden te syn daer van reeden te geven in rechten of daer buiten. 7>7,. Soo wie by den vyand overloopt, sal met den dood gestraft worden en alle syne goederen en inaendgelden ver beuren, sullende ten opsichte van hel wechloopen na andere, geen vyanden svnde. worden nagekoomen en geobserveert de
1714. C. VAN SWOLL. 56 casje, packje of llesje bevonden werd, niet gelargeert. maar aangehouden en ten profyte van d'E. Compagnie verkogt sal werden. En opdat, hel geene voorsz. is te beier agtervolgt en na gekomen mag werden, soo werd den Waler-fiscael l)y desen ernstelyk gelast en bevoolen. soo in persoon als door syne bedientens. naauw reguard Ie nemen en te doen nemen, dat geene kisten of andere goederen binnen de retourschepen werden gebragl. veel min overgenomen, 't sy voor bagagie der repa trieerende luyden of om Ie bestellen, als die na de vooren staende ordre door de bier voorgemeltc geconimitteerdens ge sien, geannoteerd en met 's Comp. merk getekent en gebrant sullen syn: mitsgaders legens alle andere by agterhalinge ende ontdeckiuge syn ampt en pligt Ie betraglen, navolgens den teneur cu vereysch fler placcaten, gelyk wy verstaen, dat ook de schippers en alle andere officieren op de respective retour scheepen en insonderheyd de wagt hebbende stuurluyden en hoogbootsluyden, mede sullen moeten loesien en sorge dragen, dat geene andere dan invoegen voor mei I gemerkte en gebrande goederen en die de gestelde maat niel exedeeren, in 's Comp. retourschepen werden overgenomen, op peene, dat, anders be vonden wordende, 't sy tot eygen profyt of by oogluykinge voor andere, daer voor sullen moeten verantwoorden en straf baar zyn. 'I sy met deporlemenl of andersints na gelegent heyd en exigentie van zaaken, dewyl wy de agtervolginge van 't geene voorsz. is, tot welweseu van de generale Comp. en behoud van hare kostelyke retourschepen bevinden noodig Ie wesen en Ie behooren, en dit alles onvermindert het geene by voorgaende ordres en placaten tegens bet dryven van par ticulieren handel ende hel mede voeren van particuliere coop manschappen voor sig sclven ofte voor anderen gestatueert ende g'ordonneert geworden is." Dit stuk is in druk uitgegeven. o Oclober. Vernieuwing van het plakaat run 7 JSovem ber 1712. houdende voorschriften voor repatriérenden,
1742. J. THEDENS. 560 rapitulatien, diesweegens mei andere Europese of inlandse natiën in Indien reeds gemaekl of noch te maeken. 34. Een iegelyk, die sich by de Compagnie heelt laten aenneemen en ten bewysen van dien eenig maendgeld ont vangen heeft, sal gehouden syn dien dienst in eigener per soon ie volbrengen; en sim» wie mei hel voors. maendgeld wechloopt, sal aen den lyve gestraft worden en het ontfangen dubbelt moeten restilueeren; doch, eene anderen in de plaets stellende, sal degeeue, die op een vreemde naem pf voor oen ander zich lael suborneeren en aen boord komt om met hel schip te vaeren, sonder selfs in persoon daer op aengenomen te syn, drie jaeren de Compagnie voor de kost alleen moeten dienen, en de pleeger van het bedrog sal daerenboven aen den lyve strafbaer syn. VIERDE TITEL. Van <len ingang en vervul/lach. mitsgaeders betaelinge der macndgeldcn en hypotheecquen derselve. 35 = art. 34. 36. Omlrait de betaelinge der maendgelden in Indien sal moeten blyven subsisteren de methode, lot hier toe gehouden, en sullen dienvolgende geene afgeslooten en afgegeeven reecke ningen nroogen ingetrokken en, na dat de soldye boeken reeds na Nederland versonden syn, in Indien afbetaeld moogen worden, sonder prealabel consent van de Kamer, by dewelke de voors soldye reekening loopt, en vooral niel van de geene, die in Indien kooinen ie sterven. 37. Doch op dal de dienaeren van de Compagnie aen haere besoldinge inmiddels eenige subsistenlie moogen vinden, sou sullen alle de geene, die noch in haer eerste verband dienen, driemael des jaers, Telkens wanneer sy niet tequaed staen, twee en, te quaed staende, ecu maend gagie by de Compagnie kunnen ontfangen, waer voor sv op haere reeke ninge sullen worden belast, excepl de geene, die inmiddels
1742. J. THEDENS. 561 PEEL IV. 36 mochten koomen te trouwen en op haere reekeninge niet te quacd staen, dewelke niet alle andere, die liaer eerste verband hebben uitgedient, haere besoldinge maendelyks sullen moogen ontfangen op die voel, als by de Compagnie reeds gebruike lyk is. 38. Docli de geene, die honderd en vyftig guldens ter tuaend winnen en daerenboven (de Raeden van justitie en de Hoofdofficieren van de militie alleen utlgesondert), mitsgaders alle andere, die tot hoofden van eenige comptoiren oi' etablis sementen syn gesteld, sullen, soo wel de minsten, als de meesten, altoos drie jaeren van haere besoldinge lty de Compagnie moeten laeten staen, soo als dat albereids ook van over veele jaeren in practycq is geweest. 3'.). De maendgelden der geener, die in Indien koomen te overlyden, sullen aen haere weduwen, kinderen of erfgenaemen hier Ie lande niel eerder behoeven voldaen Ie worden, dan na hel on Hangen der reekeningen en behoorlyke bescheiden uit Indien, onder suffisante cautie voor alle namacuingcn. 40 = art. 58. 41 = art. ">9 en 40, gedeeltelijk. 42 = art. 40 (»ten dienste vande Compagnie gekregen heb ben", bij le, voegen: en dat zy desweegens geen ver goeding hebben ontfangen. «den koopman met den Schipper", lees: den Capi tein, Schipper of Gezaghebber). 43. De scheepen van de Compagnie sullen malkanderen alle bulpe hebben toe te brengen, wanneer de nood sulks vereischt, mits daer van behoorlyk sein worde gedaen ; en soo wie op alsulke sein geen acht geeft of, het selve siende, den bodem, die sich in eenige nood of ongeleegentheid bevind, niet alle moogelyke hulpe toebrengt, sul aen den ly\e en sell's tot 'er dood toe strafbaer syn. 44. Doch een schip alleen in perykel koomende van brand, vastseylen ol andere ongeleegenlheedcn (die God verhoede), sal een ieder syne uiterste best moeten doen <on het selve te behouden en ten dien einde soo volkoomen binnen de paelen
1742. J. THEÜENS. 562 der subordinatie blyven, als of 'er niets van die natuur was voorgevallen, veel min liet selve moogen verladen of daer afgaen, op poene van als een weglooper aen den lyve gestraft te worden; en dit soo lange, lot dal, allemenschelykemidde len te vergeefs synde, door de gesaenienllykc overheeden ge oordeelt word, dat een ieder voor syne eige behoudenisse sorgen mag, sonder dal echter daer door de subordinatie, waer onder sylieden syn gesleld, voor gcdissolveerl sal worden gehouden, maer sullen de gcene, die sicb van soodanigen ver ongelukten bodem hebben gesalveert, baere officiers in selvcr voegen als hoven hebben te gehoorsaemen, 10l dat gesaement lyk weeder onder de jurisdictie van de Compagnie of hier te lande, by de Kamer, van waer sy uilgevaeren syn, sullen weesen gearrivcerl. 45 = art. 42 (»10l vcrseeckeringe syncr maentgelden", lees: t. v. s. m. en douceurs. — »syne maentgelden, actiën •van verlempt", lees: s. m. douceurs, a. v. v.). 46. Wanneer de retourscheepen van de Compagnie achter Yr- en Schotland omkoomen, sullen de geene, die daer op be scheiden syn, twee maenden gagie extra voor een douceur genieten, sonder dat Bewindhebberen daerom gehouden sullen weesen baere scheepen die omweg Ie laelen neenien of dal eenige scheepen, die anders geordonneert en binnen of hel Canaal door gesonden worden, hel recht sullen hebben om sulks Ie eisschen, ten waere de scheepen, om de Noord ge ordonneert, eenige desaslres overquaemen en sy alsoo door den Rreeden Raed, met of sonder eenige convoyers, binnen door gesonden wierden ol' wel uit hooge noodsaekclykhcid by den seheepsraed hesloolen wierd binnen door Ie koomen, wanneer den eenen, soo wel als den anderen, sal hebben en behouden het selve douceur, als of in der daed agterom gekoomen was. 47. De retourscheepen binnen vallende en Bewindhebberen aen boord koomende om bet volk af te danken, sal een ieder sich respectueuselyk en obedient legens deselve moeten ge draegen, sonder eenige oppositie te doen tegens baere ordres, op poene van aen den lyve gestraft te worden; en soo wie
1742. J. THEDENS. 563 met 'er daed tot muitiiiceren oversloeg, sal met 'er dood ge straft worden. 48. Zonder dat Bewindhebbers daeroui gehouden sullen syn al het volk aenslonds op de rheede af te danken, niaer, gelyk voorwaerds van de officiers is gescgl, alsoo sal ook het genieene volk, voor soo verre Bewindhebberen haere diensten h noodig hchhcn, gehouden syn tegens haere ordinaire besoldingen soo lanjje noch op de scheepen te conlinueeren, 10l dal deselve geheel ontlost, ja selfs voor de paelen of in de havens gebrachl syn, hel sy dat men goedvinden mochle daer op, neevens deselve, eenig volk van land Ie zetten of niet, alles op poene als vooren. 49 En al schoon Bewindhebberen hel volk op haere scheepen van den dienst en eed koomen te ontslaen, soo sal echter een ieder van haer, uil den dienst ontslaegen synde, soo wel omtrent Bewindhebberen, als haere geweesene olli cieren. moeien blyven in het eigene respect als staende den dienst, sonder haer aen te matigen de gecne, die haer heb ben gecommandeert, over hel geene staende die dienst voor gevallen is, aen te spreeken, veel min feilelyk tegens haer Ie ageeren of sich van de voorsz. officiers Ie vengeeren, op poene van daer over Ie worden gestraft aen den lyve en selfs lot de dood toe, na bevinding en exigenlie van saeken; en sullen alle de geene, die uit den dienst ontslaegen syn en daer legens ietwes onderneemen, gestraft worden volgens den inhoud deeses, sonder eenige oogluikinge, door ordinaire rechters ter plaetse, daer sulks voorvalt of daer den delinquant word achterhaelt: des sullen de officiers der scheepen ge houden syn haere subalterne met bescheidentheid te regeereu en deese de vryheid hebben, by de komsle van Bewindheb beren aen boord of ook wel bier aen land, by deselve, in ras van onreedelyke behandeUnge, haer beklach Ie doen, waer op alsdan beboorlyke reflectie sal worden genoomen. 50. Wanneer eenige scheepen ol goederen van den vyand verovert worden, sal men deselve behoorlyk moeten secureren, verseegelen of inventariseeren en opbrengen ler eerster hoofd-
1742. J. THEDENS. 564 plaetse vande Compagnie, die men bezeilen kan, de Cacb daer meede onder begreepen, alwaer vervolgens sal geoordeell worden over de deugdelykbeid der prysen, volgens slyl en practyeq daer te lande en behoudens der geinteresseerdens weeren en defensie, soo als gebruikelyk en recblcns is. 51. Suilende vervolgens lot confiscatie van de voois, prys geprocedeerl en, na aftrek der kosten en een vyldepart voor de gercebtigbeid van bel geinecne land, een gestiende van bet overige acn hel volk 10l buitgeld, ieder pro raio vande besoldinge, die hy wind, mitsgaders van bet verdere overschot een derde aen den Capilcin, Schipper of Gezagvoerder, een derde aende opper-officieren Ie saemeo en bel laetste derde aen de Compagnie voor het liasard, de kosten en reparatie van baeren bodem, toegelegt worden; de deks- en onder officieren pro raio baerer maendgelden, necvens bel volk, in bet buitgeld doelende en den liscael van de plaetse, alwaer daer over geprocedeert worden sal, necvens de beide lieiile nants in bet derde deel der officiers, ieder voor ecu quart, mitsgaders den opperstuurman voor een aglste en de onder of mindere stuurlieden te sacmen voor een aglsle haerideerende, op dat een ieder des te meer mach worden aengemoedigl den vyand allen afbreuk te doen en zich wel Ie gedraegen. 52. Doch sal niemand, op verbeurte syner maendgelden en arbitrale correctie, bevpegt syn in zee eenige deelinge van prysen te versoeken of iels op reekening van s\n aen part, uit eigen authoriteit, na hom te neemen of by hem Ie houden, anders dan de plunderagie, van den vyant verovert, op poene van arbitrale straffe: welverstaende, dat onder plonde ragie niet verstaen worden begreepen tezyn koopmanschappen, gemunt of ongemunt goud, silver, perlen, gesteentens of andere goederen, maer alleen de kleederen van het veroverde volk. H 7). Maer, wanneer de Gouverneur Generael metadvisvan meden, ingevalle van gedeclareerde oorlog tusschen den Stael en eenige Europische Mogenlheid, eenige commissien mochte verleenen acn vrye luiden in Indien, die daerom versoek komen
1742. J. THEDENS. 565 ie doen, om ie ageeren binnen do limiten van liet. oclroy, onder soodanige restrictien en limilalien, om alle misbruiken daer van voor Ie komen, als men na geleegentheitvan saeken noodig sal oordeelen, soo sullen de prysen, by haer gcmackl wordende, geheel en al ten behoeve vande neemera worden geconfisqueert, na aftrek van de kosten, except den twintigsten penning voor den fiscael, die de examinatie van de deugde lykheid der prysen ten behoeve van den neemer doen en voor hem lot confiscatie procedeeren sal: en sullen alsdan de reeders van alsulke commissievaerders mei hare officieren en manschap moeten convenieeren noopens de verdeelinge en hel buitgeld, soo als ie raede werden sullen. :>4. Behoudens dal in het ecno geval, soo wel als in het andere, de genoomene prysen hy de Compagnie opgebracht, de goederen opgeslaegen en met. ol' sonder de, scheepen ver kocht, dan wel ten ordinaire pryse aen dien oorl voor ''s Compagnies reekeninge overgenoomen en bclaeld sullen worden, waer moede de opbrengers derselver contentement sullen moeten ncemen. VYFDE TITKL. Van de verbeeteringe der geener, die in hooger ampten gesteld worden. :>;;. lïy versterven van ecnigc dienaeren van do Compagnie of vacature van ecnigc officieren sullen derselver plactsen gesuppleert worden door andere, volgens de ordres, daer toe leggende; doch de voorsz. bediendens sullen by haer aen stelling of by het aenvaerden van haere chargies gehouden svn in raede van politie alvoorens al te leggen den eed van purge, dal sylieden voor het ampt niets gégeeven of belooft hebben, met alle de precautien en restrictien, daer toe dien stig; en sullen alle de geene, die bevonden sullen worden voor haer ampt eenig geld of geldswaerde gégeeven of be looft te hebben, onder wat titul of pretext het soude moogen
1742. J. THEDENS. 566 weesen, het sy van costumade of andersins, niet alleen de facto van liaer voorsz. ampl vervallen syn, maer boven dien ook verklaart worden infaem en inbabiel om ooit in dienst van de Compagnie te worden geêmployèert of omeenige ampten Ie bekleeden, soo wel als de geenc, aen wicn sy liet gegeeven hebben ; doch de gccver van het geld of geldswaer de, den neemer ontdekkende, soodanig, dal hy daer van overtuigt worde, sal impunileil genieten van het overtreedeii deeser ordre en daerenboven dubbelt remboursemenl van het gcgeevene geld of geldswaerde en de Overheeden en Rechters der plaetsen sullen gehouden weesen hem daer toe de bc hulpsaeme hand Ie bieden. 56 = art. 46. 57 = art. 47 («eenich oilicie in de vloote", lees: e. o. te land of i. d. v.). 58 = arl. 48 (»d'ordre daer toe gegeven", bij te voegen: of wel, hy Gouverneur en Raaden afgeweeze zynde, zijne actie des aangaande voor den Raad van juslilie Ie Batavia Ie insli lueeren. — »Versteccken te hlyven", by te voegen: ten ware hy daar van quaame Ie vertoonen speciaale acte van renvoy, die den Gouverneur Generaal en Raaden van Indien, de zaake daar toe geconstilueert vindende, hem hadden verleent, wan neer de vryheid hebben sal Bewiiidhebhercn eerst ter Ver gaderinge van Zeventienen in der minne en, bij weigering, door middel van rechten daar over aan te sprocken. 59 = art. 49. 60 = art. 50 [aan het slot bij te voegen: mits van Com pagnies weegen aen deselve worden gerembourscert soodanige geschenken, als sy, voor of na den ontfaugst van diergelyke presenten, aen de voorschreeve Koningen, Prinsen, Gouverneurs of andere persoonen ten deese gevalle hadden gedaen, ter estimalie en discretie van Generael en Raeden, aen dewelke het ook staen sal haer de voorsz. presenten tot vermydinge van alsulke remboursemenlen te laeten houden of niet, soo als sy dat sullen goedvinden. 61. Zoo wie in den dienst van de Compagnie, te water
1742. J. THEDENS. 567 ol' ie lande, in het aentasten of beschermen van eenige scheepen, lorlen o[ goederen van de Compagnie, niellcgenstaende liy sich behoorlyk van syn plicht gequcclen hadde, waer van Generael en Raedcn sullen moeten oordeclen, gevangen word, sal door de Compagnie worden gelost ten haeren kosten en geduurende sync gevangenisse onderhouden van het geenc onvermydelyk noodig heeft, hchoudens dal syne macndgelden sullen stil staen van den dach, dal gevangen word tol op syn ontslach, en dal. het geene hy geduurende syne gevangenisse hoven syne onvermydelyke henoodigheid requirceren mochle, hem sal gesteld worden op reekeninge. ZESDE TITEL. Vmi den verbooden handel. 62. Niemand, van wat qualiteit hy sy, van den minsten tot den meesten, sal vermoogen eenige verbooden handel te dryven, het sy hy sich in den dienst van de Compagnie bevind of daer huilen, noch ook directelyk of indirectelyk daer inne te participeeren, geld daer loc te gcevcu of in eeniger maniere deselve Ie ondersteunen, op poene van daer over te worden gecalangecrt en gestraft na bevinding van saeken en volgens de placaeten, tegens den verbooden handel reeds geëmaneert en na deesen noch Ie emaneeren. Gelyk niecde geen obligatie, contract op geld of goed op bodeniarye of eenig gedeelte van winst, mecdegenoomen of mecdegegeevcn door iemand, wie hy sy, sal moogen valideeren ol' eenige assurantie op soodanige gelden of goederen moogen gedacn of gclcekent worden, op poene van nulliteit en ver beurte van bet viervout van de waerde, Ie appliceeren twee derde voor den Officier, die de calangc sal doen, en een derde voor den aenbrenger en verders alles op de poenalileiten, ver val in de placaeten van den ll dBB Augusty 1698, 21 Septem ber 1717, 19 Juny 1725 en 24 September 1752, welver staende nochtans, dat dit geen plaets sal hebben ten opsichte van soodanige goederen, waer van de versending en negotie
1742. J. THEDENS. 568 aen particulieren door de Compagnie gepermiUeert en «>|m-ii gcsteld is. Zullende voor verboode handel ook worden gehouden allen handel mei andere Europische nalien op IHuropa, soo wel als het remitleeren van penningen door deselve en wat wyders den handel van haere meededingers voeden en de Compagnie schaede of afbreuk doen kan. 63 = art. 53 {aan het slot bij te voegen: dil alles concer neerende de hediendens van de Compagnie, aen dewelke gepermitteert is eenige goederen meede Ie brengen; maer, nadien om veele goede reedenen best geoordeelt is de Officiers en Onderofficiers van het dek, neevens het gemeen, op de Ie rug reise uil Indien, in sleede van haere dus lange geper mitteerde goederen, een sequivalenl in gelde toe Ie leggen, in dier voegen als by Bewindhebberen reeds na de billykheid is geschikt of namacls noch geschickl inoelile worden, soo sullen de voorschréeve deksofficieren en geraeenen haer daer meede ook in aller manieren moeten Ie vreeden honden, sonder sich in eeniger voegen daer tegens te opposeeren of de voorsz. ordres te overtreeden, op poene van niel alleen verslceken te syn van de voorsz. toegelegde douceurs, maer ook van alle haere maendgelden en wal sy verder by de Compagnie Ie vooren mochten staen, met confiscatie ipso jure van hel niecde-gehrachtc, ten profyte van de Compagnie. 64. Niemand, uit Indien na Nederland vertrekkende, sal iels anders moogen mecdeneemen of herwaerts overvoeren. dan het gcene by de sucessive reglementen door Bewindheb beren is gepermitteert, en sich voorls in hel overmaeken syner middelen moeten gedraegen na de ordres, reeds daer op gesteld of die na deesen daér omtrent gesteld mochten worden; en soo wie, hoven het gcene hem gepermitteert is, iels anders meede sal brengen, sal niet alleen het voorsz. onwettige meede gebrachte, maer ook daerenboven ipso jure syne gepermitteerde bagagie en te goed hebbende maendgelden verhen ren en me', suspens of cassatie en inhabiliteit geslrafl worden, na bevin ding van saeken.
1742. J. THEDENS. 569 65 = art. 55 (aan liet slot bij fe voegen: en viermaal de waarde van dien, 10l een boete voor den kooper, leverdeelen onder de Compagnie, den armen en den Officier, die de calange doen sal; en sullen ten dien einde de Officiers van de justitie in Indien niet alleen visie moogen neemen, alssy het vraagen, van do soldyereekeningen, die jaerlyks na Nederland worden overgesonden, maer ook gehouden zyn tegens dien morshandel zorgvuldig te waaken en tegens de overtreeders te procedeeren na exigentie van saeken. ZEVENDE TITEL. Van het ranlcoen (iG. Met het rantcoen van eeten en drinken sal een ieder sicta te vreeden moeten houden, na de ordres en reglementen, daer op synde, en soo als hel selve voorts na geleegentheid van saeken door den Scheeps-of Breeden Baed mochte worden gereguleert, op poene van twee maenden gagie te verbeuren. 67 = art. !>8 en ö9. 68. Den Capitein, Schipper, Gesagvoerder en die van den Scheepsraed, gesamentlyk, sullen sorge hchben te draegen, dal een ieder behoorlyk worde uitgereikt, wat hem hy de ranl coenbrieven is loegelegt, sonder deserve daer van iets te ont houden, op poene van ses maendeu gagie. 69 = art. 61. AIiTSTE TITEL Vmi de wapenen en scheeps instrumenten. 70. De wapenen, die een ieder aen boord of aen land van de Compagnie komt te ontlangen, sal hy behoorlyk moeten onderhouden en verantwoorden; en sullen de officiers vande scheepen derhalven gehouden syn deselve van tyd tol tyd te laten ophaelen; en wie alsdan daer in nalaetig is, salt'elkens een halve maend gagie verbeuren en, syn geweer geheel verwaer"
1714. C. VAN SWOLL. 57 9 October. Bepaling, dat .slaven en slavinnen, uit Nederland in Indiè teruggekomen. »sonder nieuwe en wettige oorsack, tegens hoer wil, niet wederom >in slavernij mogen gebragt werden". Wanneer dit, van Heeren XVH nen afkomstige voorschrift in Indië is afgekondigd, blijkt niet. De datum, 9 October 1714. is die van den brie! van Heeren XVII nen , welke »dagelyks veel aanloop en incohimoditeyt" ondervonden van »swarte slaven en slavinnen om weder te «mogen retourneren". Dat -retourneren" strekte bovendien tol groot nadeel voor de Compagnie. 3 November. Uitschrijving van een algemeenen runt en be de-dag wegens hot aanstaande vertrek run de retour ?vloot. 24 December. Voorschriften nopens begrafenissen. Dewyl hel exces in de begraeffenisse te deser slede om trent het gebruyken van lange rouw mantels en lamphers of rouwbanden van tyt tol tyt sodanig doorgebroken en vermeer dert is, dal legenwoordig niemant eenig lyck ter begraeffenisse meer gal versellen, die daer mede niet is aengedacn, tot een seer groote beswaarnisse en ondragelyke last voor gering bemiddelde luyden en insonderbeyl voor arme weduwen en wesen. en daarby gantsch contrarie de intentie en ordre deser regeringe tegens nodelose pompe en onmalige ongelden in de begraeffenissen, verklaerl en gestatueerl by bel placae' van den 29" April 1671. en bel dienvolgende vereysébt, dat tegens «lal misbruyk, 't geen in sig selven soo oneygen en lastig is voor dese landen, en waerin noglans den eenen, den anderen scbynt Ie willen irotseeren en Ie boven gaen, eenmael nae behoren werd voorsien en daer in gemaekt de nodige bepalinge, gelyk al voor eenigen tyd 'de gedagtcn by dese vergaderinge daer toe syn geweest, soo is 't, dat op den 14 0 deser maend December in Racde van India gcarresteerl
1742. J. THEDENS. 570 loozende, hetselve opleggen en beladen, dan wel op reeke ninge daer voor belast worden. 71 = art. 6.">. NEC.RN DE TITEL. Van het grof geschut en schieten run eerschoten. 72. Niemand sal vermoogen eenige grof geschut binnen scbeepsboord, nochle nok Ie lande los te doen schieten, dan met beboorlyk bevel van den Commandeur, Capitein, Schipper of Gezagvoerder, op poene van een maend gagic te ver beuren. 7"). Sullen meede de Commandeurs, Capiteins, Schippers en andere officieren baer hebben te wachten eenige onnoodige eerschoten te doen, op poene van een maend gagie voor ieder schoot, Ie verbeuren by ieder officier, die daer toe last gegeeven of consent soude moogen gedraegen hebben, en dat om voor te koonien veele ongelukken en andere ongevallen. die men daer uit te wachten heeft. TIENDE TITEL Van de ziehen, chirurgijns en het rein houden der scheepen, 74 = art. 66 («alle barbiers ende onder-barbiers", lees: allo chirurgyns en onderchirurgyns). 78 = art. 67. 76 = art. 68 (aan het slot bij ie voegen .' eo sullen, ten milisten alle agt daegen eens of soo veel meer, als de tvd en geleegentheid toelaet, de kisten en wat verder tusschen deks is, opgehaell en aldaer behoorlyk gereinigt en schoon gemaekt worden, in dier voegen, als de ordres, daertoe ge geven, koonien te dicleeren, op poene van twee naaenden gagie voor de officiers, die verzuimen sullen het volk daer toe te houden. 77 = art 69.
1742. J. THEDENS. 571 ELFDE TITEL. Van de testamenten en uiterste willen, mitsgaders de goederen der orcrleedenen en andere sacken. 78 = art. 70 («alle koopluyden ende schippers*', lees: alle scheeps-overheeden. — Aan hel slot bij te voegen: en by aldien een lestatenr niet koude teikenen, zal noch een geinige meer geadmitteert worden). 79. Wanneer iemand aen boord komt Ie overlyden, sullen alle desselfs nagelaetene goederen door den boekhouder of, by adsentie van denselven, door den geenen, die daer loc by den Scbeepsraed geauthoriseert worden sal, gcadsisleerl met ten minsten twee getuigen, uit de olliciers van bel schip daer loe ie neemen, behoorlyk worden geinventariseert, hetsy by executeurs over syne nalaetenschap luidde aengesteld of niet, en de voors. inventarissen vervolgens worden geregistreerl hy de sebeeps soldyeboeken, soo als de ordres, (en dien einde gesteld, komen Ie dicteeren. 80. Op de uitreize sullen de overvarende persoonen wel de faculteit hebben particuliere volmachten of executeurs over hare nalatenschappen, exceplo de maendgeldcn, te stellen en dese de macht om den boedel lot liquiditeit te brengen, doch hv haer komste lot Batavia of ler eerster hoofdplaetse vande Compagnie, werwaerds gedestimert syn, sullen de voors. executeurs of gemachligdens, voor dal weeder van daer ven trekken of uiterlyk ses maenden na haer komste, de voors. boedels aenden curator vande Compagnie, volgens de inven tarissen, op liet overlyden daervan gemaekt, helsy door de overgave der noch ongcredderdc effecten en het montant der vereffende of met hel tellen van het hedraegen dier boedels in 's Compagnies kassa, wanneer reeds geheel vereffent syn, hehoorlvk moeten verantwoorden, om den overleedenen daer voor op syne doodreekening te crediteeren en de erfgenaemen spoedig aen het haere te kunnen helpen. 81. Doch het geen iemand op de terug reise na Neder land met 'er dood komt te ontruimen en na te laelen, sal
1742. J. THEDENS. 572 by den Scheepsraed in bewaerderhand gesteld en met haere binnekomste alhier aen Bewindhebberen overgegeeven worden, otn, na voorgaende visitatie, deselve, sonder bemoeyenisse van iemand anders, Ie laeten afgeeven aen de wettige erfge naemen, dewelke binnen drie maenden na liet arriveinent van hel schip niet opdaegende, sou sullen Bewindhebberen het voorsz. nagelaelene goed te gelde maeken en daar vuur de reekeninge van den overleeden crediteeren, tot dat de geene, die daer loe gerechtigt is, snlKs van haer komt te vorderen: sulks dat binnen scheepsboord of aen land geen van des af gestorvene goederen sullen worden verkocht, anders als hel geene 10l syn lyf behoord sal hebben, hetwelk voor de mast aen de meestbiedende verkocht sal worden, voor welke verkochte goederen de kooper op syn reekeninge debiteur en den overlecdene op syn reekeninge crediteur sal gcmackl worden. 82. Daerentegens sal op de vaerwalers jn Indien, mits gaders daer te lande in hel geineen exar.lelyk moeien worden nagekoomen, helgeene by het octroy van Haar Hog. Mog. van den 26 itcn November 1671 op bet stuk van de curator is geordonneert en vastgesteld, met de ordonnantiên, na dato daer omtrent geniaekt, en so als de practyq thans is meede brengende. 85. Doch sullen geen weduwen of erfgenamen der geener, die op de uitreize of in Indien overleeden en op haere dood reekening voor het montanl haerer nalaelenschap gecrediteerl moehlen syn, eenige belading alhier mogen eischen, soo lange de hoeken en de reekeningen niet en sullen overgekooraen syn, waer uit men bevinde kan, wal penningen van de ver kochte goederen geprocedeert en ingehouden syn, en dal de Overheeden soo veel aen de Compagnie te goede hebben. 84 = art. 7'ó ("Compagnie in Indien belast", lees: C. op de scheepen, zoo wel als i. I. b. — >Mynen, die niet", lees: ni. om op zyn reekening te worden gesteld, d. n.). 8ü = art. 7G. 86. Alle beloften en ohligalien. op de reize gedaen en „emaekt, sullen syn krachteloos, nul en van geene waerde
1742. J. THEDENS. 573 en daer over geen recht worden gesproken, ten sy het selve komt te geschieden over eenige nooddruftigheeden en met kennis van den Schcepsraed. TWAALFDE TITEL. Straffe over verschelde delicten an mulne onordmlelyk heeden, op de reise voorvallende, mitsgaders ordre op eenige verdere saeken. 87 = art. 77. 88 == art. 78. 89 = art. 79. 90 = art. 80. 91 = art. 81. 92 = art. 82. 97, = art. 8."! («koopman ende schipper", lees: capitein, schipper of gezaghebber). 94 = art. 84 [met de wijziging, als bij art. 93). 98 - art. 85 (»hel welck by don koopman ofte. onder koopman perlinentelyk", lees: hetwelk pertinentelijk. — »Soo wie, 'tsy koopman ofte onderkoopman ofle provoost, hier inne", hes: zoo wie hier inne). 96 = art. 86 («consent van den Commandeur", lees: c. v. d. commandeerenden officier). 97 = art. 87 (»als hem van den Commandeur, koopluyden, schippers, stuurluyden of quarliermeesters wert belast", lees: als hem van zync commandeerende officieren w. b.). 98 = art. 88 (»mel. consenl van den Commandeur, koop luyden ende schippers'", lees: in. c. v. d. commandeerenden officier). 99 = art. 89 («sonder consenl van den coopman ofte schipper", lees: s. e. v. zyne officiers). 100 == art. 90 («sullen voorts de coopman, schipper ende andere officieren", lees: zullen voorts de officieren). 101 = art, 91.
1742. J. THEDENS. 574 102. Niemand, van hoedanig arapl of qualiteit hy sy, bet sy in polilicque of kerkelyke ol eenige andere bedieningen, van den minsten tol den meeslen, in den dienst van de Com pagnie in Oost-Indien synde, sal vermoogen aen eenige syner vrienden ol' bekenden of iemand anders iets Ie reveleeren van bel geene hem noopens de saeken van de Compagnie bewust mochte weesen, roaer alleenlyk aen de Bewindhebberen of aen de respective Kamercn, daer hy uitgevaeren is, op de verbeurte van drie maenden gagie, die bevonden sal worden contrarie gedaen te, hebben. tor, = art. 94. DERTIENDE TITEL. Ihi onderhouden van den Arliculbrief, item vande executie van alle senlentien, als ook van den provoost. 104 = art. 95. 10!>. Suilende de senlenlien, soo van den Breeden- als Scheepsraed, by den provoost sonder simulatie of uilsiel win den gcëxcculcerl; en soo wie hem tegens liel uilvoeren of executeeren van de justitie of derselver vonnis opposeerde,sal verbeuren vier maenden gagie en daerenboven aen den lyve gestraft worden. 106 = art. 98 (»een bootsman en soldaet", lees : een gemeene, het zy zeevarende of militair). 107. Alle de confiscatien en boelen, in deesen vermeld, sullen zyn ten profyte vande Compagnie; en sullen devoors.boelens of verbeurte van maendgeldên hy den Commandeur en hy den Breeden Raad, soo min als by den Gezagvoerder en Scheepsraad niet moogen geremitteerl worden, alwaer hel. ook soo, dal de delinquant swaerder aen den lyve gestraft wierde, op poene, dal men de. boelen verhaelen en op de reekeningen stellen sal van den geenen, die; deselve geremitteerl sullen hebben. 1<)8 == art. 100. 109 = art. 101.
1742. J. THEDENS. 575 VEERTIENDE TITEL. Vim ili; krijgsof/icieren en soldaten en het geene deselve particulierlyle en ook andere aengaet. 110. Alle krygsofficieren en soldaten sullen overal op de scheepen van de Compagnie van spys en drank, gelyk alle andere, in diensl van de Compagnie weesende, versorgt worden, maer te lande boven liaer rantcoen soodanige leeninge in gold of anders <>p afkortinge haerer maendgelden ontfangen, als den Gouverneur Generael en Raeden van Indien sullen ordonneeren, waer meede s) hun moeten vergenoegen. 111 = art. 104. 112 = art. 106 («eenich kryghs-officier", lees: eenig onder officier). 113 = art. 107. 114 = art. 108 {<i<ni het slot bij Ie voegen: op poene van daar in nalaatig of weigerig zynde, daar over arbilralyk te worden gecorrigeert). 118 = art 110. VIJFTIENDE TITEL. Van <le vrye luiden. 116 = art. 111 (»;ille vrye luyden sullen", lees: allevrye luiden, die in dionst van de Compagnie geweest zyn, zullen enz.). 117 = art. 112 (»sal mogen worden frustreren", lees: /.. m. w., dan mils bëtaalende jaarlyks vooruit in 's Com pagnies kassa in contante gelden, het gcene zylieden op baar uitvaren aan vrouwen en kinderen besprooken hebben, achter volgens de ordres en gebruiken). 118 = art. UT..
1742. J. THEDENS. 576 ZESTIENDE TITEL Van hel observecren en beèedigen van dcezen Arlikelbrief en van de instrucliên van den scheeps- en breeden raad. 119 = art. 114 {aan het slot bij ie, voegen: ten welken einde deese Artikelbrief aen deselve door de provoost van de Compagnie of iemand anders daer toe l>y Bewindhebberen Ie ordonneeren, voor het afleggen van den eed sal moeien voor geleescn worden. En soo wie in liei leesen en besweeren deeser artikelen niet present is geweest of namaels hier te lande, dan wel in Indien, in dienst aengenooinen inochle worden, die en sullen niet minder aen deselve verbonden syn en lilyven, als ui' hy in hel zwoeren tegenwoordig geweest war»;. 120 = art. 116 (»<le koopluyden ende schippers sullen »ltesorgen", lees: de overheeden der scheepen zullen meede bezorgen). 121 = art. 117 (»de koopluyden of, op schepen, daer geen «koopluyden syn. de schippers", lees: de capilein of, op de schepen, daar geen capiteins zyn, de schippers). De formulieren van eeden zijn woordelijk dezelfde; alleen zijn de eed-formulieren voor bootsgezellen en soldaten zamen gesmolten tot één eed-formulier «voor de Gemeenen." üe artikel-brief van 4 September 1742 is eerst in Junij 174.") »by weegen van uyllreksels der vpornaemste articulen" te Batavia afgekondigd. 7 September. Aanstelling van twee «ordinaire" gecom mitteerden, zoowel hij hel graan-magazijn, als bij hét ijzer-pakhuis te Batavia. Vroeger waren er slechts twee gecommitteerden voor heide inriglingen, die gezamelijk tegenwoordig moesten zijn bij «den ■ontfangsl en afscheep." Maai' doordien zij niet op I wee plaatsen
1742. J. THEDENS. 577 Ttïïl IV. 37 Ie gelijk aanwezig konden zijn, gaf hunne afwezigheid dikwerf tot oponthoud en allerlei andere nioeijelijkheden aanleiding. 19 September. Last op de Chinezen in en nabij Batavia, tusschen 24 en 29 September 1742, bij de veldschans Jakatra, hunne namen op te geven aan de daartoe gecommitteerde raden van Indié, M. van Aerden en N. Crul. Zonder «schroom of vreese" moesten alle Chinezen zich aanmelden, onverschillig of zij aldan niet van «pardon-briefjes" waren voorzien. Zoo niet, dan zouden zij gestraft worden, »als bevonden »zal werden te behooren." De Regering zocht naar een «expediënt, waardoor men, «zonder vele beweging te maken, agter het ware getal dier «natie kon komen, ten eynde over haar (des vereysl werdende) »te kunnen disponeeren." Om geen al te grootc «zamenkomsl" van Chinezen te «verwekken, die beter was te vermyden," bepaalde de Regering den 20 ,u " September 1742, dat de Chinezen, werkzaam in de Bataviasche Ommelanden, wier aantal, «na de gerugten", vrij groot was, niet naar de veldschans Jacatra zouden opkomen, maar hunne namen, enz. «by ordentelyke lyste" door de eigenaren der landerijen, suiker-molens, enz. zouden opgeven. -|j- September. Belcendmaking mopens het verkopen uvan umpten tot Batavia.'' Aangezien haer edele hoog aglbaere, de heeren Seventhienen in 't patria by derselver schryvens van den lo cn December des jongst verweken jaers onder meer andere poincten, concer nerendc den heere Gouverneur Generael, Adriaan Valcke nicr, niet alleen hebben gelieven aen te beveelen en ordonneeren tot hel doen van ondersoek na het geene haer edele hoog agtbarc was te voren gekomen nopens het verkopen van
1742. J. THEDENS. 578 amptcn lot Batavia, maer nok al verder te recommanderen, ten eynde de waerheyl daervan des te beter acn den dag mogte komen, arte van impuniteyt te beloven acn den gever van het geld of geldswaerdo, indien liy den aennemcr ontdekt, sodanig dat hy daervan overtuygt werd, soo is't, dal wy alle en een iegelyk, die liet sonde mogen acngacn, by desen, soowel in cas voors., de meerm. acte van impunitcit promitteeren, als deselve toeseggen, dat men by alle mogelykc weegen den gever sal helpen om van deit nemer te doen erlangen restitutie van syn uytgescbooten geld of geldswaerde, dat dan een yegelyk kan dienen tot narigt. 9 Üctober. Uitreiking aan de Chinezen binnen de juris- dictie van Batavia van «permissie-briefjes" voor verder verblijf aldaar. Aangesien wy om goede redenen in onsc vergadering op den 2 cn deser geresolveerl en besloten hebben, eerslclyk, alle de Cbineesen, die haer in'l laelsl vande jongst gepasseerde maand September aende heeren Raden ordinair en extra-ordinair, Maurits van Aarden en Nicolaas Crul, als daertoc ex])resselyk gecommiteerd geweest synde, aengegeven hebben en derselvcr namen opgeschreven syn, als inwoonders van dese colonie te admitteeren en baar oversulx daervan nieuwe briefjes te ver leenen, ten welken eynde sodanige Cbineesen by desen werden geadvertcert haer, in gelyken voegen als by de opschryvinge van derselver namen van den tö™ tot den 20 pn deser lopende maend, te begeven aen en voor de veldschans of buytcn post op Jacatra omme, na de overgave vande pardon-briefjes, in soo verre die daervan voorsicn syn, aen de hiervoren gem. heeren Raden, weder door haer edelens of wel degene, die daerloe van deselve sullen werden benoemt, met audcre briefjes nevens de verdere Chineesen, die haer namen opgeschreven syn, te werden voorsien tot haerer veyligheyt en verblyf in dese colonie; en tot voorkonihigo van alle konckelaryen, die inliet lenen of overgeven van sodanige briefjes van den eenen aen
1742. J. THEDENS. 579 den anderen soude kunnen werden gepleegd, dan wel sig te Itehelpen met die van overledenen, werd aen een iegelyk der Chineese natie, die niet sodanige briefjes gemunieert syn, het beschryven van deselve, 't sy op den rugge ol' andersints, met ecnigc caraclers en het lenen van dien aen andere wel scherpelyk geinterdiccert hy desen, op pecne van daer over gestraft te sullen werden na bevindinge van saken, macr daer en tegen gelast deselve schoon te houden en, even als voorheen, by haer te dragen, om by alle gelegenheden te kunnen aenthoonen, sy door dese regering in de colonie syn geadmitteert, Vervolgens sullen ook alle Chinesen, die van permissie-briefjes voorsien syn, niet alleen gebouden wesen te blyven ter plaetse, al waerse althans geselen syn, en principalyk die van de laiideryen, suyker-moolens oi' araksbranderyen, sonder dal deselve met'er woon haer elders mogen begeven, dan met speciale voor kennisse en toestemming vande eygenaers der lauden, molens en branderyen, dewelke in soo een geval gehouden sullen wesen haer daervan een bewys te geven, maer ook sorge te dragen by versterft' of vertrek, in cas van het eerste, dat het permissie-briefje door de naest-bestaende vanden overledenen ten eersten werd overgegeven aen het Collegie van Boedelmeesteren of wel derselver Secretaris, en by vertrek na dese of gene plaetsen aenden Sabandhar en Licentmeesler, ter bewaring tot haer terugkomst, en sulks almede op pene van straffe na bevinding van dies overtreding, werdende het gem. Collegie en den Sabandhaer dicrhalven by desen gelast daerop reguard te slaen en ook behoorlyk aentekening daervan te bouden. Voorts werden alle andere Chinesen, die van sodanigen permissie-briefje niet voorsien syn en sig in dese colonie of wel dies ommelanden mogtc komen Ie bevinden en op te bonden, by desen gewaerschouwl en geordonneert haer te retireren en weder (e keren, van waer sy gekomen syn, dan wel sig aen te geven binnen den tyd van vier dagen nade publicatie van dit placael, op peene, dat dengene, die bevonden sal werden legens dese onsc speciale ordre en be geerte na voorm. tyd sig alhier in drise colonie of derselver
1714. C. VAN SWOLL 58 ende besloten i>. voor hel aenstaende tot ampliatie en verder uytbreydinge van ons hier voorgenielte placcaet, 't welk men ook by desc gelegeutheyt op nieuw doet publiceeren en afïigecren en daarom voor gerenoveert sal hebben aeri te sièn, te ordonneeren ende statueeren, gclyck geordonneertengèstatueert werd by desen. dat voortaen op geene begraeffenissen, ten sy van leeden deser regèringe, als ook deraelver weduwen en die van haere lamilien, ten baeren huyse woonagtig synde, die alleenlyk daer af by desen werden uylgesondert, geen meerder rouw mantels en lampbers ofle rouw banden sullen mogen werden gegeven en gebruykt, als voor en aen de geene, die den overledene effectieve m de adscendenle of descendente linie en verdre zyd maagschap sullen hebben lieslaen, nevens sodanige voogden of executeurs, als door den overledene over synen boedel en nalatenschap souden mogen wesen gestelt, en dan nog de naeste gebuuren van bet sterfhuys of wel, by gebreeke van eygen maegen, soo veele goede bekenden, als er vereysschen sullen om, nevens de executeurs en buureu,uytte niaeken drie paaren persoonen, die men verstaet en ordonneert, dal eenelyk mei rouw mantels en hangende lampbers nae desen maer sullen mogen volgen en niet meer, ten sy ingevallen dal er een grooter getal maegen en verwanten gevonden werden, "t geen het minste in desc landen gebeurt: en wert een ygelyk by desen expresselyk verboden bier legens te doen ol een meerder getal lange mantels en lampbers 10l de begraeffenis van een ygelyck te gebruyken op eene boete van 28 rd 8 . voor yder mantel en lampher, die boven eu legen onse in desen gestatueerde ordre op eene begraeffenisse afgegeven, aengenomen ende gedragen sal wesen, Ie verbeuren niel alleen door de geene. die deselve in den sterfhuyse bekostigt en gegeven, maar ook by de geene. diese aengenomen en gedragen sullen hebben, en dat ten profyte de eene helft voor den officier, die de bekeuringe sal doen. en de. andere helft voor de diaconye armen deser stede; en werd de respective officieren der justitie sonder onderscheyd wel ernstelyk gelast op de agtervol ginge deses te letten en legens de conlraventeurs baer ampt
1742. J. THEÜEN 580 district te onthouden, arbilralyk aenden lyve sal werden gestraft naer exigcnlie van saken, niet uilsondering nogtans van de af- en aenvarende Chineese handelaers, die hier niet onder begrepen werden en na verrigting van hare affaires gehouden sullen wesen ten eersten weder te vertrekken, waeromme alle Chinesen, die door de verkregene permissie briefjes in dese colonic als ingesetencn geadmilteerd syn, werden gewaerschouwd sig te waglen van het op- en aen houden of herbergen van sodanige Cbineesen, op peene van daer over almede scherpelyk gecorrigeert te werden. Ordonnerende en bevelende dierhalven alle Officieren van justitie op den inhoud deses en de executie van dien nauw keurig te letten en agt te doen slaen, also wy 't. selve tol welstand en nutte van dese colonie sodanig bevinden te behoren; en opdat niemand hiervan eenige ignorantie soude mogen pretendeeren, hebben wy goedgevonden dit placcaet na desselfs publicatie, niet alleen in de Nederduylse, mae,r ook inde Chinese tale, alomme Ie doen affigeren. 22 October. Bepaling, dat Chinezen, die om »hun lyf 4e salveren" gedurende den Chimschen opstand lot het Mahomedaansche geloof' waren overgegaan en zich gesteld hadden onder hel gezag van inlandsche officieren, door chirurgijns gevisiteerd moesten worden. Alwie deze visitatie niet toeliet, zoude »by provisie in 't »blok" worden gesloten. 2 November. Verbod voor den Advocaat-fiscaal tegen hel nemen van vpracccdenle informalicn legcns alle en »eere iegelyk, buyten voorkennisse van den Raad run uytgezondert nogtans alle particuliere handel »oftc eontrabande-ivharen, hg hem werdeude ontdekt." 9 November. Uitschrijving van een algemeenen boete-, dank-, vasten- en bede-dag wegens hel aanslaande vertrek eener retour-vloot.
1742. J. THEDENS. 581 15 November. Reglement op de gepermitteerde bagage. Dit reglement, afkomstig van Heeren XVII ncn , luidt, als volgt: Eerstelyk sal aen de ollicieren, die haer in den dienst van de Oost-Indische Compagnie, omme van hier naer Indien te varen, sullen begeven, voortaen werden toegestaen den uitvoer van Europischc dranken in kassen, kisten of vaten, onder bctalinge van ƒ 5 aen de Compagnie, hier te lande voor den uilvoer en 5 ryksdaelders te Batavia by den invoer, voorider halve pyp of kist bier of wyn; en sal de voorsz. recognitie van 5 ryksdaelders op Batavia moeten werden betaelt aen die gene, die daertoe door Generael en Raeden sal werden ge ([ualificeert. leder kas of kist sal buiten 's werks lang mogen wesen 4 voelen ï j i duim, breet 2 voeten 6'/ 4 duim en hoog 2 voeten 8 duim, Amslerdamsche maet, houdende een aem, dan wel 176 bottels; en sullen de voorsz. kassen of kisten onder de deks-officieren, van f 20 en daer boven, werden verdeeld op navolgende wysc, te weten: de Capitein 80 2 Lieutenants, ieder 40, en dus 80 de Onder-koopman of Adsistent 25 de Opper-stuurman 28 1 Onder-stuurman en 1 derdewaek, ieder 15, dus .. 30 Oppcr-chirurgyn Sergeant ieder 10. dus .. 30 Krankbesoeker Bootsman 6 Schieman Constapel Bottelier ieder 4, dus . . 24 1 Ondermeester Opper-timmerman Opper-zeilmaker . . . ,V , 500
1742. J. THEDENS. 582 doch soo lange als noch gevaren word op den ouden voet, sonder Gapitein en Lieulenants: de Schipper 30 de Onder-koopman of Adsistent 25 en soo vervolgens, als reeds hier boven is gezegt. Doch sullen de wynen en hieren, die aen de voren gemelde persooncn, ingevolge de Lysle en Iscglonienten van den jaere 1715, syn gepermilleerl mede Ie mogen nemen, uil. consi deratie van dit bovengemelde douceur, werden verminder! tot op de helft en sullen geen verdere wynen of hieren werden toegelaten, blyvende niettemin de lysle omtrent andere gequalificeerdens, die naer Indien gaen en in de voorsz. mede nemingen der dranken op recognitie niet parlicipiëren, in haer geheel. Alle de vorengemelde officieren sullen gehouden syn, ieder de voorschrevene, aen hein gepermitteerde quanliteit hieren of wynen, even als hunne verdere gepermitteerde goederen, te brengen op het Oost-Indische huis. ten einde aldaer met eene apparlc en van de ordinaire verschillende siap, van 's Compagnies wegen, te worden gehranl en vervolgens door 's Compagnies lichters naer boord van de schepen te werden vervoert; doch sal het aen vorengemelde officieren vry staen twee persoonen uit den haren met de lichters naer boord te laten varen, omnie het oog daerop te houden en by de inladinge in de voorsz. schepen present te syn. En sullen de voorsz. dranken in het ruim van de schepen, in een afgesondert hok, werden geladen, mitsgaders de luiken verzegeld en gintcr eerst weder, tot voorkomingc van alle fraudes, werden geopent. Wyders sal al hel gene, buiten het hiervoren op recognitie geaccordeerde ofte als vry gepermitteerde, waarinne hetzelve ook sonde mogen bcstaen, voor particuliere rekeninge in de schepen gevonden werdende, werden verbeu.il verklaert. Doch met relatie tot de retournerende schepen werden, (en opzichten van hel geineen en de onder-officieren, alle derselver kisten, canassers en kooyen op de retour-schepen afgeschaft-
1742. J. THEDENS. 583 werdende aen hacr alleenlyk gepermitteert een plunje-kist voor ieder bak; welke kisl haer vertrek van boord, aldaer sullen moeten latenden alleenlyk ieder syn plunje uit de kist mogen rnedcnemen, en dus in der daed maer met het ledige lyf van boord moeten gaen. Maer ten opsichte van de opper-olïicieren werden alle der selver gepermitteerde bagagie, excepto die van het reglement van den jaere 1717. afgeschaft; en sullen alle gemelde opper officieren, op haere aenkomste, met haere klederen en plunje, in een soldaten kistje gepakt (na dat hetselve alvorens door heeren Bewindhebberen gevisileert sal syn) van boord, sonder iets anders vandacr mede te mogen nemen, moeten vertrekken. En sal, voor en in plaetse van de afgeschafte kisten, canassers en kooyen, aen ieder van hen, die sich in de termen van ge hoorsaemheid en aen dese ordre sullen hebben gehouden, en anders niet, voor een douceur of equivalent in gelde, voor de te huis-reyse en, by overlyden onderweeg, aen dcrselver erfgenamen worden gegeven, als: aen Matrosen, winnende f 12, 11, 10 f ISO dito en Soldalen, winnende f 9, 8, 7 » 100 Gasten, winnende f 6, 5 » 50 Deks-onder-olficiers, winnende /' 14, als ook Corporaels en Onder-scheeps-timmerlieden, » 180 winnende minder als f 50 Bootsmans-maet Schiemans-maet en » 200 Derde-meester Deks-ofllcieren, winnende f 20, als ook Ser n«T ,: :•■•• . 2 5 0 Opper-scneeps-timmerman, winnende meer als f 50 Bootsman Schieman __ rt Constapel en Ondermeester
1742. J. THEDENS. 584 Doch aen den Bootsman en Maet, Schieman en Mact, Conslapcl, Bottelier, Kok, Opper-timmcrinan en Opper-zeilmaker, buiten en behalven het reeds gezegde douceur, word aen ieder van deselve noch loegestaen een kisl, ingevolge het reglement van den jacre 1717, mede te mogen brengen: Derdewaek | „ Krankbesoeker ) ' Onder-stuurman » 400 Jongste lieulenant Opper-stuurman » 500 Opper-chirurgyn , Oudste lieutenanl » 800 Schipper » 2000 Capitein » 5000 En ingevalle moglc gevonden of ontdekt worden eenige particuliere, buiten de aen de Opper-officieren hier voren gepermitteerde goederen, Ie syn of geweest te syn binnen scheepsboord, soo sullen, behalven de straffen en poenalileiten, tegen den particulieren handel gestalueert, alle de Officieren van dat schip, soo Opper- als Onder-officieren, geenc uitgesonderl, verstoken syn van het voorsz. douceur, sonder daervan ietwes, in het geheel of ten deele, te mogen genieten, except den aenbrenger, die, l)ehalven syn douceur, noch boven dien een derde van de waerde van de aengehaelde goederen sal genieten, het sy Officier of gemeene. Dit alles nochtans met dien verstande, dat hel voors. douceur alleenlyk sal plaets hebben omtrent de varende luiden en die helsclve als een beloninge voor het overbrengen van de schepen komen te genieten, blyvende alle anderen, daer onder ook de ambachlsgesellen, met gemelde schepen uit Indien overkomende en niet aen bel schip gehoorende, binnen de [»alen van het reglement van den jacre 1717, sonder meer. En op dal die gene, die met hacre gepermitteerde bagagie van de uil-reize, dan wel in Indien, iels geprospercert en lust hadden hel selve wederom aen te leggen, niettemin occasie moglen hebben sulks met voordeel te doen, sal aen een
1742. J. THEDENS. 585 iegelyk, soo wel van de ingesetenen te Balavia, als van «Ie dienaren van de Compagnie, en vooral die van de zeevaert, voorlaen worden gepermitteert tliec op vracht in de sodanige schepen van de Compagnie af te laden, nis daertoe door de Regering van Indien sullen worden geordonneert, en op soda nige condiliën, niet al sulke schikkingen, nis daervan in der lyd te Balavia sullen worden bekend gemaekl. Doch sal voorlaen aen alle en een iegelyk, lot het mede nemen van dranken op recognitie by bovenslacndc reglement gequalilicccrt inacr werden gepcrniitlecrt de helfte der by hem niede-le-nemenc wynen in kasten of kisten af te pakken, suilende de andere of wederhelftc van de voorsz. wynen, mits gaders alle de bieren, voorlaen in fusten of pypen moeten werden mede-genomen. 16 November. Aanbeveling aan de Indische Regering legen -den aanwas van hel Pausdom" binnen het ge bied run de O. I. Compagnie, zooveel mogelijk, te waken. De Indische Regering had aan Hoeren XVII nen de vraag voorgelegd, of het besluit van de Staten Generaal van 7 Maart 1758, houdende «casseering van sodanige officieren, die, ten tyde »van haer aanstelling tot officieren gereformeert syndc, na »derhand paaps worden of met paapse vrouwen trouwen", op Indië betrekking bad. Heeren XVII" 11 beantwoordden die vraag ontkennend, o. a. ook omdat »bel van wynig vrugt sou wcezeu het voorlkruypen »en aanwassen van het vleyende en verlokkende Pausdom teegen »te gaan, wanneer men de militaire officieren het trouwen • met paapse vrouwen in Indien, en speciaal op de cusle van ■Mallabaar, wilde belellen." lil November. Vernieuwde afkondiging run deplakalen betreffende de «thüysvaarders", enz.
1742. J. THEDENS. 586 Zie, hij 29 September 1738. — Ditmaal is ook op nieuw afgekondigd liet plakaat van 26 Junij 1742 betreffende bestel kasjes, enz. 26 November. Voorschriften nopens hel trouwen en be graven van. Chinezen te Batavia. Vermits ettelijke Chinesche graven geschonden waren, be paalde de Regering, dat een Chinees tot doodgraver zoude worden aangesteld, die bet toezigl op de graven moest houden en voor bet maken van een graf »of kuyl" van den boedel, dan wel van de naasthestaanden van den overledene, 1 rijks daalder mogt vorderen, •on vermindert nogthans de vrybeyd, •die aan een ygelyk der Gbineese natie gelalen werd, om, »des genoegen zynde, de graven voor haar overleden vrienden •zelve in gereedheyd te doen brengen, waar voor als dan • ook niet sal behoeven betaald te werden." Elk Chinees, die zich in hel huwelijk wilde hegeven of »na de revolte" der Chinezen Ie Batavia getrouwd was, moest van den Secretaris van Boedelmeesteren een permissie-biljet vragen, hetgeen hij des Vrijdags legen betaling van 4 rijks daalders kon krijgen in de Zuider-voorslad, waar de Secretaris met twee leden uit het Collegie van Boedelmeesleren tol dal doel zouden vaceren, aangezien geen Chinees zonder speciale vergunning in de slad mogt komen. Van dat geld kwamen ~> rijksdaalders ten voordeele van de Compagnie en 1 rijksdaalder ten voordeele van den Secretaris, — vroeger 5 en 2 rijksdaalders. «Milde giften" ten behoeve van het Chinesche hospitaal moglen bovendien gegeven werden, van welke giften behoorlijk rekening zoude worden gehouden. 14 December. Vergunning voor de Chinezen over dag binnen de stad Batavia te komen. Des avonds Ie 6 ure moesten zij de stad verlaten hebhen,
1742. J. THEDENS. 587 op straffe van gegeesseld, gebrandmerkt en voor 25 jaren in de ketting geklonken Ie werden. Wie een Chinees gedurende den avond of nacht binnen de wallen van Batavia herbergde, zoude dezelfde straffen onder gaan. Hoezeer chinophobie de Indische liegering toenmaals nog bezielde, blijkt uit <le omstandigheid, dal bovenbedoelde ver gunning slechts met meerderheid van stemmen in Rade van ludiö is verleend. 24 December. Aanstelling van twee gezworen kierhen ler generale secretarie (e Batavia. «Tot het copiceren van deeze en gene secreete en andere «papieren van consequentie en aangelegendheyt" was geen beëedigd persoon bij dat bureau bescheiden, «niettegenstaende »dc poodzakelykheyt zulx wel quam te vereysschen." 27 December. Last op de Gouverneurs, enz. van buiten kantoren in hunne memoriëu van overgave van het bestuur mede Ie deelen »alle de defecten, dewelke, soo «aan de fortificatie werken, als andere 's Camp* ge houwen, op soodanige tyd mogte werden gevonden." 27 December. Verbod legen liet a/'vorderen van producten, enz. umi markt-gangers. Vermits wy 10l onser bysondere ontstigting komen te onder vinden, niet alleen de ongeregeltheden, die door dese of gene baetsugtige menschen werden gepleegt, so op de vrye markten lot Meester-Cornelis, Tannabang en Weltevrede, met haer op een onbeschroomde wyse, tot prejuditie van andeven, de magt en authoriteyt aen Ie matigen om dese en gcene goederen, en wel principaef amphiocn, zout, etc, privativelyk aldaer te koop te brengen en u\ Keulen, even of sy daer toe met uylsondering
1742. J. THEDENS. 588 van anderen waren geprivilegeert, daer die markten of bassaers noglans expresselyk syn geapproprieert lot gemak en voordeel yande daeromtrent gesetene ingelanden en 10l gerielf van een iegelyk, als omtrent het vorderen en afnemen van sekere so genaemde gereglighedeu der afgebragt werdende coffy en andere waren uyt de bovenlanden, met praauwen, bamboese vlotten of voetgangers op dese en gene landerycn, waer die goederen komen te passeren, en principael tusschen dese stad en Campong baroe, maer ook, dal niet tcgenslaende onse ordre en waer scbouwinge, aende bnyten waglcn van Batavia snccessive gegeven, egter werd onderstaen de menselien, aldaer met hunne praauwen passerende, eenigc goederen of eetbare waren af te dwingen of nemen, boven hetgene de passanten somlyds vrywillig komen te geven; soo heeft men, in Rade van India daer over delibererende, van noodsakelykheyt geagt tegens alle diergelyke ongcregeltheden en vexatien te voorsien en dien volgende op den 7 ea courant goedgevonden, niet alleen by dcsen aen een iegelyk te permitteoren omme bet acnbrcngeu en verkopen van syne goederen op de biervooren gemelle vryplaelsen of markten sonder cenige hindernissc te mogen doen, maer ook 't albrengen van coffy en andere goederen, sonder gehouden te wescn aen imand in 't passeeren der landeryen eenigc so genaemde geregtighcden af te geven, op peene, dat degene, die bevonden sal werden imand daerinne op eenigerbande wyse hinderlyk Ie syn, na bevindinge van saken sal werden gestraft, gelyk mede de officieren en soldact,<m, bescheyden op de buytenwagten, werden geinlerdicecrt van eenige luyden, van wat natie of conditie deselve ook sonde mogen vvesen, liare waglen passeerende, eenige overlast, ofte gewelt aen te doen met haer eenige goederen, cetwacren, als vis, fruylen, padi. suykerriet, bout ofte bamboese, etc, wal bel ook soude mogen wcsen, af te dwingen ofte aftenemeu, onder wat sehyn, pretext ofte dekmantel liet selve ook sonde mogen wesen; want. degene, die contrarie dese onse ordre bevonden sullen worden gedaen te hebben, is men van meening als overtreders van deselve en stoorders vande gemeene rust,
1742. J. THEDENS. 589 ten exemple van andere, Ie straffen naer exigenlie van saekcn ; en sullen de officieren voor haer onderhorige soldaten moeten responderen en inslaen, so se bevonden werden ecnigsinls in gebreken gcbleeven te syn deselve inde vereyschte ordre Ie honden, waerdoor de voorsz. mesusen kunnen werden voor gekomen. En opdat niemand eenige ignorantie vanden inhoude deses konie te pretendeeren, so hebben wy goed gevonden dese te doen publiceeren en affigeeren ler plaetse, daer het behoort, so in de Nederduytse, als Maleydse, Cbinecse en Javaense tale, ordonnerende en bevelende dierhalven aen een iegelyk, die het soude mogen aengaen, op de executie vanden inhoude deses te letten en tegens de overtreders van dien te procederen, so het behoort. 29 December. Verbod tegen hel verspreiden van zéker gerucht, »dat een quaad voornemen sonde gesmeed zijn »iegens d'E. Comp e , mitsgaders derselver dienaren en tingesetenen." De straf' was arbitraire correctie. Alwie »cenig quaed voornemen" vernam, werd »op het »scherpsle" gelast daarvan aan den Gouverneur Generaal of aan één der leden van de Hooge Regering »in het bysonder" mededeeling te doen. 51 December. Prolongatie van hel octrooi der O. I. Compagnie voor den tijd van 12 jaren, eindigende met uit. December I 7, f >i. De afkondiging van dit stuk heeft te Batavia eerst in October 1745 plaats gehad. ? December. Verpachting run de «generale en gemeene" inkomsten van de stad Batavia voor 174").
1714. C. VAN SWOLL. 59 en pligt te betragten, dewyl men sulx tot wel wesen deser gemeente en weringe van nodelose verquistinge sodanig bevind te behoren. 24 December. Vernieuwd verbod tegen hei maken, ver koopen en afsteken van vuurwerk. Dewyle van tyt tot lyt langs hoe meer ondervonden werd, dat veele ongeregelde en baldadige menseben, moetwillige slaven en baelsugtige Chineesen en andere inlanders, in veraglinge onsei' gestelde ordres, soo by voorgaende als onse jongere placcaten van den 21-" Jiiny 1698. mitsgaders den 28' n Juny 1707, tegens bet maken en verkopen, mitsgaders tegens bet aensteken en branden van allerhande soorten van vuurwerken, soo binnen als buylen dese stad, bun niet ontsien daer by Ie volbarden en meer en meer tegens voois/., ordre aen Ie gaeu, tot groote incomoditeyt en onveylheyl in het gebruyk der wegen en straeten voor passerende menscbeii en ryluygen, aan dewelke daer door veelmaels ongemacken en schade syn toe gekomen, buylen het perieul van veele en svvaere ongevallen van brand als audersins, die daer door in de huysen en winkels, en wel voornamentlyk in en omtrent de kruytbuysen. soo binnen als buyten de stad staende, souden konnen voorkomen; soo ist, dat den 21 ,tcn deser maand December in Rade van India ten boogsten nodig geagbt ende besloten is, daer tegens nader te voorsten, en onder verswaringe der voormaels gestatueerde slrafl'e of boete, wel expresselyk te verbieden, gelyk op het aller ernstigste verboden werd by desen, niel alleen hel maeken en verkopen, raaer ook het aansteken en branden van alle soorten van vuurwerken, groot en kleyn. sonder eenige de minsle uytsonderinge, van wat benaminge deselve soude mogen syn, om niel langer onder pretext van dese en geene klecne vuurwerken, die uyt baer selven geen groote schade konnen veroorsaeken. een voel te laten om ook andere nadelige te ge bruyken en branden, soo als van lyt tol tyt is geschiet en in dese dagen van bet aanstaande Nederlants nieuwe jaar
1743. J. THEDENS. 590 1743. 4 Januarij. Bepaling, dal de Rotterdammer poort Ie Batavia te half zeven ure gesloten moest worden. Vroeger bleef die poort tot negen uur 's avonds open. 7 Januarij. Nadere bepalingen,' in verband met de prolongatie van liet octrooi van de O. 1. Compagnie. Dit stuk, afkomstig van de Stalen Generaal der Vereenigde Nederlanden, behelst de navolgende bepalingen: linde also by orvaerentheyd ondervonden werd, dat sommige liaetsugtigc menschen de gemelde Oost-Indische Compagnie Iraglen te benadeelen door indirecte weegen en middelen met het senden en ontfangen van goederen en eoopmanschappen, na en uyt Oost-Indien, op halve, meerder en minder winsten, soo is 't, dal \vy, inhaercerendc en amplieereude onse voorige placcaelcn op dit subject, voor deesen geëmaneert, goedgevonden hebben op nieuws te ordonneeren en te slatueeren, ordonneeren en stalueeren by desen, dat geene ingesetenen, nogle iuwoonders deser landen sullen vermogen geduurende den lydl van hel voorschreve octroy, dal is tol den jare 1754 incluys, Ie vaeren of Ie handelen op Oost-Indien, direclelyk of indirectelyk, en schor mede niet te senden of aen andere, daerna toe gaende, helsy bedienden vande Compagnie of andere, meede te geven eenige goederen of koopmanschappen op halve of meerder of minder winsten, of ook eenige goederen of koopmanschappen van daer herwaerts te laten komen, op de poenen, in hel octroy begrepen; en daer en boven, dat hetgene by de contraventeurs in voegen voorschreve na Oost-Indien versonden of wel van daer ontfangen sal worden, sal syn en hlyven ten behoeve van gemelde Conip I '.; en dat deselve conlravenleurs nog bovendien sullen verbeuren viermael soo veel, als het verbeurde sal bedragen, te appliceeren een derde voor den aenbrenger, een
1743. J. THEDÊNS. 591 derde voor den officier, die de calange sal doen, en een derde voor den armen. Ordonneeren en slatuercn verders, dat geeue obligatien, con tracten op geld of goed, op bodcmarye ol' cenig gedeelte van winst ineedegenomen of meedegegeven, door ymand, wie hy sy, sal mogen valideeren of eenige assurantie op soodanige gelden of goederen mogen gedaen of geleekent worden, op peene van nulliteit en verbeurte van bet viervoud van de waerde, te appliccercn twee derde voor den officier, die de calange sal doen, en een derde voor den aenbreuger, en verders alles op ile penalilcyten, verval in onsc placcatcn van den ll dcn Augustus 1698, 11 September 1717, 19 Juny 1725 en 24 September 17~)2, wel verstaende noglans, dat dit geen placts sal bebben ten opsigle van sodanige goederen, waervan de versending en negotie aen particulieren door de Compagnie gepermitleerl en opengesteld is. Dat wyders op alle obligatien of schuldbrieven, helsynotariael of onder de band, by luyden voor baer vertrek na Indien of voor baer repatrieeren van daer gepasseerd, hoedanige oorsacken van schuld die moglen inhouden (iiylgenoomen de obligatien en schuldbrieven, hiervooren gemeld, waerop in het geheel geen regt gedaen sal worden) by provisie 10l namptis sement geen regt sal mogen werden gedaen, maer alleen ten principaele of deünitive: des dat de houders van die obligatien of schuldbrieven alvoorens mei eede sullen moeten verklaeren, waervan de regier by desselfs vonnis als dan vertoaen sal moeten doen, dat deselve niet spruyten uyloorsaek van eenige gelden of goederen, op bodemarye of op halve, meerdere of mindere winsten meedegegeven, onder wat naem hel sonde mogen weesen, directelyk of indircctclyk, maer uyt deug delyk verschuldigde, geleende of aengetelde penningen ter monlant van de somma, daerinne vermeld, sonder dat onder die sommeeenige interessen syn begreepen ; en sal ingevalle van adjudicatie geen meerder intrest mogen worden loegeweesen als uyterlyk ses percent in het jaer, alwaer hel, dal hooger iulressen waeren gestipuleert of bedongen.
1743. J. THEDENS. 592 En opdat alle verboode c» ongeoorloofde; particuliere handel, strekkende tot onbedenkelyk nadeel vande Compagnie, te meerder moogc worden verhindert en geweert, willen en hegeeren wy, dat het vyif en twintigste artieul van de ordonnantie of arliculhrief vande geoctroyeerde Oost-Indische Compagnie deeser landen, door ons den 4 en September van hel voorleede jaer 1742 gearresleerl, in allen deelen preciselyk nagekomen sal moeien worden, namentlyk dat de capitcins, schippers en andere gesaghebbers op de scheepen vande Comp e wel sorge sullen moeten draegen, dat geen scheepen, schuyten of volk enz. (Zie hladz. BÖS, art. 23). Insgelyks willen en hegeeren wy, dat in allen deele agter volgl en nagekomen sullen worden de ses en veertig, seven en veertig, agl. en veertig en negen en veertigste arliculen van den hiervooren gemelde arliculhrief vande Oost-Indische Com pagnie, mcdehrengende, dat wanneer de retourschepen van de Compagnie agter Yrland en Schotland omkoomen, degeene die daer op hescheyden syn, enz. (Zie hladz. 562, art. 46—49). En opdat hel gunt voors. is, door alle en een iegelyk, dien 't aengaet, behoorlyk agtervolgt en nagekoomen moge werden en niemand eenige ignorantie biervau moge pretendeereu, ont bieden en versoeken wv de Weeren Stalen, gecommitteerde Kaaden en gedepuleerdc Slaeten van de respective previnlien en alle andere officieren en justicieren van deselve landen, dat sy deese onse publicatie van stonden aen alomme doen verkon digen, publiceeren en affigeeren, ter plaetse, daer men gewoon is sodanigc publicatie en affixie te doen; lasten en heveelen voorts de flaeden ter admiraliteyt, den advocaeten fiscael en commisen gencrael, mitsgaders allen admiraelen, vice-admiraelen, capitcyncn, officieren en bevelhehheren den inhoud van deese onse publicatie te aglcrvolgen en Ie doen aglervolgen, proce deerende en doende procedeeren tegen de contraventcurs van dien sonder eenige gratie, oogluykinge, dissimulatic of verdrag, want wy snlks ten dienste van den lande bevonden hebben alsoo te behooren.
1743. J. THEDENS. 593 ;>)'. DEEL IV. Zoowel deze «nadere bepalingen", als de prolongatie van het octrooi zijn in gevolge de resolutie van de Indische Regering van 25 October 1743 afgekondigd te Batavia, »soo aan land, als op »de rheede" en op de buiten-kantoren, waar zulks geschieden kon «sonder eenige attentie toe te brengen aan het respect en • ontzag, dat den inlander verschuldigt is de Comp. te bewysen." 8 Januarij. Intrekking van den op 17 November 1741 verleenden vrijen invoer te Batavia van eetwaren. De oorzaak van die vrijstelling — gebrek aan voedingsmid delen — had opgehouden te bestaan. 17 Januarij. Vergunning »by liet bekomen van ontset van «dranken" op de buiten-kantoren, daarmede de achterstal lige rantsoenen van dienaren der Compagnie Ir voldoen. Verg. 7 Mei 1716. 12 Februarij. Bepaling, dat bij hel *uytbreeken % van kettinggangers de soldaten, die op hen toezigt moesten bonden, gestraft zouden worden met een »piek slag, «wanneer eenige door onagtsaamheyt off geen behoorlyke «toesiat komen ui/Hebree ken: dof) de geehe, die beton •den mogle werden deselve door corruptie ojj' by oog lui/lang te hebben laten slippen"', zouden aan de justitie worden overgeleverd. 22 Februarij. Vergunning voor de Chinezen »met eygene tchialotipen en mindere vaarluygen" uuur Cheribon te varen. Vóór de «rebellie" was bun zulks eveneens vergund. 26 Februarij. Intrekking van bel bepaalde op 19 Junij 1742, wat betrof schepen, komende run Bengalen, Ambon en Itanda.
1743 J. THEDENS. 594 Die schepen moesten derhalve, evenals vroeger, door gecom mitteerden uit den Raad van justitie en door tien Water-fiscaal gevisiteerd worden. «Moreeryen in den aanbreng van particuliere goederen en «wel voornamentlyk contrabande vvharen" gaven aanleiding lof dezen maatregel. 5 Maart. Bepaling, dal de godsdienst-oefeningen in de Kasleels-kerk (»capette") wederom des avonds zonden gehouden worden. Er waren toenmaals te Batavia aanwezig vier «ordinaire «predikanten in de Nederduytsche gemeente." 9 Maart. Vernieuwing van het verbod tegewhet af belalen in indië uil insolvente boedels van crediteuren, zonder autorisatie van Meeren Meesters. De vernieuwing van dit verbod ging van Hecrcu XVII" en uil. 15 Maart. Last op de buiten-kantoren ledige kruiivaatjes «by alle voorkomende gelegentheden" naar Batavia op te zenden. Samarang moest bovendien «de buyten employ geraakte «meelvaten" opzenden. 15 Maarl. Bepaling, dal de opper-stuurUeden op granen (rijst, tarwe, enz.) ladende Compagnie's schepen, even als de schippers en boekhouders dier schepen, een derde gedeelte van «den Ie kort komende korl" moesten vergoeden. Die stuurlieden waren vroeger daarvoor niet verantwoorde lijk en gingen bij bet inladen en afschepen van granen «al «vry wat reukeloos en negligent te werk." Ook konden de schippers en boekhouders, die wel verant
1743. J. THEDENS. 595 woordelijk waren en aan den wal genoeg te doen hadden, bij het inladen en afschepen niet te gelijker tijd aan boord en aan den wal tegenwoordig zijn. 5 April. Bepaling, dal bij het eiland Onrust of ter trede Batavia gerepareerde Compagnie's schepen gevisiteerd moesten worden door gecommitteerden, benoemd door den Equipage-meester, alvorens in die schepen goederen werden geladen. Reeds in 1750 hadden Heeren XVII"" 1 bij missive van 24 Februarij hiertoe last gegeven. 6 Mei. Bepaling, dal ondergeschikte dienaren der Com- pagnie »het schryven haver gebieders" mogten «dcbaltee «reii' en niet stilzwijgend behoefden Ie gehoorzamen. De bedienden Ie Bimilipalnam waren door de Koroniandel sche ministers beboet wegens hunne «beantwoording op de «haar toegevoegde reproche", welke handelwijze de Regering niet goedkeurde, «nadien door zulk een blinde gehoorsaanilieyd «geheclyk soude weggenomen werden de vryheyd om voor »'s Comp 8 belangens [te waken], in alle saken genoegsaam nodig »om de swarigheeden, die tegens de uytvoering der beveelen »zig fondamenteel mogten komen op te doen, of bare onscliult «in het een ofte ander te kennen te geven." 17 Mei. Verbod voor te Batavia ten handel komende Chinezen, die voor hnn vertrek van daar niet op verandering van de mousson behoefden te wachten, langer dan i weken te Batavia te vertoeven. üe straf was arbitraire correctie. .Bijaldien zij langeren lijd noodig hadden, moesten zij zich 10l de Regering wenden.
REGISTER VAN NAMEN. 597 Boeton, 35, 530. Boeijen (Comp' te Bat., 594, 528. Boni, 255. Boom (de) te Bat., 5, 8, 16, j 28, 45, 99, 181, 247, 250, 267, 270. 455, 467, 486. 555. Bovenlanden (Bal.*, 525, 491. Jakatrasche), 175, 180,198,256,274. 295,363,384,434, 449, 505. Krawangsche), 180. (l»reaiiger),449,49l, 505. Braband, 69. Brebes, 4. Brommer F. , 88. Brossaert Jacz (N.), 532. Brug 11. van der), 221. Buitcii-kerk Port.) te Bat., 409. lmiten/org, 95, 269. Ceilon, 85, 85, 145, 148, 207, 210, 308, 511. 512, 529. Celebes, 490, 519. Cheribon, 10, 15, 20, 50,74, 137,, 159, 194, 220, 223, 246, 261, 274, 280, 288, 519, 348, 384, 388, 389, 434,448,449,485,505,597». China, 14, 15, 98, 197, 285, i 284, 506, 547, 595, 595, 465, 475, 476, 524, 539, ; 540, 541. Chinezen, 5, 4, 9, 12, 14,15, 20, 29, 50, 35, 54, 42, 46, 59, 60, 69, 93, 96, 97, 119, 128, 146,149, 155, 154, 160, 168,184, 197, 202, 218, 220, 224, 226, 254, 258,242,251, 252, 267, 272, 285, 289, 500, 505, 308,555,551. 595, 428 — 450, 449, 458, 481, 487,501,510, 511, 515, 514, 518,520 — 522, 526, 527, 529, 534 — 536, 538, 546, 547, 577 — 580. 586, 587. » geschoren), 10. (getrouwde), 272. gewonde), 184. Cloou (D. van), 325. Colombo, 84. Cooper (J.), 30. Crul (N.), 577, 578. Deenen, 415. Delft, 176. » (punt), 492. Denemarken, 205, 306, 451. Diamant (bolwerk), 176. Dicsl (punt), 495. Diestpoorl, 457, 458, 493,554. Djampang, 66, 95, 196. Üjati-negara, 174. Djohor, 516. Dordrecht, 154. 576, 582. Douglas (A.j de Jonge, 147.
REGISTER VAN NAMEN. 598 Edam (eil.), 62. 235, 391. Elbervelt (P.), 155. Engeland, 25. Engelschen, 68, 191,192.197, 199. 229, 247, 265, 316, 317, 411, 415, 543. Enkhuizen, 176. Equipage-werf te Bat., 81, 161, 174, 519, 494—499. Europa, 79, 93, 107, 108, 170, 171, 192, 559. Europeanen, 60, 102, 160, 198, 237, 299, 522, 572, 449, 485. » (vreemde), 21, 32, 49, 68. Farochir, 69. Frankrijk, 36. Frans (J.), 24. Franschen, 153, 229, 415,543. Gabang, 589. Gamron, 146. Ganges (riv.), 272. Garnizoens-kantoorte Bat., 441. Gebergte (Jak.), 175. Gedong-badak, 174. Gelderland (punt), 495. Geldkamer (groote) te Bat., 275, 287, 408, 409. Goenoeng-goeroe, 175. Graan-magazijnen Ie Bat., 61, 576. Gracht (Amsterdamsche), 492. Gracht (Cliinesche), 494. » (groene), 492. » (Javaansche), 494. » (Malabarsche), 495. (Maleische), 493, 494. Grissee. 51. Groningen (punt), 494. Haan (M. de), 299. Heerestraat, 492. Hoender-passer-brug te Bat., 455. Holland (prov.), 201, 578, ooi. ÜB7. Hoorn, 176. » (eil.), 80. (J. van), 72. Horst (H. van der), 65. Hospitaal (Chin.), 184, 458, 484, 500, 527, 586. (Comp s )teßat., 185, 298, 502, 561, 411, 490, 495. » -kantoor te Bat., 441. Huis (O. F.) te Amsterdam, 582. lerland, 452, 562, 592. Imbanagara, 548. Imhoff (G. W. van), 247, 412, 523. Jakatra, 159, 187, 189, 250, 251, 258. (fort), 504, 577, 578. Jan Vermandcrstraal, 492,493.
REGISTER VAN NAMEN. 599 Japan. 29, 51. 128,177,206. Japara. 52. Java, 65, 184, 248,511. 516, 517. 357, 340. Java's ooordkust, 90, 598. oostkust, 8, 10,14, 15. 52, 55. 68, 74, 155, 155, 194. 461, 465, 476, 485, 543, 544. Javanen, 89, 160, 161, 184, 189, 210, 246,282, 561, 372, 449,461. (geroofde), 65. Jebaan Darsiah, 69. Jongbtoet, 21. Jonkers-gracht. 495. Kaaimans-gracht, 492. Kaap de goede hoop, 5, 25, 37, 60, 69, 76, 80, 84, 85, 148, 159,178, 205, 207 — 209, 238, 265,277,507,525,526, 547. 405, 452, 444, 475. 546, 558, 564. -verdische eil., 279. Kamp Chin. Ie Bat., 522, 554. Kampong-bahroe, 95.174, 269. » -lima, 585. Kanaal liet, 26, 452, 562. Kanarische eil., 279. Kanton. 51. Kantoor-generaal te Batavia, 25, 26. Kantoor der gen. visite Ie Bat., 155. Karet, 488. Kartasoera, 282. Kasteels-brug te Bat., 256, 241. Kasteels-gracht te Bal., 157. -kerk te Bat., 244,281, 571, 594. Katsenellebogen (punt), 495. Kerk ; Hollandsche, groote oi Nederduitsche) te Bat., 10, 48, 65, 142, 152, 155, 545, 595, 409, 465, 490, 491, 506, 519, 526, 527, 558. • (Mal.) te Bat., 409. Kerkhof (Port.) te Bat., 16. » (buiten-) » » 16. Koedoes, 32. Koepaug, 351. Koetsjin, 228. Koromandel, 70,100,264, 545. 595. Kramat, 485. Krawang, 174, 180, 255, 245, 274. Krokot, 458. Kuilenburg (punt), 494. Kwal (de), 511. Kwartier (Noorder), 557. » -straatje, 495. Labistrate, 145. Lampongsche districten, 429, 530.
1710. A VAN RIEBEECK. 6 30 September. Vergunning voor Kerkmeesters, Diakenen en Buiten-regenten van hel Lazarus-huis in Compagnie's kas gelden op renten d deposito te plaatsen. Aan het Collegie ven Heemradeu was zulks reeds vroeger vergund (zie 17 Januarij 1700). De Regering verleende deze vergunning noode »om de ge «ringheyt van de som en dat sy het naderhand wel weder »komen te ligten, met somlyts nog meer hoven dien." 2 October. Bepaling, dat Weesmeesleren de preferentie zouden hebben voor hel uitzetten van gelden op intrest bij de Compagnie. 7 October. Verdeeling onder twee behoeftige weduwen van het benefitie van het verhuren der rouwmantels aan sterfhuizen te Batavia. De eene kreeg de leverantie van rouwmantels in en buiten de stad aan de oost-zijde van de groote rivier, met inbegrip van het kasteel en de zuider voorstad; de andere die binnen en buiten de stad aan de west-zijde van de groote rivier, met inbegrip van hel, Vierkant. »Jn cas van verlegentheyt" moesten zij elkaar bijslaan »tot »voordeel van de uytleenster." 10 October. Verbod tegen het oprigten van nieuwe sui ker-molens in de nabijheid van Batavia. Aan de Uegering waren 151 dergelijke molens bekend, maar er bestonden vermoedelijk meer zulke molens. Zij wilde dat aantal «met der l.yt lot een gematigde quan «titeyt van selfs doen decresceren, op sodanige plaelsen, daar »de riytgemergeltheyt der grond ende't gebreck van brandhout »sulx van sells verbieden sal."
1714. C. VAN SWOLL. 60 wederom niet geen kleen exces ondernomen en begonnen is, op peene, dat alle vrye personen, soo Europeanen en diedaer onder behoren off gcreckend werden, als ook Christen en on" christen inlanders, mans, vrouwen en kinderen, voor welke laelsle de ouders, 't . sy vader of moeder, sullen moeten verant woorden en boelen, die bevonden ol door getuygcii hewesen sal werden, 't sy binnen of buyten de stad, eenige vuurwerken, van wat benaminge deselve souden mogen syu. als ook by wat occasien het soude mogen geschieden, 'I sy van het aen staende Nederlands off Chinees nieuwe jaar en alle andere gelegentheden, hoedanig die souden mogen syn, buyten speciael consent van den Gouverneur Generael aangestecken ofte ge brand te bebben, telken reise sullen verbeuren een somme van 200 realen of arbitrale correctie aan den lyve voor de geene, die gem. boete nïel sullen konnen betalen, na exigentic van saeken en personen; en voor lyffeygenen of slaven, dat publie quelyk gegeesselt en voor ses jaren in de ketting geklonken, ook daer en hoven voor de Comp. geconlisqueerd sullen werden, wanneer blyken sal, dal het aansteekeu en branden van vuur werken door haer op ordre van haere lyfheeren of vrouwen geschied soude mogen wesen. sonder dat haer sulx omtrent voorin, corporeele straffe evenwel in het minste sal mogen verschonen; en wyders. dal een ygelyk, die bevonden ofte overtuygt sal werden eenige vuurwerken gemaekt, verkogt ofte verschonrken te hebben, of dal men deselve by ondersoeck tot voorsz. oog merek in yniands huyse bevinden sal, verbeuren sullen, soo het is een Nederlander of vry Christen inlander, gelycke somme van 200 rds. of arbitrale correctie aan den lyve voor de onvermogende, dewelke die boete niet sullen kunnen voldoen, en voor de Chineesén en andere onchristene inlanders, ook lyff eygenen, op puhlycke geesseling en bannissement in de ketting nat' Cabo de goede hoop, ten minsten voor den tyd van ses jaeren of wel meer na bevindinge van saecken; suilende de boeten, hier voren gesteld, genoten werden by den officier, die de calange doen sal, telken reyse, dat imant, invoegen voor inelt. op het verkopen of branden van sodanige verbodene
REGISTER VAN NAMEN, 600 Landpoort v/h kast Bat., 136, 176. Lanius (E.), 264, 410. Lanschot (J. van), 409. Lasarus-huis te Bat., 6, 50, 68, 79, 95, 102,120,154,137, 148, 168, 178, 184, 192, 199, 206, 224, 270, 274, 288, 324, 543, 353, 410, 430, 479, 490, 508, 528, 543. Leeuwinne-gracht, 492, 495. Leiden, 599. Limliaiij*an, 548. Linie (de), 56, 277. 547. Loderus (A. L.), 91. Maas (de), 537. Madura, 4. Mahomed, 80. Makasser, 55, 155, 193, 272, 286,544,550,359,404,519. Malabar, 4, 70, 228, 543, 585. Malajoe (kust van), 316. Malaka, 55,186,197, 247,248, 263, 284, 504, 516—518, 551, 545, 544. Maleijers, 521, 595, 449. Mardijkers, 29, 46, 174. Ma ronde, 16. Meester-Cornelis, 257, 585, 457, 458, 587. Mekka, 80. Middelburg, 129, 275, 401. . » (punt), 492. Middelpunts-brüg, 492—494. Mocha, 11. Molenvliet, 16, 51, 231, 457, 504. Molukken, 9, 119. Mulder (H.), 207. Munnix (R.), 146. Munster, 326. Nassau (punt), 495. Nederland, 1, 36, 37, 46, 66, 69, 78,143, 184,195,214, 229, 250, 268, 282, 296, 500, 504, 507, 520, 525, 342 546, 555, 556, 584, 598, 599, 415, 424, 455, 434. 305, 524, :»59, 541, 346, 538, 560, 568, 569. Nederlanden (Oostenrijksche), 162. Nederlander, 60, 147, 257, 466, 474, 511. Negapatnam, 134. Nias, 509. Nieuwpoort Ie Bat., 565. » -straat, '^95. Ninivc, 516. Noorder-kerk-straatje, 495. Noordwijk, 458. Ommelanden Bat.), 584,596, 577. Onrast, 210, 241, 559, 559, 467, 395. » (Engelsch), 80. Oostzijde v/d. grootc riv. te Bat, 492.
REGiSTER VAN NAMEN. 601 Orang Serb, 69. Orange (punt), 495. Ostende, 146, 162. Overijssel (punt), 494. Padang, 509, 426. Palembang, 50, 72, 90, 280, 557, 550, 551. Palembangers, 189, 487. Paniakasan, 598. Pamanoekan, 255, 24ii. (riv.), 262. Parakamoentjang, 245, 261. 586. Parel (bolwerk), 176. Pasoeroean, 4. Patras (A.), 597, 407. Pegaden, 255, 245. Pegu, 516. Pendokopo, 175. Perzië, 29, 146. Pbilipijnsche eil., 526. Phillips (Mr. C), 542. Pinang-poort. te Bal., 546. Pit .1. , 289. 506. Pleinpfonteijn (D.), 146. Poespahiang, 586. Poort Rotterdammer)s6s,s9o. » (Utrechtsche), 457. Portugezen, 52, 68. Preanger Reg., 20, 22, 50, 63 — 65, 156, 196, 274, 548, 565, 584, 586, 454. -landen (Cberib.), 220. Princeslraat, 254, 492. Prins van Oranje, 292. Provisie-magazijn te Bat., 44, 439. Purnierend (eil.), 95, 154. Reede Bat., 15, 16, 18, 22, 28, 79, 91, 155, 155, 175, 183, 200, 208, 221, 229, 24a, 260, 271, 295, 299, 517, 520, 552, 559, 593, 415, 486, 547. Rliinoceros-gracht, 495. Riebeeck (A. van), 175. Ringslool (de) te Bat., 4158. Rivier (groolc), zie Tjiliwoeng. » (oude Sontarsche), 457, 458. Robijn (bolwerk), 176. Rosengein, 238. Rotterdam, 176. » (eil.), 80. Rijst- en visch-markt Ie Bat., 212. Samarang, 4, 89, 282, 517. 31'9, 572,598,551,556,594. Sapbier (bolwerk), 176. Schotland, 25, 452,562,592. Siam, 280, 318, 435, 465. Silida, 540. , Soekapoera, 548, 586. Soembawa, 35, 530. Soemedang, 245, 261. Soendanezen, 189, 449. I Soeralle, 29, 69, 264, 370, 410, 451, 545.
REGISTER VAN NAMEN. 602 Soldij-kantoor (gen.), 118. Sontar (weg van de), 457. Spanje, 66, 326. Stadhuis te Bat., 12, lö, 27. 28, 116, 117, 171, 203. 225, 234, 289, 297, 510. 360, 484, 500, 501. 846. » -plein, 493. Stier (I). A.), 256, 258. Straal (Utreclitsche), 495, 494. Success (the), 411. Suiker-pakhuis ie Bat., 53, 55, 81. Sumanap, 598. Sumatra, 516, 518. Sumatra's Westkust, 66,225, 543. Sunda straat), 135, 265, 293. Suriname, 377, 382. Tamhora, 350. Tanah-abang, 385, 458, 587. Tandjoeng-kait, 15, 485. » -poera, 75, 253, 525. » -prioek, 457. Tangerang, 174, 466. » (riv.), 16. Tanoe Baja, 261. Ternate, 9, 55, 135, 147, 152, 220. Texel, 292, 557. Theewater-straat, 254. Timbanganlen, 21. Ti r, 55, 44, 175. Tjiamis, 548. Tji-andjoer. 11. 66. 175. 196. 245. Tji-asem, 245. Tji-blagoeng, 245. Tji-dariam, 175. Tjicao riv. v.), 262. Tji-kaloeng, 245. Tji-karik. 175. Tji-lingsi, 174. Tji-pamingkis, 245. Tjiliwoeng, 6, 55, 457. 458. 495. Tji-laroem. 255. Tonkin, 51. Tranquebar. 507. Tsioli-Enko, 202. Tuchthuis (vrouwen) te Bat., 28, 500. Tuin van Heemraden te Bat., 550, 437. Turkije, 515. Tijgersgracht, 254, 492, 495. Utrecht, 56, 66, 162. » (punt), 495. Valckenier (A.) ( 522, 523, 577. Valentijn (F.), 579. Victoria (kast.), 580. Vierkant (bel | Ie fiat., 6, 254. 494. Vink (J.), 384. Visite-kantoor te Hat., 441. Voorstad (Zuider) te Bat. 154, 162, 522, 546, 586. Vriesland (punt), 495. 494.
REGISTER VAN NAMEN. 603 Vrijmans-haven Ie Bat., 141. Vuijst (M r P.), 511, 512. Walcheren, 599. Waterplaats te Bat., 254. . -poort te Bal.. 176, 2150, 523. Weeshuis Ie Bat., 500. Weg (Jakatrasehe). 457. Wel-getroffen, 584. Weltevreden, 584, 458, 587. Winkel (kleine) te Bat., 198, » (medicinale) te Bat., 400. Wira Mangala, 196. Tanoe (Aria), 196. Wijns (A.), 88. Ysland, 25. Yzer-pakhuis Ie Bat.. 576. Zee (Indische) 316. » (Spaansche), 279. Zeelaud, 145, 176, 201, 221, 246, 578, 401, 557. Zeelandia (punt), 154, 495. Zoutelande, 457, 458. Zuider-kerk-straatje, 495. Zuid-wachter, 29. » -zee, 196. Zwaardecroou (H.), 161. 201. 250. Zweden, 506, 451.
ZAAK-REGISTER. 605 Abolercn, 353. Abolitie, 392. Absent, 451. Absenten, 117. 297. 418. Absentercn (zich), 250. 278. Absentie. 499, Absurditeit, 362, 413. Abuizen, 17, 234, 254. 255. 345. 402. Accepteren (wissels), 166. (geld op wissel). 342. Accidenten, 442. Accoraodement. 216. Accorderen, 48, 548. Accresseren, 385. Achtbaarheid, 356. Achterblijven (te Bat.). 46. Achtergevel, 95. Achtcrhaling, 55. 491, 542. Achterhouding, 412. Achterstal, 92. Achterlaten (mouw en kinderen), 213. Achterwezen, 332. Acte van aanstelling, 549. . . adoptie. 375. 376. 378, 416, 422, 423. amnestie, 510, 511. > impuniteil, 578. . ■ legaliteit, 326. • reconciliatie, 215. • renvooi, 24, 566. supplementoire). 36. . -boek, 420. Acten, 103, 521. (notariële), 235, 255. . (publieke), 219. Actie, 322. tegen de Comp., 24. van verlempt, 562. institueren. 545. 559, 566. Actiën, 166. Actioneren, 45. Adelborsten, 42, 125, 328. Adem. 441. Ademhaling, 441. Adipati, 261. Adjudicatie, 591. Adjudiceren (den eisch), 413. Adjunct, 269, 309. -bode, 393, 398. gezworen klerk, 292. •landmeter, 155. -reviseurcn, 159, 268,275. -visitateur, 157. Adjunct-waterfiscaal, 272. Administrateur, 392, 519. (tweede). 229,230. 400. Administratie, 50. 76, 79. 92. 117. 118, 120, 134, 137. 142. 147. 148. 152. 155, 158. 247, 281. 287, 396. 397. 490. 506, 525. 526. 528. 538. van vaste goederen, 26. Administreren, 142, 149, 451. Admiraal, 168, 339, 592. -generaal, 292. -schip, 49. 261. 359. Admiraals-vlag, 291. Admissie in appel. 387. 388. Admodiatie, 204. Adoptant, 378, 423. Adopteren, 423. Adoptie. 375, 376. 378. 416. Adresseren (zich), 506, 533, 559. Adsistent. 38, 41, 123. 129. 130, 242, 327, 328, 435, 436, 495, 496, 498 — 500. 549. 551, 581. 582. Adsistent (jong), 308, 546. (pr0vi5i0nee1),41,124.223. Adsisteren (een pachter). 460. Adstructie, 389. Advans, 169, 191. Advies, 142, 343. Adviezen van regters. 303. Adviseren, 206. Advocaat-fiscaal, 2, 13, 45, 67, 70. 102,113. 114, 128.168,178,182, 199, 204, 286, 350, 373, 407, 412. 413, 424, 438, 580, 592. Adv. fisc. ad interim, 542. Advocaten v/d. Comp., 147. Aequivalent, 568. Afbetalen. 594. Atbetaling v. militairen. 73. Albreken, 68, 95. 96. Afbreuk, 191, 568. Afdak. 494. Afdanken, 562, 563. Afdwingen (boete), 461. Affiniteit, 527. Afflixie, 331. Affront, 436. Afgaan van de pacht, 457. Afhalen (schutter-kapitein), 296.
ZAAK-REGISTER. 606 Aihaspelen, 232. Afbouwen (den kop van een dier), 468. Afkcerig maken, 545. Afkeuren (datjin's!. 306. Afkomst (geringe), 151. Afkorting. "575.' Alladen, 402. Aflader, 67. Afleggen (zyd-geweer), 195. Aflossen. 147. 295. Aflossing. 320. Amjvigheid, 322. 549. Afmatten, 408. Afnemen (koopwaar). 588. Afpakking, 506. Afperssen. 457, 488. Afschaffen, 145. Afschaffing, 46. 67, 264. 266. Afscheep, 320. 409. 439. 576. Afscheid-maal, 186. Afscheiding, 235. Afschepen, 72, 276, 594, 595. Afschrik. 311, 345. Afschrijven, 51, 117, 361. Afslag, 473. van pacht, 10. ■ (bij), 463. Afslager. 463. 464. » v/d vischniarkl, 336. Afsluiten (soldij-reek.), 344. Afsteken (vuurwerk), 59, 236. Afstraffen, 198, 372. Aftroggelen, 232. Afvoer, 348. van kolli.j. 189. Afvorderen (producten, enz.), 587. Afvragen. 412 Afweeren, 557. ATwezigheid, 2. 101, 182,267,275, 291.'577. Afwezig zijn, 117. Afwijzen (verzoek), 142. Afzetten, 312. 339, Agelhoul. 488. Agio, 537. Ajuin lim. 251. Alimentatie, 427. Allcgaiien (impertinente), 362. Allooi, 09. 70. Uiun. 488. Ambacht, 38. 88. Ambachts-gezellen, 174, 584. -lieden, 87. 88. 250. 408, 538, Ambachts-winkels, 452. Ambassadeurs, 128. Ambt, 565, 566, 577. • van eer, 192. Ambts-eed, 372. Amende (pecunieele), 227. Amiable (S 1'). 217. Ammunitie, 189. Amnestie, 510 — 512. Amphioen, 264, 265. 316, 317, 319, 467, 488, 489. 544. 587, zie ook: Opium. Anachoda, 14, 21, 22, 97-99,119, 198, 330, zie ook: Nachoda. Andjing ajer, 462. Animositeit, 217. Anker. 190. 191. 291. 486. Ankeren. 299. 467. Anijs, 488. Apotheker, 299. 322. (slads-). 193, 336. Appel, 9. 314, 350, 387, 388. Appcllnlic. 451. Appelleren, 85. 341. 413, 414. Appointement, 152, 169. 172. Apprehenderen, 502. Approbatie, 313, 429. 431. • verzoeken, 358. Approches, 138. Arak, 197. 252, 308. 514,529,535, 542. • -branderijen, 61. 62, 579. -pollen. 470. . -stokerijen. 355. 514. 522. Arbitrage, 191. Aivhivarii. 359. Areek, 488 Argwaan, 118. Aria, 449. Arm, 233. Armen [arme lieden), 12, 13, 16, 21. 46. (de). 104. 107. 2:i2. 349. 362, 391. 551. 5(19. 591. ■geld. 48. 63 ■ -middelen, 330. -huis, 89. 271. Arminianen, 23. 330. 423 ArreM. 2. 105. 145. 357. (in) nemen. 171. 172. Arresten op tractemenlen, 129. Arrestabel, 145. Arresteren [een borger), 45. Arrivement. 207.
ZAAK-REGISTER. 607 Artikel-brief, 20. 39. 110,113,132, 145. 193. 275. 277. 278. 290. 291. 349. 393. 398. 404. 505. 547. 592. Artikelen v li octrooi, 505. Assurantie, 166, 167.403.507.591. Map. 31. Atjar, 39 — 4L 85. 121. 122. Attachemenl, 77. Attaqueren, 389. 511. Attentie, 302. Attestatien, 424. beëedigde), 108. (kerkelijke). 263. Attrapperen, 483. 485. Augustus, 173. Authenttseren. 9. Autorisatie (lijs! van), 545. van 11. XVII. 325. v il Kamer. 403. 400. Autoritei) op eigen i, 564. Avance, 325. Avancement, 555. Avond. 260. -maal. 244, 281. 420. -passer, 457. Baai. 316. Baas, 86, 221. 319, 335. 441. der blokmakers, 496. -kaartenmaker, 490. -koperslager, 496. -kuiper, 490. -loodgieter, 495. -metselaar, 495. . v. Onrust. 241. -smid, 496. der steen- en beeldhouwers, 495. -timmerman, 495, 496. v/d wapenkamer, 88. -zeilmaker, 496. Baatzoekers, 11, 12. . -zucht, 163, 232, 369, 428. Bagage, 5. 17, 37, 38. 52 — 54, 70. 71, 80. 82, 85. 120. 129, 340, 524, 554. 555. (gepermitteerde), 568,581 — Bailluw, 2, i 2, 13, 21. 45. 07, 89. 90, 128. 157. 182.201.203,204, 225. 227. 270. 297. 298. 304. 31). 397, 398. 407. 438. 400. 480 484, 495. 497, 498. 500, 502. 530. 537, 544. Bak, 58;;. Bakken. 288 — 290. Bakker, 452. 473 — 475. Bakkerij, 70. Bak esters, 293. 504 -nering, 475. Balans, 487, 488. Balen, 276, 277. 392. Baldadigheid, 145. 281. 282. 438. Balken, 190. Bamboe, 305. 588. Bami. 251. Banden. 442. Bank, 403, 409. der predikanten, 417. ■ -geld, 505. Bannisse m. 60, 238. 239. 293. 354. Barbier, 570. Ban». 130. 310. Barmhartigheid (goddelijke), 359. Bataillon grbol . 175. (hel kleine), 361. Battament-spel, 154. Bazar, 14. 588. Zie ook: markt, pasar. -meester, 462. 479, 480. -wachter, 401. 404, 478. Beantwoorden (Ind. brieven). 385. Beantwoording (marginale), 18:!. Bede-dag, 7. 28, 36, 57. 00.73.85. 114, 132. 140, 148. 153, 158, 170, 180. 185, 193. 204, 214, 232. 270. 294. 320, 345. 346, 348. 355, 359, 380. 397, 412, 433. 482. 502. 510. 514. 530. 536, 580. Bedeelden, 89, Bederf, 270. 341. Bederven, 258, 270, 411. ' Bedevaartgangers, 80. Bedienden (Bantamsche), 197. \ il Comp., 508. (Comp<) op buitenk, 05. v/d Boom, 99. 270, 535. I'.nr.). 411. van pachters, 91. Bediening (politieke), 540. Bedriegerijen, 04, 82, 438. Bedrog, 457. 532, 560. Bedwang (middelen v.), 222. Beëedigen, 280. 280. 414,425,530. Beöediging, 115, 204. 200. 208. Beeldl wer, 221. Beeldtenis, 455.
ZAAK-REGISTER. 608 Been. 408, 505. Beest, 258, 259. 430. 408. (geslacht), 470. Beestiaal, 385. 450. 408. 409. Beginsel. 350. Begraafplaats, 234. Begrafenis, 57. 127. 101. 102. 178. 194,303,301,304,300—308.434. Begrafenis (solemnele). 203. -rol, 3G7. Begraven, 10. 343, 580. Begrooting van uitgaven, 249. Behandeling (trouwe), 520. Beheercn (vveesgelden), 152. Behoefte (eigen), 307. Behoeftigen, 10. Behoeve (ion eigen), 351 Bejaarden, 377. Bekenden. 72. 574. (goede), 58. Bekeuren, 470. 472. Bekkenslag, 429. Bekladden. 385. 414. Beklag, 503. Beklagen (zich). 334. Bekleeden ( 1 vet), 470. Belasten. 349, 410, 503, 507. 500, 570. Belasting, 15. 93, 100. 141. 205, 270. 394, 427, 437. 539. Beledigd worden, 352. 533. Beleefdheid, 108. Beleening. 73, 273. Belegering, 191. Beleggen (vergadering), 358. Belemmeren, 205. 540. Belemmeringen, 89. Belending, 273. Belofte, 572. Beloonen,' 321. Bclooning, 443. Belijdenis, 23. 399. Bemannen, 99. Bemanning, 197. 345. Bemoeijing met Comp. Ostende, 102. Benaauvvdheidr 441. Benadeeling, 293. Benefitie, 0. 110. Benefitium ordinis, etc., 451. Benoemen, 11, 200. Benoeming, 331, 408. (provisioneele), 00. Benzoë, 407. 488. Beplanting, 315. Bepraten, 189. Beraadslagen, 503. Bergen (goederen), 500. Bergvolk, 257. Bcrgwerken, 223. Bengt (sommier), 1. Berigten (mondelinge), 425. (onware), 523. Berlijns, 130. 239. 242. Beroerten, 174. Berookcn, 347. Berooven, 239, 402. Berooving, 190. Beschadigen, 474. Beschadiging, 2. Beschermen, 507. Beschieten, 522. Beschrijven, 579. Beschrijving (gen.). 338. Bcsoignes. 247. Bespotten, 434. Bespolting, 334. Bespreken. 575. Bestelen, 252. Bestel-goederen, 52, 54, 205, 554. ■ -kasjes. 507. 539 —541,580. Bestellen, 49, 540, 541. Besteller, 55. Bestelling, 489. Itesllijden. 22. Bestuur (dagelijksch). 548. Betaalsheeren, 292. Betalen. 283, 570. (pachlpenningen), 218. m Indle, 00, 132. Betaling, 50, 444, 545. (om) aanspreken, 322. Belasten, 211. Betimmering, 227. Betrekking, 540. Beurs (Comp»). 2. . (uit eigen). 331, 398. • (privé), 284. Kevel. 332. Bevestiging, 204. Bevinding van schepen, 302. Bevoegdheid, 222. 537. Bevorderen, 538. 557. Bevordering, 540. Bewaren. 171. (gratis), 220. Bewaring, 118, Bewindhebbers, 108. 109.145,147, 107. 177. 277. 278. 547. 550. 553, 554, 550, 558, 559, 502, 563, 566, 568, 572. 574. 570. 583.
ZAAK-REGISTER, 609 PEF.I. IV. 39 Bewonen. 31. Bewoner. 500. Bewijs. 30. 205. van schnld, 513. (valide). 341. Bezaaijing. 315. Bezeilen, 563. Bezending Daar Ned., 160. Bezetting, 504. Bezoldiging, 310, 560. 561. 563. 564. Bezwaard (zich) \ inden. 94, 350,529. Bezwaring van een ander. 351. Bezwoeren, 570. Bidders, Zie: Aansprekers. Bier, 22. 401, 402, 581. 582, 585. Biermaat, 547. Billen (werkw.), 253, 473. Billet, 425. 453. . (open). 282. Billioen. 31, 176. 202, 203. 224, 225. 300. 370. Billpbeid, 204, 331. 568. Biunenloopen, 557. -regent, 527. Blad ter halver), 363. . -zijde, 302'. Bloedverwanten, 501. Bloemen, 455. Blok, 89, 209. 363, 407, 469, '492 — 494, 499, 580. . -huis. 484. -maker. 490. Blussehen, 495. 496,498-500,502. Bobijnen, 231. Bod, 451. Bode. 292. 332. 360. (geregts-), 134. » v. Boedelm., 536. v. Comm. v. kl. en li. z., 344. v. Schepenen, 247. . v. Weesm. 246, 356. Bodem (dubbele), 82. Bodemerij, 166, 107. 403.507.591. . ' -brieven. 105, 205. Boedel. 50. 58. 143. 144, 150.324. 360. 409 451, 520.526,531,571, 580. Boedels (geringe), 118. . insolvente). 66, 67, 77,132, 391, 506, 594. Boedel sieren, 71, 77, 93, 94. 128, 149, 184. 242. 281. 283, 333.335.355, 507.520.525-528,531. 533. 536. 538. 579.586. Boedein stèren (Chin.), 243, 459. Boedel-rekening, 360. Bocijen (Comp»), 178, 200. 304. Boekdrukkers, 435. Boeken, 40. 122. 147. 216. 279. Boekhouden, 257. Boekl der, 41. 123.127.120. 130. 183, 234. 242. 207. 327, 435, 436. 500. 550, 571, 504. generaal, 128. V/h ambachts-kw., 286. ■ hospitaal, 361. (inl. mil.), 441. scheeps-), 135. 143. Boete, 16. 140. 104. 569, 574. Boetiquero, 4.">3. Bokken, 258. 259, 468. -vleesrh, 469. Bolwerken, 154. 175, 522. Bombardier, 88. Bondgenooten, 153. Boodschappen doen, 45. Boom. 27. > -gaarden, 459. -wachters, 45. Boord (binnen), 341. • (van) afhalen, 415. . aan) gaan, 290. 352. ( > ) komen. 555, 557. • (" ) nemen, 285. - (naar) varen. 467. (over) werpen. 270 Boosdoener, 196. . -heid, 398. Boot, 49, 250. 254. 277, 465. Bootsgezellen, 42. 125, 275. 328. - -man. 574, 576. 581,.583. 584. • -mans-maat, 131. 583, 584. Borden, 440. 441. Borg, 3. !>. 19. 29, 45, 61, 74. 90, 115, 133. 141, 151, 451. 529. 532 533 blijxen, 200. 430. ■ -togt, 101, 134.246.247,281, 202. 341. 391. 530. Borst (benaauwde), 372. Bosch, 190. 459, 514. Bosschieters, 42, 125, 328, 430. Boter, 22. Bottel, 343, 581. Bottelarij, 207-209, 212. I! lier, 41, 124. 328, 581, 584. Botteliers-maat, 42, 125. 32Ü. Bonwen, 16, 31. 33, 68. 212.
1714, 1715. C. VAN SWOLL. 61 vuurwerken sal werden bekeurd, behalven dat ook nog daer en boven de overtreders legens voorsz. onse ordre gehouden sullen wesen (e verantwoorden en in te slaen, mitsgaders te vergoeden alle schade, die door sodanige aangesteekenc vuur werken aan iDenschen, huysen of goederen söude mogen werden veroorsaekl: en op dal niemanl bier van eenige igno rantie soude mogen pretendeeren, is mede verstaen dcsen na desselfs publicatie niet alleen in de Nederduytse, raaer ook in de Chineese, Maleytse en Javaense lale alom me Le doen atli geeren, mitsgaders beyile de Coilegien van juslitie deser slede, als ook de respective officieren van deselve, sonder onderscheydl vail personen ofte jurisdictie, te recommandeeren en aan tè bevelen, op de executie van 'l geene voorsz. is, behoorlyk le letten ende legens de overtreders le procederen, soo 't behoord. ? December. Bekendmaking nopens het verpachten van de «generale en gemeene incomsten deser sleede Batavia'' voor hel jaar 1715 o/> 31 l)ec. 1714, alsmede nopens pachters, hor yen, enz. Dit stuk is eene herhaling van het stuk, medegedeeld op bladz. 19, met de bijvoeging: «dat het den pagter van de «aankomende rijs, hoven de ordinaire conditien, ook sal vry slaan syne gecorumiteenlens le stellen by hel ontfangen van »rys, die voor de (lomp. of op haren naam binnen de graan •magazynen sal geschieden, om van die quantiteyl aanteke ninge en legens fraude toesigt te konnen houden". 1715. 18 Januarij. Voorschriften nopens arak-branderijen binnen en huilen Batavia. De Regering achtte hel aantal dier branderijen (3 binnen en lo builen de stad) veel te groot.
ZAAK-REGISTER. 610 Bouwmaterialen, 214. . -valügheid, 213. -wciken, 65. Boven-landen, 10. > -lamiers, 458. Brand, 59. 288. 440, 492. 495,490, 498-501. 515, 501. Branden (werkw.), 112. 327. 829. 437. 3815. 582. Branderij, 214. Brand-em rs, 102. 494. 500. -ger Ischap, 493—495, 502. • -haken. 102. 494. 500 ■ -hout, 6. 79. 205. 209. 245, 209. 270. 307. 325. 320. Branding van kisten, 81. Brandmeester, 495—498. 500. ■ -merken, 385. 587. . -rol, 180. 556. . -spuiten. 221. 492—497. ■ -maker. 497. ■ -stichters, 238. ■ -stichting, 511. -ijzer. 52. 257. ■ -zeilen. 494. Bras (vuile . 207. 212. Breedte, 443. Breewen, 208. 209. 211, 212. Breken, 472. 474. Breking iles broods, 399. Breuken, 452. Brief (generale), 503. Briefje (apart), 302. (maamleliiks.li . 390. gedrukt), 91. Oneven, 248, 281. 282, 390. 410. (Mal.)., 520. (officiële). 223. (open), 314, part.). 192. 195. van predikanten. 185. • overschrijving, 199. der Reg., 343. Broeder, 1. 150. Broeking, 209. Broeijen, 270. Brood, 275, 399. -bakkers, 70. 854, 420. -bakkerij, 354. -dronkenheid, 438. Brouillerien, 309. Brug, 89, 136. 233,239-241.282. 310. 354, 437. Bruiloft, 250. (inl.). 250. Brutaliteiten, 79. Bruto. 200. Buffel, 220. 25.V 259, 385, 437. 4(1». -diefstal, 250. -kar, 437. -dieven, 233. 348. Buiten (zich te) gaan, 338. Buiten-forten, 10. 36, 1!)7. -pats, 444. -kantoren, 1. 9, 18, 21. 40. 51. 63, 68, 74. 75. 92, 97, 100. 101. 114.128.132.134. 136, 138. 146, 158, I;")!). 108. 169, 178, 180. 183. 180. 107 199, 200. 213, 210. 228. 220. 249, 264.280,284, 287. 295, 302. 311,312,314, 315.324-320.331.338-344. 349, 357. 358.300.301.374. 385.387.301. 302. 300.307. 399.401.405,400,410 415. 424, 125, 429. 450. 503. 507-509, 520,521,636,537, 544—540. 587. 593. 594. • -posten, 101. 175, 355. 437. 507. . -regenten, 50.08.79.93. [02, 119. 137, 148. 168, 178,184. 192. 199. 206,224,270,288, 298. 324. 343, 355. 430, 490. 508. 528. 543. -schools, 72. • -slanils. 525. -sporigheid, 243, 389. -wachten, 588. Buitgeld, 504, 505. Bundel, 470. 477. Buren, 253. 500. 502. (naaste), 58. Burgemeesters, 100. 165. Burger, 33, 45, 53, 87. 91. 103' 112. 120. 128. 129. 172. 180, 240, 242. 296, 833. 352, 353. 403. 501. (Bandaasch), 151. (inl. Christen), 16. [overleden), 92. (repatriërend), 5. • -eollcgie, 38. -compagniën, 174. -krijgsraad, 225. • -officieren, 157. -vaart, 44. -wacht, 189.
ZAAK-REGISTER. 611 Bureerü, 240. 335. 368. \\n<\ 255. 491. Buskruit, 277. 290. 290. 342. 390, 442. -rekening, 135. Buurman, 190, 191. Bijeenkomsten, 238. (part.), 262. Biiloopers, 223. Bijwoning van den godsdienst . 363. Bijzetten eener vlag, 72. Cachet, 409. (Comp»), 507. volant, 159. Calange, 42. 00. 104. 107. 137.139. 150. 105 — 107. 238, 239,251, 25:!. 250. 407. 471. 484. 541. 551. 507. 509. 591. Ca lanceren, 114. Caliber, 290. Calumnien, 387. Canaille, 253. Capitulatien, 560. Caprices, 90. Carga, 141. Cargasoen-kisten (part.), 5. Carossen, 75. 130. 239. Cas nul. 152. >• (in) crimineel, 219. Cassatie, 554. 555, 559. 508. Casseren, 210. Cassering, 585. Catalogus v, medic, 441. Causa debiti, 427. Cautie, 78, 150, 501. de restituendo, 07, 391. Cavallerie, 120, 157, 297. (burger). 38. Cavülatien, 194 Censor der drukkerij, 415. Censuur, 375, 424. Ceremonieel, 44. Ceremoniën, 150. Certificaat, 319. 405. Cesseren mei handel drijven, 407. Cessie, 295. van actie, 404. Cessionarissen, 25. Chaises, 136, 236, 239, 242. 437. Charter, 33. 141. Chef d'escadre, 549, 550. Chergie, 297, 29_8. Chinophobie, 587. Chirurgijn, 128. 134.242.299.311. 321, 328. 335,408,430, 441. 442. 452, 553, 570. 580. itweede), 41. 124. (derde). 42, 125. (stads), 184. -generaal, 230. Chits, 121. Christenen, 22. 51. 194. 399. 412, 514. (inl.ï. 363, 483. 535. Cipiers, 67, 394. 528. -woningen, 15. Circumscriptie, 215. Circumventien. 289. Citatiën, 101. 254. (edictale), 391. Civiliteiten, 291. Classis, 382. 399. Clausule, 40. Cliënten, 17, 139. 387. Climaat, 200. Codicil, 143. Cognoscement, 55. 276. 402. 403. Collateraal, 100. Collation, 204. 308. Collationisten, 538. Collecten, 27. 28. Collecteur, 483. 484. Collegifi (burger-), 38. 120. (regteriyk), 195. 301. Collegien van jtisi.. 311. 312. 484. Colli, 508. Commandement, 23. 338. Commanderen, 277. Commandeur, 128. 178, 241, 277. 295, 306, 311. 398, 413. 490. 496, 497.548 — 551. 570. 573. 574. \. retour-schepen, 18, 39. 121. equipage-werf, 101. van schepen, 339. Commandeurs (independente), 206. (subalterne), 20G. -schip, 550. Commando, 290 — 298. 334. 434. 435. 548. 549, 559. Commensalen, 471. Commies, 553. ■ -generaal, 108. Commiseratie, 513. 533. Commissaris voor den inlander, 22. 403. 491.
ZAAK-REGISTER. 612 Commissarissen Oslemle. 140. bergwerken, 223. v. huw. en kl. /... 50. 128, 134. 148, 175, 195. 242,264, 280. 344, 372, 490. uit den 11. v. j„ 255. • der visitatie, 120, 127. Commissie (in) ontvangen, 107. -vaarder, 505. Commissien, 293,314, 356,357,394. 490. (extra-ordinaire), 107. (just.), 24.-.. (publieke), 172. op den vijand, 564. Commissionaris, 107. Commotie, 149, 309. Compagnie (Altonasche), 205. (O.I.), 162,163.230.300. (Spaansche), 320. (W. I.), 162. 163. Compagniën (buitenl. O. [.), 105.106. (vreemde). 559. Compendia. 344. Competiteuren, 191, 310. Complaisance, 307, 337. Complicen, 251. Comportement, 263. (slecht), 510. Composeren duur pachters, 452. Compressen, 442. Comptabel. 143. Concept-regeling, 149. Concubinatie, 423. Condemnatie, 172. Condemneren, 73. Confessie, 414. (Augsburgsclic), 377. Conliance, 523. Conliscalie. 5, 67. 140, 156, 161, 267, 284, 319, 475, 544, 564, 565, 568, 574. Confisqueren. 229. 205. 326, 554. Confluentie v. menschen, 253. 281. Conformeren (zich), 314. Confrontatie, 147. 317. Confronteren, 267, 488. Confusie, 19. 340, 495. 498, 542. Connexie van zaken. 362. Conniventie, 34. 106. 165. 428. Conscicntie. 377. Consent, 4. 84, 94, 95, 479. 482. der Reg, 02. Gonsenl van den Gouv. (ion.. 60. Consequentie (dangereuse), 193. Consigneren, 26, [35. Conspiratie, 277. 551. Constituant, 40G. Constitutie v. tijden en plaatsen, 228. Consul. 301. Consullaticn, 142. Consumeren, 325. Consumptie, 4. 444. (eigen), 198. van schepen. 323, 325. verantwoorden, 135. Contant (4), 346. Contanten, 115, 160. 180, 360. 401—403. 409. 434, 448. 440. 542, 575. Contingent, 491. Continueren, 505". Contrabande, 273. 580. 594. Contract, 337, 361. Contra-geschenken, 545. -interrogatoriën, 414. Cöntramineren, 316. Contraventeurs, 104. 100,301,220, 452. 400. 590. 592. Contrlventien, 452. Contra-salut, 290. Contribueren door een pachter, 204. Conlribulie. 348. Controle, 287. 361. Controleren (vérstrekkingen), 339. Conventie, 439. Convooi, 502. Convoyercn, 271, 288, 555. Copia authentiek, 2:!. Copiëren, 587. Cornet, 290. Correctie (domestieke), 227. 420. Correspondenten, 213, 402. 405. in Ned., 5. Correspondentie, 307. mei inl. vorsten, 153. Corresponderen, 193. Corrigeren, 380. Corroboraüe, 32(i. Corrumperen (zich laten), 321. Coi ruptie, 593. Costumade, 566. Coslumen, 413. (JavA 196. Coucheren van brieven, 410. Coudrijn, 12-14. 203, 225, 370. Cours, 277. 548, 553.
ZAAK-REGiSTER 613 Cours der justitie, 413. Crediteren, 145. 571, 572. Crediteuren, 17. 66, 67, 73, 93, 102, 113. 132. 506. 545, 572. 594. (vaderlandsche), 324. Crimen laesae majeslatis, 155. Crusados, 245. Cultiveren (zijde-wurmen), 230. Cultuur, 232,' 315. Curassen, 169. Curatele, 507. Curator ad lites, 50, 63, 67, 77, 143. 360. 396, 571, 572. Cureren Chinezen), 184. OaaN. zie ■■ Datjin. Daggeld, 356, 357. Dagloon, l(i. Dagregister-houder, 148. Dagvaarden, 236, 287, 346, 506. hak. :;.'.. 96, 469. Dalen (in pnjs), 430. Damar, 465.'494. Dambord, 175. Dammer (wassen), 240, 243. 244. Damp, 372. Dampen (ongezonde)', 139. Dank-dag, 36. en gedenk-dag, 174. Dartelheid. 136. 240. Datjin, 219. 220. 283, 465, 487, 538. 539. (geijkte). 305. Dato 'na'). 338. Datum, 432. 456. van overlijden, 93. Debatten, 216. Debatteren (actiën), 17. Debaucheren, 238. Debauches, 252. Debiet, 308. 317. Debiteuren, 7::. 102, 113, 206,545, 572. Decharge, 210. 218. Decideren [processen), 181. Decisie, 78, 314. Declaranten, 351. Declaratiën, 332, 362. 363. v. kosten, 17. Declaratoren, 424. Decline, 272. 291. Decorum, 418. Defecten, 303, 323, 338. 392. 587. Defensie (schrifturen van), 173. Degen. 2(17. Degraderen, 520. [iris. 208, 209, 211, 212. -officieren, 556. 564, 568. 581, . 58.'!. -onder-officieren, 583. Dekens, 23. Dekking van onkosten, 283. Dekmantel, 387, 588. Deksel, 53, 449. Delegeren, 275. Delibereren over hel octrooi der Comp., 519. Delict, 17:'.. 227. 278. 350, 393. . (crim.), 192. Delicten (personeele), 401. Delicto (in Qagranli), 357. Delinquant, 4, 5, 67, 68, 341, 413. Delinqueren, 45. Uelogeren, 460. Demang, 21. 269, 449. Demanueren, 508. Dcmolieren, 463. Denunciatenr, 402. Dépêche, 344. 557. van schepen, 260. Deponeren (geld), 507. Deportement, 25, 49, 56. 309, 353, §65, 366, 368, 464, 559. Deporteren, 188. .'129. Deposito (a), 6. 274. 320. Depositum, 506. Derde-meester, 583. . -waak. 41, 124. 328, 551, 581, 584. Desastres, 592. Descriptie (korte), 396. Deserteur, 117, 147, 415, 426, 508. (Eng.), 191. Desertie, 426. Destinaüe, 557. Deugnie , 95. 205. 330. Deur, 471. . -post, 308. . -waarder, 101. 116,117,247, 260. 322. (tweede), 288. Devolveren, 150, 388. Dey van Algiers, 300. Diaconie, 89. 196, 391, 420. -armen, 12. 58. 96, 225. 255, 256, 259, 390.
ZAAK-REGISTER. 614 Diakenen. 0. 10. 48. 05. 70. 92. 117. 128. 154. 142. 152. 155. 172. 174, 182. 187. 195. 190. 205, 220. 242. 258. 202. 308, 331. 555. 359. 356, 572. 592. 423. 430, 490. 500. 526, 528, 538. Diefstal, 238. 249. 475. 507. Dienaren (Comp'). 25. 25 -27. 32, 41, 45. 50. 53. 05. 00. 08. 75. 77. 79. 88 —91, 112, 114. 128. 129. 130 -- 159. 115. 147. 151. 155. 158. 100. 172. 180. 180. 188. 192. 195. 201. 220. 235. 240. 272, 282. 281. 294. 205. 551. 555. 555. 540. 351 — 555. 356, 501. 393, 403. 407. 410. 424. 425. 45,1 - 155. 455. 105. 503, 542, 540. 560, 505. 585. 589, 500. 595. 595. Dienaren fComp*), in [.geboren, 118. (gedegradeerde Comp.), 71. (gequal. Comp*.), 161. (gesuspendeerde Comp*), (insolvente Comp»), 324. overleden Comp 8 ), 143. 152. 157. (repatriërende Comp*), 5. 85. [verminkte Conto'), 151. (zieke Comp 1 ), 501. ,Lsir). 520. agieerde), 11!>. istelijke), 20:',. (wereldlijke), 203. van hel geregt, 438. v rl just, 321. op buiten-kantoren, 264. Dienen ;te Bat.), 65. Dienst (buiten). 120, 211. (Comp 8 ). 74, 75, 119, 147, 242, 426, 508, 500. 567, 574. (in) nemen. 71, 74. 80, 102, 101. 520. (particuliere), 319, 440. (vreemde), 104. schutterlijke), 140,435. (veeljarige), 321. • -baarheid, 75,. -zaken, 223. Diepgang, 271, 5,02. Diepte, 555. Dieven, l'.H. 238, 251. Dieverijen, 234. 200. 261, 392.504. |' 540. Dikte van een vloersteen, 289. Dilaien, 236. Diner, 186. 536. Dinglale, 360. Directeur, 206, 213. 241, 291.295. 306, 311, 312. 340.413. -generaal, 1, 16, 39. 63, 69. 84. 117. 120, 153. 178. 268. 320. 336,340, 397, 400 - 408. 440. 509, .",20. der fortifleatien, 138. ex-), 39, 121. Directie, 338. Discipline, 335, 434. 551. Disconteren, 166. Discrepantien, 215. 503. Disobedientie, 20. 430. Disordres, 210. 281, 550, 551. Dispensiera, 439. Dispositie over aanhalingen, 340. (politieke), 192. Dispositien 'onbetamelijke), 132. (singuliere), 147. Disputen, 75. 194. 215, 216, 278, 300. Disrespect, 525. Dissiraulatie, 105. 108, 220. Distantie. 492. Distinctie, 355. toestaan, 333. Distributie, 232. District, 196, 257. 389, 491. Divisiën, 290. Divulgeren (yalsche berigten), 523. Djoeragan, 529. Dobbelen, 154. Dobbelplaatsen (Chin.), 218. Dobbelsteen, 485. Dochter, 483. Dochters (Chin.), 91. 150. 151. Doctor (tol.), 321. Doctoren, 21)9. Doctores (inl.), 331. Doctoressen, 299, 300. Doerian, 154. 455 Doleantien, 200. 354. Doleren, 21. Dol aio, 421. Domeinen (Jak.), 119. Donatie, 290. Dood, 10. 299. 321. 365, 367,368, 101. 512.
ZAAK-REGISTER. 615 Dood iier) veroordeelde, 302. 372. -brieven, 364, 305. 367,368. •cedullen, 415. I raver, 75. 343. . ' • (Chin.), 586. -rekening, 143. 571. 572. . -schulden, 132. 324, slaan, 174. . -slag. 153. . -straf, 7. 106, 104. 191.202. 203. 233. 203. 309 502.534. 556 559 . -vonnissen, 200. 302. 429. Dooden (werkw. . 36. Doop, 22, 89, 399, 42:!. Doopen, 374. Doopboek, 375. 422. -getuigen. 22. 23. 377. ragen, 377. Doorknippen (valsch geld), 8. . -zoeken (specerij-schepen), 260. Doos (medicijn), 444. Dosis, 441. Douceur, 308. 450, 550. 558. 502. 508, 582-504. Draagbeesten, 257. 202. 449. Dragen wapenen , 354. Dragers, 16, 300. -rol, 367. Drank (sterke . 471. 472. Dranken 77. 253. 439.442-444, 471. 575. 593. l-ur.i 581. 585. Driften, 311. Drilplaats, 408. Drinken, 253, 471. 472. 569. Drinkgelagen, 472. . -waren, 299, 307. Dronken, 252, 270. maken, 29. Droogen, 474. 475. Droogte, 292. 293. Drossaard, 384. 396. Drossers, 117, 246. Druk-inkt, 52. Drukken, 22. 272. 478. Drukker (Cornn*), 207. Drukkerij, 415. Dubbeltje, 8, II 11. Ducaton, 11. 13. 14. 215.304.370. 371. 401. 402. 420. 433, 500. 529. [Brab.), 69. Duigen, 537. Duisterheid, 550. Duiten, 185. 201, 348. (Ned.), 176. Dukaat, 13. 304. 370, 371. Dupering, 283. Duur, ."47. Duurte, 255. 250. 207, 542. Dwang, 313. Dwingelandij, 530. Ebbenhout, 488. Echtscheiding, 354. Echtscheidingen v, Chin., 93. 94. Edict, 286, 506. Edik, 442. Educatie, 151. Eed, 73. 159. 195. 253. 323, 351, 373, 377. 394, 399, 405. 42*. 520. 521. 520, 531, 537, 559, 563. 570. 591. Eed aan de Coinp., 280. - 'van puree, 438. 505. ■ .formulier, 3. 71. 101, 201. 208. 285, 360, 570. Eer. 308. • -bewijs, 291. 292. (mil.), 149. -loos, 160. Eereschoten, 291. 570. ■titel, 415. Eetwaren, 252. 253. 299. 307,456, 471. 483. 547, 588, 593 ■ -tafel, 441. Effen houden (soldij-boeken), 234. stellen (compendia), 344. Effecten (ongeredderde), 571. Effectum (ad omriem), 248. Egaliseren (gewigten), 488. Egaliteil van stemmen, 275. Eigenaar van buffels, 250. Eigenaren (vertrokken), 20, 577. Eigenbaat, 352. -dom, 25. 517. (Comp"). 295. -dommen, yan veroordeelden. 155. ■ -doms-brieven, 273. Eiland, .".O. 395. Eilanden, (speccerij), 119. Eisch, 413, 414/503. 508, 509. 529. van koffij, 184. ■ medicijnen, 180. Eischer, 280. 387. Eligeren (schutter-officieren), 158. Ellende 394, 511.
ZAAK-REGISTER. 616 Elucidatie \ li octrooi 0. I. ('.., 104. Emballage, 112. Embras, 4 Emeriti, 114. Emmer, 405. Emolument, 77. 168. Empkry (buiten . 339. Enormiteiten, 311. Enquête, 102, 114. Equipage van een schip, 549. » - schepen, 109. -goederen, 50, 189, 101. 192, 307, 558. -moester. 5.118,128.130. 241, 250. 329, 400. 496, 407. 558, 505. -rekening, 135. Equipant, 205. Equiperen (schepen), 105. Equivalent, 583. Erf, 19. 357. 430. 480. 482, 483, 514, 518. (eisen), 384. Erfdeel, 149. Erfenis, 02, 100. 143, 149, 531. ah inlfslato. 78. Erfgenamen, 20. 100.118.150.169, 299, 322, 368, 391. 532. 533. 501, 571, 572. 583. (onbekende), 78. Ergernis, 232. 230. 251. Éraeren (zich), 305. 470. 471. 480. Erreur, 532. Eskader, 540. 555. Eten. 195, 196, 253, 439 — 441. 471. 509. Etmaal. 482. Evenaar, 305. Examen 267. (scherp), 358. Examinatie, 349. Examineren, 01. 326, 340. Exceptien, 53, 158. Excerperen, 343. Excessen, 4, 5. 37, 52. 57.00,179. 200. 202. 311, 312, 320. 335, 339, 361. 401, 438, 442, 540. Exclamatiên. 404. Excuseren, 275. 307. (zich), 385. Executeren. 372. 574. Executeuren, 58, 143. 308. 571. Execuüe, 171. 172. 247. 413. (parate), 138. 222. 451. • iicr brengen, 311. (ter) leggen, 414. . eener sententie, 182. decerneren, 484. Exempel (eeuwig), 311. Exerceren, 408. Exhibitie, 103. 405. Exhibitione (pro), 387. Exhorbitantiën, 407. Eximeren, 100. Expediënten, 317. 577. Expeditie. 70, 118. 119, 342. (mil.), 191. Expiratie. 558. Expireren, 340, Exploicten, 357. (iudicieele), 101. Expressies (impertinente), 387,300. Exspectaüef, 143. Extenderen, 338. Extensie (onge ene'. 300. ftaedieuse), 385. ■ van schrifturen, 362. Extirpatie, 440 Extract, 201, 247. Extra-zoopje, 535. Extract (authentiek), 53, 54, 127. Extravagantie, 178. Eijeren, 231. Fabriek (ambt), 241, 395,300.407 Fabrieken, 02. FacUiteren ('aanvoer v. LevensmM' delen), 535 Facto (de), 502. Factoor, 107. Factorij, 300. Facturen, 215. 402. 527. Faculteit (theologische), 3.09. Falsaris, 401. Familie, 30, 121. -leden. 203. Kardelen. 270. Fatalia, 388. Fatsoen, 200. (Comp«)i 201 Faveur, 220, 533. Favoriseren (klerken . 303 Feest-dagen, 220. 310. 482. ■ -vreugde, 115. Festoyeren, 174. I'i.it executie, 171. Finantiêh (Comp*), 315.
ZAAK-REGISTER. 617 Finessen, 283. Fiskaal, 38.71.86,116.156.178. 194. 304. 327. 350,385,402.405. 400. 413.. 414.424.444,484, 544, 551, 504. 565. te Bantam, 337. Fixum domicilium, 484. Flaauwte, 408. Flagranti (in), 218. Fleischen. 39 41. 52. 55,72,121; 122, 186, 342. 343. Fluiten, 332. Foeli. 15, 285. Fonds v. Uoedelm., 283. \ h Chin. hosp., 184. v. Heemraden, 240. Forceren (den Boom), 181. Forma (in debita), 528. (in) probandi, 9, 173. Formidabel, 184. Formule, 206. Formulier, 3, 323. 576. Fort. 291, 552. 567. Fortiflcatien. 138. 284. Fortificatie-werken, 587. Fortres, 262. Forluning, 212. Fourberien, 283. 429. Fouten van procureurs, 254. Fraudateur, 481. Fraudatiën 477. 478. 486. Fraude, 289. 390. 400. 582 Frauderen een pachter . 465. Fruit, 400, 588. Fundament, 95. Fuselier, 169. Fust, 343, 585. Fustage, 279. Gaan naar Ned., 355. Gaats (binnen), 555. Gading (Comp*), 90. Gage, 20. 25. 66, 68. 75, 84. 109, 117. 129, 131. 145.152.170, 30!!. 320, 340. 349.353,472, 540. 541, 558 — 560, 562, 509. 570, 574. . (afgeschreven), 75. 229. 268, 135. (buiten), 356. (stilstand van). 46. Gagieren, 183. Gaietten, 231. 232. Galj 179. Gaïlerij, 96. Gangbaar, 09, 70. 176. 201, 215, 226, 245. maken, 31. Gangrena, 442. Gantang, 21. 47. 390. 391. 473, 479. Ganzen-hagcl, 181. Garand, 159, 533. Gareel, 240. Garen (katoenen), 20, 156, 173, 196. 2(12. Garnizoen, 109. 206. 352, 525. Bat.), 293. Gasten. 439. Gastmalen, 1!!7. 264. 266, 368, Gebed, 70. 278. 418, 439, 552. Gebergte, 173. 449 Gebied fComp"), 146. Geboefte, 155. 196. 213, 323. 354, 511. Geboorte, 335. (vrije), 416. Gebouwen, 284. (Comp»), 587. Gebrek, 307. 325. 394, 459, 473. (zigtbaar), 341. aan bewijs, 218. lijden, 349. Gebreke (in' blijven, 451. Gebreken, 498.' Gebruik (huisseüjk), 112. (luid). 296. 348. (part.), 201. Gecommitteerde lul de ■/.. v. d. inl., 03. 80, 256. 321. 393. 396. Gecommitteerden, 10, 12, 18, 24, 29. 48. 50, 51. 53, 63, 72, 73. 81—83. 86. 87. 89. 112.142,148, 170, 200. 203, 225, 227. 271. 280. 287. 292. 299. 315. 320. 327, 357. 300. 393. 405-407. 409. 415. 416,532,576, 594,595. Gec initieerden (vaste), 339. 11. v. j. 260. Gecondemneerde, 182. 328. Geconstitueerde, 406. Gedaagde, 286, 414. Gedaante (wanstallige), 175. Gedetineerde, 414, 529. Gedierte (verslindend . 189. Gedoente, 173. (ongepermill vl), 359. (onstichtelijk), 340. Gedrag (ergerlijk), 520. Gedragen (zich slecht), 229.
ZAAK-REGISTER. 618 Geesselen, 60, 104. 237-239. 253, 484, 587. Gegijzelde, 52!!. Geheimen, 209. Geheugen, 296. Gehoorzamen, 146. 562. Gehoorzaamheid, 511, 512. Gehouw en getrouw zijn, 54!!. Geiten, 220. 468. Gekwetsten, 442. Gelagen zetten, 472. Geld, 25. 152, 221, 249. 342, 368, 376, 455. 470. 47J. 4!!.!. 484. 525, 547,566—568,578,591. . (Comp'l. 146, 397. . (eigen), 399. (geleend), 7-'!. (gereed . 118. (gesnoeid), 12. grof), 151, 538. . (klein), 12. 177. 537. (ligt), 27. 404. onwaardig), 8, 11. (onwigüg), 14. 509. (toevertrouwd), 355. • valsch), 31. • zilver), -31, 185. 186. 202, 224. . (zwaar. 14. 27. 404. van overledenen, 63. overzenden, 403. Gelde (te maken, 572. Geld-gebrek, 434. 509. ■ -kist, 146. 525, 527. ■ -spetiën, 13, 368, 370. • » grove l . 426. ■ -waarde. 505. 566, 578. Geleide, 534. -briefje, 90. -missive. 331. Geloof, 3,99. (Mahom.), 580. (publiek), 273. Gelijkgesteld aan een vaandrig, 310. Gelijkheid van slem n. 277. Gelijkstelling, 71, 356. Gemaal, 45 5. Gemagtigde, 204. 405, 406. 571. Gemak, '303. 461. Ga nschap der heiligen, 245. Gemeente (Fransche . 153. inl.), 10. (Ned.i. 274, 591. Gemor, 02. Generen (zich), 475. Genezen, 44:!. Gentiven, 453. C.e.pialilireerden. 241.243. 209. 334. 582. (hooge), 424. Geraas, 440. Gereedschap (timmer-), 124. Gereedschappen, 430,469,474,489, 503. (onbruikbare), 206,324. Gereformeerden, 585. Geregt. 472. 479. 501. Geregtigheid. 21,311.478,481,483, 437. 488, 528. 588. ■ ('s lleeren}. 100, 257, 518. GeregUboden, 171. 172. 382, 498. -zaken (lijfstraffelijke), 351. Gerief, 292. 323, 345, '346, 461, 547. 588. Geriefelijkheid, 307, 545. Gerieven door Bngelschen, 199. Geroep, 440. Geruchten, 524, 577. 589. Gerustheid, 531. 586. Gerij (continueel), 23)9. Gerucht, 280. 517. Geschenken, 331, 500. Geschenk-goederen, 539. Geschillen, 202. Geschreeuw, 440. Geschrift (eigenhandig), 287. Geschrifte (bij), 339. Geschriften, 216. Geschrijf, 385. Geschut, 292. 522. 570. Gespuis, 281, 330, 363. Gestie, 10. 48, 63, 168, 178, 182. 184, 187, 192. 195, 199. 205. 200. 220. 224. 258, 270. 232. 288. 3,08. 324, 339, 84::. 855. ,",s(i. 372, 392, 807. 430, 508, .-,28. 548. Getal, 577. Getier, 440. Ci trouwd, 281. Getrouwheid (eed van), 828 Getuige, 00, 287. 851, 414, 423, 424, 470, 571. Gevaar, 18. 500 loopen. 4ti2. Gevangene, 08. 850. 528. 567. Gevangenen (Eur.), 394. Gevangenis, 68, 567. (donkere). 484. Gevel, 90.
ZAAK-REGISTER 619 Geven (vrijwillig), 588. Gevolgen (schadelijke), 307. Gewas opulent), 318. Gewassen. 307. Geweer, 2. 35, 36. LlB, 144. 190, 250, 310. 354, 501, 569. ekwaam), 285. , 200. Geweld, 400. 461, 557. 588. Geweldenarijen, 234. 282. 313. Geweldiger 13. 28, 20. 37,67,116, 272. 498, 502, 530. Gewigt, 69, 70. 203. 225.325,370. 302. 469, 478,480 — 488, 527. Jauansch), 12. 500. (bij het), 12. Gewigten, 173. 510. 537, 538,546, (ongeijkte), 219. Gewild 34(1. Gewinzoekers, 188, 221. 207. Gewoonte, 362. Gewijsde, 04. 313. 314. 3.38, 413. Gezag, 100. van de Comp., 398. . -hebber, 00. 107. 300. 300. 540. 561, 564. te Samarang, 4. -voerder, 443. 444, 540. Gezanten, 235, 337. (ml.). 100. Oostersche), 175. Gezigl uu het! loopen, 201. Gezond, 410. -lieid, 443. Gewerm, 154. Gift, 520. 586. Godsdienst, 185, 310. 552. -oefeningen, 281, 351. 352, 371, 303. 504. Godshuizen, 242. 320. 335. 410. Goed (te) hebben, 25, 68, 558. -dunken, 461. Goederen (aangehaalde), 584. (bedorven), 341. Conip"), 200. 507. 557. 507. iio), 500. (geconfisqueerde), 115 — 117, JO2. 412 permitteerde), 402,556, 503. 502. 504. (gesloken), 555. (gestolen), 252. (Indische), 219. Goederen (ingeladen), 412. (nagelaten), 571. (negotie-), 86, 87. onbruikbare), 542. (ongepermitteerde), 320. 554. 555. (onroerende). 26, 100. (nart.), 23, 54. 100. 203. 271. 347. 402. 525. 504. iroerende .171. 107. (te kort bevondene), 219. (vaderlandsche), 210.341. ste), 15. 144.273,355, 300. 427. 507. 510. 521. (verkochte), 3.00. Goedkoop, 234. Goedvinden van de 11. IV. 05. :>22. (iiaur) handelen, 3.40. Goeni-zakken, 314. Gomlak, 407. Gong-slag, 42. 360. Goud, 11, 13, 112. 243, 261, 564. (gemunt), 25. -smid, 240. 452. -werken. 240. Gouvernementen, 23, 338. (Oostersche), 187. Gouverneur, 128. 132. 135. 178. 187, 206, 213, 241. 291, 205. 300, 311, 312, 331, 338. 341. 346, 350, 357, 358, 397, 413, 414. 500, 587. (ex-), 39, 121. -generaal, 1,2,16,22, 24. 3.0. 43. 102, 112, 113, J2O, 141. 154. 101, 170, 175, 182, 180. 180. 221- 223. 227. 228, 237. 240. 244. 248, 264, 268. 281, 204, 323, 336, 351. 354, 372, 397, 436. 401. 523, 524, 531. 536. 548, 550, 553. 558. 550, 564. 500. 575, 581. 589. Graad, 527. Graan, 207. 283. 420, 405. 473. 470. 528. 501. Grabbelen, 158. Grachten, 252. 400, 453, 454. 456. Graf, 80. • (Chin), 150. 580.
1715. C. VAN SWOLL. 62 Kene «parate intreckinge of verminderinge" dier fabrieken vreesde zij, dal «sonder een grool gemor" niet zond*', kunnen geschieden. Zij gelastte daarom hel Collegie van Schepenen »geene opdrag »ten of overschryvingen van eénige arak-branderyen liy verkoop »of erffenissen te passeeren, vóór dat haar Eerw. daertoesal •komen te blyken hei scliriftelyk consent van dese Regeering". Heemraden moesten »de nodige toesigt honden tegens verdere •vermeerdering en het opregten van dergelyke branderyen «buyten consent deser Regeering" zie 2(i Junij 169t> . Krachteloos en vervallen werden verklaard »alle sodanige •permissie-briefjes, als in voorgaende jaeren aan dese en »gene tot hel opregten van araks-branderyen syn afgegeven »en verleend, sonder dal de begiftigde sig daar van nog «bediend ofte deselve opgerigl hebben." Heeniradeu moesten die permissie-briefjes «ten eersten intrecken en onder de vereyste aanleeckeninge vernietigen." Op de voor intrekking niet vatbare permissie-briefjes doordien de branderijen werkelijk waren opgerigl) moesten Heemraden aanteekenen, »dat se buyten speciaal consent en «loestemininge deser Regeering niel veralieneerd ofteverkogt, •getransporteerd ofte op eeniger handen manieren aan andere «overgedragen sullen mogen werden, lot afsnydinge van alle •morseryen met deselve." 22 Januarij. Verbod tegen liet afgeven van passen naar lïiili uiiii ingezetenen van Batavia. Last op de Offi cieren run justitie, drti Otttvanger en den l.ieeutmeester met alle mogelyke nauwkeurigheyt en rigeur te de plantten tegen tien aanvoer van Balische »slaven", speciaal dat van li / ï , October 1688. Op het eiland Edam had een dertigtal Ralisehe slaven amok gemaakt. Tegen den verboden aanvoer van Balische en andere Oostersche slaven werd «grotelyks gepecceert."
ZAAK-REGISTER. 620 Grafkelders, 16, 343. Gras-praanw, 504. Gratie, 268. 512. (iralis. 23. 220. Graveren, 257. Grazen, 258, 259. Grens-kwesticn, 50. Grieven a minima, 414. Griffier, 363. Groenten, 255. 400, 454. 456. -kran 90, 201. 452. -markt, 1.".. Grof van begrip, 435. Grondvast, 190. Grooten (inl.j, 331. Grosseren, 362. Gruwelstukken, 312. Guastos, 25. Gunnen (eene pacht), 450. Gunst, 190. Gijzeling, 138, 222. Haak, 495. Haan, 481. . (houten), 19, 480. Hacquetten, 115. Hadu, 76. 80. Hagje, 547. Hal. 456. Halfdek, 207. Hals-geweer, 195. . -zaken, 550. 551. Halt houden, 241. Hand, 439. (slaande), 408. Handel. 68. 79. iComp"). 111.187,193, 543. (nart.), 5. 38,56, 103. 108, 126, 138, 118. 214, 264, 205. 271. 288. 320, 403, 189. 540. 545, 580. 584. 592. (smalle), 316,318,319,337, 535 550 (verboden), 127. 555. 567, 568. aan schepen, 406. in zijde, 230. • op den overwal, 361. drijven, 46. Handelaren.' 551. 407. 470. 523, 529. (Chin.), 400. 580. ml.), 95. (partA 308. Hand-geweer, 285. Handwerksman, 240. Hanen-kamperijen, 19. 27. . -vechter, 481. Hanevechterijen, 480, 481. Handrottingen, 453. ■ -schoenen, 161. ■ -werken, 36, 38, 360. Haperen, 350, .".(17. Hasard, 504. Haspelingen, 8. Haven, 307, 316, 555. 557, 563. (Ind.), 205. (Ned.), 292. Havenen (moeskruiden), 459. Hechtenis (strikte), .".94. Heemraden, 1. 6, 10. 16. 51. 62, 89. 93. 128. 138,155. 222. 234. 240, 241, 243. 244, 259. 273. 274. 282, 292. 295. 320. 330. 333. 356; 394. 396, 430. 436. 437, 504, 528. • -kennissen, 273. Heenreis, 546. Heer (de), 100. 156. 302, 391. Heeren \VII"<\ 1, 2, 4. 5. 18, 22, 24. 20. 37, 43. 50, 52. 57, 66, 67. 71. 78. 80. 84-80. 93. 102. 110, 119, 120. 129. 132. 137, 138, 145 147. 152. 153, 156, 157. 177, 179. 182 — 185, 188. 191 — 193. 195. 199-201, 205. 207. 210. 213 216. 219. 222, 223. 22! l 230,233.240.248,249, 262, 263, 266 — 268. 271—273, 275, 281, 285. 287. 294. 295, 300, 308. 310. 315. 320. 323. 325- 327. 312. 343, 346, 347. 349, 356, 373. 555 — 387. 392. 396. 397.399,401, 103. 108, 409, 411—413. 424, 127, 430-433, 441, 439. 503. 505, 510, 523. 524, 529. 533. 537-539. 542. 543. 545. 546. 577, 581, 585, 594. 595. Heffen, 162, 320. 501. Heidenen, 51, 299, 322. 377. 514. Hek, 437. Helfl (verbeurdverklaarde), .".02. Hemel (Mooie), 469. Herberg 253. 170 472, 504. Herbergen (werkw.), 580. 587. Herbergier, 240,252,470 -472,504 Herdoopen, 530.
ZAAK-REGISTER. 621 Herinnering aan bagage-lijst, 5. Hersenen, 523. Hert, 468. Hertrouwen, 150. 152. Mille. 279. 347, 352. 442. 443. Hoed, 170. Hoeken van straten, 252. 253,354, 450. Hoek-huis, 253. 254. Hoender-passer, 457. Hoenders, 452. 45:'.. Unepen. 270. Hoererij, 252. Muf van Holland, 551. Hok, 582. Hongersn 1, 245, 315. Honneur, 161, 178. (niil.). 310. Hoofd van een geslacht beest, 408. -briefje, 400. Hoofden (Chin.), 4. (uil.), 128. 250. 257. 200. 389, 4 19. 530. f.lav.), 65, 189. (Preanger), 20, 30, 63,05, 303. 384. Hoofdgeld, 3, 20.30,428,429,458. ■ -man, 500. . -officieren, 10. 38, 174. . (Chin.). 93. 94. . (inl.), 118. v/d militie. 561. v. d. schutterij, 32, . -regent. 372. . v - hoofd, 150. Hoog-bootsman, 41. 50. 124, 276, 328, 549. 551. -maat. 41. 125.328. Hooge Régeering, 18,195.410,533. Hoogtijden, 281. Hoonen (de Regering), 524. Hoop (bi| den) verkoopen, 409. Hoorns, 257. Umin licus, 308. Hospitaal, 193, 242, 361. Hospitalen fComp»), 23. Hout, 200. 305. 588. (Coinp»), 325. . -aankap, 156. , -hakken. 459. -kappen. 03. .mandoer, 270. -werken. 314. Houtskolen, 388. Houw (ter) komen, 317. Hovaardij, 240, 243. Muis. 19, 21. 26, 35. 47. 48. 59, 61, 95, 234, 238, 253, 289, 355, 430, 452,460.471,472. 479, 480, 482. 483. 402. 500, 501. 514, 518. ■ f bamboe), 31. (verbrand), 522. (binnen's), 300. (naar) zenden, 559. (te) blijven, 461. ( ■) zenden, 404. • -braak, 251. ■ -gezinnen, 173, 196.220,233, 245. -honden (goed), 472. . -houding, 336, 463, 478,549. . -huur, 138,162, 266, 310,342, 427. -raad, 26. . -lininierlieileii. 82.86,328,489. -vesting, 7, 145. Hulp. 533. ' ■ verleenen. 306, 431. -troepen (inL), 118. Mul. 20, 207. 443. Muur. 162. 253, 380. . -ilers (onwillige), 222. -lingen, 345, 440. -prijs, 2(i(i. -wagens. 437 Huwelijk (Chin.). 93, 04. 580. (staande), 1. Hypotheek, 355. 507.517,521,520, '500. Ilico, 200. Ignorantie, 43, 180. 180. liiiiiiiiu. 461. Impetrant, 171, 172. Impositiën, 27. Impost, 241, 242. 437, 450. 457. 475, 478, 539. op rijtuigen, 137. Impotent, 30, 134. 290. 459. Impuniteit, 106, 105.544.557,506. Inbinden (not. regisleis). 235. Inbrekers, 35, 489. lm ,'ircereren, 484. Incommoderen (de Regering), 241. Incommoditeit, 57. 253, 204.' Inconsequentie, 308. faconvenienten, 202, 254, 313,335, 338. 352. 353, 309, 373. (tusschenkomende), 388.
ZAAK-REGISTER 622 Inconvenienlen (wollige). 410. Indienen (te veel genoten gage ,349. van rekeningen, 321. Indienstneming. 222. Indignatie, 5. 197. 807. Indigo, 20. 150. 178.190.202.270. -cultuur, 389. Indiscretie, 299. Indispositie, 410. 419. Indringers, 194. Inegaliteit, 308. Infaam, 105. 500. Informaliteiten, 181. Informatien (praecedente), 580. • nemen, 550, 551. Infraclie, 215. Ingaan van de pacht, 457. Ingelanden, 51, 138. 189. 259.588. Inhabil, 500. verklaren, 192. Inhabflitett. 551. 555. 559. 508. Inhalen gezanten), 175. Inhibitie, 154, 332. Iniquiteit, 413. Injuriön. 158, 412, 430. Inluriëren, 278, 312, 524. Inkalven, 258. Inkomsten (generale on gemeene), 19. 29. 45. 01. 74. 90. 115, 133, 141,151.154, 159. 170. 180, 180,194, 204. 219, 244,275, 348. 358, 388, 400,425.438, 502, 520, 537, 589. v. Hal.. 3. 9. van een pachter, 890. Inkoop van thee, 280. van koffij, 188. 508. Inkoopen, 300. Inkoops-prijs, 410. Inktkoker, '420. Inladen. 594. 595. Inlage, 165. doen, 100. 107. Inlanders, 22. 27. 35, 59. 00, 71, 80. 84. 118. 100 189. 190. 194. 220. 237,238, 212. 209. 291. 316,321, 834. 807. 899. 412.491. 538. (Christen), 00. 299.: ',22. (koffij plantende), 190. (onchristen), 00. Inlaten (zich, t pachten, enz., 425. Inlichtingen, 93, [nmanen, 332.' I enging (onwettige), 21. Innen, 531. Inning van pachten, 218. Inpakken, 506. Inschikkelijkheid, 307, 337. Insereren (woordelijk), 425. Insinuatie, 332. [nsolentie, 136, 240. 252. 281.352. 557. Insolvent, 506. -hoiil. 533. Inspecteren, 2(i3, 407. Inspecteurs dor leprozen, 242. Inspectiën, 389. 539. Instaan, 200. 807. Instant» rete) 181, 350. Institutie, 78. Instructie aansprekers, 804. v. ftoedelm, 531, 582 brandspuiten, 221. chirurgijns, 441. Oir. fortificatien, 138. Gouv. <;<■)!.. 525. keurmeester, 2GI. rooiineester, 95, 97.190, scheeps-overheden, 341, -raad, 275. schippers, 207. 275. Instrumenten, 415. (illiquide), 205. (notariële), 235. 255 294. 42.-.; (onunlle). 895. Vuhlirkn. 219, 815 Inteekenen, 100. Interdict, 353. Interdictiën 812. 882. Interim (pro), 885. Intermissie, 458. Interpretatie, 190. Intestato (ab), 78, 149. Intimideren, 464. Intrekken (voorschriften), 391. een plakaal), 145. Intrekking van duiten, 185. Intrest, 25. 73. 152. 320, 591. Invectiven (calumniërende), 890. Inventaris. 143, 172. 556. Inventarisatie, 115, 360, Inventariseren, 171. 555. 508. 571 Invoer, 278. 528. 535, 581. 598. ■ van opium, 544. slaven. 149. 194. in Ned., 898.
ZAAK-REGISTER. 623 Invoeren, 108. 464. (slaven). 329. Invorderen, 300. Inwisselen, 69. Inwisseling, 433. 538. Inzouten, 270. Irreparabel, 182. Jagl fComp"), 292. Jongelingen [Indische), 222. Jongens, 12. 125. 328. 462. Jonken, 14. 21. 22. 198. 395. 428. (Chin.), 50. 97-99. 218. 283, 284. Jonkheid, 459, 546. Jouisseren, 333. Journaal, 442. 553, 557. (scheeps-), 347. Julij, 173. Jure (ipso), 568. Jurisdictie, 21, 75. 135, 215 217. 321. 401. 466, 470. 471. 470, 477. 484. 485. 491. 529. 558. 502. 578. Justitie, 192, 210. 310, 338, 357. 550. 559. 574. 593. (ColL v.), 30. -kamer, 320. Kaarsen, 372. 477. 478. -makers, 477, 478. Kaarslicht, 260. Kaart, 492. Kaarten-makers, 496. Kabelgat, 211. Kadjang, 174. Kaffers, 13, 28, 29. 37. 397. 398. 438, 461, 498, 502. Kajuit, 20. 207. Kalf, 408. 409. Kalfaten, 207-209, 212, 552. Kalk. 497 . -branders, 214. -ovens, 139. Kamer, 440. v/d. 0. I. Comp, 24, 26, 50, 54. 66. 92, 126, 127, 176, 179. 300. 329. 404. 500.545. 558. 560, 562. 574. Aiiisleiilaiii. 221. Zeeland, 145. (presiiliale), 221. (schippers), 207. ■geld, 533. Kampongi 19. 35.30.118.384.480. Kan. 471. Kanasser, 327-329, 346. 347.398. 470. 582. 583. Kandang, 257. Kandelaar, 420. Kandij-suiker, 19, 74, 204, 219. Kaneel, 285. -hoornen, 27. Kano, 453—455. 4G2. 464. Ki ii. 175. 209, 210. 358. 415, 557 -schoten, 119, 178. Kantoor, 338, 519. (subaltern), 508. Kantoren v/d. Coinp., 552. (Oostersche), 181. Kap van een huis, 96. Kaper, 301. Kapitaal, 73. 274, 320, 403. 507. 518. 521, 526. Kapitalisten. 355. Kapitein, 38, 40. 123. 128. 152. 243, 296. 297. 327, 361. 441, 490, 548- 553, 555. 556, 561, 564, 569. 570, 573, 576, 581, 582. 584. 592. (burger), 162. (inl.). 35, 36. 128, 24:;. 333 —335. (inil.). 162.172.191.241. 424. der Chinezen, 29, 42.94, 242, 244. 333, 459, 483. der Maleijers, 321. > schutterij. 93, 435. des armes, 435. ■luitenant, 123. 241.327. 333. Kapmessen, 189. 190. Kappen; 245. 262. Kas rComp»), 6. 67. 70,78.85,152, 188. 246. 305, 324, 370, 391, 396, 399, 436. 506. 509, 571, 575. . van Boedelm., 281, 525. Kassia-lignum, 488. Kasjes (Jap.), 177. Kassier, 8. 200, 419, 430,434,509, 530. » (Comp*), 177. 185. (groot-), 305. (klein-), 305. Kasteel, 291. Kasten, 392.
ZAAK-REGISTER. 624 Katjang goreng, 251. 453. Katiau pneljoek, 488. Kelders, 85, 112. 327. Kennissen, 55. Kenteren, 398. Kerfbijlen, 494. Kerk, 10. 23. 75. 174, 185, 194, 281. 320. 500. (Roomsche), 574. -bestuur, 320. Kerkeraad, 22. 70. 128, 142, 154, 168, 181.185.200,264, 332.372, 374-377,379, 407. 410. 419. 420. Kerkhof, 343. ■ -meester, 0. 343. ■ -meesterschap, 409. . -orde, 153, 376. . -tijd, 15!!. Ketting mm de), 14.47.00,148.188. 19!!. 227. 2:53. 237--239. 257. 287. 294, 323. 345, 508. 479. 491. 5:15, 587. . -fiangers, 293. 294. 593. -slag. 153, 190, 198, 323, 534. Keurgeld, 505. . -meester, 249,261,468,469,497. Keuze. 138. Kimloo, 251. Kiezen. 295. 397. Kind n. Ned. overvarend), 71. • [onmondig), 533. (onwettig), 333. Kinderen, 22, 27, 60, 03, 74, 83, 85. 87, 89. 93. 119. 121-123.120.213.237. 241, 242. 244. 201!. 272. 351. 350. 404 406, 423, 472. 520,530,501. 575. (Cliin.), 149. Indische), 19!). (onechte), 89. • (onmondige), 531. » van inlanders, 209. Kinds-kinderen, 527. Kist, 5. 28. 37. 89- 42. 52. 53. 80 — 82, 105, 110- 112, 121, 130, 180, 200.201.205. 270. 327, 329, 392,420. 489. 500 508. 525. 540. 511. 554, 559. 570. 581—585. • (matrozen-), 39—41, 71,83, 121. 122. Rist (soldaten-), 71, 83. Kisten fcargasoen), 102.10!) - 111, 113. 114. (ongebrande), 127. ■ -makers, 42. 452. Killen. 238. 252. 253. Klaagschrift, 215. Klacht, 210, 305, 540. Klampen, 209. KI fen, 180, 316, 361, 453, 455, 407. KI leren, 71, 83. 120. 127. 170. 323, 564, 583. ■ -pakhuis, 840. Kleedje, 354. 44!). Kleinachting, 217. 278. Kleinigheden, 112. 319, 337. 453. 454. 458. Rleer-kist, 85. • -makers, 452. Kleppen, 501. Kink. 12, 77. 171. 223. 254. 258, 308, 302. 303.373.398.430. 532. ■ (eerste). 148. 242. 332. (l c gezworen), 303. (gezworen), 110. 117. 203, 225, 209. 293.' 520. 587. Klerken (tol.), 222. (vaste), 333. Klimaat, 231. ■ (warm), 170. Kh k, 501. • -gelui. 38, 513. Klotsen, 231. Kloven (hout), 209. Kloving, 78. Knechten, 209. 212. Kobang, 13. 14. 304. 370. 371. Koe, 258, 259. 487. 408, 514. Koekjes, 251. 483. Knel,, 110. 231!. 455. Kollïj. 11. 150. 159. 101. 173.180, 184, 187.11!!!. 19}!. 240. 255, 202. 34!!. 384,3!!!). 14!!. 1 19, 1117. 503. 5!!!!. (Chérjbonsche). 274. • -I n. 159.100. 190,190. 220. 384. 434, • -b i. 100. 101.231.232. -cultuur, 189. ■ -leveranciers, 434, 449, 503. -planters, 180. Kogels, 508. Kohier, 92.
ZAAK-REGISTER. 625 40 ui l i It Kojang, '283. 464 — 466. Kok, 41, 124. 200. 328, 584. Koker, 211. Koks-maat, 42, 125, 209, 328. Kolonel, 157. 290. 540. der burgerij, 234. Kolonisten', 315. K buis, 32, 195. 207 — 209,212, 440. Kommamlant, 233. (mil.). 197. ( li kast. Bat., 490. Kommiezen-generaal, 592. Kompagnie, 434. K pagniën pennisten, 284. Komijn. 488. Kondé-geld, 429. Koning, 105, 306, 500. \. Denemarken, 205. Konkekuijen, 140. 578. Konstabel, 41, 88, 124, 131, 209. 210. 328,581,583,584, . -majoor, 241. 361, 395. Konstabels-maat, 42. 125. 131,328. 430. Kooi, 441. , -g I. 127. 179, 183, 347. Kookger Ischaj», 196. Koop (te) aanbieden, 107. -brieven, 273. Koopen, 25. 159, 100, 189, 190, 239. Kooper, 188. Koopers ChinJ, 430. Koophandel, 38, 109. (kleine), 14. . -lieden, 487, 488. (Umi.), 99. Koopman (rang). 38, 40, 123, 128, 157 162, 206, 230, 241, 243, 276—278, 280, 327, 333, 435, 553, 561, 571, 573. 576. (voortvlugtige), 324. -schappen, 26, 103. 104, 107, 124, 120, 179, 208, 210, 276, 327, 329, 402, 410. 411. 487, 488,564, 590. -schappen (geringe), 528. . (part.), 38,56,67. -vaart, 300. Koorts, 391. •epidemie, 359. Koogen, 582. 583. Koper, 212. 407, 488. ■ -kistjes, 209. -slagers, 452. Koppen (zwarte), 497. Kopij (authentieke), 9. Koren, 473-475. ■ -molen, 472. 475. Korporaal, 41, 124. 131, 233, 296, 297. 328, 430, 583. (jong scheeps-), 42,125. Korrel, 338. 530, 594. Kort (Ie). 146. • en klaar, 385. Kosl (voor de), 560. - (de) geven, 290. ■ (■ ) winnen, 30. 459. Koster, 75, 420. 421. Kostgeld, 14. 26, 27,37,84,85.87. 138, 283. 339, 350, 385, 391, 401. 440, 525, 535. Koude, 442. 443. Kraampjes, 250. 252. 253. 390, 400, 457, 458, 522. Krachteloos, 572. Kramen, 89. Kramer, 455 -457. Kramerijen, 407. Krankbezoekers, 129. 200,242,263, 311, 581, 584. Kranken, 444. Krenken (wapenen). 191. Krissen, 189, 190. Kritiek, 142. Kroegen, 252, 253. Kruis (over), 506. Kruissen (werkw.), 16,72,292,309, 555. Kruithuis, 59, 154. ■ -makers, 346. ■ -molens, 31, 51, 231. • -vaatje, 594. Krijgskamer, 249, 297. ■ -officieren, 575. . -raad, 158,284,311,435,430. • . (burg.), 12, 203. Kneh, 441. ' Kullen, 238. Kuil, 586. Kuipen, 465. Kuiper, 328, 496. 497. . (jong), 42, 125. . (tweede), 42, 125. Kuituur, 255. Kunstgreep. 169. Kuur, 443.
ZAAK-REGISTER. 626 Kwaad (te) staan, 92, 560, 501. • -aardigheid, 532. ■ -spreken, 191. • -willigheid, 348. Kwaliteit, 53. 109. Kwartier. 444. -meester. 42.125.200. 328. 392, 573. Kwetsuren, 444. Kwikzilver. 488. Kwijtschelden (justitie-kosten), 293. Laadpraauw, 392. Laarzing, 426. Laboreren aan defecten, 303. Ladder, 162, 494. 495. 500. Laden. 208. 214. 270. Lading, 18. 157.200.211.212.208, 271.272.276.282.309.508. • (volle), 412. ■ (in) lippen. 320. Laederen, 258. Lacdcrinp. 530. Laesie, 217, 393. • v. (1. Reg., 239. Laka, 488. Laken, 276. 411. Lakwerk. 112. Lamphers, 57. 58. Land (eigen), 448. . (naar) varen, 277. . (te). 282. . -bouw, 38. 250. 259, 459. • -bouwers, 160, 101. • -drost. 13. 19. 22, 35.30.45, 63, 67. 89, 90. 128, 182, 204, 227. 270, 304, 395, 397. 398, 407. 438. 460, 474, 481. 484. 498. 502. 544. Landen (werkw.). 5:!."). . (Comp-.). 246. • (lcdipe), 315. . (part.). 188, 246. Landerijen, 89. 194. 222. 256. 273. 355. 357, 384, 480. 489. 507. 577. 579. 588 Landloopers. 64. 117. 238. 323. . -meter. 101, 273, 309, 350, 357, 427. • -verraad. 155. ■ -wind, 139. Lands-passaat, 42, 125, 328. Langanan, 454. Laps des tijds, 388. Largatie, 54. Largeren (bagage), 329. Last, 404 466. ■ (maat), 283. . -brief (geh.), 307. Lasten, 384. (eigen) dragen, 438 Lastig vullen. 263. Lastposten, 284. Laurier-takken, 175. Lawang, 469. (pacht v. il.). 452. Lazernij, 134. 155. Leden (absente), 300. (gecommitteerde), 525. (militaire), 21. 234. (v 'zittende), 233. . der Hooge Reg., .'.!!. 72. 119, 127. 136, 137! 141. 240. 241 243, 244. 203. 266, 356, 390, 393, 112. 415. 424. 11. R.(repatriërende), 355.385. • 11. v. j. (gecomm.), 72. Leed, 511. 512. 517. Leen (ti 470. Leenen, 25. 483. 579. Leening, 509. 575. Leer der waarheid, 399. Leeraar, 23. 399. I rmeesters (inl.), 181, 407. Legaat, 169, 531. Legatarissen, 100. Legateren, 427. 4(i5. Legitimatie, 333. Leg-koffij, 384. Lek, 207 210. Lekkage, 277. 279. Lengte. 443. Letteren requisitoriaal, 500. 545. Letters. 303. Leven (ongebonden), 439. . (om liet) brengen, 230, 270. Levend, 512. Levensmiddelen, 316, 394,528,535 Leverancier, 74, 189, 342.384.514 Leverantie aan de Comp., 173. Leveren (werkvolk), 245. (koffn), 11, 159. aan de Comp., 433. Levering, 191, 193. aan de Comp., 202. Lezen, 302. 570. Licentie, 09. 472. 474. -briefje, 220. 395.428.429. 454.
ZAAK-RE.TISTER. 627 Licentieren, 401. 419. Licenl ester, 84. 02. 99.235.250, 487, 581. 579. Licht, 85. 440. (zonder) gaan, 91. Lichter, 557. Lul (extra-ordinair), 897. • (ongehoorzaam) 8. v. 1., 356. ■ ford.) R. v. just, 214. . (oudste), 2. ■ (temporair), 194. . H. v. just., 70. . -maat, 244, 245.274.875. 378. 122. Lieden arme), 119. (vrije), 20. 38. 253, 504. 578. Liefhebbers, 231. Ligchaam, 401, 400. Ligchaams-krachten, 894. Ligplaats, 318, 418. Ligten (aan den wal), 345. Ligter |Comp»), 582. Limitatien, 505. Limiten, 89. 217. 505. Linie adscendente), 58. 100. (deficieerende), 78. , (descendente), 58. 100. (op en afgaande), 203 Linnen (ruw). 453. Liquiditeit, 571. Liturgie (Ned.), 381. Loco (in) afdoen, 158. . rtelicti, 4. I 17. 440. 441, Logie-kantoor, 233, 344, 441. Lood, 212. 280. . (diep-), 553. Loodjes, 520. 527. • Loomheid, 441. Loon, 475. 479. Lorrendraaijers, 411. Los-boot, 200. . -briefje, 49. . -vaai luigen, 550. Lossen, 201. 277, 317. 319. (gevangenen), 507. Lossing van specerijen, 171. 200. Lucht, 443. Luchten (brood, vleesch, enz.), 270. Luchtgaten, 208. Luiheid, 519. Luik, 582. ' . (groot), 209. Luister 210. 310. 3.50, 410. Luitenant, 41. 123. 128. 242. 243. 296, 207. 310,327,335, 337. 508. 548 551, 553. 564, 581,582,584. Chin.), 94. 146, 149, 224. 242. 244,333,334, 459, 483. (in!.), 269. (Mal.), 321. 3!):;. Lütherschen, 23. 380. 423. Lijfeigenen, 7. 27. 60,64, 104.237. 23!!. 252 254. 355, 471.475. 481,483.517. (Comp«), 497. (geëxecuteerde*, 04. kruik, 112. -I ren, 20, 60, 04, 237, 252, 281, 287. 294. • -schutten, 44. . -straf, 414. • -vrouwen, 60, 04.237.252.281. Lijk, 10. 57. 127. 189, 343.305 368. . -rollen. 129. Lijn. 494. -waden, 109. 112. 121 125. 7.04. 205. 340. 397. 453. 407. 541. 542, . -kraam. 319. Lijst, 53. 55. 327. 338. 411. van autorisatie, 545. der bagage, 5! van medicamenten, 445. • der vivres, 277. Maaltijd, 251, 25G, 440, 530. Maand, 467. -cedullen, 349. -ceelen, 400 -gelden, 68, 105, 443,542, 540. 554 502, 504,507, 568, 571. 574. Maat, 21, 53, 289, (Amslerdamscue), 42. 581. • (kleine). 47. 390. 391. Maatregelen (willekeurige), 521. Haatsie, 251. Madat, 238. Zie ook: Opium. Magazijn (GomD"), 191, 542. Magen, 58. 127. 128. Magistraat, 108. Makker, 804- 307. Magistratuur, 581. Maboi lanen, 80, 299, 322, 303, 377, 501, 514.
ZAAK-REGISTER. 628 Mahomedanisme, 89. Maintien, 323, 430. Mai '. 122. 128. Makelaar, 106. Makelaardij-loon, 285. Maken (vuurwerk), 59. Malen. 473-475. Malitie, 160. Malversatien, 304, 532. Mamiring, 492. 494. Man, 26, 60,111. 237, 242, 243, 306. (gaande en komende). 471. (getrouwde), 213. (overleden), 88. (scheidende), 354. (aan den) helpen, 402. » van eer, 531. Mand, 400. 454. 483. Manen (halve), 175. Maniement, 313. Manieren (hoedel), 300. Mangga, 454, 455. Mangostan, 454. Manquement, 408. Manslag, 45. Mantels, 366. (lange), 127, 128. Manufacturen (Ind.), 109. 112. Markt. 12, 21. 109. 177. 202. 384, 385, 454, 4G2, 403, 478— 480. • (vrije), 587, 588. . -dag, 257. -gangcrs, 587. -plaats, 257. -prijs, 542. -zitter, 456, 457. Harlijn, 494. Massacre, 515. 527. Mast, 404, 572. (groote), 179. 208, 211. Maten, 473, 479, 510, 546. (geijkte), 314. (ongeijkte), 219. Matrozen, 25, 49, 71, 119, 254, 508, 520, 583. Matten, 211. Medenemen, 272, 489. 508. naar Ned., 327. Medestanders, 251, 483, 484, 488. 489. Medesteramen, 248, 208. Medeweten v/d. 11. IL 322. 1 Medicamenten, 193, 299 — 303, 441 444. Medicinalia, 308. Medicijnen, 180, 303, 321, 322. Meel, '474, 475. Meelvaten, 594. Meerderheid v. stemmen, 100, 587, Meerderjarigen, 142, 507. Meestbiedende, 354, 451, 572. Meester (zich) maken, 402. . -knecht, 80, 131. 210. 401. 490. 497. Meiaatschen, 182. Mélange, 169. Memoriaal, 210. 11. v. j.. 390. Memorie van gereedschappen, 324. overgave, 587. Menage, 325. Menageren (eauipage-goederen), 558. Mengen (tabati met opium), 239. Menschen (baatzuchtige), 103, 438. -vleesch, 309. Mensehehjkheid, 432. Merk. 5;',: 209, 470, 478. (vast), 293. (Comp), 170, 201, 215. Merken (werkw.), 72, 112, 477. 478, 495. Mestizen, (15. 102. Mesusen, 13, 452, 532, 589. Meier, 357, 473. 474. 479. Methode (oude), ::<;:;. Meubelen, 171, 180. Meublereo (justitie-kamer), 326. Middag-zon, 334. Middelen (kerkelijke), 354. fmenschehjke), 562. Mieren (witte), 209.' Militairen, 2. 21, 152, 195, 197, 285, 286, 352, 408,433, 574. (inl.). 73, 74, 525. (uitgediende), 510. Militie, 170, 200, 240. 308, 334. 490. 511. 548, 501 (Europ.), 234. Minderheden, 215. 507. (excessive), 411. Ministers (gequalificeerde), 291. Minne (in der), 215. 500. Mii noer, 27. Minuten, 235. Minwigten, 200. Misbruik, !K). 117. 211!. 311, 320, 347. 419, 524, 550. 565. Misdadiger, 357, 363, 401.
ZAAK-REGISTER. 629 Misdrijf plegen, 198. Hisen van justitie, 64, 293. Misgrijpen (zich), 156. Mishandelen spijze), 440. Mishandelingen, 412. Misleiding v. crediteuren, 94. Mis sgen, 18. 353. Missive (palriasche), 183. Mistrouwen, 118. Misverstand, 17. 69, 302. Mitigatie, 335, 352. Model, 283. Modereren, 331, 352. Moderatores, 418. Modestie, 243, 440. extra-ordinario), 341. Moeder, 60, 150, 237. (Moham.), 375. Moedwil, 249. 252. Mncijehjkheden, 1157, 577. Moeite maken, 484. Mucrbezien, 259. -hoornen, 231, 234. Moeskruiden, 459. Mogendheid (Eur.), 564. Mngol, 69. Mulenaar. 474. 475. 538. Molenmaker, 87. 401. ■steen, 473. 475. Mnlcst. 234. 282. 533. Mondige, 533. Mondkost, 145. Monopolie, 230. 267. M poliseren, 46. 47. Monopolisten, 48, 284. Monster, 230. 480. Monstering, 72, 99, 292. Monster-rol, 546. Montant, 571. 572. Montering, 170. Moord, 190. 194, 511, 513. (Chin.), 518. Moorden (werkw-), 489. Moordenaars, 270. Mooren, 51, 426, 497. Morion, 169. Morserijen, 30. 54. 62, 97, 160, 265, 338, 555. 594. Morshandel 9, 72. 76, 110, 309. 517. 544. 569. , -handelaren, 229. 531. -winkel. 316. Mousson, 398, 595. Muiterij, 551. Munt, 11, 13, 203, 369. Munt (llnll.). 177. . (valsche), 304, 305. -spetie, 538. Muren. 95, 97. 100. 191. (stads-), 511. van Bat., 534. Mutineren, 563. Mijnen (een koop visch), 4(!3, 464. (eene pacht), 450, 451. Mijnwerk, 223, 233, 245. Naam, 15, 395. (vreemde), 560. en faam, 217. opgeven, 577. . -rul. 344. Naasten (huizen v. Chin.), 518. Nabestaanden, 203, 579, 586. Nachoda, 429, 476, 486. Zie ook: Anachoda. Nacht, 250, 251. 440. • -briefjes, 91, 274. Nadeel, 217, 342. Naden, 208. 209. Nadenken (tot) nopen, 409. Nagel-boomen, 27. Nagelen, 276, 285, 488. Nagels, 457. Najaar, 218. Nakomelingen, 311. Nalaten (onkoopen van suiker), 485. . -schau. 58. 63, 152, 157, 186, 531. 571, 572. Nalatig, 558, 569. -heul, 212, 222, 254, 444, 544, 552. (supine), 532. Naloopen (broodbakkers), 475. Namaken (geld), 304. Namen van regters, 361. .Nameien (Comp" goederen), 315. Namptissemdnt, 205, 591. .Naslaan (voluniineuse papieren), 344. Nasleep, 115. Nat, 175. Natie, 269, 291. 300, 483. (Chin.i. 586. . (Eur.), 560, 568. . (inl.l 230, 560. . (vreemde), 197, 229, 291, 508, 544. (vreemde Eur.), 25. Nawegen, 12, 14. Nazeifen. 271. Nazien, 255, 385.
1715. C. VAN SWOLL. 63 De vaart van Balinezen naai- Batavia durfde de Regering niei verbieden «om dat volk tegens de Comp. niet te «verbitteren en gaende te maken tot schaedelyke bewegingen »en ondernemingen, soo hier, als op Java." 12 Pebruarij. Last up den Curator ad lites gelden o/ nalatenschappen van overledenen niet langer onder zich te houden dan lui de eerste gelegenheid tot overmaking dier gelden, en:, naar Nederland. De poenaliteil was «privatie van hel ampt." Bij wettige verhindering tut overmaking moesten de bevelen van <len Directeur-generaal worden verzochl en nageleefd. !(> Pebruarij. Bekendmaking, dm Diakenen lc Batavia of) den 20 ;te " Februarij 1715, in degroote Nederduitsche kerk, des namiddags Ie 2 uure, ten neerslaan etui gecommitteerden, openlijk rekening en verantwoording zouden doen hunner gestie ean de armen-gelden gedurende hei jaar 171 i. 26 Februarij. Verbod voor de I' reit mier hoofden ten behoeve van particulieren haal Ie luien kappen. De Landdrost en Gecommitteerde 10l de /aken van den inlander, 11. van der Horst, had zich °verslout" lasl te geven lul hel doen kappen van hout voor zijn privaal gebruik. IS Maart. Last op de buiten-kantoren «geroofde Javanen, speciaal eruit wen en hinderen, die run hun voorgeven [gestolen en verkocht ie zijn\ aennemelijke redenen «kunnen geven, maar geen suspecte swervers, sonder daer neer verder truitje versoek off moeyte te doen" mei Compagnie's schepen naar Batavia op te zenden. De Regering was van meening, dat »gebooren Javaenen na
ZAAK-REGISTER. 630 Negligentie, 501. Negligeren (zijnen diensl als slaaf), 253. Negorijen, 173, 196, 386, 530. Negotianten, 485. Negotie, 79, 249. [Comp*), 310. (kwijnende), 318. (part.), 309. -boeken, 4, 320. Negotieren, 100. Nering, 30. 280, 360, 512, 517. Neutraal, 481. Ngabebi, 419. Nietig, 169. Nieuwelingen (Chin.), 14. 15, 29, 97, 98, 197, 198, 428, 429. Nieuwigheden, 388. Nieuwjaar (Chineesch), 60, 237. (Ned.), 59. 00. 237. Noene (na), 259. Nomineren. 150. 158. Non-accoord, 487. Nood, 511. 501. • (scbip in), 432. (uiterste), 199. ■ -drufl, 573. • -zakelijkheid, 233, 339. 342, 300. 373. 388, 397. 171. (uiterste), 433. Nota, 508. Notaris, 34, 95, 102, 104,105,113, 114, 119, 128, 194, 212. 234, 235. 242, 292, 294, 332, 335. 416. Noten, 276, 285. ■ -boomen, 27, 151. Notenmuskaat, 15. Noten-perken, 140. Notificeren aan een pachter, 470. Notitie-boek, 34, 470. Notulen, 181, 210. 217. 255. Nouvelles, 523, 524. Novo (de). 403. 400, 407. Nul, 572. en geener waarde. 403. Nulliteit, 567, 591. Nummer, 495. Nummeren. 53. 55, 270, 294. Nuttigen (tabak), 471. Obligatie, 73. 102, 105. 110, 113. 120, 205. 403. 131. 119. 484. 509. 507. 572.591. Obligatie (loose), 114. (notarieele), 431. » -houders, 509. -leening, 500. Observeren (op reis). 270. [retourschepen), 29. Ochtendslond, 200. Octrooi, 162, 205, 300, 402, 532. 547. • der O. I. G„ 103, 101. 106, 109, 129, 145. 221. 505. 51!) 537, 505, 572, 589. 590. 593. Oefeningen (christelijke), 278. Oemboel, 21, 196, 233. Offensie, 307. Officieren, 53, 182, 585, 588, 589 (burger), 290. (i'.liin.). 128. 334, 395. 428—430. (inl.), 20, 280,336,580. (Mahomedaansche), 77. (niil.l. 334, 335, 546. (oud-), 241. v. iust, 5. 13, 10, 43. 48.'58. 02,70. 160, 102. 218, 245. 274.281.280, 302, 310, 341.351.357, 358, 390. 407. 113.429, 452, 455, 457,401,462, 404 — 467, 470 — 479. 482 — 485. 488, 524, 529, 544. 507. 509, 580, 591. iler schutterij, 204,435. Officio (ex), 373, 490. Oliphants-tanden, 488. Olij, 170. . -vaten, 279. Ombrageus, 171. Omgeving v. Bat., 52. Omslaan van een Mail. 362. Omslag, 229. (groote), 531. Omweg, 502. Omzigtigheid, 272, 358. Onachtzaamheid, 593. Onafgehaald, 340. Onafhankelijkheid, 388 Onbel wil'. 250. (Inbehoorlijkheden, 435. Onbekwaam, 315. Onbeschaamd, 308 Onbeschaamdheid, 283. 321. 325. Onbevoegd, 322, 407. Onbruik (in), 252.
ZAAK-REGISTER. 631 Onchristenen, 483. Onde-onde, 251. Onder-barbier, 570. -chinirgün, 129. 242. » -daan (Eur.) der Comp., 172. • -danen, 79. (Comp"), 23, 196. • -drukking, 348. ■ -equipage-meester, 496. -houd, '349. 437. 507. 528. v. brandspuiten, 221. ■ -houden, 163. 486. mgenen . 567. • -koopman, 38, 41,85,88,123, 139, 148. 157. 162. 199. 242. 327. 335. 337.339, 408, 435. 436, 508. 538, ' 549-551, 553,573,581, 582. • -kruiping, 543. v (1. Comp., 160. . -mandoer, 497. . .meester, 430, 581, 583. . -nemingen (stoute), 68. ifficier, 5. 49. 352, 548. 564, 568, 575. 582. -scheeps-limmerlieden, 583. italbgheid, 208. 211. , -stuurman, 38, 41, 123, 327, 549, 551, 553, 564, 581, 584 . - kenen, 178. 194,247.248, 373. 387. . -wiat, 13. 214. 474, 521. . -wpen, 399. 474. . -wijzers i'inl). 173. Oneenigheden, 174. 215. 217. Oneens, 4Ü7. Ongangbaar, 185. 221, 369. 370. Ongemak, 136. 300, 334. Ongeldcn, 109. 117. 141. 249, Ongelukken. 19. 174,290,315,570. Ongcploegd, 256. Ongeregeldheden, 269,352,587,588. Ongerief, 214. Ongeschikt, 268. Ongetrouwd, 150. 241, 284. Ongtsin, 164. Onhebbelijkheden, 137. Onheilen, 511. Onkosten, 115. 284. 362, 536. Onkost-rekening, 397. Onkunde, 12. Onlusten. 235. 490. Onmondige, 533. (i dentelijkheden, 441. Onreinheid, 441, 442. 463. Onschuldig. 348. 457. Ontbieden gesnoeid geld), 203. Ontevredenheid, 201. Ontheffing, 110 Ontke n (verkoop v. rekeningen), 405. Ontladen, 556. Ontlading v. schepen, 282. Ontlasten (zich), 345. Ontruimen (mei 'er dood), 571. (metter woon), 535. Ontslaan, 173. 200. 294, 295. 298, 322, 523, 546, 563. Ontslag uil Comp' dienst, 75, 138, 353. Ontsnappen, 5. 33. Ontstentenis, 336. Ontstichting, 239. Ontucht, 378. Ontvang, 409. Ontvanger, 487. -generaal, 45,62,74,91, 99, 128. 200. 430.451. Ontvlugting, 33. Ontvreemden, 189, 232, 556. Ontwijken (rijtuigen), 137. Onveiligheid, 59. Onvergenoegdheid, 310. Onverkoopbaar, 411. Onvermogen, 293. Onvermogend, 60,68,227,238,239. Onwillig, 16. 558. Onzijdig, 481. Oogluiking, 56. 106, 165, 168,226. Oorlog, 268. 300. 519, 530, 564. -schepen, 179. 292, 555, 556. Oorlogs-expeditiên, 20. ■ -toestand, 37. o|>l>iirrelinj, r , 310. Opbouw, 462. Opbrengen (schepen), 301, 563, 565. Opbreng-loon, 246. Opdragten, 62. 89. v. landerijen, 273. Opdringen (zïlli laten), 266, 341. Openen (brieven), 281. Openstelling, 361. Opgeld, 426. 433. Ophalen, 437. 569. 570. Ophaling van stemmen, 360. Ophangen (eun koop;, 463.
ZAAK-REGISTER. 632 Ophangen (eene pacht), 450. (een veroordeelde), 302. Ppium, 238. 247. 248. 361. 543. Zie nul;: Amphioen. (aangehaalde), 273. -smokkelarij, 223. Opklimmen in rang. 248. Opkoopen (suiker), 485. > van rekeningen, 404. Opkoopeis. 403. 404. 400 üploopen van maandgelden, 546. Opmeten, 427. Opname (jaarl.). 342. Opontbieden, 147, 523. Opontbod, 559. Oponthoud, 577. Oppakken, 491. Oppassen (veel. 459. Oppassers. 44, 398. Opner-liarbicr, 41. 124. 328. • -hes r, 248, 290. » -brandmeester, 497, 498. . -chirurgijn, 242. 581. 584. . -hoofd, 140. 213. 800. 311, 312. 350. 397. 410, 413. 414, 440, 443, 444. v. Japan, 128. 200. ■ ■ v h gen. solilij-k.. 92. 118, 128, 129. 202. Ie Gheribon, 30. . -hoofden (ml.), 491. (Jav.), 160. (kleine), 172. • ■ op buiten-kant., 100. 295. v. schepen, 207. . -hoofdij, 425. . -koopman, 40. 75. 122. 128. 152.101.102,200. 230.211,280,309. (1«) vli kasteel, 408. 409. • -kooplieden v h kasteel, 880. ■ -kuiper. 41. 124. 328. ■ -mandoer, 497. • -meester, 442—444. . -officieren, 583. 584. . -stuurlieden. 5. 38, 41. 88. 123, 242. 827. 829. 892. 549. 551. 553, 504. 581.51:4.594. . -timmerlieden, 41. 124, 828, 581, 583, 584. • -toeziet, 298. ■ -wijkmeesters, 282. Opperzeilmaker, 41, 124, 328. 581, 584. Opponeren, 508, 574. Oppronken (rijtuigen), 240. Oproepen naar Bat., 168. Oproep-rol, 307. Oproer, 501. Opruimen (schepen), 347. Opschuddingen, 202. 369, Opslaan (goederen), 108, Jlli. Opspraak, 280. Opstallen, 89. Opstand (Chin.), 52). 522,520.531, 547. 580. Optreding, 323. Optrek (publieke), 139. Optrekken, 435. Optogten, 144. Opus (ad) jus habentium, 78. Opvatten (Chinezen), 10. Opveilen, 205, 354. Opveiling, 402. Opvoeding, 531. Opzeggen (hypotheek), 355. Opzenden (gevankelijk), 95, 173. n. Bat., 158, 200, 287. 324. 341, 530. n. Ned., 131, 229. Opzending, 559. Opziener, 388-390. 409. 522. eener kandang, 257. van hel beestiaal, 293, 385. v il rijst-pasar, 330. Opzigt, 118. Opzigtcr zijdehaspcl, 229. 2:11.232 Opziglers v/d. Boom, 250. Orde, 434. Ordentehjkheid, 308. Ordonnantie, 178. 336, 509. (politieke), 78. -boek v. Bat., 300. Orembai, 501. Organist, 353. Orgel, 354. Ornament-dragers, 101. 102. Os. 408. Ouderdom, (il. 270. 390. 459. 540. Ouderlingen, 128. 141. 112. 241 309. 332, 410. 417. 419. 121. 422 Ouderlingschap, 199. Ouders. 00, 71. 83. 237. 242. 203 (onchristen), 531. Oud-mans-brieffes, 30.
ZAAK-REGISTER. 633 Oven, 214. Overbrengen (geld), 396. (lijken). 343. Overbrengers, 55, 127. van slaven. 84. -doen aan de Reg , 345. • -dragen (cene administratie), 158. -dragers, 441. • -dragt, 427. -dragten (buitenlandsche), 194, van onroerend goed, 100. -balen "|i een overtoom, 504. -handigen (een briefje , 406. -kinnen (uit Indie), 558. . -laden. 203. 525. . -last, 282, 400. 588. » • doen, 484. . -ledene. 5. 50. 58. 63, 83, 93, 100, 161, 2J4. 305. 307. 506, 571. 572. 57!). SÜO. . -leggen [schelmstukken), 238. . -loopen, 559. -loopers, 415. 401. . -li|den. 2. 20. 91,93,118,143, 214, 235, 331, 345, 355. 300, 435, 451, 533, 501, 571, 572, 583. van een GoUV. Gen., 43. op reis, 83. . -maken (geld), 3'J'J, 403, 405, 508. . -making v. geld, 63. . -nachten, 79, 250. . -nemen (eeiie administratie), 158. . -pompen, 492. . -schepen, 405. -schieten, 323. . .schrijving, 02, 100. , -toom, 504. . -(ieders. 327._ . -tredingen. 361, , -voeren, 5, 80, 558. . -wal. 207. 316 318. 361. . -zenden n. Ned., 307. Paal, 117, 293, 563. Paarden. 137, 240. 242. 243, 258. 259. 437. -tuig, 240, 243. -verhuurders, 242. I'aarlen, 504. 15. 27. 90, 115, 204. 220. 428. 437. Pachlconditien, 8, 32, 504, 505- 538. . -geld, 488. > -huisjes, 458. ■ -penningen, 218,425,450,451, 504. Pachter, 3. 8, 9. 10, 19, 21, 29, 30, 32, 45, 48, 61, 74, 90, 91, 133, 141. 151. 201, 204, 218, 219, 220, 274. 390, 400, 425, 426, 429, 450, 451. 504. I'adi, 4, 255, 480, 588. Pagger, 35. 36. Paketten, 159. Pakhuis, 310, 323, 392, 411. fComp»), 11,116,117,161, 223, 410, 519. •meesters, 200, 315. Pakjes, 52. 55. Pakken. 265, 276, 277, 392, 489. (zware), 179. Paleye, 358. Pamoedoetan, 471. Pand, 521. der minne, 25, 110, 113. Pandelingschap, 73. Pangeran, 449. (Cheribonsche), 20. Pannen, 453. -hakkers, 214. Pansit, 251. Papen, 21. 23, 04, 380. Papier, 385, 414. Papieren (Comp»), 135. (justitiële), 350. (kerkelijke), 420, 421. (secrecte), 587. (volumineiise), 344. Parades, 169. Pardon, 512, 513. -briefje, 577, 578. Participanten, 163. Participeren, 100, 544. 567. 582 Particulieren, 37. 03,107,140,232. 300, 304, 325. 402, 486, 543, 568. Partij, 182, 236, 254, 387, 389. 463, 481. (gecomlemneerde), 144. Partijen (groote), 535. Pas, 9. 14, 65, 316-318,529,531, 535. . (scheeps-), 62, 97, 140, 229, 347. • (Turksche), 300, 315.
ZAAK-REGISTER. 634 Pasar, 47, 48. 201, 479, 529, 530. Pas-cedullen. 33, 480. Paseban, 372. Pasmunt, 368, 431. Passage, 89. • naar Indië. 27. Passages (naauwe), 136, 241. Passagiers, 71, 83, 112, 126, 127. 295, 549. (Chin.), 98, 99. Passanten. 239, 253, 270, 588. . Passeren, 136, 137, 310, 425. (acten), 219, 220, 273, 416. • mei een rijtuig, 240. Patiënten, 299, 442, '443. Puli urineren, 64. Patrouille, 193. 194 Patrouilleren, 234. Patroullianten, 36. Pausdom, 23, 585. I'ave rit, 8, 11,12,14,31,32,221. 369, 371, 426, 451. 537. Pedakken, 95, 96, 253. Pekelen, 276. Pen (de) Mieren. 550. ■ (aan de), 74. 199. heljien. 152. Pennedienst, 222, 489. ■ -strijd. 503. Penning (W*>), 100. (40=), 356. (looden), 269, 280. Penningen (contante), 110. Pennislen. 21, 29. 46, 174, 258, 284, 287,434,439.441. (provisioneele), 308. Peper, 20. 34. 50, 72,90.138,189, 262. 276, 384, 394, 448, 487, 530. -plantages, 338. -tuinen. 530. Pensioneren, 183 Pcreeeien, 518. Periculuin iu mora, 2, 357. Perikel, 533, 561. Periakan's, 65. Perkeniers, 151. Permanent, 301. Permissie (schriftelijke), 256. -billet, 197, 586. ■briefjes, 62. 201, 395, 400. 578 580. Persisteren bij zijne declaratie, 351. Personagie spelen, 11. Personen (beiaarde), 399. (gebeneficieerde), 521. degradeerde), 83, 126 (geestelijke), 64. ekwahficeerde), 75. (gesententieerde), 83, (verongelukte), 227. Persoon (1«<«), 223. fsecunde), 146. » (in) waarnemen, 546. Perspomp, 492. Perlurbateur, 66. Philippussen, 69. Piek, 118, 189, 190, 296. ■ (halve\ 440. • -slag. 593. Piekenier, 169. Pik, 211. I'ikol, 161. Pinang, 367. Pisang, 456. Pitjes (.lap.), 31. (koperen), 176. Plakaten v. bniteri-kantoren, 425. (jaarlijksche\ 7, 22. Planken, 96. Plano (de), 484. 513. Planten (koflij), 159. rijst). 459. (vaandels), 175. overvoeren, 307. Plechtigheid, 368. Plein. 212. 310, 457. Pleisters, 442. Plekken (blaauwe), 441. Ploet, 231. Plunderage, 323, 564. Plunderen, 282. Plunje. 83. 126, 130. . ' -kist. 583. Praauw, 141, 181, 250, 262, 270, 340, 347, 400, 454, 456, 462, 504. 588. -loon, 116. . -voerders, 270. Pracht, 174. 240. 333. Practiseren, 299. 321. 322. Practijk, 346, 351. 572. . ' (vaderlandsche), 411. 529. van regten, 181. Practijken (bedriegelijke), 69, 306. (kwade). '82, 240. 261. (sinistre), 289. Praejudiciabel, 216. Praeses v/d kerkeraad, 70, 375, 381.
ZAAK-REGISTER. 635 Precautien, 505. Precipilantie, 07. Predicatie, 1!!:'.. 419, 472. Predikant, 40. 122. 128, JOB. 183, 185, 241. 244,262,269, 27ft, 327. 417 — 420, 552, 594. (permanente), 274. Prediken, 418. Preekstoel, 360, 375, 381, 417, 517. Preëminentie, 137, 331. Preferent, 415. 431. Preferentie, 6, 324. (Cas van), 17. Prejudiccren (crediteuren), 67. Premie, 26, 115. 107. 230. 231. 25!!. 324, 384, 432,448, 499,512, 517. 524, 551. Premissen, 385. Prerogatieven, 18. Presenten, 539-541. 566. (kleine), 72. Presenteren (hel geweer), 170,298. 310. President v. Boedelm, 525, 527, 532. «. v. J., 1. 2. 43, 04. 140. 178, 182, 206, 233, 248. 261, 208, 285, 310, 333, 349, 354, 357, 503. scheepsraad, 549. v . Schepenen, 19,21,48 64, 119, 366. 372.373. 394. 480. 482.495. 497- 500. 526, 537. v. Weesmeesteren, 3,76, 349. Presideren, 277, 311—313, 550. Presidium, 311. 420. Pressantheid v. Schepenen, 490. Pretendenten '>p insolv. boedels, 391. Pretensie, 07. 300. 322. 518. op de Comp.. 24. Pretext, 213. 227, 301. 387, 427, 565. Preuve (ter), 287. Prevaleren. 294. Priester (geordende!, 374. (Roomsche), ;>3O. Prinsen, 105, 500. (Cheribonsche), 388. Privé (in), 532, 533. Privilegie, 214. 354, 522. Prix ia lout), 200. Procederen, 172, 278, 341, 387, 405, 413. 414. 129, 431, 451. 524. 504, 505, 569. Procedido, 330. Proceduren, 144, 273, 311, 338, 394. (extra-ordinaire), 529. (vexaloire), 321. Proces, 3, 17, 140, 158, 219, 236, 268, 313, 350, 302, 389, 131. 554. (eiv.l 181. (criin), 392, 394. -kosten, 101. -snikken, 9, 135, 331.341. 413. Procuratie, 143, 405. 400. in rem suani, 403. Procureur, 17. 139, 140. 144, 171, 230, 242. 254. 255. 332, 335, 302, 380. 387, 390. 532. Prodigus, 169. Productie, 220. Producten, 228. 262, 587. Profanering, 375. Progenie, 259. Prolongatie, 505, 519, 589, 590, 593. Promotie, 178. Pronk (te) gaan, 334. Proponent, 552. Propoosten (leugenachtige), 523,524. Prospereren, 584. Prostitueren (zijne tegen-partij),3B9. Protectie, 307. Protest, 210. Protesteren tegen opgedrongen goe deren, 341. Protocollen, 212. 234. Proto-notaris, 255. Provintiën, 505. Provisie, 358, 450. -magazijn, 340. -praauw. 547. Provisiën (geconsumeerde), 115. Provocatie, 451. Provoost, 12. 125. 328. 573, 574. 570. Prudentie v. d. regier. 7, Prullen, 183. Prijs, 214. 231, 232, 240,248,252, 384, 394, 433, 530, 512. (excessive), 220.
ZAAK-REGISTER. 636 Prijs (verhoogde), 308. ■ van k.iilïj. 11. 188. (in) dalen, 355. -bepaling, 284. -vermindering, 246. Prijzen (buit), 564. 5(15. Prhzeren (hypotheken), 518. Publiek, 214. Puin. 518. Pupillen, 521. Pijnlijk, 170. Pijnigen (zich), 263. Pijp, 585. • (halve), 581. Purge, 438. Quadruplumi 188. Quitasol, 240, 243, 333. Raad (hreede), 277, 549-551. 557. 562, 569, 574. v. Imlie. 1, 2. 39. 43. 55. 153, 156, 161. 162. 206, 221, 223, 226, 228, 233, 24®, 247, 248, 259, 266, 268, 282, 285, 294, 320, 351, 354, 397, 407, 409, 524. 536, 548, 550, 553, 558, 559, 575, 587. v. 1. (eerste). 407. (extra-ord.) v. Imlie, 2,39, 43, 119, 121. v. I. (gecomm.), 577. (ord.) v. lndie, 3. ordin. (supernumerair), 153. v. just., 1 — 3, 7, 9. 10, 18. 39, 50. 67. 78, 85, 101, 114, 115, 121, 128. 129, 134, 135, 139-142. 144, 151, 156. 158, 169. 178. 181, 194, 195, 214, 215, 222, 227, 241, 247, 249. 255, 260. 261, 267. 271—273, 275, 280, 285, 286, 288, 292, 295, 296, 299. 302, 310, 312, 315, 322, 324. 326, 327. 341, 346, 349, 350, 351. 358, 373. 385. 387—390. 394. 407, 413-415, 424, 426, 431. 438, 503, 513, 527. 533, 537, 539, 542, 561, 566, 580, 594. v. politie, 92. 326, 565. Raad (politieke), 1. 16. 21. 30. 68, 100, 134, 183, 192, 234. 204. 340, 342, 343. 399, 431, 508, 527. 515. ie Samarang, 4. ■ -kamer, 50, 490. Raads-besluit, 411. ■ -leden, 405, Rabat, 215, 285. Raden ler admiraliteit, 168. 592. Rafineren, 316. Rampock, 489. Rang, 87. 114. 139, 148, 156.157, 182, 194, 197, 230, 248. 262. 331, 337, 508. Rangl\jst, 127. • -orde, 91. • -stryd, 263. Ranje-panje, 158. Rantsoen, 77. 138. 340. 342, 391, 443, 444. 535. 549, 569. 575, 593. -brief, 275, 277, 569. Rapport doen il ' schippers, 278. Rapporteren aan den Gouv. Hen.. 182. Rasamala, 488. Ratelen, 500. Ratelwacht, 227. 500. -huisje, 493. Ratificaliën, 36. 217. Readmissie, 134. Rebellie, 510. 512. 515, 518. (Chin.). 593. Recepis (onder) betalen, 26. Recherche, 460. 483. Recognitie, 326, 581. 582. 585. Recoßement, 351, 424. Recolleren [proces-stukken), 9. Recommandaticn, 349. (serieuse), 312. Reconciliatie, 215. Redderen (boedels), 324. 520 Redding uil gevaar, 52. Redemptie, 171. -geld, 149. Redenen (nietige), 93. (pregnante), 186, 350. (wettige), 491. Redevabel, 532, 533. Rediten, 386. Redres, 255. 338. Reede, 307, 339, 465, 563. 1! ler, 102, 105, 106, 109, 111, 164, 166, 565.
ZAAK-REGISTER. 637 Reeden j. 100. Mnli'i. 107. Reformatie, 182. Refrenatie, 243. 340. Regard, 544. Regels, 303. Regen, 408. Rei enl v. Tjiandioer, 11. Relenten, 05. 235. 250. 257. 291. 398, 491. (binnen-), 212. (buiten-), 0, 242. (Preanger), 190. 348. ftyranmeke), 311. van godshuizen, 335. ntscUap, 173. 262. 386. Regering (Hooge), 178. 249. 284. 295. 298. 331. (Zweedsche), 431. Registers, 102. 113. 235. 207. Registreren, 53. 270. 571. Reglement (kerkehjk), 410. armenhuis, 196. bagage 17. 37. 53. 82, 83, 110, 114. 120, 327, 346, 524, 581. begrafenissen, 303. brandspuiten, 492. herbergiers, 252. kooi-goed, 179. scheeps-timmerlieden, 210. alg. tafel. 439. thee, 327. Regt. 350. 413. spreken, 64, 172, 573. . doen, 322. 403. 550. (peen) doen, 167. . (te) staan. 438. 559. van gebruik, 538. . (oud). 78. . Roin.), 7. , -bank 135, 387. Regten (iuk.). 8. 10, 138, 490. 535. (uitgaande), 197. mi- en uitgaande), 351. (in) betrekken, 202. en verpligtingen, 196. Re-ter. 99. 108. 151,159,169,192, 205. 268, 275. 278, 313, 322. 338, :;r,7. ;;r>!!. 301. 388. 414, 444. 401. 484, 502. 500. 524, 533. 551. 563, 500. (burgerlijke), 75. 273. Regier [competente), 94. (dagelijksche), 139. Regters (Preanger), 04. Regtdagen, 236. 500. .' •hebbenden, 391. Regtsmagt, 138. • -pleging, 411. . -spraak, 101, 358. » -weigering, 300. Rehabiliteren (gesuspendeerden), 134. Reinigen, 441. Reis, r» 49. 557. (I i- en weder-), 350. • (volbragte), 292. ■ naar Ned., 115. 127. Reizen n. Nederland, 213. Reizigers, 140. Rejectie, 431. Rekening, 21. 299, 321—323, 503. (afgesloten), 405. 500. (formeele), 361. (looze), 92. (particuliere), si>2. \;in schenkagie, 331. doen, 63, 174. 390. • -doenden, 10. (in) brengen, 300, 410. (voor) van <le Contp., 405. Rekest, 226, 202. 384, 390, 398, 403. 405. Relaxatie, 179. Relaxeren (goederen), 54. Relief, 388. Religie, 278. (cliiïsl.l. 23. (gereformeerde), 22,23,377, 381. Remboursement, 500. Remedieren (abuizen), 254. Remediering, 14. Remise, 531. Remitteren, 399. 574. (geld), 26, 427. 508. Remuneratie, 132, 557. Rencontre v. vijanden, 5. I! lementen, 410. 411. Renovatie, 171. Renunciatie, 110. 451. Renten, 0. 274. Reparatie, 05. 210 212. 240. 338, 457, 403. Repareren, 141, 190, 458.472,480, 497, 552. Repatriëren', 54. 105. 295, 427, 431.
ZAAK-REGISTER. 638 Repatriërenden, 5. 17. 24. 37. 43. 52. 56, 80, 81, 85. 102. 120. 129. 327. 317. 489. 524. Repertorium, 422. Representatie, 313. Reproche, 595. Rescriptie, 216. Residenten, 172. 173. 389. 429. 443. op .lava. 10. » buiten-kant., 51. Residentie, 105. 100. Kil. 1(15 Resideren, 295. Resilieren (een plakaat), 145. Resolutien, 201. 216,248,339,342, 425. 531. 557. 11. H., 287. (kerkelijke . 410, 418. Resolutie-] k 11. v. ƒ., 3,90. Respect, 210. 278. 323. 533. 503. 593. Res] sabel, 387. Responsiven, 424. Ressentiment, 193. Restanten, 287. 391. 411. 454,508, 558. Restitueren, 20. 481. Restitutie van onkosten, 04. Restrictien, 565. Resumeren (schrifturen), 302 Resumtie, 349 Retireren (zich), 579. lielmir. 528. (in). 402. Retourneren o. Indie, 57. Retour-schepen, 5. 27—29, 37. 39. 50. 70-72. 80. 84. 85. 110, 130. 179. 180.185,210.267, 292 — 294, 321. 404. 432. 433. 539, 541. 562. 582, 592 -schip (laatste), 20. . -vloot, 7. 13. 28. 30. 52. 57. 69. 73. 114. 132. 140. 148. 153. 158. 170, 174.173. 180. 193. 204, 214. 23,2, 270. 320 329, 315. 355. 380.397.412. 502. 510, 530, 555.550.559 580. Hens. 341. Reveleren (zaken v. d. Comp.), 574. Reven, 293. Revisie, 182. 219. 207. 208. 275. Revolte (ChinA 586. Riemhouten, 262. Rigeur, 333. 352. (uiterste), 227. Rigoureus, 412. Rigoreusheid, 1147. Rigtsnoer, [81. 523. Ringkraag, 170. Rinkelrooijen, 250. Risico, 118. Rilmeester, 297, 449. Rivieren, 258, 400, 453. 454. 45(J. Roede (kwadraat). 97. Roei-scnuiten, 33. Roekeloos, 594. Roest, 170. Rol, 236, 251. 255. 435. crim. . 424. -dagen. 2GI. lezen, 297. van absenten, 117. Kollen (geschreven), 91. (pertinente), 93. Rompen, 285. Rondbrengen (dood-brieven), 300. ■ -draeen (koopwaar), 251. Ronde, 234, 277. 501. Rondloopen, 409. ■ -looper, 400. 454. ■ -varen, 320. li '. 194. Rooilijn, 90. • -meester, 89, 95, 97. 190, 191. Rooken, 238, 440. Roomschgezind, 370. Roosters, 208. Roosterwerk, 211. Ropijen, 11. 13. 14. 70, 370. 371, 420. (Soeratsche), 69. Rot, 501. . -gezel, 174. 435 430. Rotan, 402. Rouwbanden, 57. 58. . -kleêren, 150. » -mantels, (i. 57. 58 Roven, 489. Royeren (procuratie), 405. Royering; 1 13. Rug, 579. Ruigte, 190, 251. Ruim (scheeps-). 208. 211.276,279, 540, 557. 582. Ruine, 210. Ruineren (zich). 240. Ruiter, 437. Rumoer, 252. Runderbeest, 408. 409. 514. Rusie, 440.
ZAAK-REGISTER. 639 Rust. 210. 217. -verstoorders, 523. Rijden, 136, 230. 310. Rijkdom, 189. Rijksdaalder, 503. Rijst, 11. 16, 21. 40. 207. 283.310. 318, 390, 391,394,459.464, 478 480, 487. 525. 528 530, 535. 594. fte Bat. aankomende), 61, 219, 220. -handel, 40. -markt, 13, 21, 47. 48. 219. 220. -nood, 528. -pakhuis, 8. -pasar. 336, 390 522. -vaartuigen, 529. -schip, 203. en, 59, 93, 100. 136, 137. 239 242, 279. 310, 334. 394. 437. 438. 539 Sabel, 195. Sacatty, 32. Sacramenten, 378, 399. Salaris. 116. H 7. 144, 235. 200. 271. 272. 332. 300. 302. 387, 410. v procureurs, 17 Saldo, 324. Salueren, 291. 339. Saint. 291. 292, 339. . -schi ■ «O, 72. 119. 290. Salveren, 502. 580. Salvo, 175. 210- 297. Samorin, 70. Sampang, 504. Sandelhout, 351. 40/, 488. Sapan-hout, 211- 467. 488. Sarong 354. Schaal, 392. 409. 474. 480 -488. Schaap, 258. 259. 408, Schaar. 8. 153 Schaarschte v. levensmiddelen, 528. v. water, 10. Schaarsheid, 255. 310. ,-538, 535. Schade. 200. 209, 210. 212. 224. 238. 258. 259, 270. 278. 279. 304. 320, 351. 362, 369. 402. 420. 434. 473, 474. 485. s(ii. -,04. 521. 533, 543. 552. 568. berokkenen, 152. -vergoeding 341. Schadelijk, 216, 409, Schaften, 277. 440. 471. Schaftmeester, 440. Schat, 189. Scheeps-be! ften, 339. -boeken, 207. . -boord. 146. 570. 572, (binnen), 200. -dienst, 444. -doos, 444. -kleederen, 323. -korporaal, 328. • -officieren, 341. 347. 503. 509. • -overheden, 285. 300. 314. 323, 325. 326. 341, 402. 410, 412. 438. 521. 557. 558. 571. -passen, 40. 207. 301. - -raad. 275. 444. 548-551. 557, 502, 509, 571-574. -rekeningen, 115. -ruimen, 207. • -timmerlieden, 82. 80. 88. 328. • -volk, 347, 442. 550. (Comp»), 547. Scheerhouten, 270. Scheid brieven, 95. ■ -muren, 95. 90. Scheiding pan acra: ten. 399. Schel (zilveren), 420. Schellingen, 8. 11—13. 304. 370. Schelm, 238. 251 Schelmstukken, 205. 238.270.439. Schepelingen, 345. 405, 400, 555. Schepen, 18. 411. 450. 539. 547. (aankomende), 200. 852. 415. (Amsterdamsche), 221. (Coiim,»). 28. 29. 03, 80, 109. 126, 182. 188. 197. 207. 214. 248. 250. 204, 205. 271. 274. 275. 288, 290. 814. 315. 325. 389. 358. 390. 897. 402. 412, 441. 448. 466, 543. 548, 557. 558. 501. 575. 585, 594 595 (Deénsche). 300.807,431, 43.2. (Engelsehe), 79.229,543. (Fransche), 229. 543. (Moorsche), 543. O. I.), 300.
1715. C. VAN SWOLL. 64 »de Javasche wellen in geen slaverneye mogen uytgevoerl "werden". 12 April. Bepaling, dat de voorschriften, vervat in de resolutie run 21 November L 698, niet zouden worden toegepast <»/< vsodanige g''executeerde ly/'eygenen, als -door luiere lij[herren o/j rrouwen, om te ontgaan de «restitutie en voldoeninge der onkosten en misen van "justitie, sullen syn off werden geabandonneert en «door ouderdom ofj gebreeken voor den dienst van de »Comp. onnut en gem. costen niet waerdigh sullen > ■ wetten". Zulke slaven moesten »ten eersten" publiek verkocht worden «om hel daer van komende te laten slrecken lot voldoen ingh »oif verminderingh van gein. kosten". De zorg voor een en ander werd opgedragen aan de presidenten van den Raad van justitie en van Schepenen. 46 April. Bepaling, dat *de Piianger reuters tegens alle en een ygelyk, die gepeeceert sullen hebben, sou der onderscheyd run geestelycke o/f wereldlycke per «nonen, sullen hebben te vonnissen en reut te spreéhen na de nature der misdaden en vereysch van de oude «Javaanse wetten." Wie de »l'rianger" regters waren, blijkt niet uit deze resolutie. In strijd mei >de ordres tot het uytroeyen van alle vreemde -swervers en landlopers, die sigh in de Prianger landen •soecken te onthouden en onder hel kleel van schynheyfig »heyi haere bedriegeryen te plegen", hadden zij zekeren »paap" en consorten wegens het »verswygen en patrocineren
n 640 Schepen, (pari.), 271. (Spaansche), 320. pecerij-). 200, 261,520. tehuisvarende), 212. (vermiste), 52. vertrekkende), 393. [vreemde), 49'. 79. ( • Eur.), 545. (Zeeuwsche), 221. (Zweedsche), 300. 307. 431, 432. -doms-regt, 78. Schepenen, 10 -12, 15, 17, 19. 21, 28. 30, 34. 38. 45, 02. 04. 07. 75. 89, 90. 94, 119, 126, 128, 131. 144, 145,155,157, 158, 162, 170,175,187, 203.. 200, 214.215.225.227. 230.211 243,247.254. 202. 270. 273. 279. 280. 288, 293.. 297, 298, 800, 332. 333,354,360,362, 364. 372,373,386,387, 389, 390,398.407,410. 423, 427,438,450, 459. 480, 482, 190. 491.498, 499, 518.519,529,534. ecommitteerde), 537. Schepen-handel, 450. -kennis, 205, 273, 518. Scherpen (molen-steenen), 473. Scheurbuik, 441. Scheurbuikige, 442. Sri,,.oren. 210. 217. Schieman, 41. 124. 270. 328. 581. 583. 584. Schiemans-maat, 41. 125, 131.328, 583. 584. Schieten, 194, 528, 570. Schietgeweer, 189, 190, 285. 557. Schikking, 332. Schild, 368. -padshoorn, 407. 488. -wachten, 154,170,181,310. Schip (vlag voerend). 183. Schipper, 5. 40. 50, 122, 128,131, 135, 179. 207. 214. 215. 241. 243. 265. 271. 275. 276-279. 290, 315. 327. 329. 333—335, 439.441. 405. 466, 500. 508. 548 —552.555,550.558,501, 564, 569. 570, 571, 573. 576, 582, 584, 592. 594. Schoenen (ijzeren). 293. Schoenmakers, 452. Scholarchen, 173. Schoonhouden (visch-markt), 40:;. ■ -maken, 211, 427, 409. 488. 570. • -vader, 1, . -zoon, 1. 527. Schorsen, 407. 542. Schol. 208. 211. 277. 291. 339. Schotels, 440. 441. Schouwen, 97. 282, 469. Schraapzucht, 47. 48, 309. Schrifturen, 217. 302. 380. 387, .190. 125. Schroef, 494. Schroejjen, 202. 224. 225. Schroom, 577. Schrijfdienst, 293. Schrijfkunst, 288. . -werk, 148. 149. 157. 247, 209. -woede, 385. Schrijven (large), 302. Schrijver, 124. 127. 130. 297. 328. 488. 489. Schuil (zich) houden, 198. 220. -nest, 00. 213. Schuiten 250. 55.".. 592. Schuits-volk, 490. Schulden, 25. 102. 132. 145. 345. 431. 533 Schuldbekentenissen, 200. 484. . -brieven, 105. 11:;. 120.273. 591. -kennissen, 102. • -rekeningen, 301. Schutter, 434. ■pligtig, 311. Schutterij, 32. 38, 93. 120. 157, 158. 174, 204. 501. Schijn (uiterlijke), 159. -heiligheid, 04. Scriba. 418. 420 422. 430. Scribenten, 223. Scrupules, 142. Secluderen, 313. Secretarie (gen.), 143. 223. 258. 20!). 308. 339. 344. 3.59. 53,3. 587. . van Schepenen, 362. Secretaris Boedelm, 71. 242. 281, 283. 525. 526, 532. 533, 579. 580. buiten-kantoor, 410.
ZAAK-REGISTER. 641 H LEKI IV, Secretaris Comm. v. huw. z. 128, 372. Heemraden, 4, 128, 241, 244. 273, 333. 11. Reg., 3, 128, 243, 395 424. 428. (1') der Reg., 346 (2«) R. v. 1., 247 Secretaris li. v. j., 116, 117. 128, 140, 217. 241,247,260, 272. 203. 373. 396. v. Schepenen, 30. 128. 157. 171. 137,203.217. 225. 211, 207. 203.332. 333. 450. 450. v. Weesm . 70, 128, 137 241, 214. 240. 305 333 350. 372. 373, 396. Secretarissen v. just., 77- » pol. raden 30 Secreteren. 159, 524. Secretcsse, 272, 544. Secunde, 152, 223. 313. Securiteit, 200. 531, 534. Sein 501. •brief, 275, 277. . -scholen, 210. Sententie, 67, 140, 182, 207. 275. 273. 413. 414. 574. Sentiment, 228. 518. Separatim, 169. Sequele, 18. Semester, 07. 77, 132. 324, 500. 545. Sequeslratie, 110. 117. Serang, 407. Sergeant, 38, 41. 123. 131. 183, 200. 207. 323, 340 401, 430, .435. 581. -majoor, 190. 193, 200. 248, 321. Sergeants-plaatsen, 32. Sessie. 71. 206. Sestehalver, 370. 371. Sieraad, 207. Simulatie, 574. Sjahbandar, 4, 21, 34, 45, 74, 79. 123, 141. 194, 105. 235. 250. 319, 531, 579. Slaan (Chinezen), 484. Slaap-goed, 179, 183. 329 plaats, 440. Slachtbank, 256. Slachten, 220, 255, 250. 408, 409. Slachter, 400. 504. Slachtvee, 514. Slang, 502. -brandspuit, 402. Slaper. 288, 488, 510. 537. Slaperigheid, 441. Slaven. 7, 20, 27. 33, 34, 37, SJ, 57. 59. 60, 64, 69, 80,84, 85, 144, 145. 149. 154, 180 187, 237, 253, 281, 287, 294, 309, 329, 330 351, 354 :!5. r .. 385 437, 155. Kil, 481, 484, 189, 490. 513. 519, 520. 527 52». 558 (Balische), 46, 02. 140 (Corop"), 110. (gedroste), 246. (opgevangen) 345 -handel, 15:;. -handelaren, 101. 105. -kinderen, 1)70. 527. ■ -transporten, 235. Slavernij, 64, 73. (inl brengen, 57. Slavinnen, 27, lil. M. 57. 00. 84, 85, 140, 355, 527. Sleet, 248. 317. Slem-, 435. Sleutel, 140. 40!!. 400. 420. 121 444, 405, 525. Slip (open), 135 Slippen, 50:;. Sloepen. 29:'.. 593. (burger-), 33. Sloot, 32. Slordigheden, 235. 254, 315. SI n. 146. -makers, 452. Sluik (ter) invoeren, 465. Sluikerijen, 01, 316, 337. Sluike leren, ;i|}{ -handel, 301. 543. • -handelaren, 316, 318 Smis. 457. Sluiten der hoeken, 77. v/d. It 250. Sluiting, 72. Slijten (drank), 253. Smelten i'lnil, ,). 203. Smid. 452. 400. Smokkelarij, 310. Smokkelen, 00. 217. Smoren (scheeps-klederen), 323 Snaphaan, 296. Snoeijen, 8, 12. 13, 202. 221. 368.
ZAAK-REGISTER. 642 Snuisterijen, 318, 453. 407. 471. Snuiter, 420. Snijden (aan stukken), 502. (geld), 202. Sneiat koeliling, 454. Soeri, 252. Soesoehoenan, 33. 05. 319, 361, 802. 372. Soldaten, 20. 25. 29, 42, 124. 158. 170. 199. 222. 251. 275. 328. 430. 440. 508. 520. 551. 574 570.583.588. 589. 598. (slapende), 191. (wacht-houdende), 130. Soldaten aan de penne, 309 -kistje, 583, Soldatesque, 109. Soldij, 405. 472. . ' -I ken 91, 92, 143, 157. 283, 820. 349. 540. 500. • ■ (schceps-), 571. -boekhouder, 92. -kantoor (gen.), 185. . -rekeningen, 24. 81. 102. 108. liO 118. 114. 117, 157. 344. 349, 361, 899. 403. 424. 509 Solidum (in), 451. Sombreel, 240. 243, 244, -.VX', S malie. 171. 451. Sortering-briefjes, 209. Soulageren (weduwen), 331. Souverein, 313. Souvereiniteit, 280 Spalken. 442. Specerijen, 109. 200,214,260,276, 284, 285. 316, 407. (Comp>), 49. Specerij-ladingen, 521. -landen, 200. Speculatie, 330. 487. Spek, 547. (bedorven), 51. Spel, 19, 154. 158. 205. Spelen, 482. Speler, 19. 481. 482. Spelie, 342. (zilv.). 402 Spiauter, 801. 407. 488. Spiegel, 453. Spiegelen (zich) 89. Spüling, 474. Spoelen, 412. 408. Spolie, 439. Spoor, 348. (lianen-). 481, (hel) bijster, 362. Spuitbusje, 493 495, 497, 498 Spijkeren, 305. Spijs, 440.442. 443, 504, 57.".. Spijzigen, 547. Slaal van wijzen, 254. • -rekening, 273. Stad (ommuurde), 513. Stads-apotheker, 302. • -bode, 11C. -cingels, 459, • -drukkerij, 415. > -onkosten, 427. • -poort, 472. 504. Slaken van stemmen, 221, 294. Staking van hont-aankap, 156. Stal, 4C9. Stalletje, 89. Stampen (padi), 480. Standplaats, 351. Stank, 441. 442. 403. Stalen (gedeputeerde), 592. Generaal, 103, 109. 127. 162, 280. 300. 392. 102. 403. 131. 519, 585. s'. 10. Statie, 242. Statuten v. Bat., 7. 51, 08,71.116, 144. 151. 187. 195, 200. 217. 222. 261, 272. 387. 531. Staven (zilv.), 410. Steen, 289. 290, 497. -bakkers, 21 1. 239. -bakkerij, 538. ■ -houwer, 221. Stelen, 49, 507. 508. 518, 557. (inenselien), 7. Stellingen (wanschikkelijke), 302. Stem, 71. 100. 275. 277. 294,302, 350. 300, 503,548,550,587. (concluderende), 153,233,285 (dubbele), 221. Stemmen (werkw.), I. 13 mei briefjes, 78. Stempel 52. 215. Steng (gr e), 72. 200. 280. 291, 339. Sterfhuis, 0. 58. 77. 129.301 307 Sterfte, 317. 348, 428, 443. 507. Sterren (roode), 175. Sterven, 443, 500. 505 Stilstaan, 136, 478. 507. Stilstand van gage, 40. 407. 435, 559.
ZAAK-REGISTER. 643 S lenmakers, 152. S p, 90. 482, 483. Stok, 462. Stoken (arak), 529. Sloppen (goten), 10. Storm, 5, 52, 525. -hoed, 109. Storten (geld . 390. 506 (koren), 475. Storl-goederen, 270. Stoten, 258. 484. Straat, 35. 50. 811. 231. 239 211. 250 253. 281. 300. 331. 351. 4(M). 451 150. 183 » -lantaarns, 251. schendenj, 484. -steenen, 508. Straf, 350. 101. bepaling, 302. Straffen (werkw.), 4. 278. Strand, 317. 318. Slreekcn (listige), 283. Stremming, 337. Struiken, 190. Strijken (de vlag), 72. Stuiver, 304. [zware), 12, 11. Stuk-goederen, 270. Stukken (justitiële), 159. Stuurlieden, 49, 50, 277, 548. 556, 57:;. Sl uwen. 208. 270 siijl (compendieuse), 22. Subjecten (nuttige), 395. (onnutte), 208. 290. (vuüaardige), 523. Subordinatie, 562. Smlim i'ipiiën. 106. Substitueren, 523. Substituut, 13. 30. 67. 116. 271. 272. 407. (tweede), 320. 530. Substilutien, 406. Succes, 231. Successeur, 486. Successie ab intestato, 78. 532. Succumbanl, 9. Suiker, 10. 19. 28, 32. 33. 71. 90. 133, lil. 194. 204. 219. 255, 316, 488. 527. 512. (kandij-), 15. 32, 133, 141. 191. 485. (poeder-), 15. 32. 133. 141, 194. 185 (zwarte), 316. Sulker-fabriekanten, 538. -molen, (i. 52, 355, 577, 579. -molenaars, 100. -riet, 459, 538, 588. Suikeren (vuile), 529. Sultan v. Bantam, 51, 74. • v. Palembang, 337, 531. Superstitie, 372, 376. Suppletie, 509. Suppoosten, 110. 107. Surchéance, 338, 311. Surcheren (executie), 413. Surplus, 27. Suspenderen, 320. Suspensie, 503. Suspitie, 313 S\ ncdrium, 370. Synode, 151. 378. 382. 399, 417. Taal (dun.). 20, 32, 48, 61. 177, 130. 188. 201. 201. 220.232. 238. 244. 249. 251. 257. 259. 305. 322. 336, 371. 502,534, 580. 589. . (Jav.), 20. 32. 01. 177. 186, 138. 201. 204. 220. 232.238, 244. 251. 257, 208,305.322. 371. 491, 589. • (Mal.), 20. 21, 32, 48.61,78, 180. 188. 201. 201. 220,232, 233, 211. 251. 257, 259,268. 305. 322. 330. 371. 502.589. . (Moorsche), 219. 322. • (Port.), 238. 244. 249. 251. 305, 322. 336. 363. 371, 502. ■ (Turksche), 301. Tabak, 238. 239. 440, 471. (Cliin.), 476. • -pijp, 367, 471. Taedieusheid, 390 Tafel, 10. (gemeene), 190, 439. 440. des Heeren, 244. -pasten, 439. 471. -gereedschap, 196. raier, 251. Tak van dienst, 268. Talie, 210. Talmei I beuling v. pacht, 90 Tamarinde, 39. 40, 121, 122. Tamboer, 430. Tandvleesch, 441. Tandjoeng-poera (Comp"), 319, 392. Taphuis, 504. Tapnering, 470.
ZAAK-REGISTER, 644 Tappen, 253, 254. 279. 471. 472. Tapper, 210. 252. 471, 472. Tardance, 322, 499. Tarief, 21!». 284 280. Tarra, 487. Tarwe. 70. 473, 171. 594 Tauv. howe, 251. Taxateur, 360, 518. Taxatie, 116, 140, 333, 345, 362 \. declaratien, 17. Taxeren, 97. 331 Teeken, 253, 439, 162, 101. 171 Teekenen, 336, 571. Tegemoetkoming, 504, 535 Tegenspraak, 364, 481. • -spreken, 220. • -woordig zijn, 214 Te-huis-reis, 24. 26, 27. 39, 277. 583. . -varenden, 70. 85. 102, 110. 111. 139, llü. 157. 179.183. 192, 200. 214,230,271,294, 320. 329, 345, 340. 355, 386, 398. 414, 433.502,510,524. 534, 585, Tekort, 158. 409. Tekst, 532. Tel (hij den), 325. Tellen in Comp' kas. 571. Tempel (Chin.), 437. Termen (injurieuse), 386. Termineren, 181. 314, 340. ■ v. processen, 219. Termino uni nrobandi, 414. Termijn, 100. 230. 254, 427, 451, 511. 513, 518. (fatale), 220. Terugkeer n. China. 14. . -keeren n. China. 197. 272. . -reis, 546, 568. ? » n. China, 284. ■ n. Ned., 71. . -zenden n. Ned., 158. 268. 290. Testament, 93, 118, 142, 169. 431. Testateur, 571. Tli.il. 12. 14. 203. 225. Thee, 28. 112, 280. 327. 329. 346, 347. 386, 398, 415. 433. 450. 487. 488. 524,525,540,541. 585. -1 sters, 307. » -proevers, 280. -schip, 102. 114. Theologanten (Engelsche), 376. Timmeragien, 552. Timmeren, 191. (blind), 96. Timmergercedschap, 82, 86, 87. Timmerins, 277. Timmer-kist, 11. 81, 112. 124. 489. -lieden, 328, 401, 452, 496. (huis-). 121. (scheeps-), 41, 124, 207 210, 552. -man (jong), 42. 125. Tin, 394. 467, 488, 531. Tilel 269 Tjap, 582. Tjoeké, 386. Toegevendheid, 299. Toelage, 266, 303, 310. Toelaten (schepen), 205. ten handel, 22!). Toeloop, 173. Toemenggoeng, 233. 380. 449. Toepasselijk verklaren, 531 Toereiken voor eene reis, 325. Toestemming, 314. Toevallen, 111 Toevlugt, 533. Toezigt, 190. 217. 593. (generaal), 313. Tol, 8. 15, 133. 229.285.437.470. 486, 504. 528. ■ -geld, 480. • -'huis, 437. -penningen, 490. Tolerer 'godsdiensten), 23 Tolk, 101. ' Tonnen. 554. Toom (in) houden, 281. Toonbank, 305. Topbanen, 218, 425, 482, 483,485. . -huis, 482. Tonnen. 154. 481, 483. 485. Toptafd, 483, 484. Tortuur, 358. Touw, 329. 505. 507. -werk, 191. 494. 495. 508. Tractaat, 163, 300. 320. Tractement, 68, 116. 11!!. 129. 134. 145,148,157,229.230, 283,296,333,356,394, 510. 519. 535. (achterstallig), 403. (onder-koopmans), 242. Tracteren (weeskinderen), 330. Trafiquanten (inl.), 50. Trafique, 280. Transactie, 399.
ZAAK-REGISTER 645 Translaleurs, 208. Transport, 194, 195, 1i49. (formeel), 158. -geld, 14, 26, 27,37.84, 85, 87, 356, 385. doen, 147. van slaven, 34. Transportant, 25. 167. Transporteren, (52. 486, 487. Treden op brandspuit-slangen, 502. Tresel, 231. Trnunphant, 9. Tron I. 290-290. Trompet, 2!lli. 267, 298. Ti petter, 42. 125, 328. Tronk, 407. Trossen, 494. Trotseren (bepalingen), 57. Trouw-briefje, 94. Trouwen, 44. 75. 94.147.374.561, 5J15. 58(1. v. Clim.. 242. Tisauw, 471. Tsi.mw tsiang, 205. Tuinen, 19. 26, 35. 161. 194, 256. 355, 480, 482._ 489. n|i schepen, 27. Tuinier, 100. Tumult, 501. Turberen (de Regering), 340. Tusschendeks, 207-209, 211, 271, 555. 570. -kmiisl. 533. Twist tusschen den 11. v. .1. en de 11. R. 18. Twijfeling, 70. Tijd' verbonden), 46, 405,406,433, 521, 538. 558. 55!). • van nood, 311. Tijden (calamiteuse), 425. 524. Tijdstippen [onbepaalde), 255. Uitbetaling, 349. Uitbreken van kelüng-gangers, 593. Uitdcelen 'sacramenten), 399. Uitdienen [zijn lijd). 295. 401,403. Uiterlijkheden, 291. Uitgaan van Chinezen, 461. Uitgeven (gesnoeid geld), 202. 203. (landen), 315. Uitgieten, 209. Uitkeeren, 521, 531. Uitkiezen (slaven), 309. rilkomen, 92. Uitkooping, 30. Uitkoops-prijs, 155, 219. IHkijkcn, 96. Uitleveren (\ 'tvlugtigen), 324. Uitlevering v. vad. goederen. 219. Uitloving, 324. 510. Uitmeten, 315. Uitreis, 277, 571, 572, 584. Uitroepen (brand), 500. Uitroeijen, 190. 434. Uitrocijing, 511. Uitrusten (schepen), 306. Uitscheiden mei tap-nering, 470. Uitschrijving, 36. Uitslag, 487. 'kwade), 532. Uitsteken (vaandels), 174. Uitstel, 450, 458, 550, 574. van pacht, 10. Uitsterven, 119, 153. Uitstrooüen (onware berigten), 523. Uittreksel, 343. Uitvaren, 50. 00. 104, 400. 545. 562, 574. Uitventen, 305. 300, 453, 455, 450, 462, 466, 409. 470, 539, 587. Uitventers, 251. Uitvlugten, 431. Uitvoer. 32, 283. 308, 351, 536, 581. Uitvoeren (arak), 197. Uitwasemen (edik), 442. Uitweg, 317. Uitwisselen (acte van vereeniging), 218. Uitwisseling, 36. Uitzelt.n van geld, 0. 25. 129,146, 320. Uitzicht, 96. Usantie, 77. 412. Uso (è), 402. Vaandel, 174. 175. 297, 298, 434. (geformeerd), 144. -jonker. 297, 435. Vaandrig, '41, 114. 123, 128, 174, 195, 242, 290. 297, 310. 327, 335, 330. Vaart, 47. 48, 72. 295, 316, 318, 479. (inl.l. 50. (part.), 180. op llidié. 162. Np den overwal, 361. van Ostende, 146. Vaartuig (klein), 15, 293.
ZAAK-REGISTER. 646 Vaartuigen, 33, 47, 79. 90,97,247, 250. 207, 344, 347, 348. 437,456, 400. 404. 466, 407. 486. 487. > (aankomende), 299. (afoelegde), 430. (Comp»), 309. 338. (ingehuurde), 265. (inl.), 141, 270, 316. (Palembangsche), 337. Vaarwater, 222. 293, 572. Vaatjes (buskruit), 342. Vaatwerk. 439. 537. Vacatie-gelden, 110. 300. Vacature, 551. 505. Vaceren, 203. 225. 249. 586. Vader, 1, 22. 60. 237. 269. 333. 376, 423, 527. (Cliin. i. 150. Vagebonden, 66, 238. Vagebonderen, 10.250. Valbing, 437. Vangloon, 67. Varen, 9, 25. 432, 463; op Indië, 104, 105. 590. Varenslieden, 584. Varken. 258. 259. 504. 505. » -slagers, 470. Varkens-vleesch, 468, 469. Vastbinden (hanen-sporen), 481. Vastliggen binnen de rivier, 467. Vat, 186. 342. 442, 465. 554. 581. Vechten, 174. Vee, 220. 293. 456, 459. 408. 469. (klein,/. 409. -diefstal, 255. Veiligheid, 578. Veld-schans, 233, 257. Vendumeester, 260. 204, 265, 281. 335. 410, 490. 491. • -boeken, 187. • -penningen, 200. ■ -salaris.' 116. 117. Vendutie, 247. 248. 260, 264, 265, 346, 300. 397. (publieke), 49. Venia agendi, 262, 373. 387, 412. Venster, 96. Ventileren, 210, 533. Verantwoordelijk, 280. -heid, 223. Verantwoorden, 260. 323. Verantwoording, 08. 70. 526. Verantwoording doen. 10. 48, 50, 79, 92. 117. 134, 142, 152,155,168, 178,182, 184. JB7. 192.195,199, 205, 20<i. 220, 224, 258. 270, 282. 288, 308, 324. 339. 343, 355, 356, 372, 392. 430, 490. 506, 508, 520. 528, 538. 543. • -stukken, 135. Verarming, 31, 47. Verband, 340, 442, 510, 540. 558, 500. (eerste), 561. [loopend), 308, 309. (nieuw), 400. • -brieven, 103. Verbannen, 105. 135.164,257,323, 511. Verbergen (wapenen), 534. Verbetering, 510, 520, 521. Verbeurd verklaren, 155, 340, 347, 398, 542. • -verklaring, 412. Verbinden (gekwetsten), 442. (zich), 510. Verblijf, 578. -plaats, 324. Verbranden (koren), 475. Verdelgen (Hollanders), 511. Verdieping, 96. Verdonkeren (goederen), 171. Verdrukking. 311. Verduisteren, 94. Verdunnen, 426. Vereffenen, 531, 571. Verevening, 522. Verfoeijenis, 311. Vergaan, 524. Vergaderen, 278. 520. Vergadering, 360, 373. (buiten), 281. ( . -gewone), 266, 358. . (gecombineerde}, 233. 11. K . 136. 503. (kerkelijke), 419. R. v. [~ 259, 261. van politie, 412. Vergader-kamer. 12, 225. Vergeten, 216. 217. 324. Vergoeden, 155, 191, 210,219,314, 321. 474. 557. Vergoeding, 77. 157.
ZAAK-REGISTER 647 Vergulden, 243. Verguldsel, 240. Vergunning, 504. (speciale), 534. 538. van ,U' '11. il.. 68. 74. Verhalen (op iets), 157. Verhooging in waarde, 431. Verhuizen, 491. Verhuizers. 173. Verhuren, 6. 253. (rijtuigen), 437. (zich), 104. Verhuurders v. rijtuigen, 100. Verhypothekeren, 521. Verkiesbaar, 300. 407. Verkiezing (eigen), 542. van een Gouv. Gen., 43, 248. Verkleinen (bagage-kisten), 42. Verkoop, 205. van ambten, 577. opium, 544. roerende goederen, 187. , slaven, 33. . soldij-rekeningen, 403. -in ijs. 285. Verknopen. 21. 25. 26. 33, 42, 46, 150. 160. 189. 190.191, 230. 260. 469, 471, 514, 510. 534, 538,539,558. Troffels), 255. vuurwerk), 59. Verkooper, 188. v. groenten, enz., 400. Verkoopiilf: 'executoriale). 144. Verkorten (visschers , 462. Verkorting * h. i<p- r t. 311. Verkwisten (drink-water), 347. Verlaten (zijn schip), 562. Verleiding, 7. Verlenging, 537. Verliezen (rekening), 24. Verligting, 425. Verloop v. termijnen, 236. . volk, 491. Verlossen. 433. 545. ii. Ned., 538. Verlossing (ongequaliflceerde), 340. . n. Red., 80. Vermaningen, 520. Vermenging, 495. Vermillioen, 488. Vermijteren. 70. Vernieuwing van lunzen. 95. Verongelukken, 52. 402. Veroordeelde, 135. 155. Veroordeeien, 290. Veroordeeling, 148. Veroveren, 563, 564. Veroverings-dag (Jak.), 144, 174, 175. 264, 266. Verpachten. 3, 9, 19. 29. 45. 61, 74. 115. 133, 141.151,154,159, 436. Verpachüng, 15. 74, 170. 180,186, 194, 204. 219. 244. 274. 275, 348, 358, 388, 400. 425, 438, 440. 502. 504. 520. 537, 589. Verpanden, 108. 110, 113, 114, 191. 233. _ Verpanding, 73. Verplaatsen, 52. 147. Verpleegden, 105. Verruilen. 197. 358. 306. Verrijken (zich), 284, Verschansen, 127. Verscheping, 380. Verschot, 17. 116. 144. 332. Veschuilen (zich), 511. Versieren, 210. 243. Versmelten, 305. 369. Verspilling, 290. Verstekeling. 558. Versterf, 570. Verstrekken, 50. 330 Verstrekking, 178. 307. 503. (ontijdige), 92. (overtollige), 349. van brandhout, 325. Vertaling, 101. Verteeringen (noodelooze), 536. Vertier, 248. Vcrtiminerinfr. 27, 33, 95, 96. Vertoonen, 460, 480. Vertrek van Bat., 290. 291, 327. buiten-kantoren, 46. . Chinezen, 579. naar Europa. 533. . Indie, 105. Vertrekken v. Bat., 435. 486. n. Kat.. 68. 340. . Ned., 138. (uil Irulici. 558. Verval, 416. (in), 507. -dag, 236. 560. Vervalsenen (geld), 13. Ververschen, 442. Verversching, 277, 391. 467.
ZAAK-REGISTER. 648 Ververschingplaats, 549. Vervoer, 316. < (clandestien), 84. Vervoerder, 67. Vervoeren, 7, 182, 188, 262, 401. (ducatonst, 433. (passagiers), 21. Vervolgen door den Adv.-fisc., 350. Vervreemden (equipage-goederen), 558. Vervuilen, 258. Verwaarloozing, 342. Verwarring', 255. 345. 372. Verwisselen (hoofd-briefjes), 461. Verwisseling van passen, 300. Verwijderen (zich), 503. Verwijdering. 216. Verwijzen naar mondelinge berigtèn, 425'. Verzegeld, 315. Verzegelen, 409. 507. 563. 582. Verzenden (brieven). 192. n. Ned., 539-541. Verzender, 554. Verzilveren, 243. Verzoek (réciproque), 199. Verzoenen (zich), 215. Verzuim, 161.324.444,501,532,544. Verzwakking 191. 394. Verzwijgen, 324, 476. 485, 513. Vestigen (zich) *. Chinezen, 4. Vel. '470. Vexatien, 412, 588. Vexeren, 407. Vice-admiraal, 168, 592. . -president v. Boedelm., 242, 281, 525. v. Beemr., 396. 11. \. j. 182. -schap li. v. j.. 2. Victorie, 481. Victualie, 277. Vierdagen, 472. Viering, 144. Vierkant. 289. Vierschaar. 173. Vigilantie. 283. vUipendentie, 335. Violeren (arrest). 171. Visie nemen, 159. 569. Visitateur, 134. 157. -generaal. 3, 128, 161. over geraakten, enz.. 155. Visitatie, 126, 127, 393, 415. 572. v. schepen, 327. Visite, 13, 49. 480, 539. van schepen, 271, 272. Visiteren, 79, 97. 212, 247. 260, 261, 271. 315—317, 319, 329, 439. 442. 443, 468, 469. 555. 580, 595. (schepen), 288. (retour-schepen), 37. Visch. 456, 461-464. 588. • (drooge), 465. -markt, 13, 336. 456. -verkoopers, 462. Visschers, 4(il~ -463. Visscherij, 274. Vissing, 208. Vivres, 277. 307. Vlag, 29, 72. 245, 290, 291, 339, 393. 549. (admiraals-), 221. die) voeren, 206. 277. -officieren, 339. Vlagge-lieden, 339. Vlaggen-kweslie, 72. Vlammen (gouden), 176. Vleesch, 274. 275, 469, 547. • (bedorven), 51. -hal. 468. 469, 504. -houwers, 469. Vloersteenen, 288—290. Vloot, 443. Vlot (bamboe), 588. Vlijm, 481. Vochtig, 475. -heid, 276. Vodden, 183. Voeding. 296. Voedings-middelen, 593. Voedsel, 259. Voertuigen, 136. 236. Voet (onder den) stoten, 36. -ganger, 437. 588. -zoekers, 154. Vogelvrij, 512. Volk (varend). 107. Volken-regt, 79. Vnlmagt, 143. 571. Volumen, 37, 38, 489. (groot), 265. Volumineusheid, 22. Vonnis, 64. 67. 85, 135, 169, 171, 249, 268, 286, 296, 303, 314. 338, 341, 350, 361, 413. 414. 424, 429, 506, 513. 529. 574. 591. (crim), 172, 182.
ZAAK-REGISTER. 649 Vonnis jdesavantagieus), 532. (erroneus), 155. Vonnissen (werkw.), 108. Voogden, 58, 531. Voogdijschap, 521. Voordeel, 308 eigen), 462. Voordragen (pennisten), 287. . -dragten, 181. ■ -gangers, 396, 532. . -gevel, 95, 96. -kennis. 358, 461, 468. van de H. I!.. 68. . -koopers, 200. 463. . -lezei tikel-brief), 275. -1,./.n. 153, 562. -raad, 473. 470. . -raiifj, 156. > -schijn (Ie) komen, 118. . -stad, 139, 107. 459. -stellen (officieren), 157. -stelling (publieke), 536. van officieren, 2ii(i Voortkruipen, 585. . -loopen (laten), 77. -vlugtigen, 287. Voorvallen (geringe), 227. -waarden van verkoop, 187. . -wendsel, 372. . -zaal. 24. . -/.alen. 302. • -zitten n|i den top, 482. Vor 280. 200. Vorsten (Cheribonsche), 348. (inl.l, 153. 330, 545. (Molnksche), 0. Vota (concludente), 43. Votum, 303. Vouw. 363. Vracht, 26. 440. Vrede, 36, 37. 66,162. 216,268. 300. -Inruk. 301. Vreemdelingen, 70. 191, 107. (Km), 198. Vrees, 577. Vrienden, 55. 72. 93, 127. 128. 103. 364. 365. 405. 501. 574. (overleden), 586. Vriendschap, 300. 554. Vrolükheid, 330. Vrouw, 26. 60. 63. 87. 03. 111. 121- 123. 126. 140. 213. 237, 243, 272, 331, 333, 336. 366, 404-406, 472, 575. Vrouw lï'.liin.i. 04, 483. (gesepareerde), 85. (uil.), 89. (paapsche), r>!i.">. (scheidende), 354. Vrouwen van leden der 11. 1ï.,342; • Gomp*. dien. 349, 351. Vrijwerkers, 250. Vrijstelling, 337, 338.395,528,593. Vruchten, 159, 454, 155. Vruchtgebruik, 100. Vrij \ .* n repten, 138. .' -brief, 44. 423. -(1i.iii.38,44.7r.,126,240.423. van regten, 8. -gesprokenen, 158. -laten (gedeserteerde Mooren), 126. . -Meden. 112. 125, 138,334,437. (repatriërende), 26. 27. 38. -man (overleden), 02. -moedigheid, 136. . -plaatsen, 588. Vuilheid, 435. Vuilnis-bakken, 28. 427. Vullingen, 208. 211. Vuur, 32, 35, 202. 140. 442. ■ geven, 154. 104. 557. -wapenen, 528. . -werk. 59. 154. 218, 236, 436. 528. Vijand, 550. 563. 564. Waag, 456. 173. 486, 188. 430. -geld, 487. -meester, 220.283,303,336, 465, 486-488. -halzen, 186. Waakloon, 77. -zaainheid, 317. Waar tbare), 452, 455, 456. Waarde, 70. 201. 203. 215. (van geen), 572. Waarheid, 358. 578. . -loowangen, 212. • -schuwen, 282. Wacht, 101. 281. 310. 500, 501. finl.), 234. 250. (de) hebben. 176. 364. • nouden, 28. Wachter, 258. Wachthuis, 453. 500. Wagen, 137, 239, 241, 242, 437.
1715. C. VAN SWOLL. 65 DEEL IV 5 •van een omgekomen swerver" slechts met eene geldl>oetc gestraft, op grond, dat zij meenden tegen «personen van de »geeslelycke ordre geene andere off hoogere stralfe als een •gellhoete te mogen dicerneren." 16 April. Bepaling, dat de Preanger hoofden, die werden «aangewesen en overtuygd ses iveeken langh i>een anders volk Ie hebben non- en op-gehouden", zou den verbeuren eene boete van 50 rijksdaalders. Deze hepaling, ontworpen door de gezamelijke Preanger hoofden, is door de Regering goedgekeurd, «onvermindert de «correctie, die dese regeeringli, nae gelegentheyt van saecken, •sodanige schuldige nog daer en hoven sal nodig agteu en • goedvinden op te leggen." 16 April. Bepaling, dal de Preanger hoofden geene andere passen moijlen «respecteren, dan die mei 'sComp* «zegel sonde voeten voorsten.'' Eene uitzondering werd gemaakt voor de •perjackans, die »uyt hel district van den Sousouhounang afkomen om in dal • van Batavia eenigen lyd te dienen olf wel, aldaar gedient •hebbende, mei een pasje olf een teecken der Javaanse hoofden •of andersints te lande weder huyswaarl keeren en geen »quaad hedreven hehhen." 19 April. Verbod voor de bedienden op de builen kantoren >muctiese inboorlingen" te benoemen tut die naren der Compagnie, «vooral wanneer men van an «dere stofte is voorsten.'" 29 April. Bepaling, dat alle bouwwerken, ondernomen zonder voorkennis en goedvinden van de Hooge Rege ring, zouden komen voor rekening van hem, die deze gelast had te beginnen. Onvermijdelijke reparaliën waren uitgesloten.
ZAAK-REGISTER 650 Wajang-spel, 27. 158. 205. 250. Wal, 402. 493 (vaste), 395. (aan den). 339 • (naar den) terugzenden, 230 Wan, 270. Wandeling (in de) brengen, 215. 120. Wankan, 98. Wanladen, 270. -trouwen, 321. Wapen v Bat., 175. 257 (Comp'), 147. v/d. Generaltteit, 170 van Heemraden 137 ■ . v/d li. v. Just., 101. Wapenen. 118. 180-101.107.201. 243. 280. 351. 512. 513. 534, 500. Wapenkamer-gasten, 311. 435 . -schild, 161, 162. • -tuig, 175. Warmte, 347, 372. Warong-houder, 252. 253. 471 Was, 351. 477. 478. 488. 402 -kaarsen. 453. Wasschen, 203, 130. 412. Water, 16, 70. 205. 200. 307,472, 473, 475. 402. (heet), 281. (sterk), 203, 225. (zout), 270. (te), 395. en te rijst, 484. •borden, 200. -liseaal. 2, 18. 28. 20. 87. 43. 50. 111. 128. 247.200. 261. 208. 271. 272. 810. 320. 412. 415, 438. 539. 594. -pal. 208, 211. -goten, 16. -houden, 402. -loopen, 51. -loozing, 208. 211. -slang, 492, 494. . -vaten, 208. 347. • -zak, 402. Wateren schouwen, 282. Weddenschap, 481. Wedder, 10. 481. Wederopzeggen, 100. Weduwe van een Gouv. Gen., 44. Weduwen. 58, 57 58, 152. 241. 242.244.200.321.831. 449, 561. 572. Weduwen (behoeftige , (i. (Chin.), 94, 149, I ."><>. (predikante-), 168, 269. v. Comp l dienaren, 80. 88, 126. \ .ni vrijlieden, 38, 120. Weelde, 136. Weer en wind, 557. . -keer, 194. -spannigheid, 558 Weeshuis, 175. • -kamer, 187. 320. 333, 349, 356, 373, 393, 394, 522. • -kinderen. 330. (onechte), 152. • -meesteren, 3. <!. 38, 70. 77. 91, 118, 126, 128. 142. 152. 175. 241, 242. 244. 246, 204. 27-1. 305. 333. 355. 372. 113. 507. 521, 531. Weel (de) doen, 305. Weezen, 57, 200. 321. • [onbekende), 391. 17. 48, 59, 89, 180. 100.104. 222. 234. 282. 306, 457, 151 157. 171. 170 ('s 11 ■en), 35,222.234,258; 250, 281, 282. 452. 453. (openbare), 258. . (publieke), 205. Wegen (werkw.), 13. 283.305.300, 317. 302. 405. 473, 487 — 489. Wegfoopen van slaven, 246. W.eglooper, 558. 502. Weglooping, 315. -sluiven. 474. -stuwen, 319. > -vloeijen, 18C. • -wijzer, 149. Weiden, 258. 250. Weigeren, 110. 141. Weigerig zijn. 227. Weigering, 444. Wereld (uit de) heil 217. Welk. 211. 'part.), 320. -bazen, 128. 212. -lieden der Comp., 320. Werken gemeene . 170. 535 Weiven. 107, 163. Werving (inl.), 170. Wetang, 461. Wellen (Chin . 149. (goddelijke), 393. (Jav.), 21, 64.
ZAAK-REGiSTER. 651 Wieken, 442. Wielen, 242. 437. 133. Wil (vrije), 175. Wildschut, 109 Willekeur, 133. Wimpel, 200. 280. Wind contrarie-), 480. Windsels, 442. Winkel. 59. 109. 212. 213. 252. 100. 453, 171. 177 medicinale . 220 230. Winkelier, 90. 201. 152. 453, 542 Winkeltjes, 13. Winnen. 481. 484. Winner. 132 Winst, 191, 503. 507. (op halve), 51 500. (. 1 Ie of halve), 33. 120. 103-105. lil • en verlies, 51. Wissel, 25. 100. 107 215. 300, 342, 393, 399, 403. 115 127 520. (op) lellen. 431! Wisselaar, 31. 09. Wissellunk, 409. Woeker, 09. 73. 110. 470. Woekeraar, 109 Woekeren 10. Wonen, 440. Woonplaats, 15. 305. Woord (Gods), 23. Woorden, 302. 403. 404. (onbetamelijke), 435. Wijk. 307. 501. -meester, 501. Wijn. 22. 133. 310. ;!12. 313.401. 402. 444. 531. 582. 585 -krans. 471. Wijven (Chin.), 531. Wijze (n|i clandestiene), 197. I.lk. 289. 290. 300. 474. IJken, 510 [Jkmeester, 289. 306, 336,473,474, 183. 537. IJver, 233. IJzer, 223. 488. 530 Zaad, 307. Zaaijen, 150. Zachtzinnigheid, 108. 82' Zak. 101. Zaken (burgerlijke), 425. Zaken (capitale), 313. ■ (civ.), 71, 169, 350. 412 ■ (crim.). 302, 314, 412. 424. • (domestique), 549 (judiciële), 1, 2. 240. 285, 311, 360 (mercanlile), 228. (militaire), 21:;. ■ fpolitieke), 233 (seereete), 425, Zaligheid, 3!)'.). Zamenkomst, 577. -rotting, 145, 354 -trekking, 22. Zand, 279. Zeep, 453. Zegel, 27. 7li. 23.",. 301. (Comp»), 0."). ■ (groot), 320 Zee, 403. 553. -brieven, 315 ' -gewas, 488. > -kapitein, 550. - -lieden (Chin.i. 00. -nood, 97. . -passen, 1.30. . -vaart, 33. 117. 240,308,334, 490. 548, 585. •varenden, 105. 117. 131 103. 104, 250. 254, 559. 574. (in) werpen, 51 (ipp) verongelukt, 152 (over), 553. . (ter), 202. varen, 44 Zeildoek, 320. 192. -maker, 323. 490. (jong), 42. 125. ■ (tweede), 42. 125. . -ree, 271. Zeilen (werkw.), 553. Zeskant, 239. 290. Zieken 23, 103. 302. 361, 300. 419. 440-444. 490. trooster, 41. 124,278,328 552. Ziekte', 27. 30. 101. 294. 347.348 350. 364, 111 443. 459 499. • (onreine), 444. Zilver. 11—13, 31. 112 203. 225 243. 261, 504. (gemunt), 25. Zilversmid, 249. 452. » -werken. 249.
ZAAK-REGISTER. 652 Zinken. 525. Zinnelijkheid, 289. Zil-dagen, 24. - -plaatsen, 21. Zitten, 10, 396. Zitting nemen, 151', 159, 168, 192. 234 249. 490, 508. 527. Zoek te) raken 440, 441 Zondag, 183. Zonden, 516. Zonneschermen, 21>9. .'!;!;!. • -schijn 408, Zoon, 1. . (Chin), 149 > (geadopteerde), 150. Zoontje, 546. Zoopj'e, 252, 408. Zout, 394, 587. Zuiger, 492. Zuiveren, 347, 441 463. Zwaarte, 203. 392, 486, 52!). gelimiteerde), 1!47 Zwager, i.' 527. Zwarten, 27, 84. Zwavel, 20. Zweren, 280. Zwerven. !). 197, 198,316, 323511; Zwerver, 63 66, 80, 95, 42!! Zijde. 109, 112, 121 125,230.232, 276, 433, 467, 488, 525. -haspel, 229. -kuituur, 430, . -waren (Clun . 539 541 . -wurmen, 230, 231, 25!» . -teelt, 230, 234, 259. Zjjd-geweer, 195, 501. Zij-maagschap, 58.
1715. C VAN SWOLL. 66 2 Mei. Verbod tegen provisionele benoemingen run Re- genten door de dienaren der Compagnie ter Westkust van Sumatra. Deze inlandsche beambten moesten door de Hooge Regering benoemd worden. 25 Junij. Toevoeging van hel district Djampang aan hel regentschap Tji-andjoer. Dit district, hetgeen vroeger een eigen hoofd, met den litel kapitein, had gehad, was altijd »een schuylnest van swervers »en vagebonden" geweest. ■—- Junij. Afkondiging run dot vrede met Spanje (vrede van Utrecht, 26 Junij 1714). Wie in strijd niet dit vredes-verdrag handelde, /oude «zonder »eenige dissimulatie, als perturbateur van de gemeene ruste" gestraft worden. |i — Junij. Uitschrijving run een dunk- en bede-dag wegens hel sluiten run bovenbedoelden vrede. 9 Julij. Verbod legen het belulen in Inilie run credi- teuren run insolvente boedels, voordat magtiging daartoe uil Nederland was ontvangen. Dit stuk, afkomstig van Heeren XVH'"' n . luidt, als volgt: Wij vinden geen contraditie of legenstrydighyd in onse orders, meede brengende, dat. geene penningen van insolvente boedels in Indien, nog ook geene gagien moogen betaald of afgegeven worden, dan op speciale aulhorisatie en aanschry vingb van de respective Gameren, van waar soodanigen insolvente persoonen mogte uytgcvaaren syn: en aan de andre syde, dat de cours van justitie onverhinderl syn
1715. C. VAN SWOLL. 67 voortgang moet hebben, mits blyvende noglans de executien der vonnissen en sentenlien gesurcheerd, tot dat alles behoor lyk afgeloopen en de crediteuren, niet alleen in Indien, maar ook in 't Vaderland, geadverteerd en occasie sullen gehad hebben om hunne pretenlien op te geven, mitsgaders onse aulhorisalie ten dien eynde ingekomen weesen; want dal is in materie van insolvente boedels aeude cours van justitie onverbindert voortgang te doen hehhen, dal namentlyk geen crediteuren werden geprejudiceerd of door al te groote precipitantie van haare pretentien versteeken, hel welke nog tans /oude moeten gebeuren, indien men de sentenlien wilde execuleeren ende gelden afgeeven, zonder dat de vaderlandsche credilcuren tijd of occazie zouden gehad hebben om lam agterwezen bekend te maaken. Dierhalven inhereren wij als nog onse orders, dal geene gelden, hetsy uyt kragte van sententien van den Raad van justitie of anders, sullen worden afgegeven als op aanschry vens van bier, en dan nog wel onder behoorlyke en sufïi cante cautie de resliluendo, indien naniaals eenige crediteuren moglen opkomen, ouder of bccler regl hebbende; dat ook geen sententien legen den curator ad liles of sequestcr van insolvente boedels eerder sullen mogen werden gexeculcerd. 9 Julij. Bepaling, dat de straf van confiscatie zoowel den aflader nis den vervoerder run verbodene, particu- liere koopmanschappen gold. Dit voorschrift is afkomstig van lleeren XVII ntn . 12 Julij. Afschaffing voor de geweldigers van den Advo- caat-fiscaal, voor de substituten van den Bailluw en run den Landdrost, alstne.de voor de cipiers van den Raad van justitie en van Schepenen, van liet genot, n/i een jaarlijkse reeckeninge uyt 's Comp* cassa," van liet ranij-loou ad 1 l'ujten reaal voor eiken delinquent,
1715. C VAN SWOLL. 68 die, door hen "in gevanckenisse gebragt zynde, niet in nstaet is 't zelve uyt syne gagie of andere middelen, vschoon daer toe gecondemneert, te betaelen". De Regering was van oordeel, dat »het oneygen zoude zyn »het artieul der Statuten van Batavia, waar by die bediende »voor ieder gevangene 1 reaal werd toegelegd, anders te «begrypen dan syn opsigt Ie bebben op zodanige delinquanten, »die uyt hare maandgelden of andere eygene middelen kunnen «voldoen, en dat zy voor onvermogende bare gagienen tractemen »ten van d'E Comp. genieten, so als dat de resolutie van 14 «January 1689, in opsigte van 's Comp 8 . dienaren, die niette «goede bebben, volkomen te kennen geelt." 20 Julij. Bekendmaking nopens de verantwoording, af Ie leggen door de buüen-regenten van het Lazarus-huis op 24 Julij 1715. Zie overigens bij 14 Julij 1714. 30 Julij. Verbod voor de buiten-kantoren leden van politieke raden zonder verg aan ing van de Uooge Regering naar Batavia te laten vertrekken, — zelfs niet onder de vpoenaliteyten," vastgesteld bij de resolutie van 24 Januarij 1714. 9 Augustus. Toepassing op alle »'s Comp* plaatsen en resklenlien langs Java'' van het bepaalde op \^ { 1699 nopens handel met vreemde Europeanen, enz. De «frequente" vaart van Engelschen en Portugezen op Java en de «stoute ondernemingen" van velen buniier aldaar noopten de Hooge Regering tot dezen maatregel. 16 Augustus. Verbod legen hel bouwen en afbreken van »dese o/f geene wereken" op de buiten-kantoren zonder voorkennis en vergunning van de Hooge Regering.
1715. C. VAN SWOLL. 69 3 September. Magtiging op den Directeur-generaal licen- tie'n te verleenen tot het medenemen van slaven en slavinnen met de retour-vloten naar de Kaap de goede hoop of naar Nederland. ir September. Gangbaar verklaring van Brabandsche ducatons en Souratsche ropijen. Te vooren gekomen synde de difficulteylen en swarigheden, die onder het gemeen fluctueren over den ontfang en uytgave 'ler nieuwe Braliandse ducatons of Philippussen, en van gelyke °ver den ontfang en uytgave der Souratse silvere ropyen, die geslagen zyn na de regeringe van den overleden Mogol of koning Orang Seri), onder syne successeuren, Baduasiah, Jehaan Daarsiah e n den tegenwoordigen koning Farochier, onaangesien de gem. Oieuwe Braliandse ducatons ofte Philippussen in gewigt en alloy r uym soo swaar en deugtsaam zyn, als de andere Nederlandse «lucatons, die in gebruyk en gangbaar zyn, en dat ook in bet alloy en gewigt der voorsz. silvere Souratse ropyen, die onder alle de genoemde Mogolse vorsten syn afgeslagen, geen bet minste verschil bevonden werd; invoegen voorsz. difficulteyten en swa righeden alleen voortkomen uyl misverstand en verkeerd begrip °f wel, na 't geene, dat het naaste schynd, uyt en door de bediiegelyke practyccpien van Ghineese en andere woekerende wisselaars, die haar gewin en woeker soeken en vinden 'loor het maeken van verwerringe en dese of gene speciën op valsche voorwendselen en pretexten in veragtinge te bren gen, om die als dan beneden de waarde in te wisselen gelyk men verneemd, dat tot sonderlinge schade van het gemeen omtrent voorsz. Brabandse ducatons en nieuwe Souratse ropyen komt te geschieden, soo is't, dat wy hebben gemeend daar tegens te moeten voorsien en dierhalven op den sen5 en deser maand September in Rade van India ook hebben besloten de voorsz. Brabandse ducatons ofte Philippussen, die ook door d'E. Comp e . nevens andere uyt Nederland na dese landen Werden afgesonden, met en nevens a|le soorten van Souratse
1710. A. VAN RIEBEECK. 7 ; ' "oltmLr Toelichting tot het plakaat van 21 October 1688 betreffende hel sleten van mensehen. Op verzoek van den Raad van justitie te Batavia verklaarde de Regering, dal niet den dood gestraft moesten worden »niet »alleen alle de gene, welcke ter zee ofte te lande eenige «menschen, 't sy vrye off lyffeygene, van hier vervoeren ofte •steelen — onaengesien sylieden daerin gestuyt, verhindert »ofle betrapt moglen syn — maer dat oock alle de geene, »welcke moet willens ende wetens haer luilpe daer toe gecon •tribueert ofte mede gewerekt mogte hebben, 'tsy door ver 'leyding van soodanige vervoerde menschen, item huysvesting »oite verschuyling van deselve ten versoeke, dienste ende adjude »der steelers ofte vervoerders; gevolgelyck oock die willens ende »wetens daer toe eenige vaertuygen ofte andere hulpmiddelen 'geconlribueert hebben, soo mede de gene, welcke tot het steelen »van menschen last ende ordre gegeven ofte wel de vervoerders ■ daer toe versocht, geinduceerlo fte geinstigeert mogte hebben, "soo oock de gene, welcke soodaenige vervoerde menschen wetens "gecocht ofte voor reecq. der steelers vercocht mogte hebben.' In weerwil van deze verklaring der Regering bleef »onver »mindert hel officie en prudentie van den rechter om nae -gelegenlheyt van de omstandigheden persoonen als anders »oock wel een mindere straffe Ie mogen decerneeren, soo als «deselve in conscientie sal bevinden te behooren." Het bepaalde bij de Statuten van Batavia, titel van slaven of lijfeigenen, art 12 (deel I, bladz. 574) bad alleen heirekking »op vagebonderende slaevcn ofte die om andere redenen lati • leercn, soo als dat oock by de Boomse rechten als iels auders «begrepen is geweest." I 'Vovember. Afkondiging run de gewone, jaarlijksche plaketten. 4 November. Uitschrijving run een algemeenen bede-dag wegens hei aanstaande eerleek etui <k retour-vloot.
1715. C. VAN SWOLL. 70 silvere ropyeu, dog geene Bengaalse, Cormandelse of elders buy tcn Souralle geslagene ropyen, sondcr onderscheid, gangbaar Ie verklaren, mitsgaders by 'sComp 8 . cassa te laten uytgcven en onlfangen, behoudens dat deselve sullen moeten hebben haar vereyscbte deugd en gewigt, na den inboud van ons placaal van den G ea May des jaars 1711, en daar van tot stuiting van alle quade practycqnen en wegneming van twyffelingen een ygelyck liy publicatie en allixie van biUietlen kennis te geven, soo als geschied mits desen, met last en ordre aan een ygelyk sig daarna in den onllang en uylgave van gedagte ducaton s en ropyen lot de daar op gestelde prys ol' waarde van 15 schellingen de ducaton en vyf schellingen de ropia, voor soo verre deselve daartoe hun wigl en alloy, na den inhoude van geciteerde placaat, sullen hebben, te reguleeren; en aan de respective Officieren der justitie om Ie letten en besorgen, dal ilese onse intentie en ordre ten nutte van het gemeen nehoorlyk aglervolgd en nagekomen werd. G September. Uitschrijving van gebeden op Zondag, 23 Ociober 1 /15, wegens de aanstaande expeditie «tegens »den MaUabaarsen Koning Sammoryn" en het ver- trek van twee retour-schepen. Dit stuk is gerigt* aan »d'cerw. Preses des kerken raads Mol Batavia." 9 September. Vernieuwde afkondiging run «de twee oplaccaten, concemeerende de ihuysvaerders." 17 September. Bepaling, dat een naar Nederland lertigkeerend Advocaat-fiscaal run Indie eren veel bagage mogl medenemen als een lid in den Raad run justitie ie Batavia. In bel reglement op de bagage waren de fiscaals en offi cieren van justitie vergelen.
1715. C. VAN SWOLL. 71 De gelijkstelling berustte op de overweging, dat »de res •pective fiscaels in alle civiele saacken mede sessie en stem ■hebben en dienvolgens als leden [van den Raad van justitie] "kunnen en moeten werden geconsidereert." 28 September. Verbod tegen het in dienst nemen op de retourschepen van inlanders als matrozen, enz. Dit verbod is afkomstig van Heeren Wil"'". 28 September. Bepaling, dat een naar Nederland overva- rend land, onverschillig o/ zijin' ouders in leren dan wel overleden waren, niet meer bagage dan een soldaten of matrozen-kist, met klederen gevuld, mogt mede nemen. Dit voorschrift is afkomstig van Heeren WH'"'". 28 September. Bepaling, dal in India gedegradeerde dienaren ran de Compagnie op de terugreis naar Ne derland ids passagiers moesten worden behandeld en slechts ééne, met klederen gevulde kist mogten mede nemen . Dit voorschrift is afkomstig van Heeren XVII" 1 '" 1 October. Eed-formulier voor den Secretaris ran Boedelmeesleren. Dit. formulier diende lot aanvulling van de Statuten van Batavia, waarbij geen eed-formulier voor den Secretaris van Boedelmeesteren was vastgesteld. I'iij gebreke van heler bad men zich in voorkomende gevallen met de eed-formulieren voor anderen Secretarissen beholpen.
1715. C. VAN SWOLL. 72 Uitdrukkelijk bepaalde dan ook de Regering, dat dit for mulier aan de Bataviasche Statuten zoude worden toegevoegd. Het formulier bevat overigens niets bijzonders. 7 October. Bepaling, dat de leden der Hooge Regering, die voornemens waren «klecne presenten te versenden «oen derselver ••runden off bekenden in het Vaderland, «daer in na discretie en de intentie der Heeren «Meesters sullen vermogen te handelen en sodanige ■ocasjens, /lessen off potten, buyten nader daer toe te y>doen versoek, loeten toekomen aan de gccommiltccr ■dens tot het noteren, mereken en afschepen van «sodanige goederen." 8 October. Sluiting van de vaart op Palembang voor de ingezetenen van Batavia ->40l nader bevindinge." Tot tegengang van den »morshandel" in peper bad de Regering schepen in hel vaarwater naar Palembang moeten laten kruissen, wier onkosten allengs Ie hoog liepen. 18 October. Bepaling, dat gecommitteerde leden uil den Baad van justitie te Batavia, 10l monstering van de retour-vloot zich zeewaarts begevende, slechts buiten schools van die viool hunne vlag van de groote steng mogten laten waaijen en geene salul-scholen mogten geven, behalve voor het strijken en, naar den wal terugkeerende, weder bijzetten hunner vlag. In 1709 waren bij het vertrek van den Gouverneur-Generaal van Hoorn moeijelijkheden mei deze vlaggen-kwestie voor gekomen.
1715. C. VAN SWOLL. 73 18 October. Uitschrijving van een algemeen en rust- en bede-dag wegens het aanstaande vertrek van de retour- vloot. 8 November. Verbod tegen het bedingen van hooger intrest dan 1 / i of »uytterlyk" i j i pet. 'smaands of van (> tot 9 pel. 'sjaars — Idem tegen «eorporeelc «beleeningen of verpandingen tot slnvernge of dienst baerheid voor zeker getal van jaeren op de lichamen «der menschen" [pandelmgschap]. Uit eene «binnen 's Comp" veslinge tot Tanjongpoura" ge passeerde obligatie was gebleken, dat men daar, in weerwil van het bepaalde op 30 Augustus 1697, 30 pet. 'sjaars aan intrest voor geleende gelden eischte. De woeker «van baetzugtige menschen" had derhalve niet opgehouden. Ook pandelingschap was blijven bestaan, ten spijl van de resolutie van 24 Augustus 1696. De Regering bepaalde nu: 1° dat de debiteuren niet gehouden zullen wesen van zodanige, meerder bedongene intressen iets te betalen of hare gecontracteerde dienstbaarheid te agtervolgen ol' volbrengen; 2° dat de Collegiën van justitie de debiteuren niet anders of verder mogen condemneeren dan tot de voldoeninge van het capitaal en sodanigen intrest, als na de natuure der zaeken en sommen billik geoordeeld sal worden, mits uytterlijk niet gaande boven 3 / 4 pet. ter maand. 12 November. Verbod voor gecommitteerden tol afbe taling van inlandsche militairen gelden in te houden ten behoeve van crediteuren dier militairen. — Last op die gecommitteerden de afbetaling zoo naauwkeurig te doen plaats hebben, dat tij die, des vereiseht, met eede zouden kunnen staven.
1715. C. VAN SWOLL. 74 Vroeger gebeurden allerlei, onwettige handelingen hij der gelijke uitbetalingen, ten gevolge waarvan de inlandsche militairen niet kregen, wat hun toekwam. 17 December. Verbod voor de builen-kanlorm tegen het in (linisl nemen run kinderen, in lndië geboren of uit Nederland derwaarts aangebragt. Zonder vergunning van de Hooge Regering mogten die kinderen niet aangesteld worden »aen de penne, nog ook • andersins, hoedanig en onder wal benaming het zoude mo- »geu wesen." Door »haer jonkheyt" waren zij niet in staat de Compagnie Ie dienen en moesten »dan nog tol haeren koste leeren." Velen te Batavia zonden hunne kinderen of jeugdige na bestaanden »op indirecte wyse na huyten plaelsen" om langs dien weg in Conipagnie's dienst te komen. ? December. Bekendmaking nopens het verplichten run de 'generale en gemeene incomsten deser sleede Ba ■lavia" voor hel jaar 1710 op 51 Dec. 1715 en nopens pachters, borgen, enz. Dit stuk is eene herhaling van bet stuk, medegedeeld op bladz. 61. niet bijvoeging achter »candy suyker" van de woorden: »van Java's oost cust, Cherihon en elders »meer, van wat plaats het soude mogen wesen, huyten de «suykeren van Bantam, die by de aanstaande verpagting «speciaal gesecludeerd en uytgesondert sullen werden, sulx »den |>agter dacr van geen geregtigheyd sal mogen hellen »of pretendeeren". Zulks geschiedde op verzoek van den Sultan van Bantam, die. als voornaamste leverancier van die suiker aan de Compagnie, liever met den Ontvanger en Sjahbandar dan met een pachter te doen had.
1716. C VAN SWOLL 75 1716. 24 Januarij, Regeling der jurisdictie van hei Collegk run Schepenen. »0m na vermogen te weeren en af ie snyden alle twyffe ■lingeu en disputen tusschen de respective collegien en de •officieren van justitie over het poinct van jurisdictie, die nu »en dan nog komen voor te vallen" bepaalde de Regering: 1° volgens oud gebruyk, dat alle persoonen, buyten den dienst en gagie van d' E. Comp. synde, sonder onderscheyt behooren tot de judicature van den burgerlijken regier ofte Schepenen, onaangesien iemand d' E. Comp. bevorens gedient soude mogen hebben; — alleen uylgesonderl de sodanige, waar van sulks by speciale resolutie deser lafel anders verstaan ofte besloten soude mogen syn; 2° by continuatie, dat als dienaren van d'E. Comp., in luren rang als anders, geconsidereert moeten werden sodanige gequaliliceerde personen, tot Opper-kooplieden en daar boven of daar mede gelyk staande, die na een veeljaarigen dienst, met genoegen deser Hegeering, baar ontslag en vrydom versogt en bekomen hebben om te rusten ; doch gecnsinls de sodanige, die tegens haren sin of meninge, om dese of geene redenen, 't sy politieq of justitieel, buyten den dienst van d'E. Comp. geslelt of met afgeschreven gagie van de buyten-coniploiren herwaarts gesonden sullen wesen. 11 Februarij. Last op de kosters en doodgravers aanieekening te houden run hel aantal «carossen", waarmede men om Ie trouwen bij de herken kwam. De bedoeling mei dezen last was. »in cas van Iwyffelinge »of disputen, den regter dien aangaande cru waar getuy •genisse Ie konnen geven, waar op den selven regl sal mogen •doen".
1716. C. VAN SWOLL. 76 21 Februarij. Bekendmaking, dal Diakenen te Balaria op den 26 str '" Februarij 1716 verantwoording :oa<len doen hunner administratie. Zie verder bij 16 Februarij 1715. 10 Maart. Bepaling, dal het zegel van Weesmeesteren niet onder den Secretaris, maar onder den President van dat collegie moest her aaien. Vermits de Secretaris bewaarde de verzegelde elïeeten, vond de Regering bedenkelijk bem in het bezit van liet zegel te laten. Voor het zegelen van afgaande brieven kreeg hij een ander zegel, »van Ibrm en merk onderscheyden". 51 Maart. Bepaling van de hoeveelheid tarwe, welke de Balaviasche brood-bakkers maandelijks van de Begering moesten koopen. Ten gevolge van morshandel bleef de Regering met hare Kaapsche tarwe zitten en moest die, «meest vermytert synde", met groote schade »laeten springen". De poenaliteit was sluiting van de bakkerij. Geene soort van tarwe mogten de bakkers, toenmaals 11 in getal, afwijzen. De prijs van hare tarwe verminderde de Regering te gelijker tijd van 80 tot 65 rijksdaalders het last. De hoeveelheid tarwe, welke de »gepreviligeerde" bakkers (anderen waren er niet) moesten koopen, bedroeg 35 lasten per maand. 21 April. Vergunning voor tien hadji's «van verscheyde «natiën, buyten bekommering" te Batavia aan wal te komen. De Regering verleende deze, blijkbaar zeldzaam, vroeger welligt nooit voorgekomen vergunning om »geen te grooten
1716. C. VAN SWOLL. 77 ■ongenoegen te geven, niet alleen aan de hier gesetene, "Mahometaanse officieren en gemeene, maar insonderheyt »aan de omgelege vorsten van die secte off gesintheyl, de •welcke aan diergelycke knapen doorgaans een meer als «helaemeiyk altachement betoonen". 7 Mei. Bepaling, dal geen Compagnie's dienaar zijn *emolumenl ofte randsoen" mogt laten voortloopen nut het eene jaar in hel andere. Na hel sluiten der hoekeu zoude hij daarvoor geene ver goeding mogen eischen, »ten ware d' E. Comp. in efl'ecle »dat geheele jaer geene drancken aen handen gehad mogte •hebben". 23 Junij. Bepaling, dal Wees-o f Boedel-meesteren, Cura tor ad lites, Secretarissen van justitie als sequesters over insolvente boedels en «generahjk alle, die uyt »kragle van hun ampt eenige administratie van boedels «competeert", eenigen boedel van overledene of insolvente personen voor waak-loon of üoesigl run elercqucn'' niet hooger mogten bezwaren dan met twee otoesienders «of clerquen", die ten laste van den boedel zouden i/cnieten ieder '/* rijksdaalder per dag en niet langer dan gedurende zes wecken. Gewoonlijk werden als wakers in een boedel of sterfhuis gebruikt twee klerken, die ieder een rijksdaalder per dag ontvingen, — eene gewoonte, welke niet op eenige «lyste van «salaris", maar op eene «oude usautie" rustte. Boedels of sterfhuizen van «weynig bedragen" werden bier door "grootelyxbeswaart"; en om «legens diergelycke excessive «en gansch oneygen lasten te voorsien" vaardigde de Regering boven omschreven bepaling uit. Indien na zes weeken een boedel nog niet was «geret ofte »te gelde gemaakt", moesten de klerken dien blijven bewaken
1716. C. VAN SWOLL. 78 •toot het loon, dat sy van d'E. Comp. of van haare respeclive «(iollegien" genoten. :2i Jhniij Bepaling, dat. in cas van erfenis ah intestato "ilu portie der deficieerende linie, op reeckening van 'onbekende erfgenamen ingeschreven zijnde, in decassa *van de Comp. moei gebragt en bewaard werden »ad opus jus habentium, sonder voor of in plaats van «dal regt eeniije cautie aan Ie nemen''. Deze uitspraak, afkomstig van Hoeren XVII nn , was gegrond o)» »een oud en Itesleelen regt, hel welke hier Ie lande [Nederland] door hel lange gehruyk en verseheyde decisicn is geconl'innecrd, namentlyk, dat, buiten institutie in materie van successie ah intestato, naar den aard van 'I Schependoms-rcgt en de polilicque ordonnantie, waai' in de successie by klooving in liniéïi is vastgesteld, de eene linie niets geineen beeft met de andere; sulx de portie der deficieerende linie nooyl aan deexleerende kan aanwassehen. maar op rekening van onbekende erfgenamen moei winden ingeschreeven, die in der lyd nog souden mogen opkomen ; welk regt door geenderley cautie kan of mag gelaxeerl, verandert, veel min weggenomen werden". In strijd niet die uitspraak had de Raad van justitie te Batavia in 1714 een vonnis geveld. 24 .limij. Vcrhurf voor den Raad van justitie te Batavia met briefjes te stemmen. Last op dien Raad de behandeling van zaken uit te stellen, minneer het grootste deel <ler leden bij eenige zitting niet tegenwoordig was. Deze voorschriften zijn van Herren XVII"''" afkomstig, die vreesden, dal lui stemmen mei briefjes veel mishruyk soude • koiinen invoeren".
1716. C. VAN SWOLL. 79 7 Julij. Last op den Sjahbandar aan de kapiteins en veeden 1 officieren run vreemde schepen, bij aankomst ter eeede Batavia, mede te deelen, dat «een yder van • hner precise en sonder nalatigheyt sal moeten observeren »en agtervolgen de vaste en algemeene ordres deser «plaetse, soo tot het vernagten van alle vreemdelingen ■aan boort van liaan 1 schepen, sonder ymant oen de «wal te loeten verblijven, als stelt te onthouden van allen handel off negotie niet onderduenen off dienueren ■en ingesetenen run dese plaetse ofte de Homp., dewyl ■men dal ulhier niet permitteert: en wijders ooi; in hel 'loeten besigtigen o/j' visiteren eau alle off en aan vue «rende vuurt nijgen, van en nae haere scheepen, off dal •nmen by de eerste overtreding de sodanige, die sigh «doemen sul schuldich maken, niet meer sul toelaeten »met haere vuurtuipjen aeu de wal te rersehynen, nog «ook vervolgens te deser plaetse meer te genieten het '■minste gerieff, selvs niet van mieter en brnnlhoul". Aanleiding tot de uitvaardiging van dezen Sast gaven de brutaliteiten, gepleegd dom- de opvarenden van een Engelsch schip, wier aanmatigingen de llegering, ter voorkoming van raoeijelijkheden in Europa, aanvankelijk mei. zachte middelen, doeh Ie vergeefs, had getracht tegen Ie gaan. Eindelijk was de maat vol, waarop de Regering niet langer aarzelde, «dewyl men, nae hel regl der volckeren, in geenen »deele gehouden, nog ook gcsinl was sodanige insolenle stout »heden langer sonder legenspraecke en beloninge van een regt •maelich resenlimenl lo passeren". 18 Julij. Bekendmaking, dat de builen-regenten run hel Lazarus-huis op 22 Julij 1716 verantwoording zouden doen van hunne administratie. Zie verder hij 14 Julij 1714.
1710. A. VAN RIEBEECK. 8 16 December. Bepaling, dat de Compagnie gcenc in komende regten zoude beialen voor de rijst, te Batavia ingevoerd en dpor haar gekocht. Deze bepaling was de wettiging van een oud gebruik, waartegen de parhter van den »tol" op de aankomende rijst, als hem Itenadeelende, was opgekomen. Vroeger had de Regering bedongen, dat zij 400 lasten rijst jaarlijks vrij van regten mogt invoeren, doch »om veele has > pelingen" was deze schikking den 29 stcn December 1684 ingetrokken. Jaren achtereen had zulks tot geene moeijelijkbeden aan leiding gegeven, doch in 1709 en 1710 nam de pachter daarmede geen genoegen. De Regering hield echter haren vrijdom van regten vol en vergunde alleen den pachter, dal hij «altoos tot syne ge «rustheyt ymand van synent wegen in 't rys packhuys sal «mogen senden om toe te sien, hoe veel rys dat 'er voor d'E. • Comp. ontfangen werd." In de pacbl-conditiën voor 1711 zoude die clausule opge nomen worden. ~- December. Verbod tegen het uitgeven run gesnoeide en »meer als ten halven afgeslepe" schellingen en dub- beltjes. Veel van dit onwaardige geld was van Java's oost-kust te Batavia aangevoerd. De kassiers in het kasteel en aan den Boom kregen last dergelijk geld »met de groote schaar door te knippen." Payement, dal «door behandeling wel wat afgesleeten, maar • gecnsinls door fraude van snoeying ofte schroeying of wel «door afveyling ende afslyping in syn gewigt vermindert" was. kon men blijven gebruiken, in gevolge het biljet van 29 April 1707.
1716. C. VAN SWOLL. 80 2i Julij. Bepaling, dat, des vereischt, aan repatriërenden kisten, volgens de voorgeschreven vorm en grootte, van Regeringswege zouden worden verstrekt. Hel kostende dier kisten zoude op de rekeningen der repatriërenden gesteld worden. 4 Augustus. Verbod legen hel overvoeren mei Compagnie's schepen van «bedevaers off pelgrims, die het graff van ■■Mahomelh lot Mecca besogl hebben". Dit verbod werd uitgevaardigd, «aangesien sodanige swervers «alhier maar schadelyk syn om haeren aanhang onder de •Mohomedaenen". 18 Augustus. Last op den Gecommitteerde over de zaken van den inlander loezigt Ie houden over de inlanders, die zich «sonder jmanls permissie" gevestigd hadden op de eilanden Engelsch Onrust, Amsterdam, llooru en Rotterdam. Eens of tweemalen 'sjaars moest hij zich naar die eilanden hegeven of een gemagtigde derwaarts zenden om »te vernemen. »wal 'er omgaat, en te verhinderen, dat andere, als de «tegenwoordige hewoonders, haar op deselve meer ter neder "Stellen, sonder daar toe van behoorlyk consent deser «Regering voorsien te wesen". 5 September. Nadere bepalingen nopens de bagage van repatriërenden. — Verbod legen het in dienst nemen run inlanders op de ri'lour-seliepen en legen hel over- voeren van slaven naar de Kaap de goede hoop. In gevolge last van de Heeren XVII"™, verval in hunne brieven van 9 Julij en 28 September 1715, maakte de Indische Regering bekend:
1716. C. VAN SWOLL. 81 BKIL IV. 6 Eerstelyk, dal het is de expresse ordre en begeerte van welgcm. haar Ed. Ho. Aglb., dat een ygelyk der repatrieerende luyden, die niet voorsien sullen wesen van kisten, die in liet Vaderland na de maat van jders qualitcyl syn gemaekt en gebrand, de sodanige baai' alhier by d' E. Gomp. en geene andere van deselve sullen konnen en moeten voorsien, dewyl geene andere alhier te lande gemaekle kisten door de daar toe gestelde gecommilleerdens sullen mogen werden gemerkt ofte gebrand en aangeleekend: suilende een yder, die een of.meer kisten na syne qualiteyt benodigt sal wesen, deselve konnen bekomen by de gestelde gecommitteerdens in bet suyker pakbuys aan de equipagie werff, daar de branding der kisten geschied, ten pryse als volgt, te weten: 1 kist, lang !> voeten, hoog en wyd 2 voelen rynlandse maat en vierkant in den baak gewerkt, voor/'17:19:12 of rd s 5 7 / g . 1 kist, lang 4'/ 2 voeten, hoog en wyd 2 voeten, voor/ 16:3:13 ofte rd'. &»/,. 1 kist, lang 4'/ 2 voeten, hoog en wyd I'/j voeten, voor f 15. — 8 ofte rd*. 5. 1 kist, lang 4 voeten, hoog en wyd 1 '/i voeten, voor f 14:2. — ofte rd s . 4'/ 4 . I kist, lang 3'/ 2 voelen, boog en wyd 1 voet en 4 duymen, voor f 13: 8 — ofte rd s . 4*/». 1 timmerkisl of pothuys, lang 3'/ 2 voeten, wyd l'/a voel, In mg van agteren 30, van voren 20 duymen, mitsgaders het scbuyne bovendeksel breed 14 duymen, voor f 9:17, 8 ofte rd 5 . 3'/ 4 . 1 timmerkisl of pothuys, lang 3 voeten, wyd 1 voet, hoog van agteren 21 en van voren 13'/i duymen, mitsgaders bet scbuyne bovendeksel lO'/j duymen breed, voor f 7:14 — ofte rd». 2 5 / 8 . En sulks om deselve aan ged'. gecommiteerdens in conlanl Ie voldoen of wel omme daar voor op reecq: van soldyebelast te werden, na yders gelegenlheyt; dog sal aan niemant meer ui' andere soort van kisten verkogl ofte verstrekt mogen werden, dan die de versoekers, soo in getale, als groole, by het bekende
1716. C. VAN SWOLL. 82 reglement sullen wesen geaccordeert selve Ie voeren, en geene andere. Eu nademael men in de jongste twee jaren reets diverse quade practycquen omtrent de aangebragte kisten heelt ont deckl, soo werden 10l weeringe van den voorlgank van dien de gecommitteerden* lot liet merken, branden en aanleekenen der bagagie by desen niet alleen ernstig geordonneerd naauwe toesigt te houden tegen alle quade en ongeoorloofde practycquen in bet aanbrengen van kisten, die niet na de maal en regl op in den haak gewerkt, maar onder van een meerder wylle of met dubbele bodems en op andere bedriegelyke wysen sullen wesen gemaekl ofte loegesleld, maar ook daar en boven wel speciael geaulhoriseerd en gelast om alle sodanige voorkomende kisten door midden Ie doen sagen, omme 't sy geheel of ten deele ten tweeden maele ler bedriegerye niet weder opgemaekt endc misbruykl te konnen werden. Ook werd by desen bekend gemaekl, dal het is de expresse ordre en begeerte der Meeren Principalen, niet alleen dal de timmerkisten of pothuysen der scheeps- en buys-timmerlieden voorlaan ep de hier voren beschreven mael gemaekl en alleene bij d'E. Compagnie gehaeld sullen moeien werden door de geene, die daar van niet syn voorsien en deselve nodig hebben, maar ook dat die, even als alle andere kisten, sullen moeten werden gebrand en aangeleekend, mitsgaders ook voor de brandinge geëxamineerd en besten, of daerinne wel genoegsame goede en bequame timmergereetschappen syn gelegt, waar van haar die wercklieden by nood op de reyse souden bedienen: en hier op begeren wy, dat door ged 1 . gecommitleerdeiis dan ook lot voldoeninge van haar Ed. Boog Aglb. intentie niet alleen sal moeten weiden gelei, maar dal deselve ook sullen hebben af te wysen en niet Ie branden of aan Ie teekenen sodanige limmerkisten, die niet van de vereysle gercetschappen voorsien, maar gevuld souden mogen syn mei goederen van negotie. Voorts werd ook een ygelyk geadverteerd bet begeren dei- Hoog Ed. Heeren Principalen te wesen, dal voortaen alle ge
1716. C. VAN SWOLL. 83 degradeerde oi' gesentenliëerde persoonen, die, 't sy op ordre of eygen versoek, na het vaderland sullen overvaren, niet hooger sullen werden geconsidereerd als passagiers, en dat ook aan een yder van deselve niet meer sal mogen werden geconsen teerd als eene gemerkte kist, waarin niets anders sal mogen wesen dan gemaekle kleederen en plunje, schoon ymand by liet reglement een meerder getal na syn voormaels bekleede qualiteyt en dienst soude mogen wesen vergund en toegestaen: en hier op is onse begeerte, dat door de gecommitteerdens mede gelet en voor sodanige gedegradeerdens en gesentenlieer dens ook niet meer als eene kist, na de gevvese qualiteyt van sodanige gedegradeerde of gesenlentieerde personen, voor een persoon gebrand ofte gemerkt sal mogen werden. Nog werd tot narigt en waarschouwinge voor alle t'huys varende dienaren by desen geadverteerd, dat persoonen, die geduurende de t'huys reyse by overlyden of andere toevallen komen op Ie treeden tot andere diensten en hoogere qualiteyt, egter geene meerdere of grootere kisten tusschenwege sullen mogen kopen of maeken en na het vaderland overbrengen, als waarmede sy van Batavia, Ceylon, etc. sullen wesen af gevaren, op verbeurte van alle die meerdere kisten en't geene buyten liet gemerkte en aangeteekende op Batavia of Ceylon in het vaderland sal werden aangebragt. Ook is het de begeerte van voorm. Heeren Principalen, dal aan yder kinl, dal na hel vaderland sal werden gesonden, het sy dal de ouders nog in bel leven of overleden soude mogen wesen, sonder eenig ondérscheyd, niet meer sal werden toegestaen over Ie brengen als een soldaten of matroosc kist, lang vuelen en hoog en breed 1 voet en 4 duynien, dewelke niet anders dan met plunje en gemaeckle kleederen sal mogen wesen gevuld; en ingevolge van dien werd ook de gestelde gecommit teerdens by desen speciael verboden eenige meer of andere kisten aan eenige kinderen te permilleeren of voor deselve Ie doen merken en branden, van hoedanigen qualiteyt de ouders geweest of als nog souden mogen syn. Eyndelyk werd ook nog by desen bekend gemaekl, eerstelyk;
1716. C. VAN SWOLL. 84 dat de Hoog Ed. Heercn Scventhicneii, Ity vernieuwing van voorgaande ordres, speciael hebben gelieven te verbieden liet plaatsen van eenige swarten of inlandercn in den dienst van d'E. Comp. op baere relourschepen: en dienvolgens werd, niet alleen den Equipagiemeester gelast daar voor sorge te dragen, maar ook de schippers der retourschepen speciael verboden deselve over te voeren, on peene, dat de gagie, die door de sodanige op de l'huys reyse sal wesen verdiend, ten haren laste gebragl en uyt bare eygene gagie sal werden ingebonden en voldaen, nevens het vereysle transport en kostgeld voor de reyse om weder herwaart over te konnen komen. En ten anderen, dat ook, volgens haar Ed. aanschn ven om te sliiylen den oveniiatigcn vervoer van slaven van hier na Caho de goede hoop en de stoutbeyt, die onder het pretext van deselve aldaar te sullen verkopen, gepleegd werd in den elandestineu vervoer derselve ol' op bet best met betalinge van bet halve transport en kostgelt van daar na het vaderland, een ygelyk der repatrieerende luyden wel specialyk werd ver boden eenige slaven, bet sy eygen ofte andere loebehoorende, na Caho de goede hoop mede te nemen, dan die daar toe speciael verlof en ordonnantie van den heere Directeur Generael bekomen sullen hebhen, op peene, dal alle andersinls mede genome slaven of slavinnen aldaar teuprofyle van d'E. Compagnie geconfisqueerd en aangehouden of verkogt sullen werden, na het meeste voordeel van de Comp'. en baren dienst, behalven dat de overbrengers van sodanige slaven, wanneerse hun selven niet sullen toebehoren, daar over ook aansprekelyk en straf baar sullen wesen, na gelegenlheyd en bevindinge van saeken; werdende ook een ygelijk, die na bel vaderland verlrecken en genegen wesen sal een slaaf ol' slavin 10l syn gemaek en dienst mede te neetnen, gewaarschouwd en bekend gemaekt, dat sulx alleen te deser plaatse, in raede van Indie, olie lul Colombo by den gouverneur en raad versogl en verkregen sal moeten werden, onder betalinge van hel volle geslalueenlc transport en kostgeld, soo voor de heen als wederreyse: dewyl men aan Cabo de goede hoop daar toe geen meer consent
1716. C. VAN SWOLL. 85 sal mogen verleenen off toestaen, dat van daar na het vaderland werden mede genomen meer of andere slaven of slavinnen, dan de sodanige, daar aan dal alhier door ons of op Ccylon door don gouverneur en raad sal hlyken geaccordeerl, en voor dewelke <»ok sal blyken, dal alhier of op Ceylon in 's Conip". cassa het gestatueerde Iranport en kostgeld na de ordre betaelt sal syn." Dit. si uk is in druk uitgegeven. 9 September. Vernieuwde afkondiging run de plakaten betreffende »de thuys vaarders." 2S September. Bepaling, dat men run vonnissen, ge- slagen aan de Kaap de goede hoop, kon appelleren op den Raad van justitie te Balaria. Dil voorschrift is afkomstig van Heeren XVII ncn . 10 Oclober. Uitschrijving van een algemeenen rust-. dank- en bede-dag wegens hel aanstaande vertrek van de retour-riool. 15 Oclober. Toelichtingen op de voorschriften nopens di' bagage run repatrièrenden. Deze toelichtingen zijn in de verzamelingen van placaten, berus tende in bel archief te Batavia, opgenomen en worden daarom ook hier opgenomen, hoezeer niet blijkl, dat die toelichtingen ter kennisse van bel publiek zijn gebragl. Zij zijn vervat in den vorm van vragen en antwoorden en luiden, als volgt: 1. Een gesepareerde vrouw van een ondercoopman sal mogen mede nemen een enkele kleer kist, van groolc, als een onder koopman is loegestaen, dog voor kind of kindereu niets. 1. Een gesepareerde vrouw van een onderkoopman met een kind, hoe veel kisten mag die mede nemen, hoe veel kelders en potten met aetchiaer?
1716. C. VAN SWOLL. 86 0) Mi Over de potten heeft men sig verklaerd by de voorgestelde vragen van den 24 en October 1714, vragc twee, daer men sig aan gedraegt, met byvoe gingb, dat men, om te stuylen de genoteerde verwisseling, de potten baerc hoogte sal moeten wee ten en die noteeren by de lysten en recipissen, op dat de Heeren M rs „ groter potten voor komende, als hier syn toege staan, die konnen aanhouden of stukslaan, gelyck ook den fiscaal door syne bediende aan de schepen alhier sal konnen en moeten doen toesieD, dat geen grooter potten werden overgenomen, als gebrand syn, maar dat men die aanhoud of afvvyst. 5. Dit is soo gesteld en geor donneert na liet voorschrift der Meeren Seventhiene by missive van den 28™ Septem ber 1715, en sal ligt na te komen syn, met daar over te laten gaan liet oordcel van een der basen of meesterknegts der bnys of scheeps timmer lieden : en tcgens bet veran deren en vullen der potbuysen met negotie goederen in plaetse 5) M» De vertreckende lieden, ons cenige potten met aetchiacr of diergel yke slag, met plank jes of horretjes daar aan han gende, om te branden brengen de en wy die behoorlyk be vindende, merken en branden die plankjes, en sy nemen die soo weer na haar; dog t'huys komende, soo konnen die plank jes weer aan heele groot e porcelynen kaspotten gehangen werden, en wy daar door ge suspecteerd werden van onagt saamheyd; of groote toegevent heyd; sullen wy daar over ook cenige verantwoordinge we gens haar njisslag hebben? 5. By het placaat van 5 Sep tember en onse instructie van 7 en dito 1716 werd gesegl, dat de timmerliedcns potbuysen, alvorens gebrand en gemerckl te werden, door ons, gecom mitteerdens, sullen moeten g'examineerd en besieu werden of daer inne wel genoegsaame goode en bequamc tiinmerge gereedschappen syn gelegt, waar van baar die werklieden
1716. C. VAN SWOLL. 87 van gereetschappen, sullen de Heercn Principalen konncn voorsien met het ligtcn en aanhouden van sodanige goe deren van negotie op liaerc t'huys komste. 4. Dit werd gevonden by het placaat van den 6 C " November 171.". namentlyk na de qua litevl, diese hebben bekleed voor hun vry worden in 'sComp 8 . dienst of wel daar na onder de burgeryc, dog gemeene bor gers en anibagtsluyden. die men niet kan reekenen ecni gen rang of distinctie te me riteeren, nevens hel gemeen, en niet hooger. Ook behoeft een molenma by nood op de reyse soude kon nen bedienen eet.; maerdewylc de geconimitteerdens liun niet verstaen op de hoedanigheden van die gereetschappen en wal quantiteyt die timmerlicdens op sodanigen reys syn beno digende, behalven dat de tim merliedens, quaadaardig synde, souden konncn sodanige kis ten volgens het requisit by de gecoramitteerdens brengen en nae de brandinge die kisten niet wat anders of negotie vullen, dat de geconimitteerdens niet sullen konnen beletten, en daeroni hoopen wy dicrwegen niet aanspreekclyck te sullen zijn. 4. Borgers, die met vrouw en kinderen na het vaderland ver- Irecken en volgens ordonnan tie liaer transport en costgeld aen de Compagnie voldaan hebben, wat mogen die mede neemen en hoedanig geconsi dercert werden ? Een molcmnaekcr of andere amhagtsnian, die liy liet pla caat niet bekend staen, hoe sullen die geconsidereert wer den, wat kisten haar toestaan ?
1716. C. VAN SWOLL. 88 ker <tl andere ambagtsman, buylenliuys of schccpslhnmer liedcn, geene kislcn voor hun ambagl, en dacroni sal hun alleen toegcstaen werden een kisl na liaere gagie, van 4 of 5Va voeten, sondcr meer. 5. Dit is mede te vinden by het placaal van den 6™ No vember 1715, te welen, na de qualileyl van haere overleden mans, sebynende dese vrage gansch nodeloos, ten minsten seer duysler. 6. Fredrick Brommer, gew. baas van de wapenkamer, sal moeien werden behandelt nae de sententie, die by d'Justitie ten synen laste staat te vallen of wel als'een gesuspendeerde; anders soude hy moeien heb ben, 'l geen een opperstuurman toegeslaen is. Abraham Wyns sal mogen vervoeren, 't geen een onder coopman werd vergund, en Een Bombardier sal mo gen hebben het gelicenlieerde aan een Constahcl, sonder meer. 5. Weduwen van Comp s . die na ren, hoe. moeten die gecon sidereerd werden ? Hoe veel en hoe groote kisten mogen sy hebben: of ook ielsanders meer, soo haer mannen eenige aansien gehad hebben? 6. Fredrick Brommer, gew. baas van de wapenkamer; Abraham Wyns, gew. onder koopman, en Een Bombardier, die dertig guldens 's maands wind, hoe danig sullen sy geconsidereerd werden en wal mogen mede nemen ?
1716. C VAN SWOLL. 89 U) October. Bepaling, dat aan Compagnie's dienaren, die hij inlandsche vrouwen onechte kinderen luidden vertrekt, geene verlossing naar Nederland zoude worden verleend. Do Regering wilde »deselve by en aan haere kinderen "geallacheerl houden, opdal andere sig daar aan mogen "spiegelen en wagten voor diergelyke blocken." Hel aantal dier kinderen was zoozeer toegenonicn, dal »in korten [tijd] meer als een arinliuys daer voor vereyschen •soude". Van Samarang wilde hel bestuur aldaar een 70lal Ie gelijk naar Batavia zenden om aldaar door de Diaconie onderhouden Ie worden, uil vrees, dal zij anders, »na den »H. doop te hebben onlfangen, onder de Javanen in het Mahiimelisdom souden moeten vervallen". Maar Batavia had genoeg aan hare eigene hedeelden. 10 November, Last op hei Collegie van Schepenen zorg ie dragen, dat hunne gecommitteerden geene opdragten van landerijen of opstallen passeerden, dan «iraer a/ «na de ordre ld ijken sal, dat wegens dies verkoop aan 'Heemenden de behoorlyhe kennisse gegeven :<d :j/n." 18 December. Last op den Bailluw en den Landdrost li : Batavia Ie :oenen, dal "(die wegen en toegangen ■ van bruggen en slraeten, so buylen als binnen de «stad, teerden zuyver gehouden van alle belemmeringen ■en niemand toegelaten werd sj/ne botliquesof kraemen »te binnen de palen, die men van 's Comp*. •voegen door den rooymeester daartoe aan alle voorname «plaatsen van de meeste passagien sal doen stellen.'' Verre huilen de van ouds bepaalde liinilen bad men kramen en stalletjes opgerigl ; maar de Regering wilde hierin
1710. A. VAN RIEBEECK. 9 18 December. Verbod voor Chinezen »na eenige binnen «quartieren van het gouvernement Ternaten" te varen, zelfs met aan boord van vaartuigen der >Moluxe" vorsten of van burgers. — Bepaling, dat op Ternuie geene andere passen aan. Chinezen zouden verleend worden [<cndc dut nog spaarsaem") dan naar Batavia, '•solider ergens aan te lopen, op peene van confiscatie.'' Hef verbod werd uitgevaardigd »om de Chinesen haren «morshandel en swerven ler zee allerwegen wat meer in te »toornen en de meeste part van sell's de Molucos te doen «verlaten." 50 December, lic paling dat alle proces-stukken, welke »in appel als ander sint s" van de buiten-kantoren naar den Raad van justitie te Batavia gezonden werden, origineel en geensiiils in copia authenticq, mitsgaders tbehoorlyk gerecoüeert, in forma probandi" overgezon den moesten worden, diehoudens dat'hel. den triumphant «of sueeumbanl erg sal slaan ugl deselve zodanige "Stucken tol derselver gerustheyd te laten authentiseeren, "iils zy lieden nodig oordccleu sullen:' Door het overzenden van kopijen was de Raad van justitie »veeltyds in onsekerheyd gebragt." ? December. Bekendmaking nopens het verpachten van di 1 en gemecne incomsten deser sleede Batavia" voor het jaar 1711 op 31 Dec. 1710, alsmede nopens pachters en borgen. Dit stuk is eeue herhaling van hel sluk, medegedeeld op bladz. 2 en .">, met de bijvoeging: »gelyk oock een ygelyk
1716, 1717. C. VAN SWOLL, 90 geenc verandering brengen, omdal de pacht der groente kramen en winkeliers dientengevolge sedert eenige jaren voor bijna de helft verhoogd was. De bedoeling niet dezen last was alsoo het misbruik binnen zekere perken te houden. Bailluw en Landdrost ontvingen dezen last door lusschen komst van het Collegie van Schepenen. ? December. Bekendmaking nopens het verpachten van de en gemecne incomsten deser steede Batavia'' voor het jaar 1717 op 31 Dcc. 1716 en nopens pachters, borgen, enz. Dit stuk is eene herhaling van het stuk, medegedeeld op bladz. 74, met bijvoeging, dat een >ygelyk syn pagl ter «behoorlyker lyd, namentlyk alle maanden voor den agtsten •van de maand, promptelyk sal moeten betalen, sondcr daar «mede meer te trayneeren of talmen 10l den 15 r ", 20 rn en «verder in de maand, sulx de Compagnie niets te voren • blijft, of dat andersints naa den agtsten der maand daar »voor, sonder eenig aansien off verder uytstel, paratelyk sullen • werden g'executeerd." 1717. 5 Januarij. Last op de gezaghebbers langs Java's noord-kast vaartuigen, geladen, mei suiker, Ie voorzien run een geleide-briefje, inhoudende eene specificatie van de hoeveelheid en soort der ingeladen suiker, en gcene eerste en tweede soort suiker, "die van 's Comp*. ga tdinge kunnen zijn" elders dan naar Batavia Ie laten vervoeren. Het medegeven van geleide-briefjes was reeds «ontrent de • l'alembangse pepor-vaerluygen met goede vrugt [legen hel smokkelen] gepractiseerd."
1717. C. VAN SWOLL 91 19 Januarij. Magtiging op den Ontvanger-Generaal aan de bedienden der pachters zoogenaamde nacht-briefjes te verstrekken, houdende vergunning om des nachts zonder licht Ie gaan builen en binnen de stad, als mede op de reede, 10l hel ontdekken van sluikcrijen. De gewoonte tot liet uitreiken van dergelijke briefjes be stond reeds, maar de Ontvanger had »daar ontrent geen vaste "ordre" kunnen ontdekken. Hem werd spaarzaamheid bij liet verstrekken dier briefjes aanbevolen en bovendien •sodanigen klaarbeyt in bet opstellen »van deselve, dal door andere of de genieters selvcn door over •gifle als anders niet konnen werden misbruykt." '19 Januarij. Bepaling, dal Weesnieesteren niet meer met gedrukte briefjes, maar met rollen" door bidders of aansprekers zouden laten bekend maken het overlijden van personen, wier boedels onder hun beheer kwamen. Aanleiding lot deze bepaling gaf bet zeer ongepaste gedrag van den boekdrukker, A. L. Loderus, tegenover Weesmeesteren. 22 Januarij. Bepaling, dal de rang-orde der leden van het CoUegie cao Weesnieesteren zoude zijn als die rau «andere, gemengde collegien van 's Comp*. dienaaren en borgeren, Ie weten over en weder, eerst een die •naar en dan een borger". (i Februari). Vernieuwing rau den last, gegeven bij resolutie van (> September 1694, /"/ hel jaarlijks examineren der soldij-boeken. Die last was niel alleen -boe langer boe meer in verval <n buyten geheugenisse" geraakt, maar zelfs bad men op de meeste plaatsen «scbroomteloos en apparcntlyk met opsel" in
1717 C VAN SWOLL. 92 strijd daarmede gehandeld, »so in het doen van ontydige en '■overtollige verstrekkingen, als door andere versuymenissen »en wanvoeglykhcden." Bijna nergens maakte men in brieven of resolutien van de examinatie meer gewag. Bezwaren, door het Opperhoofd van het generale, soldij kantoor Ie Batavia tegen de soldij-hoeken der buiten-kantoren geopperd, liet men «alleen door den soldy-boekhouder be »antwoorden, sonder deselve in Bade te brengen en daarover Ie besoigncren." De Regering gelastte nu bovendien, «wanneer jmanl door • irreguliere en te rnyinen verstrekking op 'tslol van reeke iiing te quaed staal, hel agterslal aen d'E. (lomp. dadelyk »te doen vergoeden door de gene, die deselve verstrekking heeft •geordonneert." Werd die, lasl niet nageleefd, dan zonden die ■agterstal" en ook alle andere »versuymenissen sonder conniventie" op den polilickcn Baad «samenllyk" verhaald worden. Die Baad moest »een beknopt, dog duydclyk relaas" over zenden, »met byvoeging van een g'anthenliseerd afschrift van »dc daar over gehouden hesoigne" en de beantwoording dei van Batavia uil gemaakte aanmerkingen »mel malcanderen" onderleekenen. 15 Februarij. Bekendmaking, dat de Diakenen te Ba- tavia op den 17 de Februarij 1717 openlijk verant- woording zouden dom van hunne administratie. Zie verder bij 16 Februarij 1715. I(> Februarij. Lasl om in de soldijboeken —en wel in het kohier run de Kamer der O. I. Compagnie, voor wier rekening een orerieden burger of vrijman was uitgekomen op te nemen eene «loosé" rekening run die persoon, vermeldende zijnen naam, den naam van het
1717. C. VAN SWOLL. 93 schip, waarmede hij was uitgekomen, het jaar van zijne aankomst in Indiê, den datum run zijn overlijden, of hij id dan niet vrouw en hinderen had nagelaten en, zoo hij een testament had gemaakt, met bijvoeging van een afschrift run dat testament. Deze last, uitgevaardigd dooi- Heeren XVII nen , had ten doel, bij navraag van «vrunden" der overledenen in Europa, het verschaffen van inlichtingen mogelijk Ie maken. De Indische Regering begon tol uitvoering van dien last met de kapiteinen tier burger-schutterij te Batavia aan te schrijven •pertinente rollen van alle de Europese burgeren, 'dit! onder een ider van baer sorleeren, Ie besorgen." Eveneens gelastte zij de buiten-regenlen van het Lepro zen-buis op bel eiland Purnierend dergelijke rollen te maken «wegens alle soodanige Europese subjecten, als onder hare "loesigl en alimentatie gevonden werden." Na ontvangst dier rollen zoude de Regering nader beslissen, wal ler zake gedaan moest worden. De last van Heeren XVII gold natuurlijk niet alleen Batavia, maar bel geheele gebied der Compagnie. f) Maart. Bepaling, dat de belasting op rijtuigen, bedoeld bij het plakaat run 30 December 1704, verschuldigd was roor elk rijtuig, onverschillig of zulks gebruikt werd of niet. Volgens Heemraden betaalden sommigen slechts voor één rijtuig belasting, hoewel zij «twee byzondere of wel gelyke •soort van rytuygen" bezaten en gebruikten. ttSÜs: Voorschriften nopens huwelijken en echtscheidingen onder Chinezen te Hal aria. De Ghinesche hoofd-officieren en boedelmeesteren badden bij herhaling geklaagd over «misbruyk ende onordentelykbeden" nopens Chinesche huwelijken en echtscheidingen, welke laat
1717. C. VAN SWOLL. 94 slen meermalen plaats hadden om »zeer geringe en veellyds «nietige redenen, als ook wel alleen lot nüslydinge van cre »dileuren en het verduysteren der middelen." De Regering bepaalde daarom : Eerstelyk: dat geene Chineese mans persoonen off Vrouwen, 't sy weduwen, dogters off verlatene vrouwen, voorlaen sullen mogen huwelycken of trouwen als met voorkennisse en per missie van de Chineese officieren, namentlyk den capilain ende luytenants, door de welke yder week sekeren dag sal moeten werden gehouden lot het hooren van de geene, die genegen sullen wesen te trouwen, en om aan de sodanige, wanneer sy geene redenen ter contrary sullen bevinden, te veileenen het vereyschte consent in geschrifte of andersints en, daar toe re. Denen vindende, 'i selve af te wysen en te ontseggen, behoudens de vryheyt der sodanige, die afgcwesen syn en sig daar door beswaar! sullen vinden, om haar te mogen addresseeren aan heeren Schepenen als den compelenten regier in die en andere saeken, en dat op peene van nulliteyl van alle sodanige Chineese huwelyken, die buyten off sonder sodanigen schrif telyken permissie ofwel sonder daar toe, als gesegt, een gewysde van den regier te hebben sullen wesen aengegaen en voltrocken en verder arbitrale correctie over de veragters en overtreders van dese onse ordre; en dat ook nog onverminderd het presente gehruyek omtrent de bekent making, die de Chineesen aan hel Collegie van Boedelmeesteren lot hel erlangen van een trouw briefje gehouden syn te doen, dogh dat nu voorlaen eerst na 't verkrygen van de voor aangetooge schriftelyke permissie der Chineese officieren door of van wegen Boedelmeesteren voor mell verleent sal mogen werden, ten waere daar in, als gesegt, door heeren Schepenen als regier mogte wesen gevonnist. Ten anderen werd ook een ygelyk hy desen gead ver leert, dal len gemelle dage in Rade van India is gearresteert te verbieden, gelyk verboden werd by desen, alle vry willige separa tien of dissolutien van huwelyken onder de Chineesen, die niet alvorens door de hoofd-officieren «ler gemelle natie g'exa mineert en na haere seden en gewoontens tolerabel bevonden
1717. c van swoll. 95 en daar op dan ook toegestaen sullen wesen by scliriftelyke aele der gemelle officieren, buylen de welke en het oordeel van den regier dan ook geene huwelyks scbeydingen meer plaets sullen mogen hebben, nogh ook door notaris en ge tuygen meer sullen mogen gepasseert werden alsulcke scheyd brieven, als tot nog toe in gebruyk syn geweesl en haer notarissen buylen bet vertoonen en schriftelyk insereren van sodanige consent by desen expresselyk verboden werd Ie passeeren op verbeurte van hun ampt ot' wel soodanigen anderen en swaerdere correctie, als na gelegenlheyt van sae ken sal werden bevonden te behooren. 13 April. Last op het hoofd van Kampong-bahroe [Buiten- zorg aan geene inlandsche handelaren te vergunnen verder zuidwaarts Ie trekken dan zijne negorij. De bedoeling met dezen last was het tegengaan van hel doordringen van »swervers ende deugnieten" in de Djam pang's, en/.. Bijaldien die handelaren zich verzeilen, moest hel hoofd lieii gevankelijk naar Batavia opzenden. Passen zouden voortaan niet verder dan lot Kampong bahroe verleend worden. Amplinlie en »elucidatie" van de instructie voor den Rooimeesler Ie Hut aria. Eerstelyk: dat voortaen, by vernieuwing of verliinmering van huysen of pedacken binnen dese stad, alle muuren van voor en agter gevels, item syd of schey muuren lussclien bysondere huysen wel swaarder, maer niet ligter sullen mogen werden gemaekt als van een geheele steen in de dikle, verstaende van onder uyt bet fondament lot de geheele hoogte van het ge itouw, op peene dat de geene, die bevonden sullen werden daar legens gedaen te hebben, niet alleen gehouden sullen wesen het gemaeckte af te breken en nae de ordre te vernieuwen, maer ook nog daar en boven te verbeuren een boele van
1717. C. VAN SWOLL. 96 28 rd*., Je eene hclfle voor den roymeesler ende de andere liell'te voor de diacony armen. Ten tweeden: dat voorts, by een geheele vertimmering oi wel een enkele vernieuwing van seyd off scheyd muuren aan huysen binnen de stad, deselve van een geheele steen sullen moeten doorgaen 10l aan off boven het dak ende kap van yder huys of pedack, sonder dat men voortaen meer als een Imys of pedack tusschen twee gevels sal mogen hesluyten, en deselve als dan boven de eerste off tweede verdieping onder het dack alleen met plancken off bamboese schollen af te scheyden, gelyk tot nog toe veel gepractiseerd is, dogh, als gesegt, niet meer sal mogen geschieden op verbeurte van gelyke 2!> rd., als vooren Ie verdeeleh. Ten derden: dat, gelyck hel beschieten ol blind timmeren der beneden sloepen door Chineesen en andere, dog incest van de eerste, van ouds reets is verboden, voortaen ook geene Chineesen off andere binnen de slad boven haere beneden stoepen meer sullen mogen maeken eenige boven stoepen of galleryen, 't sy open of gesloolen, alsoo men begeert liet uyt sigt, soo wel boven uyt de vensters als van beneden, voor een yder huys open en vry gehouden te hebben; en waeroin dan ook geene van soodanige, reets gemackte boven stoepen ofte uytkyken en galderyen nade bekentmakinge doses meer ge repareerd, veel min vernieuwt sullen mogen werden op ver beurte van 10 rd 8 ., Ie verdeden als vooren, en dal gehouden sullen wesen het gerepareerde of vernieuwde geheelyck wegb te nemen. Ten vierden: dat voortaan niemand by vernieuwinge van huysen of pedacken, 't sy binnen of buylen de slad, met syne voorgevels in het allerminste sal vermogen Ie springen buylen de roylyn, soo als men bevind hier en daar nae caprices van bysondere te wesen geschied, en dal. niet alleen op peenc, dal de overtreders van dese ordre hel gemaekte weder sullen moeten albreeken en vermaken, maer dal ook nogb sullen ver beuren eene boete van 25 rd". om als vooren te werden ver deeld: en eyndelyk ofte
1717. C. VAN SWOLL 97 DEEL IV. 7 Ten vyfden: dat den roymcester ecrstelyk voor het royen van huysen en erven binnen 3e stad en desselvs voorsteeden by continuatie sal mogen blyvcn genieten een rd*. voor yder roede breedte in 'I front, soo als thans een geruymen tyd in practyck is geweest, in stede der vier stuyvers. die hem by het 25 c articul syner instructie voor yder quadraat roede is toegelegt, en ten anderen voor liet visileeren of schouwen en taxeren van niuuren, almede na het presente gebruyk, drie rd'. voor yder visite, schouwing ofte taxatie sonder meer, sulx daar onder mede werd begrepen het uytrekenen en maeken van het taxatie briefje, 't welk den roymeester daaraf gehouden is te geven. 13 April. Last oji de buüen-kantoren aan vaartuigen, welke met /tassen van Batavia hij eenig kantoor verschenen, geene andere passen te verkenen dan om direct naar Batavia terug te keeren, zonder eenige andere plaats aan te doen, behalve "by waere zee-noot." De Regering beoogde hiermede »den wegh tot veele '•morseryen en ongeoorloofde ondernemingen aff te snyden." - 4 M e"' Verhooging van de boete, vastgesteld bij hel plakaai van 29 Mei 1690 op den aanbreng van Chinesche nieuwelingen, van 10 tol 15 rijksdaalders. Verscheidene anachoda's van Chinesche 'jonken hadden »grootelyks" de verbods-bepalingcn tegen den aanvoer van Chinesche nieuwelingen geschonden. De Regering begreep, dat hiertegen iets gedaan moest worden, maar durfde niet krachtig op te treden, overwegende: »dul aan de eene syde wel dat quaad moest werden legens "gegaan, maar aan de andere ook niets gestatueerd, dat den •handel soude benadeelen of de Cbineesen redenen tol «aglerblyven geven." Zij bepaalde daarom :
1717. C. VAN SWOLL 98 Alsoo bevonden werd, dat onse ordres, begreepen by ons placcael van den 29 c " Mcy 1690, tegens den aanbreng van Cbineese nieuwelingen 01l passagiers haven het noodige gelul tol liel bestieren der wankans off jonken, als ook onse daer op gevolgde, nadere bepalinge der voms. manschap by mis besluyt. van den 28 cu Mey 1706 lot honderd coppen voor een grool en 80 voor een kleen jonck, synde nam sooveel als tot het bestier van dien van noden is, niel alleen van tyt tol lyt seer grootelycks is overl reeden, maar ook langs hoe meer soo verre werd Ie buyten gegaen, dat verscheyde anachodas oll' hooiden van joncken desen jare hebben derven onderslaen ruym twee, ja driemael soo veel en meerder manschap mei eene jonck ter deser plaetse aantebrengen, als het daer op gestatneerde getal, en sulcx onaangesien de boetens, waar mede hel gepasseerde jaer 1716 verscheyde overtreders onser gem. ordre waren gemulcteert, en dal dien volgens de extravagante transgressie en de stoullieyt van soodanigc ondernemers door nader en swaarder penali teylen noodwendig moei werden tegengegaen ende verhindert '• soo is 't, dat wy op den 20 en der voorlede maend April in Ilaede van India nodig geoordeell en bestoeten hebhen by renovatie en ampliatie van het genoemde, ons placcael en nae dato gestatueerde ordre, die voor liel overige by desen in haer waerde en volle kragt werden gelaten, nader Ie interdiceren en verbieden, gelyk geinterdiceerl en verboden werd by desen, het aanbrengen van een grooter getal manschap, als by voorin, resol. van den 28™ May des jaers 1706 is geslatueert, namentlyk honderd coppen door een grool en 80 door een eleen jonck, op peene dal de hooiden oll'anachodas van alle joncken, die bevonden sullen werden haer versloul te hebben eenige meerder manschap als hei gepermitteerde getal met hare joncken uyl China alhier aantebrengen, daer over sullen vervallen in een boele van vyftien nis. voor yder persoon oll' nieuweling, die men sal bevinden hoven het gestatueerde getal van 80 a 100 coppen, pae de gelegent. hevi en groote der joncken, hooit en mindere officieren, en
1717. C. VAN SWOLL. 99 verder alles daer onder begrepen, dat tot liet bemannen van een jonck gesegl kan werden te bchooren, 't sy anachoda, cooplieden, zeelieden en andere, die daer mede sullen varren, hoedanig genaeml. off van wat qualiteyt off conditie deselve souden mogen wesen, gene uylgesondert, en daer en boven ook soodanige verdere arbitraire correctie, als dese regering off wel den regter, wanneer men nodig mogte agten liet daer voor te laten komen 01l daer aen over te geven, nae de grootheyt der overtredingh deser onser ordre sonde mogen nodigb agten en goedvinden de overtreders op Ie leggen en Ie doen ondergaen, belialvcn dal ook alle soodanige anacliodas, die bevonden sullen werden dese onse ordre overt reeden en een meerder getal manschap aangcbragl te hebben, als haer hy voorgaande ordres en ook by desen is gepermitteert, ook nog bovendien gehouden en verpligt sullen hl y ven alle hare meerder aangebragle manschap off passagiers, soo wel als die tot het jonk selve behooren, tesamen hy den anderen Ie houden, om deselve weder van hier lerugh en wegh Ie voeren, dewyle haer niet sal werden toegelaten niet een minder getal van hier te vertrecken, als door haer aangebragt syn, soo als dal de gene, die de Voorgaende ordres desen jare soo moetwillig overtreden hebben, hereels is aangesegt en opgelegl; ordonneeren en bevelen dierhalven den onlfangcr en licentmeester, nevens de verdere hoomhedienlens op de exacte nakominge deses te letten en te doen lellen, en len dien eynde, soo by aan komsle als vertrek van jonken, door twee of meer hediendens van de hoorn aen boord van alle joncken, 't sy dat, aan komen of vertrecken, tydig en ten opsigte der aenkomende voor dal hier ter rheede het ancker laten vallen, te doen een exacte monstering van alle de manschap sonder haer daerin te laten niisleyden en veel min corrumperen, inaer integendeel met die trouwe, dat altyt in stael syn de deug delyckheyt van hare opgave, als hel mogte werden gerequireert, nader geslanl te doen, op dal daer op hy dese regering ofte den regter gerustelyk sal konnen werden gedisponeert,
1 mi iv 1709. .A-. RIEBEECK. 1 November. Bepaling, dat als Gouverneur-Generaal en Directeur-generaal te gelijker lijd niet in Rade van, Indie zitting moglen nemen rader en zoon, broeders, schoonvader en schoon zomi, alsmede zwagers, te welen, slaande huwelijk. Dit voorschrift is afkomstig van Heeren XVII ncn . «Opkomende afliniteyt in voors. graden" zoude ten gevolge helilten, »dat de persoonen, dewelke den anderen in die graden «bestaan, tol liet hukleeden van voors. eminente caracter, zoo •van Gouverneur, als Directeur generaal, gelykelyk niet zullen «mogen dienen." Later is deze bepaling ook toegepast op eerste en tweede personen in politieke Raden op de buiten-kantoren (Zie o. a. Rcsol. H. R. 29 Augustus 1727). In Rade van justitie mogten niet te gelijker tijd zitting nemen vader en zoon, nocb schoonvader en schoonzoon. 1 November. Bepaling, dat de President van den Raad van justitie Ie Batavia slechts orer judieiële zaken in Rade van Indie mogt medestemmen. Dit voorschrift is afkomstig van Heeren XVII nen . 1 November. Last op den President van den Raad van justitie Ie Batavia jaarlijks een «sommier lierigt van •het voorgevallene" aan Heeren XVJl» cn in te dienen. Deze last kwam natuurlijk uil Nederland.
REGISTER VAN PERSONEN-, VOLKS- EN PLAATS-NAMEN. d'Ableing (J. C), 24. Aerden (A. van), 144. (M. van), 577, 578. Algiers, 500. Altona, 205. Anibachts-kwartier te Bat., 174, 286, 287, 319, 345, 493 — 499,526. Ambon, 23,55,135,184,260, 302, 578, 424, 593. Amsterdam, 37, 176,205,221, 582, 559, 545, 557. (eil.), 80. Anggadißedja(toemenggoeng), 261. Angke (fort), 257, 458, 504. (riv.), 16, 458. Anker/werf te Bat., 55, 250. Antjol (fort), 437, 458. ■ (riv.), 16. » (weg van), 457. Aria (Pangeran), 21. Arinenbnis te Bat., 195, 423, 500. Augsburg, 377. Baden, 162. Baduasiah, 69. Bali, 46, 62, 140, 149. Balinezen, 20, 526. Banda, 15, 53, 135,146, 148, 151. 181, 187, 238, 260, .358, 593. Bandjermasin, 34, 138. Bandoeng, 245,261. Banka, 530. Bantam, 15, 29, 51, 74,135, 140, 197, 234, 288, 311, 340, 429, 461, 530. Batavia, passim. Bekasi, 466. Bengalen, 70, 191, 264, 272, 302, 517, 411, 435, 465, 475, 509, 543, 544, 593. Bergstua (M r . A.), 438. Bimilinatnani, 595. Binnen-kerk (Port.) te Bat., 354, 556, 409. Bodjong-lopang, 548.
ZAAK-REGISTER, Aam, 279, 581. Aamborstigheid, 441. Aanbedeelen, 150. Aanbestedingen, 222. Aanbevelen, 537. Aanbevelings-brieven, 199. Aanbouw van huizen, 289. Aanbreng van Chinezen. 97, 98. Aanbrenger, 104, 107, 133, 165, 167, 246, 253, 256, 402, 465, 467, 471, 491, 544, 554, 555, 567, 584, 590, 501, Aanbrengers van groenten, enz., 400. » ■ slaven, 33. Aandeel (egaal), 532. nemen, 166. • in een vonnis, 249. Aandoen (Batavia), 316, 337. , Aangelegenheden der Comp., 192. Aangeven (slaven), 513. (bagage), 53. ■ (zich) 579. Aangieren te Bat., 318. 319. Aangroei, 14. Aanhalen (goederen), 265. Aanhaling, 116, 259, 412. v. praauwen, 340. Aanbel', 361. Aanhitsing, 145. Aanhooren van een last, 214. Aanhouden, 229. in Indie, 229. ■ (volk), 65. Aanklacht, 481. Aankomen, 435, Aankomst ie Bat., 290, 291, 323. Aanleggen. 463. Aanloop, 57. Aanloonen (ergens), 9, 557. Aanmaken (datjin's), 28:'.. Aanmatigen (gezag), 389. Aanmatiging, 79, 142. Aanmelden (zich), 577. Aanmoedigen, 283, 389. Aannemen (zich laten), 208. Aanpart, 564. Aanplakken, 404, 432. Aanplanten, 184. 220, 259. Aanplanting, 196. Aanrekening, 503. Aanroepen door schildwachten, 181. Aanroeping, 194. Aansprakelijk, 532. Aanspreken, 532, 563, 566. Aansprekers, 11, 91,129,364-367 Aanstekers v. vuurwerk, 218. Aanstellen, 173, 174, 286,322,401. 537. Aanstelling, 153, 155, 157, 429. 542, 546, 565, 585. Aanstoot geven, 545. Aantasten, 567. Aanleekening houden, 257,267. 297. Aanvaarden (benoeming), 141. (boedel), 451, 506,526. (erfenis). 100. Aanvallen, 511. Aanverwanten, 58. Aanvoer, 490, 519. (clandestine), 543. v. Chinezen, 198. van slaven, 140. Aanvoerder, 492. 512. Aanwas, 475, 585. Aanzien. 310, (uiterlijk), 30. Aanzitten, 439. Aard (oproerige), 189. Aarde (ter) bestellen, 366. » • smijten. 440. Aardvruchten, 459. Abandonneren (slaven). 64.
N KDKRLANDSCH-INDISCH " PLAKAATBOEK, 1602—1811, door Mr. J. A. VAN DER CHIJS. VIERDE DEEL. 1709—1743. Uitgegeven door het Batauiaasch" Genootschap van Kunsten en Wetenschappen met medewerking van de Nederlandsch-lndische Regering. BATA V I A LANDSOIUJKKFRIJ. 's II A GE M. NIJHOFF. 1887.