1765. P. A. VAN DER PARRA 10 mogt, ter hand te stellen, met een behoorlyk getekende notitie; op pene van de door verzuimenis veroorzaakte nade len te zullen moeten vergoeden"; t art. 21, de woorden: »die den vyand en daar »heneden", zijn vervangen door: »Ook is alle particuliere aanbreng van Suratsche zyde kleden en van Westerschc lywaten ter Indische hoofd-plaatze, onder wat benaming of pretext hel ook zoude mogen wezen, absolul en zonder eenige uitzondering van zoorten, verboden, op pene van confiscatie en verbeurte van het viervoudig bedragen, buiten deportement nog en verzending van zulke dienaren van de Compagnie naar Nederland, welke deze ordres mogten overtreden; dog lywaten, die hier, 't zy van de Compagnie of van particulieren gekogt, behoorlyk gesjapt, vertold en op de passen bekend gesteld zyn, mogen van Batavia naar alle de buiten-comptoiren ver voerd worden"; art. 23, waaraan is toegevoegd: «inzonderheid de naar Suratte en Kareek in de maand van September en Octoher vertrekkende schepen, welkers overheden by besluit van den 28 en Augustus 1761 wel uitdrukkelyk geinterdiceerd is om eenige plaats buiten Cochim aan te doen of, onder het een of ander voorwendzel, hier of daar het anker Ie laten vallen buiten de uitterste noodzakelykheid; op pene, dat de gene, die, buiten Cochim, een andere haven of plaats, zon der absolute zee-nood, heeft aangedaan, met afgeschreven gagie naar Nederland zal verzonden worden. Ook is, met renovatie van de placaten tegen het verkopen of veralieneren van oorlogs ammunitie, op den lQ en December 1764 be sloten , den overheden van de naar Timor vertrekkende of van daar retournerende schepen en vaartuigen wel scher pelyk te verbieden om, buiten hewesen zee-nood, eenige plaats onderweg aan te doen, 't en zy op uitdrukkelyke ordre, van de hooge regering of door de Timorsche bedienden aan hun verleend"; art. 24 tot 26 luiden, als volgt: art. 24. Zy mogen ook, naar den inhoud der resolutie
1766. P. A. VAN DER PARRA 100 en dus door haar Eerwaardens besloten zynde om dien. aangaande het welgevallen dezer regering te verzoeken, zoo in 't voorsz. geval, als in 't vervolg, gelyk by desen geschiede, is geconsidereerd, dat, devvyl in 't g'exteerde nog hy den notaris, nog hy den lestateur, nog ook niet hy den Lulerscben kerkenraad gezondigd is tegen een uytdrukkelyke uytsluytende wet en de laaste ook reeds heeft beginnen t'ageeren, 't welk alles derhalven niet welvoegelyk kan verbroken worden, goed gevonden en verstaan de uytersle wille van den voormelden testateur in 't presente geval ten vollen te laten effect sorteeren. Dog andersins huylen tegenspraak voorkomende de bondige redenen, die Weesnieesteren dezer stede opperen, waarom het zelve, zoo volgens de statutaire wetten, als overeenkomstig met de goede ordre, alleen en dus in 't afgetrokkene, met uylsluyting van andere collegien, 'gestigt en geschikt is lot voogdye of administratie van sullisante boedels van Christenen; mitsgaders ook in aanmerking komende, dat, de toelating van den Luilcrschen kerkenraad lot het beredderen van boedels eens gesteld zynde, 'er ongetwyffeld, wanneer 'er onmondige kinderen waren, de voogdyschap over dezelve 'er by besproken en dus een deur zoude geopend worden om kinderen, waar van een der ouders gereformeerd geweest was, in de Augs burgse confessie te zien opleyden, contrarie het daar legen nog genomen besluyt ter sessie van den 20" January 1761: zoo is al verder goedgevonden en verslaan by extracl deses circulair te gelasten, dal niet alleen de notarissen deser stede, maar ook de secretarissen, eerste klerken en alle andere, tot het maken van testamenten, codicillen en andere actens van uytersle wille op de respective buyten comploiren of <>ok op Comp" schepen g'authoriseert, aan Christenen, die voornemens moglen wezen om, mei seclusie van de Weeskamer, 't zy hier of ter plaatse, waar zo een teslateur of testatrice zigh bevind of wcrwaards naar een der Indische comptoiren op wegh, dan wel waar goederen en onmondige kinderen in deze ge westen van dezelve zyn mogte, eenig ander collegie, 't zy polilicq, ecclesiaslicq, justitieel of van wal natuur ook, ann te
ZAAK-REGISTER. 1000 106. 175, 178.205,208,209,268, 400. 402, 517, 526, 530,636. 671, 706, 712, 753. 866. 903.924,925, 933 935 Eed-formulier, 103, 934. • van trouwe behandeling, 658. ■ ■ secretesse, 564, 594, 637. Eendvogel, 179. Eerbewijs (militair), 910. Eer, 453. Eere-schot. 432. Eetwaar, 93, 443, 518. ■ -zaal, 39. Eeuw, 158, 159. Egaliteit, 863. Eigenbaat, 767. Eigendom, 620, 622. Eigendoms-bewijs, 752. Eiland, 52. Eisch, 126. 181, 211.218,282,283, 375, 396, 443. 444. 474. 475, 524. 531. 549. 550. 554. 555, 562, 581, 607. 006. 671. 672, 674, 713. 716. 743, 773, 947. Eischcn (werkwoord), 137. Eisschcr, 152, 533. El, 18. Ellendeling, 286. Els, 475. Emancipatie. 6. 130, 900. -brief, 83, 84. Emanciperen, 83, 620, 647, 648, 734, 794, 922. Emballure, 35. Emmer, 741. Emollientia, 786. Emolumenten, 12, 57, 145, 187— 189, 191, 192, 194, 195. 198. 199, 302, 330, 544, 598, 655- 658, 675-677, 703, 704, 866. Emploij (buiten), 136, 692. Emulatie, 885. Endossement, 591, 778. Endosseren (assignatiën op Neder land), 591. Enormiteit, 436. Enquête, 771. ■ -civil, 903, 904. Enrolleer-boek, 469. Enrolleren. 516, 604. Equipage, 31. 166. 378, 394, 596, 699, 847. -boekhouder, 935. -goederen. 81, 82, 94. 96, 97, 394- 397, 400,422,523,525, 526. 554, 555. 574,653,672.686. 701, 703. 747. 748. Equipage-meester, 22, 80, 81. 246. 289, 315, 316, 394, 406. 910. -opziener, 305, 964. • -rekening. 399. Equivalent. 345. 520. Erf. 322, 536, 537. 566.568,707 709. 874-876. 901. 966. Erfbcveling over de hand, 171. Erfdeel, 588, 925. Erfenis, 50, 544, 576, 577, 622. 623, 629, 753. Erfgenaam, 92, 99, 146, 171, 262, 592, 593, 620, 635, 643, 679, 768, 789. 809—811. 830. (inlandsen). 158. 588. (onbekend), 158, 159. Erfportic. 926. • -prins, 799. . -prinses, 104, 717. 718. . -stadhouder, 148. 178, 519, 718. 798. • -stelling. 856. Ergernis, 55. Erreur. 49. 642, 661. Erven (werkwoord), 811. Erwten, 744, 747. Escorte. 234, 242. 509. Eskader, 373-376, 378, 426-428, 432—435. Essay, 75, 757. • -briefje, 75. ■ -verlies, 14. Essayeren (goud). 75. Essayeur. 74—76, 295, 300, 333, 764, 838. Etablissement (Engelsen). 851. Eten. 230. 254, 477, 482. 484. 497, 547. Etens-tijd, 157, 254. 411. Etmaal. 93, 119, 163, 767, 868. Etter, 786. Exactitude, 814. Examen, 306, 854. Examineren, 48. 49, 55, 95, 191. 391. 404. 552, 594, 598, 625. 695. 779, 801. Examinatie, 648, 719. Exceptie, 211, 648, 773. Excessen. 191. 222. 286. 525, 680. 773, 774, 899, 912. Exclusie, 133.
ZAAK-REGISTER. 1001 Excuus, 648. (wettig), 88. Executabel. 535. Executant. 806-808. Executeren, 7. 344, 805. 862. Executeur, 5, 109, 121, 262, 286. 392. 393. 635. 643, 668, 822-824. 830,905,506. 923-925. -testamentair, 84, 98. 101. 106. 734. 773, 900. 948. Executie, 143, 490, 491, 497, 541. 709. (parate). 7. 325, 327,349, 639, 806, 875, 876. Exempel, 625. Exerceren, 423, 480, 487,489,495, 885. Exercitie, 481. 514, 582. -plaats, 883, 885. -post. 486. Expeditie, 145. 378, 470, 633, 824. . -geld. 286. Experiëntie. 136. Expiratie. 656. Explicatie. 453. Exploit, 58. 145. 181, 806, 807. Extema, 576. Extorsie, 572. 628. Extra-paard, 340. . -ronde, 233. 242, 503. Extract uit besluiten Hooge Regering, 346. > -factuurhoudcr, 840. Evangelie, 542. -dienaar, 543. Faam. 924. Fabriek, 25. 93, 189.190.312,365, 549. 657, 685, 708, 709, 751. 836. Factuur, 56, 86.259,271.329,688, 712, 721. 765, 942. van aanrekening. 48. -houder, 295, 296, 315. Faëton, 325, 899. Falsitcit, 594. Familie, 11. 384, 673. Fatsoen, 436. Favoriseren, 650, 681. Festiviteit. 799. Fictie, 620. Fidci-commis, 171. • -commissair, 88, 742. Fiëren (geld aan Chinezen). 132. Figuur (zonder) van proces, 118. Finesse, 809. Fiscaal, 18, 43. 155, 198, 199. 229, 245. 296, 300. 303, 313— 317, 373, 405, 442. 496. 516. 657. 832, 833. 870, 910. 959. (adjunct). 299. (independent). 315. Floers, 922. Foeli, 743. Fonds, 47. 545, 647, 875. 891. Formaat (klein). 928. 929. (groot), 916. Formulier, 519, 784—787, 799. 934. -boek, 660. 663. Fort. 429. 430. 654. Fortificatie, 262. -werken. 19. 190, 527, 528. Fortuin (zijn) zoeken, 946. Fourberie, 20. Fourneer-rol, 223. Fraudatie, 337. Fraude. 152, 354, 358. 637. Frauderen. 35, 87, 184. 256. 336. 439, 676. Fraudering. 557. Frequenteren (de reede van Batavia), Front, 280. • maken. 230, 237, 246, 825. Fructuaris. 171. Fruit. 630. Fuselier, 910. -kompagnic, 454. 455. Fust 18, 35. 184, 437, 686, 733. Fustage, 406. Gading hebben. 894. Gage, 57. 70, 119. 122. 135. 169. 180, 187, 189,191.192.194. 195, 198, 199.330.339.469, 543,641.642,649.655-658. 675-677. 680. 710, 740. 789. 801,851.866,873,943, 945, 955. (afgeschreven), 10. Gagement. 473. Galkoorts, 786. Gang, 772. Gangbaar, 16. 18. 61, 73,759,763. Gantang, 1, 14, 18. Garand, 211, 755. Garbuleren. 43, 62. Garen, 173.
ZAAK-REGISTER. 1002 Garen (katoenen), 161. 198. 263. 266, 272-274. 449, 450. 558. 612. 683. 780, 959. Garnalen. 90. Garnizoen, 39. 42. 50.67.236.244, 309, 343. 344. 450.454.459. 471. 473, 480. 482.483.495,498.504 508, 510, 511. 515,665, 908,913, 948, 963. Garnizoens-boek, 86. -kamer, 226, 476, 493. -kas, 205, 343, 344. 460. 914. -kleederen-kamer, 464, 466. 468-471. -krijgs-kas. 635. -.mier, 365. 445. 511. -schrijver, 294. 299. 462. 464—467. 469, 471,472, 478, 839, 964. Gast, 33, 34, 38. . -huis, 338, 537, 578, 580, 660, 683. ■ -maal, 718. Gat (donker). 110. Gealimenteerde, 41, 794-796. Gearresteerde, 108. Gebaarden, 682. Gebak, 630. Gebed, 303. 665. ■ -zaal, 226, 481,493.498,509. Gebied (Comp"), 596. Geboden (huwelijks), 790. Geboorte-plaats, '42, 391, 462, 469, 508. Gebouw fComp»), 190, 527, 709. Gebrek, 970. Gebruik, 923. (particulier), 629. Gecommitteerde lot en over den in lander, 40, 57-59. 123, 124, 162,165, 166, 168, 169,182, 194, 197. 246,248, 260, 272, 281,317, 320, 358, 370,441, 442, 447, 448,521. 522, 555, 572,655, 677, 680, 697,739, 749. 750, 806,836, 896, 917. 934. (justitieel). 62. Gecondemneerde, 4. Gedaagde, 152, 218. 532, 604. Gedenkpenning, 333. Gedetineerde, 771. Gedoente, 806. Gedrag (goed), 473 Gedrang, 239. Geelgieter, 539. Geëmancipeerde, 130. Geesseling, 72. 115. 120. 170. Geestelijke. (Roomsch), 681. Geëxecuteerde, 806. Gegijzeld, 101. Gehalte, 73 77. 332. 334. 603. Geheimhouding, 758. Geheimschriiver, 760. 836. Gehoorzaamheid, 453. Gehoorzamen (een schipper uie1).382. Geit, 358. 880. 881. Geld, 140. 141. 351. 931. (gedeponeerd), 704. . (goud), 72. ■ (grof). 632. 634 . (Indisch l, 268, 269. 275.328. 330. 870. (koper), 16. fvalsch), 66. (zilver), 16. -boete, 436. Gelde (te) maken. 137. 923, 926. Geld-gebrek, 127. ■ -kamer (groote), 75, 334. (Comp* groote), 764 • -kas (Comp" groote), 641. • -kist. 536. > -loterij, 936. • -middelen. 791. • -spelie. 61. 73-75. 268, 661. . -teller, 640. Geleide-briefje, 251, 252, 337, 352. 419, 420. 558, 844. Gelei-vaatje. 511. Gelid. 261. 490-492. Geloof, 619. Gelijkstelling, 166. Gemaal, 182. Gemagtigde, 85, 90, 344, 521, 591. 668, 768. (codicillair), 106. Gemak-bali, 628, 798. Gemalin, 798, 913, 915. Gember-water, 484. Gemeenschap, 625, 629. 924. van goederen, 131. 132. Gemeente, 544. 922. (Gereformeerde), 109,326, 341, 473, 665, 799, 816.
ZAAK-REGISTER. 1003 Gemeente (inlandsche), 142 (Luthersche). 3.326.341. 665, 799. • (Portugesche), 645. Geneeskunde. 785. Geneeskundige. 547. Generaals-wacht, 226.227,446,492, 501. Generen (zich), 794. Genezen, 786. Genezing, 659, 665. Gentiven, 25. GequaKfteeerde, 125. Geraas, 187. Gereedschap, 319, 441. 475. Gereformeerd, 100. Geregligheid, 73. 76. 79. 90, 609, 677, 942, 962, 966. i's lleerenl 50. 87.88, 145, 146, 207, 353, 356, 357, 782, 856. Geriefliikheden, 258. 596. 810.943. Gerras, 548. 558, 559, 590, 674. Gerustheid, 581. Geschenk, 753. Geschil, 625. Geschat, 798. Gesp, 474, 884. Gespin, 173, 450. Gespuis, 802, 860. Gesteente (edel), 60, 287, 529,600. 662, 663, 666, 692, 757, 808, 877, 943. Getalm, 431. Getuige, 6, 101. 143,209.210.594, 607. 686. 753, 806, 903. 922. (onwillig), 865. Getuigenis, 866. der waarheid, 530. Getuigen-verhoor, 144, 530. Geus, 418. 950. Gevaar, 121. 387. 604. 701, 900. Gevangene, 3. 769, 770, 782. Gevangenis, 770. Gevangenschap, 56. Gevangen zetten (slapenden schild wacht), 110. Gevel, 280. Gevest. 473. 492. Gevolg, 651. Gewas, 45, 934. Gewecl', 548, 687, 706, 723. 730. Geweer. 49,50.102,111,112.162 165, 226, 227,229,230, 237,239, 243, 408, 423. 473.480.486. 539. 799. 825. Geweer (in liet) komen, 40. 911. Geweld, 935, 953. Geweldiger, 255. 366,371.685,965. Gewigt, I. 2. 14. 17. 60, 74. 77, 603. 844. 845. Gewin, 95. Gewoel, 187. Gewoonte, 749. Gezag, 425. . -hebber, 27. 81. 96. 129,155, 198, 285. 289, 290. 373, 379. 382. 383. 396. 397. 401, 402, 404, 407. 408. 422, 558, 657. 700, 814, 843 -845. 870. . -voerder. 388. 395. 396, 688. 757. 781. 855. Gezant, 125. 277, 424. 431, 436, 723, 815. (inlandscli), 196. Gezel, 965. Gezelschap, 11. 384. Gezien (voor) leekenen, 899. Gezond, 794. . -heid, 339, 482, 483, 485, 583, 627, 737, 854, 889, 933. 949, 953. Gissing, 595. Gisting, 786. Glas. 179, 584. Glazen-maker, 965. Godlastereij, 34. Godsdienst, 115, 142. (Christelijke). 7. 619, 646, 793. -oelï'iiiiiß. 187. 631, 682. 683, 765. 816, 904. -zaken, 841. Godshuis, 576. 610, 647, 736. 738, 739, 744, 745. Goed (gedragen), 777. (te) hebben, 34. ■ houden, 248. Goede-brenging (ten), 49, 56. Goederen (C.hinesche), 422. (Cornp"), 278, 337, 378, 595. (Europesche), 67. (executabcle), 142. (gemijnde), 349. (gepermitteerde), 251,352, 617. (gesloken), 52, 118. (gestolen), 640.
ZAAK-REGISTER. 1004 Goederen (in- en uitgaande), 36. (invendibele), 137. (losse), 42, 113,137.143, 548, 856. 924. 925, 972. (onbekwame). 400. (ongepermitteerde), 283. (onroerende), 171, 855. (particuliere), 208. 335— 337. 352, 415, 517, 518, 558. (roerende), 347, 349.639, 855. (vaste), 38. 42, 50, 51, 79. 87—89, 113, 137, 143, 145, 146. 207, 278, 347. 349, 351. 548, 618, 621, 623, 742, 755, 761, 782. 846, 856, 924, 925, 972. (verboden), 205, 206. Goelak, 15. Gom, 259. Goot. 584. 585. Gort, 744, 747. Gotang. 440. 448. 449. Goud, 72—76, 263,266.329,332- 334, 612, 637,639,840,970. ■ (ongemunt), 725. -gewigt. 15. -werk. 72, 443. Gouvernement, 8, 377, 686. (generaal) 227. 228, 232, 247, 481, 494. 498. 502. Gouverneur, 271, 303. 375-378. 424, 428, 429,688,712.719,748, 763, 870, 964. (titulair), 8. -Generaal. 104,115,117, 226, 227, 229,233,236.240,241. 245. 247,250—252, 324,381.384, 389, 391. 394,401,403,404,407, 408, 413,415,417,418.420, 431, 435, 438. 442.445,448,451,458, 480, 488, 492, 493. 495-502. 506-513,547.626, 629.641.670, 673, 685, 690, 706, 714.715. 719. 727, 789, 833.834.847. 885, 889. 899, 906, 909. 912-914. 916 Graan. 947. Gracht. 322.575.583.584. 772,876, 901. Graf, 153, 832. 912. 913, 921.926. • (Chineesch). 881. • -kelder, 831, 926. Gras-praauw. 570. 818. Urasseren, 665. Gratie, 770. Gratificatie. 56. 702. Gratis, 106. 609. Grazen, 619. 880. Grenadier, 44. 456, 457. 495, 908. 909. -kompagnie, 454. 455. Grendel, 231, 238, 239. 244. Grilïier. 933. Grolihejak, 156. Groenten, 16. 179. 476. 484. 735. 769, 847, 929. 933, 951. 954. -kramen. 16, 90. 91, 93. 182. 186. 969. Groeten door militairen, 492. Grofsmid, 965. Grond (in den) boren, 860. ■ ■ • schieten. 28. Groot-kassier. 194. 640. 656, 762, 800. 836. 864. . -majoor. 226. 459. 464-467. 469. 471. 473. 475. 476. 478. 480, 481. 487-489,491.494— 496, 498. 499—501, 503, 504. 506—511. ■ -moeder, 123. • -winkelier. 195, 463. Grootte. 492. 867. Gros. 249, 641, 824. Gruweldaad, 7. Guastos, 86. Guinces, 539, 548-550. 558. 559. 590, 674. 687. 711. 726. 729, 928. 929. Guiten-stok, 130. Gijzelaar. 782. Gijzeling, 101. 618. 782. 875, 876. Haak, 474. liaan. 473. Haar-hand, 461. Haaijen-vinnen. 91, 587. Hacquetten. 51. Hagjes-dag. 927, 929. llaircn. 480. Halvering van gage, 304—306, 310, 311. Ham, 179. Hamer. 475. Hand (regter). 120. Handel. 892. (Comp-). 283.
ZAAK-REGISTER. 1005 Handel drijven, 702. (gepermitteerde), C 74, 725. (Japanscbe), 942. (ongepermitteerde), 548. (particuliere), 206,291.597, 650, 652, 653, 776, 942. (smalle), 841, 902. (verboden). 119. 120, 152, 174. 259, 260, 285, 349.438,443. Handelaar, 265. (inlandsch), 27. (particulier), 590, 701, 743. (smalle). 610. 686, 717, 859. (vreemde! 857, 858,868. Hand geweer, 282, 371. 398. ■ -greep, 486, 492, 494. • -langer, 459, 801. 883. 884. ■ -oplegging. 634. ■ -paard, 912. . -reiking, 628. 737. . -schoen, 909, 910, 913. • -schroef, 475. . -leekening, 42, 226, 476, 633. 824 . -tering, 772. . -vulling, 806. . -werk, 462, 795. • -werksman, 35. Hanen-vechterij. 182, 969. Hangslot, 640.' Haperen door een aanspreker, 830. Harmonie, 451. Harpuis, 403, 475. Hasarderen (zijn leven), 900. Haven, 10, 134, 376, 380, 382,690. (gepermitteerde), 653. (verboden), 71. (vreemde). 70, 95, 96. • (vrij-), 30. -knecht, 312. Hebzucht, 153. Heemraden, 39,177,188, 321—324. 335, 340, 342, 536, 537, 545, 556, 566, 567, 569, 571. 572.579.587. 619, 651, 789. 791, 793, 815— 817, 819, 821, 834, 837. 849. 855. 867, 873 -876, 879. 898. 901, 920, 965. 966, 972. Heer, 914, 915. . (de), 356, 794. . (jonge), 915. Heeren XVH-", 3, 4, 44, 54, 57, 135, 137, 141,166,207.215,219, 220. 271, 283, 328.351,386, 393, 394, 442, 449,539,540,542.544, 552, 550, 602,621,661,670,071. 700. 702, 704, 715, 719, 749, 756, 822. 854. 871. 892. 945. Heeler, 264. 613. Heffen, 901, 956. Heiden, 7, 92, 147, 542, 769. Heilmiddel, 7. Hek, 341, 447, 601, 651. 883. Hellebaard. 485. 486, 490 492 Heimet, 909, 910, 913. Helpen (zicb), 737. Hemd. 86, 338, 339, 461, 468- 470, 538, 776. • -knoopje, 461. Herberg, 35,182,186, 501. 728, 969. Herbergen, 93. Herbergier, 37, 154, 724, 728. Herberging (ongepermitteerde), 32 Herdrukken (zeker plakaat). 85. Hermaken (buskruit), 671. Herstel, 744. Herstelling, 389, 934, 951. Hert, 179 Heulsap, 205, 672. Hitte, 402, 658, 765. Hoed, 460, 461, 469, 470, 480, 492, 514. Hoenders, 179, 803-805,933,951. Hoender-soep, 484. Hoezee, 433. Hof van justitie, 210, 217, 530. Hofmeester, 457. Hof-practijk, 210. Hok, 737. Hol van een schip, 527. Honger, 770. Honneur, 377, 492, 496, 497, 511, 512, 852. (militair), 230, 237, 677, 824, 825. Hoofd (inlandsch). 123, 124, 164, 179, 281, 370. ■ -administrateur, 20,198,292, 313-316, 657, 761, 870. • -briefje, 553, 559. -gebieder, 758. ■ -geld, 16, 90, 182, 186, 553, 558, 968. • -ingeland, 839. » -man, 369. . -officier, 40,42,140,229,237, 424, 425, 427-429, 433. 451— 454, 465,498, 909, 910.
ZAAK-REGISTER, 1006 Hoofd-ofïicier ter zee, 372-377, 417. • -participant, 224, 225. 679, 761, 837. . ronde. 228, 232. 233, 241, 242, 499, 501, 503. • -tolk, 301. . -wacht, 225-234, 236. 237, 239-242. 245—247. 453— 457. 470, 471, 476, 483. 487-489, 492. 493, 49& 503, 505, 508, 509, 882. . der chirurgie, 68, 350, 784, 836, 889, 951. • • militie, 42,140.141.196. 226. 229, 230, 233, 236. 239, 241, 244, 245, 248, 308,313—317,451-453, 458-466,471.474.477— 484,487-489,493-496. 498, 499, 503—509,511, 512. 870, 908, 911, 957. ■ praauwvoerders, 37. 39, 175. 846. ■ van tienen, 553. 559. • Comp» zeemagt, 12, 22, 25. 68. 79-81. 175. 178. 191. 248. 260. 285. 288. 289. 290. 337. 352, 372. 375—377, 381. 383. 389. 391, 394, 396, 397, 401 403, 408, 412. 415, 423. 426. 429, 431. 433. 434, 529, 530. 558. 598. 602. 661, 759, 766. Hoogbootsman, 306. Hoon. 757, 759. Booplooper, 87. 308. Hoorn-vee. 357. Horloge, 183. Hors de cours, 214. Hospitaal, 67. 86, 157. 192, 294, 338,339,389.459,461— 463, 482, 483, 511,658. 659, 664, 665. 720,721, 873, 950. (Comp-), 286, 350, 537. -hoek, 86. -boekhouder. 86,194.720. -kantoor, 839, 840. -schip, 955. Hospitalier, 39. Hout. 62, 202. » -boscb, 802 » -kap, 457. . -vlot. 962. . -werk, 94, 96, 97, 191, 290, 407. 443. 444, 516. 549. 848, 962. Hoiiw-hont, 475. Huis (te) varen, 651. • "ïirrost 4^)3 ■ - R ezin.'93, 182, 282,368,794. . -houding, 93, 190, 555, 672, 958. ■ -huur. 59. 60. 145, 159. 160, 523, 588, 651, 694, 755, 867, 869. • -inboorling, 620, 753. ■ -ling, 474. ■ -raad, 443, 637. ■ -slotenmaker, 539. -timmerman, 582. 965. ■ -vesten, 31. 93, 847. -vesting, 69. Hulp. 97. 596. Huur, 92. 792, 793, 901. 907, 956. ■ -der, 45, 92. 93, 441. 607. . -ling, 53, 126, 189. 586, 752. • ■ (Chineescli). 416. • -loon, 25. 53. ■ -penningen, 631. ■ -praauw, 37. 847. . -wagen, 35, 326, 898. • -lijd, 34. Huwelijk, 130, 131, 142.166-169, 207, 446. 447, 519. 626. 645, 646. 790. 809. (Chineesch), 318, 319. Hypotheek, 345—347, 349. 351. 604. 636. 647. (legaal), 755. Identiteit, 588. Illumineren. 718, 798. 799. Illusie, 57. Immobilia, 347. lmpetrant, 8, 344, 618, 782. Impetreren (commissie), 903. Imposilie, 792. Impost, 78. 793. 815.817.898,958. 962. Impotent 125. 158, 286, 350. 537. 538, 546, 579.627. 628.647.649. 659. 661. 664, 665, 683, 741. Impuniteit, 341. Inattcntie, 49, 222. Inbinden (notariële arten), 594. Inboeking. 778. Inbraak, 600. Inbreken, 516. Inbrengen (geld), 287.
2AAK-RÊGISTÊR. 1007 Inbrenger, 636, 637. 639. Incasseren, 465, 877. Ineoinmoclering, 806. lucunvouiëut. 39. 678, 712, 743. Incorporeren..26l, 469. Indemniteit, 211. Indienen (pretensien), (67. Indigo, 198, 272—274. 529, 555, 683. -maker. 200. 313. -sorteerder, 313. Indiscretie. 758. Indispositie, 506. 520. 633, 658, 676. 880. Infaam, 689. verklaren, 714. Inlamie, 436. Infanterie, 344. 784, 835. 836, 838. 839. 885, 908, 911. (burger), 40. Infectie. 672. Influentie, 676. Informatie (mondelinge), 65. (precedenle), 117.118. Informator, 192. Ingeland, 358. 530. 537. 874-876. Ingenieur, 19, 262, 309, 527, 528, 721. Ingewand. 786. Inhabil, 71, 382, 40!) verklaren, 96. 518. Inliiiliiliteit, 385. Inhaling, 470. Inhouding, 278. Injuriéren, 34, 630. Inkomsten (buitengewone), 531. (Coinp»), 967. (generale en gemeene), 677. 725. 778. Inkoop, 700, 701. Inkoopen, 94, 683. Inkoop-prijs. 329. 330, 344, 468,470, 620, 650, 688,689,706.712. 765, 777. 783,797,812.878, 963. . -waarde. 782. 959, 961'». Inkwartieren (militairen), 455. Inladen (suiker), 11. Inlander, 12, 17, 31, 33,37.53.59, 67, 87, 124. 133, 135. 136. 144, 167. 182. 183, 197. 218, 246. 252. 261. 273. 290. 323, 341, 364, :*B3. 421, 422. 424. 429, 446. 450, 456-458, 515, 522, 567, 571, 576, 579, 580, 601, 621. 622, 664. 675. 714. 732. 749. 750. 769. 770. 820. 829, 847. 854. 889. 920. 922, 905. Inleg, 938. Inleveren (kaarten), 262. Inmanen (pretensien op Chinezen). 772. Innen, 112. 815. Inpalmen, 83, 325. Inpalming. 167. Inschiade, 511. Inschikkelijkheid, 16. 781. Insinuatie, 214, 535, 806, 807, 862. 903. Insinueren. 181. 217, 223. 552. Insolenlie. 258. 682. Insolvent, 107. 130. 592. 691. Insolventie. 348. 639, 669, 755. 823, 967. Inspecteur, 511. 629. Inspectie. 574, 739. (oculaire), 211. Inslaan voor iemand, 627. Instantie (l c ). 58. Institueren (actie legen de (lomp'), 692. Instorten, 933, 966. Instructie adjudanten, 479. begrafenissen, 825. liinnen-regent Chineesch hospitaal. 734. voor den op brandwacht liegenden officier, 250. 437. chirurgijns, 482. commandant Heester Cor nelis, 355. • commandant Tangeran, 521, 573. fiscaal, 220. t'iouveriieui(ieneraal.22o. groot-majoor, 506. hoofdofficier ter zee. 158. 375. 673. 852. hoofd zeemagt, 375, 376. . muntmeester, 74. Raad van justitie. 220. retour-schepen, 600. wachthoudende officieren, 225. 228. zeevarenden . 372, 437, 574. 709, 767. Instrument, 392, 475, 594. Inteller, 632. Intendii, 102, 103.
ZAAK-REGISTER. 1008 Intentie, 451. Interim (pro), 761. Interna, 570. Interpretatie, 942. Interrogatie, 531. Interrogalorie, 801. 802, 800, 903. Interventie, 211. Intestato (ab), 588, 811, 923, 924. lntiuiatie. 210. Intimeren, 181, 213. Intimideren (leprozen), 024. rntransportabel, 744. Intrek (eerste), 30, 31. Intrekker, 62. Intrest, 204, 345, 346, 348, 544, 604, 635, 638, 643. 705, 948. (op) zetten, 385. Introducleur der vreemdelingen,246. Introductie, 642. Invasie, 935. Inventaris, 22, 65, 82, 211, 392, 394, 397, 399, 523, 526, 595, 596, 008, 086, 690. 810, 811, 924-920. Inventarisatie, 22. Inventariseren, 9, 114, 137, 392, 695 923. Invoer', 6, i& 19, 36. 81, 177,178. 183-185, 263, 200, 327, 337. 343. 419, 449. 450. 559. 503, 588, 000, 612, 617, 644, 666, 670, 677. 687, 693, 700, 701, 705, 700. 711. 712, 714, 715, 723, 726, 733, 743, 762, 764, 765. 779. 780. 892. 897. 959, 961. Invoerder, 36. Invoeren. 160, 670. Invordering, 84. Inwisselen. 13, 19, 333, 603. Inwisseling. 560 —562. Inwonen, 47. Inzage geven, 771 .laar, 356. . -lal, 152. 250. » -wedde, 570. Jacht, 433. Jagl, 164. Jalappen, 952. Japon, 797. Joelen, 417. Jol, 27, 253, 420, 437, 438. Jongeling, 192, 724. Jongen, 87, 308, 390, 795, 952. Jonk, 16, 28, 29, 90, 265, 422. 519-521,559, 588,589,614. 693, 694, 728,864,865, 897. -lieden, 694. Journaal, 381, 388, 389, 403, 423. 511, 718, 719. Judiealuur, 585, 709. Judicio (in), 106. (in pleno), 349. Judicium preferentiae el concur rentiae, 349, 691. Juffrouw (jonge). 915. Jurisdictie, 13, 20, 35, 51. 52, 57, 59, 72, 116. 186, 204. 210, 281, 345, 440. (Comp»), 110, 111,161, 162, 380, 035, 714, 715, 726. van Batavia, 170. 772. Juweel, 637, 639. Justitie, 3. 113, 341, 385, 380. 749. 814. Kaai-muur. 707, 789. Kaars, 195, 618, 765, 928, 933. Kaareen-geld, 846. Kaan, 172, 262, 359, 388. (Cliiueesche speel-). 93. ■ -spel, 94. Kaarlen-boek, 404. • -maker, 192. 364. 598. 965. Kaas, 179. Kabessa, 259, 321. Kabinet, 183. Kade, 583. Kadjang, 161,476.477.484,744.740, 926, 927, 931. 932. 950. -mat 92, 280. Kaffer, 306, 371. Kajuit, 406. Kajuits-gast, 926, 930, 933. Kalfaten, 529. Kalfaler, 25, 196. Kalfating, 401. Kaliber, 373, 720. Kalk. 191, 756. Kamer (donkere), 625. (praesidiale), 854. Ooslindisclie Comp*, 469, 593, 662, 663. Amsterdam, 389. Zeeland, 400. -boekje, 173. -gelden, 47, 132, 133.
EB. 1009 PLAKAAT-KOEk IIEEI VIII. G 4 Kam-houl, 101. Kamizool. 400. 461, 514. Kaniphcr. 203. 407. 573. 577. 578. 012. 644. 077. 057. 011. 042. Kauip0ng,59.164.167.168 102.201. 353. 357. 301. 302. 370. 522. 551. 553.550 601, 73.0. 750. 010. 021. 031. -hoofd, 341,364,749.750. -volk, 58. 353. 005. Kan. I. 18. Kanaal. 3,00. Kanasscr. 11. 205. 200. 405. 002. 007. 000. 1,01. Kandan 350. -mandoer. 358. K; el, 203. 266. 400. 011. 743. • -b i. 122. 3,03. Kano. 570. 001. Kanon. 3,07. 405. 424. 420 720. 001. 007. -nier, 450. 450. 801,881- 004. 001. -schot. 215. 013. Kantoor (Comp*), 400. (lijnwaad-gevend). 110.415. (lijnwaad-slijtend). 137.279. (spa eri j-geven dj, 415. (subaltern). 503. 000. 000. -generaal, 201. v/d. generale directie, 228. visite, 294, 3,00. Kapitaal, 41. 73.277.350.544,545. 005. 000. 000, 010. 035. 637, 012. 043. 000. 700. 705. 700. 849, 000. 891. 025. 030. 010. 011. 010. (uilgezel). 201. Kapitein, 44. 220. 220 23,0, 230. 210. ,",13. 314. 310. 317. 425. 451 453.. 455. 450. 100 103,. 465, 407.472. 177. 101. 402. 400. 502. 035 837,881-885,908- 014. 017. 031. 057. 964. v 3. artUlerie, 444. 445. der Balinezen. 103. 3,20. 000. (Boegineesch), 132. -Chinees, 53. 02. 120.102. 107. 202. 310.320.327.303.034. 300. 520 553.570.001.005.737. 73.0. 703, 012.001.000.005.000. 00-1. 035. 007. Kapitein (inlandsen), 112.107. 168 7:'.!). (Mahomedaansch), 59,816. (schutter-), 111. ter zee, 246, 288 290, 704, 911. » -ingenieur, 836. -kommandant. 632. -luitenant, 44. 22!!. 288 200. :si:;. 472. 47;;. 582, 836 867, 881. 004. 005. 964. Kapoen. 179. Kapok, 050. • -rok, 470. Kappen (balken), 010 Kap-stok. 470. Kar, 522. 507. 070. 072 Karaat-gewigt, 15. Karbouw, 007. 072. Karabijn, 100 Karakter, 57. 555. 550 884 01 1 025. Kardamon, 050. Kardoes, 882. Karet, 573. Kartelen (ropijen), 73, 75. Karre (halve). 470. Karwaat, 254. 404. «04. 927—931. 933. Kas (Comp'), 22. 47. 5:?, 113. 120. 152. 150. 150. 1715. 100. 103. 210. 200, 270. 402. 520. 540. 505. 501. 000. 762. 000. 804. 010. 863, 000. 001. • (gn ■). 040. 641. ■ van aansprekers, 020. ■ ■ Boedclmeesteren, 003.004. . • Ueemraden, 322. 323.325. 327. 341. 507. 571. 570 500. 001. ■ ■ Vendumeesleren, 540. • -houder, 548. . -rekening, 105. 626. Kaserne, 231. 230. 210. 451, 101. • 103. 101. 105. 107. 505. 500. 510. 515. 005. Kassa-boek, 031. 011. . -rekening, 3.20. 331. Kasserol, 517. Kassier, 00. 104. 108. 294—298, 300. 303. 314-317. 546, 501. 646, 057. 037. 03.0. • v/d aniphioen sociëteit, 225. ■ Bank-courant, 032— 634. 03,0 012.
1766. P. A. VAN DER PARRA. 101 stellen tot executeurs en redéeraars des boedels of maar tot bezorgers van hegraafnissen, item lot voogden over onmondige kinderen, zodanigeu testateur of lestalrice waarscliouwen moeten, dat zulx aanloopt tegen de intentie en begeerte dezer regeering, die by desen, ter voorkooming van misverstand en uytvlugten, expresselyk bepaald word, invoegen, dat een ieder, als van muls. wel volkomen vryhyd behoud om particuliere personen (die naar 's lands wetten 'er toe g'admiüeerd zyn) tot executeuren van nalatenschappen en voogden over minder jaarige aan te stellen, maar dat daar toe geene collegien, 't zy ter plaatse, waar zodanige actes mogen worden gepasseerd, of elders, behalven de Weeskamer, mogen worden benoemd ; dat wydcrs door de respective beamlschryvers, wanneer be slote dispositien voor deselve gepasseerd worden, ook aan de comparanten de noodige navraag dezen aangaande moet ge schieden. En eyndelyk, zoo ook al, bet zy by nuncupative testamenten, te weten: dispositien, die in presentie van zeven getuygen mondeling geschieden, of andere uyterste willen, door geen beamptschryver gecoucheert, eenig ander collegie als de Weeskamer mogle benoemd zyn om de nalatenschap van een Christen te beredden, de voogdy over onmondige aan te nemen of zelfs maar de begraafnis te bezorgen, zulks niet zal mogen uytvoeren, maar, onder de noodige communicatie, overlaten aan de administratie van de respec tive Weeskamers. 5 Maart. Bepaling, dal gegijzelden konden volstaan mei het occuperen per procureur. De Raad van justitie te Batavia vond goed »de respective practisyns door deesc ter hunner narigl op de rolle aan 'e kondigen, dal voortaan ytnand, tot het houden van termynen W materie van gyscling ter rolle geciteerl wordende, het sy °P de dengdelykbeid of ondeugdelykheyd, dan wel decretatie °ff continuatie der provisie van gyseling, navolgens de medio anno 1768 by deesen Rade' reets geusiteerde observantie en
ZAAK-REGISTER. 1010 Kassier v/i] dagclijksche kas, 25. ■ generalen ontvang, 7(52. iler kostpenningen. 057. » van Heemraden, 821. ■ Vendumeesters, 547. Kast, 918. Kasteel, 428—431. -mat, 15. Kasteels-drukkerü, 114. Kastelein, 32--;i(s. 38, 47. 68, 69, 116, 617. 618. 733, 846 848. Kaslies, 308. 311. Kali. 1, 2. 14 -16, 18. 62, Katjang, 61, 166, 254. • -soep. 156. Katoen 896, 928. 933. Kavallerie, 839. 840. 908. 911. (burger), 40. 320. Kegelen, 484. Keizer-daalder, 00. Kèpeng. 61. 559. 5(1 1 - 504. 588. 012. Kerfbfl, 361. Kerk,' 3. 147. 287, 308. 447. 795. 798. 832. . (Christelijke), 020. 793. 922. (Gereforn rde), 009. 631, 849, 857. 936. 939. 941. . 4üg, 490. Kerken-dienaar, 440. 513. Kerkeraad,3, 7. 115, 190. 447. 705. 799. 810. 922. 957. 958. (Gereformeerde), 534,544, 082. 084. (Luthersche), 99, 100. Kerkhof. 908. 913. ■ -meester, 040. 936, 940. ■ -order (Nederlandsche), 543. • -regt, 831. 832. Kerven, 90, 182. 521. 559. 728. 895. 890. 909. Ketel, 440. 448. 449. 547. 930. Ketting (buiten de) 111. . (in de). 25. 33. 93. 111. 170. 180. 515. 507. 571. 584. 707. 820. 920. •slag, 72,170,460.515,621. Keuring, 207. Keurmeester. 189. 353-358. 840. Keurslijf, 797. Kiateu-hout, 919. Kiel, 119. (linnen). 470. Kind. 109. 117. 121. 130, 131, 189, 409. 472. 577. 593, 020. 025. 020. 051. 079. 734, 748. 753. 794. 795. 809. 810. 819. 891. 910 919. 921! 920. Kind (onmondig). 100. 101. 922. Kist, 174. 088. • (gepermitteerde). 689,705.709. 713. 722. 801. (raatrozen-), 110. Kil. 1. Klacht 024. 893. Klad, 202. Klampen (aan boord), 131. Klapper-dop, 14. . -olij. 539. Kleeden (zich), 132. 133 Kleederen, 87. 131, 338, 770. 797 (zijdeo), 10. •zaal, 293, 296,301.316. Kleeding, 34:;. 735. 736. 777. 795. 797. 825. 873. 897. KI Ije, 735. 740. Kleinigheden (vaderlandschc Klein-winkelier, 296. Kleppen (de kink). 227. Klerk, 20:;. 585. 580. 939. van politie. 198. . (!•), 10. 100. 300, 301,303, 633, 040. 641. 050. 950. ■ (1-) van politie, 295. 298. 299. 057. • (gezworen). 180. 222. 223. 582. 5:;;;. 535. 552. 59;;. 594. 590. 050. 090. 097. 800. 808. 838, 839, 861. 802. 917. 93.3. van Boedelmees teren, 188. v d Raad van ju stitie, 187. 201. van Schepenen, 188. Weesmees teren, 188. (adjuuel gezworen), 005. 055. 802. 955. (1'- gezworen), 47. 55. 69. 200.' 292. 294,437,564,655. 007. 813, 830. 944. (adjunct l' gezworen). 774. Klem. 857. 918. Klewang, 511. Klimaat, 153. 488. 710. 988 Klimmen (in hei want), 425
ZAAK-REGISTER. 1011 Klim;'. 473. Klinket, 280. 240. 244. 440. Klip, 710. Klok. 111. 227. 232. 238.870.406. 506. 012. . -gelui, 8. 610. . -sla- 486. Kloven (tol planken). 848. Klij-spaile. 511. Knecht, 27. Knevolarij, 628. Knie-gesp, 461. Koe. '851. 356. 357. 567. 570. 610. 810. 880. Koek. 680. Koeli, 25. 478. 58,0. 540. 508. 740, 741. 752. 783. . (('.lm selie). 58. 125. . -boekhouder, 105. 657. . -loon. 35, 68. Koelie. 515. Koers. 881. 580. Koelsier. 121, 312. 458. 922. Koffïj. 185. 182. 263. 266. 343, ' 478. 505. 612. 607—700.812. 088 . -cultuur, 698—700. . -boom. 123. . -boon. 107. 343. 344. 063. -tuin. 124. -waler. 343. Kogel, 595. 883. 886. Koian, 1, 14. 15. 23. 61. Kok. 70. 156. 179. 235. 236. 243, 244. 254. 304, 306. 300. 458.477. 478. 740. Koken. 156, 285. 244. 478. 741. Koks-gereedschap, 080. . -luik. 398. ■ -maal. 304, 306. 390. Kolom. 072. Kolonel. 180. 140. 246. 247. 308, 000 011. 057. (schutter-), 111. Kolonist, 894. Kom. 051. ■ -baars, 051. ■ -buis, 398. 470. 510. • -pagnie, 42. 41. 236. 261. 326. 451. 452. 454. 455. 450—462.467. 47:; 475. 477, 478. 481 488. 425 108,. 500. 510. 514. 582. 680. 008,. 000. 011. Koning. 801. 802. 852. (inlandsen). 424. Konings-schip. 31, 32, 35, 747. 759, 835'. 847, 943. Konkelarij. (14. 628. Konkelen mei vr nde natiën, 174. Konstabel. 306, 380. 390, 394,395. Konstabels-kamer, 40G. -mant. 307. Koopbrief, 278. 568, 637. 876. Kooper, 724. 720. Koophandel, 961. Koopman. 655—657. 804. (rang), 188, 190, 102. 103.' 105. 108. 100. 202. 203. 313-317. 676.677. 761. 837. 006. 012. 013. 017. 061. • -schap (gepermitteerde), 31. '• • (particuliere), 409. -schappen. 8:». 270. 518. 524. 687. 680. 672. 733. 743.. 813. Koopschat, 752. ■ -vaarder, 417. (particuliere), 411, 533. ■ -vaardij-lieden, 176. » • -schip, 410. ■ -waar, 847. Koper. 76, 474. . (geel), 560-562. (Japansch), 126. • . -slager, 100. Kopij, 771. 056. Koren. 827. . -molen. 182. 000. 070. Korporaal. 160. 180. 281. 232.234. 28.-.. 287. 213. 214. 808. 300. ' 447. 448. 455—458. 460. 463. 466. 471. 472. 477 470. 486. 494. 500. 505, 500. 680. 714. 800. 801. 888. 008. 000. 053. 956, 964. Korporaals-kosteeld, 800. Kond. 72. 170.. 107. 751. Kort (te) doen. 285. 218. Korlen (voor montering), 141. Korting, 304. 468. 545. 546. 634. Kosl. 873. . (voorde)werl .33,115.165. Kosten van justitie, 748. Koster, 417.' 631. Kostgeld, 17. 60. 70. 187. 188,. 101, 102. 104. 105. 108. 100. 802- 304. 310. 811. 330, 460. 467. 476. 584. 508. 644. 655 658, 1
ZAAK-REGISTER. 1012 075 077. 720, 740. 700. 803, 07:!. 930 o:'.:;. 055. Koslpenningen, 101. 027. 001. Kans. 401.'400. 470.770.777.000. Kraag, 514. Kraam, 01 00. 200. 630, 001. Kraan. 157. 411. Krakeelen, 025. 736. Krankbczoeker, 272, 200. 303. 001. 000. 020. 630, 000. 001. 000. 700. 001. fmlandsclO. 196.534. Krankzinnige, 580, 705. 707. Krans. 400. Kveils. 153. Kreng. 504. 920 Kril, 820. Kring, 405. Kroeg, 150. ■ -houder, 07. 154. Kruiden, 000. 700. 707 Kruis, 387. . -band, 40. 00. 405. Kruissen, 0.00. 111. Kmis-steng, 372. 417. 410. Kruit, 28, 264. 400. 100.002.002. 000. 005. . -dief, 201. -dieverij. 010 -hoornmaker, 50.0. » -kamer, 400. keeren, 007. -leverancie, 000. • -maker, 190. 010. OU. . -magazijn,. 882 001. . -meien.' 400. 704. 002. 000. 005. 05;;. -rekening, 007. 400. -vaartuig, 883. Kriji. r s-clisei|>line. 905. ; -kas. 343,344,460,464—468, 471. 472. 511. 515. ■ -order, 514. ■ -raad, 110, 111, 373—375, 300. 091. 425. 420. • -tocht, 824. Kuil, 921. 951. Kunne, (526. Kunstgreep, 05. Kuiper, 102. 004. 305. 000. 090. 057. 904. Kussen, 705. 740. 05.1. Kwaad (ie) blijven. 000. . hebben, 339. ■ slaan. 105. 051. Kwalificatie. 20 Kwartier, 455. Kwartieren, 909, 910, 913. Kwartier-meester. "68,15 G.253, 306, 307, 352, 390, 843 845. 050. 952, 964. Kwast, 170. Kwellen (mej gijzeling 1 ), 618. Kwetsuur, 7. 659. Kwilantie. 0. 65, 98. 107. 100.025 ■100. 581. 631 634,805 057. 070. -rol, 85 1. Kijker, 2,"»() Laad-gat, 000. • -praauw, 36, 810. Laag (in de), 110. Laarzen (werkwoord), 515. 707 Laarzing, 025. Laboraul, 840. Laboratorium, 000. 884. 888 Lacereren (omslag-zepels), 250. Ladder. 362, 70:'». 882. Lade van een geweer, 50. Laden, 5;!. 80, 125. 250. 336. 337 380, 411,413,416.573.579, 011. 001. ■ (te vol). 200. 517. -maker, 539. Lading, 52. 120. 100.200.252.250. 204. 386, 101 -107. 500. 570.010.000. 717.722.720. 700. 702. 710. (gezwinde). -lOC. 401 breken, 127. Lafenis, 050. 745. Lak. 202. 071. 002. 000. Laken, 021. ■ -ras. 400. Laksa, 00. Lamfer, 005. Lampen-wachter, 457. Lamp-olij, 150. 254. 000. 715.740, 700, 920. 902. Land, 074. . (particulier), 163, 105. 507. . (aan) kennen. 0.70 070. 381. • ■ vertoeven, 155. 150. • -bouw, 197. 045. 012. • -drost, 200 200 202. 007. 071. 447. 440.010.005,000.005. 001. Landerijen, 00. 111. 150. 020. 500. 500. 600, 050. 070. 070, 900.
ZAAK-REGISTER. 1013 I. 261, 323. r,i>Jï. 874 > -huur, 755. . -uiaclil, 803. ■ - ter, 171'. 188,312,340,568, 020. 651, 656. oio. 037. 839. - lers-inslrii ui. 74. ■raad, 298 300. . nul. 413. Langstlevende, 51, 809. 924, 925. Lantaarn, 232. 400, 500. 002. Lasl (Java-), I- 18. Lasten (gepermitteerde). 11..'i1. 111-25!). 25!). 2(10. 272. 200. 320. 337. 352, 107. 408, 415,422,558.588,600, CO2. 700. 857, 858, 800. Lasl-gcld, 717. ■ -posl. 69, 03. 676, 796. Laxans, 700. Laxj r, 484. 953. Lavament, 050. Lazarij, 020. 020. Leden (onder de) hebben, 020. slaan, 001. • -gang, 795. Leen (ler) geven, 175. 1., n, 11. 32. 35, 385, 104, 847. Leer (Christelijke). 015. (Gereformeerde), 109, 704. Ï122. • -aar, 287, 816. • -meester, 142. 303, 304. (inlandsen), 196,534. Legaat, 023. Legatie, 050. 533, 696, 097. ooi. . 24, 30. 200. 430, 441. . (water-), 398. 399. Legislateur, 218. Lekhcid, 0-14. Lekkage, 9, 398. 051, 954. Lepel-spijs, 156, Lepra, 025. 020. Leprozen, 117. 027—630. Letter, 105, 250. 500. Letteren requisitoir, 200, 210. 344. Letterzeller, 311. Levens-gevaar, 900. . -middelen, 7113, 059. -wijze, 628. Leverancier, 64, 130. 204,555.607. 724. 720. Leverantie. 20. 44, 45. 197. 198. 27'' 275,439.442,522,582,683, 007. 008. 000. 072, 070, 907. Leveren (kollij), G 97. Levering, 606, Lezen, '437. 844. Libel. 102. Licentie, 115. 520. 002, 020. -briefje, 6, 105. Licenlmcester, 205. 314, 000, 055, • 830. 017. Lichaam (verhit), 154. Lichaams-beweging, 484. Licht, 254. (brandend), 111. Lid Uooge Regering, 23, 121. 101 368, 372: 375. 377. 416, 417. 423, 424, 420. 431, 432. 434 458, 470, 640, 651, 005. 70o' 819, 005. 000. 000.000.911— 918, 020. . van een politieken raad, 376. . (permanent), 313. . -maal, 473. Liefde, 475. . -gave, 630. Liefhebber, 91. 553. Ligdagen, 43. 809. 929. 930. Ligtcn (werkwoord), 404. (van een schip), 129. Ligter (Comp»), 860. Ligling van penningen, 171, 172 Limictscheiding, 103. Limine (A) iudicii, 214. Linie (de). '305. 306, 309. Linnen, 702, 711. 714, 722, 725, 720. 740. (Chineesch), 460, 461,514 Lint, 514. Liquidatie, 214. Liquideren, 633. Litis contesteren, 532. Littera, 596. Loge-boek, 80. .' -garnizoen-kantoor, 297. Logement, 116, 155, 254, 343. 300. 370. 482, 484,506, 510, 617. (militair). 227. Logeren, 34. 93. 377, 616, 617, 833. 847. (aan wal), 29, 31. Logis, 35. 37. Loket, 200. Lombard, 640. Lont, 881-883. Lood, 2, 802. » -gieter, 190. • -je, 234, 242.
ZAAK-REGISTER. 1014 Loods, 91, 92 Loon, 34. Loop (geweer-), 49, 50 Loopen (los), 619, 880. Loots, 95, 96, 306, 307, 313, 387. • -vaartuig, 807. Lorrendraaijer, 134. Los-boot, 175. 58!). • -branden, 70!!. ■ -briefle, 337, 558. • -geld, 717. Lossen, 5:). 125. 129,250,337,380, . 406,411,413,573,579,844. (pand), 638. Los-vaartuig, 9. 155 157.254,307, 335—338, 352, 397, 105. 411. 415. 557. 558. 727. 732, 752, 808, 84:;. 845. Loten, 488. 404. 507. Loterij, 936—941. Lucht (kwade). 403. (open), 751. -pomp, 4011 Luchten (werkwoord), 403,462,930. Luchtigheid, 482. 483. Luiden (klok), 111. Luiheid, 124. 190. 737 739. Luik (groot), 308. Luitenant, 246, 313, 314, 425.454, 472, 473. 582, 1132.838. 881. 885.008 012.017, 964. (2*«), 44. ter zee. 312. (Chineesch), 202. 318. 303. 366,520. 777—779, 842, 94(i. 948. -admiraal, 872. 873, 375, 423, 42G-429. -dessave, 203. -ingenieur, 838. -kolonel, 140. 245, 246, 308, 315.455,472,835,908,910. Luijaard, 534. Liji en leven, 971. • -berging. 253. • -eigen, 5, 80, 83. 84. 109, 121, 130. 131, 180. 341. 842. 347. 383. 551. 584. 810. 020. 628, 020. 017. 048. 070. 078. 787. 752, 753. 700. 000. 901. 020. 922. . . fComp»), 70. 364, 805. ■ -heer, (i. 84. 121. 131. 130,342, 584, 020. 734. 707, 900. Lijfstraf, 11. 271. 404 025. 679. . -vrouw, 84, 121, 384. 020.707. 900. > -waarde, 0. . -wacht, 157. 473,503,784,825, 885 880. Lijk, 127. 428. 400. 107. 058. 005. 001. 774. 775. 820 880,001. 008 018.015.021. . -drager, 157. 466, 407. 913, 919.' . -kamer. 018. . -kist, 831, 000 911, 018 . -! is. 013. 914. 017. 018 itatie, 428. 904, 912. 919. -wagen, 400. 381. ■ -verhuurder, 172. 173. Lijm, 475. Lijn, 361. . -baan, 110. Lijns (Immens). 178. Lijnwaad, 10. 40.07. 128. 187. 173. 174. 170. 181. 180. 200. 251, 252. 208. 201. 267, 270. 279, 290. 407. 419, 1 43. 589. 548. 550. 558. 559. 590. 612, 013. 070. 074. 075. 687 089. 702. 708. 705. 700.710 715. 725. 705. 775 777. 779. 790. 800. 861, 890. 897. 929. 012. 953. -handel, 087. 721. 797. -handelaar, 725. 770. -sorteerder, 838. Lijst, 108. 804. 919. • -werk. 899. Lijwaals-klep, 400. Lijwatier, 300. Haag, 370. ■ -schap, 542. Maak-loon, 514. 797. Maaltijd, 37, 202. 280. 244. 477. Haan nieuwe), 812. Maand, 350. . -ceel, 873. Haanden (baarsche), 141. 402. 408. 409. (goede), 80. 408. 404. 408, 469, 005. 873. Maandgeld, 42. 71. 172. 302, 330. 882.' 885. 420. 077. 080, 748. 850, 851. 945. Haat, 1, 14, 17, 60, 807.
ZAAK-REGISTER. 1015 Maal (kleine), 26. 38. 153. 154, 754, 788. Machine, 410. 600. 601. Madat, 6'27. Magazijn (Couip"), 516. 954. Magtiging, 105. 108. Mali laan, 7. 58, 59. 92. 142. 1 47. 166 169, 370. 542, 576. 579. 580. 739, 740, 769. 770. Majoor. 140. 216. 308. 315, 898 453. 455, 472, 824, 825, 885. 867, 882. 884 886. 904. 908. 910. 918, 984. (inlandsch), 168. du jour. 226, 229 281. 28:; 23.7.' 283. 241, 479. 480. 487 490. 494, 496. 503 506. 510. Makelaar, 285. 810. Makker. 826. 828. 829. Malen. 177. 666. Man. 51. 625, 629. 785, 736. 828. 923. . [Chil schel, 130.182. (gesepareerde), 146. Mandament, 181.212.214.314.345. Mandoer, 125. 163 165, 878,879, 972. (Chineesch), 738. 740. Mamer van procederen, 8. 210, 212. 218. 220. 346. Manoeuvre. 886. Mantel. 828. 831, 905—907. . .geld, 13.2. 133. 187. . -verhuurster, 172. Manufacturen, 670. (Europesche), 183, 184. (wollen), 23. Manuscript, 115. Manuring, 280. 359, 362. Marcheren, 479. Marginalist, 294. Marine. 389. Marinen, 911. Mark. 268. 269. . Trooisch, 2. 14. Marks-werk, 78. 77. Markt, 16. 353-358, 791. 838. . -dag, 354. 358, 834. • -prijs, 36. Marlijn, 362. Mars,li (de) slaan. 233. 239, 241. 245. 247. 497. 911. Mas (Kastiliaansche), 15. Massacre, 163. Mast, 406. • (groote), 70. Mal (Spaansche), (10. Materiaal-huis, 803. Materialen, 19,190,402,527,756,796. Mal je. 735. 710. Matras, 538, 658, 659. Matroos, !). 36, 68, 87, ll. r >, 118. 306 308, 390, 393, 397 515, 748. 844, 873, 877, 950, 952, 953, 964, (inlandsen), 393; • (Jonk). 782. (Moorsch), 392. Mede-borg-, 348. • -stander, 336. Medicament, 68. 350, 483,650,663, 664, 7118. 940. 947. 951. Medicijnen,66 68,659- 661,785- 787. Meerderjarig, 569. Meestbiedende, 894, 958, 960, 967. Meester, 900. Meesteres, 900. Meesler-knegt. 190, 228. 3JO, 311, 363, 365, 401,445,529,530, 583. 598. 684. 965. . -lndii, 903. Mejuffrouw, 915. Melaalsehe, 624, 625. 627-630. Melk-praauw, 570, 818. Memoriaal, 553. Memoriam (ad perpetuam rui), 170, 171. Memorie, 402. . -bock, 778. . (pro), 159. . van ménage, 200. 869. ■ • restanten, 720. Ménage, 8. 468. 654, 675. • -ment, 702. Menschlievendheid, 485, 620 Merk, 603. 66), 851. Mérite (bijzondere), 303, 310. Merken (werkwoord), 165,182,256. 969. Messenmaker, 539. Mesties, 308. 311. Methode, 663. Metselaar, 190. 965. Metselen, 551, 694. Metsel-steen, 125. Meubelen, 183. 225. 229. 286.443 496, 918.
ZAAK-REGISTER. 1016 Mevrouw, 915. Middel van bestaan, 188, 528, 598. 809. 890. 895. Middelen (gemeenc), 89, 557. 822. 890. Militair. 29. 42. 140. 205.809.889. 348. 805. 890. 898. 428. 501, 005, 005. 710. 7GJ, 801. 872. 908 910, 918. 914, 920. 948. 950. 950. (inlandsch), 68. CA. 190. 200. 201.' 892, 893. 077, 080. 095. 934. (ziek). 988. Militie, 109. 240. 807. 808. 311. 312. 390. 721. 70J, 801. 878 899. 908. 910. 911. 913. 952 Mille (.Vil pril. 580. Minderheid, 24. 848, 845. . -jarig, 10J. 568. Mineraal, 725. Minne (in der). 025. Minuut, 754. 771. ■ -schot, 428. Minwigt, 43, 44. 285.248. 105.477. Misbruik, 57. 143, 249, 279, 284. 339, 573, 073. 790. . -drijf. 255. 025. 788. . -gewas. 274. 275. 280. 007, 78S. • -handelen, 53, 454. . -handeling, 120, 387. 416. . -sive. 271. . -verstand. 101. 234. 242, 495. Mitigatie, 152. Mobilia, 349. Modder, 584. 585, 708. Model, 461, 871. Moderatie, 180. 792. 915. Modereren feisch van scheeps-be hoeften), 396. Modus procedendi, 103. 210, 215, 210, 221. Moed, 121. Moeder, 123. 207, 577, 626, 753. 810. 811. 891. Moedwil, 474. Moeris, 711. 726. 730. Mogendheid, 125. 423. (Europesche), 052. Molen-water, 901. Molesteren (logement-gasten), 30. Mom. 183. Mondbehoefte, 443, 522. ■ -kost, 740. Monster, 449, 581. 582. Monster-commissaris, (il Monsteren, 196 261. V,.',. Mouslering, 64, 166, 194, 292,393, 707. (generale). 135,143,391, 851, 877. ' Monster-rol, 42. 158, 384.391,680, 877, 944. ■ (generale). 850. Montering. 141,205.339,46 167 170. 479, 482, 487, 494, 500. 514, ;;!;:.. 905. Monlure, 398. Moord, JOB. Moordenaar, 002 Moord-gewcld. 900. . -zucht, 163, 291 Morgen-gebed, 628. •' -rapport, 236, 499 . -stond. 505. SJO. Morioneren, 515. Morsen, 134, '200. 443. Morserii, 174, 253. 250. 421, 520, 070.' Morshandel, 52, 208, 809,814,890 941, 070. 971. Morsigheid, 770. Morswerk, 205, 250. 338. Mortier, 883. 000. Mosterd, 177. . -zaad, 928. Mouson, 127. 418. (drooge), 821. (kwade), 254, 388. Mouvement, 480. 488 Munt. I. 2, 14. 17, 00. 299, 301, 002. 764. Munten (werkwoord), 70. 333,334 Munter (vakche), 332, 8:1-1. 341. Hunt-boekhouder, 74—76. • -gereedschap, 884. • -geregligheid, 388. ■ -materiaal, 76. . -meester, 74- 77.295.300.315. (adjunct-) 74—77. • -pers, 884. . -plaals. 72. . -slag, 702. (kennelijke), 18. ■ -spetie, 208,209.275.841.001. 757. Murmureren van leprozen. 081 Musketier, 495. Muskieten-broek, 953. Muts, 776.
I RR. 1017 Mutsje, l, 18, 02 Muur, 821 Muzijkant, 170. Mijnen (wcrkwooi 57, 821, 893. Naai-gareu, 514, 707. Naakt, 339, 953, Naald, 475. Naam, 12. 402. 400. 680,750 .."■! 757, 771. 778, 823. fvalsche), 2i!7. 035. (verkeerde), 86. -boekje, <>,'>7 - 839. . -lijst, 260. 261, 391. •rol, 261. 320. Naliestaande, 577, 020, 630, 795, 000, 916. loda, 588, 864. Nacht en onlijden- 29. • -order,' 234, 242. -post, 234, 242. Nagcl-b o. 122. 383, Nagelen, 74.'!. Nalatenschap, 9, 21. 22. 42,65.99, 101. 114, 107. 173, 348, 392, 502. 005. 000. 773. 863, 024. 025. (verjaarde), 158, J5O. Nalatigheid, 271. 628, 045. Namaken (lijnwaad-stempels), 1!!7. Kamelen ((lomp" goederen), 505. Namptiseren, 278, 270. 705. Namptissement, 181, 213. Na-restanten, 20. • -schip. 255. Nat, 405. 053. ■ Natellen (Comp" goederen), 505. Natie (Cbinesche), 020, 921. . (Europesche), 133, 422. 525. • (inlandsche), 58, 112. 131, 133, 205. 200 '. (vreemde), 11. 70, 07. 101. 102, 174, 250,260,284,285,387, 404. 017, 743. Natura (in), 959, 961, 902. Natuurkunde, 543. Niivigant, 710. Navigatie, 889, 063. Navigeren, 681, 866, 070. Nawegen (Comp> goederen), 505. Naijver, 907. Negligent, 453. •nlic, 371,544. lie, 2!;:;. 3«4. '. -bediende. .'l7O. 871. . -Imck, 20, 21. 48, 83, 95 138, 139, 158, 208, 328 331, 531, 667,803.961,062 . -boekli ler, 20. 138, [39 198,293,297,315 317,8 880. . -kantoor, 228. -overdrager, '20. -pakhuis, 195, 336, 415 -papieren, 269. -penning. 329 331. . -werk, 880. Negolieren (geld by particulier' 351. Setlo, 4.'i. 44, 564 566. Neusdock, 86, 338, 339. Niet, 0:::;. 939. Nieuweling, 710. Nieuwjaarsdag, 18?. Sok, 387. • -sloot, 32;;. 874 Nominatie, 624. Nominalim, 866. Nonchalance, 531, 648. • -obsei vanlic, 554 Nood, 25Ü. 388. • -hulp, i!2O. 830. Noot, 7i:i Notaris, 5,6,51,87.89,99, 100,106. 117. 171. 552,577,593,594,607, 020.752 754,772,790,791,794, 795,809 811.823,824,838,933. Noten-boom, 122. :!!::'> .Nol uien. 200. 346, 532, 541. 704. Notulist, 201. Nuchter, 454, 953. Nulliteit, 181 213. Nummer, 165. 251, 400. 844, 938, 939. Nummeren, 70. 402. 402, 594, 033. Nummering. 250. Nijptang, 475. übedientie, 451. atie, 27! i. 385, 771. 772. (notariële), 347 349. COJ. Occuperen, 101. 102. Oetrooi, 41), 135, 502. 070. 750. 871, 872, 892, 049. 005. v/d amphiocn sociëteit, 225. Octroyercn (hceren-logement), 31. üemboel, 097.
ZAAK-REGISTER. 1018 Oester-bank, 631. Oever, 153. Offcrhande, «42. Officiant, 345, 395. (burgerlijk). 188. Ollicie, '.II I. Odicicr, 31, 225, 167, 470. (ilii. 721, 847, 911. (Chineesch), 130, 142, Kil. Ki 7. 177, 280, 282, 319, 694, 771. 966. (inlandsen), 824, 91 (militair). 49. 145. (Moorsch), 392. (subaltern), 451 453 \ (I Bataviasche schutterij, 10. 907. van justitie, 13, 20.33.35, 51, 57, 72. 102. 117, 143, 155, 157, 166, 175, 178, 245, 255, 291, 325, 327, 328, 334, 341, 450, 602, 611, 689, 694, 714. 737, 750, 771. 806, 814, 832, 833, 847, 848, 857, 900, 910, 017. 042. 971. van de week, 462, 473. 475. Officiers-kamer, 225. 229. 230. 400. • -wacht, 470. Ollicio (ex), 781. • (in). 528. 535. 825. Olij, C 2, 484. 740. 050. •' (olijven-), 475. 744, 740, 027. 020. 032. Omgang, 025. Omslag, 240. 575. 654, 786. • -zegel, 151, 152. Omzichtigheid, 541. Omzwerven in kampong's, 522. Onbewoond, 60. Onbruik (in), 5, li2.i. Onchristcn, 737. Onder-chirurgijn, 193,455,456,458, 460. 484. 627, 630, 943,965. • -equipage-meester, 72.81. 178. 191, 288 200, 304,364,414, 415. 055, 814, 836, 857. . -houd, 83, 322. 82:1. 536, 560. 568, 707. 700. 782. 703. 704. 87;!, 901. -houds-penningen, 700. . -koopman, 136. 187.188. 102. 101. 105. 108, 100. 202. 294, 302, 313-317, 873, 005-057, 002. 707. 721 701 838, «80, 870. 877. 000. 012. 017. 964. Onderkoopman v/h kasteel, 283. • -kruipen. 250. . -last, 405. . -majoor, 280. 500. 509. ■ -mandoer, 365. . -i ter, 850. 649, 951. -officier, 31. 40, 225. 220. 228 234,236.238 241, 261, 820. 880. lil 125. 454, 150 400. 102. 471, 471. 170. 177. 470 182. 185. 480. 488 493, 405 100.508.507 - 500. 511, 801, «17. 000. 010. 014, 052 (Moorsch), 9. -provoost, 800. . -rigt, 551. ■ -schceps-liniuierman, 810. . -stand. 707. 705. . -stel, 800. . -stuurman, 71, 280. 305.500. 570. 882. 400. 417. 418.518, 088. 708. 840, 814. 001. ■ -leekenen, 686. . -trouw, 440. 417. 610, 015. 040. -boek, 010. ■ -wigt, 44. 129 250,405,505 • -wijs (Christelijk), 7. ■ -wilzen, 109. Oneer, 790. Ongangbaar, 757. 759. Ongcldcn, 19, 45. 155. 107, 527. 528. 508. 575.' 502, 000. 042. 013. 045. 646, 054. 000, 707. 702. 705. 700. 818. 963. Ongeluk, 121. 151. 010. 078, 718. 700. 820. «80. Ongemak, 570. 584. 001. 004, 794. Ongenegenheid. 848. Ongenoegen, 804. [leldheden, 150. 187. Ongerief, 504. Ongetrouwd, 47. Onklaar, 820. Onkosten, 002. Onkost-rekening, 50. 80, 871 050. 051. Onkuischheid, 045. 010. Onkunde, 111. 100. 222. 005 van de wel, 622.
ZAAK-REGISTER 1019 Onmondig. 00 Onpasselijkheid, 621. Ons, 2. Ontglippen (aan hel oog), 05. Ontlading van schepen, 517. 650. Onlrnuw, 662. Ontscheep-briefje, 8 15 Ontschepen, 680. 711 Ontscheping. 012. Ontslaan (kasteleiu), 60. Ontslag, 40. 808. 809. Ontsteking, 786. -koorts, 786. Ontucht, 615. 616 Ontvanger, 295. 206 200. 800 . ' -generaal, 182. 193, 245. 218. 520. 856. 1 42. 458 752, 779. 815. 885. 861. 896. 910. 946. der domeinen, 198. 316. 657. 870. Onlvaren (zijn schip) laten, 412. Ontvluchten ml de kolonie, 55. Ontzet, 190 Onvermogen, 272. 556. 645. 914. Onvermogend, 82. Onvolwassen, 010. Onvoorzichtigheid, 658, 758. Onweer, 254. Onwetendheid, 105. Onwillige, 709. Oogst, '170. 581. 750. Oorgeld, 524. 326. 880. 555, 550. Oorlog, 148, I 10. 176, 428. . ' -schip, 25* Oorlogs-tijd, 110. Oost-mouson, 120, 750. Opbrengen (een schip), 386. Opdragt, 327. Opduiken goederen uit een gezonken schip), 13. Openen (Chineesch graf), 921. Openslaan (vaten), 558. ■ -stelling, 970. Opgeld, 2, 94. 286, 581. 632. Ophaalbrug, 457. Ophangen (matrozen), 118. Opium, 04, 133. 160. 178.267.268. 672. 601. 808. 868. 971. Opknopen (kardamon en sapan-hout), 581. Oplees-rol, 830. 912. Opleiden, 54, 880. Opleiding. 109. Oploop, 832. Opneem, HU!. (generale), . r >'.lf), 658. Oppasser. 252, 458, 660. Opper-brand slit. 365, 506. 685. -buurlmeestcr. 875 . -chirurgijn, 193,199,272.289, 309, 317, 160, 483, 576,627, 630, 688, 784, 887, 838,840, 903, 949, 965. -equipagcmeesler. .'m. 72. 81, 82. 126, 155, 157. 158, 170. 175 I7Ü. 191. 192.260,288 290. 294, 304, 336, 364,365, 381, 389, 391.394 399.406, 408, lil. 413, 115. 571.575. (105. 656, 673. 085. 699, 72(1, 766, 768, 803. 804. 814.835, 839, 843. 845, 857. 889,935, 942. -Gouverneur-Oencraal. 178, 253, 510. 708. • -hoofd, 271. 202. 293. 205 207. 515. 816. 520, 575. 577. 870. 380, 688, 712. 710. 7-18. 7(15. 855, 870. generaalsoldij-kantoor, 21. 63. 81. 60. 111.260.517. 651. 668, 705. 707.788,877. 800. 011. . -hoofdij, 100. 878. . -koopman, 187. 180. 101,108. 202.818 516.416, 420.655-657.675 677. 856, 870. 006. 910. 912,917.064. V/h kasteel. 21. 75, 220. 246. 248. 256. 257. 285. 528. 334, 406. 558, 648. 662. 665. 855. 845, 871. . -kuiper, 507. . -mandoer, 100. 365. . - ester, 350,649,855,950- 954. . -officier, 644. . -scheeps-limm'erman, 310. . -stuurman, 71.80.06.08. 128. 120. 288. 280. 504 506.812. 515. 520. 873. 370. 582.885. 805. 806, 401. 407. 400.417 425. 518. 688. 706.768.840 845, 866. 011. 081 » -tolk, 170. 208. • -zeilmaker, 307. Opposant, 181, 421.
1766. P. A. VAN DER PARRA. 102 costumes niet in persoon in judicio behoeven te compareeren, maar konnen en mogen volstaan met eeniglyk by procureur te occupeeren". 7 Maart. Voorschrift nopens de viering van den ver jaardag van den Prins van Oranje. Aangezien men, ter voorkoming van alle ongevallen, die door het op- en afsteeken van vuurwerken en afschieten van alderhande geweer, zoo wel binnen als builen deeze stad, ten gelukkigen dage der verjaaring van zyne Doorlugtige Hoogheid den heere Prince van Oranje en Nassauw, erfstad houder, capitein en admiraal generaal van de Nederlandsche repulicq, en by de vreugde, die daarover alhier met zoo veel redenen van erkentenisse als blydschap slaat bedreeven te worden, op den Ben8 en deezer maand zouden kunnen exleeren, goedgevonden heeft zulks Ie verbieden, (ingerekend de geene, die tot vordering en lot verligting dienen kunnen: zoo wordt alle en een iegelyk daarvan gepreadverteerd by deezen. Ordon neerende en beveelende dierhalven de beide collegien, item de respectivc officieren van justitie op de executie van het gene vooischreeven staat scherpelyk eu behoorlyk te letten, mits gaders tegens de overtreeders van deeze inlerdictie zonder dissimulatie te procedeeren, als na rigeur van regten zal bevonden worden te behooren. 12 Maart. Voorschrift nopens hel dienen van intend.it in eenige regtszaak. Den Raad te meermalen gesien hebbende, hoe dal sommige der practisyns, in deese off geene zaekc sullende dienen van intendith, maar simpel en alleen overleggen een libel, waar by sy eeniglyk Ie kennen geeven, dat van intendith dienen, sig refereerende tol de dingtalen in deesen gehouden, in de stukken, nevens de libel, ter veriticatie overgelegt; en nade-
ZAAK 1020 Oproer, 369 370 Opsla.ui. 775. 770. Opslag, 343. 100. 514. 000. Opsluiten, 025. 730. Opstal, 00. 33!) Optelling (abusive), 48. Optrek, 40. Opus publicuiu, 111. Opvat-loon, 130. 551 Opveilon, 151. 3,42. 894. Opvciliiif! (puhl I, 960,961, 007. 000. Opvoeden (kinderen van slavinnen), 100. Opvoeding, 570, 577. 702. Opzenden naar Baiavia, 20. Opzending, 033. Opzetten (de wacht), 412. Opzit r, 188 190, 102. 227.200. 200. 450. 057. 752, 754. van Kdain. 68. v/d rijsl-pasar, 407. Opzigler, 040. • der gebouwen, 502, 583. Order (permanente), 525. (secreete), 301. (statutaire), 755. . -weel,. 507. ■ (aan). 501. Ordonnans, 505. Ortlonnanüe, 21. 22, 240. 320.300, 475. 470. 523. 505. 573.502. (ilO. 005.952. (politieke), 340. -sergeant, 458. 471. op Oei klein zegel, 500. voor wijkmeesters, 583. Ürdre-boek, 450, 405. • (generaal), 401. ■ -sergeant, 400, 401, 500. 948, 040. Orcmbai, 570. 810. 880. Organiek, 055. Ornament, 012, 013. • -drager, 012. Os, 170, 354. 356, 357. 030. Ossen-vleesch, 401. Ouderdom, 42, 250, 373. 370, 400. 020. 77 1. 704. 705. 044. Ouderling, 030. 017. 057. 050.. Ouders. 47. 100. 121.577.020.740. 705. 011. 001. Oud-gouverncur, 340, 000-011. 015-017. • -luitenant, 848. Ovcrdn uwe I ken, 240. 633. Overdrager, 46, 86, 188, 294. 295, 2117 301, 656, 880. 840. Overdragt, 648, 649. Overgaan op een ander schip, 128. Overgang, Overgave. 81. Overladen, 517. 518. Overleden, 9, 21, 84, 392, 393, 668, 863, i)l I. 921. Overlooper, 516, 070. Overlijden, 51, 04. !!7. 171. 260, 302. 402. 463, 17::. 530. 502. (120. 023. 629, 635, 043. (i(i2. c.77. 691, 734. 7:;:'.. 740. 753. 761, 700. 766,768,773,778.823, 851, 866, 1)00. 923 925, 950. Overmaat, lfi. 150. 270. 592. (i 52. 890, 892. Overnachten, 20. 30, 37, 25!!. 070, 630, i;;>2. o;;:;. 848. (aan land), 158 Overnemen door Residenten, 79. van de wacht, 225,228, 220.2:;0. Overrompeling, 654. Overschepcn, 71, 72. 170, 177. 600, 617 Overscheping, 263, 200. 700. 701. 720. 733. Overschieten uk een desolaten l>oo del, 502. ♦ . 50,51.87,621 623. Overschrijving, 07. 00. 207. 035. 04:!. 742, 75:5. 754. 050. 070. Overste, 908, 052. ■ -luitenant, 453. Overtreding, 88. oer, 004. Overvoeren, 00. 070. Overwal. 100. 104. 286, 531, 550. 557, 014. 022. 023, 047, 050. Overwigt, 120. Ovo (ah), 211. Paard, 324. 325.327.335.330.310. 507. 570, 010.051.015.017.819, 051. 074. 880, 000. 013, 914. Paardenstal, 204. . -tui- 000. Pacht, 27. 31. 35. 340, 520, 557, 570, 580, 587, 701, 817, 819,
ZAA 1021 821, 095 095. 957. 950. 961, 900. Pachlcondilifin. 78. 81. 174. 102. 520. 507. 009.022.055.057 864. 005. 090. 097.959.900.901.909. Pachter. 16. 36. 64, 70. 79.09.90. 92. 93. 174. 183. 185, 251. 255. 250. 259. 521. 520. 555 550. 552. 415. 119. 420. 112. 450. 517. 52J. 557 559. 501. 570 575.. 570. 507. 609. 610. 644. 077. 688 090. 712. 711. 727. 720. 702. 779. 014. 017 821. 855. 857. 801. 872. 895 097. 912. 940. 947. 959 902. 909. Pachl-penningen. 285. 779.821.872. 895. 890. 907. 909. 970. chal. 578. 900. lijd, 901. . -voorwaarden, 118. 557. 725. 778. . -vrij. 586. 618. Padi, 1.169.521,750.751.929.947. 001. Pak. J2O. 171. Paket, 085. 705. Pakhuis. 32, 85. 88. 228. 540.751. 752. 811. 817. 858. 897. (Comp-). 18. 71. 254.285. 057. 544. 557. 000 089. 740. 775. 795. 812. 4ium'. 31. 35. 017. 73:;. - ster. 17. 198. 29;!. 295 297.299 302 ;;J7. 505. 618. 847. 057, 887. 845. 870. . -opziener, 298. Pan, 280. 475.. 547. 741. 950. Pand 857. 638. 840. . (las). 845. . -bewaarder, 687. 010. Pandcling. 902. Paneel, 108. 919. Pannen-dak, 92. Pantjalang, 955. Pap. 786. Papier, 055. 054. 740. 910. 928. 929. srool formaat). 205. . [Sngezegeld), 900. Papieren (Comjv). 581. 898. 397. 407. 088. 712. 917. (iuslructivc). 02.397.520. crelariële), 82. Parade. 180 . -plaats, 457, 479, 480. 485, 487 489. 191, 494, 195. 503 506 508. Parade-replemenl, 480. Paraphecrder. 581. Parkallen. 549, 558, 559. 500 (i7i. 687. 711. 726, 729. Parochie, 534. Parool. 176. 226. 234, 255. 242. 243. 481, 493, 498, 500 503. 507, 509, 51J. Participant. 204. 345,634.636.642 Participeren, 628. Particulier. 10. 38. 54. 64.71 7.". 78, 99. 101, 114. 249, 259, 283 284, 321. 351. 432, 520, 548. 650. 558. 566, 568. 577. 602. 603. 621. 642, 666. 070. 077. 681, 689, 005. 710. 713, 730 732. 795. 797. 857. 891. 942 Partij, 209. 210, 214, 218. advcrs, 616. (liligerende), 538. Pas, 10. 161, 257. 204. 205. 353. 355, 356. 386. 122. 150. 438. 519 522.557.613 015.09;; 713. 710. 717. 728, 732,749, 052. 054. 059. 009. 902. 923 . (Turksche). 638. . (valsche), 95. Passage, 681. .geld, 651, 817, 819, 020. Passagier. 31 33, 57. 144. 207, 423 125. 509. 570. 732, 017 819, 847. Passant, 507. 571. 573. 020 Pasar, 261, 791. . -dag. 820. Paspoort, 111. Passeren, 202. 020. 823, 005. Patatters, 470. Pathoolen, 688. 207. 613. Patiënt. 07. 049. 050. 059. 005. 757. 950. • Patroon-taschj 229. 237, 474. -maker, 559. Patrouille, 228, 232.234,235,241 243, 470. 471.500 502 (Chincsche). 448. -loodje. 500. 501. Patrouilleren. 202. 571. Pausdom, 542. 681. Paye, 821, 914. Pavement, 13, 1». 19, 702 Pcdak, 323, 504.
ZAAK-REGISTER. 1022 Pceuw, 250. 321. Peloton. 480. 488. Pen. 156. Penning. 501. ■ ' (7, duit). 559, 501- 563. C>Ó«"i, 146. (40-"). 66. (koperen), 18. van negotie, 870. Pennist, 26, 46, 47. 70. JO5. 20:;. 228. 302. 311, 511. 517. 582. 580. (il!. 707. 807. 877. 880. 911, 001. Pennisten-lafel. 47. 68, 09. I'enljalauu. 580. Peper, 22. 107. 208. 266,398.406, 107. 177. 505.011.000.070. 741. 717. 028. 050. -cultuur. 107. . -rank, 123, 182. . -tuin. 124. 181. Perkament. 080. Permissie-briefje, 5. 163. 164, 410. 777. 778. 780. 853. 808. 050. Persing van water, 153. Persoon (onbekwaam), 70. (suspect), 231, 238. Pers-pomp, 359, 444. Petitie. 288. (vooriarige), 187. Piek. 245. 282.' ■ (halve). 371. Picterceli, 470. Pik. 408. 475. Piket. 888. Pikeur. 812. Pikhaan. 511. Pikol, 15, 18, 62. Pilaar (Mcxicaanschc), 2. Pinang. 820. Pint. 1. Pionier-gereedschap, 511. Piquet. 220. 280. Piramide, 179. Piring. 08. Pistool, 100. I'iii. 2. 10. 550. 562,563,588,612. • (koperen). 94. Plaats (blanco), 207. (gepermitteerde), 880. (verboden). 101. Place d'armes. 805. 445. Placet, 210. Plakaat, 018. Plan, 202. Plan (primo). 454. 478. 511 Plank. 108. 116. 280. 444. 740. 848. 840. 010. Planl, 122. 888. 410. Plantage, 121. Planten (werkwoord), 158 -rijk. 785. Plein. 700.' Pleister, 059. 780. . -doek, 951. Pleiter, 12. Pleit-zaak, 211. . -zucht, 218. Plichtverzuiw. 70. 526, 812. Ploeg. 58. 125. Pluimvee. 12. 804 Pluksel. 67. Plunderen, 231, 288 Plunje-kist. 255. IN. en topho. 04. 805. Pomp, 359. 844. Pompoen, 476. Pond, 2. • -« leren. 728. 724. 728. 729. 804. 805. Ponds-ponds-gewijze, 348. 1' I. 227. '282: 289 241. 440, 497. 499. 502. 505. 509. 510. 000. Porcelein, 179. 476. 928. 929. I'iiri d'épée. 474. Portie, 735, 768. (filiale), 809. . (legitime), 809-811. Portier, 313. 040. Post (subalterne). 503. • -houder. 468. 571. 572. 972. -kantoor. 725. Postuleren bij den Raad van justitie 219. Postuur. 491. 492. Potia, 163-165. Praauw, 170. 569. 818. 800. . -majang, 853. 900. -voerder. 840. Praafien, 134. 422. Pracht en praal. 818. 323. 324. 335. 010. 898. 004. Practiseren, 60. Practizijn. 12. 20. 101—103.105— 108. 112. 148. 170-172. 180. 181. 192. 201. 208 210. 212. 213. 217-219. 222. 280. 814. 845. 510. 58.2. 533. 535. 537. 538. 595. 001. 010. 043. 645, 659-661. 663. 664. 696. 744,
ZAAK-RASTER. 1023 785. 780. 805. 800. 861 803. 805. 800. 8,02. 903. 00(5. 052. 050. 057. Pnctiiijn (!'). 784. 836, 837. (2«), 888. Praclijk (particuliere), 044. Pracli'ken (kw I. 218. 221.222. 527. 585. 048. slre), 814. slinksche). 698. (snoode). 174. Precautie, 278. 004. Predecesseur. 664. Predik-ambl. 542 Predikant 3. 7. 241. 287.817.8,8. 447 478 512 514.550. 645.665, 835! 000. 022. 057. 058. 004. Predikbeurt 8. 810. • -diens!. 705. ■ -stoel, 151. ■ ,„ Preferentie, 126, 346.347.349.379, 500. 639, 755. 003. ; van), 106. Prejudicc. 050.'052. 081. Premie. 10. 05. 100.28,. 841.342. •107 :;,'!;; 528.. 551. 085. 707. 708. 774. 037-940. Preparatief. 400. 401. Prerogatief. 8.3. 88. 100. 132. 257, 317'. 554. 656. 077. 852. 880. Prescriptie, 150. 778. Presenteren (hel geweer). 234. ISo. 243 215-248.485.480.407.501. 825 ' , » am Preserveren (Comp- schepen)- 4(2. Presidentßank-courant, 0.>2. 034. 636 -642. i: lelmeesteren, 535,604. 788. 780. , Heoinrad.Mi. 320.327.340. ilei hospitalen. 660. van een justitieelen raad, 701. kerkeraad, 958. Raad van justitie, 12. 13, 191 245.'248. 481. 408. ,-,ÏO 051. 701. 805. 807. 808 810. 884. 005. 000. 911.' 014. 010. 017. 933. scheeps-raad, 425. van Schepenen, 220. 308. 365 -367. 300. 8.70. 440. 1 lii 400. 685, 778. 820. 820. 018. 010. 050. v/d luinbeschrijving, 295. President Weosmeesteren. 924 Presidie, 425, Pretendent 17:?. Pretenderen uit een boedet. 069. Prelensie. 84, 85. 667 669, 692. 771 773. Pretext, 957. Preuve van bekwaamheid, 311. Priester. 741. Prins, 798. 700. 0(12. Prinsen-staandaard, 010. . -vlag, 910. Privilegie. 26. 29.38. 163. 177.616 017.' (152. 654.667.768.791.833; 834, 846. 847. Privilegercn, 31, 775. Proberen, 281. 553. Probitcit. 967. Procederen, 8. 85. 155. 181. 436. 538. 847. (extra-ordinair). 3. Procedido, 112. 113, 592. Pr lure, 107. 143. 200.201.200. 210. 21 (. 535.540.541. 010. 002. 704. 802. (criniineele), 3. Procenten, 527. 528. Proces, 8. 12. 107. 201. 218. 210. 222. 500. 643, 772. 810. 811. (zonder vorm van). 000. -kosten, 105. 214 222,538 -stukken. 532. 533, 505. Procuratie. 84. 501. Procureur, 101. 102. 105^-108.218 222. 530. 010. 839. Producten, 39, 44, 500. Productie, 010. 771. 003. 004. Proef nemen, 74 75. . -lijd. 710. Proeven, 154. 399. Professie, 508. Project, 202. 936. 087. Prolongatie, 211. 802. 040. 005. Prolongeren, 88, 017. (322. Promovi ren (boekhouders, enz.). 130. Pronunciatie, 500. Proponent, 518. 880. Protesteren legen schade, 803 Protocol. 0. 552. 558. 508. 594 637 754. 033. Provenu, 22. 528. 000. 001 Provianderen, 808. (,05. Proviandering, 020. Provisie van gijzeling, 101.
7AAI:. 1024 Provisie van justitie. 4. reaudilie. 345. -kamer. 398. -penningen, 112. 113. -srhip. 291, 384. Provisiën. 97. 21!!. 337, 352. 374. 395. 1(19. 106 413.415,422.443. 521. 605. 700,744,745,799,847. 892. Provocatie. 540. Provoost. 307. 309. 390. 458. Prijs, 108. 126, 135. 937 940. .' -bepaling. 125. 848, 902. ■ -verl ping. 202. 849. 877. • -vermindering. 090. Prijy.eren (edel gesteente). 662 Pniilii-alie. 227 Publiceren (edictalc ritaliëh). 8. Puie. 227. Puncb, 57. Pupil, 123, 350, 352, 568, 569, 890, 892, 903. (onchristen). 943 948 Purgalie. 484. 785. Pus, 786. Puls. 741. Pijniging, 770. Pijp, 179, 829. Pijper, 455, 456, 472. 964. . -maj '. 309. 472. Pijpers-monlering, 469 170 Qucrellen. 307. Ouolisalie. 536. . r »(i!i. Quoliseren, 322, 595, 596. I!;,. 387. lia.nl (brecde), :i7!). ■ (politieke), 375. . van Indië, 56, 104, 240, 247. 21)2. 324, 377.428 430, 433, 434, 481, 496, 498. 499, 513. 554, (i2O. 771. 834. 899, 905, 909. 911, 914. 916, 917. . justitie, 3, 4. 8.101.102. 106. 107. 114. 142. 170. 171. 180, 185, 200. 206, 207. 210. 215. 220. 221. 22: i. 224, 227. 245. 248, 262. 270. 271. 299. 338, 345. 415. 433. 112. 497. 519. 517. 559. 531, 555. 535. 538. 541. 552-550. 509. 576. 595. 604, 615, 616, 658, 079. 090. 097. 704. 700. 725. 755. 709. 771. 775. 810, 813. 81 I 834, 838, 839, 845, 860, 861. 865, 892. 909. 90J. 905. 910. 917. 971. Raad van politie. 56. 159.270.271. 313. • -kamer, 516, 095. 696. 751. 808. 863. 86G. 892 903 904 -plegen. 381 Raadslid, 755. Raagbol, 783. Rabat. 277. 599. Radeloosheid, 270. Radix .In.ui Lnpes. 78 Radijs. 470. RaisonnercD door militairen 154 Ramp. 56. 702. 842. Rampaard. 231. 234, 257. 212 510, 511. 15. 27. I!I7 189, 191. 191 255. 215. 21 !7. 501 517.510. 572 - 375.379.395,404,416 125. 128,429.431. 151 136. 497, 501. 506.677.760.848. 905, 900. 910. 916. 917. ■ -lijst. 834, 916. Ranquet, 490. Rantsoen, 1 15. 150. 196, 235, 213. 248, 255. 519. 398. 470. i 520. 557. 005. 027. 631. 644, 099. 725. 803 920. 929. 931. !.|. 400. 401. 167. Rapporl doen. 157. 220. 230. -ganger, 157. Rariteiten, 183. Ratel, 584. ■ -wacht, 500. 509. i lic 004. Reaal. 2. 14. 15, 17. 19. 20. Realist, 294. Rcauditie, 515. . 98. 107. 400. 157. 057. 638, 010. 689, 938. 003. 785. 787. Receptie, 723. Recherche, 550. Reeipiëren (hoofd van Con magt), 37/. 121. 422. itie, 20. 107. 319. 419. 411. 088. 089. 708.700.711, 722.727.782.775 777. 875. 890, 942. 900. -geld. 857. 858. 897
'K-RRGISTER 1025 H.AKAAT-HOEK DEEL VIII. Recognitie-goederen, 751, 752. 815. -penningen, 530. Recognosceren door wachlen, 239. Rec0nement.171,615,616,903,904, RecoUeren [altestatiën), 170. Reconventie, 211. Recruten-wacht, 157. 400- -402. 400. 407. Recruut, 201. 343, 344, 454. 459. 400. 483, 500. 885. Redden (zijn lijfheer), 900. Redderaar. 923—925. Bedding. 45!». Redelijkheid, 624. Redemplie-geld. 80, 90, 320, 383. 521. 717. 804. 805. Redres, 541, 572. . -post, 40. Redimeren (in beslag genomen g lieren). 143. Reductie. 08. 331. 655. 058. Reduit. 493. Reed.'. 134. 144.258.375.376,378. 380. 302. 305. 387. 391. ■ (vreemde), 96. 11 ler. 161. 749. Reëngageren (zich). 710. Reformatie, 152. 345.540.541.704. Redenatie, 802. Refus, 823. Regalia, 751. Regen, 16. Regenen, 471. 750. Regen-mouson. 470, 874. . -water, 504. 708. Regent 123. 124. 136, 161. 179, 197. 272-275. 355. 531. 555. 054. 003. 007-700. 848. 849. 853, 950. 900. (inlandschl, 39. 40. -schap, 273. 274. Regiment, 908. 909. Regiments-kas, 460. 478. -stuk, 882. 886. ~ 55. (apart), 813. (notarieel), 552. 553. Registratuur, 939. Registreren, 51, 594. 668. 754. Reglemenl artillerie officieren, 881. bagage van zeevarenden. 40' gepermitteerde bagage, 120. 272. 406. bakmeesters, 476. Reglemenl Rank-c ant, 632. begrafenissen, 115. 904. benoemen, enz. van Comp» dienaren. 292. 800. bevordering van dienaren, 092. 710. 721. 773. 841. in eas van brand. 229. brandspuiten. 684. kasleel Ra lavia. 444. exercitie, 479. 481. 480. 439. 491, 492. 191 gezegeld papier. 249. 's volks gezondheid, 949. hoofd-oflicier dujonr. 503. in- en afschrijvingen, 17. 96, 565. in- en uitlevering, 843. in- en uitweging, 17.24, 564. » kommandanten üoinp» schepen. 843. Lasarus-huis. 023. gepermitteerde laslen. 81. lijkslatiën. 830. o|i hel verstrekken van medicamenten, 07. militair honneur, 245,247. Chinesche nachtwacht. 447. onderhoud wegen. enz.. 321. onderwijlen. enz., 250, 405. 686. pensioenen van militaire weduwen. 472. op liel piquet, 226. 230. Eracht en praal. 318. 578. 80. 816. 904. provisiën en doucenrs, 17 22, 331. 546. 504. 799. rantsoenen en kostgelden 644. 803. 926. 931. rondes en patrouilles, 449. schutterij, 369. slaven. 700. stads-logement, 33, 733. vrije vaart, 262. verbetering. 656. verstrekkingen, 526. wacht-parade, 485. 494 Regres, 405. 441. Regl (inkomend), 121. 259. 406 578. 587. 713. 8:)7. . (in- en uitgaand), 36. 80. 81.
7 AAK-REGISTER. 1026 89. 118. 174. 182, 183,255,335, 336, 415. 442.321.573.587.000. 688. 689. 701.712.714.717.725. 727. 357. 864.893.894.896.942. 961. 002. 000 Heul (uitgaand). 04. 78. 725. ■bank, 530. doen, 32. 773. Rcglen (ini representeren, 131. Regter. 30. 52. 105. 100. 117. 152. 181. 342. 814. 3,71. 436, 572. 018. 025. 002. 707. 770. 773,. 800. 000. 901. 971. (competente). 327. Regis-coliegie, 900. -dag. 8. 13. 327. . -deductie, 211. . -gebied, 52. Reinheid. 482. Reinigen busger-boeijeu). 783. Ucis. 575. ■ -genoot. 385. Reizen, 854. Rekening. 135. 170. 249. 720. (aparte). 572. (openbare). 020. -courant. 084 doen, 795. 826. i n verantwoording. 789. Rekenschap, 302. Rekest. 142. 170 172. 180. 207. 210. 212. 240. 272. 344. 345, 473,. 530. 545. (ilO. 643. 800. 802. 808. 800. 966 in judicio, 228. Relaas, 807. 044. (gedrukt), J 44. 145. Relegeren (zee-rovor). 803 iioii-i,-. :::;. :j4. 469. 508. (Christelijke). 708 (Mahomedaansche), 645. Remedie, 78. 77. Remis. 042. 010. Remise. 277. 288. 808. naar Nederland. 22. Remissie, 808 305. 070. Remitteren, 05. 66. [geld), 599. 891. Remplage. 389. Rendement, 16. 42. 342. 668. 000. 894. Renovatie. 535. 800. 807. 802. ltenlen. 204. 205. 845. 360, 351. 544, 605, 606. 635. 636, 638. 642, 704, 891, 947. 948. Renversaal, 214. Reorganisatie, 588. 963. Reparatie, 3, 52. 190. 280. 401. 402. 566, 568. 609, 701-703. 707. 7011. 741. 796. 869. Repareren, 49. 50. 362. 365, 366, 443. 474. 528, 650. 085. 781. 789, 879. Repartitie, 441. 480. Repatriëren, .".7. 86. 169. 272. 302. 307, 308, 300. 400. 404. 459. Repatriërende, 002 Repliek, 211. Representatie, 451. Reproche, 211. 436 Reprocheren [een militair kapitein), 4.-.:; Repudiëren (bcedel). OOI!. Requirant, 181. 75;,. Requisit. 344. 70."). 771. 805. Resalueren, 430, 132. «52 Re-salut, 430-432. 737. Reserve, 231. 23!!. 230. 304. 305. . -wacht. 230. Reserveren voor dr Comp», 050. Resident, 70. 182. 100. 277. 292— 205. 207 302. 3!6. 383. 611. 040. 047. 057. 058 959. 2' . «70. Residentie. 205. Resiliëren van cene dispositie. 57. Resolutie. 05. 270. 271 Respect, 152. 453 Respondent, 530 Responderen voor een adjunct. 75. Responsabel. 305. 758. Respijt. 770. Ressort, 007. Restant, 255. 270. 288. 320. 300. 524. 505. 072. 020-931. -briefje, 931. Restitueren [hel beleende), 040. Restitutie, 158. Resumeren (testamenten), 810. Resumplie. 862. Retour, 581. -schip, 122. 100. 306 388, 3.08. 404.400. 709. 928. - -vloot 107. 070 Reuk. 072. Reveille, 232. 239. 412. 403,. 404. 400.
ZAAK-REGISTER. 1027 Revisie. 152. 590. Revue, 41, 790. Rhabarber, 952. Ui.'.,,. 371. 884 Ringkraag, 835. 909. Riool, 584. 585. 708. Risico. 00. 277. 405. 637,638.712, 701. Ritmeester, 326, 473,835-837.917. Rivier, 153. II Ir. 1. Roef, 331. 332. Roei-vaartuig, 804. Roepen (brand), 369. Roergang, 393. 425. Roerslotenmaker, 539. Roeijen, 27. 252. 412. 420. 574. Roffel. 215. 491. Rok. 400. 401. 408. 514. Rol. 8. 20. 101. 210.394.403.404. 471. 510. 552. 004. 003. 013. 080. 793. 808. 820. 827. 903. 957. -dag. 223. 904. kouden, 219. lezen, 412 Rollaag. 583. 708. Rondbrengen (begrafenis-brieven), 820. Ronde. 228. 232. 234. 235. 242. 243, 171. 433. 501. 502. 505, 509. 027. -loodje, 501. doen, 371. 730. 737. Rondhoul. 80. 97. 98. 400. 402. Ronselen. 35. 144. 423. Rondvraag, 021. Roof, 600, 802 ■ -tijd, 802 Rooimeesler, 188. 230. 009. 840. Roomsch-gezinde, 081. Rooster, 480. 708. Ropij, 10. 17. 00. 003. 661. 75/. 759. 700. 703. 704. (souden). 72—75. 341. (ïavasche), 331. 332. 334. (zilveren), 72—75. -munt, 331. Hot. 480. 490 Rotan. 492. 750. ■ -slap. 025. _ Botkoorts, 058. 780. Kouleineni. 757 Rouleren van de waeht-beurt, 414. Route, 597. Rouw, 905, 913. 9ÏB, 921. 922 ■ -mantel, 769, 907. 913. 915 • -paard, 909. 910, 913. • -pak. 406. Roven op 's Beeren wegen, 163 Rover, 388. 423 Royeren, 103, 354. 358, 528. Royerinp;. 0O.">. Ruigte, 821, 920 Ruiling, 133. Ruim van een schip. 405 407.709. Ruineren (suiker-aanplant), 4."> (zich). 683. Ruiten-kaart, 407. Kuiter. 911. Rund. 353. 354. . -vee. 39. 044. 781 . -vleesch. 804. 805. Rusie, 447. Rust, 744. Rijn-wijn, 286. Rijpaard, 320. 327. 340 Rijst. 1. 12. 14. 23.61.71.72. 126. 127. 149. 156. 109.170.185. 186, 254, 201. 200.283.284. 280. 290. 337. 407. 415. 460, 407. 408. 470- 479. 484. 522 .",31. 556, 595. 010.014.081. 717. 73.".. 740. 745,747,750, 751. 709. 770. 782.783.788. 803. 859, 890. 895. 890. 903. 922. 92:'.. 920. 927. 929- 932 934. 947. 950. 958. 908. . (Comp*). 754 . (te) en water, 025 • (in- en uitgaande). 89. . -maat. 18. . -markt. 90. 182. 188. 754. 788. 840. 969. . -onjrst. 120. Rijtuig, 120. 202. 324-327. 335, 339. 311. 545, 580. 587, 610. 051. 819. 873. 898- 900. 904. 918. 920-922. -verhuurder, 335. Sabel, 492. Sacrement, 922. Salariëren (bank-beilienden, 030. Salaris. 12. 112. 113.145.224.225, 528, 533. 535, 637. 039.640 642.090. G 97. 701.702.831 801-86:!. 900. 924 926 . -lijst. 180. 222. 533. 862. Saldo. 141.
\K-RFGISTFR. 1028 Siililn (voordeeüg), 345. Salempoeiïs, 540. 550. 558, 559, 590, 074. 087. 711. 711. 720. 729. Salpeter, 000. 001. Salueren. 245. 420. 427. 429 133, 435. 436, 750. 011. 913. Salut, 247.258. 377. 426-433. 435. 436, 757- 759. 851. 852 -schol. 397. Salvatien, 211. Sampang, 885, 336, 552. 378. 415. 521. 500. 589,817.818.843.845. Sanjrga. 1. Sapan-hout, 581, 582.610.621.677. Schaal, 235, 243. 477. Schaamte, 735, Schaap. 507. 570. 010. 880. 881. Schaarsheid, 044. 074 Schachl (pennen-). 928. 020. Schade. 400. 040. 047. 741!. 751. 844. 845. 001. 042. 070. Schadeloos stellen (suiker-molenaars), 177. Schadevergoeding. 182. Schaflbaas, 39. Schaften, 477. Schaft-order, 479. Schans-werk, 480. 507. 511. Schattin- 169, 324 Schavot, 8. Scheede, 474. 913 Scheepjes-schelling. 2. Scheeps-hinnen-r le. 378 . -hoek. 86, 385 -boekhouder. 113. -hoekje. 65. -boord, 71. fbin i). 144. 382. -dienst. 33. -doos. 855 -gelegenheid, 49. 74; i. -inventaris, 82 ■ -kist. 104. -korporaal. 307, 389. ■ -officier, 53, 200. 400. 088. 690, 775. -overheid, 1, 9. 11. 25. 43, 44. 40. 70. 79—81.97, 120. 134, 144,156. 157.208.209. 259, 291.305,320,337,338, 352, 353, 383, 384, 386, 391—393, 395. 399. 404 - 400, 415,423.547,565,574, 575. 602,706.713.718,935. ■ -raad. 71. 305. 381. 382, 505. 386, 393. 125. 547. 854. 889. Scheeps-soldij, 86, 870. . '-hoek. 393. ■ -hockl ler, 297. 391, 840. 871. -timmerage, 700 -timmerman, 310. 401. 530. 905. ■ -volk. 339, 854. -werk, 307. Scheepvaart, 719. Schei.l-inuur. 280. Schelden. 34, 120. Schelling, 16, 01. Schenkage-penmngen, 90:!. Schenken. 153, 154. 020. Schepeling, 80. 111. 258. 397.044. 803-805. 812. 871. 920. 931.953. Schepen-bank. 510. 511. Schepenen. :;. 1. 0. 12. 21. 40. 40. 50. 58. 59. !!7. 89. 110.151. 159. 172. 187. 188.200.212.221.22:;. 246,280,327,333,365—368,433. 448. 52:;. 535.540,541,568,576. 588. 024. 043.045.051.079.094. 701. 709. 712. 702. 790 79:;. 825, 836, 838,867,876,901.907. 915. 910. 933. 914. 955 957. Schepen-handel, 89. 182. 185. 180. 909. . -kamer, 844. 89. . -kennis, 346—348, o:; 7. Scherp (kogel), 28. 613, 720. 881. -regter, 965. Schieman.'2sl. 306. 879. 389.390, 419. Schiemans-maat, 807. Schieten, 100. Schietgeweer, 112. 163—165, 282. 371, 898. 5:;;;. 539. Schifting. 140. Schild, 830. 907. Schilder. 905. Schilderen, 80. 825. 841. 922. Schildwacht, 110. 220 231. 234. 287. 212. 240. 218. 470. 471. 489. 492. 497. 501. 825 Schip (afgevaren), 389. . C.omp'l. 9. 11.25.53.51.70. 140. 81. 80. 90. 98. 100. 113 120. 134. 178. 208. 250. 253. 255. 270. 290. 321. 813. 848. 349. 380. 384, 396, 400. 409. 413. 120. 132. 180. 444. 517.
ZAAK-REGISTER. 1029 520. 546, 573. 574. 578. 605. 670, (172. 673, 682, 705, 706, 712. 714. 718. 719. 722. 725. 727. 743, 7(15. 766, 777. 843. 854. 857. 858. 861, 866, 868, 889, 941, 942, 946, 956. Schip (driemast-), 378. . (Engelscht 27. 29-31, 133, 701. » (Comp"), 851. (Europeescli). 7()(i. . (Franscli). 80. 31. • (gezonken), 13. - (inlandsen), 380 . (Koning's), 418, 120. 130. 431, 487. 438, 017. 050. • (particulier), 343. 480. 704. 705. 851. 852. 800. (Portugeesch), 082. . ISpaansch), 590. 918. uitkomend), 880. 394 . (vreemd). 27,28,31.33.37.98. 120. 184. 175-177.185.250. 251. 258. 259. 285,343,418, 420-422. 430,437.510.050. 070. 070. 757.758.781.808. 810, 813. 814. 837. 847, 852. (vreemd Comp"). 437. 438, 533, 050. 701. 702. 759. (vreemd particulier), 438. Schipper, 05. 00. 71,80.81,96.98, 118. 129. 150. 208. 209. 28.'! 290.304—306,312, 313,320.372—374,; 383, 385, 887. 894-397, :;f)!l. 101-404. 407—400. 112. 414.41 7. 422. 425— 427. 432, 480. 518. 529. 558. 505. 002. 008. 088. 700. 712. 720. 707. 708. ;::t7. 845. 866, 911, 950, 051. 053. 054. (particulier), 086. Schippers-huis, 157. S,l n, 401. 168-470, 884. -gesp, 401. School. 109. -boek, 197. . -meester, 065. (inlandsch), 196,303, 304, 841. Schoonbroeder, 906. . -houden. 530. 788. . -vader. 000. -zoon. 000. Schot. 50. 418. 851. 852. Schotje, 308. Schouder, 112. Schout-bij-nacht, 80. 81, 372. 373 376, 121. 120 -120. 433. 434, 005. 910. 911, 017. Schouw, 175. 25(1. . -burg, 678. Schrift (gewijde), 543. Schrobben. 020. 737. 741. Schroef, 108. 362. 473, 919. -slok. 175. Schrijfgereedschap, 797. . -kantoor, 517. 707. . -werk, 136. Schrijven, 841. 851. Schrijver. L 6- 105. 194. 412.455. 150. 458. 400. 402. 107 472. 470. 478. 055. (inlandsch\ 297. 944. Schuil honden (zich). 483. . -plaats, 27. 900. Schuit, 27. 28. 155—158. 170.253. 10.;. 411. 413, 110. 420. 437. 438. 950. 952 Schuits-volk, 804. 084. Schuld, 81. 80. 130—132.139.462, 40:;. 585. 088. 851. 001, 045. -boek, 402—464. 080. -eischer. 85. 348. 772. 77:;. Schuldenaar. 348. Schuldkennis, 105. 349. i -rekening, 87. 338. 339, 89:; Schutdeur, 321. Schutsel, 018. Schutter, 110. 111. Schutterij, 40. 839, 840. Schijnwinst, 893. Scriba, 199. 277. 290. 209 302, 593, 594, 020, 010. 047. 058. 870. 958 (gezworen). 657. Scribent, 69. 70. 297. 530. (inlandsch). 203. 204. Scriptis (in). 874. Scrupel, 137. Scrupule, 003. Secluderen (de Weeskamer). 822. Seclusie. 100. 173, 847. Secreet-hali, 741. Secretarie (generale). 47. 55. 69,82, 115. 184. 203,260,389,397,437, 457. 585. 667, 763, 774, 813. 836, 839, 840. 917.044,947.
1766. P. A. VAN DER PARRA. 103 maal sulks slrydig is met d'modus procedendi, in deese vereyscht wordende; soo is, om de redenen ler praeventie van dien in den aanstaende, goedgevonden de respective practisyns by deese Ie gelasten omme voortaan, wanneer in dese off geene zaak van inlendilh moeten dienen, als dan te ontwerpen en af te leggen een behoorlyk en conform de praclyck ingerigt intendith met middelen, onder een behoorlyke extensie der gehoude dingtalen. 18 Maart. Wijziying van eed-formulieren. Door den heer Gouverneur voorgedragen zynde, dal, dewyl volgens de gevcnerecnle dispositien van haar Hoogmogende de heeren Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden zyne Doorlugtigste Hooghyd den Vorst en heere Willem de Vyfde, Prince van Oranje en Nassauw, erfsladhouder, capilein en admi raal generaal van de republicq, enz., enz., enz., met hel agtiende jaar van zyn Hooghyds gezegenden leeftyd in het bewind van zaaken zoude treden, zulks nu ook gevolgelyk of zedert den 8' n Maart jongstleden effect gesorteerd hadde, met ophou ding van de voogdy door hooggemelde heeren Staten over zyn Hooghyd lot dat lydstip, en 't dus als van zelfs sprak, dat in de formulieren van eeden en andere diergelyke actens, waar by aan de hooge Overhyd trouwe gezworen word, de nodige veranderingen dienaangaande gemaakt mogten worden; zoo is, op de propositien van welmelde zyn Edelhyd, goedgevonden en verstaan zulks-gevolg te laaien neemen met de by resolutie dezer regeering van den 28'" September 1759 bepaalde en hier gesublineerde woorden agter haar Hoogmogende, te weeten: «Is voogden over zyn Hooghyd, enz., in de voorsz. formulieren, zoo te deezer hoofdplaats, als op de respective buyten comp toiren gebruykt wordende, te royeren of te rug te laten, invoegen direct na haar Hoogmogende de heeren Staten Gene faal der Vereenigde Nederlanden, onze souvereinen, volgen moet: »en zyn Hooghyd den heere Prince van Orange eu Nassauw, "erfstadhouder, capitain en admiraal generaal, enz.".
ZAAK-REGISTER 1030 Secretarie van den Raad van justitie, 200. 201. ■ Schepenen. 956. Secretaris. 100. 373. 593. 594. 620, 646. Itank-coiirant. 838. Boedelmeesteren. 41. 47. 167, 168. 535. 580. 581. 604, 623, 656. 805. 837. 839. commissarissen huweluk sche en kleine zaken. 447. 656. Beemraden, 116. 188. 324—327. 340, 341.573. 580. 651. 656. 819, 821. 838. 856. 879. 920. Hooge Reeering, 191. 204. 245, 248. 297. 352, 376, 377. 424. 585. 651. 819. 834. 909, 911,915—917. (l e ) llooge Regering, 114. van justitie. 84. 106. 114. '152. 154. 298—301. • politie. 198. 271. 293-297.300.303.314- 317. 057. 870. Raad van justitie. 137. 142—145. ÏBO, 187.200. 222. 516. 596. 604. 605. 655. 696. 697. 806. 836. 837. 861. 862 Schepenen. 83. 89. 108. 137, 188, 535, 623. 637, 655. 793. 826. 837. 856. 879. 906. 918 van staat. 434. 435. Weesmeesteren, 154.188. 639. 656. 831. 832. 837. 838 van zee- en commercie zaken. 303. Secreteren, 440. 758. Secretesse. 758. 808. Sectinde. 20. 292. 293. 295-297. 301, 302. 315. 317. 761. Securileit. 123. Sein. 413. 414. 950. • -brief. 381. • -schot. 436 Selderij. 476. Sententie. 145, 171, 172. 344,347. 393, 596. (civile), 805. 806. • interlocutoir, 807. Separeren (leprozen), 625. Seponeren in Comp" geldkas, 641. Sequester. 66. 106. 112—114 172. 528. 652. 667—669. 734, 045. Sequestratie-rekening, 669. Serail?. 365. Sergeant, 40. 169. 180. 226-229. 231-235, 237.2:59- 244. 30.'!. 447. 148.455—460, 463.471-473,477.485— 488. 490-493.497 499, 501, 502. 509. 689. 711. 800. 801. 908. 909. 953, 964. > -kleêren-bewaarder, 466. 470. van de ordre-week, 462. 473 175. • wacht, 496 Servet, 179. Servituut, 654. 876. 966. Sessie, 641. • hebben, 373. 375. Sexe. 625. Signaal. 505. 507. Signatuur, 785 Silontiiini [eeuwig). 068. Singel. 112, 323.' Sjahbandar, 5. 6. 27. 28. 32—35. 39. 80. 161. 170. 174-176.178. 182. 183, 185,193, 196.20(5.246. 248, 285. 317. 320. 328. 383, 119. 438, 440. 442.450.589.602,611. 618. 655. 670. 675--877. 689. 690. 694. 702. 714,717.733.749,751, 756, 759. 764.781.800.814.836. 847. 857. 858.864.896.917.942. Siahbandarij, 64.2(55.614.676.749. 764. 779'. 780. 853. 960. Sjees, 325. 819. 899. Slaaf. 6. 11. 27. 37. 54. 64.68,80, 121. 130. 136. 189.196.228. 264. 277. 291. 292.320.383, 384,443.446,538,540.550 552. 619. 620, (528. 629 647. 648. (570. 672. 673.684.717. 728. 736. 737. 740.741.752. 753. 767. 768. 775. 779. 782. 794,796.819,832,900,920- 922. 952. • fGomp'), 694 695. (geëmancipeerde). 286. ■ (vrijgegeven), 83. 793. 794. (zieke). 83. Slaan, 126. 454.
ZAAK-REGISTER. 1031 Slaan (munten), 75, 77. 603, 661. Slaapplaats. 785. Slachten, 38, 116. 182. 186. 356. 781, 969. Slacht-vee, 697. Slag-band. 170. • -boom, 567. Slapen, 110. 515. Slaper, 18. Slavernij, 83, 84 620. 794. Slavin, 11. 83, 109. 384, 443, 020. 647, 648,670,673.734,753. 794, 921. (geëmancipeerde), 70;;, 794. Steel, 550, 007. 674. Sleutel, 227. 228. 232—234. 239- 242, 363, 446,465. 171.491.497, 498, .".02. 500. 536, 010. 641. Slipdrager. 911. 912. Slippen, 98. 400. Sloep, 27. 28. 252, 111-413. 416. 418. 120. 421,435,589,936,955. Slofheid, 04.'.. Slokkan. 322. 567. Sloot. 322. Slopen (C.omjv vaartuigen), 526. 589. Slordigheid, 212. Slot, 530. 010. ■ (geweer-). 50. Slotenmaker, 54. Sluik (ter). 321. 358. 002. 715. Sluiken, 184. 387. 517. Sluiker, 200. 071. Sluikerij. 175. 170. 183. 256, 880. 533. 558. 070. 902. Sluikhandel, 28-30, 520.617.074. 723, 971. • -werk, 328. Sluis, 500. 571-573. 817-821 Sluiten (hoeken). 248, 000. 012. 720. (poort). 407. Slijm. 780. Slijtage. 000. Smeden (werkwoord). 551. Smeê-kolen, 250. Smeeren leen schip). 403. Smelten, 76, 334. Smelt-verlies, 14. 74. Smid. 190. 192. 363. 304. 3.05. 005 Smids-winkel, 100. 057. Smokkelarij, 415, 420. 688. Smokkelen. 17:!. 706. Smokkelhandel, 121. 175. 087,691. . -werk. 200. 336 Snaphaan. 165. 166. 801. Snert, 156, 177. 484. Sneuvelen, 374. Snoepen), 660. Snoeyen, 762. Snuisterijen. 627, 700. 726. Snijwerk. 899. Societeil (gepriviligeerde). 07:;. Soep, 236, 244, 176. 477. 484. Si umi. 154. 627. ■ -drank. 7157. Soldaat, 35, 42. 87. 140. 141. 180. 235, 236, 238, 213. 425, 454, 456. Kil 4li:i. 472, 479. 492. 514. 689, 711. 748. 873. 877. 90!!. 952. 953. 956. 964. Soldij, 268. 269.275.279,774.788, 789, 822, 872. • -bediende, 62. 86. 721. 718. 789. 870. 871. • -boek, 21. 29. 48. 260. 330. 668. 721. • -boekhouder. 64. 194. 198. 199, 261, 293—297. 299- 303. 313- 316. 393. 657. 350, 863. 870. 880. -grootboek, 850. -kantoor, 294. (generaal), 21, 26. 835. (inlandsen militair), 810. -papieren, 261. • -rekening, 22. 47.62.63. 87, 141. 651. 748. 899. -visite-kantoor, 21. Sollicil -. 616. Solutie, 211. Somah, 780. Sommatie, 535, 806. 807. 862 Sortement, 690, 702. Sorteren onder Batavia, 39. Sortie-poortje, 446. Soulaas. 472. 627. 647. 661. 737. SoulagemenL 948. Sous-lieutenant, 838. Souverein, 207. (representative), 3. 99. 433. Span. 340. Specerij-eilanden. 149. . -kist, 405. -olie, 152, 153. • -pakhuis. 191. 195. -schip, 119.
ZAAK-REGISTER- 1032 Specerijen. 43. 44, 63, 122, 152. 153, 184, 263. 266, 408. 660, 672. 744, 746, 800. 028. 970. Specificatie, 138. k (maandelijksche), 100. Speculatie, 94, 381. Speel-vaarluig, 433. Spek, 24, 195. 196.235.243,476— 478. 564-566. 644. 735. 744— 747, 804. 026, 927. 020. 030. 032. 952. Spel, 03. 94, 131. Spelen, 94. 478. 736, 737. Speling, 50. Spiegel, 183, 918. Spil. 817—819, 821. Spilet, 882. Spillage, 17. 22. 192,250,397,565. 566. 686, 754. Spitsroede, 490. 401. Spoelen (een schip), 402. Spouwen. 282. 370. Spon, 183. • -gat, 174. Spons, 419, 558. Sponton. 229. 237. 488—491. Spoor. 009. 910, 913. Spollei', 7. Sprenkelen (azijn), 403. Spijker. 23. 184. 475. 670 Spijs. 156, 482. 546. 547,735,730. • 770. -kamer, 403. Staafgoud, 268, 269. . -koper, 152. 202, 263, 266, 407, 611 Staal. 23. 884. Si aart, 480. -peper. 263. 266. 612. 959. Staal (korte), 924-926. van gewijsde, 532. ■ -rekening. 55. 138, 789. 869. Staatsie. 580. 920. ■ -paard, 920. Staats-montering, 170. ■ -raad, 853. Stads-apotheker, 664. 768. 838. • -buiten-harm, 036. -chirurgijn, 193, 575.576,649, 784. 838. ■ -doder. 193. 340, 575, 576, 649. 784, 836. • -drukker, 840. 972 . -drukkerij, 114, 115, 916, 918. • -gelden, 193. Stads-gracht, 157. 411. 707—709. ■ -kas, 368, 369. 371. 576. 600. 619. 682. 685, 686. 694. 707. 792 ■ -lasten. 523. 575. 588. 651, 867. 956. -majoor, 220. 232—234, 236, 241. 242. 244. 481. • -ongelden, 59. 694. • -penningen, 159. 576. • -poort. 227. 233. 234. 236. 239, 244. 476. 502. 948. • -rechtbank, 3. • -vendumeester, 630. • -werken. 171, 185. 186. 384. 584. 585. 591. 602. 670. 673. 849, 868, 860. 879, 005. 007, 000. 911. 918. 920-922. Stal'. 140 > -officier, 455. Stakel-werk, 878, 879. Staken (werkwoord). 778. Stalknecht. 312. Stampen. 478. 930. Standaard. 372. 417. 418. 428. Standpenning, 863. Slank. 408. '584. Staten (provinciale). 104. . -Generaal, 103.104.134,148, 206, 678. van Holland, 346. • ■ • en Westfries land, 223, 678. 691. Status quaesüonis, 218. Statuten, 143. van Batavia, 4, 105. 107, 216, 221, 347, 349, 351. 592. 594. 734. 833 Stee-kind, 924. Steen. 191, 584. ■ -houwer, 190, 965. Steil (houten). 02. Stel 305. 397. Stelen (aardvruchten), 631. Slem (concluderende), 376. 621. . nebben, 313. 641 Stempel, 73, 75. 77. 187, 3:;:; 334, 603. 761. Stempelen, 186, 187. Slent;, 395. ■ (groote), 372,423-425,430. Sterfgeval, 131. - -huis. 592.768.775,826-830. 007, 908, 912, 913, 915, 916, 918, 919.
ZAAK-REGISTER. 1033 Sterfte, 129. 155,189, 538.583,659, 665. 705, 746, 787. 842, 855,950, 962. Sterkle (korte), 477. 480, 509,511. Sterven, 92. 130—132, 141. 374. 127. 461, 710. 824. Steven-geld, 853. Stilstaan van een koren-molen, 970. Stilstand van gage, 721. Stilte (in), 806. Stilzwijgen van een commanderend officier, 845. Stoel, 475. en bank-geld, 159. Stoep, 708. Slof. 44, Stollen (zondigende), 785. Sloffer, 783. Stok, 112. 282, 371. . (ter halver). 428 Stoken (arak). 777. 778. 780. Stokken-knecht, 458, 490. Slorm, 387. Storten (geld), 152. 260. (specerijen), 44, 405. Straat, lil. 369,492,583,584,619, 772. 799. 880. Straf, 738. • (kapitale), 386. Straffen Iwerkwoord), 625. Stroop, 439. 441, 558, 660, 663, 785-787. -bali. 867. Stropdas, 461. Stuk (officieel), 763. . -goederen, 183. Stupiditeit, 603. Stuurman. 68. 156. 381, 408, 111. 414, 432, 565. Stuurmans-gereedschap, 404. Stijl van boekhouden, 48. Subject (onnut), 110. Subordonnatie, 125. 385,451 153. Substituut, 118. 255.281,361.602, 750. Succumbant 596. istie, 211. Suiker. 11, 22. 35. 44, 45. 64, 78. 91 156. 177. 178, 182.184,185. 202. 254. 263. 266. 283 285, 290. 321, 405, 407, 420, 587,60 1 . 602. 606. 607,612,680,700,702, 726, 733, 744. 746. 780,857, 858, 868, 879, 951,927,929,932.960. 968. Suiker-cultuur, 607. • -fabricatie, 177. • -leverancier, 081. . -molen, 91. 163—165, 177, 185, 202. 439, 441,521,551, 6(12. 607. 666. ■ -molenaar, 44, 117, 606- 608, 867. . -pakhuis, 188, 194, 195, 656, 837. . -riet. 45, 607. Sultan, 560. Sunder, 882. Super-carga,387,691,694,700,837. Supersolutie, 211. Suppliant, 181. Suppoost, 228. 535. (1«). 294, 839. Suppuratie, 786. Surchéance van betaling, 16,90,779, 946, 970. Surplus, 390. Suspens, 381. 436. Suspensie, 12. Taal (Chinesche), 738. 777. . (Engelsche), 39. • (Fransche), ■'!!>. • (inbndsche), 86. . (Javasche), 723. 870. . (Maleische), 723. . (Nederlandsche), 525. . (Porlugesche). 39. Tabak, 179. 182. 46!!. 559. 693, 829, 895, 896, 969 . (Chinesche), 90, 521. 728. . -geld, 176. Tafel, 37'. 38. 93, 116, 475, 484, 918. (hooge). 57. . -goed, 928. -laken, 179. • -rijst, 352. Tail, 15,'19. Ta kar. 62. Takkebos, 821. Talas, 476. Tali, 817-819. Tamarinde, 156. 254.927.929,932. Tamboer, 228. 230, 232. 236. 239, 455, 456, 458, 468, 472, 486. 488, 490, 491, 493, 494. 496. 499, 509, 908, 909. 964. -majoor, 309, 455, 472.
ZAAK-REGISTER. 1034 Tamboers-montering, 409. 470. Tampajan, 440, 448. 119. Tandjoeng-poera, 175. 330. 352.843. 845. Tapis, 688. Tapnering, 37. Tappen. 154. 180. Taptoe, 231—233, 239, 412. 499. 501. Tardance, 367. Tarief, 109. Tarra, 505. 080. 081. Tarwe. 327. 407, 558, 600, 612, 928. 970. Taxateur. 840, 924, 925. Taxatie, 107. 180. 184. 214. 020. 915, 924. Taxeren, 12. 533, 637, 893. Teekening, 202. Teer, 402. Tegemoetkoming, 542, 849. Tegenkanting, 875. Tegenspraak, 112. 421, 827. Tegenspreken, 451, 452. Tegenwigt, 520. Tehuis-reis, 100. Telle cpielle, 121. Teller, 546. Telling, 634. Tempel. 841-843. 934. Tempo, 485. 489—491. Tent, 511. 951. Teregtslelling. 58. Termijn, 8, 87, 88. 101, 106. 108. 158'. 211,214,219.459,606-008, 621, 622. 645. 609. 749. 771. 789, 872, 940, 941. 957, 958. Territoir (Comp'). 206. Terug-rekening. 56. Testament. 5. 87. 99. KM). 171. 207. 392, 393. 577.623. 794, 809—812, 823, 924. (mutueel), 50, 51. (Nieuw*. 543. (nuncupatief). 101. Teslant, 823. 824. Testaleur. 5. 99—101, 171. 392. 393, 020. 623, 794. 809—812. Testatrice, 100. 020. 623, 794, 810. 811. •Thee, 00. 140. 287, 406, 478, 529, 597. 598. 600, 666. 692. 757. 808. 877. 943, 949. 951, 954. -water, 343. Theorie v/d navigatie, 300. Timmerage, 009. Timmeren, 527. 55). 694. 890. Timmermau, 190, 192, 363, 364, 389, 390, 395 Tin, 2. 28. 201!. 266, 407. 611. Tinctuur gentiana, 953. Titel, 12. 124. 125. 152. 189, 190, 340, 077. 703, 701. 700, 867, 914. 915. 957. Titulatuur, 553. 554. Tjaëng. 1. Tjap, 255, 256. 448. 571. 820. Tjappen (werkwoord), 10,184.953. Tjatjah, 780. Tjiauw, 439. 441. Toeak, 154. 448. 449, 027. mi (een anker laten), 111. -gevendheid, 508. • -lage, 903. ■ -naam. 42. 469. -spijs, 709. Toetellen (kisten, enz.), 845. Toetsen (gouden ropijen), 333. Toeval, 375. Toewegen (kisten, enz.), 845. Toezets, 70. Togt en wacht, 42. . in 'I land. 272. Tol, 30. 64, 81. 90. 91. 184. 185. 250. 259. 205. 207. 290. 336, 337. 531, 557.507.509.571 57:;. 009. 014. 051. 077. 712. 725. 727. 780, 819. 857. 804. 893, 897. 912. 959. 900. . (dubbelde), 320. -bediende, 571. ■brug, 817. -helling, 587. • -hek, 571. 572. 817. 820,821. -Icnaar, 567, 587. -poort, 779. ■ -vrij. 81, 320. Tolk (Chinesche), 109. Toilet je. 93. Tombohouder, 296. 299. Top (groote). 372. 417, 418. 121. 429. ■ -liaan. 94. 520. -tafel, 9:'.. 895. 900. Topica, 786. Tour-beurt, 455. 482. Touw. 400. 400, 414. • -we,k. 97. 98, 361. 362, 403. Tractaat, 590. 597. Tractement, 8. 116, 142. 143, 188.
ZAAK-REGISTER. 1035 189, 193, 198.278.564,576.609, 655, 686. 710,788,841. Tractemenl (achterstallig). 593. [maximum), 956. Tracleren, 38. 17!). 196. Trafiquant. «00. 961. Trafiqueren (vergunning tot), 070. Trainering, 85. Traliewerk, 708. Trasi, 90. Translaat, 525. Translateur. 723, 861, 862. 870. jworen), 300. Transport. 6, 394. 551. 649, 667, 681, 873. IHS. (quasi). 7.">' J. islaven-), '277. 278. verleenen. 11. Transporteren. 384, 022. 782. Traverseren (de (lomp'), 050. Trekker. 50. -king. 938, 940. -lijn, 821. • -paard. 326, 340. Tresoor, 270. Tripang, 91, 587. 672. Triumphant. 806. 807. Troeboe. 91. 587. Troep, 236, 244 425. Trrnn. 232, 233. 238. 241, 245, 112. 457, 486, 489, 496. Trompetter. 307. 390, 456, 964. Tros. 361. 821. Trouw, 121, (goede), 202. (kwade), 397. -boete, 168. -brietje. 107. 110. -147. Trouweloosheid, 778. Trouwen, 132, 142. 166. 169. 318. .110. 578-580, 010. 015. 780. Trijp, 36. Tuig, 575. 021. , -huis, 511. Tuimelaar, 50. 473. Tuin. 32.89.111, 123. 124,322.323, 536, 537, 568,600.799.847.856, 874- 876. 001. 021. 052. 966. Tuinier, 005. Tumuli. 231. 200. 370, 509. 510. Tusschen-dek. 3!)!!. -deks, 403. 400. 407. Tutele. 351. Tweede l'ij de grooie geld-kas, 762. Twist, 750. Twisten iloor leprozen, 025. Twijfeling, 772. Tijd' (verbonden), 169, 805. 309. Ui. 470. 051. 051. Uitbetaling. 788. 850. Uildeeüng, 042. Uitgeleide doen. 434. Uitkammen (hoofdhaircn), 480. Uilkappen (g I), 75. Uitkeeren aan hel hoofd vanComp" zeeraagt 700. Uillandig, 5. 00. Uitlevering, 43 Uitloopen uit een hospitaal, 736. Uitmonsteren. 450, 744. Uitmonstering, 389. 1 ilreis. 05. 304. 588. Uilroeijen (peper-tuinen), 181. Uitschot, 201. Uitsluiten (gemeenschap van goede ren). 132. Uitstap, 774. (ongeoorloofde), 137. Uitstel, 386, 634. Uilstellen (geregtelijke executie I, 000. Uittreksel, 540. 557, 590. 611.716, 720. Uitvaren uil Nederland, 068. Uitventen, 153. 154. Uitvlucht. 88, 00. 101, 523. 022. Uitvoer, 51. 36. 71. 72. 120—128, 169. 170. 105.203. 200. 280, 330. 337. 410. 441.440.450.531.550, 556, 550. 573.587,588.601,602, 606—608, 012. 021. 000. 070, 073. 074. 701.711.725, 753. 750. 770, 700. 853. 857. 808. 872, 077 070. 007 003. 022. 023. 034. 042. 047. 050. 050. Uitvoeren, 44. 04. 78. 285. 059. Uilweg, 45. 46. Uitwegen (specerijen), 63, Uitwijken van rijtuigen. 120. Uitzetten (geld), 48, 004. 030, 042. 001. 948. Ulceralie. 744. Usantie, 789. l T so (a). 350. Vaam, 62. Vaandel. 179. 245. 247. 487. 489. 507. 908-911. Vaandrig, 236, 240, 312. 317, 425,
ZAAK-REGISTER. 1036 455. 472, 473.498, 499,582. 839. 908-912, 964. Vaandrig-ingenieur, 859. Vaardigheid, 281. Vaart, 28. 257. 321. 322. 324,536. 537, 610. 611,690.693,856, 874 870. 002. 923. < (inlandsche), 31, 32, 700. • (kleine), 893. (ongeoorloofde). 500. 1 • (particuliere), 200. 267, 578, 650. 052. 055. 074. 075. 702. 703, 800. 012. 970. ■ (smalle), 128. • (vrije). 202. 519, 548. 550. 557, 590. 710, 721, 729, 770. 800. 888. Vaartuig, 161, 883. (Cninp»), 520. 527. finlandsch), 422. (particulier), 55.135,07.'!. 077. 081. 682, 749, 853. Vaarwater, 806. Vaatwerk. 20. 185. 251, 410. 150. 558, 070 Vacature, 130, 140. 192. 199, 304, 305. 391. 570. 586. Vaceren, 548. 634. 057. 010. 903. Vader. 207. 577,626,810.811.801. ■ (Chineesch), 150. • -land, 542.' Vagebond, 157. Valbrug, 226-228, 231. 238. 244. 446. -502, 850. Valediceren (vertrekkend Gouver neur-Generaal, 435. Valideren (spillage), 686. Validiteit, 003. Valreep, 417. Valschheid, 040. Varken. 781. 928. Vat. 24. 120. 174. 501 566. Vechten, 34. 025. 750. Vee. 38. 80. 110. 182, 186. 338. 353. 356. 443. 880. 881, 060. Veerman. 027. 031 Vegen, 227. 020. 737. Vegelaliilia. 785. Veiligheid, 104 Veiling. 94. • ' (publieke), 945. Veld-equipage, 511. ■ -ketel, 511. ■ -schans, 353. 355, 521, 821. • -stuk, 884, 886. Vendireren (dranken), 154. Vendu-boek, 695. » -extract, 580. ■ -geld, 535. ■ -meester. 41. 42. 122. 123. 154, 342, 343, 547.548,581. 620. 639, 761, 762.837,840 846, 856, 876, 024. 072. • -penningen, 42. 112.123,547. 518. • -ml. 22, 668. salaris, 38, 66, 113,580,617, 761. 846. Vendutie, 41. 153, 154. 618, 696, 072. (Corap"), 550. (private), ;'.42. (publieke), 347,349,761, 762, 805. 856. Venster, 040. 918. Ventilator, 403. Veuue en cour, 180, 213. Verachtering, 20. 966, Veraliëneren aan vreemdelingen, 162 Verantwoording, '.'>, 395, 850. (maandehjksche), 14. Verbalist, 204. Verband, 57. 67. 192. 302 -313, 459, 583, 586, 050. 710, 800, 801. (generaal), 346- 349. (legaal). 637. (speciaal), 346, 349. -schrift. 002 van zieken. 626, 71(7. 738. Verbannen, 32. 110. 111. 507.571. 0,12, 000. 714. 72!!. 732, 707. 820. Verbanning, 115. Verbergen (slaven). 707. Verbetering, 302. 300. 585. 500. 774. Verbeurd verklaren, 205, 694. Verbüjf (vast). 020. Verbods-dag, 147. Verdeeling, 920. Verdraagzaamheid, 841. Verdubbeling, 290. Verduisteren, 131, 648, 649. Verettering, 786. Verevenen. 48, 248, 393. Verevening, 49. Vergadering. 957. -dag, 952. van poliüc, 95.
iSTER. 1037 Vergadering slaan. 230. 239. Vergader-kamer, 004. Vergeetboek, 55 Vergetelheid, 508. Vergeten (zich), 790. Vergiftig, 153. Vergoeden, 471, 935. Vergoeding. 48, 96. 152, 077. 870. Verguld, 899. Vergulden, 825. 341. Vergunning (speciale), 870. 078. Verhindering fwellige), 058. Verhoogen (alimentatie-penningen), 794. in waarde. 061. Verhooging, 841. Verhuren, 32, 33. 85. 847. 907. Verhuurster, 709, 915. Verificatie, 58. Verifiëren (scheeps-journalen), 403. Verjaardag, 102. 717.718.798.799. Verkloeken (een concurrent), 284. Verkoop, 5. 114.101.858.354.700, 701. 731. 870. intc). 23. 193. (geregteli)ke), 142. \ erkoopen, 101. 752. Verkooper, 724, 729. Dping, 112, 972. . ' fpublieke), '& 84G voorjaarsche). 277. Verkoop-prijs, 329. 330, 761. Verkoperen, 325, 341, 900. Verkorten, 024. 027. 031. 735 Verkwikking, 745. Verkwisten (geld), 030. Verlamming, 794. Verlanding, 709. Verledigen (zich), 269. Verlenging, 750. Verlichting. 102. Verliezen (beleening-briefje), 038. Verlof, 57. 229. 237. 020. 030. ■ -brief. 111. • aanvragen, 110. Verloopen van inlanders, 083. laten), 100. Verlossen (militairen), Ui'.). Verlosser, 890. 459. Verlossing, 509. 310, 070. 710. van militairen, 092. Vermaken, 51. 020. Vermaking, 899. Vermengen (drooge ol' natte Waar), 24 Vermengen (ihee), 598. Verminking. 794. Verminkt.,'3o7. Vermist worden, 392. 851. Vermunten, 74. 70. Vernielen (Djohor en Pahang), 802. Vernietigen (bank-brievcn). 034. Vernissen. 36, 320. 310. 921. 922. Verongelukken »'an een schip, 162. Verontschuldigen (zich), 877. Veroordeelde, 078 Verpachten. 79. 893. 894.945.959. 900. 968. Verpachting, 16, 89, 182. 320.521, 553,557.572,578,677, 725.778.779.817.822. 805. 872. 895. 896. (Javasche . 958. Verpander, 639. Verpanding. 349. Verpoozing, 933. Verruilen (slaven). 54. Verruiling, 137. Verschot, 180. 090. 097, 801—863. Versiering, 102. Versloffen (ordonnanciën. enz.). 649. Versmelting, 560. 561. Versnapering, 468. Verspuien, 190. Verstek, 152. 610. 669. Verstekeling, 113. Verstellen (kleederen), 797. Versterf, 748. 870 Versterkings-werk, 202. Versl 'mg, 682." Verstopping, 059. Verstrekker. 400. Verstrekking, 81, 82, 87. 338.370, 394, 390. 523.525,526,537.644, 053.785.741.743 718.750.770. 782. 783. 808. 804. 812. 851.88-1. 885. 929-931, 940. 952,954.903. Vertaling, 733. Verteering, 31, 618. Vertiening, 18. Vertier, 072. Vertimmeren 41 1 529. 781. Vertimmering. 376. 394. 401, 402, 050. 701, 936. Verlinnen (koperen keiels, enz.), 547. Vertollen, 10, 693. Vi rtooning van lasten en winsten,ss. Vertrek. 85. 80. 020. Vertrekken van schutters, 111. Vertroosting, 684.
ZAAK - REGISTER. 1038 Verval, 880. Vervalschen(drooge of natte waar), 24. Vervalsching, 057. Ververschen (recrulen). 485. Verversching, 100. 928. 930. Vervoer, 122. 38:1. 500. Vervoeren, 170. 855. 072. Vervreemden, 010. 922. Verwaarlozen, 048. 040. (zich). 483. Verwarring, 20. 260. Verweerder, 582. 538. Verwekken [kinderen), 734. Verwelkomen (chef d'escadre), 870. Verwen rijtuigen zwart . 021. Verwhout, 582, 021. Verwisselen, 128. 120. Verwonding, 1 15. Verzegelen. 43, o:;. 220. 405. 408. 498. 596. 704. 010. Verzender, 002. 005. 712. Verzet, 807. Verzetten (zich). 118. Verzilveren. 525. 541. 809. Verzoek-rol. 827. 828. van provisie, 181. Verzuim, 105. 028. 002. 845. 855. Verzwijgen, 008. 778. Verzwijging, 185, 954. Vexeren (leprozen), 024. Vice-admiraal, 572. 373, 570. 424. 420-429. 458/434. 905. 011. 917. ■ -commandenr. <2. 175.178.328. 337. 352. 558. 002, 684. ■ -president Boedelmeesteren, 535. Viering, 102. Vigilanüe, 814. Vilipendentie, 101. Visch, 90. 01. 185. 481. 755. 769. 801. 847. 027. 051. 933 (drooge). 251 -geld, 470 ■ -'kuil, 01. -lijm. 587. . -markt, 80 91.182.180.587. 840. 000. -pachter, 90, Visscher, 850. Visie. 590. 024. nemen. 114. Visilaleur, 190, 293. 205. -generaal 05. 246. 248, 255, 400,667,835.849,910,916. 931. 950. Visilaleur v/d reede, 157.952.953. der soldijen, 21. 22, 86, 392, 871. (2 c ) ilit suldijen. 04. 65. Visitatie, 21. 28. 93. 117, 134, 135. 160, 175.208, 270,336,343,386, 422. 480.517,518.533,552 626, 629, 706, 723,770,813,814.859. 885, 902. Visite, 187. 376, 377 ■ -kantoor (generaal). 007. Visiteer-ronde, '228. 232, 234, 241. 242. 400 501. Visiteren, 11». 174. 178. 183. 185. 200. 220. 220. 230, 333, 237. 239. 250. 253, 255. 205. 208. 270.281. 343, 398, 401.400.410.414.415. 410. 457. 458.442. 44:;. 405. 474. 470. 485. 499.503,508.510.511. 521. 520. 042. 800.881.800.070. Ving. 200. 258. 572. 578. 580. 387. 411, 415. 110.422 424.427. 428. 450—450. 717. 748. 750. 757. 750. 852. 042. ■ (llollandsche), 154 Vlagge-doek, 107. ■ -man. 571 570. 424. 428. . «lok, 415. 420 Vlag-officier. 245. 121. 428. 430 010. Vteesch. 195, 100. 255. 245. 244. 470- 178. 011. 711 747. 801. 817. 020. 027. 029. 050. 052 (gerookt), 170. (gezouten . 24. rot). 501 SGO. -hal. 189. -hout 101. Vleugel. 420. 485. 180. 402. . -man. 185. 480. 400. Vloeken, 385, 025. Vloer, 821. • -steen, 125. VI 575 570. 578. 501. Vlot, 570. 8,18. 820. Voeding, 180. V Isel. 155. 255. 254. 343. 547. 770. Voering, 514. 055. Voel (Kijnlandsche). 1. ■ -ganger. 507. Vogelnesge, 855. 050. 001. 902. Volbloedigheid, 050. Volk (slecht). 000.
ZAAK-REGISTÉR. 1039 Volkrijk, 123. Volmagt, 125. -schap, 042. Volwassen, 919. Vomitief, 484. 785. Vonnis, 142.271,436,540,541,569, 502. 805. (crimineel). :!. 4. 704. Voogd, 5. 101. 108. 249. 823, 824. 921!. Voogdes, 123. Voogdij, 99—101. 103, 508. 509. 823, 824. Voorbidding, 104, 178. SJB. 519, 798. ■ -deelen (accidenteele), 531. • -deur, 736, 918. ■ -dragen (kanonniers en hand langers), 884. -kajuit, 400. . -kind, 809. 923, 924. ■ -lezen. 385, 855. ■ -lezer. 031. . finlandsch), 304. ■ -oordeel, 661. . -raad. 281!. 396. ■ -restanten, 20. • -schril. 12. [35, 107. 535. 043. • -schrijven aan Heeien Wil""'. 822. ■ -stad. 112. • -stelling, 178. (publieke), 935. • -steng, 372. Voortdragen (in de hoeken), 135, 851. Voortloopen (bij de boeken), 936. llalen). 319. Voortvarenheid, 868. Voorlvluglige (gelrguwde), IL3 Vooruit-belaling, 872. 909. Voorwaarde (huwelijksche), 51, 146. Voorwendsel, 10. Voorzaal, 228. 232, 498. VocTzeiler, 671. Voorzorg, lil7. Vorm (zonder) van proces. 102. Vorst (inlandsen), 124. -pan, 125. Voyage (voorspoedige), 367. Vracht, 259, 578. 757. (op). 692. ■vrij. 031. Vrede. 652. Vredes-tijd, 110. Vreemde (Europeaan), 715. 725. 720. Vreemdeling, 5. 11. 28 31 33_ 35. 38, 45, 56, 101. 174- 17(1. 183, 184 205. 200. 251, 28:;. 284, 321, 884. 428 432. 488. 608,616 618. 650. 070. 674— 077. 082. 701. 702. 733. 800. 814. 847. 892. (sns] te), 139. Vreugde-bedrijvi n, 253. Vriend, 370. 630. 085. (143. 827 830, 905. 900. 921. -schap, 258. 052. Vroedvrouw [stads-). 818. Vrouw. 51. IJ::. 824. 884. 472. 025, 029. 051. 079. 785. 736, 718. 819. 828. 899. 912-914. 917. 918. 923. (Chineschel. 180- 132. ipareerde). 145. m rijej, 11. 078. Vruchtboom, 631. Vruchten, 10. 183. 000. 780, 787. Vruchtgebruik, 171. ■ -trekker, 171. Vrijbrief, 280. ■ -buiierij. 859. ■ -burger, 31. • -dom. 121. 131. 798. 900 -gelaten. 794. . -geven, 180. 280. 020. 047.900. 922. ■ -gever, 0. 84. 130. 280. . -fieid, 84. 802. 800. 847. (in) stellen. 180. . -koopen slaven). 020. . -kooping, 0. ■ -stelling, 553. 555. 045. 815. 808. ■ -werker, 100 -pelden. 405. . -werkers-pas, 102 Vuiligheid. 584. 708. 020. Vuilnis. 58'1. 585. . -praauw. 584. Vuur. 98. 001. 882. I ■ -berg, 150. ■ geven. 120. •schop. 788. ■ -steen, 595. ■ -lang. 783. • -werk, 94, 102, 187,321,559,
1766. P. A. VAN DER PARRA. 104 ? «Ordrc der voorbiddingë'. In Nederland. De hoogmogcnde heeren Slaalen Generaal der Vereenigde Nederlanden, onze hooge en wettige souvereinen; de heeren Staaten van de respeclive provinciën; zyne Hoogheid, den hecre Prince van (tnmge en Nassauw, erf-stadhouder, capitein en admiraal generaal der Vereenigde Nederlanden, onzen Oppergouverneur Generaal; de erf-Princesse en alle die van deszelfs doorlugtigen huize zyn; de heeren bewindhehberen van de Nederlaudsche Oostin dische maatschappye, onze heeren Meesiers. En in deeze Gewesten. Zyn' Edelheid den heere Gouverneur Generaal, nevens de Edele heeren Raaden van Nederlandsen Indië, onze hooge en wettige overheid. Op de buiten-comptoiren. Zoo als tans in gebruik is, na de laatstgemelde voorbidding. 20 Maart, Intrekking van het bepaalde op 6 November 1713 nopens den inhoud van scheeps-kisten. Zie deel IV. bladz. 42 en 43. De intrekking geschiedde) »omdat thans geen noodzakelykhyd voor die willekeurige wel »meer gevonden word. nu 'er op de bagagie der repatrieerende «dienaren, nevens het branden van dezelve, zulke goede ordres ■ gesteld zyn, dat 'er geen mogelykhyd is en het onnozel zoude -wezen de Comp' op die wyze te willen bedriegen, waarom »ook de executie van 't gedagte placcaat al voor lange niet »meer is geobserveerd".
ZAAK-REGISTER. 1040 000. 077. 718. 724. 778. 700. 822. 884. 802. 072. Vuurwerker, 839, 882-885. 910. 964 Vijand'. 50. 423. Vijl. 475. Vijlen-kapper, 539, Waag, 077. 723, 724. 728. 864. 805. 895, 807. 961, 002. 966. ■ -geld. 724. 720. 804. ■ -gerechtigheid, 805. 897. • -meester, 188, 728. 720. 840. ■schaal (in de) stellen. 121. Waak-rok. 470. 471. > -zaamheid, 571. Waar (drooge). 24. 558. ■ (eetbare). 442. 587. ■ (natte). 18. 24. 251. Waarde, 925. (courante), 764. (intrinsitjiic). 268. 269. Waardhouder, 154. Waardijn, 637, 640. Waarloo (ter). 395. 403. Waarneming, 676, Wacht. 44. 225. 226.228.236.425, 455. 480. 483, 948. (militaire), 282, 371. doen. 40. -huis, 510. -meester. 473. 840. -parade. 226. 230, 237. 457. 480,485.490.404.500.507. -reglement. 231, 280. -schip, 750. -schot. 412, 436. -volk. 226, 230, 231, 233. 235. 237—239. 243, 365. 445. en togt, 750. Wachter. 619, 880. 881. Wagen, 120.325.335. 340. 567,570, 578.580.580.018.703,815. 810.819,830,878.800.00.-.. 917.918.920.022.057. -huur, 79' i -pacht. 824-320. 335,339, 840.545,555,550.815,869. -verhuurder. 326, 885. 340, 341. 545. 580 -verhuurderij. 327, 792,901. Wajang, 182, 186, '578, 580, 895, 966. Wal, 497, 500. 501. 684. . (vastel 52. . (aan). 156. 157. brengen, 350. komen, 70. Wanbedrijf, 164. Wanbetaling, 548. Wand, 417. . (loopend), 80. 400. Wandelen van recruten, 484. Wanorde, 131. Wapen, 909, 910, 912. 913. van Batavia. 638. -goederen, 397, 405. 540. -handel, 582. -kamer, 14. 40.228,444 440, 450. 473 475,481.508. 884, 965, (Comp»), 365. 474. (kleine). 455. -gezel, 365, 445. -goederen, 9. Waroeng, 630, 664. 781. Was, 359. 475. • -kaars. 182, 744. 740. 000 Wasschen zich). 117. 484, 953. Water, 27.93,258.398.406,413,438. 430. 440. 478.701.740.700. 770. 782. 810,831.951,970. en brood (op), 100. (te) en rijst. 738. Wateren (een schip), 41)2. Waler-fiscaal, 51. 64,119.158,170. 175. 104. 196, 200.220.255. 200. 270. 285. 291, 292,338, 343, 352, 410. 415.421,496, 498, 673. 675. 700.72:5.815, 833, 835, 848. 858, 860. 889. • -gat, 406.. • -hok, 399. . -keer, 708. -legger, 741. • -slang, 359. 362. . -zak. 359. Wedde, 34. . -geld, 187. Wederspannige, 421. Weduwe, 12':'.. 131. 324. 472. 473, 593, 651, 768. 760, 774. 819. 899, 006. 008. 012—918. Weduwnaar. 146. 914. Week. 972. Weer (onstuimig), 158. . -keer, 362.
ZAAK-REGISTER 1041 PLAKAAT-ISfIKS DÏEI VIII 66 Weerzin, 30. Wees, 351, 647. 924. > -hnek, 508. ■ -huis. 576. 650. 782. ■ -jongen, 782, 939. . -kamer. 47.99—101.249.393, 646. 948. ■ -kind. 795, 797. . -meesteren, 46, 48, 100. 106. 158, 159. 188. 340. 350. 351. 568. 637. 040. 050. 734. 822, 837. 839. 890. 891.903. 923— 926. 945 ■ -middelen. 48. 646, 647. 755. Weet'(del 827. Weg, lil 321-324,530.537.567, 799, 856. 874-879. 972. . (publieke). 619. 880, 881 • -blijven uit den kerkenraad,9s7. . ('sllceien). 325, 920. Weaen (werkwoord). 24, 43. 44, 405. 564. 680. 898. Weggeven (rrelil). 630. Weging. 235. 230. 243, 244. Wegloopen. 189, 539. Weglooper, 157. 421. Wegraken, 593. 649. Weiden (werkwoord). 619. 880. 881. Weigeren, 827. 828. Weiland. 781. 782. Welvaart, 45. Wenkbrauw, 480. Werda. 234. 242. Werkbaas, 838. Werkeloosheid, 795. Werken fgemeene), 515, 850. Werkjongen, 539. 540. 598. ■ -plaats, 663. Werving. 53, 261. Westmouson, 170. 788. Wet (Chinesche), 130. (Mahomedaansche), 132. . (statutaire), 3.4.100.346,679. . -hoek, 220. Wever. 713. Wiel. 36, 326. Wil (uiterste). 99-101. 392, 393, 577, 023. 794.811.823.824,924. Willekeur. 71. 382. Wimpel. 372. 410. 417. 423—426. 428. 430 Wingewest, 543. Winkel. 92. 93. 182. 186. » (Oomp'), 395 Winkelier. 294-298. 300. 303. 314. Winst. 48. (zuivere), 23. Winzucht, 208. Wispelturigheid. 599. Wissel. 288. 329. 545. 540. 598. 599 ■ -verlies, 863. 891. Witkwast. 756. Witten (werkwoord), 741. 831. Woning. 29, 32. Woonhuis, 79 . -plaats. 827. Woord (Gods), 628. van eer, 176. Woorden-wisseling. 454. Worm, 785. Worp, 883. Wortel. 476. 787. 788, 953. Wijk, 172. 370. 371.473.769.793. 829. 907, 915. - -meester, 327. 341. 371.473. 583-585. 640. Wijn, 47. 67. 179. 192. 195. 744— 747. 927-929.931.932.950. 955. (ondeugende), 154. > -azijn, 537. ■ -tint. 331. 537. 538. 746. IJken. 18. [Jkmeester, 189. 840. 867. IJzer, 23. 184. 282, 283. 670. 884. • -magazijn. 195. 299. . -werk, '783. IJzers (in de) sluiten. 252, 421. Zaad, 786. 787. Zaak (ciyile), 381. (crimineele), 3.' (gemengde civile), 59. > (huisselijke), 474. (particuliere), 459. Zak, 200. 201. 532, 533, 596. (Chiuesche). 406. . (koffij-). 699. . -je. 631. Zamenleving (burgerlijke), 111. -rotten. 454. Zanen. 549. 558. 559, 590. 674 Zee (in) werpen, 671. . -hoek. 404. . -brief, 438. 653. . -gewas, 90. . -dienst, 306, 375. 423. 436. . -kaart, 11. 404. 718. 719. ■ -raagt, 803.
ZAAK-REGISTER. 1042 Zeemanschap, 423. ■ -nood, 10, 70. 96, 97. 382.690. • -officier, 384. 530, 905. 910. • -ramp, 653. -roof, 386. 801. 859. . -rover. 802. • -schuimer. 802. 860. • -tol, 78. 780. 958. -vaan. 246. 311. 312, 376,815. 885, 899, 951. 952. . -varende. 29, 53. 68, 125. 155, 158. 253—255, 304. 305. 308. 339. 389.390. 501.605. 665. 711. 803, 804, 812, 914, 933, 950. 952. • -varende (Moorsch), 391, 751. • -waardigheid, 529. . -wind. 413. Zeep, 929. Zegel. 152, 249, 255, 256, 580. 581. 594. 632—635, 637. 638, 662. 923, 924. (verklad), 249. -geld. 286, 633. -lak. 929. -ordonnantie, 317, 348. -regt, 62. Zeil, 395. 403. • en trijl. 526. 527. Zeilaas-order. 381, 388. Zeildoek. 359, 953. Zeilen (werkwoord), 252. 420. Zeilmaker. 192, 363, 364, 390. 395. 965. • -schuit, 68. s Zek-wiju. 197. 286. Zendeling. 424. Zending. 124. Zes-ponder. 801. Zel-stok. 821. Ziek. 67. 192. 286. 331, 350. 482. 483. 537. 538, 546, 547, 578, 580. 649, 660. 734, 744. 828. 855, 948. 952. 954. Zieke (besmettelijke). 736. 737. • (herstelde). 338. Ziekelijk zijn. 933. Ziekenhuis. 578. 579. • -schuit, 951. • -vader. 313. Ziekte. 53.66.129.153,155,157.367, 403.461. 542. 548, 583. 626.628. 641. 659. 660, 663—665, 676, 784—786, 794, 826, 827. 842. 848, 873. 951, 957. 958. Ziekte (incurahclc), 84. voorwenden, 737. Zieltoogend. 7. Zienswijze, 681. Zilver. 73. 74. 7(i. 268. 269. 329. 637. 639, 840. • -werk. 443. Zinken. 208. Zinkput, 583-285. 707—709. Zinneloos, 579. 735. 737, 740. Zilling hebben, 313. Zoek raken van houtwerken, enz.. 96. Zoetigheid. 78. Zolder. 156. Zondag. 470. Zonde, 665. Zons-ondereang, 27, 28, 158. 412. 420. 808. Zool (dubbelde), 470. Zoon, 915. Zoopje, 179. 478. 484 Zout. 15. 61. 407. -176. 177. 744— 747. 709. 770. 782. 927, 929.931- 932. 951. 959. Zuigeling. 37. Zuiger. 3. r >9. Zuinigheid, 190. Zuiveren (een schip). 403. Zoster, 906. Zwaard. 112. -veger. 54. 539. Zwaaijcn (vrij) van een schip, 250. Zwakheid, 744. Zwakte. 628. Zwalp. 549. 848. 849. 963 Zwavel. 600, 601. ■ -rallineerder, 310. 364. Zwenken. 488. 489, 4!ll. Zweren. 19. 385. 625, 934. (trouw). 103. Zwerven. 15:.. 262. 736, 854. Zwerver. 556 Zijde. 263. 267. 270. 290. 406. 443. 548. 612. 687. 689. 702. 706. 711-715. 861. 896. 897. (een schip opj halen. 403. Zjjdgeweer, 370. 473. 539. Zij-kamer, 918.
1766. P. A. VAN DER PARRA. 105 20 Maarl. Afschaffing van den borgtogl, te stellen door Advocaten en Procureurs. Zie deel I, bladz. 494. By d'ouile statuten, onder het artikel van advokaten en procureurs, voorkomende: »dat zy suffisante borgen moeten • stellen (er somma van een honderd realen van agten voor •de schade, die jemand hy haar verzuyin, onwelenhyd of I'aute «zoude mogen lyden"; en deswegens genoteerd zynde, dat dit, gelyk hekend zy, niet meer in usantie is en dus uyt de statuten zoude kunnen vallen, ten waare door de sederd meer dan een eeuw gekomen verandering in 't getdwesen de cautie op een duyzend ryxdaalders gebragt wierd; dog weswegens de bedugling Ie kennen gegeven word, dat sommige, nieuw aangestelde advocaten en procureurs veel werk zouden hebben om twee suflisante borgen te vinden, al was 't. maar voor een somma van vyf honderd ryxd", en derhalven het preferabelste oordeelen om het stellen van cautie te laten vervallen, ten ware hel geschiede binnen een jaar en zes weeken na hunne admissie; zoo is, gemerkt het stellen van borgtogt door practizyns van geen gebruyk in de Nederlanden is en 't hier ook sedert langen tyd niet meer geschied zy, goedgevonden en verslaan geciteerde periode uyt de statuten te laaien, dog daar en tegen 'er by te voegen, dat de advokaten en procureurs vrybyd zullen hebben, gelyk hen gegeven word mits desen, om van de gene, die hen ter bediening voor den regter mogten verzoeken, weswegens gegronde bedenking is, of zulke luyden wel in staat zyn om de proces-onkosten Ie kunnen betalen, Ie vorderen cautie voor dezelve en, by weygering of manquement, dezelve Ie mogen al'wyzen, zonder bedugling om deswegens aangeklaagd te kunnen of Ie mogen winden. 20 Haart. Wijziging van <le bepaling, dal practizijns voor niemand ischultkennisse" zonder speciale, schrif telijke magtiging mogten doen. Zie deel J, bladz, 493, alin. 2 v. b.
1766. P. A. VAN DER PARRA. 106 Is g'arrcsleerd het volgende 'er by te voegen, dat naamelyk zodanige schriftelyke bewyzen ter zeiver tyd of uyterlyk ter naaslvolgende zitting in judicio zullen moeten g'exhibeerd worden en dat ook de practisyns geen eed voor hare cliënten mogen aanbieden, als in maniere voorn., ter voorkoming, dat in dezen niet ligtvaardig te werk gegaan worde. 20 Maart. Vaststelling voor practizijns eener boete van acht gulden voor eiken dag, gedurende welken zij een termijn hebben luien verhopen. De Raad van justitie bad vroeger hierop eene boete van 24 stuivers gesteld, welke »le min" werd geacht. (Je boete kwam »len faveure van de Kamer". 20 Maart. Wijziging run hel bepaalde op 20 Mei 1746 nopens hel gratis bedienen van de Diaconie te Batavia door den jongsten Notaris en Procureur aldaar. Aan die bepaling werd toegevoegd: »len ware den regier »in het een of ander singulier geval, uyt hoofde van het ge »wigt en de netelighyd der zaake of het groot belang van •de diacony, daar in mogte goedvinden een ander practisyn «van meerder kennisse of ervarenhyd, huylen consequentie »voor andere gemeene zaken, specialyk te benoemen". 20 Maart, Regt van preferentie voor Advocaten en Procureurs. Naar aanleiding van eene vro'eger door den Raad van jus titie te Batavia genomen beschikking verklaarde de Regering voor »een volleedigc, plaatselyke wet", dat »de Advocaten »en Procureurs, die eenige zaaken voor Weesmeesteren, den «Curator ad liles, de secretarissen van de justilieele collegien »(als sequesteren) en alle andere testamentaire executeurs en «codicillairc gemagtigdens komen waar Ie neeuien en zulke
1766, P A. VAN DER PARRA. 107 »ltoedels, waar over de proceduuren ontslaan zyn, na dato "insolvent bevonden worden, geprefereerd en als gereglelyke ■ kosten aangemerkt zullen worden". 20 Maart. Amplialie van hel bepaalde bij de, Statuten van Batavia nopens het geven van kwitantie door Advoealen en Procureurs. Zie deel I, bladz. 408, alin. 9 v. b. De Regering bepaalde, dat de practizyns, die, voor bet uyt eynde van een proces, door verschotten in verlegenhyd om contanten zouden kunnen raken en dus, wanneer hunne cliënten het behaagde, eenig geld ter te gemoed koming van dezelve moglen ontvangen, als dan verpligt zullen wesen om voor zodanige penningen behoorlyk bewys te geven, tellens zorg dragende om nieL meer in zodanigen geval te verzoeken of aan te neemen, als ze in 't verschot zyn, mitsgaders calcu lalief verdiend hebben; en zulks, wyl nu en dan by't redderen van boedels ondervonden word, dat, mits het penaal verbod by de blall'ert van den Raad van justitie sub dato 20 December 1695 om iets te ontvangen, voor dat de zaak afgedaan is, ten zy in zaaken van groot belang en dan egter niet als na taxatie, deze of gene practisyns zig laten assisteren, zonder dat z'er by een recepisse, tol gerusthyd van den goedwilligen gever, melding van kunnen of durven maken, waar door dan ook evengedagte interdictie, die door 't misbruyk tot nadeel van boedels in zulken gevalle strekt of kan strekken, by desen buyten verbinding voor 't vervolg gesteld en gelaten word. 20 Maart. Aanvulling van het bepaalde op 15 September 171)5 nopens liet arak-slol.rn. De Regering voegde bierbij, dal »do araksbranders met "opzigt. lot de lyd, dat zy stooken mogen, en de recognitie, »die zy daar voor moeten betalen, zigb aan gedagte en de jongste
1766. P. A. VAN DER PARRA. 108 «schikking, by resolutie van 7 May 1765 vermeld, zullen «hebben (.'onderwerpen of aan zodanige nadere bepalingen, als »in der lyd mogle goedgevonden worden, op poene van «arbitrale correctie". 20 Maart. Bepaling, dat de afgifte van gelden, afkomstig uit insolvente boedels, door den secretaris van Schepenen aan de Diaconie Ie Batavia slechts geschieden mogt mi verkregen magtiging door de Hooge Regering. Zie bij 8 Junij 1759. 20 Maart. Wijziging van de bepaling, dal een gearres teerde top alle lernu/ncn, nefj'ens syn procureur, in ■ persoon" moest compareren. Zie deel I, bladz. 505, alin. 4 v. o. De Regering vond deze bepaling »wat hart" en verzachtte haar daarom in dier voegen, dat »de geregtelyk gearresteerde ■ volstaan kan met een behoorlyk g'authoriseerd practisyn Ie ■ zenden, na alvorens by notarieele acte domicilium citandi el «executandi gekozen te hebben", Verhooging der prijzen van doodkisten. Die voor een volwassen persoon met schroeven, paneelen en lysten op 25 in stede van 12'/ 2 rd' en zonder schroeven op 20 in stede van 10 rd s , mitsgaders voor de onvolwassene naar advenant; en voor baye, van dikke, alleen gladgeschaafde planken, met een enkele lyst aan 'I dekzel, 6 in plaats van 5 rd s en van dunne planken of gemeene 3 in slede van 2 1 /, ryxd s , op poene van 50 ryxd" boele voor die meerder zal geëyscht of ontvangen hebben, ten behoeve van den officier die de calange zal doen.
1766. P. A. VAN DER PARRA. 109 Op 17 Mei 175!> had de Regering ook een tarief voor dood kisten vastgesteld. °oMaar.' . Voorschrift nopens hinderen, door Christenen hij slavinnen verwekt. In aanmerking genomen zynde, dal aan de onchrislenen, ten aanzien van kinderen, l»y hunne slaven verwekt, geen meer voorregl behoord gegund te worden als aan Christenen, die hen met hunne slavinnen vermengd en daarhy kind ol kinderen mogten geprocreëert hebben, is, met afwyking van het ge proponeerde, behelzende kinderen van onchristenen, hy hunne lyfeygenen geteeld, wanneer den hoedel insolvent is, te laten verkropen, gevoeglyker geoordeeld om den Christenen liever te lievoorrcgten dan d'andere een oud prerogatief te onlneemen en overzulks, uyt zorge lelïens voor 't Christen bloed, besloten om alle executeuren en reddcraars van boedels, zonder onderschyd, hy een t'affigeeren biljet te verbieden om kinderen van Christenen, by haarc slavinnen verwekt, of zoo een boedel solvent of insolvent zy, niet te mogen verkoopen, met tpialificalie om zodanig kind of kinderen af Ie geven aan die daarom komen Ie verzoeken en genegen mogten wezen die, anders ongelukkige, in de Gereformeerde leere op te kweeken of, hy gebreke van dien, dezelve, wanneer uyt Europeesch bloed afkomstig zyn, dog geene andere, aan Diakonen van de Gereformeerde gemeente te brengen om in 'l arinhuys opgevoed en invoegen voorsz. onderwezen Ie worden. 20 Maarl. Intrekking van het bepaalde op 5 September 1753 nopen* de opleiding van Europeanen tot Chmesche tolken. Sedert de resolutie deeser regeering van 5 September 1755 geen nuttig gevolg gel rokken zynde uyt het project om steets '1 a 3 Europeesche jongelingen in 't school van 't Chineesche hospitaal in de Chineesche laai te doen ondcrwyzen, gelyk,
1765. P. A. VAN DER PARRA. 11 van den 28 en Augustus, hunne gepermitteerde lasten niet onder wege, builen de plaats hunner destinatie, verkopen, maar hebhen de vryheid om deselve op dal comptoir, daar zy naar toe gedestineerd zyn, ten gelde te maken en van de band te zetten, aan wien zy willen, zonder dat zy daar in door de ministers en bedienden op de buiten-comptoiren belet of ver hinderd mogen worden; art. 25. Den scheeps-overheden wordt mede, op pene van lyf straffe, verboden het verkopen en weggeven van Compag nies zeekaarten aan vreemde natiën; ook het lenen van dien om gecopieerd te worden; art. 26. De scheeps-overheeden of de gezaghebbers van Compagnies schepen mogen op eigen autoriteit geen trans port verlenen aan eenige vreemdelingen, 't zy Europeesche, dan wel inlandsche, naar deze hoofdplaats of elders, op verbeurte van een jaar gagie; gelyk hun ook, op een boete van vyf honderd rd 8 , geinterdiceerd word het medenemen en transporteeren op een Compagnies scbip van vrye vrouw lieden of slavinnen, uitgezonderd niet alleen de zulke, die in geselschap van of met familie overgaan naar de Caap de Goede Hoop of elders, maar ook de zodanige, aan wel ke de hoge regering zulks permitteert. Desgelyks mogen met de naar Banda vertrekkende schepen gene manslaven derwaards worden vervoerd, dan met speciale permissie van den heer Gouverneur Generaal, op een amende van 100 rd s , ten behoeven, zo wel als boven gemelde boeten, van de armen alhier; art. 24 (1760) en volgende zyn dientengevolge geworden art. 27, enz.; tusschen art. 28 en 29 (1760) is ingeschoven een nieuw art. 32, luidende: »By het inladen van suiker, 't zy hier ter rede of op Java en Cheribon, vermogen de scheeps-overheden geenc stukkende of nat bevonden wordende kanassers over te nemen, op poene, dat het verlies, 't welk de Compagnie daar hy mogte komen te lyden, door hen met een capitaal avans zal moeten worden vergoed".
1766. P. A. VAN DER PARRA. 110 wyl 'er niels wezenlyks mede te bejagen is, ook al een ge ruyinen tyd geen moeyte meer loe gedaan zy ; zoo is verslaan om Boedelmecslereii, welke de attenlie dienaangaande gede mandeerd was, by desen daar van te releveren. 20 Maart. Wijziging run het voorschrift nopens op schildwacht staande schutters. Zie ileel I, bladz. 550, alin. 3 v. 1). De Regering vond dat voorschrift te streng, weshalve zij daarvoor in de plaats stelde: die in vrcdenslyden op zyn schiltlvvagt slapende bevonden werd, zal verbeuren eene boete van tien ryksd* voor d'eerste en vyf en twintig rd' voor de tweede reise, mitsgaders voor de derde drie dagen op water en brood in een donker gat gevangen gezet werden; maar die zyn scfaildwagl verlaat, zal voor d'eerste keer verbeuren vyl' en twintig rd* en voor de tweede drie dagen in een donker gal. op water en brood gevangen gezet, dog voor de derde als een onnut en pernitieus subject buyten Comp' jurisdictie verbannen, mitsgaders len dien einde by eerste gelegentheid, alleen met een nialtroose kist ter berging zyner klederen, naar Nederland versonden werden. Dog in oorlogslyden zullen z'over delicten van dien aard, zonder eenige. genade, aan lyf of leven gestraft werden, naar vereiscb of bevinding van zaken. Inlandscbe schatters moesten gedurende een jaar voor de kost in de lijnbaan op bet eiland Edam werken. wxsÊ' yoorschrift nopens het aanvragen van verlof door schutters. Geklaagd werdeiule, dat de oude orders, waar by geen schutter zonder voorkennis van den krygsraad of, gelyk sedert
1766. P. A. VAN DER PARRA. 111 lange jaaren geïntroduceerd is, zonder voorkennis van zynen capitain en met verlof van den colloncl naar elders mag vertrekken, maar al Ie dikwerf en veellyds door onkunde overtreden word, hyzonder niet het willekeurig over en weer varen naar Java, Bantam, enz.; zoo is niet alleen besloten om in slede van zonder kennis van den hrygsraai te substitueren: zonder verlofbriet' van den heer collonel, door den kapitain van de comp 6 , waar onder zoo een schutter gehoord, in margine voor gezien ondertekeml, maar ook dien conform hy een l)iljel den burgers ie waarschouwen, dal zy, op verbeurte van drie honderd ryxdaalders, zigh zonder zoo een passepoort niet naai' een andere plaats onder 's Gomp 8 jurisdictie begeven mogen en, by overtreding en foute van betaling, voor drie jaaren gebannen zullen worden ler plaatse door deese regeering Ie decerneren, 't zy om aldaar buyten de ketting ad opus publicum t'arbeyden of niet, naar vereysch en bevinding van personen en zaaken. 20 Maart. Wijziging van art. 42 der voorschriften voor ile burgerlyke samenleving" run de Chinezen, vastgesteld den 21 sU '" November I7GO. <!eene Ghineesen, alhier wonende of deese plaats met hunne vaarluygen frequenleerendc en van buyten inkomende, zullen eenig geweir, hoedanig ook geuaainl, by hun mogen dragen, gelyk een iegelyk van hen rag na 't luyden der klok van negen uuren van de straten zal hebben t'absenlcren en des nagts in bun logies of vaartuygen verblyven. op poene van, ter contrarie doende en by nagt, van geen brandend ligt voorzien, op straat bevonden werdende, d'eerste reys voor den tyd van drie maanden en met geweir, enz. voor ses maanden in de ketting geklonken en voor de tweede reys nog zwaarder aan den lyve gestraft te werden, naar bevinding van zaaken; zullende de gene, die by dag, zonder weltige oorzaak van te willen gaan naar luyneii of landeryen, gelegen buyten den omtrek van 's Comp* naast gelegen buylen-forten, te dezer
17G6. P. A. VAN DER PARRA. 112 plaatse het zelve voor de eerste maal verbeuren en voor de tweede reys arbitralyk aan den lyve gestraft werden; wel verstaande, dal dit verbod van het dragen van ccnig geweir verslaan moet werden binnen de stad en desselfs singels en voorsteden, tot zo verre, dat, wanneer iemand van buylen in de stad of wel uyl de stad naar buylen genoodzaakt werd by dag mei geweir Ie gaan, als dan binnen de stads singels en voorsteden zyn zwaard of geweir, aan een slok gebonden, op de schouder zal moeten dragen. Ook zullen zy, even a!s alle andere inlandsche natiën, binnen de limieten van 't koningryk Jaceatra wonende, niet mogen gebruyken of aanhouden eenig schielgewcir op wegen en velden of in de bosschen, sullende alle de geene, die lans eenig schietgeweir of ammonilie van oorlog bobben, 't zelve aan hunnen capilain hebben over te geven. 20 Maart. Wijziging van het bepaalde nopens fut salaris van den Curator ad lites. l'.y 't placcaal dezer regeering van dm ';'>"'. September 1648 het salaris voor den curator ad lites gesteld zynde op I '/, percent van alle verkoopingen of procedidos der verkogle goederen van Comp s afgeslorve dienaaren, mitsgaders van de contanten, by den overledenen nagelaten, 't zy dat ze in cassa of uyt uylslaande batelyke schulden beslaan, voor 't innen en te regte brengen 1 percent, mits voor de volle betaling der geprocedeerde vendutie penningen instaande: en ten dezen opzigte geremarqueerd zynde, dal, schoon 'er geen speciale toelating sedert gevonden word lot verbooging der provisie penningen uyl het procedido van gevendiceerde goederen, al egter van den aanvang dezer eeuw of daaromtrend door den Bataviaschen curator ad lites 5 percent, zonder tegenspraak, voor is opgebragt, dan wel even zoo veel, als de respeclive sripieslers voor boedels, die onder haar komen, rekenen mogen ; maar dat ook al ler sessie van den 20"'. September 1765 g'arresleerd is, dat den curator ad lites alhier voor het ont
1766. P. A. VAN DER PARRA. 113 HLAKAAT-UOKK DSgL TUI. s vangen en in Comp s kas tellen van contante penningen 2'/, in slede van 1 perc 10 voor liet vervolg mag berekenen, in zoo verre hy, uyt hoofde van vendusalaris, als anderzins, nog geen voordeel 'er van genoten heeft; zoo is, wyl by intrekking van d'in gehruyk geraakte opbrenging van 5 percent geen onderschyd meer zoude wezen in 't salaris voor den verkoop van goederen en in de provisie voor geadministreerde bloote contanten en dat 'er voornamelyk geen reden zy, waarom de sequesters meer zouden genieten als de curatoren ad lites, als betragtende hel zelve werk en staande gelyk gevaar uyt, over zulks goedgevonden en verstaan om uytdrukkelyk verlof te geven, gelyk gegeven word mits desen, dat den curator, ad lites in loco 5 perc 40 salaris voor alle procedidos van door hem wettig verkogle losse goederen mag opbrengen en 2'/ 2 perc t 0 voor vaste; item voorsz. 2 1 /, perc 10 van gelden, die hy bloolelyk, 't zy van den sequester of van schippers en boek houders der schepen ontvangt, of ook van contanten en inko mende balelyke uylstaande schulden, die in de boedels waren, die hy verantwoorden en in 's Comp s kassa overbrengen moet; maar ook circulair naar de respective buyten comptoiren by extract dezes aan de curatoren ad lites, even als aan alle andere boedelredderaars, vryhyd te geven om in voegen voorsz. Ie mogen handelen. Zie ook 15 September 1782. 20 Maart. Voorschrift nopens getrouwde voorlvlugligen. Die, getrouwd zynde, hem buyten behoorlyke licentie of als versteekeling naar het vaderland begeeft en zyn vrouw hier te lande laat, zal gedurende de reise in de boeyens gehouden en van Cabo de Goede Hoop, ter erlanging van de verdiende straffe, inselvervoegen by eerste gelegenheid herwaarts te rug gezonden of, als het schip de Caab niet aan doet en zig in zee daar toe geene gelegentheid, door ontmoeting van uyt komende schepen, aanbied, in Nederland aan de justitie ten selven einde overgelevert werden.
1766. P. A. VAN DER PARRA. 114 20. Maart. Voorschrift nopens den verkoop van desolate boedels. Aannecmelyk gesteld zynde om by verkoopingen van desolate nalatenschappen de geregtelyke gecommitleerdens te excuseren, mits de zwaare kosten, die daar door veroorzaakt worden, en 't zonder eenige kwaade gevolgen door den secretaris, als sequester, wel alleen geschieden kan; zoo is verstaan om, niet eenige afwyking van de oude costumen, zulks in 't vervolg, ter zake zodanige nalatenschappen, ten bywesen van gecom mitteerdens g'invenlariseerd, maar hlotelyk door de respective secretarissen van justitie te laten verriglen. 20 Maart. Voorschriften nopens drukkerijen, Art. 1. Ter voorkoming van alle onbehoorlykheeden om trend de drukkery, zal over deselve, gelyk reeds zedert eenige jaren in gehruyk is geweest, altoos een lid uyl den Achtbaren Raad van justitie ofte ander gequaliliceerd minister door deese regeering aangesteld werden tot censor. Art. 2. Die, ofschoon van syn departement alleen is hel oog te houden op de stads-drukkery en zyn gezach zig eigentlyk ook maar over deselve uitstrekt en de kasleels drukkery daar en teegen sorteerd onder den eersten secretaris deeser regeering, egter ook, om de lastigheid van de laatsl gemelde bediening niet te vermeerderen, zal visie noemen van alle boeken en papieren, den dienst of het belang van de Comp' niet concerneerende, welke in de kasleels-drukkery ter persse werden gebragt ten dienste van particulieren, die hem, eeven als de doodbriefjes en alles, wat in de stads-drukkery gedrukt werd, niets uitgezondert, na dat de derde of laatste proef nagezien zal zyn, zullen moeten werden gepresenteerd om gerevideert te werden, ter ontwaring of daar in iels onbetamelyks werjl gevonden. Art. 5. En zal hy in dorso van aodanigen gerevideert exemplaar voor gezien moeten leekenen en het zelve zodanig
1766, P. A. VAN DER PARRA. 115 den drukker weder ler hand slellen ler zyner decharge, in c as, daar hy iels onhetamelyks mogte gevonden werden, waar over hy niet, maar de censor aanspreekelyk zal wesen. Art. 4. Zullende gemelde censor, in opzigle der cathalo gussen van te verkopen boeken, wel letten, dat daar op niet gesteld werden eenige manuscripten, den dienst of het belang v »n de Comp'' eenigermaten concerneerende, maar, de zulke Jaar op vindende, die ten eerste uyt- of doorhalen en daar v an zyn Edelheid den heere Gouverneur Generaal kennisse geven, ten einde deselve ter secretarye deeser regeering kunnen overgebragt worden onder een behoorlyk register. De censor, in opzigte der calhalogussen van te verkopene boeken, ook letten moet, of daar by opgegeven worden zulke w erken, die wegens hare ergerlyken of lasterlyken inhoud volgens 'slands wetten verboden zyn; en, die vindende, ten eersten uyt- of door te haaien en daar van zyn Edelhyd den heere Gouverneur Generaal kennisse te geven, om vervolgens, "aar de wetten, door beuls-handcn verbrand te worden. Art. !'). De censor zal ook moeten zorge dragen, dat alles, '•et geene met opsigle lot de stads-drukkery by deese regeering s uccessive, zo by 't reglement op de begravenissen en dies ar »plialien, ilem de resolulien, ordonnantie, advertentie deser re geering aangaande de drukkeryen van den 9' n Juny 1682 ('), ~' n Juny 1761 en 9'" February 1762, als andersinls, is geresolveerd, sliptelyk in agt genomen werde. 20 Maarl. Bepaling, dat matrozen, zich aan wal schuldig makende aan verwondingen, gestraft zouden wordenmei geesseling enverbanuing naar het eiland Edam, om aldaar gedurende den lijd van driejaren voor de kost te werken. ™'j verzwarende omstandigheden vermogt de regier een zwaarder straf op te leggen. ( ) Hierbij i-; bepaald, dat de drukkers -gecne geschriften, de leere off godts "' lenst betrenende, in de Srqkfcérye /uilen mogen aannemen, ten zy daar beneffens '-">''. dal np ge vrrtonninge van den Kcrw. kerekenraat door ons acte van licentie °' den ilnik van alsulke dingen verleent zy".
1766. P. A. VAN DER PARRA 116 21 Maart, Wijziging van het bepaalde op 17 Januarij 1700 nopens den borgtogt door den Secretaris van hel Collegie van Heemraden Ie stellen. ■ — Nadere regeling van liet traelement van dien Secretaris. De borgtogt werd van 2,000 tot 1,000 rijksdaalders ver minderd, omdat hij niet meer geld dan laatstgenoemde som in administratie mogt helmen. Zijn tractement werd op 35 rijksdaalders 's maands ge hragt, vermits het »zeer oneygen" werd geoordeeld, dat hij minder tractement genoot dan de boden van liet Collegie van Heemraden. 21 Maart. Bepalingen nopens het Heeren-logemenl te Batavia. De kasteleyn zal, in opzigt van de tafel, dranken en be taling, stiptelyk in agl nemen hel geslalueerde by hel project tot de opregling van dal huys, 't welk aan een plank in 't zelve, in plano gedrukt, zal opgehangen worden, ternarigt van een iegelyk. In dit logement zal, voor zoo verre de consumtie in hel zelve aangaat en verder niet, vry en zonder bemoeynissen van iemand, mogen geslagt worden allerley vee,'izy groot of kleyn. 21 Maart Intrekking run hel bepaalde op 31 Af ei 1789 nopens Soemcdang. Deze intrekking geschiedde, »alzo lans alle bovenlandsche «zaaken onder de jurisdictie van Schepenen dezer steede »gehoren en dus deze tans oneyge uylzondering niet gevoeg »lyk plaats kan hebben, Ie meer wyl zelfs land- schappen. »vry verder gelegen, niet alleen in 't civiele, maar ook in »'t crimineele 10l Schcpenshank geboren".
1766. P A. VAN DER PARRA. 117 21 Maart. Intrekking van : 1° het verbod legen hel zich wasschen in hel Molen vliet, uitgevaardigd o/j 11/10 Mei 1685; 2° het bepaalde op Z °^ f „ 1685 nopens omgehakte boomen (deel 111, bladz. 161, v. o.); 5° het bepaalde op 50 Januarij 1688 nopens den afvoer van balken en bamboe-vlot ten (deel 111, bladz. 21 i, al in. 2). De laatste bepaling was »van geen noodzakelykheyd meer"; en «Ie voorlaatste zoude, bij »leltcrlyke opvolging", tot groot Nadeel voor suiker-molenaren, arak-stokers, enz. strekken. 21 Maart. Wijziging van hel bepaalde op 15 Maart 1755 nopens kinderen van leprozen. De Kegering vond goed "telkens te bepaalen, waar een °nbesmct kind van 8 jaarcu zal gezonden worden, boe lange. ~et daar wezen zal om andermaal de visitatie te ondergaan en om dan dermaten nader te besluyten, als naar gelegenbyd Van zaken zal bevonden worden liet oorbaarste te zyn". -1 Maart. Afschaffing van het bepaalde op 27 September. 1717 nopens Notarissen (deel IV, bladz. 115, v. o.) Zulks geschiedde, omdat liet gebruik van eargasoen-kisten had opgehouden. 21 Maart. Nader voorschrift nopens het nemen van "precedenle informatiën" door officieren van justitie. Zie bij 2 November 1742 en 6 Augustus 1745. De Regering bepaalde nu, »dat de officieren van justitie 1,1 het generaal geen preccdente informalien zullen mogen 'temen buytcn voorkemiisse van den regier, except omtrend
1766. P. A. VAN DER PARRA 118 zodanige, als door de hooge overhyd mogte worden g'ordonneerd, 't zy door de hooge regeering nopens zaaken. die uytstel lyden kunnen, of door den Gouverneur Generaal alleen (als represen terende de hooge overhyd) met betrekking tot gevallen, die haast vereysschen; en dat de regeering of den heer Gouverneur Generaal in gelyker voegen in de voormelde grade de facullyt ook aan zigli hebbe om, by wettige redenen, den officieren voormeld te interdiceren het nemen van precedente informatien, waar van den heer Gouverneur Generaal aan de vergadering, ter naaste byeenkoraste, zal kennisse geven". 21 Maart. Wijziging van hel bepaalde op %%üü% 1(382, arf. 24 (dee/ ƒƒ/, è/at/z. 90) nopens matrozen, die zich tegen den substituut van den Advocaat-fiscaal verzetten. Volgens die bepaling moesten zij »zonder figuur van proces" opgehangen worden. De Regering was nu van oordeel, dat er «misbruyk van zoude kunnen worden gemaakt en ook in allen gevalle de bootsgezellen, waarop het speciaal doeld, zoo brooddronken niet zyn als wel in voorige dagen; zoo is verstaan om voor de hiervooren bedoelde woorden te substitueren: dat aan lyf of leven gestraft zullen worden, naar licviiiding van zaaken". 21 Maart. Wijziging van het bepaalde 07 ; .' 1667, art. 2, nopens gesloken goederen. Confiscatie zoude alleen toegepast worden op »het geene • verzwegen of niet aangegeven" was. De voorwaarden van de pacht der in- en uitgaande regten werden in verband hiermede tevens gewijzigd. MJmtT • Voorschrift nopens hel aan boord gaan van aan komende Compagnie s schepen. Geremanjucerd wordende, dat het by diverse placcaatcn van
1766. P A. VAN DER PARRA. 119 * voorgaande eeuw e» hy reaovatie onder den 19"' April 1734 verboden varen aan boord van Comp s schepen, die of u yt Nederland of van d'lndische (|iiarlieren binnen slraal, Suiida en alhier ter rhede komen, dan nadat ze bier drie elmalen geankerd gelegen hebben, altans van geene noodzakelykhyd 'neer is dan alleen ten aanzien van speeery-schepen en die Vl| n de lywaatgevende romptoiren komen; zoo is goedgevonden de oude ordres op dit sluk by desen niet verder applicabel te maken of wel in volgender voegen te altereren en amplieeren, ''•it naamelyk niemand, het zy (lomp" dienaaren of vrye 'iigezeetene. van wal slaal. conditie of qnalilyt, alhier onder s Comp* gehoorzaamhyd sorterende, en dus ook niemand van die op de eylanden hier omstreeks bescheyden zyn, aan boord v an eenige Conip" schepen of mindere vaartuygen, met speceryen geladen, uy( de quartieren van Amboina en Kauda komende °' van eenige der lywaal geevende comptoiren arriveerende, rna g komen of met een vaartuyg aan of agler zoo een kiel gaan leggen, dan na dat ze, op bare aankomst, door gecom mitteerde leden van justitie gevisiteerd zullen zyn, op poene, dat den genen, dic«zigh verstout om 'er bevorens naartoe te Xi ii'en, verbeuren zal een somma van twee honderd rixdaalders ''•■. een Comp' dienaar zynde. nog daar eu boven bet bedragen Vl, i een jaar gagie ten behoeve van den waterliscaal, met W! 'iiieu\v(le interdictie, dat dezen officier of iemand anders een 'g consent tol bet aan boord varen naar gedagte kielen, z °o lang ze niet, als voorzegd, gevisiteerd zyn, mogen geven, üo g «lat daar en tegen een ieder op alle andere schepen, 't zy °i't of lang na haar aankomst hier ter rheede, vry en °nverbinderd mag komen. 21 Maart. Voorschrift nojicns verboden handel. "i bedenking gegeven zynde om het reglement der Hoog kuele Heeren Seventienen van 16 October 1676 en 't placcaat •lezer regeering van 11 January 1680, ten aanzien van de •edreygdc straffen voor de overtreders van de daar by ver
1765. P. A. VAN DER PARRA. 12 "im»™?- Verbod voor de practizijns, «vóór hel aangaan r>van den processc of na hel institueren van dien. eenig «geil te egsschen van haare meesiers onder de naam «van verschot of verdient salaris, veel min eeuige «penningen op reekening en afkorting te ontfangen, ■tonder wal liliil hel ook sonde moogen iveescn'. Volgens Schepenen werden door dit vooruil betalen »veele •onnosele plylers en principaal den inlander mislyl en meerder «afgevergt, als er verdient is". Eerst, wanneer het proces »getermineerd" en hunne decla ratie door gecommitteerde Schepenen «getaxeert en geappro »becrt" was, mogten de practizijns betaling vorderen. Als straf op de overtreding van dit verbod werd gesteld: voor de eerste maal: eene boete ten behoeve van de diaconie armen te Batavia, groot «tweemaal soo veel, als van haare «meesters op voorschreven manier mogte ontfangen hebben"; voor de tweede maal: suspensie voor 6 maanden; » » derde ■> : deportement en verdere arbitrale correctie. Slechts in zaken van veel belang, welke groote voorschotten en meer dan 3 maanden vorderden, zouden de practizijns, »na »daar toe vooraf te doen versoek en hekoome appoinctement, »inmiddens, vciór het eyndigen der proceduuren, hunne decla »tien moogen laten opmaken en taxeeren". 19 Fehruarij. Toekenning van zekere emolumenten tuut het Hoofd van Compagnie's zecmagl en aan den Presi dent van den Raad van justitie te Batavia. Naar het door den heer Gouverneur Generaal voorgedragen verzoek van den Eerwaarde Houlingh, hoofd over 's Comp' zeemagt, is goedgevonden en verstaan de gewone provisien van ryst en pluymvee, gelyk die door de leden deezer regeeringe genoten worden, aan zyn Edele te laaten bezorgen van Java's
1766. P. A. VAN DER PARRA. 120 melde ordres evenredig de misdaad te maken, als behelzende op artikel 5 de straffe des doods, ten minsten van publique geesseling en bannissement, voor den genen, die op de schepen, uyt Nederland in straat Sunda of omtrent Batavia komende, eenige andere vaarluygen admitteerd, als die met speciale ordre of consent van de regeering zyn afgezonden, en voor al aan dezelve overgeeft eenige kassen, pakken, vaten, bieren, brieven of wat meer zoude mogen wesen. En voorts artikel 8, dat, zoo eenige ongepermitteerde particuliere goederen in 's Comp s schepen of vaartuygen geladen mogten zyn by een officier van zoo een bodem of iemand daar mêe overvarende, met de dood gestraft zal worden, ten minsten met openbaare geesseling, naar exigentie van zaaken; zoo is goedgevonden en verstaan om dienaangaande met algemeene woorden Ie statueeren, dat, die zigh aan verboden handel schuldig maakt, gecorrigeerd zal worden naar de in vigeur zynde ordres met betrekking lot de goederen, waarmede gemorst word, of door wie het geschied; en dat, ten aanzien van 't voorsz. S' 1 " artikel, de penalityt en 't verbod ten eenemaal opgeheven word met relatie tot d'afgave van brieven of kleyne bestelpakjes van geen belang voor de uyt Nederland komende schepen in straat Sunda, wyl men door die wegh, speciaal in d'oostmousson, spoedig geriefd word met tydingen van algemeen of bysonder belang en in deeze concessie het minste gevaar niet steekt; dog dat daar en tegen geen volumineuse goederen mogen afgescheept worden voor de komst te dezer rheede, op poene van naar exigentie van zaaken daar over gestraft te worden. "m j'n'iT • Voorschrift nopens het voor elkaar uitwijken van rijtuigen. Als een goede schikking g'amplecteerd zynde, dat, ter voor koming van ongelukken by d'ontmoeting van wagens, altoos d'eene voor de andere in dezer voegen zal moeten uythalen, dat ze beyde aan de regterhand van den anderen blyven: zoo is verstaan dit te statueeren en tot narigt van een ieder te
1766. P. A. VAN DER PARRA. 121 la ten dienen, sub poene van een gevoelige correctie voor de koetziers, die daar omtrent in gebreke blyven, boven de ver goeding der schade, die daar uyt inogte ontstaan, en decrimineele ac tie van den officier, by aldien 'er ongelukken door veroor saakl worden, 't zy legen de koetzier of die het hein bevolen nio gte hebben; en hier van derhalven de gemeente by affictie v an biljetten t'adverteren. 21 Maart. Last om »niet ten slrengslen" toe te passen het verbod van 1757 legen den aanvoer Ie Batavia van Oostersche slaven, ouder dan II jaren. Dat verbod was •nimmer stipt" nagekomen, al ware het s 'echls, omdat het zoo moeijelijk is uil te maken, of een stander 14 dan wel meer jaren oud is. Bovendien benadeelde dit verbod de inkomsten der Regering u, t de inkomende regten en gaf aanleiding tot smokkelhandel. Merkwaardig is, dat, in weerwil van deze overweging, de Regering het verbod toch niet wilde intrekken. Aanschrijvingen der Itegering om eeuig voorschrift »zoo "•naar telle quelle te executeren" waren toenmaals niet zeldzaam. •21 Maart. Bepaling, dat ouders of kinderen van door hunne lijfheercn of lijfvrouwen doodgeslagen slaven onmiddelijk aan een ander verkocht moesten worden. Bepaling, dat lijfeigenen, die »hun uiterste vlyt" hadden aangewend lot redding hunner hoeren of vrouwen, dan wel dier kinderen, uit eenig gevaar, »tcn eersten 'üt vrydom" moesten worden gesteld. De Kegering vaardigde dit voorschrift uit »tot aanwakkering * Va n trouwe en moed onder de slaven". Zij verbood aan executeuren en bocdel-beredderaars zulke s, aven, »die meenigmaal baar eigen leven 'er by in do waag schaal gesteld hebben", te verkoopen.
1766. P. A. VAN DER PARRA. 122 Z "'""■ Verscherping van hel vetbod tegen het rerroer van nngel-, noten- en kaneel-liooinpjes. Ten aanzien van 't verbod, deswegens by placeaten van 25 November 1706 en ,"£%£, llil gesteld, aangemerkt zynde, dat de gestelde Straffen wat Ie slap en geluvkkelyk schynen; zoo is goedgevonden en verslaan te statueeren. dal de gene, die van de Oost of ('cylon eenige boompjes of plantjes van voorzegde spcccryen naar elders in Inilie mogten onder slaan Ie vervoeren, voor ieder boompje o! plantje zal verbeuren een duyzend gulden voor een burger en alle te goed hebbende gagie voor een Gomp' dienaar daar en boven, ten behoeve van de Comp 0 , met zodanige andere correctie, als bevonden zal worden Ie behoren ; en zoo iemand gelegenhyd mogte gevonden hebben om van voorzegde boompjes of plantjes «aar Nederland, 't zy van hier ol' elders, ter sluyk te willen brengen, dal die, wie hel ook is, voor ieder plantje zal moeten boelen een duysend guldens, buyten deporleinent en conliscalie der te goed hebbende gagie, zoo een Cömp' dienaar het mogte onder slaan hebben; mitsgaders bier van ler dezer hoofdplaatse hy een plaeeaat jaarlyks door publicatie en afïictie kennisse te doen geveu, item in d'Ooslersche provinciën by 't aanwesen der schepen en ook op Ccylon voor't vertrek der relourbodems. 21 Maart. Jiorgtogl, Ie stellen door den afslager van >lr Vendu-meesters t<: Batavia. — Verhooging run den borgtógl der laatsten. tiereniarqueerd zynde, dal den afslager van de vendunieesters geen borg sleld met d'aanvaarding van die dienst en dal de importantie zyncr administratie nopens de penningen, die hy voor Comp" gevenduceerde goederen ontvangt, zulks egter zoo wel vercyscht, als dat de borgtogt der vendumeesters verhoogd wierde; zoo is, zulks in 't algemeen mede niet ongeraden geoordeeld wesende, besloten om den presenten afslager en in 't vervolg zyne successcuren in ollicio borg (e laaien stellen
1766. P. A. VAN DER PARRA. 123 v oor SOOO rd«, ten behoeven van ile Comp e en ten genoegen v an de vendumeesters, behalven zodanige nader te neuiene Precautien, als zy tot haar securityt noodig en hillyk oordeelen, a 's hlyvende in allen gevalle direct veranlwooidelyk voor de geproflueerde vendupenningen van 'sComp~ goederen; en voorts •'en haare Itorglogl ook te doen verdubbelen of, in stede van (| e presente rd 8 5000, ieder tot rd' 10000. 21 Maart. Voorschrift nopens voogdessen. Is verstaan te noleren. dat moeder en grootmoeder, weduwen z ynde, niet alleen toeziende voogdessen, maar ook voogdessen w esen en de administratie der goederen van hare pupillen hebben mogen, ten ware eenige, de overhyd des lands bekende r edenen haar daar toe onbequaam maakten. IS April. Last op de inlandse/ie hoofden in de Bata viaschc bovenlanden meer zorg aan de cultures te besteden. Na gedurende 16 maanden in die bovenlanden te hebben rondgezworven, berigtten twee gecommitteerden, dat »op de §°ede order of bartelyke onderhouding door de regenten en na i"e onderhorigen ten nutte der producten, niet alleen weynig le roemen, maar het zelfs te beklagen was, dat een gedeelte (ler voormaals wel aangelegde en schoone luynen genoegsaam Seruineerd waren, die zy egler naar mogelykhyd doen opruy- en de goede loezigl ten ernstigslen bevolen hadden; dal tellens, lang voor hunne komst en wel op de successive K e reitereerde speciale ordres van den presenten gecommitteerde ' ül en over de zaken van den inlander, den opperkoopmau, *■'" Tets, veele der oude en onvrugtbaar geraakte hoornen u Y l geroeid en met jonge gesuppleerd waren, invoegen daar 'loor en 00f ( j en jggjgg van „icwe luynen wel 4693416 koffy. cn i0i069 peperboomen in de laaste drie jan reu zyn aan geplant; dat, schoon wel de bovenlanden zoo volkryk
1766. P. A. VAN DER PARRA. 124 niet zyn als in vroegere lydeu, de agtelooshyd en zelfs luyhyd van den inlander voor 'l grootste gedeelte de waare oorzaak van de verwaarloosing der plaulagien is". Naar aanleiding hiervan gelastte de Regering den Gecom mitteerde tot en over de zaken van den inlander »in agler volging van de reeds door hem gestelde goede ordres en gebleke toezigl, den gezamcnllyke regenten en ook de mindere hoofden verder aan te sporen en naar vereysch van zaaken ten ern stigslen te adlmrlcrcn lot een betere en alsins tol hun eyge en 'slauds welzyn hoog-nodige behartiging nopens de procure van de producten in 't algemeen en dat ze inzonderhyd, wyl het nu in alle omstandigheden bekend is, hoe hel mei de koffy- en pepertuynen gelegen zy, zorg zullen hebben Ie dragen om alles in een goeden slaat Ie onderhouden, zoo ter schoon houding van de tuynen, het planten van nieuwe hoornen en ranken, in slede van zulke, die door ouderdom als andersins geen vrugten meer geven; item, alwaar door toereykend volk gelegenhyd is, aanplantingcn te doen; en dat voor al ook gecne vrugten aan de boomen gelaten, maar ingeschuurd en vervol gens behoorlyk aan de Comp 1 ' geleverd worden, sub poene, dat de nalatigen, andereu len exempel, ten scherpslen zullen worden gecorrigeert". 22 April. Bepaling, dat op de kuiten-kantoren personen, die voor gentije zending gebruikt werden, (/een anderen titel dan dien van commistiianlen of' gecommitteerden mogten voeren. Te meermalen ondervonden zynde, dat hier en daar op de buyten comptoiren, zonder de minste distinctie te maaken, den genen, die men in eenige commissie employeerd, byzonder in 't verrigten van dese of geene zaaken hy de iulandsche vorsten, den naam van commissaris by 'sConip 8 papieren geelt en dus in deze bewoordingen een lid van de hooge regeerihg, die van
1760. P. A. VAN DER PARRA. 125 degens dezelve gecommitteerd word, dus doende, als gelyk staal met de minste der dienaaren, behalven dat ook de ministers en bediendens op de subalterne gouvernementen, enz. z 'gh daar door in gelyken graad van liooghyd met dese regee ring stellen, hoe zeer het bekend zy, wat onderscheyd in de naam of titul alomme in Europa gemaakt word nopens de mogendhyd, die volle-magt geefl, en de personen, die men de uylvoering eeniger zaaken opdraagd of tot gezanten schikt: zoo is tot conservatie der goede ordre en de, zo elders, hyzonder in den dienst der maatschappy ten hoogsten noodige suhordonnalie goedgevonden en verslaan by extract dezes circulair naar de buyten comploiren te ordonneren, dat iemand, Wat rang of qualityt hy ook in den dienst bekleden mag of tot wal commissien hy mogte g'employeerd worden, geen andere dan den titul van commissiant of gecommitteerde dragen mag. 22 April. Prijs-bepaling van emige bouw-malcruilen 1000 groote vloersteenen van 16 duymen kosten.. rd s 150 1000 kleene > » «11 » "... 19 en twee maal gestreken of verglaast zynde.. » 2K 1000 genieene metzelsteenen » 4'/ 2 1000 dakpannen » 10 IOOü vorstpannen. » 12 25 April. Vernieuwde indiensteiling van Chineschekoeiïs. Mits hel gering aantal van Europesche zeevarende en de "aar onder, naar het ordinair jaargety, veel ziek zynde of dage 'yks meer en meer nog impotent wordende, is goedgevonden en Ve i"slaan om, zoo tot soulaas van dezelve, als om hel noodig "Wk van lossen, laden, enz. op de schepen ter rhede teffens naar vereysch te laten geschieden, weder vyflig Chinecsen, verdeeld in twee ploegen, ieder van een hoofd of mandoor en vier en twintig gemeencn, voor zoo lang het noodig is,
1766. -P. A. VAN DER PARRA 126 iu huur Ie neemen en zulks even nis ler resolutie van den 9 en Augustus (toen een honderd van dezelve benodigd waren) tegen tien ryxdaalders 's maands voor iedere huurling, om door den capitain dier natie, Lin Tjipko, uyt 's Conip" cassa ontvangen en aan dezelve, zonder eenige afkorting, betaald te worden; met vernieuwden last aan de scheepsoverheden en dek-officieren op de respective kielan, om die menschen bescheyden te behandelen, ten fine door geen brutalityt, 't zy met schelden en nog minder onbehoorlyk slaan, van voorsz. dienst wars gemaakt te worden, sub poene van deporlemenl, die zigh aan mishandelingen in dezen mogte schuldig maaken; en waarop den commandeur en opper-equipagiemeester het vereyschte toezigt moet hebben en doen neemen. 25 April. Vaststelling van den prijs van het Japansche siaaf-koper op f 90 het pikol van 125 ÏÈ, »vry geld''. Volgens dien prijs leverde dat kojwr aan de Compagnie eene winst van 140 pet. op. 6 Mei. Intrekking van hel verbod legen den uitvoer van rijst van Java. Zie bij 25/29 October 17G5. Er bestond hoop op een rijken rijst-oogsl. Aan deze inlrek king werden ecbter twee voorwaarden verbonden, t. w.: 1° dat »de apparenlie l'avorabel werd 10l een complete vol doening van den jongsten eyscb van 8,600 lasten rys" en 2° dat »de preferentie aan den vervoer na herwaarts [Batavia] »en de grote Oost gegeven werd". G Mei. Voorschrift nopens hel behandelen van vreemde schepen, op Java's noordltusl vervallende. De Regering vond goed »de admissie van vreemde schepen, onder wal pretext hel ook zoude mogen weezen, voor het
1766 P. A VAN DER PARRA 127 vervolg niet alleen de novo op hel aller serieuste te interdi- Ce eren, maar de ministers nog daar en hoven te gelasten °öi, wanneer 'er in der lyd weder een of meer schip of Sl hepen, van wal natie of conditie die ook moglen zyn, °P plaatsen, onder dit gouvernement gehoorende, mogten toakomen, deselve, zonder hunne lading te lalen breeken °' iels Ie verkopen, na deze hoofdplaats over te wyzen ei > daartoe, ingevalle de mousson contrarie mogte zyn, de a annaderendc te laten afwaglen, mits gcduurende hun aan- Weesen behoorlyk geobserveerd en nergens anders als ter Samarangsche rhede getollereerl werden. I» Mei. Verbod voor de Samarangsche minisiers legen het aannemen van gelden »op assignatie op deze hoofd 'plaats [Malaria], immers gecne sommen van eentg »bekmg". Te Batavia belette geld-gebrek wissels te betalen, maar 'warentegen lag »de grote voorraad aan contanten" te Sania i'ang »dog maar ledig". 9 Mei. Intrekking van liet verbod tenen den uitvoer van rijst. «elyk, volgens resoluloire besoigne van den 6™ dezer maand, n vervoer van rysl van Java en Cheribon naar elders weder "idilioncel n P en ' s gezel en de bedugting voor schaarshyd aa n dat koorn ook ter deezer hoofdplaats niet alleen verdweenen Y> maar zelfs door het vruglbaar gewas van dat tans te velde staande of reeds gedeeltelyk ingeoogste graan een °Pulenten voorraad word beloofd en dus, door 's Hemels zegen, 1,161 veel geruslbyd ook vryhyd van uylvoer alhier ter stede an vergund worden, het welke anders, volgens resolutie van en 25 en October des gepasseerden jaars, aan een ieder by bxie van biljetten is verboden geworden, en dat deze re
1766. P. A. VAN DER PARRA. 128 geering eens voor al voor g'intërdiceerd gehouden heeft by resolutie van den 21°" Maart jongstleden, ten zy dezelve een speciale hlyk van toelating geven; zoo is, en om voormelde reden en om teffens, zoo wel 's lands-tollen naar hillikhyd te bevoordeelen, als te favoriseren den gepermitteerden smallen vaart en handel, goedgevonden en verstaan by een t'affigeeren biljet het voorsz. verbod in te trekken en dus den uylvoer, onder de ordinaire bepalingen, te accorderen. 13 Mei. Toelichting lot de wijziging in het reglement op de gepermitteerde bagage, gemaakt op 2 Jultj 1765. De Regeering gaf te kennen, dat volgens (fce resolutie van den 2' n July 1765, dienende tot opheldering van het reglement op de bagagie voor de zeevaart in Indien d'anno 1743, met de sedert daar in gemaakte alleratien en dicterende: »dat »de lasten of pakken, die by het voorsz. reglement zyn «toegestaan en N.B. voormaals in lywaten wierden vervoerd •naar deze hoofdplaats, als nog stand houden en vervoerd «zullen mogen worden in alle soorten van goederen, geen » contrabande wharen zynde", alleen gezien word, gelyk uyt den texl blykl (als men de waare meining niet verdraa yen wil), dat, niet tegenstaande den particulieren vervoer van lywaaten herwaards verboden is, egter gepermitteerde lasten of pakken stand houden in gepermitteerde goederen en gevolgelyk wel expresselyk den particulieren vervoer van lywaaten daar by uytgesloleu is gebleven, gelyk dies aan breng ter dezer hoofdplaats, op de penalityten daartoe gesteld, verboden blyft. 15 Mei. Verbod voor de biiilen-hantoreii legen het doe» overgaan van opperst'inniiedcn run het eeae schip op het andere. tlyi hel onlydig verwisselen van oppersluurlieden, waardoor
1766. P. A. VAN DER PARRA. 129 9 " et > eenen lading heeft ingenomen en den anderen dezelve «ding uytleverd, onderlusschen weder ten klaarsten blykende, aa n welke zwarigheden het subject is om volzekcr staat te maken, wie eygentlyk van dezelve, naar het reglement, ov erwigten ten goede en onderwigten, enz. ten laste moeten konien, waarom ook ten aanzien van deze hoofdplaats ter s, ssie van den 20™ January 1764 besloten is om gene opper "'lurlieden, die in lading leggen of bezig zyn de lading te '°ssen, van zodanig een bodem te liglen, voor dat de gansche "'ing is verantwoord; zoo is, ler voorkoming van zulke wille keurige handelingen op de buyten comptoiren, goedgevonden en verslaan by desen circulair te verbieden, dal geenc opper sluurlieden of die naast den schipper of gezaghebber op een schip of klcynder vaartuyg bescheyden en voor het uytleveren Van de lading mede verantwoordelyk zy, van zodanig een Schip of vaartuyg zal mogen geligl of tegen een ander verwis seld worden, dan na dal zoo een lading eerst geheel uytgeleverd 1,1 verantwoord zal wezen; mitsgaders dal in gelyker voegen _ e gene, welke op eenig buyten comploir begonnen hebben ' n te nemen, van zodanig een schip of vaartuyg ook niet ""gen afgenomen worden, maar 'er mede vertrekken moeten, We -''waards de depêche legt; en dat, wanneer onvoorziene f " !V 'illi'n, als. zwaare zieklens, slerflens, enz., de uylvoering ' ez «r ordre onniogelyk mogten maken, de respective minisiers en hediendens dan door andere bequaame middelen naar uytterst ei 'mogen zorgen moeten, dat in dezen genoegzaam zekerhyd ' V( i'li|yf| oin we gens uytgeleverde ladingen te kunnen dispo eren; onder aanmerking, dat, gelyk dese ordre nopens de Pperstiunlii'den, enz. stiptelyk moet geobserveerd worden, et "iet alleen van zelfs spreekt, dat dit voor al nopens Sc 'nppers of gezaghebbers plaats moet hebben, maar dat Wel expresselyk by desen nader g'interdiceerd word, dat, Vo 'geiis de bekende ordres der heeren Meesteren en van 68e regeering, geen schippers of gezaghebbers van hunne Sc hepeii, barken, enz. zonder d'uytcrste noodzakelykhyd nio Ben geHgt wor den.
1765. P. A. VAN DER PARRA. 13 Oostkust en Clieribon en zulx te reekenen van den 18 en May 1764, wanneer hier ontfangen is de missive van de heeren Meesters in dato 15 October 1763, waar by zyn Edele boven den president van den Raad van justicie in rang gesteld is: aan welk laatslgeinelde zyn Edele ook verstaan is gedagte provisie, zo wel van Clieribon als van Tagal, te laaten bezorgen, gerekend van evengemelde tyd. 2G Februarij. Bekendmaking, dal onder zekere voorwaar den aan een iegelijk werd vergund goederen uit een ter reede Batavia gezonken schip op te duiken. || Maart. Verbod tegen tien invoer van verminkt paye ment. — Last tot het inwisselen van dergelijk, billioen verklaard geld. Door den heer Gouverneur Generaal zynile vertoond de quaade gevolgen, uyl eenen verderen invoer van besnoeyd en verslee ten payement te dugten, vermits deze colonie, sedert dat het langs Java's Oost-kust voor liillioen verklaard wierd, 'ermede als overstroomd was en 'er geruchten waren, dat 'er nog grooter partyen te wagten waren, niet tegenstaande, volgens het aangeteekende hy resolutie van den 2™ October 1764, hy bekkenslag bekend gemaakt was, dal gene andere dubbel tjes voor twee en een halve sluyver of tien duyten zouden gangbaar wezen, dan die onbesnoeid en van een' kennelyken tnuntslag waren; zoo is, naar zyn Edelhyds voorstel, goedge vonden en verstaan den invoer van payement, 't welk of besnoeyd of onkenbaar van munt zy, by adverlisseineiil te verbieden, op poene van confiscatie van bel. ingevoerde, mei de vierdubbelde waarde daar en boven; en de officieren van juslicie, zonder ondersebeyd van jurisdictie, te qualificeeren tot de calange; voorts de advertissementen ook langs Java's Oost kust en Ie Cberibon te laaien affigeeren. Wyders al 't zodanig payement te verklaren voor billioen e ", naar voorige voorbeelden, voor 's Comp s reekening te laaien
1766. P. A. VAN DER PARRA. 130 20 Mei. Verhooging van 10 tot Qo rijksdaalders van de som, vastgesteld den 15 ( '"' November 1755 voor de emancipatie van een lijfeigene. Aanleiding hiertoe gaf »het merkelyk toenecmen der buiten »armen door liet zeer frequent vrygeven van lyfcigenen". Vele geëmancipeerden vervielen lot »den bedelzak en guyle «slukken". De verliooging zoude, volgens de Regering, de gemeente niet merkelijk bezwaren, »misschien wel verligten door voor »'t vervolg minder slaaven in vryheid Ie slellen". Hel geld, betaald door Christen vrijgevers, kwam geheel ten voordeele van de Diaconie; dat van onchristen vrijgevers, voor R /s van de Diaconie en voor de rest ten voordeele van Boedelmeesteren. Zie ook bij 25 Augustus 1755. 25 Mei. Aansprakelijkheid eener Chinesche vrouw rooi de schulden ran haren echtgenoot. De gezamentlyke officieren der Chineesche natie, in voldoening aan hel geresolveerde ter zitting van den 20"' Maari jongst leden, waar by van dezelve berigl gevorderd is ><ol'zy oordeelen. • dat hier met gemak, conform de Chineesche wellen, zoude »tc introduceren wezen, dat de goederen, die de vrouw in "huwelyk brengt, aangesproken of vcrkögl kunnen worden «voor de schulden des mans, enz., dan wel wat gedaglen dezelve «vormen, of en hoe dit bequamelyk zoude kunnen geschieden", by een ampel adres in substantie vertoonende: dal in 't keyzerryk van China, van Iwee eonthoralen de man stervende, de vrouw met niels te doen heeft en nergens voor kan aangesproken worden, maar met het gene van baar aangebragte goed als dan nog in wezen is, ten huyse uylgaal. waar door dikwils de kinderen, wanneer de vader insolvent is komen te sterven, gesouteneert worden en gevolgelyk dit als zeer heylzaam aanmerken;
1766. P. A. VAN DER PARRA 131 dat een vrouw in China geen schulden kan of mag maken, als geen persoon representeerende, maar direct met lyf en goed onder de heerschappy van de man staal; dal dil laasle integendeel hier anders plaats heeft, alzo de gemeenschap der goederen tusschen de echtgenoten gesecludeerd is. invoegen dat een ieder over 't zyne of haare disponeerd en de vrouw toegelaten word haar persoon in regten of daar "uylen Ie representeren; dal men, ziende op de gewoonte, die alhier sedert de maat schappy haren zelel Ie deser hoofdplaats gevestigd heeft en "iel andere inlnndsche natiën, ook onder de Chineesen, in vigeur geweest is, dus niet wel dienaangaande eenige ver andering zoude te maken wesen, maar uyl dien hoofde verzoeken, dat in die oude en mei hare wetten overeenkomende "kI urne, ler voorkoming van wanordre, geen inhreuk mag gemaakt worden, vooral in een lyd als deeze, daar zoo veel gegoede Chinesen niet meer Ie vinden zyn als voor heen en dus coiisequeiilelyk, in cis van sterfgeval, door de overhlyvende Weduwe niel veel verduyslenl kan worden. Ie meer, als 'er "Y aangemerkt word, dal de meeste Chineesen hunne vrouwen v an ie vooren hunne lyfeygenen geweest zyn, die gevolgelyk "Y 'l afsterven van de man met een weynig niets waardige 'lederen ten liuyse uylgaau of wel haar vrydom dikwerf niel e erder krygen, voor dat de man of lyfheer komt Ie sterven, en dan nog onder die bepaling, om de hy haar verwekte Kinderen lot hunne mondige jaaren of eerder huwelyk op Ie Passen; hrengende voorts, om te slaven, dat de vernietiging Van gedagte oude gewoonte verwarring en geen nul zoude a; >"liivngeii, hy, dat dikwerf de Chineesen op een allerligl ■aardigsle wyze geheel haar vermogen door hel spel als a ')dersins komen door Ie hrengen of ook wel door ongelukken verliesen en in seliiilden geraken; en dal dus, dewyl de vrouw "iel participeerd in de conqueslen des mans, als 'er zyn, net volgons haare wellen en wyze van denken zeer hard z °ude vallen, dal zy aansprekelyk zoude wezen voor zyn dehet; I l '. dal eyndelyk de crediteuren van Chineezen, zonder dat
1766. P. A. VAN DER PARRA. 132 in dezen verandering behoeft gemaakt te worden, zig dekken kunnen met de vrouw voor de schuld mede te doen tekenen en dus heyde conthoralen aansprekelyk stellen: zoo is, na deliberatie, goedgevonden en verstaan in de oude costume dienaangaande geen verandering te maaken, als zynde dit in beraad genomen ter voorschreven zitting, toen over de statutaire wetten gedisponeerd is; en zulks byzonder, wyl by sterven van de man, daar het voorname lyk op aan komt, zelfs in China de vrouw met hel haare vry en onaansprekelyk haares weegs gaat; en omdat de Mahometaanse wetten, waar veel Chinecsen door overgang, tot die leer aan verbonden zyn of door het trouwen met vrouwen, dezelve toegedaan, ingewikkeld raaken, volstrekt de gemeenschap van goederen lusschen echtgenoten uytsluylen, 't welke derhalven in der daad niet zonder veel ombragie zoude te verkeeren weezen; behoudens echter, gelyk natuurlyk zy, een ieder zyn vryhyd om, by het fieeren of schieten van penningen, enz. aan Chincescn, de vrouw, tot meerder ge rusthyd, mede voor de schuld te laten tekenen, indien zulks nodig geagt en by partyen of kontraktanlen geaccordeerd word. 3 Junij. Toekenning van mantel-geld aan de inhmdtehe leden van het Coüegie van Boedelmeesteren Ie Batavia, indien zij zich op Europesche wijze kleedden. Gelesen zynde een extract uyt de resolulien, genomen by Boedelmeesteren op den 1 4'" May jongstleden, volgens 't welke het inlandsch lid, den Boeginecs kapiteyn, Padjar, te berde bragt, dal, dewyl volgens qualificatie dezer regeering aan den president en de Ëuropeesche leden, nevens den secretaris van dat collegie, jaarlyks een douceur voor mantel-geld uyt de kamer-gelden gegeven word, by dil aanmerkte als een prero gatief voor d'Europiscbe dragl en dal by dus, zoo voor zig zelven, als voor het mede lid, Mochamat Jall'ar Babandam, beyde ook zodanig gekleed gaande, die wedde, ten bedrage
1766. P. A. VAN DER PARRA. 133 v an 40 ryxdaalders 'sjaars, ook mógte genieten, mitsgaders 0111 daar Icilens uylgoed te kunnen maken de onvermydelyke oiigelden, die de sobere inkomsten, beweerde by, te boven gingen; zoo is, om de geallegueerde redenen, goedgevonden en verslaan, niel alleen aan voorsz. Iwee inlandscbe leden in l gedaglc eollegie, maar ook aan die voor 'l vervolg zigh op de Europische vvyzc kleden, ieder evengementioneerde veertig ryxdaalders voor mantel-geld 'sjaarlyks te laten ontvangen uyt gedagle kamer-gelden. 9 Juiiij. Voorschriften nopens aanhalingen van opium op buiten-kanloren, enz. Moeijelijkheden, gerezen met bet. Engelscbe bestuur te Cal cutta over bet aanhalen van opium in Engelsehe schepen, Saven aanleiding, dat de Indische Regering besloot bij geheime circulaire de twee eerste personen op de builen-kantoren (de Uoslersehe provinciën alleen uitgezonderd) mede Ie deelen, dat "deze Regering, surchcrende de executie van 't. geordonneerde by liaare placeaten van den 18™ Juli 1742 en 2'" Juny 17S8 (gerenoveerd den 1™ May 1764), by 't advertissement van den 2l en Maart 1746 en by de resolulien van den 16" September 174 ben 18 cn April 1749, in zoo verre daar by verscheide bepalingen en penaliteiten gesteld zyn op den handel in amfiocn ten aanzien van vreemde Europese en ook inlandse natiën, °nder 'sComp s gehoorzaamheid niet sorterende, gelast, dat by °'itdekking van eenigen handel in dien drop door dezelve op plaatsen of in 't gebied van vorsten of groolen, met welke de e in eenig verband staat, al ware bet ook met exclusie Va n alle andere volkeren, zoodanigen amfiocn niet mag aan gehaald en nog minder geconfisqueerd worden, invoegen dat v °ortaan of lot nader ordre geen andere opium, 't zy van Av clken vreemden Europeër of inlander, geen onderdaan van " e Comp c zynde, gesaiseerd en geconfisqueerd zal mogen worden, , ' ll| i die door dezelve ter verkoop of ruiling aan land gebragt w °i'd of getragt worden mogte te brengen ter plaatsen, die
1766. P. A. VAN DER PARRA. 134 actueel ol' iiiimeiliatelyk onder de magt en 't gebied van haar Hoog Mogende de heeren Staten der Vereenigde Nederlanden ol' haare geoelroyeerde Oost Indische Comp' zyn en dus de zulke, die men in der daad possideerd of alwaar men niet ol' zonder sterkiens gezeten en, ten bewyze van ons regt, de vlagge van den Nederlandsen slaat geplant of, ter aanlooning van onze possessie, een of meerder dienaaren gesteld heeft, zonder de limiten op eenigerhande wyze niet betrekking Int het regt van aanhaling van anifiocn verder uil te breiden of te begrypen, dan wel ook geen anifioen voor saisabel aan Ie zien, die op een der rheedens of havens van 's Comp- bezit tingen door vreemde Europeese schepen ol mindere vaartuigen n'iogte worden aangebragt; onder remarque, dal, zoo lange de anifioen in zoodauigen bodem gelaten word, buiten derzelve hemoeyenisse blyven moet, dog dat ter contrarie alle ainlioen, weswegens niet inlandsche vaartuigen bezuiden Malakka op valabele bewyzen kan aangetoond worden, dal men tragl te morsseu op 's Comp' bezittingen, uit zodanige kieltjcs mogen en moeten gehaald en 10l de geregtelyke confiscatie geprocedeerd worden; mei verdere aanhaling, dal ook den inhoude der voorschrove placcaten en resolulien in haare volle kragt en waarde gelalen worden ten aanzien der dienaren van de Ncdcrlandsche Compagnie en haare onder danen". Wijders vond de Indische Regering goed, -ler voorkoming, dal uil kragte van voorsz. placcaten ook geen 'sCoinpsscheepen of vaartuigen prelensc lorrendrayers aan boord klampen zonder daar loc speciale of expresse ordres le, hebben, den scheeps overheden blotelyk by een ordonnantie ie beveelen, dal zy, ler voorkoming van noodeloose brouillerien, 'I zy op een logt zynde ol' ergens ter rheede leggende, geen schip of kleinder vaartuig van eenig vreemd Ëuropeér buiten noodzaak praayen en nog minder eenige andere actiën, als van visitatie, enz., plegen mogen, maar ecnlyk, zonder zig met bel zelve Ie be kreunen of hel aan te randen, traglen moeten de gedeslineerde reis te vervorderen".
1766. P. A. VAN DER PARRA. 135 14 Junij. Verbod voor particuliere vaart uitjen, van Java naar Si raat Maiaha varende, eenitje andere plaats dan Maiaha aan te doen, zullende op hunne term/reis Batavia moeten aandoen, »ter voorafgaande visitatie". 24 Junij. Verlenging met vijf jaren o f tot ultimo Augus tus 1772 van hel oei rooi der Am/ioen-soeieleil. Zie bij 4 Junij 1765 en 11 Julij 1772. —De verlenging werd door Beeren XVII" 1 verleend. 21 Junij. Voorschrift nopens portonen, vermist bij de generale monstering. Isy aldicn eenigc personen op de generale monstering vermist worden of niet in wezen zyn, exactclyk moet worden geinquireerd, wanneer en hoedanig dezelve absent zyn geraakt, om, dit vernomen zynde, haare voortgelopene gagien 10l zoo verre terug te seliryvcn en liaare rekeningen önaal af te sluyten, zonder dezelve in de volgende boe ken voort te dragen, ten ware zy Ie quaad stonden en middelen hadden nagelaten om dat aglerslal daar uyt te kun nen vinden. Dil voorschrift is afkomstig van Meeren XVH"'". 27 Junij. Vermindering van den prijs der Cheribonschè koffij. Conform het gevencreerd aanschryven der Hoog Edele Ilecren Zeventienen by een aparte brief aan den beer Gouverneur Generaal, is, op de communicatie van zyn Edelbyd, goedgevonden e, i verslaan de prys van de koffy,dic te Cberibon ingezameld Word, een rixdaalder per picol te verminderen, zonder dat zulks eglcr zal mogen strekken tot bezwaar van den inlander;
1766. P. A. VAN DER PARRA. 136 maar dat contrarie den leverancier van dat product op den presenten voet zal moeten betaald en door geeu indirecte wegen (van de regenten of andere) zal mogen benadeeld of verkort worden. Duidelijk is voorzeker niet, hoe de inlander door dezen maatregel niet benadeeld werd. "rfiSp Bepaling, dat slaven, wier lijf heer en het voor hen verschuldigde opvat-loon en verdere onkosten voeding, enz.) niet wilden betalen, publiek verkocht zouden worden. Indien die slaven meer opbragten, dan bet opvat-loon, enz. bedroeg, kwam dat meerdere ten voordeele van de Compagnie; indien zij minder opbragten, moest de Advocaat-fiscaal, Bailluw of Drossaard het Ie kort komende op de lijfheeren verhalen, des noods door middelen van conlraintc. 30 Jünij Bepaling nopens het bevorderen van boekhouders en adsistenten 10l onder-kooplieden. In aanmerking gekomen zynde, dat het getal der leedig loopende onderkooplieden gaande weg toeneemt door die met de scheepen uyt Nederland komen en die de heeren Meesteren 'er toe promoveren, in zoo verre dezelve in Indie zyn zonder diensten te hebben, waar toe die qualityt staat; zoo is om 't accressement naar vermogen voor te komen, conform de jongst gereitereerde bevelen van haar Edele Hoog Agtbare, goedgevonden en verstaan circulair naar de buyten comptoiren te gelasten om geen boekhouders of assistenten in eenige onderkoopmans bedieningen te stellen en dus ook niet voor te dragen, zoo lang 'er onderkooplieden buyten employ voor handen zyn of ten waare deeze de vereyschle bekwaamheden of experientie ontbrak, in vacatures, het secretarieele-, negocie- of soldy-schryfwerk concernerende,
1766 P. A. VAN DER PARBA. 137 8 Julij. Verkoop van goederen, afkomstig uit insolvente boedels. Is goedgevonden en verstaan als do te statueeren, dat de verkooping, zoo van de losse, als vaste goederen in eenigen desolaten boedel, alleen door den secretaris van den Raad of van Schepenen maar zal plaats hebben, in cas zodanigen boedel onder beneficie van inventaris is geadieerd, wyl dan in minste geen scrupel voor verruylingen of soorlgelyke onge oorloofde uytstappen over blyft en gevolgelyk meerdere kosten best te nienageren zyn; dog in alle andere gevallen, bet in ventariseren en ten gelde maken van insolvente boedels concernerende, conform bet oude gebruyk, ten bywezen van juslilieele gecomniilleerdens Ie laten geschieden. Zie bij 20 Maart 17öt>. 17 Julij. Ampliatie van hei bepaalde op li 2 .//////1763 nopens •invendihle" goederen. Door de Hoog Kdele lleeren 17'"" geoordeeld zynde, dat de van hier in anno 176."> aan de I'adangsehe ministers gegeven ordre om, by den ontvangst van eenige lywaatcn, alle ongewilde, ondeugende of ongeéyschte terstond terug te senden, liest algemeen wierde gemaakt, als kunnende te weeg brengen dan wel aanbinden een meerdere attentie in het cysschen en verzenden der goederen; zoo is goedgevonden en verstaan om, met renovatie en ampliatie van het ten dien belange in eenige omstandigheden nopens alle invendibele goederen ge nomen circulair besluyl van den 12™ July des voormelden jaars, den ministers en bediendens op de respective, lywaat slytende comptoireri mits desen nog te gelasten om, wanneer, of van dese hoofdplaats, of van elders, eenige lywalen ontvangen worden, deselve terstond te examineeren en alle ongewilde, Ondeugende of ongeéyschte sortementen by de eerste gelegenhyd te rug ie senden, sonder daar egter onder te begrypen hel geene op een voorjaarige petitie gesonden word en ten sy hy brieven deser regeering speciale inentie worde gemaakt,
1766. P. A. VAN DER PARRA 138 waarom door eene ol andere toevallige oorsaakcn iels ongeëysehl moei afgevaardigt worden. 18 Julij. Voorschriften nopens de jaarlijksche staat rekeningen. In conformité van der liecren Majores begeerte is goedge vonden en verslaan den boekhouder generaal en den Balavischen negocie-boekhouder te demanderen om, by bet formeren van de generale Indische slaatrekening en ook van deze hoofdplaats (een ieder in bel zyne), (ellens op te niaaken een berigt of memorie van de veranderingen, welke in ieder hoofdartikel ten goede of ten nadecle zyn voorgevallen, zodanig, dat daar by met een opslag van bel oog kan worden nagegaan, in welk artikel de vermeerdering of vermindering plaats heeft, mitsgaders dese berigten jaarlyks, nevens de slaalrekeningen, dnbbeld naar Nederland af te zenden. Vervolgens door de becren Meesters gevorderd wesende, dal by de jaarlykse staatrekeningen, zoo de generale, als particuliere, lell'ens een dnydelyk berigl aan lloogsl dezelve gesuppediteèrd worde, houdende een dislinele specificatie van de posten, die gebragt worden onder bel artikel van de te vooren en len agteren staande rekeningen, met byvoeging van wat natuur ieder post is en welke veranderingen in ieder van dezelve, by vergelyking van de laalstgeslotc legen de voorige staal rekening, zyn voorgevallen; zoo is, om de daar door bedoelde meerdere informatie van baar Edele Hoog Aglbare naar ge hondenissc effect te doen sorteren, goedgevonden en verstaan bet gerequircerde met betrekking 10l deze hoofdplaats door den boekhouder generaal en negoeie-bockbouder en ten aanzien van de buyten cotnptoiren door de houders der negocie-boeken respeclive te doen belragten. 18 Julij. Wijziging run hel bepaalde op 29 November 1782 ten aanzien eau negotie-boekhouders. Door de heeren Majores te gemoel gezien wordende de al
1766. P. A. VAN DER PARRA 139 schriften van de mcinorien van alle «Ie by de negncie-booken voortlopende debiteuren, die, volgens besluyt van den 2!)" 1 November 1762, van de respeclive buyleii comploiren met de disposities, daarop in raade van politie genomen, moeten herwaards gezonden worden, door Haar Edele Hoog Agtbare lierceds liy een voorige gelegemYyd gevorderd en tellens be gerende, dat nok aan Boogsldeselve worde gesuppediteerd een gelyke memorie vim de schulden, by de boeken deser hoofd plaats Ie vinden: zoo is. tot renovatie en ampliatie van de voorige op dit stuk beraamde ordres, goedgevonden en verstaan den ministers en bediendens op de bnyten comptoiren, die bare papieren over dese hoofdplaats naar Nederland zenden, by desen nadere last Ie geven om. in zoo verre bet niet ge schied triogte zyn, de invoegen voois/., gerequireerde memorien drievoudig herwaarts Ie bezorgen; en aan de ministers van Oeylon en Bengale te ordonneren om dubbelde afschriften van dezelve direct en die van Corniandel, Souralle en Mallabaar om ze mede duhheld over (leylnii aan welgestelde haar Edele Hoog Agtbare, mitsgaders een afschrift aan dese regeering te lalcn toekomen, daar by vervolgens jaarlyks continueerende; en dal eyndclyk den Batavischen negotie-boekhouder jaarlyks een duhheld slel van de gerequireerde memorie in gereedhyd brenge en hy de papieren voor Nederland, behoorlyk gerigislreerd, afzende. 18 Julij. Bepaüng nopens suspecte vreemdelingen Conform haar Edeles Hoog Agtbare welbehagen is goedge vonden en verstaan om vreemdelingen, welken aangaande maar eenige suspicie is, dal haar verhlyf in 'sComp gebied onnut QJogle wezen, nog in den burger staat, nog in den dienst l'admitteeren, maar lien hoe eer hoe beter Ie doen vertrekken. 18 Julij. Afschaffing der betrekkingen van Brigadier én kolonel. He heeren Meesters, na voorafgaande beluyging van der
1765. P. A. VAN DER PARRA. 14 opwisselen by het gewicht en betalen de reaal zwaarte tegen zes-en-dertig stuivers, wanneer het mark fyn (het gehalte van 't ingewisselde gerekend op 6 penningen, 21 1 j 6 greyn ruym, gelyk het op Java ingewisselde gehouden heeft) te staan zal komen op f 28:4 :—, terwyl de jongste verkoop-prys in Bengaale geweest is f 50 : 17 : 8, dus het smelt- en essay-ver lies ruym zal te vinden wezen. 15 Maart. Maandelijksche verantwoordingen van de wa pen-kamer te Batavia. Naar 't voorbeeld van 't gene deswegens op den 18 en February 1763 omtrend de equipage-werf en Onrust besloten wierd en reeds lang bevorens omtrent het ambachts-quartier in gebruyk is geweest, is goedgevonden en verstaan de baas van 'sComp' wapenkamer by desen te gelasten om, met het begin van ieder maand, aan den heer Gouverneur Generaal en den heer Directeur Generaal over te geven specifique memorien van 't gene geduurende de gepasseerde maand in zyne administratie is verbruykt, verstrekt, ontvangen en afgescheept, omme, na dat zyn Edelhyd en de beer Directeur Generaal voormelde memorien zal hebben g'examineerd en eerder niet, te worden ingenomen of afgeschreven door den boekhouder van de wapenkamer. 21 Maart. Munten, maten en gewigten, in Bantam en de. Lampongsclie districten in gebruik. Grof gewigl. 1 cojang ryst, inhoudende 200 ganlings en 1 ganling 8 bamboezen, een bamboes 2 dapperdoppen en een clapperdop twee catjes, dus een bamboes 4 caljes, een ganling 32 paf/es en een cq/ajigr 6400 ca</es; zynde de cojang 8000 'S Hollandsen. NB. Een (v/V/e is vyf-vierendeel Hollandscli gewigt.
1766. P. A. VAN DER PARRA. 140 zelver byzonder genoegen over de door den heer Gouverneur Generaal ten papiere gebragte cousideratien om, zonder prejuditie van 's Gomps belangens, Ie verminderen de zwaare lasten, die de maatschappy op deeze kostbare hoofdplaats dragen moet, en dit ook met hel rekking lot Java, Cherihon en Bantam, mitsgaders onder verklaring, dat, hoe zeer hoogsldezelve wenschlen op ieder poinct zigh finaal te verklaaren, onder andere, tol een nadere overweging wel hadden gespaard de dispositie op het voorstel van zyn Edelhyd tot reductie van de militaire hoofd-officieren, dog egter g'arresteerd om, by vacature van de posten van brigadier, collonel, enz., die be dieningen voor eerst onvervuld te hiaten of 'er geen meer aan te houden dan een licutenant collonel, als hoofd van 'sComp' militie, en een majoor; zoo is goedgevonden en verstaan om aan deeze ordre stiplelyk te voldoen, onder aantekening, dal altans een collonel aan 't hoofd is en nu nog, buytcn denzelven, onder den staf behoren een titulair collonel, een licutenant collonel, twee titulair lieulenant collouels en twee titulair majoors. 21 Julij. Bekendmaking, dat de Regering voornemens was thee en diamanten op vracht naar Nederland te verzenden. 21 Julij. Verbod tegen liet afvorderm van soldalen, bij hunne aankomst in Indië, van geld, »quasi om daaruit ote vinden de onkosten hunner begraavenis" Op hel aanschryvens der heeren Majores, dat deeze regeering naauwkeurig zoude onderzoeken, of het waar zy, dat in Indic, by aankomst van de gemeene militairen, zeekere penningen van dezelve worden afgevorderd om daar uit quasi Ie vinden de onkosten hunner begravenis, nadien dit volgens successive ingekomene klagten ter deser hoofdplaats zoude gepractiseerd worden, al aanstonds by den onlfangst haarer Edele Hoog
1766. P A. VAN DER PARRA. 141 Agtbare missive extracten, dese periode concernerende, aan 't hoofd van 'sComp' militie en aan 't opperhoofd van 't gene rale soldy comploir afgegeven zynde om zigh dienaangaande te verklaren en de deswegens ingekomene beriglen ter dezer gelegenhyd door den heer Gouverneur Generaal geproduceerd wezende; zoo is goedgevonden en verstaan daar uyl aan te teekenen en in eerbiedig antwoord te laten dienen, dal van zoo een oneygc, als onbillike zaak geen de minste spoor ontdekt Wordt, datzc ter deser hoofdplaats immer zoude zyn geschied, maar wel, dat de soldaten in dit denkbeeld kunnen gekomen Wezen door hel gene hen van de zoogenaamde baerse en goede maanden door de respeclive hoofden der compagnien voor de montering gekort word; cgtcr is, of ook nog op eenig buylen comploir zoo een ongepermitteerd middel mogle ge bruykt worden om den gemeenen man begravenis ongelden hy voorraad Ie doen belalen, die, of mogelyk hier te lande niet zullen worden gemaakt, of waar voor, in deze gewes ten al komende te sterven, der militairen doodrekeningen altoos bezwaard worden, al verder g'arresteerd mits desen circulair kennisse en last Ie geven, dat vertrouwd word zulke indirecte handelingen zullen nagelalen en door de i'especlive ministens en bediendens alle attentie en toezigt zal gehouden worden tegen die hel moglen zoeken t'onder neemen, ten fine hel niet geschiede; onverminderd de oude "i'd re, dal. gezorgt en bet ragt worde om de gemeene krygers, welke op hare soldyreekeningen per saldo te goed slaan, zoo lang dezelve in Indie zyn, altoos dermalen veel Ie vooren blyven, d;rt hy hun slerven de begraafnis ongelden daar uyt kunnen worden gevonden. Volgens Meeren XVM" pn (missive van 21 October 1765) had dit afvorderen van geld sedert verscheidene jaren plaats gehad, •onder toezegging, dal die penningen aan hen zouden weiden •gereslilueert, indien zy levendig in het vaderland retour neerden".
176 G. P. A. VAN DER PARRA. 142 25 Julij. Verbod voor Chinesehe en Mahomedaamche mannen en vrouwen »buyten haare natie" te trouwen. Volgens de Chinesehe officieren te Batavia weid bet aannemen van een anderen godsdienst, — gewoon gevolg van huwelijken Uisschen Chinezen en Mahomedanen, in China melden dood gestraft. I>e Indische Regering was van oordeel, dat zij zich daar mede niet bemoeijen meest, '-wanneer hel Christendom en ■den hurgerslaat 'er geen last door lydt". De straf o]i overtreding van het verbod zoude door de Regering «naar omslandigheyd van zaaken" worden toegepast. Boedelmeesteren moesten aan de handhaving van hel verbod »de verschuldige attentie" verleenen. 2."> Julij. Verhoogmg run flO tot fl2 'smoaudsder Irarlemenlen van de leermeesters der mlaadsche ge meenten. Alleen zij zouden daarvoor in aanmerking komen, die «met «der daad lomicn, dal haar dienslwerk hen len herle gaat". Voorheen hadden die leermeesters c> rijksdaalders's staands genat en. (i Augustus. Verbod tegen het indienen van rekesten aan den Hand van justitie Ie Batavia 10l hel verhoopen ran bij ionnis execulabel verklaarde goederen. Ily resumptie van zeker request, door den procureur, Johannis Andriessen. voor ende van wegens den baas der wapenkamer, Jan Casper Reysig qq., aan deesen Raade gepresenteert, ter obtenue van qualiliealie op den secrelaris ler gereglelyke verkoping van sommige by senlcnsie cxecutabel verklaarde immobile goederen, gercflectcerl zyndc de nul-en nodeloosheyd van dusdanige, door de practisyns sedert ecnige jaeren her waerts ter vermeerdering van kosten, soo wel omlrenl de
1766. P. A. VAN DER PARRA. 143 losse als vasle goederen gedacue versocken, nis direct strydig tegens de ordinaire practyk en de statuten, voor decse landen beraamt, alsoo by dese laatste wel uyldrukkelyk word gesta lueert, dal in personeclo actie, wanneer er door den deur waarder, ten overslaan van den secretaris en Iwee getüygen, eenigc mobile goederen in beslag syn genomen en den gecon dëmneerdens deselve na expiratie van drie dagen niet en komt redimeeren, den zelven deurwaarder sodanige goederen, niet op eene nadere qnaliücalie, maar na voorgaande allixie van billeltcn in 't openbaar, ten overstaan van gemelde secretaris en iwee geluygen, publicq sal verkopen; en voor soo verre er eenigc immobile goederen in beslag genomen mogten syn, sal den deurwaarder mei bet aanslaan van billelten en bel omslaan van 't bekken deselve na drie weekcn, soo wanneer inmiddels niel geredimeerl syn, ten overstaan van den officier 'en Iwee gecommitteerde leeden, in bet openbaar verkopen, sonder dat deswegens, soo min als van de losse goederen, eenig gewaeg van eene nadere qualificatie op den secretaris lot den verkoop gemaakt word; soo is om die redenen, ter wegneming van alle dusdanige ingeslopene misbruyken en 10l standhouding der gemelde, nu nog jongst, voor soo verre de procedures van executie belangd, op nieuws herziene en geapprobeerde statutaire heylzame ordre, goedgevonden en verslaan de gesamcnllyke practizyns Ie ordonneeren pmme voortaan dusdanige versoeken 10l qualificatie op den secretaris ter verkoop van losse, als vasle goederen, als nodeloos synde, te menageeren. 8 Augustus. Bepaling, dat op magtiging van den Direc teur-Generaal dé tractementen run dienaren der Com pagnie, il ie bij eene monslering niet tegenwoordig waren geweest, doch hun dienst onafgebroken venrigt hadden, uitbetaald honden worden. Zie bij V-i Junij 17lilJ.
1766. P. A. VAN DER PARRA. 144 12 Augustus. Vernieuwing van hel verbod legen fwl verkoopen van i> gepermitteerde lasten' op verboden plaatsen. — Voorschrift nopens Engelsehen. Aan de hooge regeering deser landen voorgekomen zynde, dat men elders tentamen gedaan heeft om de scheeps-overlieden te corromperen lot overtreding van de permanente ordrc, vervattende, dal de gepermitteerde lasten niet mogen verkogt worden dan ter plaatse, waar de deslinatie van een (lomp 8 liodeni legt; zoo is niet alleen goedgevonden en verslaan de dovo (e verbieden, gelyk lty desen op hel allerernstigste ver boden word, dat nog iels van de gepermitteerde lasten, nog ook iels anders, 't geene een der scheepelingen in syn bagagie, als andersinls, mogle mede hebben, direct of indirect zal mogen verkoopen aan eenig vreemd Europeër, inlander of iemand an ders, maar daarmede waglen moet tol de aankomst op zodanige plaats, werwaanls de depêche legt, alwaar het haar vry zal staan daarmede Ie mogen handelen na derzelver welgevallen, sub poene van een gevoelige correctie, naar bevinding van zaaken, voorde scbeeps-overheden, die hel tegendeel deser ordre of zelfs mogten onderslaan te doen of zulks loe te slaan aan hare onderhorige, dan wel ook aan passagiers, met de schepen overvaarendc; maar tellens word ook by deese gelegenhyd gelast, dat de scheeps overbeden, volgens hunne geboudenis, altyd wel op hunne hoede zyn tegen hel ronselen van volk, speciaal in deeze tyden door de Engelsen gepleegd wordende, en dal zy dus voor al geene van dese natie zonder noodzaak, 't zy op den weg of wel ergens ler rhedc, aan en nog minder binnen scbeepsboord admit leeren, maar op een vriendelyke wyze zullen excuseeren. 20 Augustus. Vernieuwing van hel bepaalde op 1 Julij 1762 nopens getuigen-verhoor. 27 Augustus. Lasl op den secretaris van den Raad van Justitie te Batavia aan de deurwaarders Ie ver strekken gedrukte welasen". By den Raad gereflecteert weesende, hoe dat de relasen
1766. P. A VAN DER PARRA 145 PLAKAAT-IMIKK DKKL TIM. tO dewelke de deurwaarders van haare gedaene exploiclen komen te verleenen, meestendeelen soo intricaat en onverstaanbaar syn ingerigl, dat men genoegsaem na haare intentie raeden moet; soo is om die redenen en omme daar inne almede, soo veel doenelyk, het vereyschte en hoog noodzakelyk redres te brengen goedgevonden den secretaris van descn Rade te re commandeercn omme eenige relasen, speculatiell'tot de ordinaire en wel het meest voorvallende zaaken, als van het bestellen der cilatien, het leggen van arresten en het exccuteeren van sententien, te coucheeren, ten line, na resumptie en approbatie der selve door deesen Raade, soo verre mogelyk, daar van eenige exemplaren te doen drukken omme successive aan gemelde deurwaarders by kleyne parthyen afgegeven en bet kostende van dien door den secretaris telkens van haare te goed hebbende salaris gedelrabeert en ingehouden te worden. 29 Augustus. Bepaling, dal aan officieren, »op commando [expeditie] geweest zynde", uitbetaald moesten worden »de door haar geduurende d'expeditie niet genoten wandsoeuen, huyshuur en emolumenten". De Regering besloot hiertoe «naar gegronde, voorige «exempelen, wyl dal niet alleen ter goedmaking van de kosten, »die dezelve min of meer extra-ordinair hehlien moeten doen, •maar ook voor de werkclyk zwaarder dienst een equitabel •douceur is". 29 Augustus. Bepaling, dal 's Heeren geregtigheid niet verschuldigd tras bij echtscheiding, bij deeling van ccnigcii boedel en bij willig accoord lusschen echtgenoten. Geconsidereerd zynde, dat gescheyde lieden gesamentlyk de cygenaars der goederen waaren en ook weder worden kunnen, dan wel, dat het in allen gevalle oneygen zoude wezen, dat de gesepareerde vrouw in dezen minder voorregt als een Weduwe zoude hebben of, wanneer eenig vast goed door een
1766, P. A. VAN DER PARRA. 146 vrouw by huwelyksc voorwaarde ingebragl was en l)y een gewillige verdeeling den geseparrerden man Ie beurt viel, dezen een lasl zoude moeten dragen, waar van by als weduwenaar en erfgenaam bevryd zoude wesen, is overzulks goedgevonden eu verstaan mits dezen Ie slatueeren, dal in cas van scheyding tusscben man en vrouw, mitsgaders by schifting en deeling van den gemeenen boedel of ook wel by willig accoord nopens bet by buwelykse voorwaarden aangebragle, van de vaste of onroerende goederen, die aan de man en vrouwe overgaan en by gevolg op des laatste en ook wel eens op des eerstens naam moeten overgeschreven worden, den twintigslen penning voor 's beeren geregtigbyd niet zal behoeven betaald Ie worden. \^oéu,h"• Uitschrijving van een dan!;-, bode- en bede-dag. Heeft de onlzaggelyke God, de Koning der Koningen en Beer der Heeren, wyze en allezins betaamelyke eindens om een volk in 't gemeen en elk menscb in 't byzondcr, zoo wel door ryke zegeningen, als verteerende oordeelen Ie lceren, wat regt is, hoe mogl dan niet een ieder sterveling, onder geschikt aan die onderscheiden lotgevallen en in allen deele verbonden om te letten op de goedertieren en gedugte daaden des Hemels, aangespoord worden tot zynen pligt, zoo men niet te laai beklaagen wil, dal men, heilloos onberaaden, aan het heilige en allerbillyksle oogmerk niet heelt willen'b'ant woorden. Het in 's menschen gemoed onderlusschen kennelyke van deeze waarheden heeft de hooge regeering deezer landen op den 4 ,n September laatstleden weder doen besluiten om legen den 15 cn der loopende maand den ter deezer hoofdplaatse jaarlyks gehouden wordende dank-, boete- en bede dag mits deezen uit te schryven, ten einde door een ieder, welke eenig waar bel;ing stelt in den welstand van den vereenigden staat der vrye Nederlanden en een haarer voornaamste zenuwen of den toestand deezer gewesten en die eenig ontzag voor Goddelyke wetten en indrukken van de op het heilig bybel woord gegronde
1766. P. A. VAN DER PARRA. 147 verbods-dagen heeft, na cene hoognoodige voorbereiding, plegtig gevierd te worden, onder liet gehoor van toepasselyke leer redenen in alle de kerken deezer stad, op de reede en ten eilande Onrust. Dog, nieltegenslaandc aan een menscli, welke niet ten eene maal ooopmerkzaaiii is, niet kunnen onliekend weezen de voornaamste gebeurtenissen, welke liaaren invloed hebben op het wel of quaalyk gaan van hel land, waarin hy woont of tol het welke hy een nauwe belrekking heeft, vindt men egler ook zulken, by welke de onverschilligheid maar al te zeer haaien zetel gevestigd heeft, men zwyge, hoe gering hel getal der genen zyn, die met woorden en daaden loonen, dat hel. genot van verbeurde weldaaden en het gevoel van druk kende, niet billyke vreese voor gedreigde straffen hun waarlyk aan liet harte raakt en dus uit beide geregtigbeid leeren in de belragling van bunnen redelyken godsdienst; en 't is daarom, dal stukswyze het volgende ter overdenking aangeroerd of ook 10l hyzondere herinnering van zulken, die niet onder de onopnierkzaanion Ie tellen zyn, vermeld word. In de eersle plaals zyn hel de zegeningen, mei welke gadelooze langmoedigheid en overwonderbaar onlfermen een zondig en onwaardig volk, als door liefde-koorden, tol een betaamelyk gedrag beeft willen (rekken: en deeze zyn in zoo een ruime maale sedert d'uilsehryving van den laatslen bede-dag uitgestort, dal met dezelve alle op te lellen, gelei op het bestendig genot van sommige en de verkryging van andere, genoegzaam geen einde te vinden zoude wezen. Wie slaat onder anderen mei betrekking 10l weldaaden, die de eeuwigheid kunnen verduiiren, voor zulken, die 'er tellens door almaglige genade gebruik van niaaken, niet verbaasd over, dat God de vrye en zuivere verkondiging van Zyn woord aan deeze plaatse nog niet onttrokken heeft, daar de onverschilligheid in hel stuk van godsdienst, men wil niet meerder zeggen, helaas! maar al te zeer by veelen, die den naam van Christenen willen dragen, bespeurd wordt en die dus eer door anders verdwaalde Muha •nedanen en blinde heidenen, in welker midden wy woonen,
1766. P. A. VAN DER PARRA. 148 worden beschaamd gemaakt wegens den yver en zugl, welke deese voor hunne leeringen lootten, als dat ze door het hetaamelyke gedrag van een zeer hevoorregt volk zouden uitgelokt worden om sig te onderwerpen aan de ryks-wclten van Koning Jesus. Hoe groot is vervolgens het geluk van hel Nederlandsche volk en die, onder het zelve gerekend, in de wingewesten hun verhlyf hehlien, over dat men door eene welgesehikte waereldlyke niagt geregeerd wordt, len mille van het gcmecne best? Ja, dal, schoon de jongste lydingen uil Europa weinig goeds voorspellen of dat het ten aansien van verscheidene mogendheden maar eersl in de schede gestoken zwaard 'er niet lange in zal hlyvcn, nogtans niets nadeeligs len dien o])sigle vernomen wordt van het in den laatslen oorlog mede verschoond gehleven Nederland. En mogl men hier ter hoofd? plaatze eenige maanden geleden zig met vreitgde-bedryvon verlustigen in hel tydslip, dat 's lands geliefde erfsladlioiiiler. zync Hoogvorslelykc Doorlugligheid Prins Willem de Vyfde. zig aan het hoofd van Nederlandsch vryen slaat zoude plaalzen, nopens welke aannarende plegtigheid de Hoogmogcnde Heeren Slaaten in hel hcgin deezes jaars hevel gaven, dat 's Hemels gunsten zouden afgesmeekt worden, tiiel minder past hel ons. nu hcreeds de hlyde lydingen zyn ingekomen, dal zyn Hoogheid zilplaatze genomen beeft op den stoel zyner beroemde vaderen »en getreden is in de hooge amplen van die onslerffelyke • belden, die, onder Godes zegen, meer dan twee eeuwen •agterwaards de voornaamsle werktuigen tot de opregtingèn »bevestiging van Nederlands vryen slaat zyn geweest, ja, «welker naamen geheiligd zyn in de harten van alle liefhebbers »van vryheyd en godsdienst, daar over hallelujahs te doen ■hooren". Het zcgepraalen van de wapenen der Nederlandsche Oosl Indische maalschappy op het uilmuntend eiland van Ceilon (die koslelyke paerel aan hare kroon) en dat tegens een inlandsen vorst, welke in de waan was, dal .zyne grootheid geenc paaien kende, waar door en ter zaakc van de welgelukle
1766. P. A. VAN DER PARRA. 149 raadsbesluiten, na eenen Moedigen en zeer kostbaaren oorlog ) eene heuchelyke en ongemeen voordeelige vreede is te wege gebragt, is mede van te groet gewigl, dan dat 'er liy vernieuwing niet aan zoude, gedagt worden, om ook in deezen de goeder tierenliedcn des Heeren te vermelden en 's Allerlioogsten 10l met een verwyderd harte uit Ie galmen. De behaalde over winningen om en by de specery-eilanden hebben mede aan dien oord eene voordeelige omwenteling van zaaken gegeeven. Op sommige plaatzen bloeit de handel van de maatschappy beier, als hy voor eenigen tyd gedaan heeft, en de in de twee laatste jaaren buiten wederga ryk geladen naar Nederland vertrokken schepen zyn, voor zoo verre bekend is, ol' iu hel lieve vaderland ol' aan Cabo de Goede Hoop zeer gelukkig aangeland. De groolmagtige God heelt egtcr, met betrekking lot de in deezen voorgestelde twee hoofdzaken, ook weder versebe blyken gegeeven, dat zyn onmelelyke geduld niet straffeloos mag, nog kan getergd worden, dan wel, hoe veel tugtroeden Hy heeft om een volk en land te kaslyden, ja, hoe 's Hemels zwaard gewet is om stoute zondaaren, die zig nog door zegeningen, nog door oordeelen, die hun of andere hunner niedemenschen, welke niet erger zyn, overkomen, willen laaten leeren, ten uileinde Ie verdelgen. Hoe verstrekt onder anderen tot een ontzaggelyk oordeel en geen gering verlies voor de Edele Oost Indische maatschappy het door den donder van Gods mogend heid of door de op Zyn bevel zig over den korst der aarde verspreidende bliksemen in den brand geslagen nieuwe schip, Lindenhoff, dal, niet lang geleden van deeze reede naar het keyserryk van China den steven gewend hebbende, met syne ryke lading, neevens een derde gedeelte der manschappen, gebleven is, tol grieving van alle menschlievendc, mitsgaders het gemeen belang behartigende lieden, ja, ook lot drukking van de huilen des agleruitteerende Batavische volkplanting. Del verongelukken van het in dit jaar naar Banda vertrokken schip, Griesenburg, voornaamelyk met de daar zeer benodigde ryst, is mede een dubheld drukkend geval geweest en de bedugtingen voor zeer bittere gevolgen waren, volgens de laatste
1765. P. A. VAN DER PARRA. 15 1 cojang zout is 27 picols en een picol gereekend tegen 100 cnljes, dus een cojang 2700 caljes of 3575 ffi. Hier wordt anders geen gewigt gebruikt als de daats, daar picolswyze mede gevvoogen wordt, de picol gereekend tegeus 100 caljes en een cal je 16 Iheü of l'/ 4 ffi Hollandsch. Op de Lampongs en in de bovenlanden wordt niet anders gebruikt als guelakken, 200 goelakken voor een bhaar, uit gezonderd Lampong Toulang Bauwang en Lampong Poelie, welke 250 goelakken voor een bhaar geven, dog zyn naar advenant kleinder in soort, de bhaar gereekend op 500 caljes ol 575 ffi Hollandsch. Goud-gewigl. 1 Iheil goud gereekend tegens % l J t reaal en een reaal is alhier 50, ja, ook 51 stuivers zwaar Hollandsch. Diamant-gewigl. Wordt alhier niets anders als Compagnies caraal-gewigt gebruikt. GELD-SPECIEN. Zilvere. Een ronde Spaansche reaal doet alhier, zoo op Lampong, als in de bovenlanden, ƒ5:4 —; de halven en quarten neemen de cours der heelen. De vierkante Spaansche reaalen neemen op Bantam en in dies bovenlanden haar cours tegens /' 5:4: —, dog egter alhier zyn dezelve niet zeer, maar op de Lampongs vry meer getrokken, ook tegen opgemelde prys, uitgezonderd de casteels of Casliliaansche mallen, die men ter nauwer nood tegens f 5: — kan uitgeeven; de halven neemen" de cours der heelen, de quart reaalen zyn in 't geheel niet gewild.
1766. P. A. VAN DER PARRA. 150 tydingen, ginder mede niel minder voor den nog al woe dende vuurberg in de nabylieid van het eiland Neira. Hoc zorgelyk heeft het vervolgens niet gestaan niet hel dcezer dagen hier evenwel door 's Heeren ontfermende hevvaaring behouden g'arriveerde schip, Duinenhiirg. door de muitzugt van zommige der schepelingen?' Gevallen, waar van in vroeger lyden zoo niel gehoord is. En, om niet meer te zeggen, wat hoon en nadeel heeft de maalsrhappy op den eersten dag dcezes jaars in de Persischc golf niet ondergaan door voor een geweldenaar en roover Ie moeten bukken en het verliezen van een plaats, die zy wel niet waardig agllc langer aan te houden, dog met welke over Ie gceven zy niet alleen sloorelons EOtide vertrokken weezen, maar ook kunnen medegenomen hebben haarc nu verlooren roerbaare goederen. Dal dit dan alles, naar het voorgestelde oogmerk, van heilzame gevolgen op geen gantsch versteende gemoederen zy; dal men den rykdom van Gods goedertierenheid, lauguiocdigheid en verdraagzaamheid niet veragte, om zig geen loorn als een schat te vergaderen, nog met sig niet laaiende tugtigen, eindelyk geslagen Ie worden, dat er geen geneezen aan zy. Neen, dal ieder, in wat staat en omslandigheden hy zy, toonedcel Ie ncemen in den welvaart van hel gemeen door de zonden, welke de Hoogste Majesteit quelsen, aan te zien als de beweegredenen van allerlei onheil; dat een ieder dezelve en haar God-onteercnd quaad dus bctreure en door genade om genade en verdere gunsten smecke om diens wille, die wel eer een tot verhevenheid gebragten, dog door oordeelcn aan het waggelen geraakten slaat op hel beweeglykst tot bekeering aanspoorde; of dat ten minste schreeuwende ongeregtigheden en een schandelyke onhandigheid verwisseld worden door te tragten om naar het ligt der reden en der openhaaringe van Gods woord zyne gangen te riglen, onder beselfen van Gods onverdiende goedertierenheden en ontzag voor zyne strafgeriglcn, opdat geen uitwendelyke ver woestingen den lande treffen mogen, maar godsdienst, vryheid en voorspoed de eere, de roem en het geluk van Nederlandsen, volk en die aan haaren staat verknogl zyn, blyve.
1766. P. A. VAN DER PARRA. 151 Dat dus ook altoos en insonderheid op den voorbepaalden dank-, boete- en bede-dag verdubbelde zuglingen voor den welstand van Christus koningryk geschieden: dat bet daarom den lande, onder een gezegende rust en vrede, in zynen koop handel en zeevaart met alles, wat er toe betrekkelyk is, wel mag gaan; dat inzonderheid de sehepen, die eerlang van hier en elders naar Nederland staan te vertrekken, door den Heerschcr over zee en winden gelukkig geleid en behoed worden en dat dus ook voor de hooge magten, de edelen des lands en alle, aan wien liet gewigtig werk der regeering van den vereenigden slaat der vrye Nederlanden en haare Oost Indische maalschappy in handen is gesteld, vuurige smeekingen geschieden, dat God, die groot van raad en magtig van daad is, haar in de ruimste maale met zegeningen uitruste tot het wel beraamen en gelukkigst uitvoeren haarer maatregelen; en dat inzonderheid 's lands geliefde erlstadhouder nopens het belang van zyn hooge persoon »den hoogsten trap van dit sterffelyk leven beklim me, «overlaad met beilgeschenken en toejuichinge van een dankbaar »\olk, geëerd als den waaren vader van zyn vaderland en hy »deu luister en het aanzien van den onsterffelykeu naam, dien »hy draagt, overlevere aan het laatste nageslagt". Van al het welke in Raade van Indie goedgevonden is, dat de afkondiging zal geschieden op Zondag den 12 en deczer maand in alle de kerken van den predikstoel en den volgenden dag van het stadhuis, op dat elk tyd hebbe tot belaamelyke voorschik kingen om lot God met gebeden en dankzeggingen, gepast naar de omstandigheden van zaken, op den bepaalden verbods dag eerbiedig te naderen en op dal alle neeringen en handlee ringen ten dage van de viering stil staan, op de straffen, daar toe van ouds by de wetten gesteld. 8 September. Verbod legen hel gebruik van omslag zegels, »<laar eenige sheepen mei de pen op gehaald, »zondcr dal dezelve na behoor en bcschrceven zyn". Schepenen vonden zulks niet alleen slordig, maar ook gevaarlijk
1766. P. A VAN DER PARRA 152 »oni de fraudes, die daar door kunnen en ook wel gepleegd »werden". Zij stelden daarom op dit misbruik eene boete van 25 rijksdaalders, »leu beboeve van deese Camcr". Omslag-zegels moesten «even onder hel zegel" behelzen: »de tiluls van het schriftuur of document"; »de naam der versoekcr of versoekers, eyssers en gedaag »dens ofte andere qualiteylen, die bet komen te behelzen; »de datum en jaargetal". 9 September. Voorschrift nopens hel slortcn van Jiisti. ciéle boelen in Compagnie'B kas. De Regering bepaalde, dat, wanneer de onder de respectieve secretarissen van justitie vergadert wordende gelden wegens boetens van default, comparuit en verstek, condemnalien en confiscaticn ten behoeven vau de Comp c en de verbeurde amen den van revisie, appel, reformatie, enz. geklommen zyn tot een bedragen van een duyzend ryxdaaldcrs, dezelve zigh als dan of zonder langer uytstcl aan den heer Directeur Generaal addresseren moeten om zodanig een monlant in's Cotnp 8 cassa over te brengen. 9 September. Wijziging van hel bepaalde op L 2 Septem ber 1697 nopens de vergoeding aan aanhalers van Japanseh slaafkoper. Van 21 rijksdaalders werd die vergoeding lot 51) rijksdaal ders verhoogd. 9 September. Verzachting vau de straf op verboden handel. De Regering bepaalde, dal den regier, nopens de bepaalde straffe des doods wegens den verboden handel in speceryen, amlioen en specery-olien, mitigatie zal mogen gebruyken,
1766. P. A. VAN DER PARRA. 153 wanneer liet geslokene mineer mogle bedragen als vyi ponden speceryen of amfioen en geen twintig oneen specery-olien vervatte. 9 September. Voorschrift nopens het planten van boomm langs rivieren in de Jialaviasclie Bovenlanden. De Regering bepaalde, dal de eygenaars van landeryen, aan een der revieren in de omine- en bovenlanden van Batavia palende, geen boomen te na aan derzelver oevers mogen planten of wel dezelve, daar een zwaare afwatering en persing is, waar door de boorden veel last tot afvallen lydcn, gelyk voornamclyk in de bovenlanden, gerekend 5 a 4 uuren en verder buylen deze stad, niet nader als op den afstand van 2 roeden zullen mogen zetten en binnen de voorsz. krcyls niet nader als op een distantie van 1 roede. September. Verbod leyen hel verhoopen van bedorven dranken. Door den beer Gouverneur Generaal geoppert wezende, dat, ter zaake van de grasserende ziektens onder 't gemecne volk, voornamclyk de een menigte naar 't graf slepende buykloopen, aan zyn Edelhyd, op gedaane navraag en onderzoek, ter ooren was gekomen, dat dit onder anderen ook voornamelyk toege- M-liieven wierd aan de bedorvc Europiscbe dranken, welke onder de hand en ook op publicque vendulien door d'in vergelenhyd gekomen oude ordres worden verkogt; terwyl deze en gene, welke zigh minder aan den welvaart van bunnen medemenscb, als aan de voldoening van vuyle gewin- en bebzugt storen, bet bedektelyk met de kleync maat uytvciiten of in kroegen schenken, na dal ze zulke ondeugende dranken, speciaal hel zuure bier, door het een of ander ingrediënt drinkbaar en, boe vergiftig anders, smakelyk gemaakt hebben, byzonder lot nadeel van de genen, die eerst uyl Nederland komen en, aan 't warme elimaal nog niet gewend, zigh, en door d'aangenaamhyd van de smaak, en door de geringe prys,
1766. P. A. VAN DER PARRA. 154 te eer lalen verlokken om 'er hare verhitte lichamen in allen deelc onmatig mede op Ie vullen; zoo is. om de goede ordres, op dit sluk gestelt, niet alleen nader in't geheugen te brengen, maar ook door alle mogelyke bepalingen Ie doen onderhouden en dit niel alleen inel belrekking lot deze hoofdplaats, maar ook ten aanzien van de rêspeclive buyten comptoiren, goed gevonden en verslaan om, standhoudende het verbod legen andere schadelyke dranken, als: den toak nf suri, enz., by eeu aloninic in de gcbruykelyke lands-laalen t'alligeeren biljet, niel alleen allen en een iegelyk, inzonderhyd de herbergiers, kroeg- en waardhouders of anderen, die dranken by de kleyne maal uytvcnlen, wie en waar zy ook mogen zyn, ernstclyk te inlerdicceren het verkoopen, tappen of schenken in het open baar of binnen 's huys van ondeugende wynen, zuure bieren en alle andere hedurven en gesmeerde dranken, hoe genaamd, mitsgaders het opkoopen en verzenden, werwaards het ook zy, op verbeurte van vyf honderd ryxdf, zoo dikwils 'er iemant op betrapt word, ten behoeve van die de calange zal doen, of subjeclie van zodanige andere arbitrale correctie, als by onvermogen van den moed willigen overtreder lot betaling der cvengemelde boete bevonden word nodig te wezen naar den toedragt en d'onistandigheyd der zaakeu: maar ook den slads venduineeslers, den curator ad liles, de secretarissen van de beyde collegien van justitie en van de weeskamer, nevens alle andere, die hier ter slede en op d'onderhorige comptoiren ainpls halvcn geautboriseerd zyn tot het houden van venduticn. te verbieden het vendiceren van eenige wynen, bieren of andere diergelyke dranken, voor en al eer zy dezelve geproeft en goedgekcurt hebben; behoudens noglans, dat den verkooper, 't zy voor zigh zelven of als gemagligdc agerende, aansprekelyk blyft, wanneer hy met zyn weten of voorkennis bedorven dranken laat opveylcn en dus onderworpen aan de hier vooren vastgestelde pecunicele amende; mitsgaders vervolgens tol narigt en observantie bekend Ie maken, dat de genen, die op een vendu tic of uyt de hand eenige van de voorsz. hcdorve wynen, zuure bieren of andere aangestoken dranken, door de
1766. P. A. VAN DER PARRA 155 proef misleyd, voor' goede dranken opgedaan lieblien en de ondeugenhyd dus eerst na den koop ontdekken, indien zy zulx ten eersten aangeven, niigemulcleerd gelaten, de boete door den verkooper alleen gedragen en de koop zelfs vernietigt zal worden. Un cyndelyk ten dezen opzigte tot een strictc nakoming te stalueren, dal de officieren van justitie hier ter hoofdplanlse en de fiscaals en andere op de buyten coiuploireii, dien bet aangaat, legen de conlravcnlcurs, zonder ondersebeyd van persoenen, moeien procedceren, op verbeurte anders zelfs van de bier voren bepaalde geldboete. 1 i,Mv!!2r"• Maatregelen in het belang van zeevarenden te Batavia. By ecu op Voorkennis en order van den lieer Gouverneur Generaal door den commandeur en oppcr-epuipagicmccstcr geformeerl schriftuur gezien zynde den ongescliiktcn staal, waar in zigh de gemecne zeevarende bevinden, welke dagelyks op de sclmyls en boots der bier ter rbede leggende sebepen af- en aan vaaren of als gezaghebbers, dan wel toezienders op de los-vaarluygen zigb bevinden; van wat nadeelige conse inienlien dit zy, zoo tot desertie, ziektens en sterflens onder die lieden, mitsgaders hoe door een goed logement en 't nodig voedsel te bezorgen bier in redres te maken waare, zonder dat het de Cornp" twee duyzcnd guldens in 't jaar behoeft te kosten; zoo is, wyl voor zoo verre de genoemde zeevarende aan land vertoeven en 'snagts overblyven moeten, de met gegronde redenen beklede proposilien zeer beylzaam zyn, invoe gen bet kostende in geen aanmerking komt by het nut, dat uyt de gereguleerde levenswys van die lieden resulteert, in tegenstelling van bet zwerven en andere kommerlyke omstan digheden* waar voor dezelve bloot staan, overzulks goedgevonden en verstaan bel voorgestelde l'amplccteren en dus mits dezen te bepanlen: dal 10l lylberging van de meerinelde gemecne zeevarende
1766. P. A. VAN DER PARRA. 156 moet worden g'employcerd liet grootste gedeelte van de zoge naamde zolder of geweeze zeylmakers-winkel o|» deequipagie werf (als log leeg slaande) en ten dien eynde dezelve ronlom met britsen tot legplaatsen Ie laten voorzien: dat hel overige gedeelte van die solder door een beschot, gelyk het lans is gesepareerd, dienen moet tol een apartemenl voor een vigelant dcks-officier, die met de pen om kan gaan, onder de naam van bottelier, ten eynde het gezag over die lieden te honden en te waken tegen alle ongeregeltheden; dat, buylen dezen bottelier, een aparte kok op de werf zal moeten wezen om voor de af- en aanvarende, volgens 't opge gevene en hier na ook te slatueerene, tweemaal 's daags te koken; dat de spys dezer menschen gevonden moet worden nyt de randsoenen, die zy aan boord krygen, weswegens de quarlier mecslers der schuyls en boots zorgen moeten voor 't aan de wal brengen, onder extra toevoeging, ter verantwoording van gedagten bottelier, van 't volgende voor ieder kop, die aan land eet, te weten: 'ƒ2 ® catjang. '/, tï' ryst, '/j mutsje arak, V, ÏÈ suyker en l j 9 vé tammeriiule 's daags, blotelyk lot lcpelspys geschikt of waar van den cencn dag kaljang-soep of snert en den anderen dag grobbejak moet klaar gemaakt worden; en voorls 's niaands te laten verstrekken 1'/ 2 vadem brandhout voor de kok en 50 kannen lampoly voor 'l benodigde licht op de zolder; wyders de scheeps-overheden by eene te drukkene ordon nantie l'injungeeren om, wanneer dezelve aan land zyn en volk aan de wal hebben, precies des avonds om zes uuren een schriflelyk rapport aan den commandeur op de equipagie werf af Ie geven en daar in bekend te stellen, welke van hare onderhorige dien dag aan land zyn gekomen, zoo met de schuyt en boot, als op de losvaarluygen, welke aan boord zyn gebleven, van die 's daags bevorens aan de wal zyn geweest, item welke ten dienste van hen, schippers, in hunne liuyzen des nagls zyn; dal zy vervolgens aan een hunner stuurlieden, die aan de wal zyn, de zorg moeten aanbevelen, dal hel volk, 't welk
1766. P. A. VAN DER PARRA. 157 den oppas op de vaart uygen heeft, als hel elenstyd is, behoor lyk vervangen of het elen gehragl worde: en dal de schuyls, barkassen en boots, welke voor zes uuren des avonds niet naar buylen kunnen, op welk uur de boom vervolgens sluyt, dan volgens de aloude ordre zigb precies op die tyd of niet later onder dé kraan op d'equipagie-werf moeten begeven, in stede van bier en daar in de stads gragtcn over Ie blyven leggen; voorts de gemeencn by een ordonnantie ten ernsügsten te gelasten, dal zy zigb precies des avonds na de klokkeslag van 8 uuren, wanneer hier ter hoofdplaalsc aan de wal zyn (die iu de schippers buysen oppassen of toeziglers op de losvaartuy gcii uytgeznnderd) zigb op de equipagic-werf zullen hebhen te vervoegen om hare naamen en van wat schip zy zyn, aan den mccrmcldcn bottelier op Ie geven (die dezelve aan moot halen op de rapporten, die den commandeur van do schcepsover heden gekregen heeft) of dal zy, by gebreke van dien, daar over slrengelyk zullen gecorrigeerd worden, na bevinding van zaaken; en dit, voor zoo verre het domesticq is, over te laten aan den commandeur, aan welken de bottelier daar van 's anderen daags ogtends rapport moet doen, met last, zoo dezelve des avonds daaraan nog absent blyven, meermelde commandeur de naamen 'er van opgeve aan de respectieve officieren van justitie, om door derzelver dienaaren opgezogt te worden : gelyk hen by desen aanbevolen word deswegens hel vereyschle te belraglen, nadien zulke vermist wordende niet anders als weglopers en vagebonden kunnen aangemerkt worden; • mitsgaders, op dat ook geen confusie in dit project worde veroorsaakl door 't aan de wal zynde volk van de scheepen, die met subiete ziektens overvallen worden en baaren eersten loevlugl nemen naar den chirurgyn majoor van 't kasteel of zogenaamde visilalcur van de rheede, welken, naar 't heyl zaam gebruyk, dezelve op ordonnantie na 't hospitaal trans porleerd. al mede by extract dezes te gelasten, dat by dagelyks, als zulks voorvalt, daar van een notitie aan den commandeur en oppcr-cquipagicmccster ter hand stelle, ter aantooning van
I7GC. P. A. VAN DER PARRA. 158 de nanmen dier impolenten en op welkeschepen zy bescheyden waren, om daar mede te gelyk ook voor te komen, dat gene almysen in de nionslerrolleii ontslaan. K\i dil alles onverminderd de oude ordre, gerenoveerd liy de instructie voor de hoofdolïieieren ter zee, lilnl t>, arlicnl 7, van den 12 cn Augustus 1748, of met vernieuwde last, zoo wel aan den walerfiscaal, als den meermelden commandeur en opper-equipagieineesler, om Ie vigileren en Ie doen vigileren legens hel aan land overnaglen der gemeene zeevarende van de scheepsscliuylen, barkassen of boots, maar dat dezelve, zoo liet onsluyinig weer of andere onvoorziene impedimenten liet niet heiellen, zigh voor of mei zons ondergang naar hunne resperli\ e hodems hegeven, onder het appliceren of doen appliccren van de correctie», daar toe van ouds gehruykelyk, ten aanzien van de zodanige, die nodeloos hlyven overleggen. r>o September. Voorschrift nopens verjaarde, onder goedel meesteren of Weesmeesteren berustende nalatenschappen. Eerstgeiuelden weiden gelast alle nalatenschappen in ('om pagnie's kasl te storten, welke tien jaren sonder aanspraak hy hare hoeken voortgelopen hchhen, om als een moétaitt, eygen aan onhekende erfgenamen, hy de negotie-boeken dezer hoofdplaats ingenomen te worden, mitsgaders voor 'I vervolg zoo te handelen met het pro ven uc van alle boedels, die, invoegen voorsz., mogten zyn hlyven staan, mils egler dezelve hehoorlyk hinnens lyns, als by de Comp 1 ' overgehragt, latende voortlopen, of 'er zigh na dato nog regl hebbende toe mogten opdoen, te weten voor 't verloop van een derde gedeelte van een eeuw, wanneer zulx aan deze regeering mag en moet vertoond worden om restitutie te erlangen, lerwyl de Comp e in allen gevalle zoo wel van 't gebruyk der penningen intusschen profileren kan, als dat het in de kas van 't voorsz. collegie berust, buyten dal hel termyn van lü jaaren voor inlandse erfgenamen zoo ruym is, dat het seldzaam zal wezen, als 'er zigh naderhand erfgenamen opdoen.
176 G. P. A. VAN DER PARRA. 159 By deze gelegenhyd is ook goedgevonden en verslaan liet collegie van Weesmeesleren Ie demanderen om (te salilos der nalatenschappen van onbekende erfgenamen, die twintig jaaren of daar boven by haare doeken vooilgek>pen hebben, in 's tk)mp a cassa over te laten brengen eu zulks ook voor 't vervolg te doen verrigten na 'l verloop van d'evenbepaalde lyd, len eynde by de boeken dezer hoofplanls op reekening van het capilaal, eygen aan onbekende erfgenamen, ingenomen Ie worden, be houdens bel regt van een ieder, die zigh naderhand of voor de prescriptie, gerekend op bel derde deel van een eeuw, als een wettigen eygenaar mogte komen op te doen; en waarom \Veesmeesleren het alzonderlyk bedragen der respective boedels, die twintig jaaren te voren hebben blyven staan, zonder dat 'er zigh regt hebbende toe opdoen, na d'overhrenging van zulke penningen by hare boeken binnens lyns of pro memorie moeten laaten voortlopen, 10l dat het capilaal aan den Heer van 't land vervallen is, zynde het lermyn voor Wees mees teren tol bet in 's Cornp* cassa brengen der gedagte gelden eens zoo ruym gesteld als dat van Boedelmeesleren, om dal de proportie wel dernialen onder die beyde eollegien bestaat met opzigt tot het later of vroeger opdoen van erfgenamen. 50 September. Intrekking der bepaling, dal het stoel en bank-geld eau de groote Nederduitsche kerk Ie Batavia naar Samarang overgemaakt moest worden ten behoeve run hel proreniers-huis aldaar. Zie bij 29 April 1756. De fondsen van het proveniers-huis verkeerden in goeden staat, terwijl de inkomsten van de bewuste kerk verminderd waren. 5 Oetober. Magtiging op hel Collegie van Schepenen eene kalve maand huishuur als belasting Ie heffen. Schepenen dezer stede vertonende, dal de rekening van gecolligeerde stadspenningen door de gedraage zwaare lasten
1765. P. A. VAN DER PARRA. 16 Verder zyn alhier onder de Javaanen geene zilvere geld specien meer gangbaar. De nieuwe dubbeldjes, dilo schellingen, ropyen, oude en nieuwe ducalons, ook ducalen, zyn alhier eenelyk ganbaar onder de Moorsche en Chineesche natie, welke haaren handel op de hoofd plaats dry ven en geen andere munten, zonder groot verlies, kunnen gebruiken als evengemeld; de nieuwe dubbeldjes tegen 2 '/ 2 stuiver, dilo schellingen 7 1 j t stuiver, ropyen fl:7 : —, oude ducalons f 3:18:—, dito nieuwe f 4: —•, ducatett f 6:12:—. Kopere geld-specien. Zyn Compagnies duiten, de 4 en de halven 8 voor een stuiver, welke alhier, op Lampong en in de bovenlanden getrokken zyn, dog de laatste soort op de Lampongs niet. hoode speciën Beslaan in pitjes, waar van 25 een duit uitmaaken en weegen 600 pitjes een catje of l'/ 4 'S, dog op Lampong zyn dezelve niet gangbaar. 29 Maart. Bepaling, dat ook aan de pachters van de groeien-kramen en aan die van hel hoofd-geld der Chi nezen, des vereischl, surchéance van betaling kon verleend worden. Zie bij 25 September 1764, Behalve nmaintenue, zoo veel mogelyk, van hel rendement «der verpachtingen", waren voor dese inschikkelijkheid de redenen, «vermits door de aanhoudende regens weynig groente «en vruchten ter markt quamen en 't hoofdgeld van de aanko »mende Chineesen eerst met hel vertrek van de jonken °bélaald wierdl".
1766. P. A. VAN DER PARRA 160 en sobere inkomsten ten agleren stond een sommetje van rd' 14: 45; dat de uylgaven in een jaar, sonder extra-ordinaire gevallen, op rd' 9000 lopen, de boetens van de avond-begra venissen niet meer calculalief bedragen als 's jaars rd s 2500, mitsgaders, schoon 'er ook een halve maand liuysliuur gelieft word, dit uylerlyk niet meer afwerpt als rd» 7ii()() en gevol gelyk samen maar sommeert rd s 10000; dat zy dus verzoglen om gequalificeerd te worden tot hel doen invorderen van een halve maand liuyslmiir, als waar mede, volgens evengedagte en specificq gedaane aanloning, maar even rond te scbieten was: zoo is goedgevonden en verslaan bel voorsz. collegie, even als ter zitling van den 2.">' n Augustus anno passaio beslolen wierd. te magligen lot het beffen van een halve maand buys huur van de ingezetenen binnen de sladl, de suyder voorstad en de Chineescbe kampnng, niet uylsondering van zulke woningen, waar van de eygenaars bewyzen kunnen, dat ze, wanneer dese invordering geschieden zal, leeg slaan en twee maanden (of meer) bevorens niel bewoond geweest zyn, ten eynde de sulkc in bunne nadeelen niet Ie belasten. -~- October. Voorschrift nopens van Java uitgevoerde en derwaarts teruggebragte opium. De Regering bepaalde, dat de amfioen, die van Java's Oost kust, (Ilieribon of llanlam naar de ovcrwal of ergens elders mogle vervoerd zyn en daar niet omgezet kan worden, egtcr niet weder derwaards, 't zy in een grooleofkleync quaiililyl, mag worden te rug gebragt of andermaal direct ingevoerd, maar in zoo een geval naar deze hoofdplaats moei gebragt worden om bier de visitatie te ondergaan, of dezelve wel van de gepriviligeerde socielyt ingekogl is; invoegen dus op Java, Cbcribon en Bantam geen amfioen zal mogen worden ingevoerd als alleen direct van bier, sub poene van confiscatie, by aldien iemand mogle onderneemen hier tegen te bandden, buyten zodanige andere correctie, als na den toedragt der zaaken bevonden zal worden te behoren, en onverminderd de gestelde
1766. P. A. VAN DER PARRA. 161 PLAKAAT-BOES DEEL VIM. 11 straffe hy het in anno 1764 gerenoveerde placcaat tegen den handel in amfioen, die niet van de societyt ingekogt is. 3 October. Bepaling, dat het jaarlijksche contingent van den Regent over de eilanden Kangeang, Sapoedi, Sapandjang en Giligenting zoude bestaan uit 1 pikol fijn katoenen garen, 10 kojang groene kadjaug en zooveel kam- of vleesch-hout, als te verkrijgen was. ~ October. Maatregel tegen verkoop van vaartuigen aan vreemdelingen. Gezien wezende, hoe, in vilipendentie van de volgens het ge resolveerde op den 15™ Maart 1765 gestelde* ordres tegen het verkoopen van vaartuygen aan vreemde natiën, huyten den dienst van de Comp c of niet onder hare jurisdictie resorterende, deeze voor 't belang van de Comp c en hare colonien nadeelige handeling geschied is en meer zoude kunnen plaats hebben ten aanzien van vaartuygen, die naar de Oost en Noord van Indic stevenen, zonder den daader (mits absentie) daarover te kunnen corrigeren, om dat het de rheders of andere, die 'er belang in hebben, niet selden aan excusen ontbreekt om zigh te verschooiien; en dat dus, om dit quaad te beteugelen of wel geheel in te binden, niet beter zy als, gelyk nopens particuliere vaartuygen, die naar de West van Indie vertrekken, geschied, borg voor de te rug komst gesteld wierd; zoo is, in volle kragt gelaten wordende het g'interdiceerde by ge dagl besluyt en daar uyl voortgevloeydc adverlisscmcnl, g'emaneerd onder den 15''" April des gedaglcn jaars, tot ampliatie van die ordres goedgevonden en verstaan de sabandaars hier ter hoofdplaatse en de ministers en bediendens op Java's Oostkust, Cheribon en Bantam te gelasten om in het afgeven der passen aan vaartuygen, die naar de Oost en Noord van Indie slaan te stevenen, alvorens door de eygenaars, mits die zyn onderdaanen van de Comp e , voor de waarde van zoo een
1766, P. A. VAN DER PARRA. 162 kieltje belioorlyke cautie te doen stellen, dat het aan geen vreemde natiën, buyten den dienst van de Comp" of niet onder haare jurisdictie resorteerende, zal mogen veraliëneerd, getrans porteerd en verkogt worden; invoegen het niet zal mogen geschieden als aan 's Comp s onderhoorige, met speciaal consent. en voorkennis van de respective hoofden op Comp s comptoiren, werwaarts de destinatie legt, sub poene van by liet contrarie of ook by gebreke van voldoend bewys, dat het invoegen voorschreven of op eene gepermitteerde wyze verkogt is, de onder cautie gestelde waarde van zodanig vaarluyg, zonder forme van proces, ten behoeve van de Compagnie zal gecon fisqueerd en dies verzender buyten des gecorrigeerd worden naar bevinding van zaaken; dat dus hier op de verschuldigde attentie moet gevestigd worden lot het doen stellen van die horgtogt en of,* by 't niet weder komen van een vaarluyg, het selve op een wettige wys verkogt is dan wel niet, mits gaders, wanneer verongelukken gesustineerd of geprentendeerd word, daar tegen geen suspicien van bedrog leggen, om daar over vervolgens het vereyschte aan dese lafel of onder de goedkeuring dezer regering te kunnen besluyten. Voorts de gemeente bet een en ander tot baar narigt by atïictie van biljetten te adverteren en den ministers en be diendens om de Oost en Noord van Imlie hier ook by extract dezes kennisse van te geven, ten eynde by een gepcrmitleerden verkoop 'er consent en bewys van te verleenen of ook, by 't blyven van 't een of ander questieus vaartuyg, daar van, voor zoo verre 't hun bekend mogle wezen, by hare brieven melding te doen. Zie bij 1 Augustus 1780. -~ October. Bepalingen nopens hel bezit en gebruik van geweer en. Resumtie genomen wezende van een berigt van den gecom mitteerde tot en over de zaaken van den inlander, de opper koopman, Arnoldus Adrianus van Tets, behelsende, dal sedert
1766. P. A. VAN DER PARRA 163 eenigen tyd het rooven op 's heeren wegen en geweldadig moorden in de naastgelegen boven- en ommelanden dermaten hevig exteerde, dat 'er nauwelyks drie etmalen voor by gingen zonder zwaar gequetste of doode lighaamen op de landen en in de eenzame wooningen der inlanderen te ontdekken, waar van het egter tellens genoegsaam noyt gebeurde, dal de daader bekend word: en dit niet alleen aan de limiet scheyding tegen het Uantamsche, waar van ouds die gruwelen mede maar al te veel gepleegd zyn wegens het facile tot verberging en overloping, maar ook op de zuidelyke en ooslelyke landen, daar die euveldaaden voor heen selden exleerden, waar van gedaglen bediende eenige gevallen opleid, en dal, wyl de meeste deser massacres door schielgeweer ter uylvoer gebragl worden en 't misbruyk van het zelve zeer bezwaarlyk te weeren was, hoe ook al by iterative placcaaten bepalingen tot hel wettig gebruyk en bedreygingen tegen de overtreders gemaakt, item daar mede overeenkomstige maat regelen op successive gegeve ordres van den heer Gouverneur Generaal te werk gesteld en uylgevoerd zyn, wegens hel bedrog, dat al Ia ns nog onder 't gepermitteerd hebben en gebruyken van 't geweer plaats kan hebben of omdat veelen zig niet slooren aan de poenalitylen, by voorige edicten deswegens gesteld, by, gecommitteerde, zigh dus genoopt vond dit aan deeze regeering voor te dragen; zoo is, gelet op eenige middelen, die den vertoonder niet ongepast suppediteerde, en ler zaake onder de del ibera tien in byzondere aanmerking kwam, dat 't laatste placcaal van ultimo December 1750 de potias en schryvers der suyker-molens, benevens de mandadoors, zoo van dezelve, als van andere particuliere landen, die het schielgeweer op deese plaatsen van haar verblyf niet kunnen ontbeeren, ook toegelaten is gebleven om het te mogen mede voeren, werwaards zy begeeren, door welk privilegie de moord zugl zig, volgens de leerende ervarendhyd, zoekt te dekken, ten minsten door het komen der permissie briefjes tot het geoorloofd dragen van geweir in kwaade of verkeerde handen, deeze 'er een stoorloos misbruyk van maken kunnen, mils
1766. P. A. VAN DER PARRA. 164 gaders dat wezentlyk de straf tegen het ongepermitteerd bezitten van schietgeweer wel duydelyker konde verklaard of liever zwaarder gemaakt worden als de bedreyging om het, by agterhaaling, te verbeuren en als een moedwillige contra venteur te worden gestraft, overzulx goedgevonden en verslaan om, ten besten van de colonie, veylighyd der goede ingezetenen ten platten lande en voorkoming van veel ongeregeldheden, ja, de snoodste wanbedryven, by renovatie en ampliatie der ge stelde ordres en poenalilyten by placcaaten van 9 December 1620, *£— 1671, 5 Maart 1726, 4 January 1746 en 31 December 1750 tegen het koopen en verkoopen van allerhande scliicl gewceren, als ook het mede voeren en gebruyken derzelve, die oude wetten in haar volle kragt latende en nader aanbevelende, voor zoo verre by desen niet gealtereert worden, te statueeren en door publicatie en affictie alle en een iegelyk te adverteren en t'ordonneren; dat, niet alleen binnen de limieten van 't koningryk Jaccatra niemand eenig schietgeweer zal mogen hebhen of gebruyken, buylen de geene, welke hel in 's Comp s of burger dienst of ook onder de by laatstgemeld edict gemaakte bepalingen ler jagt gebruyken mogen, dan wel verder vergund zy schietge weeren te hebben, als daar zyn: de inlaudscbe hooiden in de bovenlanden, de commandanten der campongs en de officieren der Chineezen, mitsgaders op permissie briefjes de potias en schryvers der suyker-molens, benevens de mandadoors of opzigters, zo van deze als andere landgoederen: maar dat, schoon ook aan deze potias en schryvers der zuiker-molens, mitsgaders aan de mandadoors der landeryen, gepermitteerd blyft om schietgeweer te mogen hebben, zy het egter nergens zullen mogen mede nemen, 't zy in 't gaan naar of te rug keeren van de stad, nog van 't eene land naar 't ander passerende, maar alleen ter haarcr beveyliging gebruyken kunnen op de suyker-molens en landeryen, daar zy bescheyden zyn, sub poene, dat een ieder, zonder onderscheyd, welke ongepermitteerd geweer heeft of die het toegestaan is om liet te mogen gebruyken, maar 'er zig mede op verbode plaatsen
1766. P. A. VAN DER PARRA 165 bevind en daarop word geutlrapeerl, niel alleen het geweer verbeuren, maar ook daarom ten eylande Edam geplaatst zal worden om voor de kost te arbeyden; dat, om de gepermitteerde schielgeweeren, die op de suyker molens en andere landgoederen berusten mogen, te onderkennen van 't ongepermitteerd geweer, de polias, schryvers en man dadoors voor bet cyndigen van dit of tegen het begin van 't aanstaande jaar zigh met dezelve moeten begeven by den meermeiden gecommitteerde tot en over de zaken van den inlan der om ze daar gemerkt te krygen, te welen met een nommer, van 1 beginnende en zoo voortgaande, met byvoeging van de eerste letter van de naam van 't land of van de molen, waar toe de geweeren geboren of gepermitteerd zyn, en teffens ook met een onderscheydend teken van P., S. of M., of het den polia, dan wel den schryver of den mandadoor toebehoord, met betrekking tot landgoederen, waar meer als een snaphaan gepermitteerd zy, gelyk nopens de zuyker-gevende plaats heeft; dat gevolgelyk hier van bchoorlyk aantekeningen by den gecommitteerde gehouden en de respeclive nommers en merken ook op de naar gewoonte jaarlyks te vernieuwen licentie-brief jes moeten gesteld worden; en dat wyders de houders van gepermitteerd geweer aansprekelyk zullen wezen, wanneer het niet op de bepaalde landgoederen gevonden word of, daar al op zynde, door een ander als den potia, schryver of mandadoor gebruykt word, elk ook van dceze maar hel zyne en dus niet van een der andere, terwyl, het stukkend rakende, zy zulx aan mecrmeldcn gecommitteerden zullen moeten vertooncn om daar voor een ander schietgewcer, des begeerende, gemerkt te krygen; voorts, om zo wel de opspeurder of aanhaler van ongeper mitteerd bezeten of gebruykt wordend schietgeweer daar van te ontlasten, ten eynde het niet weder in verkeerde handen valle, als hen t'animeren lot het opzoeken en aanbrengen derzelve, nog te gelasten om zodanige geweeren by den gecom mitteerden tot en over de zaaken van den inlander te brengen om vervolgens door denzelven aan de Gomp e bezorgd te worden,
1766. P. A. VAN DER PARRA, 166 onder afgave tot een premie: voor een snaphaan twee rix daalders, voor een karbyn een en een halve en voor een pistool, 't zy groot of kleyn, een rixdaalder, voor zoo verre dezelve nog tot schieten bekwaam zyn; met last, dat de respeclive officieren van justitie en inzonderhyd den Drossaart der Bataviasche ommelanden, als mede den mcermclden gecom mitteerden tot en over de zaaken van den inlander, als mede de respective commandanten op de na- en ver-afgelegene buyten posten, zonder onderscheyd, op de exeeutie dezer ordre zeer naauwkeurig zullen hebben te letten en te doen letten. 15 October. Bepaling, dat bevorderingen in het belang van een relour-schip, gedaan na de afmonstering op de plaats, bedoeld bij het bepaalde op 6 October 1756, begrepen zouden zijn onder de bevorderingen, op dele huis-reize gedaan. Heercn XVII ncn , van wie dit voorschrift afkomstig is, voegden daarbij: »zonder onderscheid, of die bevorderde personen by •het doen van de monstering tot de equipagie van dat schip •hebben behoord, dan of zy na dato van de gedane monslering •op het zelve zyn bescheiden geworden, hetzy zulks gedaan »zy ter plaatse, van waar het schip de terug reyze heeft •aangenomen, of aan Cabo de Goede Hoop, of by overgang •van bet eene schip op het andere". 24 October. Gelijkstelling van de Mahomcdanen met de Chinezen, wat betreft de belasting op hunne huwelijken. Geresumeerd zynde een extract uyt de resolulien, genomen by Boedelmeesteren der Chineesche en andere onchristen slerf huysen, hoofdzakelyk behelzende, dat dezelve, ter voldoening aan het in Raade van Indie ter zitting van den 25 en July passato by renovatie gedaan verbod tegen het trouwen der Chineesen en Muhametanen buyten hare natie, zeer geschikt vonden het
1766. P. A. VAN DER PARRA. 167 mede aan dese tafel op den 27 en Augustus 1754 gestatueerde, by aldien 'er prompt aan g'obedieerd wierd, om namelyk de Muhamclanen, die lot dien tyd nopens hunne huwelyken van alle belastingen waren g'eximeert, in een zelve graad te stellen niet de Chineesclie inwoonders dezer colonie; dog dat, dewyl zulks niet beboorlyk gesebiede, alzoo de kapileyns van de Moorse en Mabumetaanse campongs, die tol bel ontvangen der gestelde belastingen gequalificeerd waren, weynig of genoeg zaam geen penningen aan Boedelmeesteren verantwoordeh en zy dus genoegzaam nooyt onderrigt wierden, welke inlanders met den anderen in den echt traden, overzulks verzoglen, dat niet alleen de geciteerde ordre van anno 1754 gerenoveerd, maar ook in zoo verre gealtereerd mogte worden, dat, instedc van de capileyns der campongs, de Mahumetaansche en Moorse leden van 't collegie geauthoriseerd wierden aan alle inlanders, welke zigli in 't huvvelyk wilden begeven, voor af, naar de wellen, licentie Ie geven en haren secretaris op bewys wegens de Irouwbriefjes expedieeren konde, onder daadclyke inpalming van de bepaalde geldsom, waartoe (vervolgen de verloonders) de gesteldhyd van liaar fonds tot goedmaking der te dragen ongelden ook niet weynig pleytle, als mede de onzekerheyd, waar in zy niet zelden fluctueren omtrent de verdeeling der nalatenschappen; zoo is, na hier over gedeli bereerd en inzonderheyd in aanmerking gekomen was, dat aan de kapileyns der respeclive -campongs met geen voeg het vermogen en toezigl kan ontnomen worden, dat zy in dezen, zoo wel als in verscheyde andere opsiglen over hunne onder hooiige, eguaal met de Chineesche officieren, tot zeer goede eyndens of nuttige oogmerken bezilten, hoe zeer aan de andere kant diend gezorgd tot slyving van Boedelmeesteren haar capilaal en om hen in beier kennelykeu zekerheyd nopens de huwelyken, die voltrokken worden, te stellen, overzulks goedgevonden en verslaan om, niet alleen, met renovatie van bel g'arresteerde op den 27 cn Auguslus 1754, de gegoede Muhamelancn en Mooren by bet aangaan van een buwelyk te doen betalen agt en door de minder vermogende drie ryxdaalders ten voor
1766. P. A. VAN DER PARRA. 168 deele van Boedelmeesteren haar kas, invoegen dat al by reso lutie deser vergadering van den 17 en November 1747 met relatie lot de Cliineesen was g'arresteerd, maar ook de capileyns der respcctive campongs en der Mooren nader te qualiliceren eu te bevelen om de voorsz. amenden van alle Mubamelaiieu en Mooren, onder baar rcspectivelyk sorterende en die zigh uaar de wetten in den echt begeven mogen, zonder onderscbeyd, prompt in te vorderen en daarvan maandelyks speciliquc verantwoording aan den gecommitteerde tot en over de zaken van den inlander te doen, om door denzelven vervolgens aan den secretaris van Boedelmeesteren, onder quitantie, uytgekeerd te worden, met waarschouwing, dat, by aldien bevonden word, den een of anderen der meennelde kapiteyns hier in nalatig blyfl nopens het invorderen en verantwoorden der Irouwboelens ter geprefigeerde tyd, verbeuren zal een boete van honderd ryxdaalders telken reyzc, tcu behoeve van het dikwerf genoemde collegie. Reeds vier dagen later moest de Regering liaar besluit intrekken. Want in de resolutiën van 28 Oclober 17G6 leest 11ieii: Door den majoor der inlanders en de gezamentlykc hoof den der Muhametaanse campongs l»y een ampel smeekschrift vertoond zynde, dal, dewyl het deze regering behaagd haddê om, volgens resolutie van den 24 en courant, de Muhamctanen en Mooren ten aanzien eener conlfihutie by het treden in den echt gclyk te stellen met de Chineesen, in deze colonie woon aglig, zy, hoe zeer het betalen voor hare huwelyken met haare leerc, zeeden en gewoonte strydig is, zigh wel pligt schuldig submitteerden om gedagte ordre te introduceren, dog tot leetwesen moesten betuygen, dat zy het gemeen daar toe zoo gereed niet zouden vinden, als zy wel wenschten, ter zaake het nimmer voor heen van dezelve was gevorderd en dezelve nooyt met de Chineezen eguaal waren geconsidereerd, maar ter contrarie in 'sComp s diensten geëmployeerd wierden, mits
1766. P. A. VAN DER PARRA. 169 gaders, volgens het even aangevoerde, niet over een kwam met do leer van Muhamelli en dus verzogten, dat het voormelde hesluyt ten aanzien der Muhamelanen en Mooren gracieuselyk mogle worden ingetrokken; zoo is, wyl uyt dit supplieq en dientwegen genomen inrormaticn niet alleen ten vollen consteerde, dat het geordonneerde hy resolutie van den 27™ Augustus 1754 nopens de op te brengen schatting door Muhainetaneu en Mooren by 't aangaan van huwelykcn nimmer in gebruik is gekomen en Boedelmeesteren derhalvcn zigb zeer kwalyk geëxpliceerd hebben by haare op den 84 ro dezer tot een fondament gediend hebbende extract resolutie, maar het nu ook in allen deele komt te blyken, dat, om de g'allegueerde en andere redenen, de Muhamelanen en Mooren best by hare costumen in cas van huwelykcn Ie laten zyn, overzulks goedgevonden en ver slaan, het hesluyt ter jongste zitting genomen en gevolgelyk ook dat van den 27" 1 November 1754, mits desen intrekkende, alle Muhametanen en Mooren, 't zy officieren of hel zy ge mecnen, by het doen van huwelykcn te libereeren van de bepaalde boete, ten behoeve van Boedelmeestercn haar kas, en dus daar van dat collegie, zoo wel by extract nolul kennisse te geven, als aan den gecommitteerde tot en over de zaaken van den inlander, ter verdere communicatie aan de respective supplianten, mits zy nu te meer directe zorg dragen, dat het g'interdiceerde by resolutie van den 25 (:n July passaio legen hel. trouWên van Chincczen met Muhamelanen behoorlyk effect sorlere. 28 October. Last op de Samarangsche ministers «gene 'sergeanten en corporaals of andere uyl de militie, «die boven de 14 guldens aan gagie winnen, na desa 'hoofd-plaats [Balavia~\ Ie verlossen, ofschoon hun «verbonden tgd ook geëxpireerd mogte zyn, dan om te «repair icercn , \ ~ October. verbod legen den uilvoer van rijst en padi. Door den heer Gouverneur Generaal in aanmerking gehragt
1765. P. A. VAN DÉR PARRA. 17 2 April. Spillage op boter. Door den heer Directeur Generaal zynde vertoond, dat by het reglement op de in- en uylweeging, artieul 17, wel eene schikking beraamd was nopens de wyzc, op welke de Neder landscbe en Bengaalsehe boter door de administrateurs en pakhuysmeeslers moest worden verantwoord, dogli dat nogby hel gezegde reglement, nogh by dal. van de in- en afschryvingen, nogh ook by 't reglement van de provisien voor de dienaaren op Batavia eenige mentie gemaakt wierd van Caapsche, Snralschc, Mallabaarschc, Chormandelsche of Ceylonsche boter : zoo is, conform de propositie van zyn Edelheid, goedgevonden en verslaan tot ampliatie van het ll de artikel van't reglement der in- en afschryvingen en van het reglement der provisien voor Batavia, lilul 111, artikel 10, by deezen te slatuecren, dal op alle soorlen van boter, buytcn de Rederlandsche en Bengaalsehe, aan de administrateurs by verzending of verstrekking gevalideerd zal worden eene afschryving van vyf ponden op elke hondert; waar van verstaan is circulair kennis te geven. 5 April. Munten, maten en gemijt en, te Makasser in gebruik. Munten. Ihteatons, oude en nieuwe f 5:18: — » gecarlelde » 4: —: — liopias, heele, zonder onderscheid » — : 50 : — » halve, » n »—: 1!> : - Nieuwe Nederlandsche dubbelde stuivers » — : "1: 8 Duiten, kopere, 'lp' » —: — : 4 of 10 p' op een nieuw dubbeltje. Hieromtrent is nog aan te merken, «lat den inlander l>y verkoop door een reaal verstaat een reaal Spaansch a 60 stuivers (> n door een reaal Hollandsch 4S; welke eerste (om dat die PLAkAiT-BOEI DEEL VIII. 2
1766. P. A. VAN DER PARRA. 170 zynde, dat den geringen particulieren aanvoer van rysl, mits den laaten, schoon anders ryken oogst op Java, den voorraad onder de gemeente wel wat bekrompen zoude kunnen maaken in de aanstaande weslmousson, inzonderhyd zoo dezelve wat vroeg mogte invallen en mitsdien de vaart van ginter naar herwaards zoude gesloten worden, dan wel, dat ten minsten den by besluyt van den 9 l " May passato gepermitteerden uytvoer weder diende ingetrokken, om buylen merkelyke schaarsbyd te blyven; zoo is, conform zyn Edelbyds voorstel en naar 't exempel van voorleden jaar, goedgevonden en ver slaan om by affictie van biljetten alle en een iegelyk te verbieden om iets van deezen korl naar plaatsen, buylen de jurisdictie deezer stad gelegen, bet zy in een groote of kleyne quantilyt, te vervoeren of te doen vervoeren of ook ter rbede alhier ten dien eyude uyt het eene schip of minder vaarluyg in het andere over te schepen, op poene van puhlicquc geesseling en kellingslag, zonder daar egter onder te begrypen het gene met speciale voorkennis en permissie van den heer Gouverneur Generaal kan en zal worden toegestaan tot con sumlie voor zulke, die zigh van hier naar elders op reys begeven. Voorts den waterfiscaal, den commandeur en opper-equipagie meester, als mede de sabandaars, te gelasten op de executie vau dit verbod de vereysehle zorge en vigilantie te gehruyken en des wegens door hunne respective onderhoorige ook te doen waaken en legen de conlraventeurs in voegen voorsz. te procedeercn. 5 November. Voorschrift nopens rekesten, gerigt aan den Baad van justitie te Batavia, nopens het rceollcren en beëedigen van atteslatiën. De Raad, te meermalen ondervonden hebbende, hoe dat de praclizyns by haare requesten, waar by sy voor ende van wegen haare cliënten versoek komen te doen tot het recolleeren en beëdigen ad perpetuam rei memoriam van som mige, ter requisitie van haere meesters door deese en geene verleende allestatien, telkens omilteereu te noteeren de middelen
1766. P. A. VAN DER PARRA. 171 en eyndeus, waar toe dusdanig een recollement en beëdiging is dienende; soo is, om daer in almeede het noodige redres Ie erlangen, goedgevonden en gearresteert de gesanienllyke practi zyns by deese te ordonneeren onitne in den aanstaande altoos by haere requesten, ten voorsz. eynde gepresenteert werdende, te inserercu d'niiddelen en eyndens, waar toe bet versogte recolle ment en beëdiging ad perpeluam rei memoriam strekkende is. 11 November. Voorschrift nopens fidei-commissen. Geconsidereerd wordende, dat de fidei-commissaire dispositicn niet genoeg kunnen bepaald worden tot weering van disordres in een wel gereguleerdcn slaat, is goedgevonden en verstaan om, met renovatie, interpretatie en amplialie van de resolutie de dato 2 Maart 1761, de respective notarissen te verbieden om, op de gestalueerde poene van een duyzend rixdaalders ten behoeve der stads werken, te passeren testamenten, dan wel eenige andere actens, hoe ook genaamd, waar in de tes tateur of comparant, een onchristen zynde, voorneemens is een fidei-commissaire dispositie te laten influeeren ten opzigle van onroerende goederen; dat dus dit voorregt alleen aan Christen testateurs en donateurs gelalen word, dog dat ook deese de erf'beveling over de hand nopens vaste goederen niet anders of verder mogen uytslrekken als lot Christenen en zulks nog niet verder als tot onmiddelykc fructuarissen of zonder het vruglgebruyk van den een op den anderen te doen de vol veren, invoegen, den onmiddelyken vrugttrekker komende te overlyden, zodanig onroerend goed in vollen eygendom vervallen moet op deszelfs wellige descendenten of, by gebreke van dien, op de erfgenamen van den testateur of donateur. 19 November. Verbod voor practizijns bij rcqueslen aan den Raad van justitie te Batavia tol arrest, dan wel ligling van penningen, eenig ander stuk te voegen dan de belrokken sententie. Den Raad ontwaard hebbende, boe dat seedert eenigen tyd
1766. P. A. VAN DER PARRA. 172 de practizyns haar werk ninakcn om hacre requesten, waar by sy versock komen Ie doen tot arrest op eenige gelden off goederen, dan wel de halve maand gelden van dcese en geene persoonen, soo meedc tol Hgting van eenige penningen, onder den secretaris als sequester berustende, telkens komen te voegen een meenigle nuttelooze papieren, eenelyk en alleen uytgedagt tot vermeerdering van kosten; soo is om die redenen by welmelte Raede thans gearresteert omme, ter praeventie van dusdanige ongepermitteerde eindens, de gesamentlyke prac tizyns by deese te gelasten van in den aanslaande, wanneer uyt hoofden van eenige senteulien off appointementen arrest, dan wel ligting van penningen verzoeken, nevens haare andere papieren dan sodanig een sententie off appoinlemcnl te voegen; en sulx op pene, dal de meerdere overgelegde stukken dadelyk te rugge gegeven en daar en boven gemulcteert te worden in eene amendc van 10 ryksd", len behoeve van deese raad kamer. 21 November. Regeling van het gebied der mantel-ver huursters en lijkwagen-verhuurders te Batavia. Scheepenen verloonende, dat door de mantelverhuurster van de West zyde, Laurcnlia Johanna Adolphina du Bois van Chiallou, verzogt was om een door den gezwooren landmeeler gefor meerde kaart t'erlangen van alle de blokken en quarliercn, die, so in als buyten de stad, onder het Westcrwyk sorteerden, ler voorkoming van disputen met de mantel verhuurster van de Oost; zoo is, op haar Eerwaardcnsdienaangaande gedaanen voordragt of conform de vertooning, hoe de verschillen, die nu en dan exteren, best te prevenieeren zoude wezen en een voegzaame evenredighyd tusschen beyde bleef, goedgevonden en verstaan te stalueeren, dat het nopens de wyken binnen de slad blyven zal by de oude en geen bedenking gevende verdeeling, die de groole rivier maakt; en dat buyten de slad, onder die van de Oost, resorteren moet alles, wat beoosten Jassenbrug legt, voorls de wegh van Jaccalra op lot Weltc
1766 P. A, VAN DER PARRA. 173 vreden ingesloten en van daar Oostwaarts tot de Bottelierswegh; en onder die van de West, de Zuyder voorstad, Molenvliet op tol het buyten hospitaal of Noordwyk ingesloten en van daar Westwaarts tot de Fluyt; mitsgaders deeze bepaaling inzelvervoegen te laten strekken tot narigt en observantie voor de gepreviligeerde verhuurders van lykwagens.. 21 November. Wijziging van hel bepaalde op 50 Sep tember 1766 nopens nalatenschappen. Vermits gebleken was, dal bfj handhaving dier bepaling het Collegie van Boedelmeesteren »niet zoude kunnen staande »blyven", vergunde de Regering aan dat Collegie om »by derzelver kamer-boekjes op reekening van overgewonne renten over te schryven en in te nemen een monlant van rd s 16055:38: —, uyt diverse nalatenschappen geproflueert, die zedert lange jaaren zonder aanspraak voortgelopen hebben, mits egter binnen 's lyns blyvende voorlloopen, of 'er zigh in der tyd wettige pretendenten toe moglen opdoen; en haar voorts over het algemeen te excuseren om de penningen, uyt nalatenschappen geproflueert, in 'sComp s kassa over te brengen, die tien jaaren of ook langer zonder aanspraak voortgelopen hebben". 21 November. Bepaling, dat zoowel wil, als gekleurd garen contrabande was. Bij billet moest in Chcribon en langs Java's N. 0. kust bekend worden gemaakt, dat »de Comp e , met seclusie van alle »en een iegelyk, den handel in dit gespin alleen voor zigli •reserveert". 2i November. Maatregelen tegen smokkelen. De aanhaling van ccnc niet onbelangrijke hoeveelheid gesmok kelde opium en lijnwaden in een pakhuis te Batavia noopte de Regering lot hel nemen van liet navolgende besluit; '
1766. P. A. VAN DER PARRA. 174 Om voor 't vervolg, zoo veel mogelyk, de morsseryen in amfioen, lywaten en alle andere contrabande whaaren aller ditTicielst te maaken, niet tegenstaande de reeds gestelde ordres by een getrouwe en pligl schuldige executie sufficierende zyn, dog die egter nog aan de goede oogmerken niet scbynen te kunnen voldoen, mits de gerugt wordende en nu en dan voor komende wnarscbynlyke blyken, dat allerhande snoode praktyken, lans meer dan ooyt, moeten worden in 't werk gesteld door ontrouwe ingezetenen of onwaardige, hoewel als zoodanig nog niet bekende onderdanen van de Comp'', die inzonderhyd met de vreemde natiën konkelen; zoo is, op den voorsiel van den heer Gouverneur Generaal, met standhouding van de vigerende ordres en beraamde middelen tot weering van dil den handel der Nederlandsche maatschappy en ook der gepre viligeerde amfioen societyt zoo zeer bedervend kwaad, goed gevonden en verstaan om, of met ampliatie of ook by renovatie, nog te statueeren: 1° dat, gelyk volgens de conditien van de pagt der inkomende en uylgaande reglen, artikel ."> en 16, mag en moet plaats hebben, dal den pagler van den boom visitere de ingevoerd wordende pakken, baaien, enz., of ze ook waarlyk inhouden het gene opgegeven word en gepermiteerd zy, dog dal lot nog toe niet g'executeerd is aan de vreemde Europeesen, als van welke de sabandnars de inkomende reglen bellen en dus zy tot de boom of de pagt van dien geen betrekking hebben, dil nu in den aanstaande ook speciaal door gedagten pagler zal mogen en moeien geschieden, visiteerende alle kasten, kisten, vaten, balen en, met een woord, alle volumes, die, aan vreemdelingen toebehoorende, den boom, het zy in- of uylgaande, passeren, en zulks ten overstaan van een der beyde sabandaars of iemand hunnent wegen; onder dien verstande, dat alleen de sponsgaten van de vaten geopend worden, en met bedreyging, dat hy, pagter, in deezen connivenlie gebruykende, daar over gestraft zal worden naar rigeur der wetten, als medepligtig aan verboden handel; dog ler contrarie, by ondekking en aanbreng van
1766. P A. VAN DER PARRA. 175 eenige contrabande of verboden goederen, welke vreemde lingen mogten zoeken in- of uyt te brengen, genieten zal een vierde der waarde van het aangehaalde, waar over deeze regeering verder disponeren zal naar exigentie en bevinding van zaaken; 2° dat de officieren van justitie en voor al den walerfiscaal, nevens den commandeur en vice-commandeur, als mede de beyde sabandhaars, altoos en inzonderhyd by het aanwezen van vreemde Europeeërs volgens eed en pligl zullen hebben te waaken en toe te zien, dat door dezelve geen contrabande goederen of iets anders dan 't gene gepermitteerd is, in of uytgevoerd, dan wel eenigen smokkelhandel gedreven worde of veel min tot composeren, conniveren of eenige overeenkomst komen, onder bedreyging van de straffen, op zulke misdryven gesteld; . 3° dat het hoofd over 'sComp* zeemagl, zoo min als den commandeur en opper-equipagiemeesler, zonder speciale permissie deezer regering geen 'sComp s los-bools, tanjong poers, schouwen, boots, dan wel eenig ander losvaarlnyg, onder wat pretext ook, aan vreemdelingen zullen mogen ter leen geven en zorgen moeten, dal niemand hunner onderhoorige met zodanige vaarluygen aan of van vreemde schoepen Imylen qualificatie kome, mitsgaders dal, by aldien van wegens deeze regeering permissie is geoblineerd om de een of andere vreemde kielen met kleyn vaartuyg t'assisleren, dezelve dan nergens mogen aanleggen of inloopen als binnen de groote revier, ten eynde de daar in zynde goederen der vreemde de visitatie aan den boom niet ontduyken; 4° dat het hoofd en commissarissen van de prauwen, item de respectieve voerders ofcygenaars van die vaarluygen, welke af en aan de schepen mogen komen, niet alleen stipt moeten doen observeren en zigh reguleren naar de instructie, deswegens geformeerd onder den -JIC'TJ 1784 > s P e ' ciaal met belrekking tegen de sluykeryen, maar dat ook nog bepaaldelyk geene dier vaarluygen en dus ook niet
1766. P. A. VAN DER PARRA. 176 die tot het heere logement behooren, het zy in huur by een Comp s dienaar, onderdaan, ingezeten of vreemdeling zynde, van de rheede of van huylen komende,'t zy goederen ingeladen hebbende of ledig, te rug komende, eenige andere plaats dan de groote revier mogen inloopen, sub poene, dat, by het tegendeel, de prauw geconfisqueerd en de voerders in de ketting geklonken zullen worden, om zodanig aan de gemeene werken den lyd van tien jaren te dienen, buytcn de correctie van den eygenaar, zoo het met zyn voorkennis of weeten, naar luyd van 't l\ ib artikel der gedagte instructie, geschied zy; 5° dat by aankomst van vreemde Europesche schepen of mindere vaartuygen, die van Macao en Manilha 'er onder begrepen, en 't zy ten oorlog uytgerust of koopvaardy lieden, de sabandaars aan de respective hoofden dier kielen op hun woord van eer moeten afvragen, of zy amfioen, lywalen, dan wel eenige andere (nopens den invoer) contrabande goederen aangebragt hebben; en, ingevalle van ja, requi rcren moeten om niet alleen de quantityt schriftelyk en by haar ondertekend op te geven, maar zigh daar by ook op haar parool verbinden om van dat aangebragle hier niets te verhandelen of te laten verhandelen; en, betuyging doende van geene verbode goederen te hebben aangebragt, daarvan al mede een declaratoir in scriptis passeren, wyl dal middelen 10l eygen zekerhyd zyn, die niemanl met eenige reden zal kunnen wraken, welke om d'een of andere noodsaak dese rhede komt zoeken, en (5° dal alle boots, schuylen, prauwen of andere vaartuygen, die van vreemde kielen afkomen, onmiddelyk naar de brainl wagt zig begeven moeten en dat in gelyker voegen geen vaartuyg naar eenigen vreemden bodem vertrekken mag zonder onmiddelyk bevorens by de brandwagt aaogeweest te zyn, ten eyndc in 't een en ander geval door den commanderenden officier, die ter rhede legen sluykeryen en andere ongepermileerde handelingen waaken moet, exact gevisiteerd Ie worden, uevende aan ieder vaarluyg, dal van
1766. P. A. VAN DER PARRA. 177 PLAKAAT-BOKK DUEL TIM. ia boord komt een bevvys met aantekening, wat 'er in gevonden word, om aan den boom bezorgt en aldaar tegens den aanbreng geconfronteerd te worden, lerwyl aan ieder vaartuyg, dat naar een vreemd schip vertrekt, een gelyk bewys aan den boom moet gegeven worden, om by de brandwagt de confrontatie Ie ondergaan en, daar iets in een of ander geval aan haperende, aangehouden te worden. 's iteZrtA • Maatregelen nopens suiker-fabricatie. De Regering vond goed: 1° om zulke van de 80 gepreviligeerde suykermolens in 't Jaccatrase, die twee jaaren stil gestaan of niet gemaalen hebben, voor vervallen te verklaren en dus het privilegie, aan zodanige onnutte of liever tot inisbruyk strekkende effecten verleend, in te trekken naar de bepaling, by re solutie van den 18 e " May 1756 gemaakt, met de eygenaars derzelve schadeloos te doen stellen door de eygenaars van de molens, die in stand blyven; 2° om dienaangaande een geloofwaardig berigt te krygen, aan het collegie van Heemraden der Balaviasche ommelanden te gelasten van twee haarer leden en secretaris, geassisteerd mei twee officieren der Chineesen, te committeren tot het doen van een exact onderzoek, welke molens twee jaaren of langer niet gemalen hebben, mitsgaders diendwegen deeze regeering, zoo spoedig doenlyk, te dienen van een schriftelyk rapport, onder presentatie van eede; 3° om voor 't aanstaande jaar 1767 by provisie niet meer te accepteren als vyf miljoenen ponden poeder suyker, eerste en tweede soort, uyt de Jaccatrase en Bantamse gewasschen en daar van een speciaale verdeeling te maaken na 'tin komen van evengedagte berigt, en 4° om inmiddcns by een t'affigeren biljet den invoer der Javase en Cheribonse suyker alhier ter hoofdplaalse, item het overscheepen op de rheede van d'cenen in den anderen bodem, sub poene van confiscatie, met de vier dubbele
1766. P. A. VAN DER PARRA. 178 waarde daar en boren, ten profylc van don aanhaler, te verbieden; de Samarangse minisiers en Clieribons resident daar van lot narigi van alleen eeniegelykginterkènnisse te geven; de officieren van justitie in loco, nevens de saliandaars, item liet hoofd over 'sComp s zcemagl, den commandeur en vice-coininandeur Ie demandceren tegens den invoer van alle particuliere snyker. zonder ondcrscheyd van soorten of, van wat plaatsen, die ook komen mogte, (dp onder het koningryk Jaccatra en Bantam resorterepde uylgezonderd) te vigileren en door hare onderhoorige te doen vigileren, mitsgaders gedaglen commandeur of opprr emiipagiemeesler en den vice-commandeur of onder-cqui pagiemeestor te gelasten, hy aankomst van 's Comp s scheepen of dito minder vaartuygen van Java en Cherihon, exact ondersoek te doen, of daar particuliere suyker ingeladen is; en laalstelyk, van dezelve bevinding telkens schriflelyk rapport, onder presentatie van eede, aan den heer Gouverneur Generaal te laten doen. n uZiTb'f• Last °P a^e ingezetenen van hel gebied det Compagnie den Prins van Oranje als Opper-Gouvemeur- Generaal Ie gehoorzamen. De »ordre der voorhiddinge" werd in verband hiermede gewijzigd, in zoo verre, dat de Prins van Oranje daarin wordt genoemd, niet alleen als >Erf-stadhouder, Gapitein en Admiraal "Generaal der Vereenigde Nederlanden", maar ook als «onzen • Opper-Gouverneur-Generaal". Evenzoo werd gewijzigd het formulier van den eed, door alle onderdanen van de Compagnie af te leggen, waarin de Prins voorkomt als »Opper-Gouverneur-Generaal en algemeenen »Oppergehieder". Hoeveel de «voorstelling" van den Prins van Oranje als Opper-Gouverneur-Generaal aan de Compagnie moet gekost hebben, kan men eenigzins afleiden uit navolgende
1766. P. A. VAN DER PARRA. 179 UEECQUENING wegens zodanige onkosten, als 'er op den eersten Mag 1767 by de voorstelling alhier [Makasar] van zgn Doorluglige Ilooghcyd den heere Prince van Oranje en Nassauw, etc., etc., etc., als Opper-Gouverneur-Gencraal van de geheele Oost Indische Compagnie onvermydelyk gevallen en door den gouverneur contant verschooten zyn, namentlyk: 120 bottels roode vvyn a5O sluyvers de bottel rd' 75 : — 120 » witte » »20 » » » » 50: — 50 » secq » 24:24 pypen en tabak •. » 10 : — hanquellen, confituuren, piramides tot het dessert, gebroken glasen en porcelynen » 200 : — soopjes » 10: — voor buur van koks en andere domestiquen, die hebben opgepast en gediend » 40 : een vette os » 50 : — » harte beest » 5: — twee nieuwe vaandels • 150 : — musikanlen » 15: — pluym vee, als kapoenen, hoenders en endvogels » 50 : — groente, etc » 15: — booter » 25 : — hammen, gerookt vlees, kaas, verse boter en brood, etc » 80 : — tafel laakens, servetten, etc » 30 : — nog uyt de dispens genootcn 2 vaten bier en aan den oppertolk verstrekt voor liet tracleeren der inlandse hoofden en de gesamentlykc regenten, twee dagen na malkanderen » 200 : - Somma rd s 1005 :24 Op een zoo weinig beteekenend kantoor als Bonthain kostte die voorstelling 159'/ 4 rijksdaalders.
1765. P. A. VAN DER PARRA. 18 munt liier niet weezendlyk rouleert) ordcrstelt nieuw Neder~ landsch paiement. \./l. Kopere pendingen zyn hier niet gangbaar, zoo medeqok de i)inule ihienlen in soort, die wel lty de burgers en liala viasrhe lrali<|uanlon aaimccmclyk zyn na de gestelde vvaardy. Maaien. Hel tweede arlicul van inaaten belandende, zoo is len aan zien der ri/si-tiKKiien geene andere bekend als die van 66 2 .. «:. waarvan 4G op een last van 5066 2 '., «,' gaan; dog onder den inlander en op de bazaar wordl een gautang gebruikt, inhou dende 7 2 /, '8, waarvan 400 derzelvcn een last van ,"k>6G 2 / 3 ® uilniaaken, welke jaarlyks, ter gewooner tyd, door den fiscaal opgeëisclil, geëxamineerd en geëikl worden. Behalven deeze zyn nog gantanijs voor de Zuider- en Noorder-verliening, welke 11 '/j fi? moeten inhouden om de gepermitteerde overmaat te vinden en nergens als len dien einde gebruikt worden. Natte waaren worden by de fusten, naar het voorschreeven reglement, ontvangen en uitgeleeverd; en wat by kannen wordl verstrekt, moet ieder kan 10 muisjes HolUmdsch inhouden, die mede. jaarlyks nagezicn en geëikt worden. De ellc, die men hier gebruikt, is tegens cene 10l Amsterdam geëikle elle gemoeten en accordeerendc bevonden, die mede, als gezegd is, legens den slaaper, in Coiup' pakhuis berustende, door een iegelyk, die met de elle uitmeet, wordt geconfronteerd en gebrand. Gewiglen. Ten reguarde der gewiglen is alleen aan te merken, dat hier geene andere hekend zyn als Hollandsche en na de Bala viasche slaapers geëikle: voorts Chineesche picols encaijes,de laalsle a 1' ~ (T, waarvan honderd een pieol of 125 ffi flollamlseh aan zwaarle uilniaaken; wordende de daalzen op zyn tyd nagezien en, wel bevonden zynde, bestempeld.
1766. P. A. VAN DER PARRA. 180 1 December. Bepaling, dat aan soldaten en korporaals, bij bevordering 10l korporaal en sergeant, de rulle gage moesl worden toegekend. 1 December. Voorschrift nopens den vorm van gereg lelijke declaraliën van onkosten. De Raad van Justitie te Ratavia vond goed: «haaren ge sworen en adjunct gesworen clercq, dien liet opmaken en nasien der declaratien van onkosten is incumberende, te ordonnecren, dat van nu aff voortaan alle d'declaratien van onkosten zullen moeten ingerigt werden onder sodanige af deelingen en hoofden, als by de salaris lyst syn te vinden, namentlyk de salarissen, soo van den secretaris, als van den gesworen en adjunct gesworen clercq, mitsgaders de salarissen en verschotten, soo der practisyns, als der deurwaarders, dog ieder afsonderlyk agler off' onder den anderen, ter commotler nasieninge, taxatie, deminulie en moderalie van de respective heeren commissarissen, sulx in der tyd incumbeerende. 1 December. Voorschrift nopens «dagementen" en de vexploiciccring" daarvan. De Raad van justitie te Ratavia vond goed: den gesamenl lyke practisyns te recommandeeren en so veel, des noods, te injungeeren omme van heden aff aan nopens alle de voor deesen Raede te doene dagemenlen, by het inrcglcn van hunne venue en cour en d'te doen exploicleering derselve, het volgende te observeeren en in agt te neemen, te weelen: dat alle die geene, die iemand voor deesen Raede voorlaan sal willen doen dagvaarden, door een practizyn sal moeten laaien opstellen en aan deesen Raede doen praesenteeren een gearticuleerd, door gemelde practizyns behoorlyk getekend request, daar by opgevende synen naam, qualiteyd en woon plaatse, mitsgaders die van dengeeneu, waar tegens by ageeren ofte ietwes vorderen wil, met een kort en beknopt verhaal
1766. P. A. VAN DER PARRA. 181 van de sustenue, actie of hel regt, die hy heeft op zyne parthye, waar op dezelve gefundeerl en uyl resulteerende zyn, als nieede versoek van appoinlement (by aldien de gcrequireer de op Batavia of daar omtrent woonaglig is) dan wel van mandament (by zoo verre deselve sig buyten Batavia en dies district onthoud); uyt kragte van 't. welke syne parthye werde geordonneerd hem, requirant, genoegen te geeven ofte te voldoen en te belaalen de kosten, daar oinme gedaan, of, in cas van weygeringe of dilay, den opposant sy dag beteekend voor deezen Raede, oinme te seggen de redenen van dien en te aanhooren sodanigen eysch, conclusie of verzoek, als de suppliant, ten daege dienende, sal willen doen en neemen, daar jegens te antwoorden en voorts te procedecren als na reglen, met byvoeginge (wanneer sulx noodig weesen sal) van deese clausule, als meede omme leffens te antwoorden op al sulken versoek van provisie van kennen of ontkennen, namptissement, decretatie, auctorisalie, continuatie ofte diergelyke, als den regt er sal vermeinen hem Ie competeeren; verbiedende der halven d'praclisyns wel expresselyk om sig voorlaan te bedienen van eenige hier legenslrydige andere middelen off weegen van citatie en exploicten; en 't welke te doen mits deesen al teffens den deurwaarders van deesen Raade geinlerdiceert en deselve geordonneerd worden omme, de boven gemelle appointemcnlen uyt handen der respective practisyns onlfangen hebbende, ten minsten agt dagen voor de door deesen Uaede daar by geprach'geerden praecisen regt dag te exploicteeren, insinueeren en inlhimeeren in de manier en form, daar inne, na gelegenlbeyd van zaeken, door deesen Raede gesteld; alles op poene van nulliteyt en van condemnatie in de costen der deesen contrarie ondernomene andere middelen en weegen van citeeren en exploiteeren. 16 December. Last lot hel nilroeijen van peper-luinen in Sockapoera en Limbangaii. Als een staaltje, hoe omstreeks de helft .der vorige eeuw
1766. P. A. VAN DER PARRA. 182 mei den inlander werd omgesprongen, is bovenbedoelde last hier vermeld. Van schade-vergoeding was geene sprake, maar wel van het op nieuw beplanten der uitgeroeide tuinen met kolïij, waarvoor de Resident te Gheribon zorg moest dragen, evenals voor het aankweken van 10 a 15 peper-ranken door »ieder huisgezin »der respeclive campongs in haare nabyheyd". 19 December. Verpachting van de domeinen van liet koningrijk Jakatra over hel jaar 1767. Wordt een iegelyk bekend gemaakt, dat den 51 en deezer maand December, volgens jaarlykscbe gewoonte, by afslag aan de eeistmynenden voor den lyd van een jaar zullen worden verpagl de volgende domeinen van liet koningryk Jacatra, te weelen: de inkomende- en uitgaande regten of de pagl van den boom, de uitgevoerd wordende poeder- en kandy-suiker, de in- en uitgevoerd wordende ryst, het hoofdgeld van de Chineezen, den scheephandel, de groente kraamen en winkels, het slagten van vee, de vischmarkt, de rystmarkt, de haanevegteryen, het merken van waschkaarssen, hel kerven van Cbineesche tabak, de herbergen binnen en buiten de stad, de koornmolen of 't gemaal, en de wajangs. En zulks op de in gebruik zynde voorwaarden, by de gedrukte pagt-condilien en de adverlentien van 21 December 1764 en 24 December anno passato vermeld, gelyk die te leezen zyn by den ontvanger generaal, de sabaiidaars, den gecommitteerde tot en over de zaaken van den inlander, den capitein van de
1766. P. A. VAN DER PARRA. 183 Cbineezen, Lim Tsjipko, en den Halischen eapilein, Djenal Babandam; met deezen verstande egler, in zoo verre die bepaalingen eii condilien niet stryden met liet na Ie meidene, nadien in Itaade van Indie goedgevonden is om de volgende veranderingen te maaken en daar van mils deezen tot narigt speciale kennisse te geeven: dal met primo January eerstkomende onder de boomspagl weder, als in vroeger dagen, zal komen Ie ïesorleeren hel hellen dei - 10l van goederen, die door vreemde Europeezen, volgens permissie, mogen ingevoerd worden; en dat dus niet alleen d'Macao's en Manilba's vaarders onder deeze pagt begrepen Myven, volgens hel 27 stl ' artikel en dit ook ten aanzien van de Ie betaalen 10l van zes proeenlo. maar dat lell'ens voortaan alle andere vreemde Europeezen, zonder onderscheid, aan dien pagler voor inkomende regten zullen moeten voldoen het gene in eenige jaaren agler den anderen door de sahandaars gecollecteerd is, te weeten : voor alle dranken en eethaare waaren ter quantiteit van een biervat of aam, 't zy in hier, mom, ale, cider, gerookte of gezoute visch, ingelegde of gedroogde vruglen beslaande, stuk voor stuk 15 ryksdaaldcrs en een gclyke somme voor ieder kas ter groole van 150 lot 200 bouleljes, item 20 ten honderd voor spiegels, kabinetten, horologien of diergelyke meubelen en rariteiten, tervvyl haar invoer van Europische manufacluurcn, hoe genaamd, verboden hlylï; dal, deeze pagler van den boom, niet alleen volgens de sde,5 de , 7 ,1 cen 1G' I '' artikelen van de conditien voor de pagt der in komende in uitgaande regten zal mogen openen en visiteeren alle kislen, pakken, kassen, valen of andere stuk goederen, die door alle en een icgelyk en dus door dienaaren, burgers, vreemdelingen, 't zy Europeezen of inlanderen, in-of uitgevoerd worden, ler ontdekking of hef een en ander waarlyk inhoudt, waarvoor het aangegeeven wordt, maar ook zulks zelfs zal moeien doen, om daar door Ie heler tegen sluikcryen van ongepermitteerde goederen ie helpen waaken; wel verslaande, dat van 'l vaatwerk niet dan de spons opengeslagen worde,
1766. P. A. VAN DER PARRA. 184 de vaten of fusten met dranken egter uitgeslooten, alzoo die zonder te openen genoeg kunnen worden erkend: zullende by ontwaaring van eenige contrabande waaren, als daar syn de speceryen in 't gemeen, amlioen, ly waaten en van de vreemde Europeen boven dien alle soorten van manufactuuren, yzer van allerbande soort, spykers en bensuin, waartoe geene speciaale permissie door d'hooge regeering tol den invoer zal weezen verleend, den pagler genieten een quart van dien, 't zy in goed zelfs of dies waarde, ter taxatie van hunne Hoog Edel heeden, en 't overige drie quart blyven ter dispositie van gedagle regeeringe; gelyk ook verders niets, hoe genaamd, door eenig Europees vreemdeling zal mogen in- of uitgevoerd worden dan met consent van de booge regeeringe, waar van telkens aan den pagter een bewys zal worden afgegeven door de bediendens ter generale secretarye; dat, wanneer met belrekking tot het l sle artikel der meer melde condilien, iemand traglen mogle om den tol, 'I zy in 't geheel of ten deele, te fraudeeren en zulks door den pagter ontdekt wordt, al dat geen, 't welk men heeft tragten te slinken, schoon in geen verboden waaren bestaande, ten voordeele van den pagter zal strekken; en dat tot ampliatie van 't 19 l,c artikel genoteerd wordt, dat de amlioen, die van Java, Cheribon en Bantam eens uitgevoerd is ter verkoop naar de overwal, niet weder op evengemelde plaatsen mag worden te rug gebragl, maar dat, naar 't jongst geaffigeerd biljet, de invoer van eens uitgevoerde amfioen, die van de sociëteit gekogt is, nergens elders dan naar deeze hoofdplaats mag geschieden, alwaar dan van dezelve geen pagl of tol zal mogen worden gevorderd, mits ten genoegen aangetoond worde, dat dezelve alhier van de amfioen sociëteit is ingekogt en alvorens door de hooge regeering dies invoer is geaccordeerd; dat, het sjappen van lywaten hier ter plaatze weder in getrokken zynde en ook op alle buylen comptoiren, waar zulks in gebruik is, de uitvoer derzelve, zonder gesjapt Ie weezen, voor 't vervolg onverbindertl mag geschieden; dat, den invoer alhier van alle suiker, uitgezonderd van de
1766. P. A. VAN DER PARRA 185 onder Jaccatra en Bantam resorteerende molens, verboden zynde, derhalven het heffen van 10l op den invoer van suiker vervalt en dus het 4 ie artikel on de inkomende suiker in 't geheel geen plaats meer heeft; zullende den pagter van de hoorn, even als den pagter van d'uilgaande suiker, wel moeien toesien, dat geenc suiker van daar alhier ter sluik worde ingevoerd, en, by aglerhaaling, niet alleen gedagle zoetigheid voor zig mogen behouden, maar ook den aanbrenger noodzaken tot de betaling van dies vierdubbelde waarde; gelyk ook gedagte pagter van den boom niet alleen zal mogen letten, dat de boom, 's avonds ten zes uuren bchoorlyk gesloten zynde, niet voor 's morgens ten vyf of zes uuren geopend worde door de bediendens van de sabandaars, buiten haare presentie of van een derzelven, maar zulks ook mogen beletten en, by de minste oppositie, daar van kcuiiisse geeven aan den heer Gouverneur Generaal, sub pene van, by verzwyging, te zullen vervallen in een boete van een duizend rd s ten behoeve der stads werken: zullende, in eas dat de boom vroeger zoude moeten geopend worden, daarvan door een bediende van welgemelde zyn Edelheid den pagter worden verwittigd; dat de liefhebbers lot de pagt op de aankomende en uit gaande ryst verdagt moeten weezen de uilvoer voor altoos g'interdiceert zy, ten waare, by een ruimen voorraad alhier, door afïixie van biljetten de uylvoerspeciaal loegelaaten worde; dat de pagter van den handel aan de schepen, buyten de bekende bepalingen, ook wel zal moeten toezien, dat geene vaartuigen, die aan- of afvaaren, aan eenig schip komen, dat van Ambon, Banda, Bengale, Cormandel, Ceilon of Souratla of een der andere comptoiren om de West van ludie gearriveerd is, dan na dat zoo een kiel door gecommitteerde leden uit den agtbaaren Raad van justitie gevisiteerd zy ; item, dat geene vaartuigen, die voor Compagnies, particuliere of ook inzonder heid van vreemde schepen komen, ergens elders binnen of aankomen dan in de grote revier, waarop de pagter van den boom ook volkomen vryheid zal hebben om te mogen toezien
1766. P. A. VAN DER PARRA. 186 en de overtreders van deeze ardre Ie agterhaalen en over Ie geevcn aan den officier, onder wiens jurisdictie zoodanige over treeders moglen resorleeren, om na de gestelde bevelen gestraft Ie worden mul de ketting voor den lyd van tien jaaren; daar voor, zoo wel als alle andere, die de zoodanige moglen allrappeeren, de belfle van de waarde van bet aglcr haalde vaartuig genietende en de wederhelft komende ten behoeve der stads werken; de laading, in dien gepermitteerde goederen zyn, blyvendc voor den eigenaar, lty het contrarie naar de wetten van den lande daarmede handelende en de overtreders strafbaar blyvende na dezelfde wetten; en dat de pagter der herbergen in hel waaken tegen hel tappen en verkoopen van verboden dranken ook insoiulerheid zorgen moet, dal geene bedorven Europische dranken geschonken of uitgevent worden. Voor 't overige wordt, naar gewoonte, gevvaarsehouwd, dat de genen, welke parlicipccrcii in de boompagt, de groente kraamen en winkels, het hoofdgeld van de Chineezen, de visehmarkl, de inkomende en uitgaande ryst, het slagten van vee, en den seheephandel, geeu pagters of medestanders mogen weezen van eenige andere pagten. En dat eindelyk de pagt van 'l hoofdgeld der Chineezen en van de wajangs alleen door die van de Chineesche natie mogen worden gemynd. Die in de bovenstaande pagten gading heelt, kome ten daage voorschreevcn, 's morgens ten zeven uuren, binnen het generale gouvernement. 25 December. Verbml tegen hel al cm pelen van lij inruilen. Dit verbod gold de hoofden van lijnwaden slijtende kantoren
1766. P. A. VAN DER PARRA. 187 (Sumatra's Westkust uitgezonderd) en was gegrond op liet «behendig uaniaaken der stempels", waardoor liet Stempelen een ijdel werk was geworden. 25 December. Vernieuwing der plaketten tegen het maken en verkoopen van vuurwerk, enz. 23 December. Bepaling, dat Ie Batavia op nieuwjaars dag alleen in de kasteel s-kapel eene godsdienstoefening zoude worden gehouden. Zulks werd vastgesteld »in navolging van veele plaatsen in •Neederland, wegens de menigvuldige ongeregeltheden, binder »en ergernissen, die 'er [in de stad Uatavia] op den dag van »'t nieuw-jaar voorvallen door bet groot gewoel en geraas". 29 December. Bepaling, dal de Secretaris van den Raad van justitie te Batavia kon hebbeu den rang van opper-koqpman, » zouder egter meerder gay ie, kost «geld en emolumenten als van een koopman". Zie voor deze eu de volgende bepalingen bij 22 Junij 1770. 29 December. Bepaling, dat de adjunct gezworen klerk bij den Raad van justitie te Batavia geen hooger rang dan dien van boekhouder »mel onder-koojimaus emolu omenten" mogl hebben. 29 December. Afschaffing van het mantel- en wedde geld voor Schepenen, alsmede de toelage ad f2W. — 's jaars aan ieder lid van hei Coüeaie run commissarissen run huwelijksche en kleine geregis-zaken. Eene som van f 51i()4. — 'sjaars werd bierdoor bespaard.
1766. P. A. VAN DER PARRA. 188 29 December. Bepaling, dat de Secretaris en gezworen klerk van het Collegie van Schepenen tractement, kosl geld, noch emolumenten uil Compagnie s kas zouden genieten. — Toekenning aan den eersten van den rang naast den jongslen koopman en aan den tweeden dien naast den jongslen onder-koopman. Hunne betrekkingen waren «burgerlyk" en gaven, volgens de Regering, »een genoegzaam middel van beslaan". 29 December. Voorschriften nopens de Secretarissen, enz. van Wecsmeesleren, Heemraden, en:. In overweging gekomen zynde, dat, gelyk de collcgien van Weesmeesteren, Heemraden, kleyne gerigts- eft buwelykse zaaken, item van Doedelmeesteren, ondergeschikt zyn aan Schepenen, dien conform mede een cvenredighyd nopens de bediendens van die collcgien vereyscbl. vvierd: zoo is verstaan, dat de rcspeclivc secretarissen en zoo ook de landmeelers, onder Heemraden ressorterende, voortaan niet meer als de qualityd van onderkoopman zal toegevoegd worden en de ge zwoore klerken ol' overdragers van Weesmeesleren en Boedel meesteren niet meer als van boekhouders, alle onder de betaling op den presenten voet of door de respectivc collegien; en nopens den rang in deser voegen, dal den secretaris van Weesmeesteren onmiddclyk volgen zal op den administrateur in 't zuyker pakbuys, om direct door die van Heemraden, na de in gebruyk zynde schikking, opgevolgd te worden, en de secretarissen van kleyne saaken en Boedelmeeslcren onmiddelyk na de respectivc leden in die collegien. 29 December. Bepaling nopens de tractementen van eenige "burgerlijke officianten". Ten belange der volgende burgerlyke officianten, als van waagmeester, rooymeeesters, opzienders van de ryslpasser en
1766. P. A. VAN DER PARRA. 189 vismarkt, keurmeesters van hel beestiaal, opziender van de vleeshal, bode van huwelykse en kleync zaaken en cipier van de burger boeyen, is goedgevonden en verstaan hel aan dezelve afgegeven tractement ten laste van de Comp e te doen cesseren en daar mede al een begin te maaken met primo January aanstaande, als waar door zeer gevoeglyk een nionlanl van ƒ 2274: 12: — 'sjaars kan gespaard worden; dog het aan den ykmeester volgens resolutie van den 21 en February 1764 toegelegde douceur van rd' 10 's inaaiids, om de by dat besluyt vermelde redenen, te laaien stand houden. 29 December. Vaslslclliiitj van het aantal slaven in het ambaclils-kwarlier Ie Batavia en op het eiland Onrust. Ten aanzien van 't benodigde getal van slaaven voor het ambagtsquartier en hel eiland Onrusl is goedgevonden en verstaan het voor 'l ordinaire werk op een duyzend ter eerster en drie honderd ter laalsler plaatse te laaten berusten, buyten de drie honderd huurlingen voor 't ambagts-quarlier, zonder egter te naauw Ie zien, wanneer in zekere lyden van 't jaar of wanneer den aanbreng het grootste is, het getal der lyf eygencn (tol het werk nog onbekwaame kinderen in allen gevalle ongereekend) boven de bepaling gaal, om dat 'er tot de verzendingen naar de respeetive buyten roraptoiren in voorraad moeien wesen en ook om door sterftens en 't weg loopen derzelve niet te ver beneden de calculalive benodigthyd te daalen. 29 December. Bepalingen ten aanzien van lui ambachts kwartier te Batavia. Is g'arresteerd den over dit ambaglsquarlier het gezag hebbende fabiyeq dien titul Ie laaten behouden, zonder meer, met rang naast den jongsten opperkoopman, dog geen meer gagie of emolumenten aan denzelven te geven als aan een
1765. P. A. VAN DER PARRA. 19 Terwyl van reaal en Ihcü tjeivigl weinig gebruik gemaakt wordende, niets te remarqueeren valt. 12 April. Bepaling, dat opgaven van materialen, enz., aan fortificatie-werken verwerkt, moesten worden fyeëedigd. Is goedgevonden voor liet vervolg te statueeren, gelyk ge schiedt by desen, dat alle ingenieurs of andere toezieners over fortificatie-werken, wanneer hun eenige percenten van 't be kostigde voor goede toezicht worden toegelegd, voor derzelver al'gave zullen moeten zweeren. dat de opgebragte materialen, dagloonen en verdere ongclden onder hun toezicht waailyk geëmployeerd zyn tot het werk, waarvan hun de percenten zyn toegelegd. 16 April. Bekendmaking, dal na 50 April 1765 geen payemeni meer ingewisseld zoude worden. In ervaaringe gekomen zynde, dat de goede ingezetenen alhier met ecne menigte van besnoeid en vcrsleelen paiemeut, van buiten ingevoerd, worden belemmerd en dat 'er neg grooter partyen van Java's Oostkust en Cheribon slaan in Ie komen, heeft de Hooge Regering goedgevonden dies invoer te verbieden, gelyk zulks geschiedt by deezen, op pene van confiscatie, met de vierdubbele waarde daar en boven. En is ook goedgevonden om al het paiement, 't welk kennelyk besnoeid of waar op de muntslag niet meer te bekennen is, Ie verklaaren voor billioen, gelyk 't zelve, na verscheyde voor gaande placcaten en ordres, voor billioen verklaard word by deezen, met verbod aan allen en een iegelyk om diergelyk payement te ontfangen of uit te geven, maar 't zelve te brengen op het stadhuis en aldaar over te geven aan expres ten dien einde te stellen gecommitteerden, Dingsdags 's morgens v <in agl tot elf uuren en zoo ook Donderdags, aanvank necmende niet den 19 Pn deezer maand Maart, ten einde aldaar voor elke
1766. P. A. VAN DER PARRA. 190 koopman, om daar door. al wint hy anders maar f 80 's inaands, uyt Ie winnen een groolc f 700 'sjaars. Vervolgens de noodzakelykhyd van hel ambagtsquartier gestell zynde, is in dat aspect mei eenparigbyd van stemmen goed gevonden en verstaan de baasen der krnytmakers, timmerlieden en metzelaars Ie laten behouden het gene dezelve tans genieten, dog voor 'I vervolg over de smits- en koperslagers winkels maar opzienders Ie stellen met de bloole tilul van baasen, gelyk nopens de beeldhouwers en loodgieters plaats heeft, om daar door jaarlyks f !524 ruym uyt te winnen; de respeclive meesterknegls op den presenten voel te laaien continueeren en het, by ontzet uyt Nederland, te brengen op bel bepaald benodigd getal van 260 auibaglslieden. Gelyk ook, ter mogelykste besnoeying van de zwaare lasten, die het ambagtsquartier'contribueerd, al verder besloten is om de door den gcwesen labrycq, Jobannes Harlkop, in anno 17(3:5 geformeerde bcpaalingen, waarmede de reparalien aan alle 's Corap s gebouwen en fortilicalie-werkcn (excepto hel walerkasteel) met alles, wat in de huysbouding dezer hoofdplaats wordt vereysebt, naar den onlinairen loop kunnen gaande gehouden worden, ter narigt en observantie aan den fabrycq in 't gemeen en in 't byzonder den baazen der timmerlieden, metzelaars, smits, kopcrslagers, loodgieters, sleen- en beeld bouwers, item den oppermandadoor ler band Ie stellen, met last om, niet alleen naar gehoudenis de stipsle zuynighyd te belraglen en dus attent te vvesen, dat 'er niet boven de benodigd byd verbruykt, verspild, verwaarloost, nog ook opgegeven word, maar dat zy inzonderbyd niet zullen mogen gaan boven de by die bepalingen als toerykelyk aangewezene henodiglheden; en zigh dus dezelve al ten rigtsnoer te doen strekken met het begin van 't aanslaande jaar, of, door toevallige omstandig heden genoodsaakt wordende meer materialen tot voorsz. eyndens te gebruyken, daar dan voldoende redenen van te geven by zekere (buylen de ordinaire maaudelykse speeificatien) om 't half jaar in te ïigleuc memorien, mitsgaders deswegens den visitateur en boekhouder generaal te ordonneren, gelyk
1766. P. A. VAN DER PARRA. 191 licn mils dezen bevolen word. om deeze memorieu successive te examineren, legen voorsz. bepalingen Ie confronteren en, by bevinding van eenige excessen, daar vaii liet vereyscbte berigt in sciïptis aan dese regeering te suppediteren. Inzelvervoegen is ook, na den voorstel van don becre Gou verneur Generaal, goedgevonden en verslaan den kontanten verkoop van kalk, steen en houtwerken, van wat soort ook. uyt het ambagtsquartier t'interdiceren, de verstrekkingen op rekening van betaling aan de hoeren leeden descr regeering, het hoofd over 'sComp s zeemagl, president in don Raad van justitie, met de secretarissen .der hooge regeering, volgens het presente gebruyk, daar van uylgczonderd. 29 December. Bepalingen ten aanzien van de equipage werf Ie Batavia. Nopens de equipagiewerf met klem van redenen door zyn Edelbyd betoogd zynde, dal 'er, mits de schraale tyden voor de Gomp', ook minder van hare dienaaren behoord genoten Ie worden ten aanzien der aan de bediendens van d'equipagiewerf, zoo hier, als ten eylande Onrust, toegelegde 5 percent op het verwerkte eu verstrekt wordende: en zulks ook, wyl die percenlos in 1762/65 weder geklommen zyn tot f 30556 : 19 :—, in 1763/64 tot /31675 : — :—,in 1764/65 10l /'51559: 14: — en in 1765/66 wel tot ƒ55114 : 16: —; zoo is, conform zyn Edelhyds voorstel, goedgevonden en ver slaan bol tol op 3 perc t 0 Ie verminderen, verdeeld naar de presente proportie. Ook is mei moordorhyd van stemmen gearresteerd om de gagie van den opper-eqiiipagiomeeslcr te verminderen lot/80, het presentekostgeld van /'24 : 19'/-, dcnzelven te laten bobouden. dog d'emolumenten van /'2B 's maands in 't geheel i'excuseeren, gelyk mede de gagie van den onder-equipagiemeester te redu ceeren lot op f 60, het volle kostgeld van /'24:19V 5 te laten, zoo als 't is, dog ook in 't geheel in Ie trekken het eniohuneiit van f 17:17:— 's maands, behoudens haaien presenten rang.
1766. P. A. VAN DER PARRA. 192 Daar en legen is niel eenparigliyd van stemmen gearres teerd om aan den opper-equipagiemeester niet meer te laaten verstrekken en zulks al aanstonds te executeren, hel jaarlyks aan denzelven toegevoegd val Vriesche boter en de vier honderd en seslig bottels France wyn. Wyders is, naar 't unanim gevoelen, best geoordeeld en verstaan om de timmermansbaas op d'equipagiewerf, zoo ook den baas van 't eyland Onrust, item die der kaarlemakers en zeylmakers, te laten behouden 'l gene dezelve lans aan bezoldiging genieten, dog by vacatures over de kuypers, smits en blokkeraakers, in stede van baazen, maar opzigters aan te stellen met de gagie van f2s:— : —, koslgeld van fl : 15 3 / 6 en emolumenten van /' 1:7:— 'smaands. 29 December. Bepalingen ten aanzien van de "dienaren, «gehorende tol de chirurgie" Ie Batavia. Met betrekking tot de dienaren, geborende tot de chirurgie, reeds volgens hel geresolveerde op den 20 en Juny 1765 afgeschaft zynde den informator der aankomclingen in 't hospi taal, zoo is goedgevonden en verslaan daar van niet alleen deeze notitie te houden, maar ook zoodanig een te missen wezend subject voor 't vervolg niet meer aan te stellen; met last aan de respcclive praclisyns om die jongelingen hy alle gelegen heden, zoo by het verband of ook het bezoeken der zieken in 't algemeen, als andersints, aanhoudend de nodige inslruclien tot derzelver bekwaammaking te geven. Voorts den eersten in de medicinale winkel wel de qualiteyd van koopman te laten behouden, dog niet meer dan onder koopmans gagie, kostgeld en emolumenten, mitsgaders den tweeden in die administratie de qualilyt van onderkoopman te laten, maar niet meer dan de boekhouders gagie met het onderkoopmans emolumenl, wyl den een en anderen uyt de percento's voor spillagie, hy de vereyschte loezigt en vigilantie, bekwamelyk baar bestaan vinden kunnen. Dan, onder de deliheralien geoordeeld wezende, dat een
1766. P. A. VAN DER PARRA, 193 PL*m*T-BOEK DEEL TUI. 13 stadsdokler, even als in vroeger dagen, wel kan gemist worden, nadïen een stads chirurgyn toerykelyk zy; zoo is goedgevonden en verstaan 'er ook geen meer aan te stellen, 't zy formeel of titulair, en gevolgelyk met denzelven niet alleen t'excuseren de nu en dan by dien stads bediende gevonden wordende overbodigen chirurgyn, buyten een onder-chirurgyn, maar ook de bezoldiging van den laalsten, zo lange den presenten stads dokier in functie blyft, uyt de stads gelden in 'sComp 8 kasse té doen rembourseren met een bedragen van f 428:5:3'/ 5 en even zo te doen handelen nopens het tractemenl van den onder-chirurgyn, die by den stads-chirurgyn dienst doet, bedra gende f 380:3:37 5 , en zulx indien den staat der cassa zulks toelaat. Zynde eyndelyk ten aanzien van deese classe met pluralilyt van stemmen besloten om, buyten den binnen-regent van 't eyland Purmerent, die uyt de collecte gelden gesalarieerd word, aldaar in slede van een opper-chirurgyn maar een onder chirurgyn te plaatsen, om dat mei bel daar mede uytgewonnen wordende den laalsten zig ook gevoeglyker onder den binnen regent laat schikken. 29 December. Bepalingen ten min zien van "dienaren, »<]ie onder de politie en oommercie begrepen worden*'. Rakende de dienaren, die onder de politie en commercie begrepen worden, is, geadviseerd we/.ende, dal den dienst van ontvanger generaal gevoeglyk kan worden opgedragen aan een lid descr tafel, mei ineerderliyd van stemmen goedgevonden en verslaan daar loe dit besluyt te neemen, ónder de approbatie van de heeren Meesiers, als waar mede ook aan 'I oogmerk van de propositie, voor zoo verre de bespaaring van 'l aan zoo een amptenaar jaarlyks afgegeven wordende tractement van f 2675:14:0 bedraagd, uytgewonnen word. Vervolgens is met eenparighyd van stemmen wel g'arresteerd om in den aanslaande maar een sabandaar alhier ter hoofd plaalse te laten fungeren met het traclement van koopman,
1766. P. A. VAN DER PARRA. 194 dog eenlyk, volgens hel gevoelen van de raeertlerhyd, hem opperkoopmans qualityt en rang, gelyk lans, te laaien «be lioiulen. Inzelvervoegen is hy de meerderhyd goedgevonden en verslaan den gecommitteerde lot en over de zaken van den inlander wel te laaien behouden de qualityt van opperkoopman met de aan dien dienst toegevoegden rang, dog in den aanslaande geen bezoldiging, boe ook genaamt, aan zoo een bediende te laten genieten. By deeze gelegenhyd is tellens goedgevonden en verslaan den schryver van evengemelden gecommitteerde niet meer tot onderkoopman op dezen dienst Ie promoveren, maar eenlyk lot boekhouder te doen avanceren. Nopens de kassier der kostpenningen, die tellens gecommit teerde by de monslcring is en zulx, by indispositic van den waterfiskaal, alleen moet uytvoeren, is met meerdcrliyd van stemmen goedgevonden en verstaan denzelven voor 't vervolg niet meer dan de qualityt en bezoldiging van onderkoopman toe Ie voegen. Voorls is goedgevonden en verstaan de diensten van bospi laals en inlands militair soldy boekhouder voortaan door geen andere, dan onderkooplieden te laten bekleden en den groot kassier, volgens de meerderbyd, in den aanslaande geen booger qualityt als koopman met de gagie, koslgeld en emolumenten, daar toe slaande, toe te voegen. Dan, belangende zyn Edclbyds propositie!) nopens de admi nislratien van Onrust, bet provisie-magazyn, de suyker pak huysen, bet graan-magazyn, de specerypakbuysen en meer diergelyke diensten, door boogsldenzelve beluygd zynde, dat wel voorslagen deswegens zoude gedaan hebben om de eerste administrateurs, enz., van geen booger qualityt en gagie te neemen als onderkoopman en de tweedons van boekhouder, mitsgaders daar toe nog wel inclinercn zoude, dog dan geen mogelykhyd zag om de maatschappy met vrugt t'onllasten van de direct uyt Nederland komende onderkooplieden en dus het aantal van dezelve, zonder werkelyk dienst te doen, ron-
1766. P. A. VAN DER PARRA. 195 siderabel zoude vergrooten, zonder dat die menseden egler haare gagie kan ontnomen worden, terwyl daar en tegen zoo veel boekhouders overbodig employ zouden hebben, mitsgaders op dien voet voor aan in aanmerking gekomen zynde de administrateurs in de vier eerstgenoemde administralien, zoo is met meerderhyd van stemmen goedgevonden en verstaan de eerste administrateurs in de pakhuysen op Onrust, in 't provisie-magazyn, in de suyker pakhuysen en 't graan-magazyn voortaan de qualityt van koopman te laten behouden en de tweede administrateurs die van onderkoopman, dog d'een en ander niet meer dan f 40 gagie 's maands te geven, zonder koslgeld en emolumenten; en dus ook inzonderhyd t'excuseren het aan de dispenciers 'sjaarlyks verstrekt zynde vleesch, spek, wyn, boter en kaarsen, 'sjaars circa f 1200 bedragen hebbende, mitsgaders dit douceur al met primo January aanslaande te doen cesseren. Ook is met de stemmen voor en tegen als even goedgevonden en verstaan den groot winkelier op den presenten voet te laten behouden de qualityt, gagie en 't emolument van koop man, zonder meer. Ondertusschen in consideratie gekomen wezende, dat de administrateurs in de weslzydse of specery-pakhuysen weynige voordeden en een groole verantwoording hebben, zoo is al verder goedgevonden en verstaan niet alleen de eerste in die administratie, zoo wel als die van 't yser-magazyn, de negocie pakhuysen aan en bezyden de Waterpoort en van 't kleden pakhuys, kooplieden te laten en de tweede administrateurs onderkooplieden, maar ook d'een en ander van de gagie, tot die qualitylen van ouds staande, met het kostgeld en emolu ment, op den duur te laten jouisseren. Dan, voor 't overige den coely lwekhouder in 't ambagts quarlier, 't zy hy, bereeds de qualityt van onderkoopman heb bende, door den beer Directeur Generaal lot dien dienst verkoren word, 't zy zyn Edele dezelve aan een minder pennist opdraagd, denzelven van geen hoger gagie als f 24 Ie laten profiteren en dat ook nog zonder koslgeld.
17G6. P. A. VAN DER PARRA. 196 2!) December. Bepalingen ten aanzien van inlandsehe dienaren. Belangende de inlandse dienaaren, is goedgevonden en ver. staan de negen inlandse militairen, die aan de zogenaamde galge wagt dienst doen, al aanstonds af te danken, om daar mede f 806:8: — 'sjaars te kunnen bespaaren; de vyflig gebuurde kalfaters, alhier op de werfT dienst doende, t'excu seren, zo dra een gelyk gelal van slaven lot dal werk bekwaam zyn: terwyl, om de door zyn Edelhyd gegeve reden, ook g'arresteerd is de 30 in buur genoomene calfaaters, om op de rheede dien dienst te doen, te blyven aanhouden. Wyders met zyn Edelhyd niet minder geavoueerd zynde de schadelykbyd van diverse inlandse ambaglslieden, als dat het gebrek aan Europeêra deselve noodsakelyk maakl, mils gaders de vergadering al mede berustende in de door den kerkenraad geposeerde benodiglhyd van 62 inlandse (zoge naamde) krankhesoekers, school- en leermeesters, hoe scer somwyl gevallen exteren, waar in d'onkunde van sommige, zelfs in d'eerste beginselen der Chrislelyke religie, dermaten doorstraald, dat het zigh schaaml om niet Ie noteren, hoe overgegeven niet weynige zyn aan geen weergaa kennende luyhyd. 29 December. Bepalingen nopens en e.rlra- onkosten". Is goedgevonden en verstaan de verstrekkingen van vleesch en spek aan 't hoofd van de militie, boven zyn ordinaire randsoen, in te (rekken en zulks al gevolg te laten neemen met primo January aanslaande. Tnzelvervoegen t'excuseren de aan de sabandaars afgegeven* f 57:12: — lot bet over en weder varen van de groole revier en bet vat bier 10l bel tra ele ren van inlandse gezanten. Gelyk mede de aan den walerfiseaal afgegeve f 72 : — :— in kontant tol den inkoop van verversingen by het monsteren van
1766. P, A. VAN DER PARRA. 197 dcretonrvloot en zoo ook, niet alleen het uyl hel provisie-magazyn afgelangde tot /' B 3 : 12 :—, maar het geene nog tellens uyt de kleyne winkel verstrekt is lot /' 89 : 2 : —. Wydere, als even, geen gevolg meer te laten ueenien de jaarlyks aan den gecommitteerde tol en en over de zaaken van den inlander afgegevene 5 vaten hoter, 75 bottels secqwyn en 6 vaten l>ier. Uyt de kleyne winkel geen school- of andere boeken zonder betaling meer Ie laaien uylreyken; ook aan den kapiteyn der Chineesen geen vlaggedoek meer voor rekening van de Comp e te laten verstrekken. 50 December. Intrekking van de verpliglc pepcr-kultuur op Java. Is goedgevonden en verstaan om, als iets, dat byzonder ge noegen geeft, by desen te noteren, dat in dit jaar 28207 picols eoiry-booneu zyn geleverd of niet alleen ruyui 7000 picols meer, als de hoogste leverantie in de jongste twintig jaaren gcloopcn heeft, maar ook zelfs 67157 picols boven de verpligling; en zulks ter zaake, dat, buylen hel gelukkig gewas descr vrugt over 'I algemeen, de sedert 5 a 4 jaaren in groole menigte aangeplante hoornen ook voor de eerste reyze den oogst merkelyk vermeerderd hebben. Dan, in tegendeel al weder blykende, dal van de bepaalde 2720 picols peper niet meer zyn ingezameld als 115 picols 'ii gevolgelyk d'ondervinding maar al te zeer leerd, dat deeze bovenlanden, zoo min als die van Cheribon en Java's Oostkust, niet geschikt zyn lot de culture van dien korl. invoegen hel niet alleen genoegzaam nutteloos werk voor den armen inlander verschaft, maar hen ook, mits het volks gebrek, meer en min van nuttiger bezigheden iu den land bouw en 't vergaderen der producten afhoud; zoo is al verder gearresteerd den respective regenten te doen aankundigen, dat hel artikel van de peper-culture voortaan geen verpligling zal wezen, schoon egter de Comp 6 alles van «Ken korl zal blyven
1766. P. A. VAN DER PARRA. 198 acceptecren, wat 'er van kan geleverd worden, legen den prys, die zy daar voor tot hier toe betaald heeft of zeven rixdaalders voor 't picol, in verwagting, dat deeze haar naar billikhyd te gemoet komende dispositie haar te niecr animeeren en werkzaam maaken zal om voor 't minste aan de verpligle leverantie der overige artikelen en wel in 't bysonder de indigo en het cattocnc garen, menschmogelyk of door een be hoorlyk toezigt en noestigen arbeyd prompt te voldoen. 31 December. Bepalingen nopens Compagnie's dienaren te Samarang, Soerabaija, enz. Als middelen van ménage vond de Regering goed: 1° den Samarangs hoofdadministrateur voor 't vervolg wel de qualityd van opperkoopman te laaien, maar niet meer dan koopmans gagie, kostgeld en emolumenten; 2° den fiskaal mede wel te laaien behouden de qualityt van koopman, dog met geen liooger hesolding als van onderkoopman; 3° den secretaris van politie voor 't vervolg geen hooger qualityt als van onderkoopman, met de daar toe slaande gagie, te laaien bekleden: 4° den eersten paklmysmccster, die telïens negocie-boekhouder is, de qualityt van koopman te laten behouden, maar in den aanstaande met geen hooger traclemcnl als van onder koopman ; 5° den tweeden pakhuysmeeslcr en kassier, den soldy-bock houder en den ontfanger der domeynen onderkoopman in qualityt Ie laten, dog met geen hooger gagie als/'3O: — en 't kostgeld, daar toe slaande; 6° de diensten van eerste klerk van politie en dispencier in den aanstaande maar door boekhouders te laten bekleden, met toevoeging van onderkoopmans emolumenten: 7° den gezaghebber over den Oosthoek van geen hooger qualityt als die van opperkoopman te laten jouisscren, met de daar totf gewoone gagie, kostgeld en emolumenten;
1766. P. A. VAN DER PARRA 199 8° den Sourabays administrateur en soldy-boekhouder, die nu ook al de dienst van scriba aldaar te gelyk bekleed, conform de propositie, de onderkoopmans qualilyt te laten behouden met boekhouders gagie en kostgeld. Wyders is met eenpaarighyd van stemmen geresolveerd om op evengedagte, onder 't Java's gouvernement subalterne opperhoofdy geen chirurgyn majoor meer te laten fungeeren, maar by vacature 'er blootelyk een opperchirurgyn te plaatsen. Zynde overigens nopens de residentien goedgevonden en verslaan die van Siiinanap te laten bekleden door een onder koopman, met de daar toe slaande volle gagie, kostgeld en emolumenten, nadien hel een afgelegen, niet zeer profylclyke en gewiglige post is. En volgens de meerderhyd, die van Tagal, Rembang, Japara en Grissee door kooplieden, met onderkoopmans gagie, zonder eenig emolument, voor zoo lange Japara aangehouden wordt, mitsgaders inzelvervoegen die van Joana en Paccalongang door onderkooplieden, dog eenlyk mei de gagie van /' 30: —, zonder meer. Vervolgens mei zyn Edelhyd begrepen zynde, dat nopens de verdere dienaaren ter dier kuste geen nadere inkrimpingeu kunnen plaats hebhen en de andere lasten ook naar de gemaakte bepalingen, zoo veel mogelyk, hesnoeyt zyn, is ten besluyle van de deliberatien over dit gouvernement goedgevonden daar van desc aanteekening te houden. Voorts is ten reguarde van Bain tam goedgevonden en ver staan aldaar het gezag aan een commandeur te laaien en, volgens de meerderhyd, den administrateur te laten behouden koopmans qualilyt, gagie, kostgeld en emolumenten, den fiskaal inzelvervoegen onderkoopman en den scriba boekhouder. Zynde overigens ten aanzien van Cheribon, al mede onder de hier voren eerst voor al vast gestelde af Ie wagtene nader goedvinden der hceren Meesteren, g'arresleerd om den resident in 't vervolg geen gagie, kostgeld en emolumenten meer te laten winnen en geen bepaaling nopens de qualtityt dienaan gaande te maaken; en voorls, naar zyn üldelhyds aanmerkingen,
1765. P. A. VAN DÉR PARRA. 2 een voet 12 dito duimen. Dog de boschmaai houdt. 15 gelyke voeten van 12 duimen. GEWIGTEN. Een pond houdt, als in Nederland, 16 oneen ot' 32 bot. » calje weegt I'/., 'S of 20 oneen. » reaal is % o/we ol' '/a deel van een V\ach trots, de verdeeling in 48 stuivers zynde. MUNTEN. Gouden en zilveren zyn alhier alleen, even als op de hoofdplaats, gangbaar, dog de ronde zilveren Spaansche reaal, Mexicaans pilaar, is een artieul van negotie, daalende en ryzende, en uieesl pp 130 rijksdaalders de 100 reaalen. Koperen duilcn en halve dito, mede als op Balavia ryzende en dalende, na dat 'er veel of weinig te hekomen zyn: krygende men lans niet meer als 20 duiten voor een scheepjes schelling, 8 voor een dubbelde stuiver en 10 dito voor een dito nieuw Hollandia, waarentegen men bevorens wel 2 rg fisdaalders of 96 stuivers voor een ducalon ontving. Looden pitjes, alhier geslagen wordende, beslaande uit '/s '"' en */ 5 loot, worden gerekend by een imaginaire reaal van 56 stuivers, verdeeld in auarten van 14 stuivers, en deezen weder in 2 stuivers of 100 pitjes, zynde 10 pitjes voor 1 en 2:J dito voor 2 duiten, weegende zoodanig een reaal 4 caljes of 5 ffi; is een zeer ongestadig geld en merkelyk meer en minder doende, geevende lans wel 140 percent ruim opgeld.
1765. P. A. VAN DER f>ARRA. 20 reaal aan gewiclit betaald te krygen zes-en-dertig sluyvers aan goede, courante speciën. De officieren van de justitie worden, zonder onderscheid van jurisdictie, by desen gelast op de executie van dit ad verlissement te letten en te doen letten, zulks daar het behoort. 19 April. Voorschrift nopens naar Batavia op te zeneen kopijen van negotie-boeken. Ter voorkomingc van fourberien, als er in de Mallabnnrsche negocie-boeken gepleegd zyn, is goedgevonden en verstaan circulair aan te schryven, dat de hoofdgebieders en secundens of hoofdadministrateurs op alle comploircn de voor-restanten van de negocie-boeken, alvoorens de copien daarvan herwaards gezonden worden, legen de na-restanten van 't voorigc boek jaar pcrsoonlyk zullen moeten confronteeren; en dal de tweede of hoofdadministrateur, 't zy dezelve teffens negocie-boekhouder zy (gelyk op alle comptoiren buyten Colombo, Nagapalnam, Bengaale en Samarang plaals heeft), 't zy'er, gelyk op de vier laatste plaatsen, een afzonderlyke negocie-boekhouder gevonden worde, de copia-boeken, die herwaards afgaan, tegen de origi neele, welke op ieder comptoir blyven berusten, zal moeten punclecren met behulp van den negocie-overdrager en voor het accoord van de copia-boeken zelfs zal moeten teekenen, om indiervoegen herwaards geschikt te worden. 22 April. Lasl op de practizijns hunne quali/katiën of constitutiën en alle oventje schrifturen, »die zy ler «rolle dictee/ren door knar inijedw.nl Ie werden, inuned'mal »ondcr hel dictamen over te leggen". Vele practizijns verklaarden meermalen ter rollc, dat zij, ingevolge de'dagvaarding, dienden van het een of ander si uk, «ondertusschen effective niets overleggende", waardoor veel verwarring en »veragtering" ontstond.
1766—1767. P. A. VAN DER PARRA 200 van daar herwaards te laten komen zodanige dienaaren, als 'er zigh nog boven de by de memorie van menagie van 9 May 1755 mogten bevinden, buyten de twee derwaards gezonde hoog benodigde indogo makers. 1767. 27 Januaijj. Bepaling, dat het vastgestelde op 29 Decem ber 1766 nopens de vermindering der » percentos van »5 tot 5 weegens het genot der bediendens van de oequipagic-werf" aanvang zoude nemen met 1 September 1767 y>of met tiet begin van het naast volgende «boekjaar". De Regering twijfelde namelijk niet »aan de aggreatie der »Heereu Majores over 't genoomen besluyt". 28 Januarij. Voorschrift nopens hel archief van den Raad van justitie Ie Batavia. Door den secretaris aen den Raad bedeeld wecsende, hoe dal de ordre van den 23 on May 17 56 omtrent het bergen ter secretarye, yder in aparte zakken, van alle de notulen en dingtalen, item geëxhiheerde stukken en munimentcn der litispendente proceduures, al sedert eenige jaaren ten ccnemaal agter weegen gelaeten en buyten usantic was en, in sleede van dien, gepraclisccrd wierd ommc dezelve thans alle in locquellcn, niet geschikt cu van yder proces apart, maar onder en door den anderen te bergen, soodanig en indier voegen onder een gemengelt en verwart, dat men by het minsle requisil van een enkcldc nolul off ander muniment uyt de litispendente procedures, een hoopc tyd nutteloos moet verspillen, eer en alvorens men in staat is aan het selve te voldoen, met versoek daar nevens, dewyl deesc schikking willekeurig door syne predecesseurs gemaakt en dcselve niet tot verbetering, maar tot eene meerdere disordre en confusie, mitsgaders verswaring van 't. werk strekkende was, het deesen
1767. P. A. VAN DER PARRA. 201 Raetle gunstig mpgte beiiaagen de gemelde ordre te rcnuveeren, met eenc recommandatie van derselve prompte observantie, op soodanige poene, als dcesen Raede zoude behooren te oordcelen. Over de merites van welke aennierkingen en daer nevens gedaene versoek den Raad besoigneerende, de resumptie dei geciteerde, in de blaffert geinsereerde ordre genomen hebbende, is vervolgens goedgevonden en verstaan deselve na 'taflóopen van de roll te renoveeren en daer nevens, soo tot elucidatie, als ampliatie deser ordre, te arresteeren en vervolgens publiceeren: 1° dat het bezorgen van zakken verstaan word omtrent al sulke procedures, waar in dag word genomen om te con senteeren, 't zy by exceptie, verzoek, antwoord, enz., maar geensiuts omtrent zaeken, die door consenteering off accoord in den eysch op een roll dagh afloopen; 2° dat, twee praclisyns parthyen in een proces ageerende, yder een aparte sak ter secretarye sullen moeten besorgen, ten eynden een yder daer in zyne geboudene dingtalen en geproduceerde stukken en munimentcn te kunnen bergen; 3 U dat de gesamentlyke practizyns niet alleen worden gedc mandeert omme aan dese ordre ten opsiglen van de • presente lilis pendente procedures binnen 14 dagen be hoorlyk te voldoen, maar deselve en de geswore clcrcq ter deser secretarye al leffens wel ernstig gerecoiuinandeert, eerstgemclde d'prompte observantie der voorn., nuttige schikking en de laeslgemelde oin by de minste versuym dcrzelve desen Raden daer van kennissc tfl geven; en sulx alles op poene van ryksd s ï> ten behoeve van dese kamer, te verbeuren by den practisyn, die omtrent voorsz. ordre nalatig word bevonden, soo mede gelyke ryksih 5 by de geswore clereken, wanneer in gebreke blyven daer van kennissc te geven: en 4° off laalstelyk: dat, dewyl dese ordre ten opsigle van crimineelc processen almeede niet minder nuttig en necessair bevonden word, de respective officieren derhalven de naerkominge derselve versogt en (des noods) insgelyks geiujungeert word, ten eynde hier door alle coufusien en
1767. P. A. VAN DER PARRA. 202 disordre, in dese residerende, uit den weg te ruymen en alzoo de maneance van zaken, by desen Raedc voorvallende, te brengen in eene behoorlyke en gescbikte ordre, waer toe den secretaris werd gerecouimandeert alverder zyue attentie en yver te appliceeren. 5 Februarij. Bepaling, dal in de Jakalrasche bovenlanden vvoor eerst" 78 suiker-molens moglen blijven beslaan. De Regering hoopte, dat »door gebrek aan hout, dan wel «andere iuconvenienten, 'er haast sommige van zelfs zouden «moeten uitscheiden". In hel Banlamsche bestonden 7 molens. Alleen in het Jakalrasche gebied hadden gedurende den jongsles maaltijd de fabrieken ± 15,500,000 ponden suiker gemaakt. 5 Februarij. Verhooging van den prijs van het Japansche staafkpper te Batavia met f 5.—. Zie bij 2ö April 1766. —■ l)c winst werd nu voor de Compagnie 1837 a I )Cl - Voor de buiten-kantoren, waar dal koper ecne winst van 159 5 / 8 tot 178 1 /., pet. opleverde, bleef de vroegere prijs behouden. 15 Februarij. Vermindering van de belasting oj) rijtuigen voor luitenants der Chinezen Ie Batavia van 150 tot 100 rijksdaalder* 'S jaarB. De kapitein-Chinees was reeds »in 't geheel" van de betaling dier belasting «g'excuseerl". Voor de luitenants was het onderhouden van een rijtuig »ecnc uoodzakelykheid". 15 Februarij. Voorschrift nopens de correspondentie voor de buiten-kanloren mei Batavia. Js goedgevonden en verslaan om, onder nadere overzending
1767 P. A. VAN DER PARRA. 203 van d'extracleii uit de generale resolutien van den 20 en Juny 1757 en 12 cn Augustus 1765, de ministers en bedicndens op de respectivc l)uiten comptoiren, die hunne papieren niet direkt naar Nederland verzenden, de novo by brievc op bet serieuste te gelasten om in de rigtige bezorging van dezelve over deese hoofdplaats accuraat te weezen en te doen weezen, byzonder ook de papieren van eenig aanbelang of waar by de zelve zich in hunne brieven aan deeze regering beroepen, zoo wel dubbelvoudig, op groot formaat papier beschreven, voor Nederland ten vroegsten doenlyk herwaarts te zenden, als zoodanige afschriften van hunne brieven en resolutien zelfs, sub poene van de daar op gestelde boete en zodanige verdere correctie, als naar den toedragt van zaaken zal bevonden worden te behooren. Er was namelijk, aangetoond, »hoc dat, ongeacht de nadruk kelyk gegceve ordres naar de buiten komptoiren, die hunne papieren voor Nederland over deeze hoofdplaats zenden, om daar in met de vcreischtc spoed en accuratesse te werk te gaan, gelyk dat onder anderen nog jongst aangedrongen is ter zitting van den 12 en Augustus 1765, echter niet weinig gevallen voorkoomen van een verre gaand gebrek in dezen en dit gcvolgelyk hier geen weinig moeite veroorzaakt om de nodige afschriften in gereedheid te brengen, gelyk dat derhalven vccltyds maar ontydig geschied of door de haast niet in de beste ordre geschieden kan". 15 Februarij. Vermeerdering van hel uaidal /tennisten ter generale secretarie te Batavia met 5 ordinaire en 3 e.rtni-ordiiiairc klerken. Wegens gebrek aan voldoend personeel had men meermalen IS, 14 en meer «inlandse scribenlen" Ie hulp moeien roepen. Het jMjrsoneel bestond alsnu uit: 19 gezwoore en ordinaire klerken, •
1767. P. A. VAN OER PARRA 204 11 exlra-ordiuaire, 10 jong assistenten. of 40 te samen, buyten ilie by de secretarissen oog afzonderlyk dienst doen. mits dat de inlandse scribenten of huurlingen, welke ordinair maar al te lui vallen, nu zo veel te meer moeten worden g'excuseert en suecessive afgedankt, wanneer ze somwyl dienen g'employeert te worden, als maar eenigsints geschieden kan. 15 Februarij. Beperking van de kapitalen, uit Ie zeilen bij de bank-countnl en bank van leenimj. Op de van wegens den directeur generaal van de bank courant en bank van lecning aan den heere Gouverneur Generaal opengelegde bezwaarnissen nopens de slegte apparentie om het daar meede gaande te houden, wanneer'er geen middel uitgevonden wordt om de uitgegeven wordende renten van het geld, dat men in de bank brengt, te verminderen, mits hel considerabel leegleggend kapitaal in decze secuure en profy tclyke bewaarplaats en 't gevaar, dal met de verergering der tyden toeneemt, om het te laaten roulleeren, door welmclde zyn Edelheid voorgesteld zynde, dat meer en meer kwam door te straalen niets ellicacieuser scheen dan om van de greote kapitaalen, welke sommige lieden in de bank hebben, geen intrest als van een zeker dragelyk montant te laaten betaalen, wyl dit en voor de bank en ook voor de colonic in 't gemeen het convenabclste voorkomt: zoo is, dit unanimiler aldus meede begrepen weezende, dien overeenkomstig goedgevonden en verstaan te slatueeren, dal, hoe groot het kapitaal van iemand in de bank mag weezen, 'I welke naar 'I believen der partici panten op den presenten voet blyi't, echter van niet meer als rd* 25000 intrest zal kunnen genieten, in te gaan medio deezer maand of by 't openen van de bank, onder standhouding van de by resolutie van 25 üctober 1759 gemaakte bepaaling, dat ook voor geen andere penningen, als die behooren aan persoo nen, .binnen de jurisdictie van de Ncderlandsche geoclroyeerdc
1767. P. A. VAN DER PARRA. 205 Oostindische Cotnp' haar ilomicilium houdende, rente zal worden goedgedaan op de daar loe al verder in vigeur zynde ordres en schikkingen, mitsgaders dat, ten einde aan 't nullig oogmerk in deesen worde beantwoord, alle en een iegelyk, die in den aanslaande eenig geld in de bank brengt, des nodig, gebonden zal weezen om onder eede te verklaaren, dat het aan hem of haar, dan wel voor wien het ingebragl word, waarlyk in eigendom toekomt. En hier van door den heer directeur en commissarissen van de bank courant en bank van leening de gemeente te laaten adverteeren door het affigeeren van biljetten. Dog is tellens goedgevonden en verstaan om van voormelde bepaaling uit te sluiten de guarnizoens- of krygs-kas, dan wel aan deselve vrybeyd te laaten om tol een monlant van vyftig duisend rixdaalders, ter winning van rente, in de bank te brengen en zulks om dal nuttig fonds voor de nionlering van de militairen in slaat te kunnen houden. 15 Febraarij. Bepaling, dat verboden goederen, door vreemdelingen aangebragt, verbeurd verklaard moesten worden. De beer Gouverneur Generaal in consideratie gebragt hebbende, dat naar de buyten-comptoiren wel het noodig aanschryvens geschied was, hoedanig of wanneer, volgens se creele resolutie van den 9"' Juny anno passato, de amfioen van vreemde Kurnpeezen en ook van inlandsche natiën, onder 's Comp' gehoorzaamheid niet resorteerende, buylen ecnige be denking saisabel was en tol dies conliscalie moesle geprocedeert worden, dog dal, daar van geen kennis aan de collegien van justitie in loco gegeven zynde of aan niemand als alleen, op zyn Kdelbeyds order, aan den advocaat fiscaal van Indie, ler zaake van het hier gepleegde morswerk in 't laatst van het voorgaande jaar. hel nu noodzakelyk wierd om ter deczer hoofdplaats daar van de nodige ouverluure te suppediteeren; en dal, even als nopens het voorsz. heulsap, ook wel een nadere
1767. P. A. VAN DER PARRA. 206 of vaste bepaling behoorde gemaakt te worden, waar en wanneer vreemde Europeezcn en inlandse natiën, niet onder 's Comp' gehoorzaamheid resorteerende, geacht kunnen worden als sluikers in lywaaten of andere contrabande wharen; zoo is goedgevonden en verstaan om g'autenliseerde extracten uit voormelde secreete resolutien van den 9 en Juny 1766 tot na- 1 richt en observantie te laaten expedieeren aan den Raad van justitie deezer kasteels. Schepenen dezer sleede, den 'waterfiscaal, den Baillieuw, Landdrost en de beide sabandbaars, mits voor zich secreterende het geene daar by voorkomt ten belange der anterieure ordres, om de by dat besluyl vermelde redenen; en voorts, even als nopens de amfioen, ook met betrekking tot de lywaaten en goederen, waar in de Comp 0 den handel van vreemde op baar territoir niet toe en laat, mits dezen, in zoo verre bel vereischt word, circulair t'ordonneren, dat, met standhouding van de vigerende wellen nopens den parlikulieren vaart en handel, 's Comp' onderdaanen con cernerende, ten aanzien van vreemde Europeezen zal mogen en moeten gesaiseerd, mitsgaders tot verbeurd verklaring ge procedeerd worden al, wat door dezelve, len aanzien der verbodene goederen, ter verkoop of ruiling aan land gebragl word of gelragt mogle worden te brengen ter plaatsen, die actueel of iramediatelyk onder de magt en 't gebied van haar Hoog Mogende de Hceren Slaalen der Vereenigde Nederlanden of haare gcoctroyeerde Ooslindiscbe Comp 6 zyn en dus dezulke, die men in der daad possideert of alwaar men met of zonder sterk lens gezeten en ten bewyze van ons regt de vlagge van den Nederlandschen slaat geplant heeft; onder remarque, dal, zoo lange de lywaaten, amfioen of andere contrabande goederen in zoodanigen bodem worden gelaalen of geen blyken voor komen, dal men 'er op 's Comp'territoir mede tragt Ie morssen, dezelve buiten bemoeyenis van 's Comp* minislers en bediendens blyven: mitsgaders van deze nadere bepalingen aan de hier komende vreemdelingen door de sabandaars by haar arrivemenl kennis te laaien geeven en principaal, dal, by ondekking van smokkelwerk, zulke verbode goederen uit haare onderhebbende
1767. P. A. VAN DER PARRA. 207 bodems zullen worden gelipt, gesaisecrt en lot de geregtelyke confiscatie werden geprocedeerd, behoudens het volgens resolulie van 24 November passaio door de Europescbe vreemdelingen te laaien geeven declaratoir: en eindelyk dit laatste besluit °ok t'extendeeren tot de comptoiren langs Java's Oostkust, Cheribou en Bantam, onverminderd het verbod, dat geen vreemde Europezen daar ten handel mogen g'admitleerd worden e n dus in gevallen, waar in ze niet aanstonls konden worden afgeweezen. Heeren XVII ne " keurden dezen maatregel goed bij hunne missive van 28 September 17G8. 24 Februarij. Overschrijving van vaste goederen De Regering bepaalde, dat »van alle vaste of onroerende goederen, die aan natuurlyke of buiten den egt gebooren Wordende persoonen, 't zy door de geen, die zig voor de vader verklaard of die er ook zelfs de moeder van is, mogte worden vermaakt, 't zy by testament, codicil of eenige andere gifle, zoo ter zaake des doods, als onder den levenden, niet be vfyd zullen weesen van de betaling van's heeren gerechtigheyd by de verpligte overschryving van zulke goederen, ten waare Zodanige, in onecht gebooren, of door den souverain of door M luiwelyk van de gene, die voor zyncn of haaren vader e n moeder zich bekend stellen, naderhand gewettigd was". 25 Februarij. Verbod legen blanco plaatsen in schrif turen, gerigl aan den Ilaad van justitie Ie Batavia. trerellecteert weesende, hoe dat in de meeste, by deesen naede gediend wordende schrifturen, soo meede de gepraesenleert Wordende requeslen, telkens niet een, maar verscheydene °pene plaatsen gevonden worden, niet tegen slaande de suc cessive prohibitien, mondeling daar tegen gedaan; zoo is, omme
1767. P. A. VAN DER PARRA. 208 dien aengaende de practisyns wal meer allenler en oplettender te doen zyn, als nn goedgevonden deselve op de publicque audiëntie te gelasten om in den aanstaande zich zorgvuldig te wagten van in de papieren, lioe ook genaaml, die zy aan deesen Raede praesenteeren off doen praesenteeren, geene opene plaatse te hielen, op poene, dat, l>y het contrarie, imme diaal sullen incnrreeren eene boete van ü rd' ten behoeven van de kamer voor yder opene plaats, die in eenige, door haar overgegeven schrift uuren, het zy requesten, praesenlatien off cilalien, item eysschen, antwoorden, enz., dan wel hoedanig ook genaamd, gevonden zullen worden. 5 Maart. Manireijelen tegen het te vol laden van Com pagnie's schepen. Een geval g'exleerd zynde, waar uil consteerd, dat sommige scbeeps-overheden uil. een onmatige winzugl d'aan hen toe betrouwde bodems gantsch onveranlwoordelyk in de waagschaal stellen door dezelve I 'overladen mei parlikuliere goederen, ondanks de op ordre van den heere Gouverneur Generaal bereels zedert April anno passaio in train gebragte visitatie der schepen, wanneer dezelve van deeze rheede slaan Ie vertrekken naar de West en Noord van Indie, in 't algemeen ten opzigte van haar diepgaan, zoo voor als agter, gelyk hooggemelde zyn Edelheid daar van de schriflelyke rapporten, door gecommitteerde schippers successive, onder presentatie van eede, gegeven, produceerde en zulks, wyl men zich niet ontziet om door indirecte wegen (waarscbynlyk builen zigl van deeze hoofdplaats) de schepen genoegzaam tot zinkens loc vol Ie stoppen: zoo is, om zulke ondernemingen allermoeilyksl temaken, op de propositien van zyn Edelheid goedgevonden en verstaan de ministers van Cormandel en Malakka Ie qualiliceren om de scheepen, die over deeze gouvernementen naar üengale stevenen en dieper mogte bevonden worden Ie lieden, als de bepaaling toelaat, dan van 't ongetwyffeld te veel ingeladen partikalier goed t'onllossen, in zon verre hel de meerdere zwaarte ver
1767. P A VAN DER PARRA. 209 plakaat-doek deel tui. 14 oorzaakl heeft, en dat Ie confisqueren ten behoeve van de Compagnie, mitsgaders hier niet alleen te vervolgen met hel aan den heer Gouverneur Generaal te doen geven schriftelyk rapport van gecommitteerde schippers, na dal de respective bodems, betrekkelyk haar charter en de te doene togt, bchoorlyk geladen zyn, maar ook deeze beiïgten onder een enkel couvert naar zoo een plaats te si uuren, werwaarts het schip gcdestineert is, met ordre aan de ministers en hediendens op de respective buiten comptoiren, gelyk hen g'ordonneert word mits dezen, dal immediaal na d'aankomsl van zoo een bodem dezelve door expresse gecommitteerdens gevisiteerd worde en deeze, onder presentatie van eede, herigten, hoc diep de legging achter en vooren is, om na bevinding, dal hel schip dieper treed, als hel van hier kon en mogte vertrekken, door confrontatie van 't daar inkomende tegen het van hier ontvangen bericht, de zelve dan, onder 't nodig verslag by haare brieven, aan deeze regeering te zenden, om dien aangaande zoodanig Ie disponceren, als bevonden zal worden Ie behooren; dog, nadien verscheide scheepen, die naar d'Ooslerse gouvernementen stevenen, eersl op Java's Oostkust haar lading krygen, de Samarangse minisiers dientwegen aan te schryven om attent te weesen en Ie doen Weesen, dat de scheepen niet boven haar last of merken diep gaande vertrekken: en ten einde de scheeps-overheden dit mede niel tragten te vcrydelen, zy de van daar of d'onderboorige •avase comptoiren naar de groote Oost vertrekkende kielen door expresse gecommitteerdens moeten doen visiteeren, hoe diep dezelve even voor haar depart leggen en 't daar van •nkomende bericht, even als hier geschied, naar zoodanigen plaats, werwaarts het geschikt is, ook zenden moeten, op dal Vervolgens daar mede als bovenvermeld gehandeld worde. 'i Maart. Voorschrift nopens pletteren requisitoir'. Gercflecleert weesende, hoe dat de praclizyns, wanneer 'etteren requisitoir benodigt zyn om geluygen hiiylcn 's lands te hooien in procedures, waer in parlhycn bevonden zyn in
1765. P. A. VAN DER PARRA. 21 Om hieraan een einde te maken stelden Schepenen op dit • gedoente" eene boete van 25 rijksdaalders, »len behoeve van »desc camer". 23 April. Voorschriften nopens de visitatie en confron tatie van de Bataviasche negotie-boeken, enz. Door den heer Directeur Generaal vertoond zynde, dat, hoc zeer het confronteren de ncgocie- tegen de soldy-boeken, ter ervaringe of het afgeschrevene by de eerste op reekening van soldyen by de laatste behooiiyk belast zy, eerst aan den eersten opperkoopman des kasteels met het opperhoofd van 't generale soldy-comptoir wierd opgedragen by resolutie van den 29"' February 1752 en vervolgens by resolutie van den 25 cn January 1757 aan den eerste in 't soldy-visile comploir en de beyde confrontislen van de Bataviasche administratie-boeken, dit werk echter tot nog loe was blyven steeken, als wordende door den eersten visitateur der sol dyen jaarlyks alleen bericht, in hoe verre aan de by deze regecring beslolene belastingen op reekening van soldyen voldaan zy; zoo is, conform zyn Edelheyds verdere propositie, goedgevonden en verstaan de visitatie en confrontatie van de negocie-boeken dezer hoofdplaatse tegen de soldy-bseken, te heginnen met 1763/64, jaarlyks te laten geschieden door den eersten visitateur van de soldyen, geassisteerd met drie of vier gequalificeerden, in het werk van de soldyen bedreven en ten uien eynde door den* heer Directeur Generaal speciaal te commilleeren; en door dezelven ook te laten visilceren alle soldy-boeken, zonder onderscheyd, welke in het generale soldy comptoir gehouden worden; en inzonderheyd te doen nagaan, of alle geordonneerde belastingen op soldyen behoorlyk geschied zyn en gene buyten ordonnancie; byzondcr zulke, waar dooi de Comp' benadeeld zy of in der tyd benadeeld zoude kunnen Worden, duydelyk op te geven. Voorts omtrent de nalatenschappen van overledenen, welke door den curator ad lites aanvaard en geadministreerd worden,
1767. P. A. VAN DEER PARRA 210 feiten contrarie en g'admitteerd lot preuve van haar lieden, vermeeten deese letteren sedert eenigen tyd maar simpel by request, na het afloopen der rollen, hehhen komen te besolli siteeren, sonder haar parthyen daar van eerder kundschap te geeven dan drie daagen hevoorens de gemelde letteren slaan afgevaardigt te worden, en sulx als dan nog maar hy weegen van inthimatie, mitsgaders hoe dal sulx niel alleen is strydig teegens de ordinaire manier van procedeeren, hy de hoovcn van justitie in Holland gerecipieert, maer hel selve aan de eene kant aan parthy advers d'middelen afsnyd om sig daar tegens, des hegeerende en sig gefondeerl vindende, hehoorlyk te konnen opposeeren en aan de andere kant een weg baand tol verlenging der proceduures; soo is om die reedenen en om alles aan te wenden, wat tot accelaralie der procedures nodig is, heeden in Raade goedgevonden en verslaan voor den aanstaende Ie slatueeren, dat, wanneer d'geluigen huyten de jurisdictie van Balavia woonen en daar toe henoodigt waren let teren requisitoir, de practisyns in zoo een geval de voorsz. letteren requisitoir sullen moeten impetreeren hy request in judicio, ter presentie van parthyen off haar lieder practisyns, daar toe hehoorlyk drie dagen hevoorens gedagvaart, omme deselve daar jegens gehoord en op het versoek voormeld gedisponeert te worden als na behooreu, op poene, ter con trarie ageerende, van gemulcteert te worden in eene amende van 10 ryksd s ten hehoevcn van deese kamer. 12 Maart. Nadere regeling van den modus procedendi voor den Raad ran justitie Ie Batavia. Deze Raad vond goed de »llof-praclyk" in te voeren, — een maatregel, welken de Regering nog in 1789 hij hare resolutie van 24 April een «ongequalificeerd besluit" noemde, — en bepaalde daarom het volgende: t'Sedert eenigen tyd herwaerls verscheyden reysen gesprooken weesende over de successive ontdekte en thans meer en meer accresseerende groove ahuysen der practisyns in het onorden
1767. P. A. VAN DER PARRA. 211 telyk en geheel verward op deselve wyse aanleggen en voldingen van alk de voor deesen Raede gebragt werdende pleylsaaken, sonder eenige onderscheydinge en somtyds met bedeckinge selver voor een tyd van den waaren en veel ver schillende aard der malerien en gevallen, waar inne moet, kan Off mag worden gelilisconsleert, het sy terstond ten princi. palen, dan wel voorall' hy praeparatoire, possessoire en andere provisioneele oir tusschen hyden hy incidenteele instantien off °P de ordinaris tcrinynen en dies gewoone prolongalien, dan Wel op extra-ordinaire en peremptoire korte lydperken de plano off hy verdubhelde proceduuren in conventie en recon ventie, dan wel in cas van exceptie, presentatie, interventie, guarand, indemniteit en executie off hy weege van comniu üicatoire proceduuren door schriftelyken eysch, antwoord, re- en "Uplicq, memorien, aditicn. etc, dan wel, na eenen anterieuren e ysch, door debat, contra debatli, solutie en supersolulie off, ia eenen voorhereydenden eysch, door een cenig schriftuur van 'liiniiiulie, dan wel van secreet debat, acte van voldoening off vervolgens hy weegen van acte maaken, dienen, procedeeren, schouwen, oculaire inspectien en demonstratie neemen, —• dan wel hy weegen van alleen dienen van acten en munimenten en eyndelyk off hy speciale reprochen en salvalien van reglen, dan wel hy imploreeringen van dito generale reproche en s alvatie, — mitsgaders dienen van inventaris, concludeeren 'o regten en subministreeren van secreete regts deductien, «iflverlenticn off suggestien; door confunderinge en verwar ringe van welk een en ander van tyd lot tyd de Naad, in plaats van de reets voldonge saaken finaal te kunnen afdoen, daagelyks genoodsaakt werd de proceduuren telkens te vernie len en annulleeren en deselve (op specieuse aanwysinge ")' appoinctement dispositief, hoe daar omtrend het ahusive hy vervolg ie menageeren en, naa den aard der litigieuse differenten, d a J'r inne volgens eene hehoorlyke practycij te procedeeren) al) ovo (om soo te sprceken) weeder te doen aanvangen en geheel op nieuws voldingen: soo is op heeden by deesen (na r Ype en ernstige overweginge der veelvuldige, uyt het voorsz.
1767. P. A. VAN DER PARRA 212 reeds successive gcproflueerdc en meer en meer Ie dugténe slordigheeden en inconvenienten, mitsgaders ler bereykinge van de liier na te volgene goede en nuttige cyndens goed gevonden en verstaan daar ihne, soö veel doenelyk, voor den aanslaande te voorsien en met dat oogmerk derhalven (alhier voor dcese Raede) generaliter omtrend alle proceduürën in tryn te voeren de alomme bekende modus procedéndi, welke, met aanschouw op het lioven aangeroerde, voor alle hooge ITooven van justitie (volgens J. Voet, comm. ad ss., lib. 2, titul 4, N°. 13 in med. en de respective instructien, speciaal voor die van Holland, Zeeland, West vriesland, Utregt, Braband, Vlaanderen, enz., adde P. Meruia, G. Wassenaar, W. van der Meulen, groot placaat boek van Cau et alios) stand grypt, nu en dan in versclieydc gevallen voor selver de Eerweerda regtbank van hceren Scheepenen en ook voor desen Raede iterative werk stellig gemaakt is en by seekere project instructie en manier van procedeeren voor deesen Raede de anno 1740 aangepreesen werd bevonden, »dat (namelyk) alle die geene, die iemand voor «deesen Raade voorlaan sal willen doen dagvaarden, door een • praelisyn sal laelen opstellen en aan desen Raede doen praesen «teeren een gearticuleerd, door gemelde praclisyn behoorlyk »geteekend request, daar by opgeevende synen naam, qualiteyl »en woonpl&atse, mitsgaders die van den geene, waar teegens by «ageeren ofte ietwes vorderen wil, mei een kort en beknopt «verbaal van de susleiiiie, actie -of het regt, die hy heeft op syne »parlhye en waar op deselve gefundeerl en nyl resnlteerende »syn, als meede versoek van appoinctement, by aldien de • gerequireerde op Batavia of daar omtrent woonagtig is, dan »wel van mandainenl. by 800 verre deselve sig luivlen Batavia »en dies districten onthoud, uyï kragte van 't welke syne partye «worde geordonneerl hem, requirant, genoegen te geeven ofle »te voldoen en te betaelen de kosten, daar minne gedaan, off, »in eas van weygeringe of dilay, den opposant sy dagbeteekend «voor desen llaede omme Ie segge de redenen van dien en »te aanhooren sodanigen eyscb, conclusie of versoek, als de «suppliant, len daage dienende, sal willen doen en neemen,
1767. P A. VAN DER PARRA. 213 •daar jegens Ie antwoorden eu voorls lc proccdeeren als na •regten, met byvoeginge (wanneer sulks noodig weegen sal) •van dese clausule: als incedc oninie IclTens te antwoorden •op ;il sulken versoek van provisie, van kennen of ontkennen, •namptissement, decretatie, auctorisatie ofte diergelyke, als den •requirant sal verineenen licin te competeeren". Tol ecne secure en onvcrmydelyke observantie waar van in «en aanstaanden by deesen Raede ook al Verder goedgevonden en v ers(,aan is den gesamentlyke praclisyns te recommandeeren en soo veel, des noods, Ie injungeeren van bceden af aan de even voorgestelde manier van procedeeren noopens alle de voor 'lecseii llaede Ie doene dagemenlen te observecren en hunne venue en cour naa evengemeld voorschrift stiplelyk in te ''iglcn en doen exploicleeren, sonder sig voorlaan te mogen bedienen van eenige bier legen slrydige andere middelen off Weegen van citatien en exploicten; welke Ie doen mits desen a l tellens aan de deurwaarders van deesen Raede werden geinterdiceert, met ordre oiumc, de bovengemelde appoinete uienlen uyl banden der respective praclisyns ontl'angen hebbende, ten minsten agt daagen voor den door deesen Raede daar by gepraefigeerden praecisen regtdag Ie exploicleeren, insinueeren *'" inthimeeren in de manier en form, daar iune, na gelegenlheyd v 'in saaken, door deesen Raede voorgeschreven, alles op poene van oulliteyt en van condemnatie in de kosten der deese contrarie °ndernoinene andere middelen en weegen van cileeren en e *ploicteeren; sullende tot promplere observantie van hel voorsz. 011 naarigt der voorsz. praclisyns en deurwaarders, mitsgaders V;| n de verdere suppoosten van deesen Raede, eene hier uyl 1° formecrene bekendmaakinge op de audiëntie van de rolle B e publiceerl en in den blaffert geinsereerl werden ('), als waar "*°or den Raad ten vollen in staal sal worden gestelt: ''• den regten aard der contentien off waaren staat der geschillen al aanstonts by den cerslen aanvang der procc duuren Ie ontdekken; '■ de gepaste malerie van regten, waar toe bet questieuse ') In den blaffen komt niets ter /.;>ke voor.
1767. P. A. VAN DER PARRA. 214 poinct behoort en gebragt moet werden, distinctelyk te onderscheyden; c. door renvoy, veelvuldige andere voorsieningen en pligtelyke weegen van judicieele of commissoriale assopiatien, trans actien, accommodementen, verbale gedingen, liquidaticn, laxatien, van de hand wysingen en diergelyke spoedige redressen, veele verkeerdelyk, oneygentlyk en teegens den aart der malerien aangelegde, als meede ongefundeert, vexatoir en noodeloos onderwondenc proceduures, deels a limine judicii, deels onder den loop der pleyt gedingen hors de cour te stellen en deels naa decisie der principale quaestie, vervolgens nog mede in ipsa executionc te modereeren; d. dan wel den tryn en wyse om daar inne naa vereysch der gevallen en omstandigheeden ordentelyk te voldingen, gepaste termynen te houden en tot het sluyten der proceduuren formeel te litis contesteeren. En oversulks den al te langen, taedieusen, jaa, walgelyken tryn van pleytvocren te verkorten, veele kostbaare, nodeloose instantien en tellens hoogloopende, schandaleuse, ruineuse pr.oces kosten, als meede de al te seer druckende opmakingen van noode loose declaratien en taxatien derselver af te snyden en voor te komen, mitsgaders waar door al meede aan veele welwillige, dog onvermogende schuldpligtige, soo ingeseetene, als zeevarende lieden, cene bequaame gelegenlheid sal werden gesuppediteert om, tot ontwykinge van als eeven, op bekorainge van eenc volleedige openinge der aanspraake hunner parthye, by de exploicteringe of insinuatie der voorsz. appoinctemenlen of mandamenten, onder eene behoorlyke rcnversaal of ander acquit aan hunne respectivo partye, dan wel aan eenig ander ver trouwd persoon ofte ook, des liegcerende, aan den deurwaarder hel geëyschte cnni expensis ter hand te stellen, Ie praesteeren ofte op eene andere gevoegelyke wyse te voldoen, dan wel (op eene formeele en solemncele schuld- en pligt bekentenisse) tegelyk eene genoegdoende obedientie, nevens willige aan- en overwysingc op eenige hunner goederen, effecten, gagien,
1767. P A. VAN DER PARRA 215 enz., 0111 die, naa enkele condeumatie en decretatie van den Raad, op alleen rapport des deurwaarders, immediaat en parateiyk voor 't verschuldigc te aanvaarden, doen arresteeren en executeeren, ieder na syne geaarlheyd en den ordinairen aller koristen form en styl, in materie van executie maar eenigsins practicabel synde. Bij missive van 11 April 1774 verzochten Heeren XVII nen Jen llaad van justitie te Batavia hen »te informeeren van de «praesente manier van procedeeren by den Baad", aan welk verzoek dat college bij missive van 26 December 1774 op de navolgende wijze voldeed. Ten aspecle, Jat UwelEdele Hoog Agtbaare soude te voore gekomen syn, dat de praesente manier van procedeeren, by den Raad in practyk, niet alleen veel defereerde van de regis vorm, die haar is voorgeschreven, maar dat ook deselve, na de constitutie der zaeken in Indien, gants oneygen en voor de 'itiganten ruineus soude syn. Den Raad kan niet onlveinsen, dat haar deese UwelEdele Hoog Agtbaare reflexien (het sy met eerbied gesegt) grootelyx hebben gesurpriineert, te meer om dat sy niet heeft konnen penetreeren, waar uyl deselve eygendlyk syn voortgevloeyd: en devvyl sy diendhalven sig derweegens schuldpligtig aan een 'liep stilswygen moet bepaelen, soo sal sy haar maar alleen borneeren met, in voldoening van UwelEdele Floog Agtbaare dien aangaande gedaane g'eerd requisit, hoogst deselve te informeeren: dat den Raad, soo verre sy sulx kan nagaan en haar bewust ls , nimmer is afgeweken van de regtsform, door den legislateur haar voorgeschreven; en om dit wat nader, hoewel soo kort doenelyk, aan te looncn. soo advanceert deselve met alle reverentie: dat de modus proccdendi in cas civil word voorgeschreeven gevonden: 1 in bet, met advis van deesen Raede, gestatueerl placcaat
1767. P. A. VAN DER PARRA. 216 van haar Hoog Edclheedens, den Gouverneur Generaal en de Raeden van Indien van dalo den 23 en Augustus anno 1625, en 2° in de soo genaemdc statuten van Batavia off eygendlyk het Indiase ordonnantie boek de anno 1Ü42: dog, om dat deese twee voorschriften geheel beknopt, en in geencn dcclen voldoende waaien om daar na in alle voorval lende gevallen te werk te gaan, heelt den legislateur, na syne vvyse voorsieninge, de gemelde twee voorschriften g'ainplieert met de volgende restrictien en clucidatien, namcnllyk hy het eerste in pracmissis van dien; cmlc in zoeken, daar de ordonnantie van anno 1580, mitsgaders de geschrcevc inslructien, ordonnanlien en plac caelcn niets bysonders slalueeren, nog disponeeren, insullcen gevallen sullen <lc regier* daar in moeien observeeren en volgen de gemeene civiele reglen, SOO als die in de Vereenigde Nederlanden narden geobscrveerl. en by het tweede, in fine van het gemelde Indiasche ordon nantie boek: dat, van wat zaaken in dit boek niets bysonders is geor donneert, sal moeten gevolgt worden de reglen, statuten en eostiimen in de Vereenigde Nederlanden in gebruyk; en daar dcselve mcede hoornen Ie verse/tillen off Ie differee ren, sal g'ascert en aglcrvolgl moeten worden de beschreeven heijserlyhc reglen, voor soo veel die mei de gcleegontheid van deese landen ovcreenlcomemle en practicabel sullen bevonden worden. Den Raad beeft, WelEdele Hoog Agtbaarc Ileercn! haar pracsculc modus procedendi bier aan en aan de sucecssive, door UwelEdele Hoog Agtbaarc en de hooge regeering deeser landen deesen aangaande gedaene ampljatien met attentie getoetst en sy kan UwelEdele Hoog Aglbare op haar regler lyken eed betuygen, dat, offschoon de legenswoordige manier van nrocedecren min off meer g'exlendeerder te voore komt dan de voorschreevc voorschriften, sy noglans niet bevonden heeft, dat deselve daar meede digereerden of datse afwykt van
1767 P. A. VAN DER PARRA. 217 de modus procedendi, liy de hooven van juslilie in Nederland in gebruyk. Maar, liy aldicn hel haar geperniitteert is ecnige gissingen te mogen maaken, sonde sy haar kunnen verbeelden, dat Uwel- Edele Hoog Aglbaare rellexien syn gevallen op het iu cas sujet geobserveerde by den Raad t'sedert anno 1767. Edog deese oliservalien, die nicl ryp overleg van Raede in baare byeenkomste van den 12™ Blaart van dal jaar, op den voordragt van den lieer president te dien lyd, gearrcsteerl en in de bekende bladert van den Raad, ler narigt van de prac tisyns, g'inscreert geworden syn, beeft sy alnieede niet konnen vinden te dilfereeren met het aan haar voorgesehrevene. Den Raad heeft de eere LUvcltëdele Hoog Achtbaare de gemelde resolutie hier nevens, onder meer andere hylagen, al meede aan te bieden, ten einden UvvelEdele Hoog Agtbaare uyl de lecture selver (des behagende) konnen oordeelen over de nut tigheid en noodsakelykheid van 't daar by gearresteerde, lerwyl den Racd UwclEdele Hoog Agtbaare al verder verzeekert, dal s y desclve soo lieilsaam voor het algemeen geoordeeld heeft, dat sy beeden ten dacgc nog ondervind de compleelc beant woording aan hel daar meede bedoelde oogmerk. Sy bekend gaarne, dat de gemelde, daar by g'clucideerdo manier in het aanleggen eencr zaak differeert met die, dewelke UL 'n geruymeii lyd in gebruyk en strekkende was tot trainee ''"'g van de processen en merkelyke verswaaring van kosten, u 's beslaande hier in, dat den deurwaarder, sonder eeltige v °orkennisse, veel min qualificatie van den regier, voor wien l ' c zaak gebragl stond te worden, maar yder een, sonder onderscheid, die hein werdt opgegeven, insinueerde om in Ji'dicio te compareeren teegens sodanigen dag, als by goed v °nd, en dat maar alleen op een simpele daag-ceel van deeze °« diergelyke inneboude: Woensdag den 7" Octobcr anno 17G0. "areiid Jansz, burger; eysseber. Contra: J'>u Daviils. assistent, gedaegde om te hooien concludeeren
1767. P. A. VAN DER PARRA. 218 tol betaling van rd s 300, die hy aan tien eyssclier schuldig is volgens reeckening, ten daege dienende te exliibecren. I'arthyen ten gestelden daege compareerende, wierd 'er dooi de praclisyn van den aanlegger al immediaat gediend van een ampel, overbodig en in de meeste opsigtcn niels ter zaeken doende schriftuur van eisch, verseld van een register met stukken: dit wierd dan door partby practisyn overgenomen en dag van beraad versogt, enz. Ondcrliisschen was den gedaegde nog onkundig, waar op de middelen steunden, waarom hy gedagvaart was. en in die onkunde hleeff hy langen tyd, insonderheid wanneer daar meede een provisie was gemelleert: de practisyns, die hun voordeel daar van afhong, beyverden niets meer dan de voort setting der processen, sonder sig eens de hillykheid te bekreunen, en den regier was en bleeff, lot de resumplie van liet proces, ignorant van het geschil off van de wesenllyke status (juaes tionis en wierd gevolgelyk belet in tyds hillyke voorzieningen te doen teegens alle onbelamelyke en vexatoire procedures. Maar verre van daar is het, WelKdele Hoog Agtbaare Hceren! dat dcese geordonneerde observantien, die niet anders als een herstelling teegens de ingesloope, groove altuysen en quaede practycken kan aangemerkt worden, aan den Raad geprohibeert sonde syn off als iel nieuws en contrarie aan het voorschrift van de legislateur sonde konneu worden aangemerkt: en nog vry minder vermeind den Raad, dat deesc resolutie off de praesente manier van procedcercn. na de constitutie der zaeken in deese landen, oneygen en voor de ligitanlen ruincus sonde syn, om dat deselvc eensdeels, soo veel mogelyk, is ingerigl, niet alleen in overeenkoming van den aard en omstandigheden van den ingezeeten, die meest alle onkundig in reglcn, van goede en opregte raadslieden ontbloot en, inson derheid den inlander, met eene onbeSchryvelyke pleytsugt behebt zyn, maar ook om, soo veel mogelyk, te staede te komen de onbegrypelyke yverloosheid, inaltentie en onbekwaam heid in de practyk van de advocaten en procureurs, die, onder
1767 P. A. VAN DER PARRA. 219 den titul van practisyns, voor deesen Raede postu eeren en aan wien parlliyen liaare defensie moeten overlaten; ja! den Raad kan UwelEdele Hoog Agtbaare betuygen, dal de inallenlie soo verre gaat, dat er gevallen exteeren, dat sommige, selfs na het gehoude geding en voldingen en na het termineeren door een sententie van haar zaak. nog nauwelyx den staat des gesehils hekend syn ; en anderendeels, om dat het ruineuse, dal er bevorens in was, door deese resolutie, als dit heilzaam oogmerk ten doel hebbende, soo veel mogelyk is gefnuykl, in soo verre, dat den Raad jegenwoordig volslaan kan met om de 14 daegen maar eens roll Ie houden, daar sulks voor anno 1767 om de agt daegen plagt te geschieden, en dat veele diflerenten 't sedert dien door accord uyt den weg geruimt worden en de meeste processen agterweegen blyven, mitsga ders dat die geenen, die geprosequeert worden, niet alleen gering syn, maar ook ordinair binnen 6 a agt maanden, dooi de beletting van alle ongepermitteerde termynen, voldongen en getermineerl zyn, soo meede dal de declaratien van kosten J'uym een derde minder rendeeren dan 6 a 7 jaaren voor de gemelde resolulien. Enfin, WelEdelc Hoog Aglbaare Heeren! den Raad neemt de vrymoedigheid UwelEdele Hoog Agtbaare deesen aangaande al meede op het alder dierbaarste te verseckeren, dat sy dit aangeleegen poinct althoos met die selve attentie sal behartigen, die men van gemoedelyke en ecrlievende reglers verwagten kan; met deese verseekering sal sy haare onderdanige aan merkingen besluyten en nog maar alleen deese allesints ood nioedige heede daar by voegen, dat UwelEdele Hoog Agtbaare daar op een gepaste reflexie gelieven te slaan en de goedheid hebben van deselve in cenc gunstige overweging te neemen, terwyl den Raed inmiddels niet sal manqueeren hoogst dersel ver g'eerde beveelens schuldpligtig aan haar Ie laelen strekken tot een reegel en rigtsnoer in de aan haar toevertrouwde n dminislratie van de justitie. Naar aanleiding van dit schrijven namen Heeren XVH non
1765. P. A.VAN DER PARRA. 22 te doen letten, of derzelver inventarissen ltehoorlyk zyn al'ge slolen en onderleekend door de gecommitteerden, die by de inventarisatie geassisteerd hebben, en oT die inventarissen met de venduerollen en beyden met liet boek, waarin het bedragen van ieder boedel ingeschreven word, accordeeren of discor deeren, gelyk mede met de ordonnancien, op welke het zuyvere provenue van de nalatenschappen in 's Comp* kasse worden geteld ter remise naar Nederland; en wyders dit in kassc getelde bedragen tegen der overledenen soldy-reekeningen te confronteeren. Eyndelyk nog door gemelde visitateurs te doeii onderzoeken, welke boedels, onder den curator ad lites berustende, reeds len gelde gemaakt zyn, waar van het provenue nog niet geremitteerd is. Van al het welke verstaan is telkens duydelykc en specilieke berichten te laten indienen. 50 April. Wijziging van hei reglement van 28 Augustus 1755 <>j) de provisiên en «eerdere douceurs" run de dienaren der O. 1. Compagnie te Malaria. Voor verreweg het grootste gedeelte is dit reglement onver anderd gebleven, weshalve hier slechts de volgende wijzigingen worden medegedeeld : titel 11, art. 5: »ook zal den commandeur en eciuipagiemees »ler", lees: »ook zal liet hoofd over Compagnies zeemagf, »nevens", enz.; litil 111, art. 4 tusschen d en eis ingeschoven de paragraaf: e. «van de Javasche en Cherihonsche suiker genieten zy by alfscheep of verzending een en een half ten honderd voor spillasie, mits de suiker werkelyk in de pakhuizen opge slagen zy en niet overgescheept op de reede uit het ééne schip iti 't andere"; art. 5, o, 4 Ü , »de peper, die van Bantam en Palembang •werd aangebragt", lees: »van de geharpte peper", enz.; art. IJ, a, !>", »de peper", lees: »van de ongeharplc peper", enz.;
1767. P. A. VAN DER PARRA. 220 geene beslissing, maar verzochten bij brie! van 8 December 1777 hel gevoelen der Indische Regering ter zake te vernemen. In hare vergadering van 31 December 1778.overwoog deze: dat de nooge regering reets in hel begin van hel stabileren dezer stad heelt zorge gedragen om een ider Ie doen weden, wal manier van procederen, in eas van reglen, inoesl worden gevolgt en die manier, geschikt naar de toenmalige constitutie deezer landen en de ervarenlheid van dien lyd, allen en ren iegelyk is voorgeschreven by placcaat van den 2.")'" Augustus 1625; dal het onvolkomcne en gebrekkige daar aan in de jaaren 1640 en 1641 en door het invoeren by placcaat van den I" July 1642 van een apart wetboek geremedieert en ver betert, mitsgaders hel laalste door de Hoog Edele Heeren WH"" 1 , uylwyzens de instructie voor Gouverneur Generaal en liaaden van Indie van den 26 en April 1650, gcapprohcert is geworden; dat het voorschreven wetboek, hel welk in zig beval alles, wat men omtrend hel justitiële en judicielc in de praktyk nodig heelt Ie weelen en waar by de manier van procederen in hel kort, verstaanbaar voor een ieder, gcmakkelyk en vol komen geschikt naar de constitutie van het land en den aard der ingezetenen beschreven staat, alloos, en by deezc regering, en by de eollegien van justitie, als zodanig is aangemerkl en gehouden; dat de heeren Majores, by gerespecteerde missive van den I5 en September 1730, eenige leeden uit den Raad van justitie benoemt hebbende 10l hel by een brengen, ten overslaan van den heer president van justitie, eener instructie voor welmelde Haade, als mede voor de liscaals, of hel formeren by provisie van eenige concepten ler verbetering van hel gebrekkelyke, dat in de manier van procederen was voorgekomen, om, ge formeert zynde, eersl ler revisie of correctie by decze regering overgebragt en vervolgens, ler nadere revisie, aan hunne Edele Hoog Aglbare gezonden te worden, de civiele instructie eindelyk, na verloop van ruim twaalf jaaren, klaar geraakt en
1767. P A. VAN DER PARRA. 221 '•> hot begin van anno 1745, zonder alvorens aan deeze re gficring ter revisie of correctie gepresenleert te weezen, nevens 'wee brieven van den Raad van juslilie, naar Nederland ge zonden is, mei een bygevoegl verzoek van wegen deezc regering "J'ii de heeren Majores, om geen diposilie daar op te neemen, voor dal dezelve behoorlyk niet bet tot beden manquerende nopens liel procederen in ras crimineel geainplicerl en by deeze regeering gerevideerl. of gecorrigeerl zoude weezen; dal, dewyl nimmer cenige dispositie, veel min de approbatie der heeren Majores op de voorzegde instructie is gevolgl, den Raad van justitie verpligl was geweest zig te reguleren naai de oude coslumeii en gebruiken, by de statuten voorgeschreven, e n van dezelve, naar baar eigen begrip, zonder voorkennis en goedkeuring deczer rcgecring niel bad mogen afgaan; dal de nieuwe modus procedendi, by des Raads resolutie van den 12" Maar) 1767 gearresteert, niet alleen onbcvoegl ingevoerl, ook daar door de vorige, die by na een en een halve eeuw mei heilzame gevolgen was geobserveerl en by nel coUegie van Schepenen deezer slede nog stand grypt, geheel verandert is geworden, daar nogtans den Raad van justitie nimmer gepermitteerl of gequalificeert is geweest die verandering propiïa authorilale te introduceren, maar ler contrarie de manier van procederen, by de statuten van Batavia voorgeschreeven, bad moeien opvolgen en de by boven gemelde resolutie geordonneerde alteratien, die daar van afwyken, geprohibeerd zyn; maar dal daar en boven de nieuwe modus Procedendi beeft mede gewerkl ter bevordering van bedekte, Voor de liliganlen ten uitersten nadelige oogmerken en dus 1,1 zig verborgen gehouden reëel bet tegendeel van de door den Raad van juslilie aan de heeren Majores, onder veele dierbare bet uy gin gen, plegtclyk gedane verzekeringen, dat de zelve niel anders als een herstelling legen de ingeslopen grove a buysen en quade praktyken konde worden aangemerkt en °ni het ruiiieuse, dat 'er bevorens in was, te fnuykcn, dal wyders met het nemen van voorschreven des Raads J esolutie niet is bedoelt een ider spoedig regt Ie konncn doen
1767. P. A. VAN DER PARRA 222 erlangen en de ongelilen der procedures dragelyker te maaken, zo als den Raad van justitie tragt te beweeren, maar wel, gansch ter contrarie, om de inkomsten van liaaren secretaris, die lty de gedrukte en den 3™ May 1763 aan deeze tafel ge approbeerde salaris lysl voor de secretarissen, gezworen klerken, procureurs en deurwaarders, op de te meermaalen ingekomen klaglen over de successive en van lange tyden verhoogde proces kosten, naar billykheid waaren besnoeyt, merkelyk te vermeerderen en bet voor 's lands ingezetenen zo nuttig, als noodzakelyk oogmerk, dal deeze regeering tot lul beramen en ter observantie uylgeven der gedagle salaris lysl heeft doen overgaan, illusoir te maaken; dal de nieuwe modus procedendi geensinls loercikende is om alle abuisen en quade praktyken af Ie snyden of uit te roeyen en de iverloosbeyd, inallenlic en onkunde der praclisyns, die den Raad beeft opgegeven met haare resolutie van den 12'" Maart 17G7 te hebben willen prevenieren en tegengaan, beter door een eenvoudige en gemakkelyke praklyk kan worden voorgekomen als door een verheven, g'exlcndeerder, mnejelyke manier, welke zy noit hebben geleerl en ongewoon zyn; dat de vorige praklyk, contrarie bet genoteerde by des llaads brief aan de heeren Majores, niet ruincus is geweest en de ingeslopen excessen in de proces ongelden genoeg waaren gefnuykl door de by deeze regering geredresseerde salaris lyst: en dal, buiten des, de declaratien van geregtelyke kosten, in stede van ruim een derde minder te bedragen, zo als dooi den Raad van justitie by haaren meermeiden brief aan de heeren Majores is betoogt, na het in train brengen van de nieuwe modus procedendi in zommige opziglen zeer exorbitant of wel twee capitalen en meer en, over het generaal genomen of de processen door den ander geslagen, agt en dertig procento gerezen zyn boven bet beloop van hel geen pro dato van des Raads resolutie van den 1 2 ,n Maart 1767 daar voor was ge rekent, zo als men met verscheide stukken van een menigte g'exteerde gevallen en onwraakbare originele bewyzen kan deduceren;
1767. P. A. VAN DER PARRA. 223 dat de nieuwe praklyk diend om de zaaken Ie traineren, principaal wanneer 'er request in judicio moet worden ge presenteerl, en den Raad van justitie ook wynig haast heeft gemaakt om de processen af Ie doen, gelyk hlykt hy een overgelegde fourneer rol, op dewelke 'er hekent slaan, die i'eeds van medio July 1777 in slaat van wyzen hebben gelegen; dat de gevolg trekking door den Raad van justitie uit de nieuwe modus procedendi, als of daar aan moest worden toe geschreven, dat thans maar om de veertien dagen roldag word gehouden, is abusief, want dat zulks eenclyk en alleen is te aitribueren aan de slegte lyden met het verval der colonie en commercie, en ten klaarsten consleerl, als men reflecteert, dat het collegie van Schepenen, by hel welke vry meer te doen valt als by den Raad van justitie, niettegenstaande de oude en gewettigde manier van procederen by bet selve in vigeur is gebleven, thans ook kan volstaan met om de veertien dagen roldag te houden en'er dan nog wel ruim de helft minder parlhyen worden opgebragt, als toen het om de agl daagen roldag was: dat bet speciaal geposeerde by des Raads brief naar Nederland van den 26 e " December 1774, als of voor het jaar 17G7 den deurwaarder ider een insinueerde om te compareren tegen den dag, die hy goed vond, eenlyk op een simpele daagceel, 's abusief en absurd en integendeel de dagvaardingen nimmer willekeurig, maar de citatien steeds door de praclisyns van de eisschers zyn gedaan duidelyk, klaar en verstaanbaar en geschreven op een zegel, ter beboorelyke lyd ter secretary bezorgt om geënrolleerl te worden, mitsgaders van daardoor den gezworen klerk van den Raad aan den deurwaarder ter I'estelling afgegeven, overeenkomstig het oud gebruik hier ter plaatse en in navolging van de ordonnancie op het stuk van justitie binnen de sleden en ten platte lande van Holland, door de Edele Groot Mogende Hecren Staaten van Holland e n Weslfriesland in dato primo April IKBO g'emaneert, in- Voegen men ten overvloede nader kan demonstreren door
1767. P. A. VAN DER PARRA 224 authenticque exempelen uit de civiele rollen van tien Raad van justitie; dat hel verder geavanceerde by des Raads Itrief naar Nederland van den 26 ,n December 1774, als of imand, die volgens de oude praktyk wierd gedagvaart, lange lyd onkundig bleef nopens <lc questie, byzonder als daar mede een provisie was gemelleert, mede abusief en bezyden de waarheid is bygebragl; dat eindelyk de oude Dianier van procederen is verstaanbaar en geschikt naai' den aard der ingezetenen hier Ie lande en de constitutie deezer gewesten, maar geensints zodanig, als den Raad van justitie by haarcn brief aan de heeren Majores den 26'" December 1774 ten onregten heeft afgeschildert; en dat die manier van procederen, in vergelyk van de nieuwe modus procedendi, is korter, van minder omslag en min kostbaar. Over alle welke en meer andere poinclen mei zo veel aandagl en otnzigti«heid, als hel der zaake vcreischt, O Do DO pypelyk gedelibereert zynde, zo is goetgevonden en verslaan sig mét de onderscheiden remarques en bedenkingen volkomen te conformeren en met de len vertrek naar Nederland gereel leggende schepen van de tweede retour bezending, duhhel \ omlig de heeren Majóres aan Ie presenteren. Zie verder bij 51 December 1778. 15 Maart. Vermindering der salarissen van het personeel der amphioen'societeil. Geleezen weezende een extract uil de resolutien der ver gadering van hoofdparticipanten in de gepreviligeerde amfioen sociëteit, gehouden op den ll en dezer loopende maand Maart, vervallende, dal den directeur van opgemelde sociëteit, zynde den heer Raad-ordinair van Nederlands Indie, Reinier de Klerk, uit hoofde van de aanhoudende verminderde winsten, die by dezelve, in vcrgelyking van vroeger jaarcn, behaald wierden, zeer edelmoedig geoffcrcerd hadde "in een goed deel van 't aan den directeur deezer gemeenschap toegelegde salaris
1767. P. A. VAN DER PARRA. 225 v Uka,t-iioi:k heel tui. 15 te willen missen; en dat hier op, onder approbatie deezer regering, besloten was om, niet alleen zyn Edele in die qualiteit voortaan 'sjaars toe te leggen rd s 2400 of rd s 600 minder dan bevorens, maar ook d'overige bewindslieden en bediendens deezer sociëteit, als zulx zigh mede hebbende laten welgevallen, ieder rd s 500 in den aanstaande minder te geeven of aan ieder der administreerende hoofdparticipanlen niet meer te betaalen als rd s 2000, den kassier rd s 1500 en den boekhouder rd s 1000 ; zoo is, wyl d'aanbieding van den heer de Klerk ten vollen rust op de preferentie van 't gemeen boven 't byzonder belang en dat het niet meer als billyk zy, dat het salaris van de adminis treerende hoofdparlicipanten, kassier en boekhouder na dat van den direcleur geproportioneerd blyve, goedgevonden en verstaan zich de gemaakte schikking volkomen te laaten welgevallen en dus hier mede t'altereren het 19 de en 20 sle artikel van't onder den 30 en November 1745 gegeeven en vervolgens geprolongeert octroy, waar na zelfs den boekhouder maar rd s 1000 mogte genieten, alzoo hem de vermeerdering tot rd s 1500 blolelyk is toegestaan by een vergadering van de sociëteit de dato 1 April 1747, onder aanmerking, dat voorsz. bewindslieden en bedien dens in der lyd weder meerder zouden kunnen toegelegd worden, wanneer de sociëteit een beter gedaante als tans mogte krygen. Zie ook 12 Maart 1776. 16 Maart. Instructie voor de officieren, wachthoudende in hel kasteel Batavia. Art. 1. By het overneeraen van de wagten moeten de °ptreedende officieren door de onderofficieren weldoen toezien, °f de posten en wagten schoon en zuiver en of het gereedschap en de meubelen, die tol de wagl en officiers kamer behooren, taquaam en in een goeden staal zyn, len einde, aan het een °f ander iets manqueerende, voor en aleer de wagt overneemen, daarvan aan de hoofdvvagl kennisse te geeven door een °nderofficier.
1767. P. A. VAN DER PARRA 226 Art. 2. De majoor du jour zal, na het afmarcheeren der waglparade en aflossing der wagten, den gantschen dag over tol 's avonds ten zes uuren de wagten en poslen mogen visiteoren, zoo veel maaien hy hel noodzaakelyk oordeelcn zal (exceplo de wagt van den heer Gouverneur Generaal), hy welke gelegenheid telkens de officieren haar wagts volk in het geweer moeien laaten trekken en aan denzelven rapport doen, in maniere, als hy het reglement op hel doen van het piquet geordonneerd is; in zelfdervoegen moeien de waglen het volk in hel geweer doen treeden, wanneer het hoofd der militie dezelve passeert, en de officier aan hem rapport doen. Art. 3. De officier of sergeant van de wagt aan de Water poort van het kasteel moet op de gewoonlyke tyden, hy hel wagtreglement vermeld, mitsgaders hy alle andere voorvallen. rapport doen aan den officier van de wagt van den heer Gouverneur Generaal en hy wederom aan de hool'dwagt. Art. 4. Deeze officier, afgelost zynde, moet ook rapporl doen aan het hoofd der militie, den groot majoor en den in hel kasteel woonenden capitein en door een onderofficier aan de hoofdwagt, mitsgaders hel parool van den voorledenen nagl, henevens den datum van hetzelve en zyne haiulteekening daar onder, door een onderofficier op de guarnisoenkamer laaten hezorgen. Art. 5. Als de heer Gouverneur Generaal zyn verhlyf in het kasteel houdt, moet de officier van de generaals wagt het parool in persoon van zyn Edelheid gaan vraagen; dog daar huyten zynde, is die officier verpligt het parool op de gehedzaal te ontfangen en drie rapporten te formeeren en verzegelen: het eerste moet hy in persoon, onder aanbieding van het parool, aan den heer Gouverneur Generaal, wanneer zyn Edelheid binnen is, overgeeven, dog, huyten zynde, excuseeren, het tweede aan het hoofd der militie en het derde aan den in het kasteel woonenden capilein door een onderofficier afzenden. De valbrug voor het kasteel mag niet vroeger dan tien uuren gesloten worden en na dat alvoorens, na het oud gebruik, rond gevraagd zal zyn, of iemand, in het kasteel zynde,
1767. P. A. VAN DËR PARRA. 227 huilen moei weezen ? die zig dan ook immediaat na builen zal moeten begeeven. Art. 6. De sergeant, dewelke als opziender gesteld is over de militaire wagten en logementen in bet kasteel, moet zorge draagen, dat dezelve wel geveegd en altoos schoon en zuiver gehouden worden, op pene, dat zulks anders by verzuim ten zynen koste zal worden verrigt. Art. 7. Als de heer Gouverneur Generaal in hel kasteel komt, zal het ten eersten aan de hoofdwagt moeien worden gerapporteerd. Art. 8. Wanneer gecommitteerde leden uil den Raad van justitie binnen het kasteel komen omeene publicatie van de puie van bet generale gouvernement te laaten doen, moei de oflicier helzelve ten eersten aan de hoofdwagt laaten rap porteeren om de klok te doen kleppen, terwyl hy inmiddens e n geduurende de aflezing het wagts volk met geschouderd geweer laat optreeden. Art. 9. De kasteels Waterpoort, ook de groote en kleine Poort onder de Robyn, moeten 's morgens ten half zes uuren geopend, de valbrug agler het kasteel en de valhrug aan de 'aridkant te gelyk nedergelaaten, mitsgaders 's avonds ten half ? even uuren weder gesloten en opgehaald worden, uitgezonderd de valbrug aan de landkant, die (als gezegd) om lien uuren °Pgehaald wordt. Maar, wanneer de heer Gouverneur Generaal "'nnen het kasteel is, moet tot het ophaalen der laastgemelde "rug van hoogstdenzelven alvoorens expresse ordre gevraagd, vervolgens de sleutels in het generale gouvernement gehragt, «daar geborgen en 's morgens wederom afgehaald worden "°or een sergeant van de Waterpoort, mitsgaders over dag k'yven aan de voormelde generaals wagt, alwaar dezelve °°k des nagts moeten berusten, ingevalle de heer Gouverneur Generaal niel in het kasteel is, terwyl die van de slads P°orlen ter ordre van gemelde zyn Edelheid aan de hoofd Vva gt moeten bewaard worden. Art. 10. De sleutels van de kleine poortjes der kasteels c °urtineu moeten aan de wagt van den heer Gouverneur
1767- P. A. VAN DER PARRA 228 Generaal berusten en door de rondes en patrouilles aldaar gehaald en weder te rug gebragt worden. Art. 11. Aan dezelfde wagt bewaart men ook, in het daartoe geapproprieerde kasje, de sleutels van het kledenpakhuis, de wapenkamer, de kleine winkel, het comptoir en de pakhuizen van de Waterpoort, het comptoir van de generale directie en het negociecomptoir, om 's morgens en 's namiddags die der gemelde administratien door een der administrateurs of ten minsten door een haarer pennislen en die van de comptoiren door de principalen, dan wel een van haare suppoosten, mits gaders die van de wapenkamer door den baas of mecsterknegl afgehaald en weder te rug gebragt Ie worden. Art. 12. De schildwagten moeten wel toezien, dat's mor gens by bel opengaan van de VValerpoorl en het nederlaali'ii van de valbrug geen goed uit hel. kasteel worde gedragen door slaaven of onbekende persoonen, waarop maar eenige suspicie van diefstal vallen kan. Art. 13. 's Avonds om hall' zeven uuren zal op de voorzaal van hel generale gouvernement hel. guarnisoen's avondgebed gehouden en zullen daartoe van de wagt voor het gouvernement, van de hoofdwagl en kasleels Waterpoort eenige manschappen met een onderofficier moeten afgezonden worden. Art. 14. In het kasteel zullen de rondes en patrouilles op de gewooulyke tyden worden geobserveerd; de hoofdronde zal door den officier, de visiteerronde door een onderofficier van de generaals wagt en de dagronde door den officier of sergeant van de kasleels Waterpoort, mitsgaders de patrouilles van deeze beide wagten tour a tour gedaan worden. 16 Maart. Instructie voor de officieren, wachthoudende aan de hoofd-wacht te Batavia. Art. 1. By het overnemen der wagten moeten de op de wagt komende officieren ofwel de capitein of capitein luitenant door de optrekkende onderofficieren en tamboers doen toezien, of de posten zuiver en schoon en of bet gereedschap en de
1767. P. A. VAN DER PARRA. 229 meubelen, die tot de wagt en officiers kamer behooren, be <{uaam en in ecnen goeden staat zyn? en zoo daaraan iets niogle manqueercn, zullen die onderofficieren, voor en aleer de aankomende capileiu de wagt overneemt, daarvan aan hem kennisse moeten geeven en door denzelven de noodige ordre daar omtrent ten eersten gesteld worden. Art. 2. Van alle de ingekomen' rapporten moet de capitein van de hoofd-wagt een generaal rapport formeeren en, bet zelve geteekend hebbende, aan bet hoofd van de militie afzenden. Art. 3. Van alle extra-ordinaire voorvallen, die van andere pnsh'ii worden gerapporteerd, moet ten eersten aan hel hoofd van de militie, den majoor du jour en den stads majoor keimisse gegeeven worden; en zoo mede, in cas van brand, door een dragonder aan den heer Gouverneur Generaal, aan den heer Directeur Generaal, aan den heer president van Schepenen, de twee opperkooplieden van het kasteel, den land- en water-fiscaal, henevens den Bailluw, terwyl voor het overige de officieren der wagten zig moeten reguleeren na het gene by het reglement in cas van brand dienaangaande geordonneerd is. Art. 4. De schildwaglen den majoor dujour ziende aankomen, 'noel de officier het wagts volk met geschouderd geweer doen optreeden en als die hoofdofficier de wagt tot op omtrent zestien passen genaderd is, neemt de officier van de wagt het esponton hoog in de regier arm en treedt vier passen na hem toe; hierop zet hy het esponton by de voet en rapporteert, hoe sterk de wagt bezet is, wal voor schildwagten by dag e 'i nagt uitstaan en of 'er eenige manschappen met verlof v an de wagt zyn gegaan ? wat voor extra-ordinaire ordres op 'Vn post te observeeren zyn en welke hy geduurende zyn v agl ontvangen heeft ? Begeert gemelde majoor het wagts v olk ie visiteeren, zoo commandeert hy den officier om het volk het geweer by de voet te laaien neemen en de patroontassen °pcn Ie maaken: en wil hy de schildwaglen en derzelver posten °ok bezien, zoo moet een sergeant van de wagt medegaan °m hem dezelven aan te wyzen.
1765. P. A. VAN DER PARRA. 23 art. ü, waaraan is toegevoegd: '•- »van decze en alle andere douceurs geniét deèerSteadmi nistrateur twee derde en de tweede één" derde; en in de zelfde proportie raakt hen de verantwoording van alles"; art. 7, a, is vervangen door: a. »in decze administratie zal zig de administrateur in hel verkoopen van goederen moeten reguleeren naar de resolutie van den 24** Juni 1757, volgens welke alle Chormandelsche goederen met vyftig, de Bengaalsehe met veertig en de Suratsche met dertig ten honderd zuivere winst moeten worden verkogt. De Nederlandsche wollen' mUnü/actUuren verkoopt liy alle, zonder onderscheid, met eene winst van vyftig ten honderd en de overige vaderlandsche kleinighe den met vyf-en-zevenlig ten honderd avans, heiden hereekend op de huitenlynsche pryzen (dat is op de Nederlansche aanreekening, geaugmenteerd met vyf-en-tvvintig percent); maar de leden van de hooge regeering en die verder lot verstrekkingen op reekening van hetaaling geregtigd zyn, hetaalen maar dertig percent avans op de Nederlandsche en twintig percent op de Indische goederen"; art. 8, eerste gedeelte, is vervangen door: »de administra teurs in dit magazyri zullen, helangende de rijst, op ieder kojang eene afschryving hebben van honderd ponden, zoo dat de kojang, by hen ontvangen met 530Ö 'S, volgens resolutie van den 16' n October 1744 verantwoord wordt niet 5200 IC; en daarenboven zullen ze, volgens resolutie van den 22 pn September 1761, onder ultimo Augustus mogen aischryveu twee op't hon derd van 't gene in hel verloopen boekjaar is verzonden ol verstrekt"; art. 9', laatste alinea, is vervangen door: «voorts is hun de contante verkoop van yzer, staal en spykers toegestaan by resolutien van den 3 ,n Augustus 1764 en 16' n April 1765, gclyk hun zulks reeds bevorens gepermitteerd was van de yzercif gereedschappen volgens resolutie van den 2">'" Augustus 1754"; art. 10, n. is vervangen door: a - »dc administrateurs alhier moeten, by ontvangst van gÈzou-
1767. P. A. VAN DER PARRA. 230 Art. 5. Van alle ordres, dewelke aan de hoofdwagt gebragt worden betreffende den dienst der wagten, ook van alle rap porten, die van de subalterne posten gedaan worden, en het gene verder voorvalt, van wat natuur ook, moet de capitein ten eersten aan den majoor du jour laaten rapport doen door een onderofficier. Art. 6. Aan den capitein van de hoofdwagt is gepermitteerd 's middags van half een tot twee uuren van de wagt te mogen gaan; en, na rato van de bezetting der wagten, mag ook aan drie of vier man te gelyk 's morgens ten agt en 's middags ten drie uuren permissie gegeeven worden om te gaan eeten, zonder langer dan een half uur te mogen uithlyven; dog voor het overige vermag zig geen officier, onderofficier of gemeen van zyn wagt te absenteeren. Art. 7. De majoor du jour zal, na het afinarcheeren der wagtparade en aflossing der wagten, den gantschen dag over tot 's avonds ten zes uuren de wagten en posten mogen visiteeren, zoo veel maaien hy het noodzaakelyk oordeelen zal (exepto de wagt van den heer Gouverneur Generaal), hy welke gelegenheid telkens de officieren haar wagts volk in het geweer moeten laaten trekken en aan denzelven rapport doen, in maniere als hy het reglement op het doen van het piquet geordonneerd is; in zelfdervoegen moeien de wagten het volk in het geweer doen treeden, wanneer het hoofd der militie dezelve passeert, en de officier aan hem rapport doen. Art. 8. Geen schildwagt, en nog veel minder eene wagt, vermag, wanneer iemand eenig honneur moet worden aange daan, eenige wending of ander front te maaken, maar moet staan blyven, gelyk dezelve geposteerd en het front haar aan geweezen is. Art. 9. De wagt de reserve zal bestaan uit de genen, die 's daags bevoorens de wagt gehad hebben en wel van den majoor du jour af tot den soldaat toe. Art. 10. Wanneer de reserve onder de wapenen moet komen, zoo zullen de tamboers, dewelke de wagt hebben, de vergadering slaan voor baare wagten en langs den weg, die
1767. P. A. VAN DER PARRA. 231 by het wagtreglement tot het slaan van de reserve en taptoe is aangeweezen. Art. 11. De schildvvagten op het rampaard moeten wel toezien, of zy eenige brand, 't zy waar het ook mogte weezen, gewaar worden en, dezelve ontdekkende, ten eersten aan den corporaal van de wagt daarvan kennisse geeven; deeze, zig hierop hy de schildwagten vervoegende, moet wel toezien, Waar de brand eigenlyk is of ontstaat? om aan den wagt hebbenden officier rapport te kunnen doen van het gene hy gezien heeft; en die officier moet het dan door een sergeant ten eersten laaien rapporteeren aan de hoofdwagt. Art. 12. Ingevalle brand binnen het kasteel of in de stad zy, moet de officier van de naaste wagt het wagts volk ten eersten in de wapenen doen komen, de barrières op de grendels zetten, de valbruggen ophaalen en intusschen een onderofficier 'Het eenige manschappen na de plaats, waar de brand gezien is, afzenden, die zig posteeren moeten op de wegen en toe gangen, om alle tumult en het onnoodige volk, dat geene hulpe kan toebrengen, te weeren, mitsgaders te beletten, dat, in stede van de brand te blussen, het volk zig niet met plunderen bezig boude. Art. 13. De manschappen, gehoorende tot het corps te reserve, zullen by de caserne van de wagt op het eerste ge- r ugt van brand of tumult, zonder het minste lydverzuini. optreeden moeten, opdat de officier van de wagt zig by noodzaakelykheid ter eerster instantie daarvan bedienen kan °m eenige manschappen onder een officier na de plaats, daar de brand of het tumult is, te depecheeren en aan den majoor de jour, die de reserve commandeert, rapport te doen. Art. 14. De gedetacheerde manschap by de brand of eigenlyk de dat corps commandeerende officier zal moeten toezien, dat alle confusie geweerd, de noodige hulpe tot het blussen van de brand toegebragt en zorge gedragen worde, dat zig het volk (gelyk gezegd) niet bezig boude met plunderen, n °g eenig goed door suspecte personen eenige wagt of post Worde voorby gedragen.
1767. P. A. VAN DER PARRA. 232 Art. 15. De officieren mogen, buiten expresse ordre van den heer Gouverneur Generaal, geene trom laaten roeren of de klokken luiden. Art. 16. Alle het gepe hiervooren aangaande de brand binnen het kasteel of in de stad geordonneerd is, heeft ook plaats, wanneer dezelve in de voorsteden ontdekt wordt, te weelen by dag; want 's nagts, wanneer de poorten gesloten zyn, zal de officier speciale ordre tol het afzenden van man schappen moeten afwagten. Art. 17. Om half zeven uuren zal op de voorzaal van het generale gouvernement het guarnisoen's avondgebed ge houden en, om hetwelke by te woonen, van de wagl voor het gouvernement, van de hoofdwagt en de kasteels Waterpoort eenige manschappen met een onderofficier moeten afgezonden worden, terwyl zig daarin ook moet laaten vinden de stads majoor en de adjudanten. Art. 18. De hoofdronde zal moeten gedaan worden om tien uuren door den capitein van de hooftwagt, de visiteerronde om twaalf en de dagronde om drie uuren; deeze beide laatste rondes alternatief door de officieren van de poorten; voorts zullen de stads majoors of gouverneurs rondes, benevens de patrouilles, des nagts gaan op de tyden, by een apart reglement daartoe gesteld. Art. 19. Wanneer des nagts de poort zoude moeten worden geopend, zoo zal de stads majoor de sleutels zelf in persoon moeten haaien, medeneemende de noodige manschappen van de hoofdwagt, die bestaan zullen in een sergeant, een corporaal, een tamboer met een lantaarn en zes gemeenen, met geweer geassisteerd, en de ontfangen' ordres uitvoeren. Art. 20. Voor de hoofdwagt en aan de wagt van de kasteels Waterpoort zal drie keeren op en neder de reveille 's morgens ten half vyf uuren en de taptoe 's avonds ten agt uuren moeten worden geslagen door de tamboers, welke de wagt hebben; dat in zelfdervoegen zal moeten geschieden voor de wagten aan de Rotterdammer-, Nieuw-, Diest-, Utregtsche en Vierkants poort, zonder verder te gaan, terwyl de officieren
1767. P. A. VAN DER PARRA. 233 by het slaan der taptoe haare uitstaande posten moeten visiteeren. Art. 21. l(e officieren vnn de stads poorten moeten's morgens ten half vyf uuren tot het afnaaien van de sleutels een sergeant en vyf gemecnen, daaronder een zonder geweer om de sleutels te draagen, na de hoofdwagl afzenden en, deeze daarmede te rug komende, het wagts volk in de wapenen stellen, de marsch laaien slaan, de poort openen en de sleutels vervolgens weder te rug aan de hoofdwagl zenden, om daar te verblyven ter ordre van den heer Gouverneur Generaal. Art. 22. De officieren moeten door voormelden sergeant •effens rapport laaien doen van het gene op haare posten zal zyn voorgevallen; en daaronder iels van aangelegenheid zynde. Woel de officier, wanneer van de wagt afgelost is, zulks in persoon aan het hoofd der militie rapporteeren. Art. 23. 'Wanneer gewapende manschappen de poorten «aderen, moeten dezelve buiten hlyven en een onderofficier 'ia binnen zenden om te rapporteeren, hoe sterk zy zyn en waar van daan komen ? dat door een sergeant aan de hoofd wagl en van daar aan het hoofd der militie en den slads majoor moet worden bekend gemaakt, om ordres te ontvangen, alvoorens die manschappen binnen gelaaten worden. Art. 24. Wanneer eenig corps met wapenen de wagten komt te passeeren, moei het wagts volk mede in de wapenen getrokken en, zoo 'er een trom geroerd wordt, insgelyks de 'narsch geslagen worden. # Art. 25. De wagten zullen de noodige assistentie moeten verleenen aan alle de genen, welke daarom zullen komen v raagen, of ten minsten byspringen, waar ter plaatse hnlpe e n bystand vereischt mogte worden. Art. 26. Wanneer het den heer Gouverneur Generaal, den commandant of hel hoofd der militie en den majoor du jour Miaagl de boofdronde te doen, zal de capitein van de hoofd wagl vooraf daarvan verwittigd worden; maar, ingevalle een extra ronde begeeren te doen, na dal de hoofdrondc zal zyn gedaan, kan die geschieden op wat lyd en uur het denzelven
1767. P. A. VAN DER PARRA. 234 zal behaagen, geevende ten dien einde overal hel parool af, waartoe een officier van de hoofdwagt kunnen medeneemen, die antwoord geeft. De gouverneurs en commandeurs rondes moeten de gewoonlyke route langs het rampaard houden. Art. 27. De stads majoor kan zyne ronde doen, wanneer de poorten gesloten zyn. Hy behoeft geen vasten weg te houden, vermits hy de poorten visiteert, of die wel gesloten, en opneemt, of de naglposten op de geordonneerde plaatzen uitgezet, mits gaders de nagtordres wel nagekomen zyn ? en heeft daarom ook de vryheid de eerste ronde te doen. Hy geeft overal het parool af, ontvangt rapport van den officier van de wagt, laat zig de nagtposten aanwyzen en teffens onderriglen van de ordres, dewelke aldaar te observeeren zyn, om, ingevalle hy daaromtrent eenig misverstand ontdekt, ten eersten hetzelve te remedieeren, telt hel volk van de wagt en ziel, of die alle present zyn ? Hy geeft zig uil voor stads majoors ronde. Art. 28. 's Avonds, by bet afgeeven van de sleutels, zullen de loodjes voor de rondes en patrouilles van ieder wagt te gelyk afgegeeven worden. De visileer-ronde gaat links en de dagronde regts langs de rampaard om de stad. Wanneer de ronde te rug komt, zendt de officier de loodjes na de hoofd wagt en laat rapporteeren het gene hem by bel doen der ronde mogte ontmoet zyn. Art. 29. De dagronde gaat 's morgens ten drie uuren, geeft, zo wel als de visiteerronde, bet parool af en worden beide alternatief door de officieren van de stads poorten gedaan. Art. 30. Wanneer de rondes naderen en op bet geroep des schildwagts van: wer daar? geantwoord is: ronde, roept de schildwagt weder: Sta ronde eorfofaal en presenteer! hel geweer! Inmiddens moet de ronde slil staan en vermag niet Ie avan ceeren, tot dat de onderofficier het volk in de wapenen zal hebben getrokken en de officier een sergeant met twee of meer man na de ronde laaien treeden, die dan roepen moeten: wer daar? De sergeant van het eerste escorte moei antwoorden: ronde, de sergeant van de wagt vraagen: wal voor ronde? en daarop weder geantwoord worden: stads majoors ronde.
1767- P. A. VAN DER PARRA. 235 hoofdronde, gouverneurs ronde of wat naam dezelve ook 'nogle hebben. De sergeant van de wagt laat het wagts volk het geweer presenteeren en zegt: avanceer sergeant van de stads majoors ronde of zoo als anders genaamd zal wee zen, die als dan het parool afgeeft en, dat wel bevonden zynde, laat de officier de ronde avanceeren en het geweer presenteeren, blyvende het escorte buiten de posteering van den sergeant van de wagt, die zyn manschappen agterwaarts openen en den officier van de ronde daar door laat gaan. Art. 51. De patrouille, eene ronde op de wal ontmoetende, zal staan blyven, het geweer laaten presenteeren en aan de officier van de ronde bet parool moeten afgeeven. Maar, ingevalle de rondes malkanderen ontmoeten, zal de gene, die het 'eerst aangeroepen wordt, hel parool afgeeven en zulks in gelyker voegen door de patrouilles mede geobserveerd moeten worden; dog beide te gelyk roepende, zal hetzelve door den rang der poorten, waar zy de wagt hebben, gedecideerd worden, alzoo die bet laagst in rang is het parool aan die, welke boven haar in rang staat, zal moeten afgeeven. En opdat men kan weeten, hoe dat de respective wagten van de stad malkanderen volgen, z oo zal men dezelve stellen in deezen rang; de Rotterdammer poort, de Nieuwpoort, de Dieslpoort, de Utregtsche poort en de Vierkants poort. Art. 52. Opdat voorts alles in een goede en welgeschikte ordre loegaa en het volk te eeniger tyd ook geene reden van Maagen hehbe wegens minwigt op hun gewoon randsoen, zal de kok dagelyks, wanneer liy gereed is om zyn vleesch op schaal te leggen, den wagthebbenden officier waarschouwen en deeze dan met een corporaal en twee gemeenen naar de Weeging zien moeten; zullende den bakmeester zyn vleesch °f spek niet mogen afweegen, voor dat zy 'er by present z yu en dus gezorgd wordt, dat den soldaat niet wordt te kort gedaan. Art. 55. Gelyk een officier, corporaal en twee gemeenen by de weeging van het vleesch moeten present zyn, zullen dezelve °°k wederom weezen by de uildeeling, na dat hetzelve gekookt
1767. P. A. VAN DER PARRA. 236 is en 'er teffens wel op letten, dat hel gaar en de soupe toereikende zy voor twee maaltyden, zullende by het contrarie den waglhehbende officier daarvan rapport moeten doen. Geen gemeenen mogen zig verstouten tegen den kok of den hak meester over het een of het ander Ie brutalieseeren. maar kunnen, benadeeld zynde, dieswegen by den officier, die zoo wel by de weeging als by de uitdeeling present is en voor eens 's daags altyd dezelfde moei weezen, baare klagten inbren gen en wel by een of twee, dog niet by een ganschen troep, alzoo hel laatste verboden blyft en naar exigentie van zaaken gestraft zal worden, lerwyl de wagtbebbende officieren, wan neer 'er iets van die natuur by de een of andere compagnie voorvalt, daarvan ten spoedigsten aan het hoofd vandemililie schriftelyk en aan den stads majoor mondelyk hebben rap port te doen. Art. 34. Des morgens, wanneer de capitein van de boofd wagt zal zyn afgelost, zal dezelve een morgenrapport in persoon aan den heer Gouverneur Generaal moeien overgeeven, daarbv melding doende van het gene op zyn wagt voorgevallen is: dog hoogstdenzelven buiten het kasteel of de stad zynde, zulks doen aan den heer Directeur Generaal, mitsgaders een mondelvk rapport aan het hoofd van de militie, gelyk door den vendrig aan den stads majoor moet worden gedaan. Art. 35. Al het voorvallende in bet guarnisoen zal de capi tein van de hoofdwagt door een soldaat moeten laaien weeten aan den ondermajoor en adjudant van de week. 16 Maart. Instructie voor de officieren, wachthoudende aan de stads-poorten ie Batavia. Art. I. By hel overneemen der wagl moet de op de wagl trekkende officier door de onderfïicieren en tamboer doen toezien, of de posten en vvnglen schoon en zuiver en of liet gereedschap en de meubelen, die tot de wagt en officiers kamer behooren, hequaaiu en in een goeden slaat zyn, ten einde, daaraan het een of ander manqueerende, voor en aleer de wagl
1761. P. A. VAN DER PARRA 237 overneemen daarvan aan de hoofdwagl kennisse te geeven door een onderofficier. Arl. 1. De majoor du jour zal, na het al'marcheeren der waglparade en aflossing der wagten, den gantschen dag over tot 's avonds ten zes uuren de wagten en posten mogen visiteeren, zoo veel maaien hy het noodzaakelyk oordeelen zal. Art. 3. De schildvvagt, den majoor du jour ziende aankomen, waarschouwt zulks, wanneer de officier het wagts volk met ge schouderd geweer moet doen optreeden en, als die hoofdofficier de wagt tot op omtrent zestien passen genaderd is, neemt de offi cier van de wagt het esponton hoog in de regier arm en treedt vier passen na hem toe, hierop zet hy het esponton hy de voet en rapporteert hoe sterk de wagt hezet is, wat voor schildwagten hy dag en nagt uitstaan en of 'er eenige man schappen met verlof van de wagt zyn gegaan, wat voor extra-ordinaire ordres op zyn post (e observeeren zyn en welke hy geduurende zyn wagt ontvangen heeft. Begeert gemelde majoor het wagls volk te visiteeren, zoo commandeert hy den officier om het volk hel geweer by de voel te laaten neemen en de patroontassen open te maaken, en wil hy de schildwag len en derzelver poslen ook bezien, zoo moei een sergeant van de wagl medegaan om hem dezelven aan te wyzen. Arl. 4. Geen schildwagl, en nog veel minder eene wagt, vermag, wanneer dezelve aan iemand eenig honneur moei aandoen, eenige wending of ander fronl te maaken, maar moet staan blyven, gelyk geposteerd en liet front haar aange weezen is. Art. 5. De schildwagten op het rampaard moeten wel toezien, of zy brand, 't zy waar het ook mogte weezen, gewaar worden en, dezelve ontdekkende, ten eersten aan den corporaal van de wagt daarvan kennisse geeven; deeze, zig hierop by de schildwagten vervoegende, moet wel toezien, waar de brand eigenlyk is of ontstaat, om aan den wagthebbeuden officier rapport te kunnen doen van het gene hy gezien heeft; en die officier moet het dan door een sergeant ten eersten laaten i'apporleeren aan de hoofdwagt.
1767. P. A. VAN DER PARRA; 238 Arl. 6. lugevalle brand binnen hel kasteel of in de stad zy, moet de officier van de naaste wagt het wagts volk ten eersten in de wapenen doen komen, de barrières op de grendels zetten, de valbruggen ophaalen en intusschen een onderofficier met eenige manschappen na de plaats, waar de brand gezien is, afzenden, die zig posteeren moeten op de wegen en toegangen, om alle tumult en het onnoodige volk, dat geene hulpe kan toebrengen, te weeren, mitsgaders te beletten, dat, in stede van de brand te blussen, het volk zig niet met plunderen bezig houde. Art. 7. De manschappen, gehoorende tot het corps de reserve, zullen by de caserne van de wagt op het eerste gerugt van brand of tumult, zonder het minste tydverzuym, optreeden moeten, opdat de officier van de wagt zig, by nood zaakelykl\eid, ter eerster instantie daarvan bedienen kan om eenige manschappen onder een onderofficier na de plaats, daal de brand of het tumult is, te depecheeren en aan den majoor du jour, die de reserve commandeert, rapport te doen. Art. 8. De gedetacheerde manschappen by de brand zullen moeten toezien, dat alle confusie geweerd, de noodige hulpe tot het blussen van de brand toegebragt en zorge gedragen worde, dat zig het volk (gelyk gezegd) niet bezig boude met plunderen, nog eenig goed door suspecte personen eenige wagt of post worde voorby gedragen. Art. 9. De officieren mogen, buyten expresse ordre van den heer Gouverneur Generaal, geene trom laaien roeren of de klokken luiden. Art. 10. Al het gene hiervooren aangaande de brand binnen het kasteel of in de stad geordonneerd is, heeft ook plaats, wanneer dezelve in de voorsteden ontdekt word, te weeten by dag, want 's nagts, wanneer de poorten gesloten zyn, zal de officier speciale ordre lot hel afzenden van manschappen moeten afwagten. Art. 11. De wagt de reserve zal beslaan uit degenen, die 's daags bevoorens de wagt gehad hebben, te weeten: van den majoor du jour af tot den soldaat toe.
1767. P. A VAN DER PARRA 239 Art. 12. Wanneer de reserve onder de wapenen zal komen, zoo zullen de tamboers, welke de wagt hebben, de vergadering slaan voor haare waglen en langs den weg, die by bet vvagtregleraent lot het slaan van de reveille en taptoe is aangeweezen. Art. 15. Voor de boofdwagt en aan de wagt van de kasteels Waterpoort zal drie keeren op en neder de reveille's morgens ten half vyf uuren en de taptoe 's avonds ten agt uuren moeten worden geslagen door de tamboers, welke de wagt hebben, dat in zelfdervoegen zal moeten geschieden voor de wagten aan de Rotterdammer-, Nieuw-, Diest-, Utregtsche en Vierkants poort, zouder verder te gaan, terwyl de officieren by bet slaan der taptoe haare uitstaande posten moeten visiteeren. Art. 14. De olficicrcn van de stads poorten moeten's mor gens om half vyf nuren, tot hel afhalen van de sleutels, ieder een sergeant en vyf gemeenen, daaronder een zonder geweer om de sleutels te draagen, na de hoofdwagt zenden. Art. 15. Eu wanneer die aangebragt worden, moet bet wagts volk in bet geweer gelrokken, bel klinket der poort ge epend en een onderofficier met twee man afgezonden worden om te recognosceeren, of daar buylen en omtrent iels aanmerkelyks mogle te zien weezen en of 'er veel volks omtrent de barrière 'ia bet openen van de poort staat te wagten. Het klinket inlusschen op de grendel gezet, den onderofficier wederom binnen gekomen en door bun rapport gedaan zynde, moet de marsch geslagen en de poort geopend worden. Maar, ingevalle'er een groot gedrang van volk mogte weezen, mogen eenlyk de klinkcts van de poort en barrière open gezet en moet het volk zoo lang in de wapenen gehouden worden, tot dat de grootste meenigte zal zyn gepasseerd en verminderd, waarna de sleutels aan de hoofdwagt te rug moeten bezorgd en teffens ''apport gedaan worden van hel gene op haare poslen zal zyn voorgevallen. Is 'er iels van aangelegenheid gebeurd, zoo moet de officier in persoon, wanneer van de wagt is afgelost, zulks aan het hoofd der militie rapporteeren. Art. 16. Ten half tien uuren 's morgens moet een sergeant
1765. P. A. VAN DER PARRA. 24 ten vleesch of spek, elk vat afzonderlyk weegen en liet bevonden gewigt indiervoegen verantwoorden, dat voor elke vier-honderd-zestig ponden vleescb een vat en voor elke drie honderd-zestig ponden spek een vat ter verantwoord in ge worde ingenomen; waartegen, by verstrekking of verzending, voor vier-honderd-twintig ponden vleesch een vat en voor drie-honderd-yeertig ponden spek een vat mag afgeschree vcn worden volgens artieul 1!> van 't reglement op de in- en uitweeging, uil kragtc van 't welke een bcele legger moet houden 588 » halve » » » 194 . . . ._ kannen van tien » heel aam » » 97 i ir *oi/ mutsjes; » half » » » 48 Vi » biervat » » 110 en elk vat Hollandsche boter met drie-hondcrd-lwintig, elke pol Bengaalsche met honderd-en-veerlig ponden moei wor den verantwoord. Dog op de Suratsche, Cliormandclschc, Mallabaarsche, Ceilonsche en Caapsche boler zullen zy, by verzending of verstrekking, vyf ponden op de honderd mogen afsebryven"; art. 10, d, laatste gedeelte is vervangen door: «maar in de verstrekking by kannen zullen ze kunnen volstaan met het verantwoorden van: den heelen legger tegen 360 kannen, » halven » « 180 » de heele aam » 90 » » halve » n 45 » het vat hier » 100 » volgens art. 17 van 't reglement op de in- en uitweeging. En mag voorts by ontvangst niels voor bederf of minderheid worden opgebragt, als zoodanig bet wanrlyk bevonden zy; waar voor te zorgen, zoo mede dat geen drooge of natte waaren vermengd of vervalscht worden door de administrateurs zelven of door iemand anders, zooveel zy weelen of door de vereischte oplettendheid hadden kunnen weeten, speciaal onder hunne verpligting zal begreepen weezen";
1767. P. A. VAN DER PARRA. 240 vau Je wagl een geteekend rapport na de hoofdwagl brengen; en personen, die op de waglen in arrest mogten raaken, moeten ten eersten met een schriflelyk rapport van het gene ten haaren laste is, derwaarts gezonden worden. Art. 17. 's Avonds ten half zes uuren moet aan alle poorten appel worden geslagen tot waarschouwing voor de onderofficieren en gemeenen, dewelke huyten mogten zyn, om zig aan haare casernen en bescheiden posten te vervoegen. Art. 18. Ook moet ter zelfder tyd weder een sergeant met drie man na de hoofdwagt tot het af haaien der sleutels gezonden en op den hieronder bepaalden tyd de poorten, in maniere als dezelve geopend zyn, gesloten, mitsgaders daarby geobserveerd worden de ordres, welke men dienaangaande zal overgenomen of ontvangen hebben, zendende te gelyk by het te rug brengen der sleutels na de hoofdwagt het avondrapport in geschrifte. Art. 19. Ten zes uuren moeten gesloten worden het poortje in het ambagtsquartier, de Diesl- en Ulregtscbe poort, als mede die van het Vierkant, welker klinket egter tot negen uuren open slaat, blyvende de Rotterdammer- en Nieuw-poort open lot tien uuren. Maar, wanneer de heer Gouverneur Generaal ordre aan de Nieuwpoort zendt om ze open te houden, zal zulks geschieden moeten tot den tyd, die zyn Edelheid zal gelie ven te bepaalen, en een iegelyk dan gepermitteerd zyn om de zelve, zoo wel uit- als ingaande en rydende, te mogen passeeren; en wanneer de heer Directeur Generaal den daar wagtbeb benden officier laat weeten de poort tot twaalf uuren open te houden, zal hy daaraan moeten obedieeren; ook tot elf uuren, wanneer een der heeren Raaden van Indie het mogte begeeren; dog na twaalf uuren mag de poort niet worden open gehouden huyten speciale ordre van hooggemelde zyn Edelheid. Art. 20. De officieren van de Rotterdammer-, Nieuw- en Vierkants poort houden de sleutels by haar, tot dat de voor melde poorten zullen gesloten zyn, wanneer zy dezelve, gelyk de anderen, na het sluyten der poorten aan de hoofdwagt te rug zenden, moetende dien van de Nieuw-poort 's morgens,
1767. P. A. VAN DER PARRA 241 KAKAAT-i.hi li Ml I. VIII. Il'l na hei openen van dezelve, hy zyn schriflelyk rapport aan de hoofdwagt bekend stellen, op wiens ordre en tot hoe laat de poort den gepasseerden nagt is-open gebleven ? welk rapport de capitein van de boofdwagt 's morgens ten eersten aan hel hoofd der militie zal moeten bezorgen en een aan den heer Gouverneur ficncraal. Art. 21. De hoofdronde zal worden gedaan om tien uuren door den capitein van de boofdwagt, de visilcerronde om twaalf en de dagronde om drie uuren, deeze beidt; laatste door de officieren van de poorten alternatief: voorts zullen de gouverneurs of stads majoors rondes, benevens de patrouilles, des nagls gedaan worden op de lydcn, by een apart reglement daartoe gesteld. Art. 22. Wanneer des nagls een der poorten moet geopend worden, zal de slads majoor de sleutels zelf in persoon moeten baaien, niet de noodigc manschappen van de boofdwagt geassisteerd, en de ontvangen' ordres uil voeren. Art. 2.~. Wanneer gewapende manschappen de poorten naderen, moeten dezelve buyten blyven en een onderofficier na binnen zenden mn te rapporleeren, boe sterk dezelve zyn ''o van waar komen? dat door een sergeant aan de boofd wagt en van daar aan bel hoofd der militie en den slads majoor moei worden bekend gemaakt, om ordres te ontfangen, alvoorens die manschappen binnen gélaaten worden. Art. 24. Wanneer eenig corps mei wapenen de waglen komt te passeeren, moet het wagts volk mede in de wapenen getrokken en, zo 'er een trom geroerd wordt, insgelyks de marsch geslagen worden. Art. 2i5. De wagten zullen de noodige assistentie moeten v erleenen aan alle de genen, welke daarom zullen komen Vl 'agen of ten minsten byspringen, waar ter plaat ze hulpe en '•ystand vereischt mogte worden. Art. 26. Wanneer het den heer Gouverneur Generaal, den c °mmandant of hel hoofd der militie, dan wel den majoor 'm jour behaagt de hoofdronde te doen, zal de capitein van <* e hoofdwagt vooral' daarvan verwittigd worden, maar inge
1767. P. A. VAN DER PARRA. 242 valle een exlraronde begceren te doen, na dat de hoofdronde zal zyn gedaan, zal die kunnen geschieden, op wal f.ytl en uure het haar zal behaagen, geevende ten dien einde overal hei parool af, waartoe een officier van de hoofdwagl kunnen meileneenien, die antwoord geeft. De gouverneurs en com mandeurs rondes moeien de gewoonlykc route langs hel ram paard houden. Art. 27. I)c stads majoor kan zyne ronde doen, wanneer de poorten gesloten zyn. Hy behoeft geenen vasten weg te honden, vermits hy de poorten visiteert, of die wel gesloten, en opneemt, of de naglposten op de geordonneerde plaalzen uitgezet, mitsgaders de nagtordres wel nagekomen zyn' en heelï daarom ook de vryheid de eerste ronde Ie doen Hy geelt overal het parool al', ontvangt rappor) van den officier van de wagl, laai zig de naglposten aamvyzen en teffens onderriglen van de ordres, dewelke aldaar ie observeeren zyn, on), ingevalle hy daaromtrent eenig misverstand ont dekt, ten eersten hetzelve Ie remedieeren, teil hel volk van de wagl en ziet, of die alle present zyn. Hy geeft zig uil voor sinds majoors ronde. Art. '18. 's Avonds, hy het algeeven van de sleutels, zullen de lootjes voor de rondes en patrouilles van ieder wagl alge geeven worden. De visileerroude gaal links en de da gronde regis langs hel rampaard om de stad. Wanneer de ronde Ie rug komt. zendt de officier de lootjes na dr hoofdwagt en laai rapporteeren hel gene hem hy het doen der ronde zal zyn ontmoet. Art. 19. Wanneer de rondes naderen en op het geroep des sehildwagts van: i»er daar? geantwoord is: ronde, roept de schildwagt weder: sla ronde, corporaal en presenteert hei ge* iv<'<t' Ininiddeiis moet de ronde si il slaan en vermag niet te, avanceeren, tol dal de onderofficier het voik in de wapenen ge trokken zal hebben, én de officier een sergeant met twee of meer man na de ronde laaien treeden, die dan moet roepen: ivo- daar? De sergeant van het eseorle moet antwoorden: ronde, de sergeant van de wagl vraagen: wal voer ronde teu daarop weder geant
1767- P. A. VAN DER PARRA. 243 woord worden: stads majoors ronde, hoofdronde, gouverneurs romlc of wat naam dezelve ook mogte hebbent De sergeant van «Ie wagl laat hel wagls volk bel geweer presenteeren en zegt: avanceer, sergeant run ile stads majoors ronde of zoo als anders genaamd zal weezen, die alsdan hét parool afgeeft en, dal wel bevonden zynde, laat de officier de ronde avanceeren en hel geweer presenteeren, blyvende hel escorte buyten de posteering van den sergeant van de wagt, die zync man. schappen agterwaarts laat openen en den officier van de ronde daar door gaan. Arl. r>o. De patrouilles in de stad zullen gaan als vooren. Art. 31. De patrouille, een ronde, op de wal ontmoetende, zal staan blyven, hel geweer laaien presenteeren en aan den officier van de ronde het parool moeten afgeeven. Maar, ingevalle de rondes nialkamleren ontmoeten, zal de gene, die het eerste aangeroepen wordt, hel parool afgeeven en zulks in gelyker voegen door de patrouilles mede geobserveerd moeien worden; dog beide Ie gelyk roepende, zal hetzelve door den rang iM'v poorten, waar zy de wagl hebben, gedecideerd worden, alzoo die liet laagst in rang is het parool aan die, welke boven haar in nmg slaat, zal moeten afgeeven. En opdat men moge weeten, boe dat de respective wagten van de stad malkander volgen, zoo zal men dezelve stellen in deezen rang: als tic Rotterdammerpoort, de Nicuwpoorl, de Dicslpoort, de Ulreglsche poort en de Vietkants poort. Art. 52. Opdat voorts alles in een goede en welgeschikte ordre toegaa en het volk ook te ecniger lyd geene reden van klaagen hebbc wegens minwigt op hun gewoon randsoen, zal de kok dagelyks, wanneer hy gereed is om zyn vleesch op de schaal Ie leggen, den wagthebbenden officier moeten waar schouwen en die dan zelf met zyn sergeant of corporaaj en twee gemeenen naar de weeging moeten zien: zullende den ''akmeesler zyn vleesch of spek niet mogen afweegen, v • dal deeze 'er by present zyn en dus gezorgd wordt, dat den S( ddaal niet worde te kort gedaan.
1767. P. A. VAN DER PARRA 244 Arl. ör». Gelyk de officier, eèn sergeant of corporaal en Iwee gemeenen hy de weegiog van het vleesch moeten presenl zyn, zullen dezelve ook wederom weezen by <l<' uildeeling, na dat hetzelve gekookt is. en 'er (effens wel op lellen, dat het gaar en de soupe toereikende zy voor twee maallyden, zullende hy het contrarie den wagthebbenden officier daarvan rapport moeten doen. Geen genieenen zullen zig mogen verstouten tegen den kok of den bakmeester over liet een of ander te brulaliseeren, maar kunnen, benadeeld zynde, dieswegen liy den officier, «lic hy de weéging, zoo wel als by de uitdeeling present is, haare klagten inbrengen en wel h\ een of twee, dog niet by een ganschen troep, alzoo hel contrarie gedrag rigoureus zal worden gestraft; en /ui len de wagtbebbende officieren, wanneer 'er iels van die naluure voorvalt of dal hel volk met geheele hoopen koml klaagen, daarvan ten spoedigsten aan liet hoofd van de militie schriflelyk en aan den stads majoor mondelyk hebben rapport Ie doen. Art. 34. Laatstelyk moeten op hoogc feest- en Zondagen geduurende den predikdienst, dat is 's voormiddags van half negen lot half elf uuren en 's namiddags van vier lot zes uuren, voor de Diest-, Utreglscbe en Vierkants poort de barrière gesloten en de valhrug opgehaald, maar voor de Rotterdammer en Nieuw-poort eenlyk de barrière op de grendel gezet worden, mei hel klinket open voor de passanten; gelyk nok voor de passeerende ryluigen de barrières aan die beide poortenonder den godsdienst zullen mogen en moeten geopend worden: dog op dagen, dat 'er justitie gehouden word, 't zy inliet kasteel of in de stad, zullen voor alle de stadspoorten, geene uitgezon derd, de barrières gesloten en de valbruggen opgenaaid moeien worden, zonder dezelve, buiten speciale ordre, weder te openen of neder te laaien dan na dat de justitie volbragt zal weezen; zullende ook geene detachementen, hoe genaamd, schoon uil bet guarnisoen beslaande, de poorten in- of uitgelaaten mogen worden, voor en aleer daartoe speciale ordre van bet hoofd der militie zal zyn ontvangen. '
1767. P A. VAN DER PARRA. 245 ? Ileglcmcnl op de militaire eerbewijzen. Ari. 1. Voor den regeerenden heer Gouverneur» Generaal Wordl overal de inarsch geslagen en gesalueerd niet piek en vaandel. Art. 2. Voor een oud-Gouverneur Generaal wordt de marsch geslagen en gesalueerd; aan de hoofdwagt lieert dezelve drie roffels niet hel salul, dog niet met het vaandel, en op de afgele gen' buitenposten hoven dit alles nog dertien kanonschooten. Art. .">. De heer Direeleur Generaal heeft drie en de hecren ordinaire Raaden hebben twee rolfels aan de hoofdwagt, met de officieren voor hel front, dog zonder salut, en aan de poorten drie roffels met hel salul; huilen Batavia wordt voor dezel ven op de nabygelegen' posten de marsch geslagen en op de ver afgelegene worden daarenboven gesalueerd de heer Direeleur Generaal mei elf en de heeren ordinaire Raaden niet negen kanonschoolen. Art. 4. Voor de lieei'eii extra-ordinaire Raaden zal men, zoo Wel aan de hoofdwagt, als aan de poorten, twee roffels slaan, '"el de officieren voor hel front, zonder salul, dog op de nabygelegen huylenposlen zullen dezelve drie rolfels hebben '"el bet salut en daarnevens zeven kanonschoolen op de afgelegene. Art. >;. Voor vlaggeofficieren en voor den president van ''•'ii Raad van justitie, geen Raaden van fndie zynde, voor hel hoofd van de militie, als hy brigadier is, voor de oud-gouverncurs en secretarissen van dehooge regeeringe zal geen trom, binnen "°g buylen de slad, geroerd worden, uytgezonderd op de "gelegen' huylenposlen, alwaar zy twee rolfels, zonder meer, zullen hebhen: en op de andere huylenposlen zal bel volk '"el gepresenteerd geweer voor haar uitkomen; aan de slads poorten zullen zy het scherp geschouderd en aau de hoofdwagt u y de voel hebben, met de officieren voor het front Art. 6. Voor de Raaden van justitie, de directeurs, de "scaals en verdere officiereu van de juslilie, de commandeurs er zee, de luitenant colonels, den ontvanger generaal, de
1767. P. A. VAN DER PARRA. 246 opperkooplieden van het kasleel en de genen, die effective commandeurs op de buytencomptoiren geweest zyn, mitsgaders voor de majoors en de drie gelykstandige allerneerende bedienden, den commandeur en equipagiemeester, nevens den boekhouder en visitateur generaal, zal aan de hoofdwagl geen andere eerbewyzing gedaan worden dan dat de schildwagten het geweer zullen presenteeren; maar aan de poorten zal het volk voor de luitenant colonels en majoors het geweer hy de voel zeilen en voor alle de overigen alleen hy hel geweer loopen, mitsgaders op alle posten buyten de stad, zonder onder scheid, hetzelve voor de eerslgemclden scherp geschouderd en voor de anderen hy de voet houden; dog voor de colonels zal men aan de hoofdwagl hy hel geweer treeden mei de officieren voor het front, en aan de slads wagten zal men hel geweer scherp schouderen, mitsgaders op alle buitenposten presenteereu, zonder onderscheid van posten. Art. 7. Voor alle andere gequaliflceerde dienaaren zal aan de wagten binnen of huilen de stad £cen beweeging gemaakt worden, excepto voor den gecommitteerde tot de zaaken der inlanders, voor dewelke op de buitenposten het volk hy hel geweer loopen en aan de poprlcu de schildwagten hel geweer presenleeren zullen, dog aan de hoofdwagt alleen front maakcu; en zal dal ceremonieel ook gegeeven worden aan de capitains, zoo ler zee, als te land, mitsgaders aan den sahandaar of introducteur der vreemdelingen, de eerste en laatste om de wille der inlanders, waaronder zy in aanzien moeien gehou den worden, gelyk ook hetzelfde aan de regeerende Sche penen zal gegeeven worden om de wille van de functie, die zy hekleeden, en daarom ook zo lange zy in dezelve zyn en niet verder. En zullen voortaan geene schildwagten in de stad of aan de poorten het geweer presenteeren voor luitenants en vaaudrigs. dan alleen op de post, daar zy de vvagl hebben, en voor alle anderen, zoo ook voor alle andere gequaliflceerden, alleen front maaken; dog buiten de stad zullen de schildwagten aloinme hel geweer presenteereu voor gemelde officieren, zoo van de zeevaart als uil de militie, zonder onderscheid van posten.
1767. P. A. VAN DER PARRA. 247 Art. 8. Onder ile afgelegen' posten, waarvan voorwaarts niet. relatie lot liet onderscheiden salut derzelve gesproken is, begrypt men lans Tanjnngpoern, Tangerang en alle andere veldschanssen, die , verder als Meester Cornelis landwaart in gelegd mogen worden in der lyd. Art. 1). De generaals wagl in liet kasteel heeft baar onder scheiden ceremonieel, volgens de aparte ordre daarop gesteld. Art. 10. De wagl van den lieer oud-Goiiverneur Generaal, 'l zy dat dezelve binnen of buiten de stad woont, zal voor niemand dan de genen, die in de vyl' eerste artikelen gemeld zyn, en voor de colonels, uitkomen en aan dezelve geeven liel gene aldaar van de hooldwagl is gezegd, dog voor de anderen zullen de scliildwagten hel geweer presenteeren. Art. 11. Wanneer de Raad van justitie of liet collegie van Schepenen en corps eu in liaare volle ceremonie na ofvandc juslitieplaatzen gaal of konil. zal de hooldwagl in hel geweer komen, hetzelve presenteeren en de marsch slaan, zonder salut of hel vaandel te roeren, maar als zy uyl hel generale gou vernement te rug keeren, rapport gedaan hebbende, is hel ceremonieel van hel collegie ook gedaan, zoo wel aan de hooldwagl, als elders. Art. 12. De hooldwagl zal niet meer dan eenmaal's daags hel ceremonieel doen, excepto voor de leden van de regeeringe, zoo zy hei hegecren. '. Reglement op de militaire eerbewijzen in lid kasteel linlavia. Art. t. Voor den regeerendeii heer Gouverneur Generaal *al hel volle ceremonieel mei hel salul gedaan worden. Art 1. Voor den heer Directeur Generaal zal de officier '"el hel wagls volk in het geweer komen en laaien hel geweer Presenteeren. Art. ."). Veer een ordinair Raad van lndie zal de. ollicier mei zyn wagls volk in hel geweer komen en laaien hel. geweer scherp schouderen.
1767. P. A. VAN DER PARRA 248 Art. 4. Voor een extra-ordinair Raad van Indie zal de officier iiirl zyn wagls volk met het geweer hy de voel slaan. Art. li. Voor liet hoofd over Compagnies zeeinagt in Indie (mi den president van den Raad van justitie, geen Raaden van Indie y.ynde, mitsgaders voor hel hoofd van de militie, zal de ollicier met zyn wagls volk hy geweer treeden. Art. 6. Als de Raad van justitie of het eollcgie van Schepenen in ceremonie binnen komt om hy zyn Edelheid rapport Ie dot.n, zal de officier met zyn wagls volk in het geweer komen en hetzelve presenteeren, maar uitgaande geen ceremonieel doen als voor >le presidenten. Art. 7. Voor oud-gouverneürs, secretarissen van de hooge regeering, raaden van justitie, oud-directeurs, ontvanger gene raal, opperkooplieden van hel kasteel, visitateur en boekhouder generaal, commandeurs, hoofdofficieren van de militie en arlhil lëry en alle diergelyke andere hooge gequaliGceerden, 10l den gecommitteerde over de zaaken van den inlander en sahandaars inclusive, zullen de schildwaglen het geweer presenteeren. 17 Maart. Voorschrift nopens 4e goed behouder?' rant soenen. De administrateurs werden aangeschreven »te zorgen, dal jaarlyks de Ie goed behouden wordende randsoenen van de respcclive genieiers onder ultimo Augustus of met hel sluiten der hoekeu verevend worden, zonder hel gene te goed be houden word hy de nieuwe hoeken over te dragen, nadien de daar in belang hebbende, op de noodige waarschouwing, kunnen laaien haaien, bel gene dezelve aan.randsoenen hebben moeien of, by gebreke van 'l een of ander artikel in natura, gclyk inzonderheid niet seldcn nopens hel bier plaats heeft, daar voor dan kontanten uit 's Conip s kasse ontvangen kunnen, naar de deswegens bepaalde prysen, op een schriflelyke ordonnantie, die daar voor door den heer Direcleur Generaal verleend word".
1767. P A. VAN DER PARRA. 249 ' V('/'«/V«»'///(/ Vllll lil'! Itljlcilinil (>]) llCl (/('- iegdd papier, vastgesteld den 2(s*'"' Mei 1750. De wijzigingen bestonden : 1" in 'l byvoegen van 'l woordje: origineele by't'46* 1 * artikel van d'oude ordonnantie, spreekefftie \an alle rekeningen \an Weeskameren, voogden of en ra looien, enz.; -" mei achter liet evengemelde artikel, lot een duidelyker begrip van 'I zelve, Ie laaien volgen: »wyders zullen de grossen van zulke rekeningen moeien geschrecven worden op een zegul len bedrage van een quarl, waar op de origineele uilgetrokken is, dog, deeze maar van twaalf stuivers zynde, als dan bel gros op een zegel van 0 stuivers"; 5° met in te trekken hel op ilen 24"" December 1756 g'arres leerde verstempelen van verkladde zegels en zulks ter zaakq hel vermoedelyk misbruik, dat van die vryheid gemaakt Word, bebalven dat het allenthajve onwedersprekelyk zy, dat een iegelyk, 't zy bcatnplscbryvers of partikulieren, die gebruik van 'l gestempeld papier maaken moeten, zich in dcezen voor bun eigen schade hehooren te waglen, en * mei bet 60 sle artikel van de voormelde oude ordonnantie, als in sommige gevallen niet hebbende kunnen weeren, dal eens gebruikte zeguls door strafwaardige ondernemingen "iel andermaal gebezigd zyn, aldus t'altereren en amplieeren : •En om te beter verzekerd te zyn, dal een zegul, lot omslag of andersinls gediend hebbende, niet ten tweeden maale zal worden gebruikt, zullen voortaan alle zeguls, aan de geêxhibeerd wonlende schrift uuren gehecht, op de zyde, waar 't zegul staal, moeten beschreven worden met den dag, maand en 'I jaar, wanneer, en mei de naam, door el voor wien hel inleggend request, placet of ander schriftuur gepresenteerd word of dienen moet, en zulks °p een boete van 23 rd», telken reize ie verbeuren by den geenen, die daar omtrent nalatig blyl'l, onverminderd d'oude ordre, dat alle zeguls, 10l omslagen dienende en welke niet in maniere als boven beschreven zyn, ininic-
1765. P. A. VAN DER PARRA. 25 art 13, waaraan is toegevoegd: (5° »de fabryk en de baazen genieten daarenboven vyftien stuyvers 's daags voor ieder van de vyftig werkjougens, die bun by resolutie van den 21 en Scplcmbcr 1759 zyn locgcslaan"; art. 14, 4° en 5° zyn vervangen door: 4° »op de ecjuipagie-werf zullen, mits hel klein getal van Europische werklieden, gcemploieerd worden vyftig in landsche kalfaalers en nog dertig werkjougens, welke tagtig ieder vyftien stuivers voor eiken werkdag genieten zullen, buiten nog drie-en-zestig koelies tegen zes stuyvers 's daags; 5° dog de huurloonen zullen worden ingetrokken van de zulken, welke men bevindt niet in 's Compagnies dienst ter opge melde plaat ze geëmploieerd te worden, waarop 't hoofd over 's Compagnies zeemagt, nevens den commandeur, zal hebben te letten; en de dertig kalfaalers in den trein, die by resolutie van den 28 cn Juli 1761 geaccordeerd zyn, zullen, zoo dra 'er wal ruimte van Europisch ambagtsvolk komt of de drukte minder wordt, moeten worden afgedankt"; titel IV, art. 1\ «decassicr der dagelykse cassa 2250— 250", lees : »de cassier der dagelijkscbe cassa rd s '/* r & s 3 /i» van zyn 1 / J percent. Zie tilul I, arlicul 5". Zie ook 18 Maart 1788. 3 Mei. Verbod legen hel vervoeren van Mooren en tJentiveri" mei Compagnie's schepen. Slechts met vergunning van bet opperhoofd van eenig "uiteti-kantoor mogt zulks geschieden. Anders vervielen de scheeps-overheden in cenc boete van lOOducatons, ten behoeve v »n de armen te Batavia. De »clandeslinelyk overgekomenen" zouden »lot den tyd "hunner verzendinge" van Batavia in de ketting worden geklonken.
1767. P. A. VAN DER PARRA 250 diaat na d'overlegging door de secretarissen der respeclive rollegien moeien worden gelacereerd. Maart. Spillage oj> smeè-kaolen. In aanmerking gekomen weezende, dat, ofschoon de be paling wel wat moeylyk Ie maaken zy nopens hel te permitteeren onderwigt by vervoer van smeekolen met 'sComp 3 scheepen en mindere vaarluygen van deeze hoofdplaats naar eenig bayten comptoir en vice versa, echter geen bedugling, dat er te veel voorgesteld word overblyft, wanneer hel 10l tien len honderd wierde gebragt; zoo is goedgevonden èn verstaan om* tot ampliatië van 'I generale reglement nopens de afschryvingen van onderwigten en mindorlieeden, onder den lK en Augustus 1764 herdrukt, inils deezen te statueeren, dat, met belrekking tof hel l"' artikel, op de smeekolen zal gevalideerl worden 10 en ten aanzien van 't 2 dc artikel ö perc"'. '■Il Maart. Instructie voor den ter reede Batavia op brandwacht liggenden officier. Art. 1. Uw Edele wordt liy deezen op het allerscherpsle geordonneerd met alle zorgvuldigheid een waakend oog te houden op alles, wat op een schip of schepen der vreemde natiën komt voor te vallen, als niet lossen en laailen. af- en locluigcn, ligten van ankers, summa suiiiiiianini op al wal Uw Edele inct zyne bogen door een goeden kyker maar berei ken kan, dat op liet dek geschied, en van zyne bevinding by 'het dagelyks rapport aan den lieer Gouverneur Generaal in het kort gewag te maaken, zullende Uw Edele ten dien einde zoo digt by zulk een schip of schepen gelegd worden, dal maar gevoegelyk van dezelve kan vry zwaayen. Art. '2. Alle aankomende, particuliere vaartuigen, van de wal gedestilleerd na vreemde schepen, 't zy niet laading of niet, zullen van Uw Edele ten nauwkeurigsten onderzogt en gevisiteert worden, of de ingelaadeu goederen overeenkomstig
1767. P. A. VAN DER PARRA. 251 zyn niet hel geleide-briefje van den boom wachter? Zoo niet, zullen zulke vaartuigen door Uw Edele in beslag genomen worden, waarvan Uw Edele dan ten eersten een scbriflelyk rapport zal laaien afgaan aan zyn lloog-Edelheid den beere Gouverneur tieneraal. Arl 3. Uw Edele zal, na dal alles volgens den inhoud van liet voormelde gelei-briefje gevonden heeft, een zoodanig briefje (geaddresseert aan den pagter der boom) aan den eigensten vertoonder wedergeeven en daarin specifiek bekendslellen de goederen, welke door I,'w Edele overeenkomstig zyn bevonden mei de opgaave, of maar alleen melden, dal alles wel uitge komen is. Arl. 4. Insgelyks zal Uw Edele alle zoodanige vaartuigen, die weder van de schepen na land vertrekken, by Uw Edele aan boord doen komen, dezelve weder op bel nauwkeurigste visileeren mei twee a drie der eersle officieren, die naast Uw Edele volgen, waaronder de bootsman of schieman mede hegreepen zal zyn. Arl. il. Uw Edele zal by het visileeren alle kisten, kassen, pakken, baaien, ook het vaatwerk, moeien doen ontsluiten en openen, dog, waarin natie waaien mogteii bevonden worden, daarvan excuseeren; by weigering, zal Uw Edele dezelve op e 'gen authoriteit, in presentie van de gemelde officieren, moe ten openen en, ingevalle 'er amfioen en lywaaten in gevonden "loglen worden, dezelve aanhouden, daarvan len ecrslen ken "isse geevende. Ait. (i. Van de bevinding van alle andere goederen zal «Jw Edele alle morgen, nevens hel scbriflelyk rapport aan den heer Gouverneur Generaal, mede een notitie laaien afgaan aan ' 1(,, i pagter der boom en daarby bekendslellen, zo wel de Boinniers der vaartuigen, als wal voor goederen dezelve iu gehad hebben. Art. 7. Uw Edele zal mei hel aanvaardenzyner commissie •'en scbriflelyk bewys ler hand gesteld worden van goederen, die vreemdelingen door hunne Iloog-Edelheden gepermitteerd z y» na land Ie mogen brengen.
1767. P. A. VAN DER PARRA 252 Art. 8. By bevinding van eenige andere goederen, builen amfioen en lywaat of waartoe geen consent by hunne Hoog- Edelheden is verleend, zal, even als by ontwaaring van amfioen en lywaat en, naamclyk van de laatste geheele of halve stukken, maar geen genaaid goed daaronder begrepen, het vaartuig, waarin het een of ander daarvan ontmoet wordt, in beslag genomen en op datzelfde momenl goede Europeesche oppassers daarop gezet, voorts op hel spoedigste een schriftelyk rapport, geaddresseerd aan den lieer Gouverneur Generaal, afgezonden en hel in beslag genomen vaartuig in verzekering gehouden worden lot nadere ordre. Art. 9. En wanneer liet somwylen komt Ie gebeuren, dal met consent van de hoogc Indiasche Begeering eenige Com pagnies vaartuigen met goederen, van de Compagnie.ingekogt, na die vreemde kielen afgezonden worden, zullen dezelve, zoo wel als de particuliere (gelyk gemeld), by Uw Edele aan boord moeten komen en de visitatie ondergaan, mitsgaders de laading geconfronteerd of vergeleken worden tegen hel geleide briefje, dal door de administrateurs, uit welkers administratie die goederen afgescheept mogten zyn, aan den gezaghebber van dal vaartuig zal worden algegceven, en van de bevinding derzelve by het dagelyksch rapport moeien worden gewag gemaakt. Art. 10. Insgelyks zullen die Compagnies vaartuigen na haare onllossing by Uw Edele aan boord moeten komen; en zoo bevonden worden mei eenige goederen belaaden te zyn builen consent, zal Uw Edele dezelve in beslag houden en ten eersten daarvan rapport doen, zoo als in bel voorige artikel gezegd is. Art. 11. Ingevalle zig een of meerder van de voorscheve vaartuigen, Compagnies of particuliere, die na en van de vreemde kielen vaaren, zig onderstonden Uw Edele moedwillig voorby te zeilen of Ie roeyen, zal Uw Edele opslonds met descheeps chialoup, wel bemand en van een kloek officier voorzien, dezelve doen nazetlen en by Uw Edele aan boord brengen, mitsgaders de daarop vaarende wederspannelingen, zoo 't vreemde Euro peérs zyn, in arrest ueeiiien en de inlanders in de yzers sluyten tot nadere ordre.
1767. P. A. VAN DER PARRA. 253 Arl. 12. Boots, srhuils of jollen van vreemde schepen, by geen oorlogs-, maar Compagnies of particuliere schepen gehoo rende, zullen, over en weder vaarende, mede by Uw Edele moeten aanleggen en gevisiteerd, mitsgaders, als vooren gezegd, gehandeld moeien worden met contrabande goederen of die niel gepermitteerd zyn. Art. 13. Opdat Uw Edele deezc ordres des te heler zoude kunnen doen uitvoeren, zal Uw Edele een tweede schuil wor den Loegevoegd met behoorlyke manschappen, om een waakend oog te houden, voornaamelyk <>ni des nagls Ie zorgen, dal 'er geene morssery gepleegd en geen volk van de Nederlandsche Compagnie aan boord van de vreemde schepen gebragt worde; moetende Uw Edele, by ontwaaring van hetzelve, 't zy in vreemde of andere particuliere vaartuigen, haar len eersten in de boeien sluiten en daarvan rapport doen. 51 Maart. Bekendmaking, dat op I Mei 1767 publieke •vreugde-bedryven" zouden plaats hebben wegens het optreden run den Prins run Oranje als Opper-Gouverneur- Generaal. 31 Maart. Wijziging run de maatregelen, genomen <>p ',V"'m'Ï' L 766 /';/ hel belang van zeevarenden. Wegens de hoogslnodige zorg voor 'l gemeene volk door den heen; Gouverneur Generaal in overweging geb'ragl zynde, •lat, koe nuttig nok het by resolutie deezer regeering vanden 16 fn September anno passato gearresteerde middel zoude, weezen '"n de aan land blyvende zeevarende van de hier ter rheede ' e ggende schepen en mindere vaartuigen van voedzel en lyf herging te voorzien, wanneer alles naar 't project koude "''gevoerd worden, zulks egter door d'ondervinding al diverse ''eizen is gebleken niet voldoende te reüsseren mei .hel rekking l °t de aan de quarliermecsters van de scheeps-schuiten en ' l(| ois opgelegde last om te zorgen, dat de rantsoenen van t geene het op die kielljes varende volk aan hoord genieten,
1767. P. A. VAN DER PARRA 254 wanneer zy aan de wal moeien overblyven, mede genomen word, ilewyl niel alleen het afsteken van hoord somwyl zeer onverwagl en in aller haast opkomt en d'onzekerheid niel zelden resideert, wanneer dezelve etaan te rug te komen, maar dal ook. voornamelyk in de kwade mousson, de vaarlnigen, tegen het vooruitzigl aan, door invallend onweer opgehouden worden en dus. met hel. geene volgens hel voormelde besluil extra verstrekt word, maar in hel geheel voor die menschen niel rond ie schieten is, waardoor gevolgelyk hel oogmerk niel ten eenemaal bereikt wierd. Invoegen zyn Edelheid, wyl daar egter zeer veel aan ge legeo legt, proponeerde om alhier hel even toereikelyke te laaien afgeeven met nog te doen verstrekken '/«; "' 1- y s '' '/, u; carwaal of drooge vis en '/ 2 muisje azyn daags voor ieder kop; zoo is, wyl deeze hier door meerder ie dragen ougelden zeker in geen aanmerking komen by hel nul, dal in de bonservatie van hel volk gelegen is. nadien, de eene lyd door den anderen, op zyn hest 70 koppen gemeene zee vaarende van de schepen hier aan de wal zullen zyn, goed gevonden en verslaan om, mei cenige alteratie en ampliatie van 'I g'arresteerde op den HV" September voormeld, als nu Ie slalueeren, dal, mei den dag van morgen al' of mei primo April, geen eeten meer van boord'moet worden mede genomen voor 'i schuit- ol boots volk, dan wel voor die, op tos-vaartuigen bescheiden, op eetens-tyd zich hier aan wal staan Ie bevinden, maar aan den by dal. besluit 10l opzigler over bel voedsel en 't logement dier lieden aangestelden perzoon onder den naam yan bottelier op de werf, buiten de bepaalde 50 kannen lampoly voor 'l benodigde ligt en 1 '/ 2 vadem brandhout voor den kok 's maands, Ie laaien verstrekken voor ieder van ge dagle zeevarende '/, tï katjang, '/ï &' r y sl > V* ® karwaal, V 8 'te suiker, '/„ © lammarinde, '/, nmtsje azyn en '/ 2 mutsje arak 's daags, mei lasl dat hy, bottelier, daar van houden moet een behonrlyk cpnsumlie boekje, vervallende zyncn ont l'angsl uil 's Comp 9 pakhuizen betrekkelyk de geciteerde artikelen daar en legen den dagelyksen algaal' voor de suecessive aan
1767. P. A. VAN DER PARRA. 255 de wal overblyvende gemeene zeevarende van de hier ter rheede leggende 'sComp" scheepen en mindere vaarluygen, mei aantooning van zyne restanten onder ultimo van ieder maand, om vervolgens door den visitateur generaal geëxamineerd te worde» en, des noódig, van zyne bevinding te dienen van bericht. r> April. Voorschrift nopens het visiteren run goederen min den boom' Ir Batavia. Gezien weezende, dal eenengeweldiger van don waterfiskaal, in name Care) Magnus de Lange, de vergaande stoutheid heefl gehadl om 't door den pagter van de in- en uilkoomende regten op de plunje kisten gestelde /egel 'er af ie scheuren, 'onder gevolgelyk eenige reflectie ie slaan of eerbied Ie vertoonen voor de quahficalie, die den pagter lot hel. stellen van zyn s jap van weegens deeze regeering heeft, 'I. geene een slap z y, niet alleen van een zeer slrafhaare arrogantie, maar waar uil ook niet anders dan zeerschadelyke gevolgen zonden kunnen resulteren, hy aldien 'er niet efficacieus in voorzien wier de; zon is goedgevonden en verslaan om voormelden de Lange. ler saake van dit zyn assnrani misdryf en ook anderen ten tempel, uit den dienst van de Comp c ie dimoveeren om, a ls eeu onwaardig subject, met hel eerlang naar .Nederland ''' vertrekken slaande na-schip verzonden te worden en geduu fende de reize voor de kosl als een gemeen zeevarende dienst te doen, mitsgaders den waterfiskaal, zoo wel als de verdere Officieren van juslilie en alle andere, die uit hoofde van hunne bedieningen en speciaale qualificatie deezer regeering geregligd zyn tot liet visiteren der kasten, pakken, halen of mdere volumes, serieus te recommandeeren om hunne substi tuten en bediendens te houden in de hornes van hun pligt °' niet ook vooral niet te gcdoogen, gelyk in 't voorgaande k'eval maar al (e ergelyk geschied is. dal. het zy aan den '"'"in of elders, zulke of soorlgelyke misdryven meer plaats Hebben, waar hy het ontzag voor de hooge overheid geluedeerl
1767. P. A. VAN DER PARRA. 256 en den pagter in zyn regt verkort word; maar dat, wanneer aan den boom de opening van eenige goederen niet illico geschied of gevoeglyk geschieden kan en dat den pagter er derhalven hel sjap opzei ten einde in den 10l niel gefraudeert te worden en Le waaken legen sluykeryen, hel hun, die legen morsseryen volgens eed en I rouwe oplettend moeien zyn, vry staat en hun pligt is zich, wanneer den pagter of iemanl /.ynenl wege zyn zegel er afneemt; hy d'opening der goedeten present te laaten vinden, snb poene van, contrarie doende, voor hunne substituten en bedienden Ie zullen moeten caveeren. 3 April. Nummering van Compagnie's vaartuigen. In consideratie gekomen weezende, dat de schouwen, die hier, zoo op de equipagie werf, nis in 't ambagts n;unrlier gebruikt worden, geen vast teeken van haar ouderdom draagen: zoo is, om in deezen voor 't vervolg zeker te gaan, goedgevonden en verslaan de schouwen of snortgelyke vaartuigen, die hier in den aanstaande ten dienste der werkplaatsen van Java aangebragt worden, le laten merken met hel jaar-getal van dies bouwing en wyders de schouwen, die 'er nu reels zyn of slaan te koomen, te laaien merken, te weelen: die van de werf met cyffer gelallen, van I af beginnende en zoo vervolgens, en die van 't ambagts-qartier met letters, naar d'ordre van 'I alphabeth, mitsgaders dezelve zoodanig hy de hoeken te laaien bekend stellen. T> April. Wijziging van het bepaalde oj> 2!) December 17Cü nopens het ambachts-kwarlier te Batavia. Op het versoek van de kasleels oppcrkooplieden om, even als pro dato hel gearresteerde aan deeze tafel op den 29 en December anno pnssnlo, le mogen genieten de verstrekking van bouwmaterialen uit het ambagts quartier 10l hun parii kulier gebruik, op rekening van betaaling; zoo is, met ampliatie
1767. P. A. VAN DER PARRA. 257 HUut-boki deel vui. 17 van dal besluit, goedgevonden en verslaan de kasteels opper kooplieden van dat prerogatief Ie laaien blyven jouisseeren. 7 April. Intrekking run het bepaalde op 14 Junij 1766 nopens de vaart op Malaka. I!\ de vaststelling van het bepaalde op 14 Junij 1766 had de Regering wel gelei op voorschriften van 1743 en 1758, maar niet op dat van 7 October 1760; ook verminderden de inkomsten aan «tollen" te Malaka belangrijk door de bepaling van 1766, weshalve werd goedgevonden en verstaan om, «naar luid van 'i arrest van 7 October 1760, de novo te permitteren, dat de vaartuigen van Java's Oostkust, Hadura en Cheribon naar straat Malakka (mits niet bewesten die stad) stevenen mogen zonder de hoofdplaatsen by baar depdrl aan ie doen tol hel haaien van passen en dal zy ook by retour de rbeede van Batavia niet behoeven te zoeken, maar direkt naar Java kunnen weder keeren, mils echter geen andere plaatsen ter eerster aankomst als Soerabaya, Grisse, Samarang en Cheribon aanleggende, ten einde daar gevisiteerd te worden. Dan, devvyl het scbynl, dal verschelde ordres niet beier in 't geheugen geroepen worden, len minsten by sommige, dan wanneer de overtreeding, 'l zy by mangel van oplellenheid, ws andersints, uil haar beurs moet geboet worden, en'er met betrekking van de parlikutieré vaarrt naar straal. Malakka inzonderheid veel gelegen legt, dal het verbod tegen het vaaren bewesten die plaats van Java's Oostkust, Cheribon, Palembang e n Jamby stiptelyk geëxecuteerd worde, is goedgevonden en ver slaan de Samarangsche ministers en de residenten op de laatst genoemde drie comptoiren hy renovatie t'inlerdiceren en door eerst gemelde aan haare subalterne te doen verbieden bel ver 'eenen van passen aan vaartuigen om bewesten de haven van Malacca te stevenen, sub peene van. het contrarie doende, daar v <H>r te verbeuren vyf honderd rixd» ten behoeve van de diakony a rmen deezer hoofdplaats, huilen zoodanigen verderen correctie, ;| ls naar 'I belang van d'omstandigbeden zal bevonden worden * e behoor en.
1767. P. A. VAN DER PARRA. 258 7 April. Voorschrift nopens vreemde schepen, welke, ter eeniijer reede .wens geweest zynde, na ontfangene gerief 4ykheden, ondankbaar genoeg waren de rhede zonder r>eenig salut aan de Nederlandsche vlagge te doen te werlaten". Is goedgevonden en verstaan, dat aan de zulke (te vreeten die de inaolentie geplcegl nebben, 't zy by weeder komst bel zeilde of ook .een ander schip commandeeren) alle gerieflykhee den moei werden ontzegt, zelfs tot water en brandhout inclusive, indien de nood aangaande die twee articulen bet tegendeel niet veryscbl: dal ook aan geene der officieren off mindere schepelingen van zodanige bodem zal mogen toegelaten worden om aan land te vernagten, maai' gelast om binnen twee maal vier en twintig uuren de rhede te verlaten, ten ware, dal dezulke hunne verkeerde en aanslotclyke handelingen wilden erkennen en hel geweigerde of agtergelatene salut wilden repareeren, wanneer de zaak consequentelyk van gedaante ver andert en in welken gevalle de versogte benodiglheeded, indien 'l huylen eygen ongerieff geschieden kan, maligzullen kunnen en mogen afgelangd werden, mits nogtans in allen gevalle onderscheyd gemaakt werde lusschen dezulke, die ecu gedwongen beleefdheid alleggen, en de zodanigen, die de pligten van vriend en bondgenootschap na de regelen van billykheid betragten. 7 April. Voorschrift nopens vreemde schepen, suspect van tuors'handel. Is goedgevonden en verstaan de zulke, die in der daad sus pect zyn, dal. z'alleen de rheede zoeken om daar 'e vertoeven, tot dal ze gelegendheid krygen om daar of omstreeks te mors sen, Motclyk mei water en brandhout Ie voorzien en in drie dagen te doen vertrekken. r M,-,'- Bepalingen nopens den handel 'm benzoë. Ingevolge hel geresolveerde in Raade van Indië op den
1767. P. A. VAN DER PARRA. 259 27*' e" Jer evenverwecken* maand April wordt hy delen lot narigt en observantie van allen en een iegelyk bekend ge maakl, dat de Compagnie den inzaam van de eerste ol'kaliessa soorl bensuin op Sumalra's Westkust wel privative voor haar behoudt, dog daarentegen permitteert en openstelt den inkoop van de tweede en derde of de bariga en peeuw soort van die gom aldaar ter kiisle aan particulieren, onder Compagnies jurisdictie resor leerend e: en dat deeze twee laatste soorten 'nel Compagnies bodems naar deeze hoofdplaats mogen worden gezonden, mits de quantiteit op de factuur der laading he noorlyk bekend gesteld en daarvoor alhier hy de uitlevering zes percenl vragt aan de Compagnie betaald worde, bulten gelyke zes percenl aan den pagter van de inkomende regten; onder bedreiging, dat, zoo wanneer iemand onderstaan mogte °ni minder hy de faetuur te laaten bekend stellen, als de 'party bedraagt, of nok de Compagnie mogte zoeken Ie onderkruipen "i haaien handel van de kabessa of eerste soort, by ontdekking v an zalken morswerk, niel alleen /onder forme van proces daadelyk zal geconfisqueerd worden, waarin of omtrent men frauduleus gehandeld heeft, maar ook al hel overige, tol zoo e en party gehoorende, de heift len voordeele van de Compagnie e 'i de wederhelft ten profyte van den aanhaaler, dan wel den officier, die de calange doen zal. Tcrwyl overigens voor alle bensuin, die met vreemde Euro peesche of particuliere vaartuigen alhier mogte worden ingevoerd, v yftien ten honderd aan tol zal moeten betaald worden. 4 Mei. Maatregel legen verboden handel op China. Op het gevcnereerd requisit van de beeren, den representant e " gecommitteerde bewindhebberen tot den directen vaart en handel op China nopens het misbruyk, dat van de gepermitteerde 'asten door de seheeps overheden, naar dat ryk slevenende, hy mangel van een goed loezigl alhier zoude kunnen ge- P'eegt worden, is goedgevonden en verslaan om, onder afgave Vl » aulheiilicque evlraelen uyt hoogst durzelver schryvens
1765. P. A. VAN DER PARRA. 26 3 Mei. Vermeerdering van hel aantal pennistert bij het generale soldij-kantoor Ie Batavia van 12 lot 18. In Augustus 1757 was hun aantal, bij vvege van ménage, verminderd, maar die regeling bleek onhoudbaar te zijn. 7 Mei. Wijziging van hel voorbeschrevene o/j 28 Junij 1757 nopens de leverantie van arak aan de Compagnie. Ten gevolge van groolen achterstand in die leverantie bepaalde de Regering, dal »van ieder der twintig arak-branderyen geaccepteerd zullen worden maandelyks vier leggers voor betaling, met standbouding van de twee leggers voor de maandelyksche recognitie en behoudens de facultyt van alteratie in de leverancie voor betaling, wanneer 's Comp B benoödigd hyd toeneemt. En wyders in aanmerking genomen zynde, dat de arak brandery op Samarang, tot welker oprechling by missive naar derwaards van den 2 en Maart 1762 verlof gegeven wierdt, niet de minste recognitie opbrengt, schoon goedkooplml van arbeydsloonen en ingrediënten den eygenaar in staat stelt om meer dan dubbel van 't gene eene Balaviasche brandery geeft, op te brengen; zoo is goedgevonden door de Samarangsche brandery, voor het genot van zyn privilegie, maandelyks aan de Comp 0 te doen leveren vier leggers sonder betaling en den ministèren aan te schryven om den verkoop uyt voormelde brandery van arak in leggers of ander vaatwerk te verbieden, wyl dezelve, als eenlyk tol de consumtie op Java's Oostcust geaccordeerd, met een verbod van alle verzending naar buyten, zigh met de kleync maat moet behelpen; onder bedreyging, dal, by achterhaling van Samarangscbe arak in leggers of ander vaatwerk, door den eygenaar zoodanig verkocht, zyn privilegie met der daad zal gerekend worden voor vervallen, onverminderd de conliscalie van het achterhaalde, met de vierdubbelde waarde, gestatueerd by resolutie van den 14™ Juni 17U5.
1767. P. A. VAN DER PARRA. 260 dien aangaande, aan 't hoofd over 'sComp 9 zeemagt, den lieer Nicolaas Houting, aan den commandeur en opper-equipagte meesler en den water-fiskaal te demandeeren om te vigi leercn en te doen vigileeren, dat mei het vervoeren der gepermitteerde lasten van hier naar China geen verboden handel gedreven of derwaards vervoert worde zodanige hoofd artikelen van 's Comp s eigen handel, waar door aan de niaalschappy eenige prejuditie zoude konnen worden toege hragt, nog onder voorsz. naam geen meer goederen worden vervoert, alzoo, naar haar Edele Grool Achtbaare gedagten, daar in al vry volumineus word te werk gegaan en zelfs voor heele of halve reekening met vreemde natiën. 8 Mei. Maatregel ler voorkoming run verwarring in de soldij-boeken van inlandsche militairen. Is gearresteerd den eersten gezwooren klerk ter generale secretary te demanderen om by Ie rug komst van eenige inlandse militairen van de huilen comptoiren, niel alleen aan 't opperhoofd van 't generaale soldy-komptoir te bezorgen een extract uit de brief, van dezelve, sprekende, dan wel copia der naamlyst, indien deselve voldoende geèxtendeerd is, maar ook 't een of 't ander aan den gecommitteerde tot en over de zaaken van den inlander; wanneer tollens door dezelve zonder veel omslag l'informeeren zy, of 'er geduurende de reize zyn overleden of iels anders g'exteerd, dat in dezen aanmerking vereischt. 8 Mei. Last op den Curator ad lues gelden 1 , afkomstig van door liem geadministreerde boedels, 4en eersten tof zonder nodeloos uilsiel" in Compagnie's lut* Ie storten. 4 Junij. Maatregelen ter voorkoming run verwarring in de soldij-boeken van intandsche militairen. Is goedgevonden en verstaan circulair te gelasten om hy
1767. P. A. VAN DER PARRA. 261 eersle aankomst van inlandsche militairen, 't zy van deeze hoofdplaats of van elders, dezelve in ryen en gelederen te doen plaatsen ora, naar of volgens de tcflens overgekome naamrol v ;>ii dezelve, door don soldy-boekhouder of door een ander daar toe te benoemen perzoon nauwkeurig gemonstert te worden: hatende vervolgens uillreeden alle, die haare naamen, conform de monster rol, helioorlyk verantwoorden, en informeerende "aar de geene, die slaan blyven, zoo aan baar, als aan haare officieren en commandanten, naar hunne eigen naam en voor Welke dezulke op de naamrol bekend slaan; om als dan de by die naamrol bekende naamen wel te laaien blyven, dog'er teffens by te voegen: ten regten genaamt zodanig, als by de monstering ontdekt word: en dat copien van deeze rollen, Wanneer differenten in de naamen worden ontdekt en dus 'ovoegen als vooren gehandeld zy, door de respective ministers en bedieudens by eerste gelegenheid dubbeld herwaarts moeten gezonden worden: dat wyders deeze perzoonen zoodanig by de soldy-papieren onder den tweederlei naam bekend moeten Wyven; dat ook op de buiten comptoiren moet worden zorge gedragen, dal geene onderofficieren of gemeene inlanders van deene compagnie tot d'amlere overgaan, op dat zoo ieder ''""ipaiMiio zyn eigen volk lionde, die 'er by d'eerste oprigting onder geweest of, by werving van recruten, successive onder Rek en zyn: of dat, zoo de noodzakelykbeid ook mogte exteren, dat een compagnie door de weinige manschap niet gevoeglyk °P zich zelfs meer koude bestaan en dus onder een andere diende g'incorporeert te worden, daar van al meede behoor 'yke notitie by de soldy-papieren moet worden gehouden. & .luiiij. Bepaling, dat de pasar op hei land Weltevre den zonder vergunning van de Regering verkocht kon worden. Zie bij 50 Augustus 177>;i en 17 Junij 1763. "•il landgoed behoorde toenmaals aan den Gouverneur-Gene" ra al, van der Parra.
1767. P. A. VAN DER PARRA. 262 9 Junij. Bepaling nopens het inleveren van kaarten, projecten, enz. van versterkings-werken. Mei genoegen gezien zynde, dat de Coloinbose ininislers de vereischte precautien hebbeo gebruikt tegens bet publicq wor den, dan wel zwerven van kaarten of plans, door een uyt 's Comp* dienst ontslagen ingenieur, geduurende liy als zoodanig gefimgeert heelï, gefonneert; en geconsidereert, dal 'er ten deezen opzigle ook in 't algemeen een behoorlyke voorxigtig heyd dieud te worden gebruykt, omdat, schoon sommige tekeningen en ontwerpen van geen bel minste belang zyn, echter andere gevonden worden, 'l zy verbeeldingen en beschry vingen van reets in weezen zynde vesting werken of ontwerpen ca voorstellingen van 't gene lot zekere eindens in 't oog werd gehouden, waar inzonderheid vreemde niet medeledoen hebben of ook niel belmoren te weelen en dus ook door eer lievende dienaaren, volgens eed en pligt, voor zich gehouden worden; zoo is goedgevonden en verslaan mits dezen te ordon neren, dal. wanneer een ingenieur hier ter hool'dplaal/.e ol'op een der respective oomptoiren van de Nederlandsche Compagnie zyneu dienst quiteert, by vertrek naar Nederland of hlolelyk by ontslag, dan wel andersints, de onder hem berustende plans, kaarten en verdere, lot de fortificatien van de, maatsebappy speclcrende tekeningen, berigten, besebryvingen of wat dies meer zy, niel alleen zal moeten overhandigen aan daar loe expres ie benoemen gecommitteerdens, maar ook voor twee leeden uit den Raad van justitie onder eede ver zeekeren, dal hy in dezen ter goeder trouw gehandeld en niets ingehouden beeft, tol tb; kladden inclusive; en dat dit voorls iiizelvervocgcn zal plaats hebben nopens de executeuren, boedelredderaars en erl'geiiaamen van overledene ingenieurs. 11 Junij. Extracten uit de reglementen nopens de vrije vaart om de Oosl, Noord en Wed. Hoewel deze extracten in vele opziglen gelijkluidend zijn
1767. P. A. VAN DER PARRA. 263 aan die, medegedeeld in deel VII, bladz, .137—561 en 753—7!»6, zijn toch de wijzigingen zoo talrijk, dat eene opname in extenso wenschelijk is voorgekomen. Zij luiden, als volgt: Vaart ma de Oosl en Noord. Art. 1. In de vier l'yne speceryen, tenzy van de Compagnie gvkogt, mag niemand handelen, op levens si rul'. Art l. Alle handel in amfioen is op gelyke penaliteit ver boden, belialven die van de sociëteit te Batavia is iugekogt. Art. 5. Voorts is nog geinterdiceerd: "■ alle uitvoer van peper, lin en Japansch staafkoper, indien niet Mykl van de Compagnie gekogt te zyn: maar niet dies invoer op Batavia, mits aan de Compagnie te leveren voor den gestatueerden prys en dal ook, met betrekking lot de twee eersle artikelen, in geenen deele clandeslin gehandeld worde op Bantam, Pulcmhang, Banka, Borneo en BIiton; ''• de handel in wilde kaneel, geschild als de Ceilousche; c - de in- en uitvoer van kolïi; <*• de invoer en verkoop van slaarlpoper: e ' de invoer eu verkoop van Japansche kamfer; /• de invoei' hier ter hooldplaal/.e en overschéeping ter reede van .lavaselie en Cheribonsche suiker: 9- de vervoer van lywaten van Malarea naar herwaarts, Java, Cheribon, Bantam, Palembang en Jamhy, op pene van confiscatie, verbeurte van de vier dubbelde waarde en zoodanige verdere of zwaardere straffe daarenboven, als de toedragl der zaake zal komen Ie vereischen; wyders "• de handel in kalloen garen, 't zy wit of gekleurd; '• de uitvoer van Samarangsche arak naar elders; '•'■ 'die uitvoer van ongemunt goud, op pene van confiscatie. Art: 4. Alle handel in Surattesche zyden kleeden en Wes fersche lywaten, hoe ook genaamd, die niet van de Compagnie z Y r ' ingekogt, is mede, op pene van confiscatie en verbeurte V;,| i het viervoudig bedraagen, verboden.
1767- P. A. VAN DER PARRA. 264 Art. 5. Slaaven, ilie aangebragt worden ('t welk van Oos tersche slaaven, meer dan 14 jaaren oud, niet geschieden mag . moeten in getal en met aaamen op de pas bekend slaan. Maar onderdanen van Zyne Catholyke Majesteit of den Koning van Spaujcn, die door de Mooren of anderen tot slaaven gemaakt zyn, mogen nog gekogt, nog aangebragl worden, op pene van 500 rd\ boven de vernietiging van zoodanigen koop. Arl. 6. Geen meerder kruid en scherp mag men vervoeren, dan gepermitteerd en op de passen gemeld is, op pene van confiscatie van vaartuig en laading beide, behalven dat de schuldigen daarenboven nog gestraft zullen worden als heelers van kruid-dievery. Al wat van die brandstoffe door burgervaar tuigen in de Oostersche gouvernementen en op Timor gebragl wordl, zal 'er in bewaaring worden genomen 10l hun vertrek. Alt. 7. Van plaatzen, gelegen in de si raat van Malacca, dog lieweslen die plaats, zal men beoosteu Malacca niet mogen vaaren als met een Malaeoasche pas. Arl. 8. Op Malacca mogen van de West van Indie alle vaartuigen geadmitteerd worden en alle onderdanen van de Compagnie hebben vryheid om van daar verder Zuidwaarts af te zakken, dog eenlyk naar Batavia en dus geene andere plaatzen, met verbod, op pene van confiscatie en verbeurte van de vierdubbelde waarde, van den vervoer of overbreng van lywaaten, mitsgaders zyden pathoolen naar herwaarts: terwyl voorts van de West. van Indie niel naar Siae mag gestevend worden als met vaartuigen, aan bekende burgers van Malacca toebeboorende, die daar eerst tol betaald hebben. Art. 9. Die van Pera mogen naar Malacca en daar benoorden vaaren op de pas van den resident. Art. 10. Van Malacca mag men vaaren op Siae, Camper, Andragiri, Jamby en andere daaromtrent gelegen plaatzen. Art. 11. Maar die van Malacca, Andragiry en Jamby mogen niet aan deeze zyde van lliouw vaaren, of moeten* direct naar Batavia komen. Art. 12. Van Malacca, Palembang of daaromtrent vermag men niet Ie vaaren naar China.
1767. P. A. VAN DER PARRA 265 Art. 15. Van en naar deeze hoofdplaats, Java's Ooslkust, Madura en Cheribon slaat de vaart open voor alle plaatzen onder deezen Archipel, inzonderheid van en naar SumbaWa, Bima, Tambora, Boeton, Cel'ebes, Borneo, Palembang en verder 10l Malacca, dog aan deeze zyde niet bewesten Batavia, mils de gene, die naar eeoige plaats op Cetebes of Boeton vertrekken, liuniie passen len kasteele Rotterdam vertoonen en die van plaalzen komen, waar de Compagnie geene residentien heelt, liassen van de vorsten des lands hebben. Art. 14. Van Java mag niemand afvaaren als van plaatzen, daar de Gqmpagnie residentien beeft. Art. 15. Alle vaartuigen, die van Malacca of eenige in de straat van dien naam leggende plaatzen naar Java retourneeren, mogen geene andere havens aandoen als die van Samarang, Sourabaya, Grissé of Cheribon, om 'er gevisiteerd te worden; en die verder langs de kust wil, zoo verre zig Compagnies sabandaryen strekken, moeien zig van een nieuwe pas voorzien: dienende 10l narigt, dat dubbelde tol geeischt wordt van de bandelaars, die uit plaatzen van de straat Malacca, buiten Malacca zelf, komen, zoo op Java, Cheribon als Ie deezer hoofdplaatze. Art. 16. De vaartuigen van Banka en Bliton mogen, als van ouds her, alleen op Palembang vaaren. Art. 17. Alle vaart van Celebes en Sumbawa naar Malacca wordt verboden, op pene van confiscatie van vaartuig en laading. Art. 18. Geene vaartuigen, 't zy van Java of elders in het Oosten, ook Palembang. mogen Malacca passeeren. Siac mag dooi' niet meer dan drie vaartuigen van Batavia, twee van Java en een van Cheribon mei Compagnies pas bevaaren worden. Art. 19. Naar Amboina, Banda, Ternaten, Maeasser en Timor houdt de pas alleen op het boofdcomploir en die verder u il, moet daar een nieuwe pas neemen. Arl. 20. De jonken van China mogen nergens, buiten Batavia en Banjer, in deeze zee vaaren.
1787. P. A. VAN DER PARRA. 266 Arl. 21. Van Amboina, Banda, Ternaten en Timor naar Batavia vermag niemand cenigo plaats onderwegen aan te doen. Burgers van Amboina en Banda blyl'l gepermitteerd de afhaal van ryst \au .Maeasser by de uiterste uoodzakelykheid en in zoo een geval ook die van Maeasser de vervoer van dezelve derwaarts, dog alle verdere vaart van Amboina, Banda en Ternaten op de kust van Gelebes verboden. Art. 22. Van Timor mogen de Bandasche Zuidwester eilanden niet bevaaren en de Zuidooster eilanden van die provincie door geene andere als Bandasche burgers hezogt worden. Arl 25. Geen vaart voorhy of hewesten de hoek van Bantam wordt gepermitteerd als met een Bataviasche pas. Art. 24. Van Bantam mag men vaaren op Chcribon en Samarang en zoo viee versa. Vaart om de West. Art. 1. In de vier fyne speceryen, ten zy van de Compagnie gekogt, mag niemand handelen op levens straf. Arl. 2. Alle handel in amfioen is op gelykc penaliteit verboden, behalven die van de sociëteit te Batavia is ingekogl. Art. .">. Nog is geinterdiceerd: a. alle uitvoer van peper, tin en Japansch staafkoper, indien niet blykt van do Compagnie gekogt te zyn, maar niet dies invoer op Batavia, mits aan de Compagnie te leveren voor den gestatueerden prys; en dat. mei betrekking 10l di 1 twee eerste artikelen, ook in geenen deele ctandestin gehandeld worde o[i Mallabaar, Hautain, I'alembang, Banka, Borneo en ltliton; b. de handel in wilde kaneel, geschild als de Ceilonschc; e. alle handel in kolli en staartpcper; d. de invoer alhier en overschecping ter reede uit den eenen in den anderen bodem van Javasche en Cherihonsclie suiker, alles op pene van confiscatie, verbeurte van de vierdubbeldc waarde en zoodanige verdere ol' zwaardere straffe daaren-
1767. P. A. VAN DER PARRA. 267 boven, als de toedragf der zaake zal komen Ie vereisschen; voorts e. de liundel ia kalloen garen, 't zy wit of gekleurd; /'. dr uitvoer van Samarangsche arak naar elders; ;j. alle uil voer van engemunt goud, op pene van confiscatie. Ari. 4. Burger-scheepjes, op bekomen speciale permissie deezer Regeeringe met een laading suiker, arak, vaderlandsche dranken en andere gepermitteerde goederen naar Chormandel ol' naar Bengale vertrekkende, mogen by retourgeenelywaaten, hoe ook genaamd, medevoeren, op pene van confiscatie derzelve en verbeurte van hel viervoudig bedraagen, nog ook geene vreemde Europeërs ol' inlandsclie passagiers, op pene van een duizend rd' boete. Arl. ;;. Alle handel in en dus de aanvoer van Surattesche zyden kleeden en alle Westersche lywaatenj boe ook genaamd, is mede, op pene van confiscatie en verbeurte van bet vier voudig bedraagen, verboden, buiten hel deporlement nog en de verzending van zulke dienaaren van de Compagnie, die 'er zig aan schuldig maaken. Arl. 0. De parlikuliere vaarl en handel van de West van Indie op Batavia wordt aan alle onderdaanen van de Compagnie geaccordeerd, dog dezelve geinterdiceerd verder Oost-of Noord waarts op door de straal Sunda, Bali, enz. Art. 7. Üp Malacca mogen van de West van Indie alle vaartuigen geadmitteerd worden en alle onderdaanen van de Compagnie hebben vryheid om van daar verder Zuidwaarts al' Ie zakken, dog eetilyk naar Batavia en dus geene andere plaalzen, mei Verbod, op pene van confiscatie en verbeurte van de vierdubbelde waarde, van den vervoer of overbreng van lywaaten, mitsgaders zyden pathoolen naar herwaarts; lerwyl voorts van de West van Indie niet naar Siac mag gestevend worden als met vaartuigen, aan bekende burgers van Malacca loebehoorende, die daar eerst tol betaald hebben. 11 Junij. Keuring van opium te Batavia. De Regering vond goed »van elke honderd eerst aangebragt
1767. P. A. VAN DER PARRA. 268 wordende kisten opium vier, willekeurig uifgenoomen,dermaateo exact te laaten visiteren, dat den eed voor «Ie verrigting en zuiverheid der opgave kan gedaan worden, mitsgaders dezelve daar voor dan ook ten minsten steeds te doen aanbieden door al zulke gecommitteerden», als deeze regeering daar toe suc cessivc zal oordeelen de bekwaamste te weezen". II Junij. Afschaffing der berekening van muntspeciên in Indisch ijeld bij de negotie-boeken. Ry 't leezen van de missive der lieeren Meesteren de dato 21 Oclober 1766 gezien weezende, dal Hoogstdezelve gearresteert hebben om de berekening der muntspeciên in ïndisch-geld l>y de boeken van de Gomp", exept die van de soldyen, eenmaal voor altoos af té laaien schaffen en dat vervolgens alle de Indische muntspeciên by de boeken worden ingenomen naar derzelver intriusique waarde, gecalculeert naar de waarde van den Nederlandschën gekartelden dukaton, gerekent op zes co zestig stuivers, als mede het staafgoud tot de prys van /' 7)ll> en het staaf- of baarzilver tol /' 26, beide Hollands couranl geld, bet mark fyn, daar het nodig zal bevonden worden, bel zy dal de aanrekeningen uil Nederland iels hooger of laager mogen uitkomen: dog dal haar Edele Hoog Achtbaare de bepaaling van den lyd om dit zoodanig t'introduceeren huilen andere schikkingen, daar toe relatief, byzonder ook mei betrekking tot bet accepteren van geld op assignatie naar Nederland, aan de dispositie van deeze regeering overgelaaten hebben, in vertrouwen, dal men niet verzuimen zoude bier mede zoo dra mogelyk een begin Ie maaken; en deswegens door den heer Gouverneur Generaal g'avanceert zynde, dat hel wel zeer noodig voorkomt, alvorens men tot verscheide schikkingen nopens deeze gewigtige verandering in de boeken, met het geene daartoe relatie heeli, besluiten neemt en speciaal over de juiste berekening der differente geldspecjen op onderscheide plaatsen, voornamelyk ten belange van den ontvang en uitgaaf deezer gelden 'sComp wege, daar over
1767. P. A VAN DER PARRA. 269 mei alle noodige aandagl zyne gedajrten kat gaan. met in stantie, dat de heeren leden zich daar toe, even als zyn Edelheid, geliefden Ie verledigeu, om pet naaste daar over te kunnen delibereeren; dog dat echter nu al aanstonds den vroegsten lyd koude bepaald worden om, ingevolge de positive order der beeren Meesteren, met de berekening der muntspecien in Indisch geld by voormelde boeken een einde Ie maaken; zoo is. in aanmerking gekoomen, dat hier inne over gansch Indie een egtraalen voel diende te worden gehouden om geen oneindige confusien iu de negocie papieren, ja, den handel zelfs ie veroörzaaken en dat, gelyk ook niet wel eerder als met den aanvang van een boekjaar kan begonnen worden, Wil men niet Mooi slaan voor verwarringen in de generaale en byzondere hoeken, dus niet vroeger als met primo September 1768 aan het groot oogmerk van haar Edele Hoog Agtbaare kan worden voldaan, om dat, zoo 'er ook al moogelykhcid \v;is naar de West en Noord van Indie de ordres deezen aangaande voor primo September naaslkomende te doen onl vangen, zulks volstrekt onmogelyk ten aanzien van de groote Oost zy, en dus overzulks goedgevonden en verslaan om de respeetive ministèren en liedienden op de buiten comptoiren by eerste gelegenheden prealabel kennisse ie geven, dat, in overeenkomst van 't door de heeren Meesteren aangeschrevene by gevenereerde lel leren van den 21"" dito, met ultimo Augustus 1768 over gansch Indie zal en moet worden af geschaft de berekening der muntspecien in Indisch geld by de boeken van de Compagnie, uitgezonderd van de soldyen; en dal gevolgelyk mei primo September daar aan alle Indische muntspecien by de hoekeu zullen an moeien worden ingenomen naar derielver intrinsique waarde, gecalculeert naar de waarde van de Nederlandsche gekartelde dukaton, gerekend op 66 stuivers, als mede hel uit Nederland komende slaafgoud lot de prys van / 578 en hei baar-zilver tot ƒ 26, beide Hollands courant geld, het mark fyn, daar het noodig zal bevonden Worden; onder toezegging, dat zy, ministèren en bedienden, 11 der /.uilen worden geëlucideert en geordonneert, hoedanig
1765. P. A. VAN DER PARRA. 27 En is goedgevonden hier van de noodigc kennis te geven naar de Oostersclie provinciën en naar Malacca". 10 Mei. Voorschriften nSopensde lieliondelintj run vreemde sekepen ter reede lialnviu. Gedelibereerd wcezende over de middelen lot tegengang van de desertie, die schier allyd by hel aanvvcezen van Engelselie schepen bespeurd wordt, ten notoire blyk, dat officieren of ge inccnen dier nalie bun werk maken om 'sConip* dienaaren uyl baaien dienst te lokken of den genegencn lot desertie scbuylplaals te verleenen, waartoe bet geduurig over en weder vaaren van hunne schuyten, boots, barkassen of ander kleyn vaartuyg te veel gelegenhyds geeft; zoo is, na den voorstel van den beer Gouverneur Generaal, goedgevonden en verstaan by deesen te statueeren: 1° dat by aanweezen ter deezer reede van Engelsche, Eranschc of andere schepen van vreemde Europeërs (de zoogenaamde Manilhasche en Macaoscbe scheepjes uytgezonderd, als die allyd onder de inlandsche bandelaars, in 't stuk van de pachten, zoo wel als in andere opzichten, geconsidereert worden) alleen cene schuyt of sloep van elk schip aan wal zal mogen komen geduurende den dag en weder naai' boord zal moeten roeyen met zons-ondergang; 2" dal alle andere vaartuygen, 't zy barcassen, bools, jollen of onder wat benaaming ook, aan boord van voormelde vreemde schepen zulleu moeten gehouden worden; 5° dat de vreemde capitains by hunne aankomst en vervolgens hunne benoodigdbyd van water en brandhout aan den sabandaar zullen moeten opgeven om hun, ten redelyken pryze, aan boord bezorgd te worden door den commandeur van de werf; 4° dal van elk diergelyk vreemd schip alleen de drie eerste in rang zynde personen en van de mindere vaartuygen alleen de gezaghebber, ieder met eencn knegt of slaaf ten
1767. P. A. VAN DER PARRA. 270 zich dienaangaande in verschelde omstandigheeden zullen en moeten gedraagen. 2(> Junij. Wijziging run het bepaalde op 22 November 1763 nopens het visiteren van ler reede Batavia aan komende schepen. Gesprooken zynde over de meenigvuldige commissien, die de leeden uil den Raad van justitie <l<'s kasteels Batavia altans hebben met het tweemaal visiteren der schepen, waar mede Westerse lywaaten en Souralse zyden kleden door particulieren zouden kunnen worden aangebragt, en deswegens in aanmer king gekomen wezende, dat bet hy resolutie van den 22'" November 17(ir> gearresteerde visiteren der bodems nadeselve ontladen zyn gevoeglyk kun worden nagelaalen, ;ils maar de andere, loen ook beraamde middelen liehoorjyk worden te werk gesteld ofwel, dat, als aan dezelve iets faalt, dan ook dese tweede visitatie, .gelyk d'ervarenheid geleerl beeft, van geen nut kan zyn; zon is goedgevonden en verstaan om, met eenige alteratie van i!;il besluit, 10l verligting der commissien, welke wel melden Rade uil baar te verrigten heeft, dese twede visitatie te excuseeren en dus 'sComp' schepen of kleinder vaartuigen, welke Westersche Kwaaien aan kunnen brengen, dnor gecommitteerde leden uil den Baad met den waterfiscaal alleen te doen visiteeren hy aankomst hier ter rheede of alvorens 'er iels afgescheept word. 2 Julij. Voorschrift nopens bijlagen van brieven, aan de Hooge Regering te Batavia gerigt. Te meermalen voorgekomen zynde, dat op sommige comp loiren om de West van Indie zeer inattenl en yverloos gehan deld word nopens hel tydig in gereedheid 'brengen van de afschriften der resolutien, in Raade van politie genomen, die, nerveus de brieven der respective ministèren, aan deese regee ring moeien gezonden worden, invoegen bel snniwyl gebeurd, •lal ile besluite*!, gerekend na den datum van de brief, zes
1767. P. A. VAN DER PARRA. 271 en meer maanden achterstaan en zulks niet tegenstaande men zich in die missives gedraagd ofwel om diverse oorzaaken refere ren moet aan zodanige, niel te gelyker tyd afgaande resolutien, 'i gene gevolgelyk onvoldoende berichten zyn, welke veel moeite veroorzaaken en nadeel kunnen voortbrengen; zoo is, wylook ten aanzien van d'expedilie der papieren de ordres by sommige van geen genoegzaame klem schynen, als dezelve met geen pecunieele amendens aangedrongen worden en dan nog al eens dienen gerenoveerf naar bet dientwegen aangeleekende by resolutie van den 13 OT February deses jaars, goedgevondenen verslaan den Malakse. Bengaalse, Cormandelse, Ceilonse, Malla baarse en Souratse ministèren in 't gemeen en de respeclive hoofdgebiederen aldaar in 'l byzonder Ie recommanderen om zorge ie dragen of toezigt Ie houden, dal de by baar in Rade van politie genomen wordende besluiten ter behoorlyker tyd len papiere gebragl en in vergadering geapprobeerl worden, op dat, len minsten de afschriften van dien. nimmer langer dan een maand len agteren slaan, om steeds zoodanig, nevens haare brieven, aan dese regeering afgevaardigd te worden, sub poene van \yl honderd zilveren ropyen of /' 7!>o, telken reise door den secretaris van politie te verbeuren, welke door zyn ualaatigheid mogte veroorzaken, dat de resolutien laater dan een maand, van 'i lekenen der brief af gerekend, in gereedheid 'er expedieering zyn, en zulks len behoeve van de diakony armen deser slede; dal daarom ook het bedragen dier boete ten eersten moet worden in kas geleld en deeze hoofdplaats D y factuur ten goede gebragl. 2 Julij. Herrinnering aan »de aloude en bekende ordre", tlul op buiten-kanloren geene vonnissen run linden van justilie, 'imporleetende lyfslrpffe", ten uitvoer mogten worden gelegd, woor en al eer dezeier by den Gouver »nenr of hei Opperhoofd zullen wezen geapprobeerd'. Bij missive van 1 September 17.19 badden Heeren WH'"" n °g op de handhaving van dit voorschrift aangedrongen.
1767. P A. VAN DER PARRA. 272 7) Jnlij. Toekenning van twee gepermitteerde lasten aan nn lid land vaarende' krankbezoekers. Door de alhier aanwesende krankbesoekers by reiiiiesie vertoond zynde, in welke sobere omstandigheden zy zich bevinden by het doen van togten in 't land, met verzoek om, even ;ils de opperchirurgyns, met twee gepermitteerde lasten begunstigd te worden: zoo is, ofschoon het te wenschen waare, dat nopens de gepermitteerde lasten, in sleede van vermeerdering, ver mindering koude gemaakt worden, echter de supplianten ten aanzien van 'l. reglement op de bagagie, wanneer deselve repatrieeren, gelyk gesteld zyn mei de opperchirurgyns en dus in deesen ook evenredige gunsl vereisschen, overzulks goedgevonden en verslaan den in 'l land vaarende krankbe soekers, even als d'ópperchirurgyns, lief mede voeren van twee lasten toe ie voegen, ónder de dienaangaande plaats hebbende bepaalingen, en daar mede te aroplieeren hel reglement op de bagagie voor de zeevaart van Indie. 5 Jnlij. Vermindering der contigenlèn aan katoenen garen ca indigo voor de Jakatrasche en Preanger bovenlanden. Door den gecommitteerde 10l en over de zaaken van den inlander, de opperkoopman, ni r Arnoldus Adrianns van Tols. liy een schriftelyk adders niet alleen vertoond zynde. hoe liy na 't aanwenden van alle moeite om de regenten der Jaccatrase en Preanger bovenlanden ie permoveeren tol voldoening van de hen opgelegde leverantie van kattoene garens en indigo in de bepaalde qUantiteit, liet zy door beloften van meerder betaaling of bedreyging van 'l dragen der boete, zoo wel hun onvermogen daar door bespeurd hadde, als dal zy alle eenparig betuigen daar toe altoos huilen staal te zyn geweest, maar dal hy ook, vervolgens nagegaan hebbende, wat dezelve ra de jongste 14 jaaren van die heide producten hebben geleverd, bevonden hadde, dal hei kattoene garen by na de helft minder was, dan de bepaaling mede brengt (schoon ürauaug op zig zelfs hoven
1767. P. A, VAN DER PARRA. 273 p l-»RA*T-BOEB DEEL TIM. 18 liet contingent opgebragt hadde) en dat de indigo nog van de halve voldoening differeerde, leggende ten betooge van 't zelve een specificatie over van 't geene elk regentschap na de gemaakte verdeeling moest leveren; wat hel in 't voorsz. tydperk of van 't jaar 1753 af geleverd heeft (Praccamoentjang en Sumadang voor zoo lange het zedert direkt onder deeze hoofd plaats geresorteert heeft of een tyd van zes jaaren) en wal het eene jaar door 't andere is opgebragt, bedragende ten aanzien: van ïjanjoer 30 pik. kat. garen met 15 pik. indigo, » Bandong 50 » » » »10 » » » Crauang 12 1 /,; » » » » 1 * » » Tjiblagong 1 » » » « 1 / 2 » » » Tjassem 1 » » » » 1 / i » » • Pamanoekan.... 1 » ■ » » y, » » » Pagadeen I'|, « » » »V 4 » » » Praccamoentjang 46 » » » » 16 » > » Sumadang 27 » ■ » » 7 » met versoek, dal daarom, gelyk by het besluyt deezer regering v an 4 February 1763 een nuttige verandering was gemaakt in de overige produkten, die de regenten moeten opbrengen, altans ook eene uitvoerlyke schikking ten deezen belange mogtc Worden gemaakt, dan wel dat de bepaling, meesl overeenkomstig voorsz. gedaane leverantie, dus mogtc weezen: Tjanjoer 30 pik. katoene gaaren met 15 pik. indigo, Bandong 50 » » » 10 » » Crauang 12» » » » 2 » » I'raccamoentjang 50 » » » »15 » » Sumadang 20 » » » » 7 » » Tjiblagong 1 » » » » 'A " " Tjassem....... 1 » » » » '/ 4 » » I'amanoekan.... 1 » » » » '/j » » Pagadeen 1 » » » » l /i • " of zaamen 126 » » 50 J / 4 » sluitende Tangerang uit, wyl daar geen gaaren, nog indigo Va lt; onder aanmerking, dat, schoon de aanmaaking van beide deeze artikelen by den inlander voor een merkelyke bezwaaring
1767. P. A. VAN DER PARRA. 274 gehouden word, zy egler voorsz. quantileiten (onverhoopte misgewassen uitgezonderd) kunnen conlribueeren en dus hy verzuim schuldig zyn aan de hoelens, daar op gesteld; zoo is, — geconsidereert, dat in der daad de respeclive regenten nimmer aan de hy resolutien van 4 February 1752, primo Octoher 1754 en 20 September 1757 dientwcgen gemaakte bepaalingen hebben voldaan, nog kunnen voldoen, schoon de gevallen niet zeldzaam zyn, dat de eene van den anderen legen vry hogere pryzen inkoop gedaan heeft, als de Comp c ervoor betaald; dat dus de penaliteiten, tegen de mindere leverantie gesteld, niet wel geëxecuteerl kunnen worden, gelyk ze nimmer tot de dadelyke uytvoering zyn gebragt, ook van geen voldoend gewigt zyn; dat inzonderdheid het opbrengen van d'indigo den regenten ten uitersten bezwaarlyk valt en dus niet wel mogelyk is meer van ben te vergen, dan ze het eene jaar door 't andere opgebragt hebben, dog dal dit egter len aanzien der katoene gaarens, concernerende de vyfgroote regentschap pen, eenigsints anders gelegen zy, nadien een augmentatie in deezen gantsch niet onuitvoerlyk voorkomt, dan wel Ie minsten een bekwaam middel weezen kan om het uillerstedaar van te krygen, — overzulks goedgevonden en verslaan om, met alteratie van voorsz. besluiten, de jaarlykse leverantie uit de Jaccatrase en Preanger bovenlanden Ie bepaalen op 149 pikols kalloene garens en 50 1 / l pikols indigo, in sleede van de by geciteerde resolutien bepaalde 222 pikols van 't eerste en 110 pikols van 't laatstgcmelde produkt, en daar van te laaten voldoen: door Tjanjoer 35 pik. kat. gaaren met 15 pik. indigo, » Bandong 55 » » » »10 » » » Crauang....... 18 » » » » 2 » Praccamoentjang 35 » » » »15 » « » Sumadang 25 » » » » 7 » » » Tjiblagong 1 » » » » % * » » Tjassem 1 » » » » 'ƒ4" " » Pamanoekan.. .. 1 » » » » I j i » » » Pagadeen 1 » » » » V* " " en dus als boven.... 149 » » » » 507 4 » »
1767. P. A. VAN DER PARRA. 275 niet recommandatie aan de respective regenten om aan deeze, door de ondervinding geleerde uitvoerlyke leverantie te voldoen of te zorgen, dat een ieder in den haaren daar aan compleet beantwoorde in quantiteit en de vereisch te qualiteit, sub poene van de boetens, daar op van ouds gesteld, als nu zonder afwyking ter executie zullen gelegt worden, ten waare op het overluigensle blykcn mogte, dat door misgewassen, als andersints, baare mogelykste attentie en vigilanlic te leur waare gesteld. 5 Julij. Bepaling, dat voor assignatien op Nederland vooreerst niet zoude gelden de berekening der munt' speciën in Indisch geld. Ter gelegenheid van de aangeboden wordende gelden op assignatie in nadere aanmerking gekomen zynde het door de heeren Majores by haare gevenereerde missive van den 21 cn Oktober anno passato op dat sujet aangeschrevene met heirek king tot de te makenc verandering in de berekening der munlspecien by 's Comp s boeken, exept die der soldyen, als zich dus uitlatende: «dat Hoogst dezelve van den ieverdeezer •regeering voor hel waare belang van de maatschappy ver "Waglen, dat men by tyds bedagt zal zyn op de gevolgen, die »uit de afschaffing van het Indisch geld behooren te proflueeren, "byzonder met belrekking 10l hel accepleeren van gelden op "assignatie naar Nederland", een passagie, die dus niet minder van consideratie, als wegens de manier van voorstellen eenig sinls bedcnkclyk is nopens de eigentlyke meening van Hoogst dezelve, omdat, schoon ook ten deele mogle gezien worden om, Wanneer de gekartelde Nederlandse dukaton met 66 stuivers by de boeken moet worden ingenomen en alle andere speciën daar na geproportioneert, dat als dan ter deezer hoofdplaatse met meer op assignatie mag worden geaccepteert, als 't gene dan, niet alleen in Nederland, maar ook hier, even gelyk twintig tonnen schats zal bedragen, dit echter niet volledig a an 't oogmerk schynt te beantwoorden; en dat, wyl het ook
1767. P. A. VAN DER PARRA. 276 eene van zelfs sprekende zaak is, Jat de penningen, welke op assignatie ontvangen worden, by de boeken even zoodanig moeten worden berekend en ingenomen als 'al bet ander geld, dat in 's romp" tresooren komt, de recommandatie dus almede niet ten eenemaal daar op van applicatie voorkomt, maai' bet eer te denken is, dat speciaal gedoeld word op het verlies van perc tO , dat by die berekening op de in 's Comp' kasse geteld wordende ducatons op assignatie vallen zal tegen de tans voorkomende winst van 7 9 / 13 perc' 0 ; dan in deezen onze kerheden blyvende, byzonder wyl volgens de placcaaten van baar Hoog Mogende de dukaton, welke de Comp e uitgeeft lot een zekere waarde, ook voor dezelve prys behoord te ontvan gen; .en dat, wyl behalven het hoofdoogmerk der heeren Meesteren maar is op een berekening by de boeken, het ook in allen gevalle van hoogst derzelver equiteil niet kan verwagt worden om 'sComp s dienaaren en onderdanen met dukalons van 78 stuivers te belaalen en dezelve dukatons (wyl'er geen door partikulieren uit Nederland mogen, nog in eenige quanteit kunnen gebragt worden) maar voor 66 stuivers op assignatie te ontvangen, nadien zulks een middel zoude weezen om ben, die geen andere weg tot het overmaken van penningen naar Nederland hebben en reets gedrukt zyn door het verlies van 7 9 /i3 perc' 0 , als lot raadeloosheyd te brengen; zoo is, ofschoon de acceptatie op den ouden voet zonder eenige bedenking nog in 't loopende en 't volgende boekjaar 1767/68 moet rondstaan, wyl naar 't gearresteerde op den 14™ Juny jongstleden de veranderde berekening by de boeken eerst met primo September 1768 kan aanvang neemen, goedgevonden en verstaan haar Edele Hoog Achtbaare by d'eerst af te gaane brief voorsz. bedenkingen van deeze regeering eerbiedig ter aandagt te brengen, met verzoek om de noodige elucidatie en bepaalde order nopens het stuk der assignatien, in vertrouwen, dat Hoogst dezelve ook nog haare reflectie zullen laaten gaan op het bekende, meermaal vertoonde nut, dat de Comp" beeft met de dukaton tot 72 stuivers te accepteeren, schoon nu in 't ver volg maar berekend wordende tegen 66 stuivers, en zulks ter
1767. P. A. VAN DER PARRA. 277 zaake van de risico, welke uitgewonnen, het, gebruik eenigen lyd van een kapitaal, waar voor geen interest betaald word en niet zelden bet cenigst middel is om in ongelegenheden geld te kunnen bemagtigen; lerwyl aan d'andere kant de tellers, welke de weg afgesneden is om anders remises te kunnen doen, rekenen kunnen, dat ze met het presente verlies van 7 8 /i 8 perc' 0 secuur voor een prompte betaling zyn; en inmiddens den heer Directeur Generaal te qualificeeren om, volgens de jongste hepaaling, 20 tonnen schats op assignatie te acceptee ren, de dukaton gerekend tegen 72 stuivers, mei hel rabat van 7'/ts perc 10 daar en boven (en voordeele van de winst rekening deezer hoofdplaats, item daar van 2 / 3 te laaien over maaken om in Nederland betaalt Ie worden na de najaarse ver kooping van 1768 en het overige '/ 3 na de voorjaarse verkooping van 1769. lü Julij. Verbod tegen het koopen en verkoopen van Bantammer» en Lampongers als slaven. Door den heere Gouverneur Generaal aan de vergadering te kennen gegeven zynde, dat gezanten des Konings van Bantam, uit naam van haaren vorsl, klaglig gevallen waaren over dal van zyne onderdaanen in de Lampongs deeze en geene tot slaven verkogl en daar van transporten gepasseert worden, met verzoek om daar legen te doen voorzien; zoo is, wyl zulke hcdryven, builen d'onbetamelykheid, ook alsints schadelyk zyn, nadien voornainelyk ten uitterslen vereischt word om de Lampongers geen billike redenen tot wrevelmoedigheid te geeven, goedgevonden en verstaan de Banlamse bediendens met nadruk te inlcrdiceeren om geen gebooren Bantammers en Lampongers Ie laaien koopen en verkoopen, met last om van dit verbod de gemeente aldaar en in de Lampongs by publicatie en affictie van biljetten in de Nederduitse, Javaanse, Maleidse en Cbineese taaien kennisse te geven; en dat inzonder heid den scriba te Bantam en de residenten in de Lampongs zich wagten moeten voor het passeeren of verleenen van
1767. P. A. VAN DER PARRA. 278 transporten van diergclyke menscheu, mitsgaders den Koning van deeze dispositie almede by brieve kennisse te geeven. 20 Julij. Bepaling, dal door een Compagnie'B dienaar borgtogt kon worden gesteld door middel van inhoudingen op zijn traclemeiil. Met relatie tot bet door de beeren Majores aangedrongen stipt executeren der gemaakte bepalingen nopens bet stellen van borgtogt door dienaaren, die eenige administratie van 'sComp s goederen of gelden aanvertrouwd worden, dan wel, zoo al in 't een of ander byzonder geval het reglement lien aangaande niet naar de letter zonde kunnen worden achter* volgd, dat dan ten minsten die preeaulien zullen moeten worden genomen, welke de ministèren in Amboina en Banda hebben gebruikt; en bier mede gezien wordende op het namptiseren onder de Comp e van konphricven eeniger vaste goederen, die iemand hebben mogte en echter geen borg kon stellen, van obligatien ten laste van andere, transporten van slaven, enz., dan wel om, in slede van cautie te stellen, de winnende gagie, 't zy geheel of ten deele, te laaten staan, tot het bepaalde moulant der borgt"gt daar door geëvenaard word; zoo is, wyl het laatste boven bet eerste te verkiesen zy, om dal, indien het eerste met gerustheid voor voldoende zoude kunnen aangemerkt worden, het dan zelden of nooit zal manqueeren om borgen te krygen, en dat, by het tegendeel, het laatste zeekerder gaat, overzulks goedgevonden en verslaan by extract deezes circulair naar de builen komptoiren te gelasten en alhier ook te observeren, dat, wanneer hel komt te gebeuren iemand aan de vigerende bepaalingen op het stuk der borg logten, geïnterpreteerd en geamplieert by resolutie deezer tafel van 10 December 1765, niet zoude kunnen voldoen om een sufficierende borgtogt te kunnen stellen by hel bekomen eeniger administratie en verantwoording over 'sComp s goederen of gelden en gevolgelyk zich nog minder in staat bevind om het respeclive bedragen, waar voor cautie moet gesteld worden,
1767. P. A. VAN DER PARRA 279 in kontanten by de Comp 0 te namptiseeren, als dan de winnende gagie van zulk eenen, des mogelyk geheel of ten minsten voor de helft, moet worden afbetaald, tot zoo veel by de soldyen ten goede komt en blyft, als het bedragen der borg logt re spective is, ten einde 'sComp s guaraud daar op even en dus lange te kunnen vinden, als op de anders, volgens geciteerd besluit, te stellen cautionarissen. Zie ook 4 September 1788. 21 Julij. Voorschrift nopens restanten van koopman- Behappen. Ten belange van hel nadeel, 't welke gelegen legt in d'al te groole restanten van koopmanschappen op de builen komp loiren, inzonderheid door de heeron Majores bepaaldelyk noodig geoordeeld wordende, dat len deezen opzigte, met betrekking tot de lywaaten, moet worden genoteert de tyd, wanneer, en het schip of minder vaartuig, waar mede die doeken zyn aangebragt, len einde met meerder klaarheid Ie kunnen legen gaan het misbruik, dat, voornamelyk deezen aangaande, maar Ie dikwerf zoude komen l'exleren; is, ler zaake de circulaire order van ." Augustus 1752 wel mede brengt, dat bydejaar lykse overzending der lyst van de restanten der handelwaaren de tyd van den ontvangst moet worden gespecificeert, dog inzonderheyd ook al ten deezen opsigte op sommige plaatzen 'n onbruik is geraakt, goedgevonden en verstaan om, met renovatie en ampliatie deezer ordre, conform het goedvinden van haar Edele Hoog Achlbaare, aan de ministèren en bedien den op de rcspeclive lywaat slylende koraptoiren by extract deezes, g'accompagneert met een uittreksel uil hoogst derzel ver gevenereerd schryvens deezen aangaande, te gelasten om, ingevolge de oude order, by de jaarlyks herwaarts gezonden wordende lyst der restanten niet alleen in 't algemeen specificq te noteren, wanneer de leggen blyvendc koopmanschappen daar z yn aangebragt, maar dit ook inzonderheid stipt te observeeren ten aanzien van de lywaaten, met byvoeging van 't schip of
1765. P. A, VAN DER PARRA. 28 zyncn dienste, aan land zullen mogen vernachten en geen , anderen, 't zy ook onder wal tilul of pretext; 5° dat de cominandecrende officier van de brandwacht, by een vreemd schip geplaatst, onverminderd de ordre tot visitatie van alle aankomende of van boord gaande vaar luygen, niet gedogen zal, dat eenig vaarluyg, hoe genaamd, na dat de vreemde schuyten of sloepen met zons-ondergang van de wal terug gekeerd zyn, aan boord van 't vreemde schip aaulegge of van boord vare; met ordre om de zulken, die het in weerwil deser ordre onderstaan willen, eerst door een schoot met los kruyd te waarschouwen en> niet gehoorzaamd wordende, met scherp op de zoodanigen te vuuren, al ware het ook met gevaar van hen in den grond te schieten; onder verderen last, om zulke vaartuygen, die door toeval voor zons-ondergang niet aan boord hebben kunnen komen, aan boord van de brandwacht te doen vernachten. Van welk een en ander verslaan is de aanweczenden on vervolgens aanlandendcn vreemdelingen te doen kennis geven door den sabandaar, wien het departement der Christenen aangaat, en door denzelven te doen letten op de punclueele executie dezer resolutie. 13 Mei. Verbod legen de vaarl van China op Malaka en vice versa. Ter gclegcnhyd van het gecommuniceerde wegens de vreemde Europische en inlandschc handelaars in China gereflecteerd wezendc, dat de permissie aan Cbiiieesche jonken om te Malacca ten handel te komen is prejudiciabel aan de oegocie van Batavia, om diergelykc redenen, als by resolutie van den 7 en Augustus 1764 wegens de jonk van Macasser is aange haald, en dat ze veel al gclegcnhyd geeft tot den sluykhandel in 's Corap 8 privalivcn tak van negocic in bet tbin en dat in allen gevalle deeze vergunning van geen vroege instelling is, alzoo de jonken in vroegere jaareri nergens anders dan te
1767. P. A. VAN DER PARRA. 280 minder vaartuigs naam, waar mede d'een en ander party is overgevoerd. 21 Julij. Maatregelen ter voorkoming, enz. van brand in de Chinescfie kamp te Batavia. Na deliberatie is goedgevonden en verstaan: 1 ° niet alleen de eigenaars van de jongst afgebrande woonin gen in de Chineesche campong te doen aankundigen, dat zy, dezelve opbouwende, moeten voorzien van een steene voorfront en dito scheymuuren tussclien twee differente huizen, item van steene gevels en voor 't minste van achter en, tot het formeeren van apartementen in een woning, planken zullen hebben te gebruiken, zonder bamboesen ten dien einde te mogen employeeren, de daaken naar gewoonte en ook de uitstekers van pannen maakende, met verbod om daar toe adap of cayang matten te employeeren, maar dat ook dit alles moet worden geobserveert nopens de wooningen in voorsz. campong, welke successive repara tie vereisseben zullen; en het toezigt hier van mits deezen op te draagen aan 't Eerwaarde collegie van Schepenen en haare officieren, als ook aan de respective officieren der Chineezen en aan de rooymeeslers, mitsgaders, volgens de reeds gegeven last van den heer Gouverneur Generaal, door den Bailluw en Landdrost te laaten zorge draagen, dat geen kraamtjes in de Chineesche kampong of elders in de voor stad deezer hoofdplaats met alap of cayang matten gedekt of voor deeze en geene opstallen gebruikt, maar daar toe ook pannen geëraployeert worden; 2° de brand-spuiten, zoo binnen als buiten de stad, in zoo verre van manurings of aanbrengers, die op den anderen geschroeft kunnen worden, ontbloot zyn, in conformité van de ordon nantie op het gebruik en behandelen der zelve van 7 December des jaars 1739, daar aan te laaten maaken; 5° van de buiten gehoorende brandspuiten de geene, welke onder berusting van de inlandse commandanten op de weg
1767. P A. VAN DER PARRA. 281 naar Anke en op de weg van de Mangadoa of die naar Sonlhar loopt, als zynde te zeer verwyderd van de Cliineesclie campong, daar dezelve voornaiuclyk vereischt worden, en wel onder een beter loezigt, als dezelve voorkomen te weezen, te laaten verplaatsen, te weeten: de eene op een bekwaame plaats in 't midden der cvengemelde campong, d'andere naast dezelve aan dies Oostkant ol' by de inlandse burger-wagt over de punt Hollandia, buyten de Nieuwpoort; 4° deeze hrand-spuilen, zoo wel als degeenc, die in de/uidcr voorstad onder bewaaring van den substituut van den Drossaart lierusten, door deezen oilicier en den BaJliu, als onder de een en ander baar respective jurisdictie zullende komen, niet alleen alle maanden eens te doen visiteeren, maar ook ter exercitie van de Cbineezen dan tellens, met voorkennisse van den beere Gouverneur Generaal, op een bekwaame plaats te laaien piobeeren, met last aan den kapitein en lieutenants van die natie om daar toe succes sive het noodige getal uit de campong te bezorgen, ten einde daar door een ieder van hen, een beboorlyke behan deling krygende om met de spuiten om Ie gaan, in onver hoopte omstandigheeden met vaardigheid en zonder confusie van dienst te kunnen weezen; 5° door den gecommitteerde tot en over de zaaken van den inlander aan de respective commandanten der ouder hem resorteerende campongs te laaten aanbeveelen en op d'uil voering te doen zorgen, dat by het ontstaan van brand in de Cliineesclie campong of elders buiten de stad, op de eerste aankundiging van Balliu of Landdrost, dan wel die boven dezelve, het gezag by de brand hebbende, present mogte zyn, iminediaal zal moeten volgen het volk, dal uit d'een of andere naby gelegen inlandse campong word geëischt, zonder dat alvorens naar ordres van voorz. gecom mitteerde mogen of moeten gevraagd of afgewagl worden; en dal telfens de respective inlandse hoofden, welke, nevens haarc mindere, by den brand in zoo een geval present moeten zyn, zullen hebben zorg Ie dragen, dat tot hel
1767. P A. VAN DER PARRA 282 blussen van dien alle mogelyke assistentie geschiede en zy voor al waaken, dat haare onderhoorige de by den brand staande buizen niet spoliceren of herooven; 6° te permitteren, dat eenigc Chinezen des nagts door haar campong patrouilleren, voorzien van slokken, halve pieken of ander hand-geweer (schiet-geweer uitgezonderd), ter bewaaking van deeze hunne woonplaalzen tegen rust vcr stoorende brandstiglers of andere, hel gemeene best lagen leggende lieden, mits die nagt patrouilles voorzien zyn van het cachet des fungeerenden Landdrost, in lak afgedrukt, • om aan de militaire wagten in de campong en aan de ontmoet, wordende bediendens van de justitie, lot een onver minderd passeren en repasseren, vertoond te worden; 7° voorts de nodige quanlileit hrand-emmers onder betaling aan de Chiueesche officieren te laaten algeeven om met twee stuks over tien huysgezinnen in de campong van die natie verdeeld Ie worden, met last, dat een ieder, welke de twee hrand-emmers ter bewaaring heeft, zal moeten zorgen tot dies conservatie en by lyd van nood, niet alleen 'er mede paraat zal moeten weezen, maar ook nog negen per zoonen buiten hen, in de andere wooningen, welke 'er geen hebhen en die in zoo verre onder zyn opzigt staan zullen, om vervolgens gezamentlyk by de braud-spuiten met die emmers van dienst te zyn, en cindelyk 8° de voorsz. ordonnantie van 't jaar 1759 met de nadere gestelde ordres in cas van brand, het voorsz. 'er onder begrepen, by den anderen te laaten colligeeren, om ter naricht en observantie van een ieder, die hel aangaat, afgegeven te werden. 25 Julij. Bepaling nopens eischen ran ijzer, enz. Op het gevenereerdc aanschryven der heeren Meesteren by missive van den 6™ Octoher anno passato en onder afvaardiging van een extract uyt de selve, vervatlende, dat by de jaarlykse petilien afzonderlyk moet worden opgegeven, hoeveel yzer voor
1767. P A. VAN DER PARRA. 283 's Comp s eigen gebruik en hoe veei tot den handel benodigd is (ongelwyffeld om tot het eerste einde de gewoone zoort en tot liet laatste object het minder in prys komende te zeilden); dat deeze distincte opgave ook by de eysschen van de buiten comploiren moet plaats hebben en by alle worden in agt genomen; dat van die en andere zoorten van goederen, welke alleen tot den handel dienen, geen grooter quanliteit worde gevraagd, als met goed voordeel van de hand kan worden gezel., is goedgevonden en verstaan de oadereonplieden van 't casteel te gelasten om by 't formeeren der eysschen onderschydentlyk te bepaalen, hoe veel yzer lot hel eigen ge bruik van de Comp'', zo hier ler hoofdplaats, als op de builen comploiren, welke haare behoellen alleen wan hier vorderen, gedurende een jaar nodig is, mitsgaders hoe veel 'er naar den onlinaimi loop, zo hier als daar, 10l den handel vereyscht word: en gevolgelyk ook circulair den ministèren en bedienden op de builen comploiren te ordonneren om dit dislinctelyk by haare eysschen Ie noteren, niel alleen met betrekking tol de geene, welke haar benodiglieyd van deeze hoofdplaats vragen, maar ook 10l de gene, welke direct uit Nederland petilien doen: en dat zy voorts alle, naar de bekende, te meermaal aangedrongen ordre, geen groter quant ileilen zoort van goederen tot den handel eysschen, dan met goed voordeel en zonder het vergaderen van schadelyke restanten of te groolen voorraad van de haud kan worden gezet. is slp«mwr- Verniemvd verbod tegen verlwop van suiker en rijsl door particulieren aan vreemdelingen. Heeren XVII"™ hadden opgemerkt, »dat te meermalen be vonden zy de Engelsche traffiquanten, op pretext van benodigd heyd, groote partyen arak, zuyker en andere goederen inkoopen, die by vervolg meer lot negotie als tot consumtic worden gebruikt, en dat dus de verkoops prysen daar van dermaten dienen te worden geregulcert, dat door den vervoer van de zelve geen prejuditie aan 's Comp 3 handel werde toegebragt,
1767. P. A. VAN DER PARRA 284 gelyk de berigtcn van Souraltc en andere plaalsen aantoonen, dat zonde geschieden; zoo is, zonder in overweging Ie neemen, hoc gebrekkig de heriglen zyn wegens 'I geene de Engelsen hier van daan, tot prejuditie voor den handel om de West van Indie, zonden vervoeren en zonder nader Ie gewagen \;m 't nut en de hillykheid, dal men inzonderheid den leverancier van arak en zniker in deeze colonie eenigsints een bepaalde weg openlaat om niet geiuineeil Ie worden, maar alleen ler zaake men de particulieren niet dwingen kan om 't geene zy aan de Comp'' niet leveren kunnen, tegen hoge prijsen aan vreemde al Ie slaan, wanneer men hen den verknop toelaat, nadien dan, of uit noodzaak, ol' oin den anderen te verkloeken, hel goed, waar mede zy overkropt zyn, tegen de mogelyksl laagsle waarde omzetten en dit voornamelyk nopens de arak inoel en kan worden toegelaten, zoo is goedgevonden en verslaan om, dewyl wel op den 14 cn February 1764 besloolen is om de vreemde Europise natiën niet dan 'sComp s wege met zuyker, arak en ryst te assistceren, met verbod aan de in gezetenen om geene dier producten aan hen in 't particulier te verkoopen, op de poenaliteyten, daar by vermeld, maar dit egter nu en dan toegelaten en van die vryheyd mogelyk ook wel eens misbruyk gemaakt is, allans nader te statueeren, dat, wanneer, 't zy door Engelsen, Fransen, Zweeden en Deenen, verzoek word gedaan omarak by particulieren te koopen, zulks, naar bevinding van zaaken, nog wel zal worden geaccordeerl, maar dat integendeel na he 4 einde van dit jaar (te weten niet vroeger, om de wille van den boomwagter) niet alleen nimmer meer zal worden gepermilteert om zuyker en ryst by particulieren op te doen, maar dit ook by een te affigeren biljet in de alhier gebruykelyke talen de gemeente by renovatie te verbieden, met bedryging, dal, hier tegen ge handeld wordende, de koop vernietigd, de ryst of zuyker zonder fornie van proces verbeurd verklaard zal worden, de helft len profyte voor den aanhaler of wie de calange doen zal (wie zulks ook weezen mogle), item de wederhelft voor de Comp", en ook nog daar en boven door den verkoper van de
1767. P. A. VAN DER PARRA. 285 zuyker, 't zy cygenaar of makelaar, zal moeten worden betaald de waarde van dien, ten behoeve van de diacony armen deezer steede. Voorts by bet assisteren van opgemelde vreemde natiën met poeder zuyker uyt 's Comp s pakhuisen tegen de by re solutien van 13 April 1762 bereets gestipuleerde prys van 5 rixd s voor 't picol en waar op dus in genen deele tegen de Comp" gemarkt kan worden, door 't gene niet alleen op de bloote inkoops prys meer word betaald, maar aan pagtpenningen, enz. ten bezwaare komt, door een der casteels oppercooplieden, al mede met bet begin van 't aanstaande jaar te inlroduceeren, steeds een ondertekend open briefje aan de gezaghebber van elk vaartuig, waar mede wat afgescheept word, te doen ver leenen, vermeldende de quantiteit en 't getal der kanassers en der ponden; met last aan den water fiscaal en sabandaars om nauwkeurig te letten en zorg te dragen, dat, gelyk in 't algemeen geen verboden handel storeloos gepleegt worde, in 't byzonder geen zuyker, dan met permissie deezer regeering. uitgevoerd worde naar eenig vreemd schip of minder vaartuig en vooral in 't aanstaande jaar en vervolgens geen andere dan by de Comp c ingekogte, waar van zodanig bewys, als voorschreve, zal moeten worden vertoond, zonder dienaangaande eenige conniventie te laaten plaats hebben. Mitsgaders ook aan 't hoofd over 's Cornp 8 zeemagt, den Edelen Houtingh, ten deze opzigte te recommandeeren om op de rheede door de wagthebbende officieren op de brandwagt te doen observeeren, dat, buiten de vigeerende bepaaling tot wering van verboden aan- of vervoer met vreemde scheepen, ook geen zuyker met het begin van 't aanslaande jaar naar die bodems mag worden gebragt, als waar van, in voegen als even, een speciaal bewys, door een der oppercooplieden van J t casteel ondertekent, onder den gezaghebber van 't transport vaartuig zal moeten berusten, als mede dat zy, respeclive officieren van de brandwagt, op dat 'er ten tweede maal geen gebruik van mogte worden gemaakt, dat certifikaat zullen moeten naar zig neemen en by het doen van rapport het successive overleggen".
1767! P. A. VAN DER PARRA. 286 24 .Tulij. Verbod tegen uilroer van rijst van Java naar den "OverwaV. Ten gevolge van buitengewone droogte heerschte misgewas in Midden-Java. 27 Julij. Lasl op de buiten-kanloren voor eiken geëman eipeerden slaaf door den vrij'gever »o f 'die hel inqualiteit [van executeur, enz.] doel", behalve hel zegel-, op- en expeditie-geld voor den vrijbrief, te doen belalen 25 rijksdaalders ten behoeve van de diaconie armen, 't zij die ter plaatse van de vrijgeving, 'l zij die Ie Batavia. Zulks moest strekken »tot legengang van d'excessen in »'t vrygeven van slaaven". De Regering herinnerde levens aan »d'oude ordre" nopens liet onderhoud van zieke gcëmancipccrden. Zie hij 10 Decem her 1763 en 20 Mei 1766. De betaling geschiedde aan commissarissen, »die 'er toe »vaceren". 1 September. Verstrekking van Rhijn-wijn, in plaats van zek-wijn, aan zieken in Compagnies hospitalen. Builen regenten van 's Comp" hospitaalen in loco by een extract uit haare resolutien van den 26™ Augustus jongstleeden voordragende, dat de respective praktisyns van't binnen zieken hnys verzoek gedaan hadden, dat voortaan Rynse wyn in plaats van zecq wyn aan de impotenten mogte worden verstrekt, als oordeelende d'eerste van vry meer nut en dienst dan de laatste; zoo is, in hope, dat de beste keus in deesen mag weesen gedaan, als waar aan een zeer groote menigte elende lingen en met deeze de maatschappye veel belang heeft, goed gevonden en verstaan om, naar den voorstel, in plaats van zecq, in den aanstaande Rynse wyn voor de zieken in het binnen hospitaal te laten verstrekken.
1767- P. A. VAN DER PARRA. 287 8 September. Bekendmaking, dat de Begering voornemens was thee, diamanten en andere, edele gesteenten op vracht naar Nederland te verzenden. 'iïoZui!!?' Uitschrijving van een dank-, boete- en bede-dag wegens het aanstaande vertrek eener retour-vloot. 10 September. Aanstelling van een tweeden predikant te Samarang. Zulks gscbiedde, «mits de toenemende uitgebreidheid der gemeente op Java's Oost-kust, waar door inzonderheid de kerk op Samarang enige maanden in 't jaar van haren leeraar beroofd word, door de visites, welke naar de onderhorige comptoiren van dat gouvernement successive moeten geschieden". -|jj- September. Verbod legen hel inbrengen van geld in de Bank van leening en Bank courant onder een valschen naam. Tot het mogelykste instandhouden van de bank en maintien van de goede en heilzame orders, daar voor leggende, is goed gevonden en verstaan een iegelyk by affictie van biljetten in de alhier gebruikelyke landstalen te laten aankundigen, dat, wanneer geld in meermelde bank gebragt word op de naam van iemand, aan wien bet niet toekomt, of 'er ook bereets zodanig in mogle berusten, bet zelve by de eerste ontdekking van 't slinks bedryf, zonder de minste I'orin van proces, zal wezen verbeurd ten behoeve van de diacony-armen alhier; dog egter, om zulke, welke in deezen niet na behoren gehan deld hebben, tyd tot redres te geven, de executie van dit nadrukkelyk middel niet voor primo October aanslaande te laaien plaats hebben. 18 September. Bepaling, dal men, naar Nederland terug keerende, geene grootere premie aldaar zoude erlangen, al was men ook gedurende de reis in rang bevorderd.
1767. P. A. VAN DER PARRA 288 18 September. Magtiging op den Directeur-Generaal wissels op de Kaap de Goede Hoop af Ie geren. Ofschoon het voor 's Comp s belang niet nodig zy om alhier geld per wissel te accepteren en het trekken op het gouvernement van Cabo de Goede Hoop misschien niet zeer te stade zal komen, is egter, wyl het aangebodene maar in een geringheid bestaat, aan de gemeente ook in dezen een weg tot doen van remises open gelaten en de ministers aldaar altoos hare be nodigdheid vinden kunnen met het ligten van eenige contanten uit het voor Indie gedestilleerde geld, gelyk te meermalen geschied zy, is goedgevonden en verstaan den heer Directeur Generaal te qualificeren om de door diverse gepresenteerde zes en dertig duizend guldens per wissel, ter uitkering aan de Caab, met de gewone agio te accepteeren, 22 September. Voorschriften nopens gepermitteerde ba gage. Nademaal sedert het doen emaneeren van het advertissement van den l (n Pehruary 1760, hepaalendc de lasten van Compagnies zeevaart en anderen in Indie, verscheiden' besluiten hy de hooge regeering deezer landen genomen zyn, welke tot alteratie of arapliatie van hetzelve strekken en overzulks ter kennisse dienen te komen van dien het aangaan mogle; zoo is op heden in Raade van Indie goedgevonden en verstaan voor het vervolg hy deezen te statueeren, dat op de schepen, in Indie vaarende, builen de gepermitteerde bagage by de daaromtrent gemaakte en nog in weezen blyvende reglementen en ordonnantien, zullen toegestaan worden: Op een schip van 150 voeten: aan het hoofd van Compagnies zeemagt in Indie. 8 lasten. ■ den opper-cquipagemeester te Batavia 4 » » « onder-cquipagemeester te Batavia 2 » » capitein, capitein luitenant of schipper.. 8 « » de opperstuurlieden ieder 3 ■>
1767. P. A. VAN DER PARRA. 289 PLAKAH-BOEK DEEL VIII. 19 aan de onderstuurliedcn ieder 2 lasten. » den opperchirurgyn 2 » ■ » krankbezoeker 2 » » » gouverneur of directeur ter plaalze, van waar het schip naar Batavia retourneert 1 » » equipagemeester aldaar 1 » Op een schip van 140 tot 130 voeten: aan het hoofd van Compagnies zeemagt in Indie. 6 » « den opper-equipagemeester te Batavia 5 • » » ondcr-equipagenieester te Batavia l'/ 2 » » » capitein, capitein luitenant of schipper.. 7 » » de opperstuurlieden ieder 3 » » » onderstuurlieden ieder 2 » » den opperchirurgyn 2 » » » krankbezoeker 2 » » ■ gouverneur of directeur ter plaalze, van waar het schip retourneert 1 » » » equipagemeester aldaar 1 » Op een schip van 125 tot 100 voelen: aan het hoofd van Compagnies zeemagt in Indie. 4 » » den opper equipagemeester te Batavia 2 » » » onder-equipagemeester te Batavia 1 » » » capitein, capitein luitenant of schipper.. 6 » » de opperstuurlieden ieder 7> » » » onderstuurlieden ieder 2 » » den opperchirurgyn 2 » » » krankbezoeker 2 » • » gouverneur of directeur ter plaatze, van waar het scbip retourneert 1 » » ■ equipagemeester aldaar 1 » Op scheepjes en vaartuigen daar beneden: aan bet hoofd van Compagnies zeemagt in Indie. 2 » • den opper-equipagemeester te Batavia .1 » » » gezaghebber 3 » » • onderstuurman 2 » Zullende voor ieder last niel meer dan lien kanassers of
1765. P. A. VAN DER PARRA. 29 Batavia ten handel komen moglen; zoo is goedgevonden en verslaan geen Chineesclie jonken te Malacca of in de straat van dien naam te gedoogen, maar derzelver koniste, op pene van confiscatie van vaarluyg en lading, te verbieden, zoo mede het uytruslen van jonken of andere vaartuygen van Malacca °f daar omtrent op China. 17 Mei. Voorschriften nopens het aan wal logeren van Europesche vreemdelingen te Batavia. Den heer Gouverneur Generaal heeft ter vergaderinge vertoont, 'lat de deezer dagen voorgevallene desertie van een party ambachtslieden, gevoegd hy de veelvuldige diergelykc voor beelden, welke men hy het aanweezen van Eiigelsche schepen exleeren zag, zyn Edelhyd iets herinnerd hadl, 't geene al in voorige tyden hy deezc regeering was gesouteneerd, dat naa "iclyk de allengskens omtrent aankomende vreemdelingen inge sloojiene permissie om willekeurig eene wooning uyt te kiezen, t zy door hel intrekken hy geringe lieden, 't zy door het in huur neemen van huysen, genoegzaam alle gelegenhyd henam 0I » 't gene 'er hy nacht en ontyden ten nadeele vandeComp 0 °f haare dienaaren en hurgcry gchrouwen mogt worden, te °utdekken, waar door de nu en dan opkomende suspicien v an sluykhandel haar hehoorlyk hewys misten en 't gemeene volk gelegenhyd kreeg om zigh hy vreemdelingen, die onedel moedig genoeg waren om hen aan J t debauchceren van dezelven schuldig te maaken, te addresseeren, de conditien hunner desertie te hedingen en de middelen tot derzelver uylvoeiïng te heraamen; dal, tot betooging van 't laatste, deeze enkele a 'legaiie voldeedt, dat naamelyk in de laatste drie jaaren, in welke de Engelsche deeze reede ongemeen sterk gefrequenteerd hebben, by de Bataviasche soldy-boeken als absent afgesloten z yn 72 militairen, 195 zeevarenden en 57 amhachlsgczellen; ''at hier tegen geen gereeder expediënt, naar zyn' Edelhyds Revoelen, uyt te denken was, dan dat deeze regeering liet Privilegie lot bel logeeren van vreemdelingen aan het stads-
1767. P. A. VAN DER PARRA. 290 drie leggers gerekend en aan «Ie capileins, capilein luitenants. schippers en gezaghebbers van Compagnies schepen en mindere vaartuigen alsnog, ingevolge de resolutie der booge regeeringe van den 17 en Juli 17«2, zoo op de heen- als lerug-reize, toegelaten worde» de verdubbeling der biervooren gespecifi ceerde lasten, in diervoegen, dal dezelve zullen mogen laaden : in een schip van 150 voelen 16 lasten, » » » « 140 10l I.Ïo.voeten 14 » » » » » 123 » 100 » 12 » » » daar beneden 6 « mits dat die alle beslaan in suiker, ryst, arak en b&utwerken of, op plaatzen, daar dezelve niet Ie bekomen zyn, in andere gepermitteerde, onkostbaare, volumineuse. dog niet precieuse goederen, onder welke laatste speciaal hegreepen worden alle Sourattesche zyden kleeden, Westersche lywaalen ofdiergelyke contrabande waaren. Van de invoegen voorschreven gepermitteerde lasten zullen de seheeps-oflicieren, sub pene van eene gevoelige correctie naar bevinding van zaaken, indien zig aan de overtreedinge deezes mogten schuldig inaakcn, direct of indirect, niets onder wegen vermogen te verknopen aan eenig vreemd Europeër, inlander of iemand anders, maar zulks uitstellen moeten lot hunne komst ter plaatze, werwaarls zy gedestilleerd zyn, wanneer het hun vry zal slaan om 'er mede te handelen naar hun welgevallen, zonder bemoeyenisse der ministers en bediendens op de builen-comploiren. Waarenboven zy gehouden zullen wee/en om, wanneer zy. de lasten van hel hoofd van Compagnies zeemagt in Indie of van den opper- en onder-equipagcinccslcr alhier, 't zy in commissie, dan wel door koop overgenomen of in geschenk ontvangen hebbende, dus voor hunne eigen' rekening vervoeren, zig Ie voorzien van een behoorlyk cerlilicaal, dal zy 'er\ als gezegd, de beheering van of eigendom aan gekregen hebben, en hetzelve ter plaatze, daar zy aankomen en de Compagnie tol heft, te verloonen, mitsgaders daarvan den halven tol te betaalen, zoo wel als van de lasten, die hun zelfs zyn toegelegd
1767. P. A. VAN DER PARRA. 291 Blyvende voor het overige de bepaalingen, restrictien en ordres omtrent de limieten van den particulieren handel onder de penaliteilen, tegens de overtreeders vastgesteld, in haar weezen en vigeur. En opdat niemand van deeze hevelen voortaan onkundig /.oude behoeven Ie weezen en ieder zig voor schaade kunne wagten, wordt een iegelyk, dien zulks aangaan mogt, hy afïixie alhier van dit biljet niet alleen de noodige advertentie gedaan, maar zal hetzelve ook alomme naar de builen-comptoiren, daar hel Ie passé komt, gezonden en hy de instructieve papieren voor de seheeps-overheden gevoegd worden, met ordre aan de respeclive officieren van justitie alhier, voornaamelyk den water-fiskaal en de jiistilieele hediendens op de builen-comp loiren, om een nauwkeurig toezigt Ie houden en te doen houden, dat daartegen geene overlreeding of connivenlie plaats vinde. 28 September. Verbod tegen- hel niedcnemen van slaven /er verkoop naar de Kaap de (ioede Hoop. Op de klagten der ministèren in het hoven genoemde gouvernement over den aanhreng van Oosterse slaven aldaar, mils de moord-zugl van dezelve, gepanrt met verzoek, dal daar tegen door deze regering de noodige voorzieninge geschiede, is, dewyl gedagle colonic inzonderheid de funeste ondervinding van de wraakgierige geaailheid der Oosterlingen (over 't al gemeen genomen) heeft en dat wel byzonder wegens het uitschot, dal 'er gewoonlyk naar toe gezonden of mede genomen word, overzulks goedgevonden en verstaan om door affictie van biljetten, zo hier aan land op de gewone plaatzen, als inzonderheid successive aan scheeps-boord op de repatrierende en naar hel gedagle gouvernement vertrekkende provisie schepen, een ieder te waarschouwen om geen Oostersche mans slaven (waar het maar eigenllyk op ziet) naai- Caho de Goede Hoop in bestelling of ter verkoop te zenden, nog ter bestelling of ter verkoop mede nemen, sub pene, dat, men onderstaande
1767. P. A. VAN DER PARRA. 292 bier legen Ie handelen, zodanigen slaaf, 't zy hy by 't ver trek van 't schip of eerst ginter by aankomst ontdekt word, dadelyk voor de Comp e zal worden gecnnlisquccrf.; en dus ook speciaal den water fiscaal te demanderen om by de monstering oplettende te wezen, dat dit verl>od niet straffeloos overtreden wonle. Zie ook '"*f. 1784 en 3 December 1793. 2 aeptein Imt i 2!) September. Vernieuuting van het reglement op liet benoemen en ontslaan van Compagnie's dienaren, vast gesteld op 1753. Dit. uitvoerige reglement is grootendeels gelijkluidend aan dat van 1753, waarom hier alleen «Ie wijzigingen worden aangegeven. 1,753, Titel I, § 1, aan het slot is toegevoegd: «dog de gou verneur van Java, geen Raad van Indien zynde, krygt alleen de commandeurs gagie van 120 guldens"; § 12, als voren: »exceplo den secunde en hoofdadministra teur van Ternaten, welke geene hooger qualiteit mag liekleeden als die van koopman"; § 13, is vervangen door: »de resident te Cheribon, opper hoofden te Tutucoryn en Trinconomale en eerste residenten te Souraearta en Djodjocarla worden hy hunne aanstelling gemeenlyk kooplieden met 60 guldens, voor vyf jaaren, en vervolgens ook wel opperkooplieden met 80 guldens, voor vyf jaaren"; § 16 is vervallen, zoodat § 17 wordt 16, enz., enz.: § 17 «Eerste clerequen" is veranderd in: «eerste gesworen »clerken"; § 19, aan het slot is toegevoegd: »ook wordt aandeeerst gemelden wel eens direct by hunne aanstelling de qualiteit van koopman toegevoegd, indien die van onderkoopman reeds eenige jaaren bekleed hebben"; § 20 »De administrateur in 't kleeden-pakhuys", vervallen; § 21, luidt, als volgt: »van de politieke bedienden* op de
1767. P. A. VAN DER PARRA. 293 builen-comploiren worden de volgende alle kooplieden met 60 guldens ter maand, voor vyf jaaren, by hunne aanstelling of bevestiging in Raade van Indien, te vveeten: In Ambouia: de opperhoofden van Sapparoua en Hila. In Banda: het opperhoofd van Poulo Ay en Ilhun. Op Chormandel: bet opperhoofd te Paliacatta, ilt; eerste pakhuismeester en negotie-boekhouder te Naga patnam. Op Geilon: de eerste pakhuismeester ■ negotie-boekhouder • soldv-boekhouder n ■ . J ... te Colombo, » secretaris van politie » eerste visitateur ■ lieutenant dessave « administrateurs te Jaffcnapatnani en Gale. Op Java's Oostkust: de eerste pakhuismeester en nego tie-boekhouder te Samarang als zy hun onderkoopmnns » resident te Tagal verband hebben uitgediend, » » » Grissé » tweede resident te Souracarta. In Bengale: de eerste pakhuismeester en negotie-boekhouder I „ .. in de kleeden-zaal het opperhoofd te Pattena, de seconde van Gassimbazaar. Op Sumatra's Westkust: de eerste administrateur te Padang. Te Bantam: de administrateur. Op Japan: de pakhuismeester.
1767. P. A. VAN DER PARRA. 294 Op Palembang: de eerste resident": § 22, de lijst van bedienden luidt nu: 1 adjunct van den eersten gezworen clerk, 1 marginalist, 1 korte notulist, verbalist en realist. 2 archivarii, waarvan de een tellens bibliothecaris en de ander dagregisterhouder is, 5 onderkooplieden; § 25, achter: «overdragers van de respective soldy • coinptoiren" is gevoegd: «behalven dat van bet hospi taal" ; § 26, achter: «comptoir van de generale visite" is gevoegd: »en het comptoir generaal"; § 27 is vervangen door: »de overdrager in het ambagts quartier, boekhouder van de paardenstal, garniznenschryver en eerste suppoost op het comptoir van den opper-equipagiemees ter kunnen ook op die diensten de qualiteit van onderkoopman obtineeren, als zy hun verband van boekhouder of assistent hebben uitgediend"; § 28, de lijst van bedienden is gewijzigd, als volgt: In Amboina: het hoofd te Haroeko, » » » Laricque, de secretaris van politie ] ■ soldy-boekhouder i ten hoofdcomptoire. » kassier en winkelier I In Banda: het hoofd te Wayer, de secretaris van politie I . ~ ~,.,. ' ten hooldcomntoire. » soluy-boekhouder In Ternaten: de resident te Gorontale, » » » Manado, » secretaris van politie , r . ...... .. . ten hooldcomploire. » soldy-boekhouder en dispencier *
1767. P. A. VAN DER PARRA. 295 Op Macasser: de resident van Boelocomba en Bonthain, » » » Bima, » » » Ma ros, » secretaris van politie, cassier en winkelier [ ten hoofd » ontvanger en licent meester | comptoire. Te Malacca: de ontvanger en licenlnieester, » secretaris van politie, » soldy-boekhouder en winkelier. Op Chormandel: het opperhoofd te Sadraspatnam, dog kan ook koopman weezen, » » » Palicol, » » » Jaggarnaikpoeram, ■ » » Bimilipalnam, de adigaar en iiiuntmeester > Ivyeede pakhuismcester » secretaris vau politie en kassier te Nagapatnam, » facluurhoudcr » essayeur » secunde te Paliacatta. Op Ceilon: hel opperhoofd te Manaar, » » » Calpetty, de president van de tuinbeschryving en ontvanger der domeinen liet hoofd der Mahabadde de eerste clerk van politie en secretaris van den civielen raad • tweede pakhuismeester „ , ... te Colombo, » dispencier » negotie-overdrager ■ soldy-overdrager » kassier » winkelier » tweede visitateur
P. A VAN DER PARRA. 1767. 296 de klein winkelier Ie Colombo, » secretaris van politie en kassier i » soldy-boekhouder te Jaffenapatnam, » tonibohouder en winkelier » secretaris van politie en justitie | >> eerste pakbuismeester te Gale, » soldy-boekhouder ' » opziender van de Gale Corle, » administrateur 1 ■> fiscaal en secretaris van politie j » pakbuismeester te Trinconomale, het opperhoofd te Baticaloa. Op Java's Oostkust: de resident te Japara, » » » Rembang, » » » Joana, » » » Sumanap, » secretaris van politie » tweede pakbuismeester en kassier „ ~,,., te Samaranpr, » soldy-boekhouder » ontvanger der domeinen » administrateur » soldy-boekbouder, teffens scriba zynde | In Bengale: de secretaris van politie en kassier » factuurhouder en dispencier » ordinaire gecommitteerden iii . te Hougli, » tweede pakhuismeester » » in de kleeden-zaal » soldy-boekbouder » kassier en ordinaire gecommitteerde | d [takhuismeester te Gassimhazaar, » tweede ordinaire gecommittteerde I » secunde in Patlena. In Souralta: bel opperhoofd van Broolchia,
1767. P. A. VAN DER PARRA. 297 de pakhuismeester 1 , rJ r . ... | ten hoofdcomptoire. » secretaris van politie | Op Sumatra's Westkust: het opperhoofd van Poulo Ghinco, de tweede administrateur ~ , .te radang. » secretaris van politie en kassier ) Op Mallabaar: het opperhoofd te Coilan, » » » Cananoor, de pakhuismeester » secretaris van politie i r 1' • soldy-boekhouder en dispencier » kassier en winkelier Op Japan: de negotie-boekhouder, » dispencier. Te Palembang: de tweede. üp Timor: het opperhoofd. Te Banjermassing: de eerste resident; § 29, het aantal klerken is teruggehragt tot 19 en dat der extra-ordinaire klerken tol 11. Bovendien is vóór de woor den: »zy hebben alle geen verband", ingevoegd: »dog de klerken, hy de secretarissen der hooge regeeringe dienst doende, worden onder het voorsz. getal niet gereekend"; § 30, achter de overdragers in het logie-garnisoen-kantoor is gevoegd: »en de scheeps-soldy-boekhouders". — Deze laatsten zijn vervallen, waar zij verder in deze paragraaph voorkomen; tusschen § 31 en 32 zijn ingeschoven de navolgende nieuwe paragraphen: § 31. Javaansche en Maleitsche schryvers, in dienst ge nomen wordende, krygen 10 guldens voor vyf jaaren en worden vervolgens verbeterd als andere, hier te lande geboren scribenten.
1767. P. A. VAN DER PARRA. 298 § 52. Boekhouders mei ƒ3O mogen op de buiteu-comploiren weezen de volgende bediciidens, als: In Amboina: de resident van Manipa, » » » Boero, » eerste clerk van politie » secretaris van justitie en den landraad » pakhuis-opziender ten hooldcomptoire. » negotie-overdrager » soldy-overdrager In Banda: het hoofd van Ouriën, de eerste clerk van politie en secretaris van justitie » kassier en winkelier . .. ~ . ten hooldcoinploirc. » dispencier ' » negotie-overdrager » soldy-overdrager In Ternaten: de resident te Xullabessie, » eerste clerk van politie en secretaris van justitie » kassier ten hooldcomptoire. » negotie-overdrager » soldy-overdrager ïe Macasser: de resident van Saleyer, » eerste clerk van politie en secre taris van justitie » dispencier , , ten hooldcomptoire. » negotie-overdrager r « soldy-overdrager » oppertolk ïe Malacca: de eerste clerk van politie en secretaris van justitie, •> dispencier,
1767. P. A. VAN DER PARRA. 299 de negotie-overdrager, » soldy-overdrager, zoo mede de resident van Pera. Op Chormandel: de resident te Portonovo, » » » Masulipatnam, » » » Coedeloer, ■> eerste clerk van politie en secretaris van justitie • soldy-boekhouder » adigaar der dorpen te Nagapatnam. » ontvanger van Compagnies revenuen » negotie-overdrager » gecommitteerden in de munt . pakhuismeester | » gezworen scriba | » secunde te Bimilipatnam, » » » Palicol, » » » Jaggernaikpoeram, » Sadraspatnam, dog kan ook onderkoopman weezen. Op Ceilon: de secretaris van den Raad van justitie » opziender van het yzer-magazyn » ontvanger van den arreek » tombohouder , te Colombo, » adjunct van den iiscaal » secretaris van den landraad » garnizoenscbryver » consumptie-boekhouder op Hulflsdorp, r> pakhuismeesler » eerste clerk » secretaris van justitie ¥ „ , J te Jaffenapatnam, » negotie-overdrager » soldy-overdrager » secretaris van den civielen en landraad
1765. P. A. VAN DER PARRA. 3 11 Januarij. Toevoeging van een vierden predikant aan de Lulhersche gemeente te Batavia. De Regering gaf levens aan den kerkeraad van de Lutherschc gemeente te kennen, dal zij, »nu die gemeente vier leeraars heeft, van hunne Eerwaardens verwacht, dat ze, ongeprejudi cieert den dienst in hare gemeente, nu en dan eene predik beurt in de Nederduylsche kerken zullen waarnemen, wanneer alle gezond en dus tot voormelde extra beurt vermogens zullen zyn". 15 Januarij. Bepaling, dal van crimineele vonnissen, extra-ordinair door Schepens-bank geveld, geen appel op den Raad van justitie mogelijk was. In aanmerking genomen zynde, dat in crimineele proceduu ren, extra-ordinair gevoerd by het collegie van Schepenen, sedert onheugelyke tyden gewesen is by arrest; en zulx niet alleen uyt kraebte van de wetten, omtrend de administratie van de justicie in Holland vigeerende en welker observantie aan het Schepens collegie uytdrukkelyk aanbevolen word by bet schryven der heeren Zeevenlienen van den 4™ Maart 1621, maar wel byzonderlyk uyt krachle van de statutaire wetten, volgens welke dit collegie, zelfs in alle crimineele zaaken, zonder onderscheyd, by arrest zoude mogen wyzen, zoo dat hunne Eerwaardens van hunne vonnissen, gewesen en gevallen, waar in extra-ordinair geprocedeerd is, alleen aan deze regee ring, als den represenlativen souverain, reekenschap en ver antwoording schuldig zyn, by welke alleen reparatie zoude moeten gezogt worden van de bezwaarnissen, die eenig gevangen, buylen figuur van een ordinair proces gecondemneerd, tegen het collegie van Schepenen vermeenen zoude te kunnen in brengen: zoo is, uyt hoofde voorschreven en om geen gele genthyd te geven tot het relardeeren van de executie van zodanige vonnissen, die aan de gemoedelykheyd van de stads '"ecbibaiik, zonder hoqger beroep, ovecgelalao zyn, goedgevonden
1765. P. A. VAN DER PARRA. 30 logement toewees, gelyk het by de eerste oprecliting was geschied, tlogli naderhand, op de improbalie hy der heercn Meesteren missive van den 4 cn October 1756, weder ingetrok ken hy resolutie van den 20 en Juny 1757; dogli dat het voor elk opmerkenden klaar genoeg bleek, hoe der hecren Meesteren improbatoire uytdrukkingcn wel allermeest zagen op den dwang, die aan aanlandende Comp' dienaaren, egaal met de vreemden, opgelegt wierd, naamelyk hun eersten intrek in 't stads-logement te nemen; hebalven dat ook hunne Edele Hoog Achtbare, by examinatie van de pregnante redenen, waarom deeze regeering tol het bepaalen van der vreemden logement was overgegaan, ongetwyffeld met haar in dezelfde gedachten vallen zoude; dat, wat aanging den weer-zin, welke dièrgelyke geneerende wetten by aankomende vreemden ver wekken moest, zyn Edclhyd dit als een onverschillige, zoo al geen wenschelyke zaak beschouwde, wyl ze de Bataviasche reede schier als eene vrye haven begonnen aan te merken en dezelve zoo sterk Ie frequenteeren, dat hier geduurende den tyd van maar even vier jaaren zestig Engelsche en acht Kransche schepen en brigantyns (ongereekend de Hanilhasche en Maeaosche scheepjes) verscheenen waren, welker verscheyden door de genooien geryflelykhyd en agrementen wecken, ja, maanden lang (gelyk aan de laatst vertrokkene drie gebleeken was) leggen bleeven. Over welk onderwerp gedelibereerd en de by zyn' Edelhyd aangevoerde bewysgronden alleszins geavoueerd zynde en aangemerkt, dat de bepaaling van een vast logement voor vreemdelingen de desertie en gelcgenhyd lot sluykhandel zoo al niet geheel beletten, ten minsten moeylyker maaken zoude en ligter om Ie ontdekken; en dat wyders dièrgelyke bepaaling van logement van oude tyden herwaarts in onze Westersche établissementen is geïntroduceerd en als nog in usantie: zoo is goedgevonden en verstaan by deezen te statueeren, dat voortaan alle aankomende vreemdelingen van Europische natiën, standhoudende de by resolutie van den 10 rn deezer gemaakte bepaaling omtrent de genen, die aan land mogen vernachten,
1767- P. A. VAN DER PARRA. 300 de consumptie-boekhouder en geaut horiseerde Ie Manaar, » eersle klerk » tweede pakhuisraeesler » winkelier " dis P encier leG ale » ontvanger van den arreek • negotie-overdrager » soldy-overdrager » seriba van den landraad » consiunptie-boekhouder I .... te Mature, » geautnonseerde » lywatier - » pakhuismeester * ■ kassier en soldy-boekhouder » eerste clerk te Tutucoryn, » negotie-overdrager » muntmeester » essayeur ■ eerste en tweede residenten van Mannapaar, Ponnecail, Caap Commoryn en Kilkaré, » fiscaal, soldy-boekhouder en kassier | » secretaris van politie en justitie, mits- te Trinconomale, gaders winkelier • » consumptie-boekhouder en jjeaulhoriseerde op Baticaloa, » te Calpetty. Op Java's Oostkust: de resident op Paccalongang, » eerste clerk » secretaris van justitie •> gezworen translateur „ . te aamarang, » negotie-overdrager ° » soldy-overdrager » dispencier o gezworen translateur op Sourabaya. » soldy-boekhouder en scriba te Souracarta,
1767. P. A. VAN DER PARRA. 301 In Bengale: de eerste clerk van politie en secretaris van justitie 1 „ . » derde, vierde en vyfde in de kleeden-zaal » derde te Pattena, » eerste en tweede in de munt te Cassimbazaar, » resident te Dhekka. In Souratta: de eerste clerk van politie en secre taris van justitie » tweede pakhuismeester en negotie- , , r ten hoofdcomptoire, overdrager ' » soldy-boekhouder, kassier en dis pencier >• secunde te Brootchia. Op Sumatra's Westkust: de resident van Adjerhadja, » » » Ayerbangies, » » » Baros, » eerste clerk van politie en secretaris van > justitie te Padang, » soldy-boekhouder » secunde te Poulo Chinco. Op Mallabaar; de resident op Cranganoor, » » » Paponetty, i> eerste clerk van politie en secretaris vnii justitie. » hoofdtolk, te Cochiin. » negotie-overdrager » soldy-overdrager Op Bantam: de gezworen scriba, » resident op Lampong Toulong Bauwang, » » » » Samanca. Op Japan: de scriba.
1767. P. A. VAN DER PARRA. 302 Op (jheribon: de pakhuismeesler, » scriba. Op Ti mor: de secunde, » scriba. Op Banjer: de secunde. Op Jamby: de resident: § 52 (nieuw § 33), aan hol slot is toegevoegd; «excepto op Java's Oostkust, Siimalra's Westkust en Bantam, van waar «Ie pennislen, die mits tyds expiratie om verbetering verzoe ken, aan de hooge regeering moeien worden voorgedragen"; §55 (nieuw 34) luidt, als volgt; «geen ondcrkonpmans koslgeld en emolumenten te geeven aan boekhouders, dien zulks niet door hunne Hoog-Edelheden is toegelegd": § 54 (nieuw § 55), alinea 2, luidt: »by de verbetering moet blyken en by de actens aangcweezen worden, of de pennisten van Batavia gezonden, dan of ze op de buiten-comp toiren aan de pen gechangeerd zyn en aan de laatsten door de hooge regeering bet assistenten koslgeld toegelegd is"; § 56 en 37 zijn vervangen .door de volgende 57: »geoua lificeerden op de builen-comptoiren, tol onderkooplieden iuclusive en die 'er mede gelykstandig zyn, mogen naar Batavia, zoo min als naar Nederland verlost, worden buiten consent van de booge regeeringe; en naar herwaarts zelfs geene boekhou ders, ten zy ze genegen zyn te repatrieeren, wanneer hupne gagie moet worden al'geschreeven; dog van mindere dienaaren mogen gcene naar deeze hoofdplaats, nog ook van Ceilon, Bengale en elders naar Nederland vertrekken, die hun verband niet hebben uitgediend, als met afgeschreeven' gagie, op pene, dat anders de gene, die hun daarloe permissie verleend hebben, de by hen tegen de ordre verdiende maandgelden zullen moe ien vergoeden; terwyl van de assislenlen in het gemeen, die na, de expiratie van hun verband naar Batavia opkomen, de
1767. P. A. VAN DER PARRA. 303 reden daarvan en hunne hoedanigheden moeien worden aange haald in de brieven aan de hooge regeeringe"; Til el 11, § 6, »de eerste gesvvore clercquen" veranderd in : »de eerste clerken"; de secretaris van zee- en commercie /aken vervalt; § 10, »commissarissen van zee- en commercie-zaaken" vervalt; «kleyne gerigts zaken" wftrdl : »commissarissen van • Iniwelyksche en kleine gerigts zaken": zoo ook in § 6: § 13 »8 guldens of meer", lees: »18 guldens of meer"; Titel 111, § 1, luidt: »de fiscaals in Amhoina en Randa, te Macasser, daar leffens soldy-hoekliouder weezen moei. Ie Maüacca, daar lelfens kassier is, te Nagapalnam, te Colombo. Ie Hougli, daar lelfens dorpmeester is, in Souralla en te Cocliini worden, enz". Aan hel slot is toegevoegd: »hel. gene »nok by de actens moet worden bekend gesteld"; § ."» en 4 zijn vervangen door § .">: »le Ternalen, daar tellens winkelier weezen moei, in de rcspeclive oonmiandenienlen van Sumalra's Westkust, lianlam, Gale en Jalfenapalnam, Ie I'aliacalla, daar lelfens Iweede is, te Tulucoryn, daar teffens secretaris van |>olitie is, mogen de fiscaals niet hooger weezen als onderkoopman met. 40 guldens ter maand"; § 6 (nieuw § 5) aan hel slot toegevoegd: »op een verhaml »van vyf jaaren" : § 7 (nieuw § G) aan hel slot toegevoegd : «voor vyf jaaren"; Titel IV, § ? l/m 6 vervallen : § 9 (nieuw § ») «zonder verhand of kostgcld" vervallen: § 12 (nieuw § 8), luidt: »de krankhesoekers, voor de gouverneurs en directeurs het gebed doende, mogen, na expiratie van hun eerste verhand, f 30 en vervolgens f 56 winnen, heide voor drie jaaren, ten zy van hyzondere merites bevonden worden, wanneer zy binnen liet eerste verhand wel eens / 30 krygen kunnen: maar de andere, enz"; § ir> (nieuw § 9) »voor gage en kostgeld, zonder verband" vervullen ; § 14 t/m 16 (nieuw § 10 t/m 15), zijn vervangen door: § 10. Desgelyks mogen van de inlandsche leer-en school
176*7. P. A. VAN DER PARRA. 304 meesters, alhier aangenomen wordende, de eerste f 10 en de laatste / 15 ter maand winnen. § 11. De inlandsche leermeesters op de buiten-comptoiren worden aangenomen met f 7, krygen na drie janren telkens f "1 opslag en worden by vacature schoolmeesters met f 15, mitsgaders vervolgens voorleezers niet f 20. § 12. De inlandsche Yoorleezers, krankbezoekers, schooi en leermeeslers worden niet onder de permanente loontrekkende dienaaren gereekcnd, hebben daarom ook geen verband, nog koslgeld en moet hun de gagie betaald worden zonder korting of de ryksdaalder tegens 48 stuivers. § 15. Op de kerkelyke bediendens is mede applicabel wat tilul I, § 57 en 59 gezegd is ten opzigte van de genen, die verlost of in dienst aangenomen worden: Titel V, § 1, »Commandeurs begrepen", ver vangen door: «commandeur en opper-equipagiemeester te «Batavia"; overigens luidt deze titel, als volgt: § 2. De onder-equipagiemeester krygt by zyne aanstelling de gagie van 72 guldens of de hoogste, die een schipper winnen mag, zoo hy dezelve niet reeds wint, met de rang boven de capiteins ter zee. § 5. Schippers, van opperstuurlieden gemaakt wordende, die hun verband niet hebben uitgediend, krygen f 60, om daar voor hunnen tyd uit te dienen en, na dies expiratie, even als de genen, welke hun verband als opperstuurman uitgediend hebben, f 66 voor drie jaarèn; dezelve verloopen zynde, zonder dat zy intusschen zyn gerepatrieerd, kunnen zy f 72 krygen, voor drie jaaren, dat de hoogste gagie is, welke zy in die qualiteit winnen mogen. § 4. Van mindere zeevaarenden (excepl de koks en koks maats, waarvan in het vervolg nader), die op de uitreizen bezuiden de linie en aan de Caap de Goede Hoop lot een hoogere qualiteit aangesteld worden, geschiedt zulks met halveering van gagie, op hun loopend verband, van den dag hunner aanslellinge.
1767. P. A. VAN DER PARRA. 305 I'LAKAAT-BOEK DEEL VIII. 20 § 5. Maar benoorden de linie aangesteld zynde, krygen zy alle de volle gagie op een nieuw verband. § 6. Onderstiiiirlieden mei 7>l guldens, die bun driejaarig verband uitgediend hebben, krygen by aanstelling tot opper stuurman aanstonds de volle gagie van 48 guldens, voor drie jaaren, maar binnen hun verbonden tyd tot die qualileit bevorderd wordende, by halveering 40 guldens, op hun loopend verband. § 7. De equipagie-opzigters in Amboina, Banda, Ternaten, op Macasser, Mallaeca, Sumatra's Westkust en Java's Oostkust krygen by hunne aanstelling de gagie van / 24 ler maand met de quaüteit van derdewaak, byaldien die gagie niet reeds winnen, en kunnen, na verloop van drie jaaren, tot onder sluurman met 52 guldens verbeterd worden, zonder naderhand, uit hoofde van lyds expiratie, na verder advancement in qualiteit en gagie op die functie te mogen aspirceren. § 8. Op Chormandel zal de cquipagie-opziender by aan stelling mogen weezen onderstuurman met f 52, mede voor drie jaaren, en, na de expiratie van zyn verband, opperstuurman met 48 guldens, onder een verband als even. § '.). Maar op Ceilon, te weeten Colombo en Gale, ook in Bengale, zullen zy de qualileit van schipper mogen hebben, met zoodanige verbeteringen in gagie, nis omtrent de zulken § 5 is vastgesteld; en daarentegen op Mallabaar weder lot geen hooger trap geadvanceenl worden dan opperstuurman met 48 guldens en in Souralta tot die van onderstuurman met / 7>2. § 10. Zeevaarenden op passeerende of in het land vaarende en blyvende schepen mogen op de buiten-cbraptoiren niet ver beterd worden, schoon ook by vacature in qualileit opklimmen; onverminderd hel regt, dat de scheepsoverheden tol hiertoe gehad hebben om, by afsterving op de reize en indien hel volslagen vcreischl, by resolutie van den scheeps of breeden raad de noodige voorziening ie mogen doen en by retour ler deezer hoofdplaatze daarop alhier de approbatie, met de daartoe slaande gagie, te verzoeken.
1767. P. A. VAN DER PARRA. 306 § 11. Maar op Ccilon en in Bengale mogen de openvallende officiers plaatzen op de reloursohepen, tot schippers inclusive, vervuld worden met de ordinaire gagie, op approbatie van de heeren Majorès. § 12. Geen ondcrsluurlieden, nog derdewaaken, mogen aangesteld worden als ter vervulling van vaceerende plaatzen en mits zy l>y examen in de theorie van de navigatie be* quaam bevonden worden, waarvan liy de aclens speciale aanvvyzing moei worden gedaan. § 13. Onderslunrlieden, met f 52 uitkomende, mogen niet in gagie verhoogd worden: maar, van derdewaaken hirinen 'styds of op de uitreize bezuiden de Knie aangesteld wordende, krygen zy hy lialveering van gagie /' 29 op liet loopend verband : mogende de laalslen, die met /' 26 uitkomen, zoo min als die hier daartoe aangesteld worden en doorgaans eerst f 20 of f 24 winnen, als hel hoogste, dat hun, van qunrtiermeesler of matroos daartoe hevorderd wordende, mag toegelegd worden, voor onderstuurlieden bekend slaan, schoon zy, wanneer, hy ontstentenis van een ondersliiurman, direct op den opperstuurman volgen, omtrent den zee-diensl dezelfde verantwoording behouden, die tans de onderstuurlieden hebben. § 14. Loolzen in Itengale krygen hy aanstelling f 24 en worden verbeterd met 8 guldens, tellens voor drie jaaren, dog hun verband voor f 40 uitgediend hebbende moeien zy bun examen in de theorie van de navigatie doen, voor dal zy f 48 krygen, om in hel vervolg als opperstuurlieden ge emploieerd Ie kunnen worden: maar op Ceilon en elders mogen de loolzen op zyn hoogst 24 guldens winnen. § 15. Iloogliootslieden, schieman», botteliers en constapels hebben, uitkomende, een driejaarig verband, waarna / '24 mogen genieten ; voor drie jaaren aangesteld wordende, mogen zy op hun verband balveering van gagie hebben en daarna f 20, 22, en 24. § l(i. Koks en koksmaals, zoo wel die hier Ie lande, als die op de uitreizen, benoorden of bezuiden de linie, aangesteld worden, krygen aanstonds de volle gagie van f 20 en / 14.
1767. P. A. VAN DER PARRA. 307 op een nieuw driejaarig verband van den dag hunner aan stellinge en kunnen, na lyds expiratie, tol f 24 en /' 16 verbeterd worden. § 17. Quarliernieeslcrs op de losvaartuigen en landschuiten te Batavia krygen, om de verantwoording, die de eerste hebben, en den zwaaren dienst van de anderen, f2O voor drie jaaren; zoo mede de quartiermeeslers, op de Bengaalscbe loolsvaartuigen besclieidea, die zig 10l loolzen laaien aanqueeken en 'er \v( rkclyk toe in slaat raaken, zonder dal zulks elders anders zal mogen plaats hebben : dog zy mogen die gagie niet be houden, wanneer weder als gemeen quarliermeestor dienst doen, ten zy ze, na expiratie van bun verband, repatrieeren, waarvan altoos speciale mcnlie moet worden gemaakt by de actens. § 18. Op,,erzeilmakcrs en j fi opperkuipers, etc. § 19. Bootsmans-, schiemans-, eonstapels- en botteliers-maats, quarliermeesters (uitgezonderd die § 17 gemeld worden) en sclieepscorporaals, na driejaarig verband, van f 14 tol 16 te verhoogen. § 20. Provoosten, uit Nederland komende, mogen in Indie niet verbeterd worden, nog ook de zulke, die, in dienst van de Compagnie verminkt geraakt zynde, voor en in stede van hel by artikel 42 van den generaten artikel-brief gestatueerde verzet verkiezen provoosten Ie weezen en daartoe aangesteld worden met hunne winnende gagie. § 21. Trompetters met / 18 op de schepen niet te ver beleren en, zoo te deezcr boofdplaatze, als op de buiten comptoiren, tot /' 24 uilerlyk. § 22. Busschieters van /' 10, 11 en 12 voor drie jaaren mogen met f 2, die van /' II laalslelyk met f 1 10l f 14 verbeterd worden, by nader verband: dog die onbrquaam zyn om sebcepswerk te doen en dus tol de militie overgaan, moeten, als zy boven de 9 guldens winnen, daartoe gereduceerd worden. § 25. Matroozen winnen f 7, 8, 9 en 10 voor vyf jaaren; daarna worden zy verbeterd als boven, voor drie jaaren.
1767. P. A. VAN DER PARRA. 308 § 24. Jongens van /5, voor tien jaaren, mogen na vyf jaaren f 9 winnen op hetzelfde verband en dan als de matroozen verbeterd worden, § 25. Mixtisen en Castisen mogen door geheel Indie in dienst aangenomen worden om op schepen of vaartuigen te vaaren als mal roos met f 9 voor vyf jaaren, indien zy boven de vyftien jaaren oud zyn : boven de twaalf als hooplooper mei f 7 voor vyf jaaren en nog jonger, tot tien jaaren inclusive, als jonge met f 5 voor tien jaaren, om na vyf jaaren f 9 te krygen : en moet niet by de aclens van hunne aanneeming generalyk gezegd worden, dat van bequaame jaaren zyn, maar het getal daarby worden uitgedrukt. 26. Voorts is op de zeevaarenden mede applicabel het gene titel I § 39, gezegd is, ten aanzien van die in dienst worden aangenomen. Tilul VI, § 2 t/m 6 zijn vervangen door: § 2. Maar zal de majoor, schoon hy zyn tien jaaren hadde uitgediend, tot luitenant coloncl optreedende, niet vermogen te repatrieeren, voor of aleer hy nog drie volle jaaren in die qualiteit gediend hehbc. § 5. Niemand van dezelven zal tot eenige politieke hediening mogen worden geëmployeerd, maar zy alle in tegendeel gehouden zyn by de militie te continueeren. § 4. Het hoofd van Compagnies krygsmagt in Indien krygt, by zyne promotie lot luitenant colonel (zynde hel presente hoofd colonel), een besoldiging van 300 guldens ter maand, om daarvoor, als gezegd, Ie dienen drie volle jaaren of zoo veel meer, als nog aan het verband van tien jaaren, § 1 vermeld, komt te onthreeken. § 10 (nieuw § 8), vervallen is helslot: «militaire officieren » hoge regering": § 12 (nieuw § 10), achter lidwoord: «dienen" is gevoegd: »op de buiten comptoiren": tusschen § 12 en 15 zijn ingeschoven de navolgende para graphen: § 11. Sergeanten en corporaals. op de uitreizen, henoorden
1767. P. A. VAN DER PARRA. 309 of bezuiden de linie, dan wel te deezer hoofdplaalze liinnen hun verbonden tyd daartoe aangesteld wordende, krygen van den dag hunner aanstellinge de daartoe staande gagie van 20 en 14 guldens respective, op een nieuw verband van vyf jaaren. § 12. De capiteins des armes, ook de tamboer- en pyper majoors krygen by aanstelling 14 guldens voor vyf jaaren en worden wyders even als de corporaals verbeterd. § 15. Provoosten van het garnisoen mogen by aanstelling 18 guldens winnen voor vyf jaaren en daarna tol f2O verbeterd worden, zonder meer. § 14. Aan de onder-provoosten worden van den dag hunner aanstellinge toegelegd 14 guldens voor vyf jaaren en vervolgens f 16 voor drie jaaren, dat het hoogste is, 't welk zy winnen mogen; § 15 (nieuw 15), aan het slot is toegevoegd: »voor drie «jaaren, dog reeds corporaal zynde, krygl hy de laatste gagie"; § 17 (nieuw § 19), is vervangen door: ■ ook is ten aanzien van de militairen in het gemeen applicabel, wat titel I, § 59, van de in dienst neeming en, ten opzigte van de officieren in hel byzonder, wat te vooren, § 57, van de verlossing, mitsgaders met betrekking tot de inlandsche militairen, wal titel IV, § 12, omtrent de inlandsche kerk-en school-bediendens geordonneerd is"; Titel VII, § 1, vervalt; aan dezen titel is als § 8 toegevoegd: «omtrent de ingenieurs en officieren van de arthillery is mede applicabel, wat titel 1, § 57, van de verlossing, mitsgaders omtrent allen in bet gemeen, wat § 59 van de in dienst neeming gezegd is"; Titel VIII, § l>, achter de woorden: »het Moorsche hos pitaal", is ingevoegd: «mitsgaders de opperchirurgyn van het »wees- en armhuis"; § 7 is vervallen; achter § 12 (nieuw § 11) is gevoegd: «krygende die van «de schepen, by een extra geval of door merites, ook wel eens »40 guldens, op een nieuw driejaarig verband"; § 15 (nieuw § 12) «Derde chirurgyns" lees: «derde en
1765. P. A. VAN DER PARRA. 31 liim intrek zullen moeten neemen en geduurende hun gansche verhlyf alhier logeeren in 't heeren- of stads-logement, alwaar z e ook hunne goederen, legen een maatig pakhuys-huur, zullen Moeien bergen en vvyJers een heusch tractenicnt genieten, ouder eene bepaalde verteering. Ekogfa is teffens goedgevonden de Manilhasche en Macaosche schepelingen en kooplieden, als van ouds onder de inlandsche vaart in 't stuk van de pachten en in andere opzichten geconsidereerd, hunne presente vryhyd in 't logement en bergen van goederen te laaten behouden, zonder eenige ver andering; en den heer Gouverneur Generaal by deesen te 'lualiliceeren om olficieren van Koningsschepen, daarom aan zoek doende, van deeze restrictie in 't stuk van logement Ie eximeeren naar bevinding van zaaken. En is wyders goedgevonden het logeeren van vreemdelingen v >'m Europische natiën, zoo meede het hergen van hunne goederen, aan elk en een iegelyk te verbieden by het onder volgende placcaat, 't welk verstaan is dientwegen by deesen Ie approheeren en te arresteeren. Aangezien wy om goede redenen, ons daar toe moveeronde, goedgevonden hebben het heeren- of stads-logement, met scclu -Bie van alle andere, 'tzy Compagnie's dienaaren of vry burgers, Ie octroyeeren en te privilegeeren tot het huysvesten van alle bier voor een lyd remoreerende vreemdelingen van Europische natiën, buyleii de Manilhasche en Macaosche schepelingen en kooplieden, en tot het bergen van alle gepermitteerde koop manschappen en andere behoeften, door hun ingevoerd of ten uytvoer opgeslagen; zoo is 't, dat wy elk en een iegelyk, 'l zy Compagnies dienaar, 't zy vry burger, 't zy Europeër of inlander, wel serieuselyk interdiceeren en verbieden, gelyk hun geinterdiceerd en verboden word by desen, omeenige officiers, onderofficiers, gemeenen of passagiers of hunne die naaren, geboorende lot de equipage van Engelsche, Franscbe °f andere Europische vreemde scheepen, 't zy ook onder welk pretext en zonder onderscheyd of het Europeërs of inlanders, vuren of onvryen zyn, te logeeren of hunne koopwaaren of
1767. P. A. VAN DER PARRA. 310 «vierde chirurgyns".— Acliler paangenomen a/' 14" is gevoegd: pen de andere [scil. de 4" chir.] tot f VI" \ — Aan liet slot is toegevoegd: »ten zy van eene byzondcre merite en «bequaamheid zyn": § 14 (nieuw § 13), vervalt: psonder kostgeld". — De woor den: «werdende de inl. clnrurgyns betaald", zijn vervangen door: »zynde op dezulken mede applicabel wat ptitel IV, § 12 is gezegd"; § 15 en 16 zijn vervangen door: § 14. Voorts moet omtrent de verlossing, zoo wel als omtrent de in dienst neeming van de genees- en heelkundige bediendens geobserveerd worden de biervooren gestelde ordres titel I, § 37 en 39; Titel IX, § 5, aan het slot toegevoegd: pvoor drie jaaren"; § 10 vervalt; § 11 (nieuw § 10) »na tyds expiratie" vervalt. — »By «balveering eerst f 55, f 60 of f 65 voor drie jaren", lees: pby balveering, op hun loopend verband, f 55" enz.; §12 (nieuw § 11) luidt: »de tweede meeslerknegts derzelve krygen by aanstelling 60 guldens, voor drie jaaren, indien hun tyd geëxpireerd is, dog anders, by halveering, f' 50 of 55 op hun loopend verband"; § 16 (nieuw § 15) luidt: »opperscheepstimmerlieden, daartoe van onderscheepstimmerlieden, welke reeds de hoogste gagie winnen, aangesteld wordende, krygen, als hun verband uitge diend hebben, by aanstelling 48 guldens, voor drie jaaren en anders halveering van gagie op hun loopend verband; dog de hoogste gagie nog niet hebbende, moeten zy pro rato hunner verdienende maandgelden verbeterd worden"; § 17 (nieuw § 16) »tot 40 guldens", bijgevoegd: «voor pdrie jaaren, dat" enz.; § 18 (nieuw § 17) «scheepstimmerlieden", bijgevoegd: pop de buiten-comploiren"; tusschen § 18 en 19 is ingevoegd eene nieuwe paragraaph 18, luidende: »zwavelraflineerders, zulks van kruidmaakers wordende, mogen, als hun eerste verband uit is by hunne
1767- P. A. VAN DER PARRA. 311 aanstelling of als reeds /' 2S winnen, 30 guldens krygen voor vyf jaaren, dog hel eerste verband nog niet geëxpireerd zynde, eerst by halveering van gagie /' 25 en daarna /' 50, als hoven"; § 20 is vervangen door: § "20. De letlerzetters en drukkers in de kasteels hoek drukkery alliier, uit de niililie of zeevaart genomen wordende, krygen 16 guldens op hun loopend verband en worden ver volgens verbeterd als de peiinislen lot /' 24, dal de hoogste gagie is, die zy winnen kunnen, exepto den oudsten of zoogenaaniden ïucesterkiiegl, die, na langjaarige diensten zulks meriteerende, wel eens 50 guldens krygt, onder een vyfjaarig verband. § 21. De letterzetters en drukkers op (leiion en de boek binders, zoo hier als op de buiten-coniptoiren, mogen, na tyds uiteinde, f 14 en, het tweede verband geëxpireerd zynde, / 16 winnen, dog de boekbinders te dcezer hoofdplaatze ook wel / 20, voor vijf jaaren en die uil zynde /' 24 op een nieuw verband, zonder meer; § 21 (nieuw § 22), aan bet slot toegevoegd: «voor drie «jaaren"; § 2")—20 zijn vervangen door: § 24. Allen verdere ambagtsliedcn, uit de militie of zeevaart overkomende, wordt, na zes maanden en preuves van benuaam heid gegeeven te hebben, toegelegd de gagie van 14 guldens op bun loopend verband, daarna /' 18 en by liet derde verband /' 22 voor drie jaaren, dog krygen, zoo dra zy op de winkel komen, hel daartoe staande kostgeld; terwyl de zulke, die in ludie in dienst zyn genomen, den ouderdom van twintig jaaren moeten bereikt hebben en drie jaaren by het ambagt geweest zyn, eer zy f 14 mogen winnen en ook niet hooger verbeterd worden dan tot f 20, beide voor vyf jaaren. § 25. Maar kruidmaakers, te deezer hoofdplaatze uil de militie of zeevaart genomen wordende, krygen aanstonds 20 guldens op een vyfjaarig verband en by verbetering / 25 voor drie jaaren. § 26. Mixlisen en Castisen mogen voor ambagtsliedcn in
1767. P. A. VAN DER PARRA. 312 dienst aangenomen worden met /' 9, alszy vyflien, en niet ƒ7, als zy twaalf jaaren oud zyn. § 27. Omtrent de inlandsdie ümhagtslieden moet voorts hetzelfde worden in agt genomen, dat titel IV, § 12, van de inlandsche kerk- en schoolbedicndens, mitsgaders omtrent de anderen in hel generaal, nevens derzelver hoofden, wat van de verlossing en in dienst neeming titel 1, § 57 en 59, gezegd is; Titel X, § 1, aan het slot toegevoegd: «dog op Geilon • mag de eerste landmeetcr niet meer als vaandrig in qualitcil «weezen"; § 2 «de tweede landmeeter", lees: »de t. 1. alhier"; § 5 «naraentlyk drie jaren", lees: «volgens titel I, »§ 29, dog op Ceilon is de hoogste gagie van een adjunct «landmeeter f 24"; tusschen § 5 en 4 is ingeschoven eene nieuwe paragraaph 4, luidende; »de fahryk op Golomho zal niet meer mogen «winnen dan luitenants gagie"; § 4 (nieuw § 5) «en werd verder .... lieutenant ter zee", lees: «en dezelve geéxpireerd zynde, die van schipper met f 66, «dat het hoogste is, waartoe liy bevorderd kan worden"; § 5 (nieuw §6) «lieutenant ter zee", lees: «opperstuurman"; § 6 en 7 vervallen; tusschen § 8 en 9 is ingeschoven eene nieuwe paragraaph 8, luidende: «de havenknegt krygt hy zyne aanstelling f 20 «of 24, voor vyf jaaren, zonder meer"; tusschen § 9 en 10 is gevoegd: § 10. Een bottelier in het provisie-magazyn alhier wordt by aanstelling, mits zyn tyd geëxpireerd zy, de gagie toegelegd van 24 guldens, onder een vyljaarig verband en dat is het hoogste, 't welk hy winnen mag. § 11. De piqueurs en stalknegts in Compagnies paardenstal te deezer hoofdplaalze krygen, mits hun laatste verband uit gediend hebben, 20 guldens voor vyf jaaren, zonder dat ze meerder winnen mogen. § 12. De koetziers in Compagnies paardenstal alhier, uit de militie of zeevaart genomen wordende, krygen 14 guldens
1767. P. A. VAN DER PARRA. 313 op hun loopend verband en vervolgens f 18 voor driejaaren, zonder meer; § 10 (nieuw § 13), aan het slot toegevoegd: «voor vyf »jaareu"; . § 11 (nieuw § 14) »him lopend verband uyt zynde f 18", lees: »hun 1. v., indien 'er ongeveer zoo veel aan manqueért, »en na lyds expiratie /' 18"; § 12 en 15 zijn vervangen door: § 15. lndigo-maakers en indigo-sorteerders krygen, by verbetering, de eerste 14 of 16 en de andere 18 of 20 guldens, onder een verband van vyf en drie jaaren. § 16. Ziekenvaders, portiers, etc. in de hospitaalen alhier mogen niet anders verbeterd worden dan met 2 guldens teffens, tot f 16, voor drie jaaren. § 17. De stads vroedvrouwen krygen by haare aanstelling de gagie van 25 guldens ter maand, zonder meer, en windt haar by de actens een verband van vyf jaaren gegcevcn; Titel XI, § 6 »van de dienaren van de penne", lees: »van »de bediendens van de commercie"; § !) «capilain en capitain-lieutenant f 40", vervalt. — Een schipper krijgt f 40 in plaats van f 50. — »Lieuteuant of «opperstuurman", lees: «opperstuurman"; — Aan het slot is toegevoegd: «behoudende de lootzen, op Geilon en in Bengale emeriti gesteld wordende, hunne volle gagie en de laatstee ook hun koslgeld, indien hun gedrag of iets anders niet het contrarie vereischt". 29 September. Lijst van Compagnie's dienaren, die op de buiten-kanloren in Rade van politie als permanente leden zitting en stem hadden. In Amhoina, ten hoofdcomploire: Je opperkoopman en hoofdadministrateur, » capitein en hoofd der militie, » koopman en fiscaal, ~ » onderkoopman en soldy-boekhouder,
1767. P. A. VAN DER PARRA 314 de onderkoopman en kassier en winkelier, » » » secretaris van polilie, » hoofden van de onderhoorige residentien, kooplieden en onderkooplieden weezende, wanneer op hel hoofdcomploir present zyn. In Banda, ten hoofdcomptoire: de opperkoopman en hoofdadministrateur, » capitein en hoofd van de militie, » koopman en Gscaal, » onderkoopman en soldy-boekhouder, » » » secretaris van politie, » hoofden van de onderhoorigeresidentien, onderkooplieden en daarboven weezende, wanneer op het hoofdcomploir present zyn. In Ternaten, ten hoofdcomptoire: de koopman en hoofdadministrateur, » luitenant en hoofd van de militie, » onderkoopman, fiscaal en winkelier, » » soldy-boekhouder en dispencicr, » » en secretaris van polilie, • hoofden van de onderhoorige residentien, onderkooplieden weezende, wanneer op het hoofdcomploir present zyn. Op Macasser, ten hoofdcomptoire: de opperkoopman en hoofdadministrateur, » capilain en hoofd der militie, » koopman, fiscaal en soldy-boekhouder, » onderkoopman en licentmeester, » » secretaris van politic. k;issier en winkelier, » hoofden van de onderhoorige residentien, onderkooplieden weezende, wanneer op het hoofdcomploir present zyn. Te Malacca: de opperkoopman en hoofdadministrateur, » capitein en hoofd van de militie, » koopman, fiscaal en kassier, » onderkoopman en licentmeester, » » soldy-boekhouder en winkelier, » » en secretaris van politie.
1767- P. A. VAN DER PARRA. 315 Op Cborraandel, te Nagapatnam: de opperkoopman en hoofdadminislrateur, het hoofd van de militie, de koopman en fiscaal, » » eerste pakliuismeester en negotie-boekhouder, » onderkoopman en tweede pakliuismeester, » • adigaar en munlmeester, » » en factuarhooder, » » secretaris van politie en kassier, » kooplieden en onderkooplieden, opperhoofden van de subalterne comploiren weezendc, wanneer zy op het hoofdcomp toir present zyn; de laatste, indien zy weleer sessie in Raade gehad hebben, dog anders niet. Op Ceilon, (e Colombo: de opperkoopman en hoofdadministrateur, het hoofd yan de militie, luitenant colonel zyude, dog, als by maar majoor is, beneden den dessave, de opperkoopman en dessave, » koopman en liscaal, » » <• eerste pakliuismeester, • » » negotie-boekhouder, » • » soldy-boekhouder, » » » secretaris van politie, dog die is bel niet permanent, Voorts, wanneer op Colombo zyn: de commandeurs van Jalfenapatnam en Gale, i» dessaves van Jalfenapatnam en Mature, » opperboofden van Tutucoryn en Trinconomale. Aan de Caap de Goede Hoop: de opperkoopman en secunde, » » » independent liscaal, het boofd van de militie, de kooplieden, in wat functie deselve ook zyn, • equipagiemeester, dog niet permanent. Op Java's Oostkust, te Samarang: de opperkoopman en hoofdadministrateur,
1767. P. A. VAN DER PARRA. 316 de capitein en hoofd van de militie, » koopman en liscaal, » » eerste pakhuisiueester en negotie-boekhouder, » onderkoopman, tweede pakhuismeester en kassier, » » en ontvanger der domeinen, » » » soldy-boekhouder, » » » secretaris van politie, hel opperhoofd van Sourabaya, de eerste residenten van Souracarta en in de Mattarm, de residenten van Tagal, Japara en Grissé, wanneer op Samarang tegenwoordig en de drie laalstgemelde kooplieden zyn. In Bengale, te Hougli: de opperkoopman en hoofdadministrateur, » equipagiemeester het hoold van de militie, de koopman, liscaal en dorpmeester, » » eerste pakhuismeester en negotie-boekhouder, » » en eerste in de kleeden-zaal, » onderkoopman en soldy-boekhouder, » » secretaris van politie en kassier, » opperhoofden van Cassimbazaar en Paltena, als op Hougli zyn. In Souratta, len boofdcomptoire: de opperkoopman en hoofdadministrateur, » koopman en fiscaal, » onderkooplieden, het opperhoofd te Brootchia, als hy op het hoofdcomptoir is. Op Mallabaar, te Cochim: de opperkoopman en hoofdadministrateur, het hoofd van de militie, de koopman en fiscaal, » onderkooplieden, » opperhoofden van Cananoor en Coilan, wanneer op Cochim zyn. Op Sumatra's Westkust, te Padang: de koopman en eerste administrateur,
1767. P. A. VAN DER PARRA. 317 de onderkoopman en fiscaal, » » » tweede administrateur, • » secretaris van politie en kassier, » vaandrig en hoofd der militie, • hoofden van de onderhoorige residentien, onderkooplieden weezende, wanneer op Padang present zyn Te Bantam: de koopman en administrateur, » capitein commandant, » onderkoopman en fiscaal. In Japan, te Jeddo: de koopman en pakhuismeesler, » onderkoopman en dispencier, » » » negotie-boekhouder. Op Timor: de boekhouder en secunde, » vaandrig en hoofd van de militie, « opperchirurgyn. De kooplieden en onderkooplieden hebben den rang naar de anciënniteit hunner introductie in Kaade of zoo als de ordres hel speciaal anders moglen dicteeren. 29 September. Vernieuwing van de zegel-ordónnanlie. Zie hij 20 Maart 1767 en 10 October 1777. 27 October. Bepalingen nopens don rang, enz. van predikanten. Evenals vroeger word hun toegekend de rang naast liet Opperhoofd van het generale soldij-kantoor en hoven den Commsisaris van den inlander en den Sjahbandar, maar tevens werd hun, »als een sequeele van dien", toegestaan »het prerogatieff omtrent de wagens, aan de in rang gelykstandige «vergunt".
1767. P. A. VAN DER PARRA. 318 20 November. Wijziging van het plakaat tegen pracht en praal, wat betreft het gebruik run draagstoelen bij huwelijken van Chinezen. Door den capilnin en lieutenants dor Chinese natie in loco, Lim Tsipko c. s., hy een smeekschrift vertoond wordende, dat zedert hel emaneren van hel placaat legens de pragt en praal van den 5ü en Dccemher 17154, waar hy de boete van rd s 3OO gesteld is op hel gebruiken van een draag-zetel hy hel trouwen, gene van hare natie daar toe zyn overgegaan en zulks, zo zy siislineren, om dal die bepaalde somma het vermogen van de meeste is Ie hoven gegaan: dat zy daar en tegen vermenen, wanneer het deze regering mogle behagen om de boete op rd 8 uü Ie verminderen, vele zig dan zouden laten bekeuren, ler zake van het gebruik, dat in China van zulke draag-zetels Ity geciteerde gelegenheid wordl gemaakt en bier ook gaarne gemaakt is, toen het on bezwaart ten dezen opzigte mogte geschieden; en dat zy dcrbalven verzogten, dat niet alleen daar omtrent zodanigen verandering mogle gemaakt worden, als deze regering dienstig mogte oordeelen, maar zy ook, nevens hare kinderen en in deezer voegen ook hare successcuren in der tyd, van de voorsz. boele in 'l geheel moglen worden gelibereerd, zo tot enige distinctie van hare mindere, als om dat zy buiten des liy het trouwen, volgens oud gebruik, na vermogen een milde gift aan hel Chinees hospitaal geven, waar loe anderen zo zeer niet gehouden zyn; weswegens in consideratie kwam, dat, ofschoon met be trekking tot bet eerste lid van der supplianten verzoek liet op zig zelfs weinig aanmerking verdiend, of de statie der draag-zetels uitgevoerd word, en zelfs het daar omtrend be paalde by 't geciteerde reglement legen de pragt en praal nu nog van gelyke nuttigheid als hy hel emaneren van dien geagt word, hel eglcr andersinls niet verwerpelyk voorkomt om hier uit een matig fonds te vinden en wel tot verbetering van den slaat van 't Chinese hospitaal, zonder dal het teffens
1767. P. A. VAN DER PARRA. 319 hen, <lie een huwlyk aangaan, met relatie tot de boete, wanneer ze invoegen voorn, verminderd wierd, Ie kostbaar wezen zal, als vooral ook in den deteriorercnden slaat der Chinezen met bel rekking tol het finantie wezen niet quadrerende om de eerslgemelde somma te betalen; en dat, ten aanzien van 't Iwede lid harer sollicitatie, zy wegens haar behoorlyk ge drag en tot een alsinls nuttige distinctie hier in ook hoven hare mindere kunnen gefavoriseerd worden; zo is goedgevonden en verstaan om, niet alteratie van 'l gestatueerde by 't mecr mehle placaat tegen de praal en' pragl onder den l sl °" litul, artieul 9, de Chinese officieren en derzelver kinderen by hel trouwen Ie eximeren van de amende op hel gebruiken van een draag-zelel en hare onderhorige, van Chinees boedel-meester al' lot de minsle toe, dezelve by die gelegenheid gebruikende, daar voor 10l een boele Ie doen belalen vyflig rd" ten behoeve van het Chinese hospitaal, in stede dat van de vorige boete tol rd s ,>OO een derde geschikt was voor den officier, die de ealange zoude doen, en het overige tweederde voor de diacony armen, conform de dienlwegcn nader gemaakte bepaling by resolutie van den s ( '" Maart 1756. 27 November. Verbod tegen «hel laten voortloopen der •randsoenen van hel cent' boekjaar in hel andere". Zie ook bij 17 Maart 17C.7. 30 November. Voofschri/I nopens gereedschappen van Compagnie's ambachtslieden. Belangende de door de Macassaarsche ministers versogle qualiliralie om. na het voorbeeld der overige Uoslersche gouvernementen, de gereedschappen der ambaglslicden inkoops op derzelver reekening te mogen stellen, mitsgaders dal, na het vertrek of ovcrlcyden der ontvangers, de gene, die by hen nog employabel bevonden werden, weder ten faveure hunner soldyen mogen gebragt werden, is goedgevonden en verslaan in dien voorstel te bewilligen.
1765. P. A. VAN DER PARRA. 32 ietwes anders, uyt hunne schepen aan land gebragt en hun in eygendom toebehoorende, te hergen, 't zy voor geld of om niet, veel min gehcele luiyzen, luynen of andere wooningen of pakhuyzea, binnen of huylen de slad, aan hun te verhuuren of te leenen; hlyvende van dese inlerdiclie alleen uylgezonderd de Manilhasche en Macaosche schepelingen en passagiers, welken alleen, als van nnds, onder de inlandsché vaart gerce kend zynde, de vryhyd gelalen wordt om binnen deeze stad wooningen en pakhuysen op te zoeken naar hunne verkiezing; zoo mede de officieren van Koningsschepen met hunne die naaren, welke de heer Gouverneur Generaal permitlecren mogl om huylen het stads-logement hun intrek Ie noemen of hunne goederen te bergen. En hebben wy goedgevonden legen de contraventeurs van desen onzen placcaaie te ordonneeren en te statueeren, zoo als wy ordonneeren en slatueeren by dcezen, dal ze, ten behoeve van den officier, die de calange mogle doen, en den kastelein in 't slads- of hceron-lngemcnt, voor de eerste keer verbeuren zullen eene boete van vyf honderd ryxilaalders voor elke conlraventie, te appliceeren een derde voor gedagle officier en twee derde voor den kastelein; en dat ze voor de tweede reyze, boven deeze boete, zullen worden gedeporteerd, wanneer hel dienaaren van de Compagnie zyn, of verbannen, wan neer zy lot de hurgery gehooren; en dal de onvermogenden lot opbrenging van de geldboete aan den lyve of anderzins, naar exigentie van zaaken, gecorrigeerd zullen worden, zonder eenige conniventie; en geen recht gedaan op de pretensien, uyt zoodanige ongepermitteerde herherging van persoon of berging van goederen producerende. En ten eynde aan deeze onze bevelen worde voldaan, gelasten wy aan allen officieren van justitie, ook den sabandaaren, Ie letten en te doen letten, dal legen de overtreders naar den inhoudc deezes worde geprocedeerd; en op dal niemand hier van eenige ignorantie prelendeere, zal deeze worden gepubliceerd en iu de Nederduytsche, Caineesche en Malcydsche laaien gcaffigcerd ler plaalzcn, waar men gewoon is publicalien en affixien Ie doen.
1767. P. A. VAN DER PARRA. 320 7 December. Verbod voor Opperhoofden en bedienden op •builen-kanloren «eenige voorslagen aan de Hceren »Majores te doen". Hun werd aanbevolen »zig voor zulke buyten stappen «zorgvuldig te waglen". 22 December. Verpachting van de domeinen van het koningrijk Jakatra voor het jaar 17G8. De verpachting zoude geschieden »op de in gebruik zynde voorwaarden, by de gedrukte pagteönditien van 1763 en de adverlentien van 21 December 1764, 24 December 1765 en 19 December anno passato vermeld, gelyk die Ie leezen zyn by den ontvanger generaal, de sabandaars, den gecommitteerde tot en over de zaaken van den inlander, den capileiu van de Chineesen, Lim Tsipko, en den Balischen capitein, Djenal Bahandam; met deezen verstande egter, in zoo verre die bepaalingen en couditien niet slryden met het natemehlene, nadien in Raade van Indië geduurende den loop van dit jaar goedgevonden en verstaan is om de volgende schikkingen te maaken en met die be voorens reeds gemaakt, dog niet uitdiukkelyk by de voorschre ven pagt-conditien bekend gesteld zyn, allans tot narigt van een ieder, die het aangaat, ter kennissc te brengen : beslaande de evengedagte schikkingen en veranderingen hier in; dat de slaven, die door den schipper of gezaghebber van een schip of kleiner vaartuig teu getalle van agt stuks en door den opperstuurman of tweeden persoon van hetzelve len getalle van vier stuks, by retour van Makasser, ten verkoop mogen aangebragt worden, niel vry zyn van het gewoone redemtie-geld en dat, wanneer zy, scheepsoverheden, zig ver stouteden om 'er meerder van aan te brengen, buiten twee slaaven, die een schipper lot zyn dienst allerwege tolvry mag medevoeren, zoodanige meerdere zyn verbeurd verklaard; dat voor de goederen, welke van pkatzen, in straat Mallaka leggende, worden aangebragt, ten zy van Malakka zelfs, dubbelde moet worden geheven;
1767. P. A. VAN DER PARRA. 321 PLASAAT-BOM DEEL TUI. ■Jl dat, de eerste of kabesse soort bensuin alleen voor de Compag nie gereserveerd blyveude, daarentegen de tweede en derde soort, naamelyk bariga en peeuw, door particulieren mag worden aangebragt, onder dit bezwaar, dat van de partyen, overge voerd wordende met Compagnies scliepen of kleiner vaartuigen, zes procento en mei particuliere vaartuigen, als andersins. vyftien len honderd aan tol zullen moeten worden betaald: en dat, schoon particulieren aan geene vreemde Europeërs meer suiker mogen verkoopen, te rekenen van primo January eerstkomende af, volgens het deswegens geaffigeerd biljet, en dus dit alleen by voorvallende gelegenheden Compagnies wege staat te geschieden, deeze suiker egter, waar mede de Compagnie gedagte vreemdelingen assisteert, den gewoonen tol zal subject weezen ; zynde den pagter gehouden om zorgvuldig te waaken, dat niet tegen de ordres gehandeld worde, onder belofte, dat by de helft der suiker genieten zal, welke men in deezen ter sluik mogte willen vervoeren, wanneer hy 'er de ontdekker van is. 28 December. Vernieuwing van de plakalen tegen hel maken en verkoopen van vuuriverk, enz. "°.""iT- Wijziging van het reglement van 9 Januarij 1755 nopens liet onderhoud van wegen, bruggen enz. Tot wering van twyl'elingen voor 't vervolg, item tot het niet minder behoorlyk onderhouden der wegen en vaarten ten gemenen nutte, waartoe nog geen volledige bepalingen zyn, en tot de gevoeglykste proportie in de deswegens te dragene lasten is, na deliheratie, goedgevonden en verstaan om, met enige alteratie en ampliatie van het biljet van 9 January 1783, gegrond op het geresolveerde den ll en December bevorens, te statueren en ter narigt en observantie van een ieder, die het aangaat, te adverteren: dat bet collegie van Heemraden der Bataviase ommelanden, gelyk wan liet zelve mits dezen gedemandeerd word, met het begin van 't aanslaande jaar 1768 en vervolgens in een bruyk
1767. P. A. VAN DER PARRA 322 baren staat onderhouden zal, niet alleen, gelyk voorheen, den dyk aan 't Molenvliet met de twee bruggen, ten gemeenen nutte over het Molenvliet leggende, maar ook de Ooster-boord van dezelve, item de Bageragts graft met de ene weg, welke dezelve aan dies Zuid-zyde heeft, de rivier de Sonlaar met de weg aan dies Noord-zyde tot aan de post, Willigenburg, de weg van Heemraden-tuin Zuidwaarts of langs de stads-huilen-graft tot aan Jassenburg en van daar tol de enigste brug, welke over de weg van Jaccalra legt, of ter plaatse, waar de Sontaar door een gegrave sloot of slokkan zig in de groole rivier ontlast, mitsgaders ook de Amanus-graft met de wegeu aan dies beide kanten, het een en ander mei of zonder beschoeyings, na dat de noodzakelykbeid het komt te vereisscben; en wyders de bruggen van alle deze wegeu en vaarten, die ten geinenen nutte dienen, om dal, schoon ook ten aanzien van de laatste graft met de weg aan weerszyden geen twyffel ontstaan is of kon resulteren, wie volgens de vorige ordres tol een be hoorlyk onderhoud verpligt was, de uitvoering tans egler beter zal kunnen geschieden; dan dat, wyl inzonderheid voor eerst vry veel aan de even genoemde Amanus, als mede aan de Bageragts-graft met de wegen langs dezelve te doen is, alvorens die in een bekwamer gesteldheid komen, dan waar in dezelve lans zyn, door de bewoners of eigenaars der huizen, tuinen en erven, staande en gelegen langs dezelve aan wederzyden, ten behoeve van Heemradens kasse voor elke roede brete, welke bel erf of't land in de strekking van de graft beslaat, zullen moeten betaald worden een riksdaalder voor het aanstaande jaar 1768, drie quart rd r voor anno 1769, mitsgaders voor 1770 en vervolgens ieder jaar een halve rd r ; dat, nadien den Molenvlietsendyk meer aan onderhoud komt te kosten, dan de gene, welke vaste goederen langs dies West zyde bezitten, gequotiseert zyn, betalende altans drie quart riksdaalder voor ieder roede brete langs de strekking van den dyk, door deselve voortaan van jaar tot jaar, met anno 1768 af te rekenen, zal moeten worden betaald een rd r voor gelyke
1767. P. A. VAN DER PARRA. 323 brete van een roede en door de bewoners en eigenaars van tuinen en landeryen aan de Ooslzyde van 't Molenvliet, welke niets tot styving van Heemradens kasse opgebragt hebben, wyl deze Ooster-boord door een ieder van hen in't particulier moeste worden voorzien, invoegen als even te doen opbrengen een halve rd r of de helft pro rato minder en zulks niet zo zeer, om dal de Westkant meer aan onderhoud komt te kosten, byzonder door de weg of den dyk, als wel om dat de landen aan de Oostzyde meestendeels van minder waarde zyn; dat, meest evengelyk, door de bewoners en eigenaars van huizen, tuinen en landeryen langs de rivier de Sontaar, aan vang nemende even boven of beoosten de buyten Portugese kerk tot aan de post, Willigenburg, door die aan de Zuid- en Noord-zyde van de rivier tot aan voornoemde post gelegen zyn, voor ieder roede brete van het erf land, insgelyks in anno 1768 en voortaan van jaar tot jaar zal moeten worden betaald een riksd', uilgezondert de erven, waar op eenlyk pedakken, door inlanders bewoond, zyn, die maar de helft of een halve riksd' zullen moeten opbrengen, alles ter nadere of speciaalder beschikking van Heemraden nopens enige geringe bezittingen, dan wel andersints naamwaardige stukken lands; en dat eindelyk de eigenaars en bewoners van de huizen en tuinen langs de Ooster singel van de stad tot aan de brug van Jaccatra na het voormelde bevryd zyn van 't maken der gemene weg, dog ter contrarie van de brug opwaarts langs de weg van dien naam als van ouds verpligt blyven om, een ieder voor zyn huis, tuin of land-goed, tot zyn eigen kosten de weg in een bruikbaren stand te houden en voorts, gelyk een iegelyk, ieder voor zyn aandeel, de beschoeings der noksloten, door en langs zyn erf lopende, met de particuliere bruggen en dies hoofden. -S- December. Nadere voorschriften omtrent praal en pracht. In aanmerking genomen zynde, dat, niet alleen door het
1767. P. A. VAN DER PARRA. 324 nu aan 't collegie van Heemraden opgedragen onderhoud van verschelde wegen en vaarten de daar toe geprojecteerde schat tingen apparenl niet sufïieeren zullen, ten minsten voor eerst niet, maar dat, inzonderheid volgens het door den heer Raad extra-ordinair, Romp, als praesident van dat collegie aan den here Gouverneur Generaal gedaan verslap, de inkomsten, welke uit de wagenpagt en 't oorgeld aan 't zelve toegelegd zyn, door diverse practyken voor een groot gedeelte niet gefourneert worden, huilen de ongemene moeite, welke den secretaris van hunne Eerwaardens moet adhiheren om hel van andere, onwillige hetaalders in te krygen; en onder deze slinkse handelwyzen inzonderheid zeer gemeen zynde, dat men rytuigen op een anders naam houd, 't zy om daar mede in 't geheel nf ten dele het opbrengen der wagenpagt te onduiken, hoewel het teffens al mede geschied om de successive gestelde ordres tegen de pragt en praal te eluderen, ja, weswegens zig ook enige weder verstouten om 'er direct tegen aan te gaan; zoo is, tot maintenue van de gemaakte bepalingen ten dien reguarde en tot meerdere inbinding van hen, die niets onbeoogt laten om zig de gehoorzaamheid der ten gemeene nutte gestelde bevelen te onttrekken, conform een door hoog-gemelde zyn Edelheid g'exhibeerd schriftuur goedgevonden en verstaan om in 't algemeen by een te affigeren en te publiceren biljet d'ordres tot refrenering van de pragt en praal, by't reglement van 30 December 1754 en vervolgens gesteld, met de daar by voorkomende belastingen op 't houden van rytuigen en paarden te vernieuwen, onder herhaalde bedreiging van de penaliteiten, op de overtreders gesteld, met zodanige ver ontwaardiging, als zy verdienen, welke, of baar openlyk komen te opposeren, of de goede maatregelen van ter zyde te eluderen; en zulks alles in zo verre, als by dezen niet anders of meerder besloten wierd, en wel: dat ten dezen belange niemand, builen de heren, den Gouver neur Generaal en Directeur Generaal, nevens de Raden van Indie en de gene, welke tot het lighaam van deze regering gehoren, mitsgaders derzelver vrouwen en weduwen, zal mogen
1767. P. A. VAN DER PARRA. 325 gebruiken meer dan een rytuig te gelyk, 't zy door de gene, die wagenpagt betalen of 'er van g'eximeert zyn; dat dit voor al geen plaats mag hebben ten dienste van een ander (gelyk ook niemand een wagen op een anders naam mag houden), met uitzondering egter, wanneer zodanig rytuig maar heen en weer of voor den tyd van een enkelen-, halven- of ook helen-dag geleend word, sub poene, dat de gene, welke hier legen komt te handelen, voor de eerste maal verbeuren zal de hoete van een honderd zilvere, gecartelde ducatons en voor de tweJe maal ondergaan, dat wagen en paarden op 'slieren weg aangehouden en by parate executie verkogt zullen woeden, in 't een en ander geval ten behoeve van Heemradens kasse; mei ordre aan de officieren van justitie, den secretaris en bodens van 't meergemelde collegie om nauwkeurig te letten op de al of niet uitvoering dezer ordre en dat gedagte secretaris of bodens, de officieren in d'ontdekking, dal over treding plaats beeft, voorkomende, ten eersten daar van moeten kennis geven aan den Drossaart der Hataviase ommelanden, ten einde de boete, dan wel het provenue van 't rytuig, enz. in Ie doen palmen om dat vervolgens, gelyk ook alle de andere officieren, wanneer dezelve gefungeerd hebben, aan evengemeldc secretaris onder quilantie af te geven; dal ook niemand zyn rytuig zal mogen vergulden, verzilveren of (gelyk lot elusie van de ordres gepractiseert word) ver koperen, nog het met beeld-, rank-, bloem- en ander-werk schilderen, al was het ook maar in een gering gedeelte, als de gene, welke daar toe speciale permissie van deze regering bekomen hebben, sub poene, dat den genen, welke onder medio January nog zodanig rytuig gebruikt, dat niet door hem ge bruikt mag worden, 't zy wagen, faiton, charet, chais of wat naam men 'er ook aan geven mag, het zelve niet alleen verbeuren zal ten faveure van Heemradens kasse, maar ook nog daar en boven de boete van een duizend ryks daaltlers ten behoeve van de diacony-armen dezer stede; en dus daar op te doen letten, niet alleen door de officieren van justitie, den secretaris en bodens van Heemraden,
1767. P. A. VAN DER PARRA. 326 maar ook door de diaconen der Gereformeerde en Lutherse gemeente; dat, mede onder dezelve penaliteiten, de wagenverhuurders geen andere rytuigen dan effen geschilderde of verniste, gelyk tans het goede gebruik mede hrengl, mogen verhuren als met voorkennis en toestemming van den heer praesident van Heemraden, op dat voorgekomen word, dat ook in dezen geen gebruik van een verguld, verzilverd en zogenaamd geschilderd rytuig gemaakt word als door de daar toe gewettigde, behoudens egter het presente merk op de huurwagens; dat, met enige alteratie van 't voorgeciteerde reglement van 30 December 1756, articul 26, de officieren van de burger cavallery, zonder onderscheid of 'l een ritmeester of een adjudant zy, wel 2 rypaarden mogen houden en d'onderofficieren met de gemene burger-ruiters ieder, gelyk de bepaaling mede brengd, een rypaard, zonder daar voor oorgeld te betalen, dog dat, ten einde zulks na behoren geschiede of onder deze naam geen meerder paarden onbelast aangehouden worden, gedagten ritmeester jaarlyks een naam-rolle van de gene, die onder zyn compagnie resorteren, aan weimeiden heer praesident van Heemraden moet overgeven met medio January van ieder jaar en zulks om tot narigt van den secrel aris van dal collegie te dienen; dat andersints niemand, nog van 't oorgeld, nog van de wagenpagt of van de belasting op enig, boven de bepaling aangehouden wordend ry- of trek-paard zal bevryd wezen, als die volgens de besluiten dezer regering of ook door den regerenden heere Gouverneur Generaal van de wagenpagt g'excuseert of niet onder de belasting begrepen zyn, en ge volgelyk door alle andere en een iegelyk, welke buiten of boven de bepaling van 't getal der paarden gaat, zal moeten worden betaald de gestelde pagt voor allerhande soorten van rytuigen, 't zy met vier of met twee wielen en verdere con trihulien op het houden van paarden boven de bepaling; dat deze betaling ieder jaar voor ultimo Januari) piomptelijk zal moe ten geschieden aan den secretaris van Heem raden, of dat, by ge
1767. P. A. VAN DER PARRA 327 breke van dien, door denzelven daar van moet worden kennisse gegeven aan den Drossaart, met last, dat dezen officier in dit en de vorige gevallen de onwillige en trainerende tot be taling of de disobediente ten eersten regtdage voor bunnen competenten regter dagvaarde, met verzoek tol parate executie, en dat d'overige officieren van de justitie, wanneer een derzelve in 't bekeuren der overtreders den Drossaart voor geweest is, in gelyker voegen moet bandelen, onder recommandatie, dat den regier immediaat tot de parate executie verlof geve; en dit derhalven by extract dezes lot narigt en observantie van de collegien van justitie in loco te laten dienen; dat wykmeestereu, zo in als buiten de stad, bet getal der paarden van een ieder, die zig in dezen te buiten kan gaan, by 't doen der gewone jaarlykse beschryving behoorlyk op nemen en daar van speciale opgaaf doen moeten aan meermeiden heer praesident van Heemraden en dat den capilain der Chinezen door den bode dier natie mede jaarlyks onder medio January moet doen onderzoeken, welke Chinezen rypaarden en ook rytuigen houden (de gehuurde uitgesloten), ten fine daar van insgelyks een specificque lyst aan den secretaris van 't gedagte collegie te suppediteren, onder bedreiging, dat de minder op gegeven wordende paarden confiscabel zyn ten behoeve van Heemradens kasse en deswegens al mede dermaten moet worden opgepast en gehandeld, als hier voren tegen het ge bruik van meer dan een rytuig te gelyk gestatueerd is; en dat ten laatsten van gene wagenverhuurderyen wegens verkoop by Schepenen dezer stede opdragten mogen geschieden dan op de vertoning van een bewys van den secretaris van Heemraden, ten blyke, dat dit collegie 'er kennis van heeft. 31 December. Verbod tegen den aanvoer te Batavia van tarwe. Om het gemaakte misbruik met den particulieren aanbreng van tarwe te deezer hoofdplaats in verscheiden' opzigten is in Raade van Indie goedgevonden en verstaan den invoer te
1767—1768. P. A. VAN DER PARRA. 328 interdiceeren, gelyk zulks ter schuldige gehoorzaamheid mils deezen geadverteerd wordt, onder hedreiging, dat de gene, welke van dit verbod kennis heeft kunnen hebben en zig verstouten mogte van het gedagte koorn iets aan te brengen, 't zy van de Gaap de Goede Hoop, Souratle, Chorniandel, Bengale, Japan of van welken anderen ooird en 't zy onder de gepermitteerde lasten of ook onder wat anderen naam, niet alleen verbeuren zal dat gene, betvvelke men tegen deeze prohibitive ordre heeft aangebragt of tragten mogte in te brengen, maar ook nog daarenboven de vierdubbelde waarde van dien, ten voordeele van den aanbrenger en den officier, die de aanhaaling doet, ieder in een geregle helft, ten zy de officier het sluikwerk direct öpspeurl, wanneer alles alleen genieten zal; met last aan de respective officieren van justitie, den commandeur en vice-commandeur, de sabandaars en den boomspagler om de uiterste waakzaamheid en vigilanlie in deezen te adhibeeren. 1768. 8 Januarij. Nadere voorschriften nopens de afschaffing der berekening van Indisch geld in de negotie-boeken. By extract uit onze resolutien van den 14'" Juny 1767 bereeds ter kennisse van UwEdele gehragt zynde, dat, ingevolge de ordre der hoog-Edele Heeren Zeventienen, met ultimo Augustus aanstaande in de negotie-boeken van de Compagnie over gansch Indien moet worden afgeschaft de berekening van Indisch geld, ten einde met het boekjaar 1768/69 en ver volgens zig in de berekening te rigten naar de waarde van de Nederlandsche gekartelde dukaton tot 66 stuivers, enz., onder toezegging, dat men UwEdele nader elucideeren en beveelen zoude hoedanig zig dienaangaande in verscheiden' omstandig heden te moeten gedraagen; en ten deezen belange aan onze eerste ministèren tot hel departement der negotie in loco, de opperkooplieden des kasteels Batavia c. s., gedemandeerd
1768. P. A. VAN DER PARRA 329 hebbende om een wel overwogen, klaar en omstandig berigt deswegens te formeeren, waar aan voldoende beantwoord is, zoo nebben wy dat schriftuur, getitnleerd: «berigt wegens de «verhandeling der intrinsicque waarde der munl-specien en •daar uit voortkomende verandering der voor-en na-restanten, »zoo van koopmanschappen, provisien, enz., als debet en credit «loopende rekeningen by de negotie-boeken, die gehouden «worden op alle de comploiren van de Nederlandsche Gom «pagnie in Indie, beginnende met ultimo Augustus en primo «September 1768", niet alleen in alle zyne deelen geapprobeerd, maai' begeeren ook wel expresselyk, dat UwEdele het, een ieder voor zoo verre het hem aangaat, ten fine voorschreven tot derzelver aarigt en observantie neemen en doen neemen, ten welken einde bel deezen in copia verzelt met de daar by geciteerde modellen, welke hunne eigenlyke betrekking wel tot deeze hoofdplaats hebben, dog ook meest in het algemeen tot opening van veele zaaken kunnen dienen en voorts ten principale van die modellen, welke bepaaldelyk tot een cynosure van Uw- Edele in het byzonder moeten dienen. Wy verwagten en gelasten derhalven, dat men zig daar naar onderscheidenlyk en punctueel gedragen zal, generaal in het sluiten, formeeren en houden der negotie-boeken, opdat in hel vervolg een netle en accurater aantooning van den waareu staat van elk comptoir daar uit geboren worde en speciaal in het verkiezen van den penning der negotie, in het reduceeren en berekenen der effecten en contanten, in het behandelen der restanten en debiteuren, in het boeken der l'actuuren, in de waarde van het goud en zilver, met de winsten of verliezen 'er op vallende, en, buiten andere byzonderheden, daar in voorkomende, vooral in het behoorlyk zorgen, dat met de kasse-rekeningen of ook wel in het opmaaken der ordonnancien, die tot de kas betrekking hebben, geen abuisen exteeren, in het algemeen by ontvang en uitgaaf; en dat in hel byzonder niet gehandeld worde tegen de permanente ordres wegens het aceepteeren van gelden op assignatie, het trekken van wissels, zekere bepaalde verkoops en inkoopspryzen of
1765. P. A. VAN DER PARRA. 33 P t-AKAAT-llnliK lil KL VIII. 3 17 Mei. Ampüatie van hel verbod, uitgevaardigd den o J '" Mei 1705, tegen hel verroeren van vreemdelingen. Even gelyk den sen5 en deser aan alle scheepsofficieren verboden 's vreemde passagiers buyten scliriflelyke ordonnancie van de hoorden van 'sComp* établissemenlen mede Ie voeren, is goedgevonden en verstaan zulks aan alle vreemdelingen Ie helelten en de zulken, welke in weerwil van dceze regeering ' n ngs clandestine wegen inkomen mogten, zoo bet Europeers z Y'i, naar Nederland te zenden en aan boord scbeepsdiensl ' c laten doen voor de kost en, zoo bet inlanders zyn, dezelve v °or eenigen lyd in do ketting te klinken; van welke inter actie verslaan is den overbeeden van elk aankomend vreemd schip of vaarluyg door don sabandaar te laaien waarschouwen, "iel ordre om telkens Ie inquireeren, of er passagiers aan boord zyn, en wyders, zoo wel als' de officieren van de justitie, tf! waaken tegen de violatie deezer interdictie. ~- Mei. Reglement voor hel geprivilegeerde stads-loge ment Ie Batavia. Art. 1. Hei stads-logement zal moeien weezen groot, com "lodieus, hy liet water gelegen en gezond, mitsgaders met pakhuyzen en andere noodige bygebouwen voorzien. Art. 2. De regen) of kastelein zal weezen een man van onbesproken handel en wandel en beschaafde zeeden, die bet '•"denl hebbe om met allerley soort van menschen op een beusche wyze om te gaan en zig by ben bemind te maaken. Art. 3. Dierhalven zal dit stads- ol' beeren-logement niet '"ogen verkogl of verhuurd worden mot het regt van gebruyk e *> genol van de prerogativen, aan bet zelve geaccordeerd,als ■nel voorafgaande uytdrukkelyke consent deezer regeering. Art. 4. Do regent ol' kastelein zal ook niet vermogen Benige personen in zyn dienst Ie nemen of te bonden, als die, Vl "iendelyk. trouw en gedienstig zynde, den gasten, zonder inzien van natie, persoon ol' religie, ten dienste slaan.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 330 wat dies meer zy; en dat, schoon alle gemunte speciën naar haare intrinsique waarde by de boeken moeten gereduceerd worden in proportie tot de waarde van de Nederlandscbe gekartelde dukalon, bepaald lot 66 stuivers ten aanzien van het zilver-geld, en van de Nederlandscbe gouden dukaat 10l f 5:5: — met betrekking tot de gouden munt, dan wel op elk comploir naar de waarde der verkoren penning van negotie; egter, conform de oude ordres, geene vreemde geld-specien of welke geenen vasten cours hebben, dan ook wel min gewild zyn, mogen worden geaccepteerd, als zulke, welke voor de ontvangen waarde weder zyn uit te geeven, sub pene, dat, eenig nadeel uit het tegengestelde voortkomende, zulks gelaten zal worden voor rekening van den ontvanger of die 'er tegen hadde moeten zorgen. Ook herinneren wy UwEdele nog nader, dat, de soldy-boeken geene verandering onderworpen wordende, de voormelde schik kingen dus ook geen de minste alteratie maaken, nog in de betaaling van gagie, nog in de verstrekking op rekening van maandgelden, nog ook niet in de kostgelden en emolumenten, maar met dat alles en het gene daar meer betrekking toe heeft, op den presenten voet moet worden gecontinueerd. De waarde der geldspeciën bleef voor het publiek dezelfde als vroeger (resolutie 15 Januarij 1768). Ten vervolge op hare circulaire van 8 Januarij 1768 gelastte nog de Regering den 7 llen Maart: By onze circulaire missive van den Ben8 en January deezes jaars, gelastende het afscliaffen der berekening van Indisch geld by de negotie-boeken, te beginnen met het boekjaar 1768/69, onder anderen aan UwEdele bevolen zynde om behoorlyk te zorgen, dat hier door niet gebandeld worde tegen de permanente ordres wegens zekere bepaalde verkoops en inkoops pryzen, zoo dient deswegens ten vervolge, dat wy daar mede byzonder Uw- Edele willen gewaarscbouwd hebben om ten aanzien der gestelde vaste percentos winst op sommige artikelen van
1768. P. A. VAN DER PARRA. 331 negotie by verkoop, ingevalle niet meer te behaalen is, of ook wel bepaalde uitkoops pryzen, gerekend by guldens, stuivers en penningen, daar van niet mag worden afgeweken als naar evenredigheid van de vastgestelde penningen van negotie en dat dus even zoo veel stukken gelds voor dezelve quantiteit en soort van goed bezorgd moeten worden als pro dato, wanneer men al niet meerder bedingen kan, mitsgaders dat in gelyker voegen ten aanzien van de verstrekkingen daar op het oog gehouden worde, dat ook by inkoop niet meer uit kasse worde afgelangd, als plaats gehad heeft voor de reductie, gelyk dat by de modellen der kasse-rekeningen, by voorschreven onze letteren afgezonden, ten klaarsten wordt aangewezen, invoegen dienaangaande niet moet gereflecteerd worden op de gestelde pryzen by guldens, stuivers en penningen; en dat nopens diverse uitgaaven, onder meer by het reglement op de provisien der dienaren bepaald, ook niet meer aan stukken gelds moet worden afgelangd, als tot heden plaats gehad heeft, niet tegen staande het by de reductie in de negotie-boeken, naar de jongste bepaaling, minder schynen zal. 8 Januarij. Bepaling, dat aan het binnen-hospitaal te Batavia maandelijks 16, in plaats van 8, kannen wijn-tint zouden worden verstrekt. Volgens de Regering moest »al het mogelyke uitgedagt «worden van 't gene tot verbetering van die elendclingen [zieken] haar staat kon strekken". 15 Januarij. Intrekking van de gouden, Javasche ro pijen. — Slaking van het aanmaken van zilveren ropijen. Ter jongster zitting door den heere Gouverneur Generaal binnen gebragt wezende twee vervalste goude Javase ropyen, dog zoodanig in 't uiterlyk aanzien en zelfs het gewigl overeen komstig met de volgens het g'arresteerde op den 29 0n October 1765 in de alhier opgeregte ropyen-munt geslagen wordende
1768 P. A. VAN DER PARRA. 332 gouile ropyen, dal men genoegzaam geen onderscheid bespeuren kan, niel tegenstaande dezelve van binnen zeer in 't gehalte ten kwade, ja, wel agl caralen met de goede komen te diffe reren, builen dat 'er ook al gevonden woeden (alle meest geconterlait na de twee dubbelde soort), die genoegzaam in 't geheel van een ander metaal zyn; en dus door hooggemelde zyn Edelheid gepropnneert zynde om, na ryp beraad, dienaan gaande zodanig te besluiten, als tot wering van dil ten uitersten bedrieglyk en de goede gemeente merkelyk lot nadeel dreigend kwaad het gevoeglykslc mogte geoordeeld worden. Waar op geconsidereert, dat, ofschoon alle munten het nabool zen onderworpen zyn en men maar al te dikwerf preuven beeft, hoe de zwaarste stralfen den valse» munter niet kunnen afschrikken, egler teil helange van gedagle, byna niel te onderkennen valse ropyen het verlies te drukkende is voor de gene, welke de ongelukkige laatste eigenaars'er van zyn en, na alle verwagting, baast nopens-vele van deze misleidende specie zouden worden, indien het niet ten uylerslen gekeerd wierd; dat, schoon men derhalven al aanstonds met bet gepermit teerd munten van de goude ropyen liet uitscheiden en onver biuderd roulleren de gene, welke geslagen zyn, dit nogtans niet ten vollen aan 't oogmerk zoude kunnen voldoen, wyl den valsen munter bereels gelegenheid heeft om onder de goede, die 'er zyn, zyn slinks bedryf te excerceren en daar in op gelyken bedekten voet dan zoude kunnen volharden; dal gevolglyk het biljoen verklaren van de by 't placaal van den Ben8 en October 17GJ5 gangbaar gemaakte enkelde, dubbelde en twee dubbelde goude Javase ropyen het efficacieuste middel zy om hel kwaad te weren, waai - tegen nu ook buiten des niet militeerd de schaarsheid van courant geld; dan dat, wyl tans verscheide lieden van deze, lot nuttig gerief der gemeente geslagen specie eigenaars zullen wezen, welke dezelve niet hebben laten munten en dus, voornamelyk als het goud gere kend word op 19 rd s het reaal fyn, 'er verlies op zouden lyden, slrydig met de by 't geciteerd edict gestelde waarde, deze er van na billykbeid schadeloos moeten worden gehouden;
1768. P. A. VAN DER PARRA. 333 dat 'er derhalven geen ander middel op is dan de goede goude ropyen voor rekening van de Comp 1 ' in te wisselen tegen de bepaalde pryzen, niet tegenstaande 'er, wanneer dezelve alle ter inwisseling gel>ragt worden (dog dat niet te denken is, door «bit deze en gene dezelve tol gedenkpenningen zullen aanhouden), de Comp' meerder nadeel.hy zal ondergaan, dan 't voordeel der Iwee perc' 0 genote munls-geregtigheid opweegd, nadien uit een door den heer Directeur Generaal g'exhiheerde notitie Consteerde, dut 'er in 't geheel gemunt waren 1772 twee dub belde, 924 dubbelde en 2181 enkelde, Ie zamen, tegen de waardig gemaakte pryzen van 10, Ken S l /, W«j rd' 27842:24: — bedragende; dat de Comp e daar van aan de 2 perc to muntsge regtigheid geprofiteerd haddc rd 5 556:40: —, dog dat, wanneer het goud van even gemelde geslage ropyen maar gerekend wordt 10l rd s 19 het reaal fyn, dan instrinsicq niet meer waardig zyn als rd' 25715: 50 5 / 6 ; en dat wyders, op dat de vervalste ropyen ook uit de wae reld mogle komen, de inwisseling al mede het beste middel was, hoewel tegen geen hoger prys, als dezelve uitgegeven of gangbaar verklaard zyn, iiamenlyk de goede of die 20 caraat essayeren en 28 stuivers wegen, en de overige of minder in alloy en gewigt bevonden mogle worden, aan goud waardig zyn tot rd* 19: — het reaal fyn, om dat die met valse munt misleid is, zig zelfs hel nadeel, wegens mangel van loezigl, Ie weiten heeft; zo is dien overeenkomstig goedgevonden en ver slaan, niet alleen het niunlon van de volgens bet geresolveerde op den 29 on October 1765 geslagen goude Javase ropyen te doen ophouden, met intrekking van den stempel, maar ook alle dezelve in hare diverse zoorlen op het stadhuis te laten inwisselen door gecommitteerde Schepenen dezer stede, ten overslaan van den Balliuw en den essayeur, Leendert Jan Elliot, daar mede beginnende op Woensdag den 27'" dezer maand en eindigende op Zaterdag den 13™ February aanstaande, 's morgens van agt tot elf uren, de tusschen vallende Zon-en Maandagen uitgesloten; onder dezen verstande, dat alle dezelve moeien worden doorgekapt en getoetst, ten einde voor de goede
1768. P. A. VAN DER PARRA 334 of die ingevolge het placaat van den Bsten8 sten November des opge nielden jaars in baare drie zoorlen, ter zwaarte van 28,16 en 7 stuivers en van bet gebalte van 20 caraat, gangbaar verklaard zyn tot 10, sen 2 ! /ï rd s , dat bedragen voor rekening van de Comp e te geven; dog alle de andere, die minder in gewigt of ook lager in alloy gevonden worden en dus door valse munters nageboots zyn, allen Ie rekenen tegen de waarde van 't goud, dat 'er aan bevonden word, tot rd s 19 het reaal fyn; voorts de gedagte Javase goude ropyen, om de wille van de valselyk nagemaakte, by een te publiceren en te aöigeren biljet na den 13' n February voormeld biljoen te verklaren, met verbod aan alle en een iegelyk om dezelve naderhand uit te geven of te ontvangen, onder last aan de officieren van justitie om voor de nakoming dezer prolribitive ordre te zorgen en overigens alle de ingewisselde goude ropyen te doen smelten en tot staven brengen om, g'essayeert zynde, naar Cormandel gezonden te worden. By deze gelegenheid teffens in aanmerking gekomen wezende, dat men altans genoegzaam van gerede munt in deze colonie voorzien is, waar toe, tot byzonder gerief der gemeente, niet weinig het hare gedaan heeft de volgens resolutie van den 6 eo November 1764 geslagen en by 't placaat van den 9 en dito gangbaar verklaarde zogenaamde Javase zilvere ropyen; en dat dus, overeenkomstig het goedvinden van de heren Majores by hare gevenereerde missive van 6 October 1766, ook gevoeglyk de licentie zoude kunnen ingetrokken worden om 'er nog te laten slaan; zo is al verder g'arresteerd met het munten alhier met het uiteinde van deze maand in 't geheel te doen cesseren en gevolgelyk, buiten de voorsz. stempels van de goude ropyen, ook alle de andere Ie doen vernietigen en de persen met de verdere muntgereedschappen in de grote geldkamer te laten overbrengen, om daar onder toezigt van de kasteels opperkoop lieden bewaard te worden. Op K Pebruarij 1768 is hiervan kennis gegeven aan Bantam, Cheribon en Samarang. — Zie ook bij 7 October 1769.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 335 IS Januarij. Vermindering van de wogen-pacht voor rijtuig- verhuurders. Gelezen zynde een request van de gezamentlyke wagen-ver huurders binnen en buiten deze stad, vervatlende een niet minder ware, als omstandige vertoning van hunne als zodanig deteriorerende staat, met verzoek, dat, tot voorkoming van verder verval, de wagenpagt verminderd en zy voor ieder rytuyg vier paarden onbelast mogten houden; zo is na deliberatie goedge vonden en verstaan om, met eenige alteratie van 't placaat tegens de pragt en praal van den 5ü cn December 1754 en 't dientwegen tot ampliatie g'cmaneerd biljet van den 5/29 April 1755, volgens welke de wagenverhuurders binnen de stad voor ieder ryluig aan pagt moeten opbrengen 80 rd B en die van buiten de stad 50 rd s , mitsgaders alle niet meer dan drie paarden voor ieder wagen zonder betaling zyn g'accordeerd, voortaan, dan wel met dit jaar beginnende, voor elk rytuyg, dal dezelve mogen houden, 20 rd s minder te laten opbrengen, of door de wagenverhuurders binnen 60 rd s en buiten 50 rd 5 , als mede de supplianten hel vierde paard voor ieder rytuig vry en onbelast te vergunnen, om dat, schoon dit een en ander te weeg brengd, dat Heemradens inkomsten 'er ruim twee duizend ryksdaalders door verminderen, daar tegen des noods op een andere wyze zal dienen voorzien te worden. 5 Februarij. Magliging op den pachter van de in- en uitgaande regten ie Batavia iemand zijnentwege te plaatsen op Compagnies losvaarluigen. — Verbod tegen het vervoeren van particuliere goederen met die vaartuigen. Op het door den pagter van de in- en uitgaande regten by requeste g'insteerde om gequalificeerd te worden tot het doen van onderzoek in alle 's Comp s chiampangs, komende met lading uit de schepen, van Cormandel, Bengale, Ceilon, Zouratta, Malacca en de Westkust van Sumatra arriverende,
1768. P. A. VAN DËR PARRA. 336 en dat de administrateurs van 'sComp 5 negotie- en provisie pakhuizen, mitsgaders den commandeur en opper-equipagie meester, mogten worden gelast om diergelyke vaartuigen te laten lossen in de tegenwoordigheid van den suppliant, dan wel van zyne bediendens, in aanmerking gekomen zynde, dat gedagten pagter dit middel uitgedagt heeft om het frauderen van den tol, dat ongetwyffeld door gedagle vaartuigen in't oog lopende geschied zy door, onder de naam van 's Comp s goederen, ook particuliere, 't zy gepermitteerde of zelfs wel contrabande wharen, in te voeren, voor te komen; dog dat dit met opge ineld middel niet efficacieus kan worden tegengegaan, zo om de moeilykheid en genoegzame ondoenlykhcid der visitatie van de opgemelde losvaartuigen, wanneer dezelve geladen zyn, buiten diverse inconvenienlen, die uit het ophouden zouden kunnen resulteren, als dat het zeer waarschynlyk is, dat by aldien men 'sCorap s losvaartuigen gebruikt om den tol by invoer te frauderen wegens schepen, die van voorsz. plaatsen komen (men zwyge van contrabande wharen) zulks dan mede wel nopens andere oorden plaats hebben en ook by den uit voer van zommige arliculen, die den tol subject zyn, gepracliseert worden zal; zo is, tot bekwamer of betere bereiking van 't. in dezen bedoelde oogmerk en alsints nodige voorstand van dit voorname articul van 's Comp s inkomsten, na deliberatie goedgevonden en verstaan den pagter van de in- en uitgaande regten of van den boom nu en voor 't vervolg te qualificeren om op de tanjongpours, chianipangs en andere 's Comp 5 los vaartuigen, die van de rhede komen, zo dra in de rivier zyn ol' wanneer hy of zyne medestanders, dan wel bedienden, dezelve 'er in ondekken, iemand zynent wegen op Ie plaatzen om de ontlading by te wonen, mitsgaders inzelvervoegen te handelen by 't afschepen naar boord' uil de respective negotie- en provisie-pakhuizen met iemand zynent wegen gedurende het laden dier kieltjes te kunnen doen tegenwoordig wezen en zulks in 't een en auiler opzigt onder het nodig onderzoek tegen smokkelwerk, zonder onderscheid van of naar wat schepen en mindere vaartuigen goederen aaugebragl of verzonden
1768. P. A. VAN DER PARRA. 337 PIJk«A*T-BOF,K DEEL VIII. 22 worden; met verdere permissie om, zo wel van het gene uit de [os-vaartuigen aan de wal gebragt en van land naar boord in dezelve afgestoken word, pertinente notitie te houden, ten einde zyne aantekeningen te confronteren by de kasteels opper kooplieden tegen de los- en geley-briefjes, om dus te kunnen ontdekken, of men onder 's Comp s goederen ook dat van particulieren, tot fraudatie van den tol of ook wel nog daar en boven tot vilipendie der ordres tegen den in- en uitvoer van contrabande wharen, mogte zoeken te sluiken; met last aan de equipagie-bedienden, de administrateurs en pakhuis bedienden om den gedagte pagter of zyne bedienden ongemoeid in het voorsz. toezigt en verrigtingen by het lossen en laden der Comp s transport vaartuigen van en naar boord te laten te werk gaan, ter ondekking, of daar in, buiten die van de Comp c . ook enige goederen van particulieren, 't zy gepermitteerd of contrabande, zyn geladen of mogten afgestoken worden, sub poene van 500 rd' boete ten behoeve van de diacony arnicn dezer stede voor den genen, die daar legen enige ver hindering mogte toebrengen. En is, ter betere bereiking van 't vorenstaande, als mede om, zo min maar immers uitvoerlyk, 's Comp s los- of lands vaarluigen tot transport van particuliere goederen te laten dienen, al verder goedgevonden en verstaan te statueeren, dal, buiten de gepermitteerde lasten van't hoofd over's Comp 9 zeemagt, den commandeur en vice-commandeur en de eerste scheeps-overbeden, mitsgaders, buiten de van Java's Oostkust en Gheribon aangebragt wordende ryst, als ook de van andere plaatzen komende provisien voor deze regering en die lot bet lighaam derzelvc gehoren, geen particuliere goederen van of naar scheeps-hoord der alhier ter rhede leggende kielen met meermclde 's Comp" vaartuigen zullen mogen worden getranspor teerd, als eenlyk de bestel goederen, met schepen van de West van Indie komende, aangebragt, ler overbreng in VGomp' pakhuyzen; onder bedreiging, dat die zig verstouten mogte om ongequalificcerl gebruik van gedagte vaartuigen te maken, ondergaaan zal een pecuniele amende van een duizend zilvere
1768. P. A. VAN DER PARRA. 338 ducatons, al mede ten behoeve van de diacony-armen dezer slede; met last, dat gedagte pagter daar ook speciaal op letten moet en dat inzonderheid de hediendcns van de equipagie-vyerf deswegens de vereischte loezigt houden en doen houden, mits gaders zorge dragen, dat de gezaghebbers der los-vaartuigen en de scheeps-overheden by arrivement alhier ter rhede van dit verbod behoorlyk verwittigd worden. By deze gelegenheid ook geremarqueert zynde, dat legen het g'arrcsteerde op den 13' n April 1764 weder in onbruik begind te raken om de voormelde beslelgoederen, die met schepen, van de West van Indie komende, aangebragt worden, in 'sComp 8 kleden-pakhuis te bezorgen; zo is, tot een ge volgelyk al weder nodige renovatie van die ordre, goedgevondeu en verstaan aan den Raad van justitie dezes kasteels en den water fiscaal te demanderen, dat gecommitteerde uit vvelmelde Rade, by 't arrivement van schepen van de Wesl van Indie, na dezelve gevisiteert te hebhen, de bestelgoederen (levendig vee uitgesloten) niet direct aan de houders laten afgeven, maar, schoon 'er ook geen bedenken zy, dal daar mode enig morswerk gepleegd zal of kan worden, ordre stellen, dat dezelve naar 'sComp s nieuw kledenpakhuis gebragt worden en dal evengcmclde officier tot dies executie moet zorge* dragen; ook meermelde gecommitteerdens, dat daar van een behoorlyke notitie, aanwyzende de stukken en dies volumen, aan deze regering worde gesuppeditcert, ten einde, indien door de grote als andersinls enige bedenking deze regering mogle voorkomen, de goederen op nadere ordre geopend en ge visiteert worden. 5 Februarij. Verstrekking van kleederen aan herstelde zielcen bij hel vertalen van hel hospitaal. Dewyl, volgens het geresolveerde ter zitting van den 15 en December 1763, aan de herstelde, welke, uit de gast huizen gaande, op schuldrekening lopen, de voor heen gedane verstrekking van hvec hembden, twee broeken en twee neus
1763. P. A. VAN DER PARRA. 339 doeken niet meer mag plaats hebben, nog, ten strengsten genomen, ook niet de helft, als alleen aan die gene, welke minder als /' 9: — winnen en niet te kwaad hebben, vergund zynde, schoon nopens de eerste genoteerd zy om, des mogelijk, in 't. geheel niets aan hen Ie verstrekken, als waar op, om voor geen verantwoordingen bloot te slaan, gewoonlyk niets afgegeven word, de ondervinding geleerd heeft, dat zommige van 't arme scheeps-volk nu zomwyl genoegzaam naakt de '•ospitalen verlaten en daar door waarschynlyk hare maar even bekomen gezondheid niet zelden weder verliezen; zo is, «ui de aangelegenheid der conservatie van 't gemeene volk, ondanks het misbruik, dat zommige van die goederen maken, goedgevonden en verstaan om, met alteratie van opgemelde resolutie, qualificalic (e vergunnen om aan de gene, weike op schuldrekening lopen, 't zy zeevarende of ambaglsliedén (wyl de militairen onmiddelyk van haar montering worden voorzien), te laten verstrekken even zo veel als de gene, welke minder dan f 9 : — 's maands aan gagie winnen, Ie welen : e en hembd, een broek en een neusdoek, om daar voor op rekening belast te worden na de min of meer reizende en dalende waarde dier goederen, mits zy, zo wel als de gene, welke niet op schuldrekening lopen, daarom verzoek doen of "iet tegen haar zin verstrekking op rekening krygen. -fV Februarij. Nadere voorschriften nopens de wagen pacht, en:. "By aflictie van billetten in de gebruikelyke landstalen" liet de Regering bekend maliën: dat de gestelde ordres op liet houden van rylnigen en paarden D y 't reglement van 30 December 1734 en later, in zo verre n 'et meer of' anders allans bepaald is, in baar volle kragt e n waarde blyven; dat alle, die van de wagen-pagt en het oirgeld der paarden '•y besluiten dezer regering ol' speciale permissie van den beer •ouverneur Generaal vry gelaten zyn, geen meer paarden
1765. P. A. VAN DER PARRA. 34 Art. 5. Kn zal liy geaullioriseerd zyn zodanige bedienden, ais liy kan aanloonen zig niet ontzien om de gasten ofte hunne bedienden Ie injurieeren ofte daadelyk te beleedigcn, ten eersten o£ liinnen den lniurtyd af te danken, zonder betaling van eenige wedde of loon, die zy te goed niogten hebben en dewelke als dan zal vervallen ten behoeve van het lazarushuys ten eylande Piinnerende. Art. 0. De; regent zal door een goed reglement enheslier in zyn huys in te voeren moeten tragten te beletten en voor te komen het godslasteren, vegten en schelden; en ook, voor zoo verre het gevoeglyk geschieden kan, moeten zoeken te detour neeren en tegen Ie gaan alle disputen over religie en nationale zaaken door een vriendelyke vertooning van de speciale ordre, hem daaromtrent gegeven, en van de quaade gevolgen, die daar uyl kunnen ontslaan, ofte andere diergelyke onaanstoo telyke middelen. Art. 7. En als liy zig zoo vent; inogte vergrypen van daar toe zelf aanleyding te geren ofte liem daarinne, direct of indirect, le, meieeren, dan wel te permilteeren of oogluyken der wyze toe te laaten, dat cenige der bedienden van het huys zulks komen te doen, zal hy verbeuren een somme van honderd ducatons ten behoeve van voorsz. lazarushuys en daar en boven responsabel weezen voor al het quaad, dat daar uyt mogle voortkomen. Art, 8. De regent of kasteleyn en zyne bedienden zullen om geene redenen permilteeren, dat in dit logement geleverd ofte geborgen worden eenige contrabande goederen, hoe ook genaamd; en ondekkende, dal dezelve aldaar, bnyten hun weelen. geborgen of opgeslagen zyn, daar van ten eersten kennisse moeten geven, daar en zoo zulks behoord, sub pene van correctie naar vereysch en bevinding van zaaken. Art. 9. Insgelyks zal hy den heere Gouverneur Generaal, zoo ook den sabandaar van de vreemden, nevens den Baljuw, aangeven alle de genen, die in bet logement komen Ie logeeren en hy zyn weelen met vreemdelingen zullen overleggen of beraadslagen om uyt den dienst van de Gomp e te deserteeren
1768. P. A. VAN DER PARfIA. 340 onbelast mogen aanhouden, dan de gene, welke een ieder na de distinctien by 't opgeroeid reglement, artikel 25 tot 28 inclusive, vergeleken met het biljet van den ;!, April 1755 en latere besluiten, zyn toegestaan or door hooggemelde zyu Edelheid uit diverse consideratien kunnen toegestaan worden; en dat dus dezulke, welke meer paarden bonden, dan voor bun bepaald zy, voor ieder extra-paard aan het collegie van Heem raden zullen moeien betalen 50 rd s tot recognitie; dat de oud-gouverneurs, welke onder anderen vier span trek-paarden mogen aanhouden, mils betalende de gestelde pagt van rd s 40 voor de wagen en oirgeld voor drie span. voortaan die vier span zonder betaling van oirgeld mogen hebben; dat de secretaris van het collegie van Heemraden dezer slads-ommelanden, als absolut een wagen in dien dienst nodig hebbende, even als de leden van het gedagte collegie, vry word verklaard van de belaling van wagenpagt, gelyk ook de beide gezwore landmeters, en elk gevolgelyk ook drie span paarden mogen houden vry van het oirgeld: dat, schoon de stads doctoren in functie, volgens de ordon nantie voor dezelve van den 23 cn Oclober 1746, gelibcreert zyn van de wagen-pagt, daar en tegen de zulke, welke uit dien dienst tot een ander overgaan of als zodanig ontslagen worden, in overeenkomst van 't geresolveerde op den 7 en December 1751, de wagen-pagt moeien belalen, welke bepaald is lot den slaat, waar in zy komen, niet tegenstaande zelfs tilul en rang van stads-doctor behielden; dat de deurwaarders en bodens van de respeclive collegien van justitie, item van Wcesmeesleren, Heemraden en Boedel meesteren, elk twee rypaarden, vry van oirgeld, mogen houden; en dat, gelyk by het biljet van den 31 en December anno passaio aan de 'wagenverhuurders verboden is om andere wagens dan effen geschilderde of verniste te houden, ten zy met vooikennisse en toestemming van den heere praesident van Heemraden, de overtreding dienaangaande ook door die
1768. P. A. VAN DER PARRA. 341 wagen-verhuurders geboet moet worden met de poenaliteiten, tegen het ongepermitteerd gebruik van vergulde, verzilverde, verkoperde, item met beeld-, rank-, bloem- en ander werk beschilderde ryluigen over het algemeen gesteld, of de verbeuring van zodanig rytuig ten faveure van lleemradens kasseen daar en boven 1000 rd' ten behoeve van de diacony-armen dezer stede, mitsgaders dat daar op dus niet alleen moeten letten de respeclive officieren van justitie, de secretaris en bodens van 't ineermelde collegie van Heemraden, maar ook de diaconen der Gereformeerde en Lutherse gemeente. ~ Februarij. Uilhoving eener premie op hel aangeven van valsclie munters. In overweging gekomen zynde, dat het zeer waarschynlyk is, dat den valsen munter zyne gereedschappen, lot hel na hootzen van de goude ropyen gemaakt, niel zal laten stil leggen om min ol meer door die snode practyk, tol elks nadeel, zyn gewin te zoeken met de volgens placaat van 9 November 1764 gangbaar gemaakte zilvere ropyen na Ie maken, wyl de ordinaire middelen van onderzoek hem niel schynen te kunnen opspeuren; zo is, ler opwekking van een algemeen' reflectie ler immers mogelyke ondekking van de conlerfeilers of na bootzers van Europisc en Indise, Ie dezer hoofdplaats gangbaar zynde munt-specien, goedgevonden en verstaan by een te publiceren en in de alhier gebruikelyke lands-talen, niet alleen °p de gewone plaalzen binnen de stad, maar ook buiten dezelve aan de huizen der vvykmeesleren en de hekken of deuren van de woningen der hoofden van de campongs te afïigeren biljet te stellen ene praemie van een duizend rixd% onder verzwyging van den naam, indien het begeert word, aan alle de genen, 't zy Europees, inlander, Chinees, vrye of lyfeigen, 'He een of meer van de genen, die aan het vals-munten schuldig 2 yn, weet aan te brengen zodanig, dal in handen van de justitie geraken en van deze euveldaad overtuigd worden kunnen; voorts vryheid van straffe of impuniteit aan den genen, die
1768. P. A. VAN DER PARRA. 342 daar aan schuldig mogle wezen, wanneer complicen of mede schuldigen invoegen voormeld komt aan Ie geven, onder by voeging, dat, wanneer het een lyfeigen is, denzelven in 't eene geval zo wel als in 't ander zal worden vry gegeven en den lyfheer genieten de helft der praemie 10l dedomagement of zo veel als dusdanige aanbrenger, ler arbitrage van den regter, zal geoordeeld worden waardig te zyn geweest aan zynen meester, zonder prejuditic egter van de wederhelft der praemie, den lyfeigenen in 'l eerste geval competerende. ~ Februarij. Verbod tegen hel houden van private vendutiën. » Door zyn Edelheid gecommuniceert wezende, dat enige blyken waren voorgekomen, men zig niet ontzag om claiuleslinc vendutien te houden, lot prejuditie en daar over gedane klagten van de stads vendu-meeslers of wel tot verkering van de goede order, direct aanlopende tegen de slatulaire wetten en de nog dienaangaande by vernieuwing genomen resolutie op den 2"»'" September 1746; zo is, tot legengang van zulke ongepriviligeerde handelingen, goedgevonden en verstaan om, met renovatie en ampliatie van de gemaakte bepalingen dienaangaande, de gemeente by aflictie van biljetten tot narigt en observantie te adverteren, dat alle en een iegelyk, in deze colonie remorerendc of zig onthoudende, zorgvuldig zullen hebben te myden om gene particuliere of private vendutiën te houden: en dat de secretarissen der respective collegien, de curator ad lites of andere, die amplshalven ge aulhoriseert zyn om, uit kragle van g'impelreerde executie, dan wel wegens enige boedels, in hunne g'aulhoriseerde qualiteiten onder derzelver administratie gevallen, ten gelde te maken, buiten des ook niel anders opveilen of doen op veilen, maar zulks overlaten voor de vendu-meesteren dezer stede, mei bedreiging, dal de gene, welke legen deze prohihitive ordre komt te handelen, vyf en twintig ten honderd verbeuren zal van bel rendement der op voorsz, ongepermitteerde wyze,
1768. P. A. VAN DER PARRA. 343 't zy by den op- of afslag, verkogte goederen en zulks ten behoeve van de diacony-armen dezer stede voor de ene en de opgemelde vendu-meesteren voor de wederhelft. 19 Februarij. Visitatie van vreemde schepen ter recde Batavia. De Regering besloot «voortaan, zonder alvoorens by deze regering speciale besluiten te nemen (mits de tyd, welke'er mede verlopen kan), alle Comp s en particuliere scbepen van vreemde Europeërs, illico na bare aankomst, door te stellen ordres van den bere Gouverneur Generaal, door gecommitteerde leden van justitie, len overslaan van den water fiskaal, te doen visiteeren en daar van scbriftelyk verslag Ie laten geven, ten einde op bet mogelykste g'informeert te worden, of ook zodanige goederen onder den aanbreng resorleren, waar van den invoer verboden zy". Zie ook bij 24 September 1773. 19 Februarij. Verstrekking van kof (ij aan de militairen te Batavia. Onder de gedurige zorg, welke den heer Gouverneur Generaal zig geeft tot conservatie van 't gemeene volk en inzonderheid ook ten aanzien van de militairen ter dezer ongezonde hoofd plaats, met opzigt tol hunne logementen, kleding en voedzel, volgens diverse, dienaangaande genomen besluiten en andere gemaakte schikkingen, door zyn Edelheid vertoond wezonde, dal hereels in train was om de dragonders op een gereguleerde tyd dagelyks koffy- en thee-water Ie laten nuttigen, len laste van de guarnisoen- of krygs-kasse, en ook uit dat fonds nog mogelykheid zag om hel gehele guarnisoen en de hier aanwe zeade recruteH met opgemelde, in slede van schadelyke en rauwe dranken Ie doen voorzien, niils de koffy-boonen daar voor 's Romp' wege inkoops verstrekt wierden; zo is 10l dat zeer heilzaam oogmerk goedgevonden en verstaan om's jaarlyks
1768. P. A. VAN DER PARRA. 344 ten dienste van 't Balavisch guarnisoen of voor de dragonders, infanlery en arthilleristen, item de hier successief aanwezende recrulen, voor rekening van de guarnisoen- of krygs-kasse uil 'sConip' pakhuizen te lalen verstrekken een honderd en dertig picols koffy-boonen, zynde zo veel, als 'er na calculatie nodig zal wezen, en zulks voor de bepaalde inkoopsprys van 6 rds s het picol. 24 Februari). Last op de praclizijns in de rekesten, waarbij 4etleren requisitoir' werden verzocht, te noemen de personen, bevoegd tot het doen executeren der ver' kregen sententiën. By den Raad in aanmerking gekomen weesende, hoe niet alleen de geenen, door wien letteren requisitoir worden be sollisileert, telkens versuyinen de aanstelling van een gemagtigde ter plaatze, werwaards sodanige letteren werden g'addresseert, ten eynden door deselve aldaar te doen versoeken de nodige authorisalie op een boode off ander, daar toe bevoegd persoon tot het executeeren van sodanig een sententie, mandameut, als ten welken eynden haar versoek is ingerigt; maar dat ook, niet tegenstaande dit gerequireert wordende requisil, den regier, aan wien de letteren requisitoir syn gerigt, hel selve ongere marqueert en somwylen de by haar onlfaiigeue sententien, mandamenten, etc, uyt derzelver naam executeeren off wel in 't geheel ongeëxecuteert laat; mitsgaders, dat hier uyt niet anders gebooren word dan grapte absurditeyten, vermeerdering van kosten en merkelyke veragtering van der impelranten zaak; soo is, om die en meer andere redenen, op hoeden goed gevonden de gesamentlyke practizyns by deese leordonneeren omme in den aanslaande by de requesten, waar by de letteren requisitoir worden versogt, steeds te doen aanhaalen de perzo nen, tot het doen executeeren der geohtineerde senlentiën, mandamenten, etc, op sodanige plaatze, als werwaards deselve syn gerjgt, door haare meesters genomineerl en gequaliliceert;
1768. P. A. VAN DER PARRA. 345 en sulx op poene van de requeslen, waar in sulx is g'omitteert, met eftn nihil len haeren kosten te rug te erlangen. 124 Februarij. Voorschrift nopens »provisien van reaudi »tie\ enz, By den Aaibaren Raad van justitie des casleels Ualavia op heeden goedgevonden vveesende omme voortaan in alle provi sien van reaudiüe, reformatie en appel, versogt wordende teegens pei'soonen, onder de jurisdictie van Batavia zorteerende, geen niandaiueulen, maar simpel en alleen appoinclementen te ver leenen; soo is al met eene verslaan d'gesamentlyke praclisyns by deese te gelasten om in den aanstaande by het coueheeren der door baer ten dien eynden te praesenterene requeslen daar op attent te weesen met het woord van mandament te mena geeren en, soo als in materie van R. A., maar simpel te besolliciteeren appoinctement van reaudilie, reformatie of appel, op poene van telken reyse te verbeuren een boete van 10 rd s len behoeven van de kamer dezes raads. 26 Februarij. Vermindering van de renten, uit tekeeren door de Bank-courant te Batavia. Vermils »de inkomsten der uitgezette gelden op hypolbequeii en losse panden op verre na niet toereikten 10l goedmaking der onkosten en ter voldoening van de 2 perc 10 inleresl aan de participanten, ondanks de aan deze tafel genomen besluiten op den 15'" February en 18 e " September anno passaio, invoegen 'er, in slede van een voordeelig saldo ten behoeve der offi cianten lot een equivalent voor hunne moei le, op den presenten voet ruim 1000 rd s te kort komen", bepaalde de Regering • van alle, in meermelde bank courant berustende of nog in te komen gelden, in zo verre 'er intrest van betaald word, dat is van capitalen tol en beneden de 25000 en boven de 500 rd s , item van participanten, onder de jurisdictie van de Nederlandse g'oclroyeerde Oosliudische (lomp' haar domi
1768. P. A. VAN DER PARRA. 346 cilium houdende, voortaan of van primo Maart eerstkomende af, in stede der by resolutie van 11 December 1764 gestelde 2 perc 10 'sjaars of '/e perc' 0 's maands, geen meer intrest te laten goed doen als 1 ten liondert 'sjaars of '/n len hondert 's maands: en bier van door den heer directeur en commis sarissen van de bank courant en van lening de gemeente by alliclie van biljetten Ie doen adverteren". 26 Februarij. Voorschrift nopens extracten uil besluiten van de Hooge Regering. Gesproken zynde over de afgave van extracten, zo uit de notulen, als resolutien dezer regering, aan de respective collegien van justitie in loco, is goedgevonden en verstaan gedagle collegien te gelasten um, by bet ontvangen van extracten uit de generale resolutien, de voorheen bekomen extracten uil de notulen te houden voor vervallen. £ Maart. Nadere voorschriften in zake preferentie en concurrentie bij insolvente boedels. Fn opmerking en overweging gekomen zynde, dat nopens de manier van procederen by de collegien van justitie te deser hoofdplaats in cas van preferentie en concurrentie op geen egualen voet wordt gehandeld, invoegen zomwylen schepenkennissen en andere diergelyke actens van verhypothe quering met betrekking 10l het generaal verband gepref'crcerl worden boven notariale obligatien van ouder datum ea dan weder notariale obligatien voor jonger generale verbanden by bezegeld heden; dat hiertoe enige aanleiding kan geven de niet onilerscheidenllyk gemaakte bepaling by de statutaire wellen dezer hoofdplaats tusseben hel speciaal en generaal verband, nadien, builen het aanbevolene by de poHlicque ordonnantie van de heeren Stalen van Holland, dat altyd de jongere, speciale hypothequen gaan voor ouder generale, by de
1768. P. A. VAN DER PARRA, 347 resolutie dezer tafel van den 26°" Augustus 1672, ten princi palen over dit poinct sprekende, eenlyk gezegd word: »dat, volgens oud gebruik, schepenkennissen de preferentie «hebben boven alle notuiïate obligatien, de oude voor de jongere, »en voorts voor alle andere obligatien onder de hand, enz."; dat ten anderen al mede, mits ontstentenis van een beslis sende wet, hoedanig boderaarybrieven onderling in aanmerking moeten komen by het vellen van senlentien, geen vaste schikking plaats heeft, invoegen dezelve, of zonder enige differentie gelyk geagl worden, die voor den aanvang der reize gepasseert zyn, dat ook de natuurlykste schikking zy, of ook den een den anderen na hare datums word voorgelrokken, schoon menigmaal weinig dagen differerende; en dat ten derden ook wel enige klaarheid behoorde te worden gegeven aan de reets vastgestelde wellen, in hoe verre het legaal of slilzwygend hypolheeeq van hen gaat, die. tot het doen van publicque vendutien geaulhoriseert zyn, Wegens verkogte goederen; zo is tot de mogelykste stand houding van 't crediet, in zo verre de goede trouw door billykheid en een juiste ordre kan worden ondersteund, goed gevonden en verstaan mits dezen te statueren en te bevelen: dat, mei renovatie en interpretatie van 't geresolveerde op den 26 e ? Augustus 1672, in substantie by 'l nieuw ontwerp der Bataviase statuten, onder den titul van desolate of in solvente boedels, § 44 en 48, overgebragt, schepen-kennissen en andere diergelyke actens van verhypothequering, voor de daar toe gepreviligeerde collegien gepasseert, ten belange van het speciaal verband op de immobilia, zo wel onder den anderen na den ouderdom, als boven alle notariale obligatien, schoon die ouder zyn, de preferentie hebben en behouden; dat in zelvervoegen het speciaal verband by een notariale obligatie van eenig roerend goed, daar onder lyfeigenen, actiën en crediten, niet op vaste goederen hare betrekking hebbende, mede begrepen, almede onderling na den ouderdom en voor alle generaal verband, van wat tyd of hoedanig, zyn en blyven geprefereert;
1763 P. A. VAN DER PARRA. 348 «lat wyders liet generaal verband by bezegeldheden en de nolariale obligatien onderling na derzelver ouderdom moeten Worden geprefereert, zodanig, dal een ouder schepen-kennisse of andere zoorlgelyke acte voor een jonger nolariale obligatie en een ouder nolariale obligatie voor een jonger generaal verband by bezegeldheid gaal, en overigens de een en ander voor alle andere obligatien onder de band, wat daar by ook speciaal verbonden mogle wezen, wanneer die surpasseerl een somma van 50 rd s , alles, niet alleen met opzigt tol de originele scbuld-eischers, maar ook 10l de borgen, welke 't regt om te ageren, 't zy op den principalen schuldenaar of mede borg, mogten gekregen hebben ; dal ondertusschen ten aanzien van het twede poinct of de bodemary brieven, 't zy het geld op de kiel door een of meer personen in compagnie genomen of ook door een of meer in compagnie gegeven word, by insolventie van ben, die 't op genomen geld met den bedongen intrest niet kan of kunnen opbrengen of uit welker nalatenschap het niet kan gevonden worden, de schuldeischers ten dezen belange of uit hoofde van bodemary-brieven in gelyke delen of ponds ponds moeien worden g'admitteerl, die de penningen geschoten hebben byden aanvang der reize, 't zy d'ene bodemary-brief enigen tyd voor de andere gepasseert is, en geprefereert boven zulke, welke by hel aandoen van een of meer plaatzen op de heen of weder reize nader verleden nioglen zyn, die egler ook alle met op zigt tot de plaatzen, waar ze zyn gepasseert, gelyk voorregt moet worden gegeven, nadien de bodemary-brieven niet in ouderdom moeten geconsidereerd worden naar den datum, op welke dezelve gepasseerl zyn, maar na den dag, dal hel schip bier en elders uit de rhede of haven vertrekt, en by welker bodemary brieven ook zal moeten wezen g'observeert het be paalde by d'ordonnanlie op hel zegel van den 29'" September 1767, verbo lenus aldus luidende: »dog zullen geen jjodemary-brievcn op 's Comp~ schepen mogen «worden verleden, ten zy daar by verklaard ware, dat de pen »iiingen of goederen niet zuilen worden aangelegd tol enigen, by
176;:-.. P. A. VAM DER PARRA. 349 »(le Comp* verboden handel, op poene van zodanige boete, als by «artikel 12 van deze ordonnantie legen de contraventeurs van «dezelve, zo publicqae personen, als particuliere, gesteld is; en «dat daar en boven op bndeniary-bricven, op Comp" schepen •gepasseert, waar in gemelde clausule niet is komen te in » Ulieren, geen regt zal gedaan worden, ten zy dat de voorsz. «verklaring alvorens in pleno judieio geschiede"; en ten reguarde van hel 3' le of laatste voorstel, met renovatie en ampliatie van liet op den 27' n July 1677 en 14 cn July 1761, overgebragt in 't voorsz. nieuw ontwerp der statuten, § 42, onder desolate of insolvente boedels, item § 30, onder secretarissen en gezwore klerken van justitie, en § 15, onder vendu-meesteren, nog te statueren en Ie gelasten, dat alle, «1 ie g'authoriseert zyn 10l het houden van venditien, legaal of stilzwygende hypoteecq in d'eersle plaals hebben op de gemeinde goederen, wanneer die by den debilenr binnen de eerste zes maanden, na den verkoop 'er van geschied is, nog gevonden worden, mitsgaders in het zelve tyd-bestek preferentie voor alle generale verbanden, 't zy by bezegeld heden, 't zy by notariale actens, en ook voor alle onderhandse speciale verpandingen, item generale schuld-kennissen onder de hand, lerwyl daar en tegen de speciale verbanden by be zegeldheden en ook by notariale obligatien, ouder zynde, als ten tyde de venditie gehouden zy, geprefereert blyven boven 't legaal verband der eerste of de prelensie der gene, die tot bel houden van verkopingen gewettigd zyn, aan welke teffens, met betrekking lot de kopers der goederen, zo losse, als vaste, het voorregt van parate executie blyfl, mede lot zes maanden toe, volgens de in vigeur zynde bepalingen; alles of wat 'er in dezen vermelde drie poincten aangaat, egter onverminderd de successive gegeve ordres der heren Majores in het houden van 't judicium preferenliae et concurrentiae van insolvente boedels van 's Coinp 8 dienaren, voor zo veel de mobilia aan gaat, vervat in het nieuw ontwerp der statuten onder desolate of insolvente boedels, § 8, en overeenkomstig met het schryven van haar Edele Hoog Agtbare by brieven van 9 July 1715,
1765. P. A. VAN DER PARRA. 35 ofte uyt- de colonie te ontvlugten, als ook den genen, die zig toeleggen om matrozen, soldaten, handwerkslieden ofte andere Gouip' dienaaren te ronselen, op pene van, by liet contrarie, te hervallen in een boete van honderd dncatons voor ieder hoofd, ten behoeve van den sabandaar of zoodanigen oflicicr der justitie, a ' s de calange doen mogt, zonder onderscheyd van jurisdictie. Art. 10. Voorts zal hy, nog zyne bedienden, eenige raad. hulp ofte aanleyding mogen geven tot hel fraudeeren van de I )a gten, direct of indirect, op pene van een amende van twee '•onderd dncatons voor den overtreder, ten behoeve van het ' e prosenhuys en arbitrale correctie daar en boven. Arl. il. Niemand, buyten deczen kasteleyn, zal op de penaliteyten, by hel placcaat van heden gearresteerd, logies °' herberg mogen geven aan Europische vreemdelingen, van Wat natie of staat, die ook zyn moglen, alleen uytgezonderd l 'e Manilhasche en Macaosclic kooplieden en officieren van Konings schepen, welken de heer Gouverneur Generaal permit teren mogt elders hun intrek te necmen. Art. 12. Alle vreemdelingen, die met hunne koopmanschap pen, in wal fusten of embalures die ook zyn moglen, in dil 'ogemenl intrekken, zullen een draagelyk pakhuyshuur aan den regen) of kasteleyn moeten betalen, niet excedeerende voor ( 'e fyne, precieuse goederen een agtsté, voor kleyne fusten een "»H en voor groote fusten, als suyker, arak, enz., een pro cento, '"'halven het draag- of koelie-loon, waar van hem zyn verschot 2r *l voldaan worden, zonder meer. Arl. 15. Tol gerief van dit huys, mitsgaders 10l commo 'bteyi voor de vreemdelingen, zal aan den kasteleyn toegestaan "erden het houden van drie huurwagens, zonder aan de pagl Sl 'hjecl te zyn. mits dal dezelve ook niet zullen mogen ver huurd olie geleenl worden aan personen, buyten dil huys lo geerende. Art. 14. En om voor te komen alle misbruyken en excessen, " le van en omtrent dil prerogatief zouden kunnen gepleegd borden, en die te beier te kunnen nagaan, als dezelve begaan niogten wezen, zullen deeze drie wagens in 't geheel blanuw
1768. P. A. VAN DER PARRA 350 17 September 1737, 4 September 1759, 15 December 1741. 9 Maart 1745 en byzonder 20 November 174i>, waar by ge persisteert is onder den 15*" September 1747, 18" September 1750 en 15 en Oclober 1757. 8 Maart. Voorschriften nopens het aan wal brengen run zieken, aanwezig aan boord van ler reede Batavia aankomende schepen. De opper- en ondermeesters van de ter Bataviascbc reede aankomende schepen en mindere vaartuigen worden by deezen gelast beboorlyke zorge te draagen, dat zy, by den afscheep der zieken van haare schepen en vaartuigen, met dezelve tellens niet alleen aan de wal komen en tot. lavenis dier impotenten iets medeneemen, builen het gene. dat zy aan medicamenten mogten noodig oordeelen, maar ook die zieken behoorlyk te bestellen aan 's Compagnies hospitaal om vervolgens door den binnen-regent van dat huis na liet bnilen-hospilaal bezorgd te worden; zullende met den oppermeester telkens een ondermeester met gedagte zieken naar de wal moeten komen en van de mindere vaartuigen den ondermeester alleen ; en, na dat het een en ander volbragt zal zyn, daar van rapport moeten gedaan worden aan het hoofd van de chirurgie, op pene, dat, die bier inne in hel minste nalaatig bevonden wordt, ten behoeve van de armen zal verbeuren twee maanden gagie. 18 Maart. Ophef/ing van zekere beperkingen voor hot Collcgie van Weesmeesteren Ie Hola via in hel Beleggen van kapitalen. Weesmeesleren dezer stede te kennen gevende, hoe dal door de verschillende omstandigheden, waar in de Bataviase colonie zig altans met betrekking tol enige jaren aglcrwaards bevind, de kamer gevaar loopt niet zo veel aan eapitaal te zullen kunnen uitzetten, als 'er nodig is om de jaarlykse renten a 3 /» perc 10 's maands op alle de capitalen hunner pupillen, die 20000 rd 3
1768. P. . VAN DER PARRA. 351 en minder bedragen, Ie fourneren, by aldien de weleer gemaakte bepalingen daar omlrend by de oude statuten en later, zonder afwyking, voorlaan in observantie moeten blyven, als mede brengende, dat op de acceptabel bevonden wordende bypolbequen in de slad niet meer dan twee derde en op vaste goederen builen de stad maar de helft der gelaxeerde waarde mag uilgezet worden, 't een en ander nog gesterkt door twee suffisante borgen, devvyl particulieren vceltyds de volle waarde op enig onroerend goed en zommige zelfs tegen minder dan 3 /$ perc* 0 'nlresl 's maands belenen, mitsgaders zig, by gebrek van suffi sante borgen, alleen met de hypothequen te vreden houden, invoegen elk, die geld nodig beeft, het eerst by particulieren dan ook tragt te negotieren; zo is op geciteerde, gegronde bezwaamissen en dat, gelyk hunne Eerwaardens zeer wel considereren, eene generale vermindering der renten ten opzigte van de wezen, die onder de tulele van de kamer staan, niet dan zeer nadelige gevolgen naar zig zoude kunnen slepen, goedgevonden en verslaan Wccsmcestcren te libereren van de by de oude Balavise statuten en de resolulien dezer tafel van den 24"" September 177)4, 15™ Juny 1745 en 17 ,n Fehruary 1752 gemaakte restriclien, welke allans niet meer nutlig zyn, alzo de vasle goederen builen gewooidyk van heler valeur blyven als die van binnen de stad, of ook in 't algemeen, na de veranderde tydsgesteldheid, niet gcvoeglyk meer kunnen bepalen ten aanzien van het gedeelte, dat door haar Eerwaardens maar niogie beleend worden op hypothequen en zulks dan nog onder borgiogt van twee suffisante lieden; maar, met alteratie van opgemelde ordres, aan dat, tot het bestier van der wezen welvaart g'accrediteerd collegie gedefereert te laten om derzel ver capitalen met het vereischle loezigt en overleg zodanig aan te leggen, als het na omstandigheid van tyd en zaken ten meeslen Dutte en profyte van de pupillen oordeeld te behooren. Bij missive van 2'.i September 1770 bebben Ueeren XVIl nen dezen maatregel «gepasseerd, vertrouwende, dat UE. zullen
I"? 68. P. A. VAN DER PARRA. 352 • zorgen, dat de meerdere vryheid niel strekke ten nadeele der pupillen". 21 Maart. •Voorschriften voor de kwartiermeesters van los-vaartuigeh. Alle quarliermeesters, vaarende op cliampangs, tanjongpours en andere losvaartuigen, worden hier mede liy vernieuwing wel expresselyk gelast om zig voortaan geene natie, bedurven of aangestoken goederen, van wat naam of qualiteit dezelve ook zouden mogen zyn, van de scheeps-overheden te laaien opdringen om in Ie neeinen, len ware door specialer) last van het hoofd over Compagnies zeemagt, den commandeur en vice-commandeur. Ook worden dezelve wel nadrukkelyk gewaarschouwd en geordonneerd zorge Ie draagen om geene hedurven', natte, nog aangestoken' goederen, hy die goed droog en wel geconditio neerd zyn, in hunne vaartuigen te laaden, ten einde het een met hel andere niet komc te hederven. Zoo mede worden dezelve op het allerscherpste gelast geene particuliere goederen, gepermitteerd of ongepermitteerd, van wie dezelve ook zyn mogen, in te neemen, zoo wel in den afscheep van land naar de schepen, als van de schepen en mindere vaartuigen naar land, except de tafelryst, item andere provisien en goederen van de hooge regeering deezer landen en derzelver secretarissen, mitsgaders de gepermitteerde lasten van het hoofd over Compagnies zeemagt, den commandeur, vice-com mandeur en die der scheeps-overheden, gelyk ook de hestelpakjes, die met de schepen, van de West van Indie komende, aangehragt worden, als moetende in Compagnies kleeden-pakhuis worden overgehragt; zullende dezelve zig len dien einde van gemelde gepermitteerde goederen, van wie dezelve zyn mogen, ter hand stellen laaien een getekend geleide-hrielje, waar in de goederen in hun soort moeien hekend gesteld worden, als mede hel lastbriefje van den water-fiscaal om, conform hetzelve, aan den pagter van de boom te verlootten.
1765. P. A. VAN DER PARRA. 353 PLAWiT-UOES DEEL VIM. 23 Zullende den gene, dewelke tegens deeze ordres mogte te werk gaan, alle de daar uil Ie volgen onheilen en schaaden •en laste gelegd worden. En daarenboven na gedaan onderzoek nog ondergaan een gevoelige correctie. 25 Maart. Bepalingen nopens den verkoop van vee. Alle ingezetenen, zoo ten platten lande, binnen de builen posten, als die boven dezelvcn in de Balaviascbe, Preanger- en 'wvenlanden woonaglig zyn, en voorls alle de genen, dewelke voorlaan genegen mogten weezen met eenige runderen en l'iinelbeeslen op Meesier Cornelis ter markt Ie komen, worden by deezen geadverteerd, dat zy gebonden zullen zyn daadelyk, by 'iet eerste aankomen op de voorsebrevene bazaar, hunne passen, zoo wel aan den commandant der aldaar gelegene veldscbans, als aan den keurmeester en opziender van bet beestiaal te verloonen om, by bevinding van een meerderen of minderen aanbreng als naar luid van gedagle hunne passen, beboorlyke iianwyzing te doen, waar door dit verschil veroorzaakt zy, op pene, dat de zoodanige, die geattrapeerd wordt onderwege eenige dier animaalen van de beneden waar ts gelegene campongs vollceren onder hunne beesten frauduleuselyk vermengd ofte eenige uit bun van boven gebragl getal ter sluik in de "inleggende campongs verkogt en afgezet te hebben, zon der die aan den gedagten commandant of opziender, nevens 'Ie overigen, ter voldoening van 's heeren geregligheid te hebben opgegeven, boven de voldoening van gedagle gereglig heid naar den inhoud der daar legen reeds gestalueerde placaten zonder eenige conniventie zullen worden gestraft; "toetende dus alle buffels, in het byzonder die ten dienste der omleggende landen, beneden Uuilenzorg gelegen, zullen moeien strekken, 't zy die onderwege in koop besproken zyn ofte niet, l °t op Meester Cornelis afgebragt en aldaar beboorlyk gebrand en ingeboekt worden, lerwyl de verkoopers dan ook in den vervolge, by de aanbrenging hunner animaalen ter markt,
1768. P. A. VAN DER PARRA. 354 daadelyk na de branding, voor ieder .lavaansrhe os of koe aan tien meermeiden opziender van liet heest iaal zullen moeten bctaalen de gewoonc ongelden van veertien stuivers en die der buffels tol vyf en twintig stuivers ieder; dat daarentegen aan allen en een iegelyk de vryheid gelaten wordt om zoodanige beesten van beide soort, die zy, schoon gebrand en berecds verlold, ten dage der eerste aanbrenging ter markt niet hebben kunnen verknopen en dus genoodzaakt zyn geweest weder niet. zig op of af te voeren, andermaal en zoo dikwyls zy het goed vinden (mits die dieren niet intiissehen van meester veranderd zyn), wederom ter zelver markt ten verkoop Ie rug Ie mogen brengen, zonder dal. zy, na de eerstgeinelde betaaling, verder aan iemand iets, boe genaamd, zullen behoeven op te brengen; dog van een verkogte Javaansclie os, koei of gebranden buffel, die door eenen tweeden of anderen eigenaar weder ter markt gebragt wordt, ofschoon daar van geene andere branding gedaan en dus ook geene andere geregtigheid behoeft betaald te worden, zullen de verkoopers in cas van verkoop (en anders niet) alegler zes stuivers moeten betaalen, waar van een derde voor den commandant en de andere twee derde voor den opziender en keurmeester zal zyn; dat vervolgens, ter vermyding van alle fraude, een iegelyk, die zulke gebrande, dog onverkogt geblevene buffels of vcrlolde runderen met zig by bet eindigen der markt-tyd te rug wil neemen, van den keurmeester een bewys zal moeten vorderen en door denzelven aan hun afgegeven worden van de quantiteit der overgeblevene en te rug gaande beesten, met liekendstelling van den naam des aanbrengers en den dag der gedaanr. branding, welk certificaat zy, in cas van nadere, tussehenko mende, onderhandsebe verkoop, verpligt zullen zyn ten eersl volgenden inarklilag op Meester Cornelis voorschreven te rug te brengen by den meermelaen keurmeester om hetzelve aldaar, na gedaane opgaave, aan wien zy een of meerder buffels verkogt hebben, te laaien roieeren en vernietigen, sub pene, dal. indien bevonden zal worden zoodanige gebrande buffel zonder aangee
1768 P. A. VAN DER PARRA. 355 ving en roieering van dies eerste bewys, invoegen voorschreven. verkogt te zyn, de eerste eigenaar zal gemulcleerd worden niet een boete van twintig ryksdaalders, ten faveure de helft van den ontdekker of die de calange zal doen en de wederhelft ten behoeve van de diacony-armen alhier; zullende den gene, die zyne animaalen niet op den eersten aanbreng ter voorschreven?, 'uarkl-plaats verkogt en daar van erlangd heeft een hehoorlyk bewys van den nieerinelden keurmeester, dat bewys, zyne biisien weder ter markt brengende, ook moeten medencinen om aan den meermeiden keurmeester te vertoonen, op pene, die zulks niet aglervolgt of binnen drie maal vier en twintig uuren, in cas hy dal bewys inogte verzuimd hebben mede te brengen, niet overlegt, zyne beesten verbeuren zal ten behoeve van de Compagnie, den commandant en den keurmeester voormeld; onder generale standhouding voor het overige in allen opzigle van alle de ordres, dienaangaande voorheenen geëmaneerd en byzonder hel gestatueerde by placaat van den 1.7'" Decem ber 1754. 2l> Maart, histrmlir voor den kommanda»! ran ie i'rltl srlions Mci'slcr-doniflis, <li>n ojtzioicr rn dni kaninrcx ter van het »/«r.s7iW/". Arl. 1. De commandant en keurmeester voornoemd zullen moeten visie neemen van alle de passen, die de bovenlanders, dewelke hunne beesten ter markt afbrengen, van de hoofden of regenten der plaalzen, van waar zy komen, medebrengen, om Ie zien, of het getal der daar op befcéndgesteldè beesten lieliiinilvk ler markt aankomen of niet. Arl. 1. De commandant en keurmeester zullen, by onhvan ring van een meerderen of minderen aanbreng als naar luid der possen, zig naauwkeurig moeien informeeren, waar de bygekomene of te kort bevonden wordende animaalen van daan gekomen of gebleven zyn, en zorge moeien draagen, dat van het ontbreekende aan bet beschreven getal, ten ware geimegdoende
I7CB. P. A. VAN DER PARRA. 356 bewezen wierde, dat op den weg gestorven en niel geslagt zyn, de geregtigheid egter betaald worde, zo wel als v;m de meer dere, die boven de pas mogten aankomen, gelyk ook van alle de overige aangebragt wordende koe- en buffel-beesten. Art. 5. De commandant en keurmeester zullen voorts behoor lyk hebben Ie vigileeren, dat al het evengemeld vee, dat ter markt komt, 'l zy belzelveop dien dag verkogl wordt ofte onver kogl te rug moei keeren. by de eerste Ie markt brenging gebrand worde, zoodanig, dat men bel jaar en de maand, in dewelke hetzelve ter branding aangebragt is, kan onderscheiden : en voor welk branden aan den keurmeester veertien stuivers voor ieder Javaanscbe os of koeien vyf en twintig stuivers voor ieder buffel zal moeien worden betaald door dien genen, die dezelve ter markt brengt. Art. 4. De keurmeester zal van voormelde veertien en vyf en twintig stuivers voor ieder beest, 't zy os, koei of buffel, a aso, aan den ontvanger generaal hehoorlyk een (mart ryks daalder of twaalf stuivers voor voormelde 's lieeren geregtigheid moeten overbrengen en verantwoorden, ten welke einde de commandant mede een bewys zal ondertekenen van bel waare getal der gebrande beesten, opdal den Heer van den lande in zyne geregtigheden niel te kort gedaan, nog gefraudeerd worde; zullende dus door den keurmeester dienaangaande niets mogen verrigt worden dan na voorafgegaane medeopneeming der aangekomene en op de passen genoteerd gevonden wordende beesten door den commandant meermeld. Art. H. De keurmeester zal van alle gebrand wordende buffels aan den commandant lot een douceur verplig! zyn van de voormelde resteerende dertien stuivers uit te keeren een nieuwe dubbelde stuiver, terwyl de twee stuivers van ieder Javaanscbe os of koei, zo wel als de overige tien en een halve stuivers van de buffels (dewelke boven de meermelde 's beeren geregtigheid betaald worden,), in haar geheel ten profyle van den keurmeester alleen zullen blyven, zonder verpligt Ie zyn daar van verder aan iemand iels af te geeven: onder deeze bepaaling leffens, dat hy, keurmeester (zoo wel als zyne bedien
1768. P. A. VAN DER PARRA. 357 dens), zig buiten dien mei niets, tic bazaar zelve betreffende, zal mogen bemoeyen of van ecnige andere artikelen, buiten dat van bet voormelde hoorn-vee, bet geringste mogen prelendeeren, ■dzoo zulks, als van ouds, ccniglyk en alleenig ten faveure van den commandant, als bazaarmecstcr, overgelaten en vergund blyft. Art, 6. De keurmeester zal gehouden zyn om, na bet eindi gen der markt-tyd, aan een ieder buffel-aanbrenger, die ecnige v au die dieren ouverkogt overhoudt en dus niet zig te rug moet Deernen, voor niet een bewys ter baud stellen van de quantiteit der op dien dag gebrande, dogonverkogl Ie rug gaande buffels, •net bckendstclling van den naam des eigenaars, van den dag der branding en van de couleur der te rug gebragt wordende dieren. Art. 7. Van een buffel, die voor de eerste maal ter markt gebragt en dus gebrand is, dog niet verkogl heeft kunnen worden, zal nog keurmeester, nog commandant voor een tweede of meerdere rcize, dat zoodanige buffel door dien zelfden eigenaar ter markt gebragt wordt, eenige nadere betaaling, boe ook geuaaind, mogen afvorderen; zullende zy met vertooning van liet by bel voorige artikel gedagle certificaat kuunen volstaan en uit hoofde van dien vry en kosteloos met dezelven, 10l zoo lange zy hunne dieren hebben verkogt, iterativelyk mogen op de markt komen. Art. 8. Dog een gebrande buffel, Javaansche koei of os, verkogt zyude en door cenen tweeden of anderen eigenaar weder fer markt gebragt wordende, zullen alsdan, in cas van weder verkoop (dog anders niet), daar voor moeten betaald worden zes stuivers, waar van een derde voor den commandant en de andere twee derde voor den keurmeester zal zyn, behoevende gecne nadere branding en dus ook voor de tweede maal geene 's hccreii geregtigbeid zoo min van den eeuen, als van den anderen betaald te worden. Art. 9. Een gebrande buffel, builen de bazaar-lyd in de campongs of elders voor de cersle reis verkogl wordende, zal de cersle eigenaar, aan wicn hel meermeid certilicaat ter bran ding afgegeven is, gehouden zyn hetzelve den eerstvolgende
1768. P A. VAN DER PARRA. 358 markl-dag o|t Meester Cornelis by tien keurmeester te mg te brengen om aldaar, na gedaane opgaave, aan wien zy een of meenler buffels vcrkogt hebben (waar van in margine van liet ordinaire brandlioek pertinente aanteekening door dien bediende zal moeten gehouden' worden), (e laaien roieeren en vernietigen. Art. 10. De commandant zal den genen, die met een of meerder, reeds behoorlyk gebrande buffels ter markt komt, zonder van het by artikel G gemelde certificaat voorzien te zyn, daadelyk, na dat met den opziender van het afkomend heestiaal daar omtrent communicatief te hebhen gegaan, in arrest moeten necinen en met zyn Ie koop gebragte buffel of buffels aan den gecommitteerde tot en over de zaaken van den inlander afzenden om nader geëxamineerd en, by bevinding van fraude, tegen hein naar veréisch geprocedeerd te worden, ten ware dezelve cenlyk het medebrengen van het meermelde eerlilicaal mogte hebben verzuimd, alzoo in zulkcn gevalle, met aanhouding van de buffel of buffels, hem den lyd lot dies afhaaling zal moeten verleend en, by in hel geheel agterblyvende of in twee a drie maal vier en twintig duren niet Weder opdaagende, de gedagle animaalen door den opziender en rom inandant verkogl en het provenue van dezelve verdeeld worden, een derde voor de Compagnie, een derde voorden commandant en een derde voor den opziender meermeid. Art. 11. Ten profyte der Javaascbe rainlaiigs-niandadoors zal op de bazaar eeniglyk toegelaten worden bet invorderen van twee stuivers voor ieder Javaansche bok of geit', die dool! de berg-volkeren ter markt gebragt wordt, blyvende een gekke dubbelde sluyver voor de zulken, die door de Omleggende ingelanden ter markt, gebragt en alsdan vcrkogt worden, ten profyte van den commandanl; zullende gedagte niandadoors voorts voor ieder beest, dat in Compagnies candang by ben ter bewaaring gebragt wordt, twee en een halve stuyvërs mogen genieten, dog waar voor zy alsdan voor het onlsleelen en wegraaken aansprcekelyk blyven, om in zulkcn gevalle ieder beest, 't zy groot of klein, met tien ryksdaalders aan den eige naar Ie vergoeden.
1763. P. A. VAN DER PARRA. 359 Art. 12. En eindelyk zullen do commandant en opziender z 'g voor het overige in het generaal moeten houden en gedraagen n; ' den inhoud der voorige ondes, op het stuk van buffel-koop en dievery geëuianeerd, speciaal naar den teneur van hel placaat van den lö en December 1754. 25 Maart. Reglerhêiil op kfe bïaMUpükèn binnen en Indien de stad Batavia. Art. t. In ieder der vyf blokken, waar in deeze stad volgens de kaart, daar van zynde, verdeeld is, zyn geplaatst e Q moeten voortaan gereed gehouden worden Iwee slang '"aiidspuiten, met goede en heipiaaine waterslangen voorzien, ' u plaatze van Waterzakken, als van zo veel nuttigheid niet zynde; en wel moeten hy ieder spuit weezen ten minsten twaalf dier waterslangen met en benevens een gelyk gclal "taniierings, ieder van vyftig voet lang, dewelke op den anderen kunnen geschroefd en gemaakt moeten worden de slangen van vier- en de mamierings van tweédübbeld zeildoek, dat van "innen met wascb bestreken is; waarenboven ieder spuit n 'el alleen voorzien zal moeien blyven van een andere spuit, die men den aanvoerder noemt, nevens de behoorlyke zuigers, daar toe gehoorende, maar ook. builen den even genoemden aanvoerder, van Iwee per spompeh; invoegen ieder spuil op z 'g zelf moet beslaan uil drie pompen om, wanneer 'er brand komt iu een huis of ander opstal, dat verre van hel water afgelegen is, met des Ie meerder aandrang hel water van de e ene pomp in de andere Ie kunnen overpompen. Art. 2. Zynde speciaal len deezen einde aan de ooslzyde vat! de groole rivier, iu het blok, gemerkl A, H, t, I), E, F, \». N° 1 en Q. N° 2, S, !N U 1 en S, N° % een brandspuit huisje gee\trueerd onder de wal, aan het Oosleinde van dè Jan Vermanders-slraal, waar in twee brandspuiten met der zélver loebehooreh en hét verder bier na op te noemen "randgéreéaschap bequaanie bergplaats hebben; gehoorende l °l het evengewaagde blok de Ooslzyde langs de groole rivier,
1765. P. A. VAN DER PARRA. 36 geschilderd of vernist moeten wesen, tot de wielen inoluys, en met blaauw tryji gevoerd. Art. 15. De pagter van de inkomende en uytgaande regten ofte van den boom zal niemand der kooplieden olie andere personen, in dit. Imys hun intrek neeniende, mogen molestee ren, hunne inkomende en uytgaande goedoren, als het gene contrabande waaren zyn, arresteeren olie den doortogt beletten, mits de eygehaar of iemand zynentwegen aan den pagter overhandige een briefje, door den regcnl of kasleleyn onder tekend, waar in zal moeten gespecificeerl staan de datum van den invoer of uylvoer, nevens hel getal, de soort en waarde der goederen, die deselve inhouden, naar den laalstcn niarkt prys alhier. Art. IG. En zal niettemin de pagter liet regt behouden om de opening in persoon by te woonen of daar toe iemand zynentwegen te zenden, om versekerd te wesen, dat de pakken of baaien, ete. waarlyk inhouden hel gene, waar voor zy aangege ven zyn en niets meer, wcshalven de invoerder ook gehouden lilyl't aan den pagter in tyds kennisse te geven, waar en wan neer de opening zal geschieden; dog den eygenaar ofte invoerder, die den regier ten genoegen kan verifieeren de voorschreeven specifique opgave gedaan Ie hebben en dat de pagter op de tweede behoorlyke waarschouwing om hy de opening der goe deren te assisleeren niet gekomen is, nog iemand zynentwegen gezonden heeft en hy, invoerder, eerst als toen, in absentie van den pagter en zyne bedienden, 10l de opening getreden is, zal daar over niet strafbaar wesen, maar kunnen volslaan met de betaling van den tol, pro raio van de opgegevene waarde. Art. 17. Ook zal aan dit logement, tot gerief van die 'er in trekken, worden toegestaan bel houden van zes last praau wen, te welen: drie ieder van vier, twee van drie, en een van twee koyangs, om altyd, wanneer men die requireerl om goederen Ie haaien
1768. P. A. VAN DER PARRA. 360 van de Amslerdamsche-gragt af lot de Middclpunts-brugge, de Heerc-straat, de Princc-slraat, de Tygers-gragt, te reeke nen van de Amslerdanische- tol de Leeuwinne-gragt toe, de Kaaiinans-gragl, insgelyks van de Amstcrdainsclie- tol de Leeuwinnc-gragl, de Groene-gragt, de opgcmeldc Jan Ver manders-slraat, de wal legens over de punten Middelburg en Delft, de Zuidzyde van de Ainsterdanische-gragt en de Noord zyde van de Leeuwinne-gragt. Arl. 3. Voor liet andere blok van de Oostzyde der groote rivier, gemerkt G, H, I, K, L, Q, N° 3 en Q, N° 4 is de plaats tot berging van gelyke twee brandspuiten met baar toebehooren in bet anibagtsquartier; en de wyken van dat blok zyn begrepen in de Oostzyde langs de groote rivier, van de Middelpunts-brugge af tot aan de Diest-poort, de Nieuwpoort-straat, bet Hospitaal straatje, bel Zuider en Noorder Kerk-sl raatje, bet Stadhuis-plein, de Tygers-gragt, van de Leeuwinne-gragt af tot het Zuideinde toe, de Mallabaarsehe-gragt, hel anibagtsquartier zelf, bet Quartier-straatje, de wal over de punten Gelderland, Uatzenelle boge en Orange, mitsgaders de Zuidzyde van de Leeuwinne-gragt. Art. 4. Wyders zyn aan de Westzyde van de groote rivier, in het blok, gemerkt A, B en C, twee spuiten met de verdere gereedschappen in een huisje naast hel logement der ratclwagls by de Middelpunts-brug; en onder dat blok resorteereu de wal tegens over de punten Zeelandia, Nassau en Diest, de He nocheros-gragt en de Jonkers-gragl, heide van de Utreglsche slraat tot aan het Zuider einde toe, de Westzyde langs de groote rivier, van de Middelpunts-brugge mede tot aan het Zuider einde en de Zuidzyde van de Utregtsche-straal. Art. 5. In zelfdervoegen zyn twee brandspuiten mei haar toebehooren geplaatst onder de wal tegen over de punt Vriesland, in hel tweede deel van de Westzyde der groole. rivier, in het blok, getekend D, E en F, waar in begrei»cn zyn de wal tusschen en over de puuten Vriesland en Ulregt, de Renocheros-gragt en de Jonkers-gragl, beide van de Maleilscbe-gragt lot de Ulrcglschc-slraal, de Westzyde langs de groote rivier, van de Middelpunls-hrug af lot aan het Noorder
1768. P. A. VAN DER PARRA. 361 einde toe, de zuidzydc van de Malcilschc-gragt, en de noord zyde van de Ulregtscbe-slraal. Art. 6. Terwyl de laatste twee brandspuiten en verdere brandgereedschappen, gehoorende lot liet blok aan de westzyde van de groote rivier, gcmerkl G, H, I, K, L, M, N, 0, I' en Q (waar in leggen de wal tegens over de punten Groningen, Overyggel, Zeeburg en Kuilenburg, de Javaansche-gragt, de Wiineescbc-gragt, de Itenocheros-gragt. van de Chineesche-gragt af tol de Maleitscbc-gragl toe, de Jonkers-straal, bel vierkant, 'lc equipagiewerf en de Noordzydc van de Malrilsebe-gragl), bewaard en geborgen worden op de equipagiewerf, zoo even gemeld. Art. 7. Voorls zullen de brandspuiten builen de stad, de welke bevoorens onder berusting waaren van de inlandscbc commandanten op den weg naar Ankée en op den weg van Mangadoa of die naar de Sontbar loopt, voortaan geborgen moeten worden, de eene in bel midden van de Chineescbe canipung agler de Europiscbe wagl en de andere naast de caru pong aan dies Oostkant of by de inlandscbc burger-wagl "ver de punt llollandia, builen de Nieuwpoort, len einde voor "aainelyk of inde eerste plaats te dienen voor gedagte campong en alle plaalzen, bewesten de Buiten-lNieuw|ioort-slraat en den Molenvlietscben dyk leggende, dies Westzyde ingesloten. Art. 8. Laalslelyk moeten de twee andere brandspuiten met baar loebebooren, welke in de Zuider voorstad aan de boek, welke de Koe-straal met de Uuilen-Nicuwpoorl-straal maakt, onder bewaaring van een der substituten van den Drossaart der Bataviasche ommelanden geplaatst zyn, daar bly ven; en gebooren dezelve principaal tol alles, wat beooslen de Huilen-Nieuwpoorl-straat en den Molenvlietscben dyk (dies Oostzyde 'er by begrepen) legt. Art. 9. In alle de opgemelde bergplaalzen der brandspuiten "loeten, by ieder twee spuiten, op een beboorlyke wyze, voor bet verderf, zoo veel mogelyk, bewaard, gehouden worden 300 leeren' brandemmers, 12 stuks brandzeilen, 4 pees trossen of ander diergelyk touwwerk, 8 opgeslagen' lynen, ö kerl'bylen,
1768 P. A. VAN DER PARRA 362 8 hossen inarlyn eri 50 Javaansche dammers, builen en be balven 3 brandhaaken, 3 houten ladders, voorzien mei hohoorlyke weerkeeren, en 6 bamboezen ladders; als Iwee van 35, twee van 30 en Iwee van 2Y> Voeten lattg, de hnaken en ladders onder de afdaken van voorschreven' spuilhuisjes, item in het quartier en op de werf, waar zulks het best geschieden kan ; lerwyl, hy ecnig gebrek, de hrandzcilen op de equipngicwerf en de waterslangen en niainierings met, haare koperen' schroeven en bussen in hel quarlier gemaakt en gerepareerd moeten worden Art. 10. Tot voorkoming van confusie en om Ie beletten, dat, wanneer meer dan twee brandspuiten met derzelver verdere brandgereedschappen tot hel blussen van brand ge bruikt zyn. dezelve niet op een verkeerde plaat/.e gebrègt worden, maat alles wederom geborgen, daar hel weezen moet, zyn de respectivc spuilhuisjes, spuiten, emmers. haakon en ladders, tot genoemde spuilhuisjes geboorende, alsmede de plaalzen in het quarlier en op de equipagiewerf, nevens de hrandgrreedsrhappen, aldaar Ie vinden, niet Hol 'is onder sclieiden (hel gene nopens het nieuw aanleiiiaakene ook steeds moet worden geobserveerd' en wel hel spuilhuisje heooslen de groole rivier, in het blok A, B, C. I), E, V, O, N° 1 en Q, N° 2, S, N° 1 en S, N° 2, met alle de hrandgereedscbappen, die aldaar geplaatst zyn (exeeptis de voorschreven touwen), stuk voor stuk met N° 1; die in hel quarlier geborgen. worden mei N" 1; het spuithuisje et» de hrandgorerdschapppn, daar loe geboorende, te vinden bewcslen de groote rivier, in het blok A, B en (], met N° 3; hel spuithuisje bewesten de groote rivier, in hel blok l), E en P, nevens de hrandge reedsebappen, daar loe geboorende, met N u 4; die op de equipagiewerf geborgen zyn met N u 5: het spuilhuisje en de brandgereedschappen in de Chinecsche cainpong met N° 6a: aan de Oostkant naast de campong met N" 6b en die in de Biiiten-Nieuwpooil-slraal berusten mei N° 7. Art. 11. Dan, opdat lon prineipaaleu alles wel en ordenlelyk behandeld worde, is binnen de stad over ieder der twee brandspuiten en de gereedschappen, die daar hy gevoegd zyn,
1765. P. A. VAN DER PARRA. 363 gelyk i><»k over dë twee in en daast de C.hineesche campong M» de Iwee in de Zuider voorstad, een brandmeester gesteld, ''"Welke tot deszcll's hulpe heeft twee personen, die ieder, nevens den heer president van Scheepenen, den Bailluw o!'den Drossaarl e Ö den brandirtéestèr, voorzien zyn met een sleutel van dè plaatze, daar de voormelde braiidgereedschappen bewaard worden. •Vil. 12. En wel is als brandmeester over de spuiten en verdere brandgeroedschappen, gemerkt IV" 1, lienoemd de ' l;| as metselaar in het quarlier, die 10l zyne assistentie lieel'l 'len baas der steen- en beeldhouwers en den baas loodgieter, gelyk dal sleeds aan haazen in functie geaccrocheérd blyft. Art. 13. In zelfdervoegen over de spuiten en hraudgereed- Sl 'bappen, getekend N° 2, als brandmeester de haas timmerman * bet rjuarlier, mitsgaders tol zyne bulpe de baas smil eu de haas koperslager, aldaar mede bescheiden. Art. 14. Voorls als brandmeester over de spuiten en verdere daar by geboorende, gemerkt IV° ">, de baas s, nit op de (Miuipagiewerl' met assistentie van den baas der ''lokkemaakers en den meeslerknegl der smils, beiile op dé voorscbi'p.ven' emiipagiewei I' dienst doende. Art. 15. Item over de spuiten en brandgereedsebappen. onderscheiden mei N° 4, als brandmeester de baas zeibfiaaker v; 'n de ei|iii|iagie\verf niet assislenlie v.m den baas kaarleuiaaker en den meesterkiiegl der zeihnaakers aldaar. Arl. l(i. Kn als brandmeosler over de s|iuilen en verdere wartdgereèdschapperi, gemerkt N° 5, de baas timmerman \au ( 'e equipngicwerf met assistentie van den baas kuiper en den e erslen meesterknegt der limmerlieden, alle daar bescheiden. Arl. 17. Voorls builen de slad over de spuiten en brand gereedsebappen. -einerkl N° 6a, IN° 6b. als brandmeester de ''■'l'ilein der C.biiieezeii met assistentie van de Iwee oudste '"ilenanls dier natie. Art. 18. Mitsgaders over de andere twee brandspuiten, yetnerkl N° 7, de baas buskriiidniaaker als brandmeester en
1768. P. A. VAN DER PARRA. 364 de zwavelraffineerder met een der hequaamste gezellen op die werkplaats tot zyne adjuncten. Art. 19. En opdat de voorschreven' brandmeesters geen gebrek komen te hebben aan bet noodige volk oin door bun, in tyden van brand, zoo 10l hel blussen van dien, als anderzins, aan de brandspuiten en verdere gereedschappen gebruikt te worden, zullen, gelyk ten deele reeds van voor lange in ge bruik is, aan de brandmeesters der spuiten en brand gereedschappen, getekend N° 1 en i, worden toegevoegd de manschappen, die onder hun en onder derzelver assistenten als werkbaazen van Compagnies wegen bescheiden zyn, mitsgaders aan den brandmeester der spuiten, etc, gemerkt N° 5, de smits en blokkenmakers van de werf, nevens het schuilsvolk van den onder-equipagiemeesler: item aan den brandmeester van N° 4 de zeilmaakers en kaartemaakers met het schuils volk van den baas timmerman; aan den brandmeester van N° 5 de timmerlieden en kuipers van de werf, benevens bet schuilsvolk van den commandeur en opper-equipagiemeester; aan den brandmeester van N° 6a en N° 6b twee honderd Cbineezen, daartoe maandelyks door hem, als capilein dier natie, te benoemen, gelyk de hoofden der campongs aan de Crocot, Jaccatra, l'iesang-batoe en die der Amboneezen het noodig volk zal moeten bezorgen op de eersle waarschuwing aan den brandmeester van N° 7, buiten en behalven dat ieder brandmeester nog altoos zal moeten worden geriefd met een brandspuitbezorger of brandspuitmaaker. Art. 20. VVaarenboven de gemelde brandmeesters binnen de stad, zoo tol het aanvoeren der spuiten en verdere gereedschap pen naar den brand, mitsgaders het weder terug brengen derzelvc ter plaatzc, daar het behoort, als anderzins, ieder zullen moeten voorzien en bygesprongen worden met een genoegzaam getal inlanders, dewelke aan de brandmeesters der spuiten N° 1 en 2 uit Compagnies lyfeygenen, in het quarüer beschei den, en aan de brandmeesters der spuiten N° 5, 4 en 5 uil de Aiooren, op de equipagiewerf dienst doende, door de genen, dien zulks iucumbeert, zullen moeten worden afgegeven.
P. A. VAN DÉR PARftA 365 Art. 21. Als hoofden over de voorschreven' Compagnies lyfeigenen zullen, naar usanlie, het opzigt hebben de opper-man dadoor en Iwee der habielsleonder-mandadnors uil het quartier, mitsgaders over de voornoemde Mooren de meeslerknegl der kuipers van de equipagiewerf en twee der bequaamste sarangs. Art. 22. Zoo ras 'er brand in de slad ol' het kasteel ontslaat, zullen zig ook naar Compagnies wapenkamer hebben Ie begeeven bel vrye waglsvolk, welk op hel kasteel en aan dies baraqaen bescheideu legt, zonder wapens, om mei de wapenkamersgezel len de brandspuiten te bezorgen ler plaatze, alwaar een dier baazen zulks zal noodig agten; en wanneer de ambagtsgezellen, zoo uil hel quartier als elders, zullen gekomen zyn ler verdere reddinge der brandspuiten, moeten voorschreven militairen direcl naar hunne bescheiden' post wederkeeren terafhaalinge van hunne wapenen om zig voorts te vervoegen naar de plaats d'annes, welke volgens guarnisoens ordre hun bekend is. Art. 2">. Over alle de opgemelde bediendens der brandspuiten, etc., binnen de stad als opper-b rand meesters aangesteld zynde den fabriek ten hclange van N ü 1 en 2 en den commandeur en opper-equipagiemeester over die van N° .">, 4 en 5, mitsgaders over die van buiten een der Scheepenen deezer stede, daar toe successive expres te benoemen, zoo zullen deeze drie opper hrandmeesters, onder het honger gezag van den heer president van Scheepenen en, by zyn Edelens absentie, van den Bailluw of Drossaarl, niet alleen hel generaal beslier over de brandspuiten, elc, hebben, maar ook voornaamelyk znrge moeien draagen, dal alles in een goede orde kome te blyven, mitsgaders de gemelde spuiten en verdere bfandgereedschappen in een compleet getal gehouden en de gebreken, dewelke daar aan door den lyd en het gebruik komen te ontstaan, ten spoedigslen gerepareerd worden, met deezen verstande noglans, dat deeze reparatie omtrent de zes spuiten en hrandgereedschappen, die in de drie spuithuisjes binnen de stad zyn geplaatst, nevens de vier spuiten en haar toebehooren, welke buiten zyn, ten laste van de stad, mitsgaders der vier overige spuiten en brandgereedschap pen, die in hel quartier en op de equipagiewerf geborgen
1768. P. A. VAN DER PARRA. 366 worden, len kosten van ile E. Compagnie zal moeien ge schieden. Arl. 24. En, opdat de respcclive brandmeesters, nevens de genen, welke ter hunner assistentie zyn toegevoegd, en die, welke verder lot liet blussen van brand gehooren, behoorlyk niet de spuiten zullen weeten om te gaan, zullen de oppcr-hrandmees lers van de spuiten binnen de stad zorge moeten draagen, dal alle dezelve, met vonikennisse van den heer president van Schee penen, om de drie maanden, op plaalzen, daar toe bei|iiaain, in hel gebruik en hanleeren der spuiten, nevens haar loebebooren, worden omlerregt, in een wel geschikte orde verdeeld en ieder zyn werk aangewezen, om aldus in lyden van brand mei de meeste vaardigheid en he(|uaamheid of zonder confusie in slaat te weezen den ontslaanen brand Ie kunnen blussen: gelyk ook ten zelfden einde de llailluw en Dmssaarl nopens de geplaatste spuiten builen de slad, als onder beider jurisdictie geho.irende, dee/.e zelfs alle inaanden eens. mei voorkennisse van den voor melden heer president, mede op een bequaamc plaals moeten probeerefl, pin fje Chineczen als de behandeling 'er van nog geheel ongewoon, daar in naar vereisch Ie oeffenen, waar omtrent de capilain en luitenants van die natie successive het noodig getal moeien bezorgen. Art. 25. By deeze gelegenheden tellens liet bequaamsle te ontdekken zymle, welke gebleken 'er aan de spuiten en verdere hranilgereedschappen moglen weezen onlslaan. zoo moei daarop dan ook nauwkeurig worden gelet en zullen Scheepenen, voor zoo verre de braakgereedschappen en, de spnithiiisjes aangaan, milsgaders de o[iper-brandineeslers binnen de slad, voor zoo veel dczelw in bel quarlier en op de equipagiewerf geborgen zyn, verpligt weezen om te bezorgen, dal zoodanige gebreken op het allerspoedigste verholpen en behoorlyk gerepareerd wonlen. Arl. 26. En, dewyl by lyden van brand, de beer president van Scheepenen, gevolgd door de gereglshodens, item de Bailluw of de Drossaart met hunne geweldigers en kaders, zig moeien laaien vinden ter plaal/.e. daar de brand is, zoo is hel ook de pligl der brauduiersleis en, der genen, die verdei by dat werk
l/P P. A. VAN DER PARRA. 367 gehooren, om promptelyk uil Ie voeren tic ordres, die zy alsdan van welgeinelden lieer president, dan wel, hy zyn Edelens ab sentie, van den Bailluw, voor zoo veel de slad binnen en hel gene kuiten onder zyne jurisdictie gehoort betreft, of van den Land drost, voor zoo verre het deezen laatslen officier aangaat, zullen Komen te erlangen. Art. 27. Gelyk ook alle de ondergeschikte aan de brandmees ters in het doen der voorschreven' exercitie en omtrent het werk van brandblussen moeien gelioorzaamen en volbrengen, het gene hun door dezelven zal worden aanbevolen. Art. 28. Wanneer in het een of ander blok binnen deeze s, iid brand komt Ie ontstaan, zullen de brandmeesters van de s l»uilhuisjes N u 1. 3 cn 4, zoo ras hun zulks ter kennisse gekomen is, met de hun ter assistentie toegevoegde personen z 'g aanstonds met derzelver brandspuiten, verdere gereedschap- Pen en oiiderhooiig volk derwaarts moeten begeevcn. gelyk z "lks, hy absentie, ziekte of tardance van een of meer der genoemde brandmeesters, door ieder hunner uicdcluilpcrs. zou - der een moment Ie waglen, mede zal moeien gedaan en mitsdien «oor ieder van bun, zonder na inalkandereii te vertoeven, alle ?Poed aangewend winden om mei de spuiten, tnilsgaders ver dere gereedschappen cn het volk, daar hy gehoorende. het eerste hy den brand Ie weezen, ten einde dien zoo ras mogelyk l e blussen; en zal de gene, die het eerste met zyne spuilen en 'u'andgereodsrhappcn zig hy den Jirand laat vinden, een sonune van \y|' en twintig ryksdaalders, mitsgaders de tweede, die invoegen voormeld aldaar ler plaatze koinl. vyflieu ryksdaalders l "t eeo premie genieten, dewelke aan hun door Scheepenen '•uilen worden betaald. Art. 29. Zullende alsdan de brandmeesters der spuilen en ui'audgeroedschappen, die op de equipagiewerfen in hel amhagls 'luariier geplaalsl en geborgen zyn, met hunne medehulpers en nudcrlmorig volk zig moeien vervoegen hy hunne liramlge •"eedschappen, mitsgaders zig klaar maaken en gereed houden, Milder zig egler van daar naar den brand Ie bcgeeven dan a 'teen op de speciale ordre van den heer president van Schee
1768. P. A. VAN DÉR PARRA. 368 penen, ten ware de brand digt lty voorsclireven' equipagieweiï of quartier ontstoken was, als wanneer de gemelde brandmees ters dezelve mede ten eersten zullen moeien belpen blussen: en zullen zylieden met deeze gereedhoudinge zoo lange moeien conlinueeren, lot dat zy ordre kiygen om hunne spuiten en verdere gereedschappen weder te gaan bergen. Art. 30. By het ontstaan van brand in een der voorsteden van deeze stad zullen de brandspuiten van binnen niet naar builen mogen worden gebragt als op speciaal bevel van den beer Gouverneur Generaal of bel aanweezend eerste lid der Edele booge regeeringe in de stad, nog ook het volk uit het ambagtsquartier of de werf by avond of onlyden naar builen gelalen worden, maar zal van de buiten geplaatste brandspuiten mei haar loebe hooren door de genen, welke dezelve invoegen voorschreven hebben te behandelen, het vereischte gebruik moeten worden gemaakt; en opdat dit mede ten spoedigsten geschiede, zal de gene, welke het eersle met zyne spuiten by den brand komt, genieten vyf en twintig ryksdaalders, ten laste van de stads kasse. Art. 31. Om vervolgens tot het spoedig blussen van brand te heler in staat te zyn worde slads wegen door Scheepenen bezorgd, dat op bet stadhuis niet alleen 300, maar ook in de kerken deezer sleede, in het arm- en weeshuis, Chineesche hospitaal en vrouwen-tugthuis op bequaame plaalzen bewaard en geborgen worden zoo veel brandemmers, brandhaaken en ladders, als van nut en dienst kunnen zyn om in lyden van brand daar van het noodig gebruik te hebben; gelyk ten zelfden einde ook in de Chineesche campong, van distantie 10l dis tantie of over de tien huisgezinnen, twee stuks brandemmers berusten, tot welkers conservatie niet alleen moet worden gezorgd door de genen, welke dezelve bewaaren, maar dat ze ook in tyd van nood of by brand in de campong 'er mede paraat zyn, met nog negen persoonen uit de andere wooningen, welke 'er geene hebben, die in zoo verre onder het opzigl en gezag staan van den genen, die de Iwee brandemmers heeft, ten einde gezaamenlyk by de brandspuiten met die emmers van dienst te zyn.
1768. P. A. VAN DER PARRA 369 P l-AKAAt-BOER DEEL TUI. ■>i Art. 32. En opdat niemand, in welks wooning brand komt le ontslaan, dien zoude tragte te heelen om middelerwyle z yne goederen te hergen en daar door zyne buureu in meerder gevaar Ie stellen, zal de bewoonder van het buis, waar in de '"'and is onstaat!, gehouden en verpligl zyn, eer en voor alle '"'leren, den brand op straat overluid uil te roepen en zulks °P een boete van een honderd vyflig ryksdaaldcrs ten behoeven Va " den officier, die de calange doel, voor de helft en van de s,a 'ls kasse voor de wederhelft. Art. 35. De ralelwagls, by nagl brand binnen deeze slad u "ldekkentle, zullen, nevens het gestadig ratelen en uitroepen Va n brand, mede moeten uitroepen de plaats, daar dezelve on lslaan is, hetwelk door de verdere ralelwagls, zoo ras zy zu 'ks hooien en weelen, mede zal moeten gedaan en geconti nueerd worden, tot dat de voorschreven brand alomme za[ w eezen bekend geraakt; en zuHen bovendien de ralelwagls, in Welkers quarlicr de brand is ontslaan, op hel allerspoedigslc, "I' pene van arbitrale correctie, daar van, zoo aan den beer President van Scheepenen en den Uailluw, als aan de brand meesters eu hunne medchulpers kennisse moeien gceven, ten Welken einde aan hun een notitie van derzelver naamen en vv oonplaalzen moet worden gegeven, om in hun waglhuisje °Pgehangen le worden. Art. 54. Bovendien zal by onstaanen brand in de slad, vv anneer hel dag is, de hoofdman, die den aanstaanden nagl de wagt zal hebben, gehouden zyn om, in opvolging van het Sestatueerde hy de ordonnantie voor de schuttery, zig aanstonds 'net zyn volk in volle geweer voor het stadhuis te laaien v in<len, ten einde aldaar af te wagten zoodanige ordres, als hen» door de overheid of den geregte zullen gegeven worden; ta *&r de hoofdman, die des uagts te vooren de wagt gehad ne efl, moet zig mei zyn wagtsvolk vervoegen ler plaalze Va " den brand om voor le komen, dat aldaar geen oproer °' commotie gemaakt worde. Art. 55. Dog by nagl ergens brand onslaanfle, zoo zullen, l ° nakomiuge van het be*volene in de evengewaagde ordonnancie,
1765. P. A. VAN DER PARRA. 37 °fte af lc schepen, zonder Benige bemoeyenisse van liet hoofd "f de mindere commissarissen der praauwvoerders of betalinge Va n eenige lusten, ten behoeve van deselve ten eersten te vaaren, Blits de regent of kasleleyn voor de voerders instaa, voor zoo v, 'i'ie. als andere eygenaars van huurpraauwen daar toe gehou den zyn. Art. 18. Drie tafels zullen 'er, drie maal 's daags, in dit ''uys moeten worden gedekt, te weeten : de eerste tafel zonder drank, als alleen punch voor den dorst, van twee rvksdaal- . . . r , j J voor ieder hoofd, , , ~ , ••••••••• ouder welke somme ue tweede talel zonder drank, van zes- . . . ~ . ~„ , .. logies en bediening ' u-dertig sluyvers °. . ° i . , . ~ , ~ il |I|R,|( ' gerekenl is: de derde talel voor de Europische domes 'ieken, van vier en twintig sluyvers. .. . voor een' inlandsen domestiek twaalf sluyvers en voor ieder slaaf zes sluyvers, dog voor de zuygelingen, 't zy vryen of slaaven, zal niets betaald worden. Art. 19. Volgens resolutie van de boogc regeering in dalo •ü deezer maand alleen de drie eerste persooncu van elk vreemd s, 'hi|» en de gezaghebbers van de mindere vaartuygcii aan land mogende vernagtcn, ieder voorsicn van een domestiek, zal de kasleleyn aan geen meer vermogen logies te verkenen. Art. 10. Voor ingezetenen, die in dit logement niel logee i'en en 'er egler ter maallyd willen komen, zal niel meer gereekend worden dan voor ieder maallyd: aan de eerste tafel zonder drank, als alleen punch voor den dorst, een ryxdaalder; aan*de tweede tafel zonder drank, vier en twintig sluyvers; aan de derde tafel voor Europische domestieken, zestien sluyvers; voor ieder inlandsch domestiek, agt stuyvers; » » slaaf, twee stuyvers. Art. 21. Ingevolge het placaal, op het stuk der tapneering alhier geénianeerd, zal niemand, wie 't ook zy, van liuropcërs of inlanders, herbergiers, kroeghouders ofte anderen van dier-
i 1768. P. A. VAN DER PARRA 370 alle de genen, welker wagt het is, zig in hel geweer moeten hegeeven en op het stadhuis hlyven, alwaar alsdan, op het kleppen van de klok, aanstonds gehouden zullen weezen mede hyeen te verschynen de gene, die des nagts te vooren de wagt gehad hebben: en zullen de verdere burgers met derzelver zydgeweeren zig moeten begeeven ter plaatze, daar de brand is, ten einde alle oproer, tumult en vyandelyke attentaaten voor te komen, terwyl 10l het zeilde einde, zoo wel hy nagt als liy dag en 't zy binnen <>f huilen de stad, steeds hy den brand zullen moeien Msisteerefl zes burger-ruiters ie paard, die, even als alle anderen, zullen moeten ohedieeren de ordres van den heer president van Scheepenen of den genen, welke hy zyn Edelheids absentie het bewind heeft. Art. 56. De Chineezen en Mahomelancn, van wat natie dezelve ook zouden mogen weezen, zullen hy nagt, ten tyde van brand, in en omtrent hunne wonniiigen moeien verhlyven, zonder zig naar den brand te mogen begeeven, buiten de genen, die buiten de slad hy de brandspuiten zullen moeien zyn, en zulks op verbeurte van vyf en twintig ryksdaalders, ten ware de brand in hunne eigen' of in ilc huizen van hunne niaagen, vrienden of bloedverwanten of in hunne wyk, daar zy woonagtig zyn, ontstoken en overgeslagen was, in welken gevalle zy van de bezwaarnisse van dil artikel worden geëximeerd. Art. 57. Gelyk ook hy lul ontstaan van brand in de Chincesehe campong of elders builen de slad, op de eerste aankondiging van die hi'l gezag daar hy hebben, imniediaal zal moeten volgen het volk, dat uil de een of andere nabygelegen' inlandsche campong wordt geeisehl, zonder dat dienlwegen alvoorens nadere ordres van den gecommitteerde tol en over de zaaken van den inlander mogen worden gevraagd of afgewagt» en waar hy dan ook de respective inlandsche hoofden, nevens hunne minderen, present zullen moeten zyn om zorge te draagen, dat 10l hel blussen van den brand alle mogelyke assistentie geschiede en vooral gewaakt worde, dal hunne onderhoorige Me by den brand staande huizeu niet spolieeren ol berooven.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 371 Art. 58. En wordt ook gepermitteerd, dat eenige Chineczen des nagts door hunane campong patronilleeren, voorzien van stokken, halve pieken of ander handgeweer (schietgeweer n, tgezonderd), ler hewaaking en beveiliging van deeze hunne Wo| )nplaatzen legen rustverstoorenile hrandstiglers of andere ' le t gemeenehest langen leggende lieden, mits die nagtpa '""ouilles voorzien zyn van hel cachet des fungeerenden Land drosts, in lak afgedrukt, om aan de militiare waglen in de campong en aan de ontmoet wordende hediendens van de justitie tot een onverhinderd passeeren en repassecren vertoond te worden Art. 39. l)e wykmeesters der respective wyken zullen, "igevolge hel voorgeschrevene in derzelver ordonnancie, hy lyde Vil 'i brand, om des te beter hel oog te hebben op de ingezele "en van hunne wyk, daar in moeten verblyven en geduurig door dezelve de ronde doen, op dat alles, zoo veel inogelyk, in r nste gehouden worde. Art. 40. Wanneer het gebeurt, dat door verzuim ofte "cgligentie van iemand in deszelfs huis brand koml Ie onslaan, z °o zal, boven een boele van twee honderd ryksdaalders leti behoeven der stads kasse, de schaade, dewelke hy daar door H <*n zyne huuren, mitsgaders aan de brandgereedschappen, die lot Q et blussen van den brand gebruikt zyn, heeft komen te ver °orzaaken, door hem moeten goedgedaan worden en zulks naar gelegenheid van zaaken, mitsgaders goeddunken van den regier. Art. 41. De geweldiger van den Bailluw, nevens deszelfs kaffers, en ile geweldigere, nevens hunne kaffers, van den Landdrost moeten, ieder een in het zyne, geduurende den tyd, «U men bezig is den brand (e blussen, nauwkeurig oppassen, dal "'eniand op de slangen der brandspuiten komc te treeden °f dezelve aan stukken Ie snyden, maar zullen gehouden zyn ''e die zy bevinden, dat zulks komen Ie doen, dan wel 'els anders wcrkslellig Ie maaken, waar door het gebruik der B PUilen belet wordt, de facto Ie apprehendeeren om, naar '"'vinding van zaaleen, arbilralyk aan den lyve en zelfs melde dood gestraft te worden.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 372 Arl. 42. En opdat een iegelyk, dien liet aangaat, geen ignorantie zonde, kunnen prelendeeren, maar van deeze voorea staande artikelen behoorlyk kennisse mogen hebben, is in Raade van Indie goedgevonden dezelve ter gewoone plaatze te doen puhliceeren en alfigeeren, mitsgaders door den druk gemeen te maaken, om te dienen tot narigt voor de brandmeesters en alle de genen, dien liet verder incumbeert. "n"*"' • Instructie voor de zeelieden in dienst van de 10 Octobcr O. I. Compagnie (' . TEN EERSTEN. Van de hoofd-officieren ler zee. Art. 1. De eerste trap en rang van de hoofd-officieren ter zee zal zyn die .van de commandeurs der Indische zeen of chefs d'esquadre, dewelke boven alle schippers zullen gaan en tot distinctie, nevens de ordinaire wimpel van de groole top, nog voeren een standerd van de kruissteng; de tweede trap in den opklimmenden graad is die van de schouwts by nagt en boven die zyn de vice-admiraals, voerende, nevens de voorschreven' wimpel van de groote steng, hunne ordinaire vlaggen aan de voor- en kruissteng; in den vierden of hoogslen graad zyn de luitenant-admiraals of de als zoodanig geconsidereerd wordende leden van de hooge Indische regeeringe en het hoofd van Compag nies zeemagt in Indie, voerende de vlag van de groote steng. Arl. 2. Voorts zal in de voorschreven' dassen van hoofd officieren de oudste commissie den rang geeven onder den anderen, dog zoodanig, dat de oudste commandeur aan den jong sten schouwt by nagt, de oudste schouwt by nagt aan den jongsten viee-admiraal en de oudste vicc-admiraal aan het hoofd der zeemagt als jongste luitenant-admiraal zal volgen. (') Deze instructie is in menig opzicht eene herhaling van die, welke in 1743 is vastgesteld (deel V, bladz. 19—63), maar de alleratién en ampliatiën zijn zóó talrijk, dat de opname van dit stuk in extenso noodig is voorgekomen.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 373 Art. 5. Niet alleen den luitenant-admiraal, maar ook den v "'e-admiranl en schouwt by uagt zal gepermitteerd worden, als zy hel hegeeren, een schipper onder hun Ie mogen hebhen, ( ' ft g niet den commandeur» van de Indische zeen, ten ware de hooge regeering om goede redenen noodig oordeelde zulks in Vervoegen te schikken : egler zal in zulken gevalle die plaatzing "Y een commandeur ter zee geen rang geeven dan naar den datum zyncr acte. Art. 4. Maar een schipper, by een luitenant admiraal, vice admiraal of schouwt by nagt, en chel commandeerende, invoe gen voorschreven geplaatst, zal rang hebhen als commandeur va n dn Indische zeen voor dien tyd en aan den jongstcn van die hoofd-officieren volgen. Art. 5. In den krygsraad zullen alle schippers sessie hebben n aar hunnen ouderdom en zonder reflexie op de grootte of c aliher der schepen, welke zy commandeeren. Art. 6. Dus zal de krygsraad van de vloot bestaan uit v «gge-officieren, commandeurs en schippers; dog, byaldien dezelve geen zeven-lal kunnen uitmaaken, zal de commander ende officier daar hy adjungeeren de nppersluurlieden van zyn s chip en, voor zoo verre noodig, van de andere schepen, opdat de gemelde krygsraad altoos uil zeven persoonen bestaa. Art. 7. Een luitenant-admiraal, virc-admiraal en schouwt "Y nagt, een esquader commandeerende, zal, des doenlyk, altoos, except op de reize naar Nederland, een predikant op zyn schip "ebben, nevens een onderkoopman tot secretaris en een onder koopman tot fiscaal, welke laatste by hem of op een ander sehip zal geplaatst worden, naar dat hy zulks 't liefste heeft; dog ;, an een commandeur ter zee, een esquader commandeerende, za l van bel een en andere door de hooge regeering van Indie toegelegd hel gene men, naar proportie van het esqua der, dal onder zyne ordres is, zal noodig oordeelen. Art. 8. Alle schippers en gezaghebbers, in zee een hoofd officier, 'tzy vlaggevoerende of commandeur, renconlreerende, sullen gehouden weezen aan den/elven hunne ordres te commu- n 'ceeren en. zoo de gemelde superieur officier goedvinden
1768. P. A. VAN DER PARRA. 374 mogte en op zig nam hun andere ordres te geeven, zullen zy gehouden zyn die te obedieeren, mits dezelve hun in geschrifte worden afgelangd, ter hunner decharge. Art. 9. Dog wordt aan voorschreven' hoofd-officieren hy deeze exprcsselyk gerecommandeerd de schepen, die zy in zee komen te ontmoeten, niet op te houden, veel min van hunne reize te versieeken, len ware eene ahsolutc nooilzaakelykheid en de onvermydelyke dienst van 't gemeen zulks quam Ie vereisschen, waar over de voorschreven' vlagge- en andere officieren gehouden zullen zyn hy de hooge Pegeering van Indie telkens verantwoording Ie doen. Art. 10. Wanneer een commandeur der Indische zeen, een esquader commandeerende, sterven of sneuvelen mogte. zal hel commando op de voorschreven' schepen overgaan op den oudsten of eersten officier in de vloot, aan hem volgende; dog, hy aldien een vlaggeman, en chef commandeerende, komt te slerveit. zonder dal 'er andere vlaggen of commandeurs hy hem zyn, zal het commando op dat schip blyven en waargenomen worden hy den schipper, die daar op is geplaatst, zonder aanzien van den datum zyner acle, als hebbende, uil hoofde van zync cvengomelde plaatzinge in de vloot, rang als commandeur, zoo als voorwaarts reeds gezegd is; maar, hy aldien de gemelde schipper ook quam te ontvallen, zal dan op dien bodem in commando overgaan de oudste schipper van de vloot en op de verdere verplaalzing, daar uit resulteerende, by deu krygsraad ordre worden gesteld naar tyds gelegenheid. Art. 11. De vlagge- en andere hoofd-officiers zyn verpligt van hetgene op hunne reize voorvalt exacte aantekeningen te houden en in scriptis met hun retour rapport Ie doen aan de hooge Indische regeeringe, huilen hetwelke zy ook verbonden zyn, by alle voorkomende gelegenheden, van tyd lot tyd advies te geeven aan de voorschreven' regeeringe van het gene voor valt, zonder daar van in gebreke te blyven. Arl. 12. Geene schepen, onder een esquader gehoorende, zullen vermogen iets van provisie olie behoeften Ie vraagen op de comploiren, daar zy aankomen, len zy de noodzaakelykheid
1768. P. A. VAN DER PARRA. 375 va i «lien in den krygsraad overwogen en aan den commandee re'iden officier gebleken zy, dewelke ook daar toe eene sclirif e'ykc permissie zal moeien geeven aan den genen, die hel ,e, iuireerl, waar na liet opperhoofd dier plaatze den eischzal '"ogen voldoen, ten pericule van den gemeldcn hoofd-nllicier, <lle deswegen almede speciaale veranlwoording zal schuldig w Gezen aan de hooge Indische regeeringe en overzulks ook, "y overslemniing in den krygsraad, de faculteit hebben om des " ,e t Ie min hel gepetilioneerde Ie weigeren, zoo hy daar toe ??enoegzaanie reden heeft. ™rt, 15. (ieen vlaggeluiden zullen geëmploieerd worden, "'" zy een licquaam getal van schepen wordt toegerust om Wder hun te resorleeren : dog de commandeurs ter zee zullen gehouden zyn ook zelfs mei enkelde schepen te vaaren, zoo ( ' e dienst van de Compagnie zulks niogte noodig maaken. Arl. 14. (Jeen vlagge- of andere hoofd-officiers zullen ver bogen Ie prelendeeren sessie in den polilieken raad ler plaatzen Va n de Compagnie, alwaar zy hy loeval of volgens hunne instructie aankomen mogten, nog zig in hel minste niet mogen Daeleeren mei de zaaken der gouvernementen of comptoiren, °P welkers reedc zy leggen, gelyk zy ook daarentegen van dezelve geene ordres ten aanzien van den zeedienst Ie ontvangen ei > enkel en alleen te volgen hebben hunne instructie en ordres, * e n ware in ras van oorlog of dat de noodzakelykheid zulks Hlisolul vereischle; des zullen, zoo wel de gouverneurs en Opperhoofden, als de coininandeerende officiers van de vlooten °f esquaders, met den anderen communicatief moeten gaan 1,1 liel gene de beuoodigdheden van de vloot of haare deslinatien aa ï' dien oord concerneeren mogte en malkandcren daar in met r ** ; "l en daad moeten assislrcren, onder deeze mits, dal hier *W niet alleen uitgezonderd zyn de leden van de hooge regeeringe, ;, ' s luitenant-admiraals of commissarissen, maar ook hel hoofd ° v er Compagnies zeemagl, die, in navolging zyner instructie Va u de Hooge-Edele Meeren Zeventienen, artikel !>, op alle '"'itcii-cnniploiren sessie in raade van politie heefl en in rang v "'st op den eersten persoon, die op zoodanig een comploir
1768. P. A. VAN DER PARRA. 376 het gezag voert, hebbende een concludeerende stem in alle zaaken, tol zyn commissie betrekkelyk of concerneerende dn scliepen en zeevaart. Art. 15. Het spreekt van zelfs, dat een vlnggeman of ander hoofd-officier, met zyn vloot of esquader op eene reede van de Compagnie of in een van baare havens komende, het commando te water geduurende zyn aanvveezen voeren moet; dog, builen bet hoofd over Compagnies zeemagt, die, volgens zyne voorschreven' instructie, artikel 15, gehouden is alle verlimmeringen en verstrekkingen ten naauwkeiirigslen na te gaan, zal dit commando geen binder moeten toebrengen aan bet gene builen de voorschreven' schepen aan andere, ter ge zegde reede of in die haven te doen valt, waar mede de commandant van de vloot de ordinaire hediendens op de comptoiren zal moeten laaten begaan of, zoo hy zig daar mede meleeren wilde, in zoo verre moeten obedieeren de ordres van de plaats, daar hy legt, opdat 'er geen confusie of impediment aan den dienst worde toegebragt tol schaade van het gemeen belang. Art. 16. Wanneer een esquader ter reede van eenig gouvernement komt en een vice-admiraal of schouwt by nagl daar op commandeert, zal dezelve van land verwelkomd worden door den secretaris van het gouvernement by hem aan hoord te zenden, waar na de voornoemde commandeereude officier gehouden hlyft de eerste visite te doen aan den gouverneur van de plaatze, die hem dan weder zal gaan zien aan zyn logement, niet deeze distinctie, dat de voorschreven vlagge officier, Ie kennen geevende zyne intentie om aan land Ie komen, nader zal worden gecomplimenteerd, een vice-admiraal door de twee oudste leden van den raad des gouvernement» en een schouwt hy nagt door de twee jongste, nevens den secretaris, die hem ook van boord zullen geleiden naar land en tot iu zyn logement: dog in een commandement zal zoodanig vlagge-officier, zonder onderscheid, aanstonds gecomplimenteerd worden aan boord door twee leden Van den raad en den secretaris en, zoo hy genegen is aan land te komen, door
1768. P. A. VAN DER PARRA 377 den commandeur of het opperhoofd, nevens het overige van den r aad ontvangen worden op zyne landing; welk laatste °°k in de directien, na voorafgaande hekendmaaking, zal plaals hebben en de gemelde vlagge-officier voorts in des directeurs wonning of in liet commandement gelogeerd worden, volgens het gehruik ; zullende, aan het hoofd over Compagnies zeemagt in de gouvernementen het zelfde honneur moeten worden bewezen, dat voor de mindere hoofd-officieren in de com niandementen is hepaald, excepto ler plaalze, daar een Raad V;| n Indie het gezag voert, alwaar de eerste, zyn Edele volgende minister met de overige leden van den raad gemeld hoofd v 'Ui Compagnies zeemagt zal moeien recipieeren ; terwyl een '•d der hoogc Indiasche regeeringe door den gouverneur of commandeur (geen Raad van ludië zynde), nevens de leden v *an den raad, aan hoord zal moeten verwelkomd en naar de wal hegeleid worden, hehalven te Padang, alwaar het een en ander in de rivier, digt aan de wal, zal moeten geschieden, desgelyks in de directien van Bengale en Souratla, mits de v erafgclegenheid der schepen. Art. 17. Maar een commandeur van de Indische zeen zal gehouden zyn op zyne knmsle, hel salut egler daar niet na wagtendc, een officier naar land te zenden aan den gouverneur °ni denzelven zyne aankomst te notificeeren en zyne intentie om aan land Ie komen daar hy moete n doen vveelen, wanneer dezelve, hy zyne landing, zal worden gecomplimenteerd dooi de twee jongste leden van den raad met den secretaris, die hem naar het gouvernement zullen conduiseeren en van daar naar zyn huis, waarna hy gehouden zal zyn den gouverneur een particuliere visite te geeven, indien hy eene van denzelven w eder vervvagtende is ; dog in commandementen zal hy door den secretaris van de plaats gecomplimenteerd en naar land begeleid, mitsgaders door twee leden van den raad op zyne 'anding onlvangen en naar het commandement verzeld worden, alwaar men hem ook logeeren en tracteeren zal, zoo als hel gehruik medebrengt' Art. 18. Onder de voorschreven' commandementen worden
1768. P. A. VAN DER PARRA. 378 verstaan Cochim, Jaffenapatnam, Gale, Padang en Bantam: alle mindere opperhoofdyen en eomptniren worden gerekend buiten liet ceremonieel te zyn. Art. 19. Maar, wanneer het hoofd van de vloot of het esquadcr gedagten maakt om de reede van zoodanige plaats te verlaaten, zal hy ten minsten drie dagen hevoorens daar van kennisse moeten geeven aan den gouverneur ofie het opperhoofd dier plaatze, opdat dezelve hel nooifige ilnar toe zoude kunnen bezorgen; en, wanneer zig aan die plaatze eenige goederen van de Compagnie bevinden, die geileslineerd zyn naar Balavia of naar eenige andere plaatze. werwaarls zig ook de reizc der voorschreven' schepen strekt, en dezelve, zonder prejudicie van hunne destillatie, die goederen inneemen kunnen, zal de commanileerende officier niet vermogen zulks te weigeren, maar, met gemeen overleg, die goederen laaien in scheepen tot bevordering van het algemeen belang, hetwelk hun wederzyds wordt aanbevolen. Art. 20. Waönéer een vlagge-ollieier of chef d'esquadre lot eenige expeditien wordt genomineerd en het getal der schepen, mitsgaders dé grootte van de equipage, gereguleerd is, zal hy van dien lyd al', zoo veel mogelyk. zyn verhlyf moeten neemen op hel schip, waar van hy de vlagge of het commando voeren zal, 10l meerder voortgang van dé loeruslinge; en dé schepen, die tol zyn esqinder belmoren, zullen daadelyk nevens het zyne gaan leggen, huilen de ordinaire seheeps binnen-reede by den anderen, ten einde hy, gelyk hein gerecommandeerd wordt by deezen. dagelyks na dezelven gezaainenlyk zoude kunnen zien, terwyl hy ook niet ligt permissie zal moeien geeven aan officieren en gemeeneii, tol de equipage liehoorcnde, om naar land Ie gaan of aldaar Ie vernag len. 10l dat alles op de schepen in orde en gereedheid is gebragt. TEN TWEEDEN. Van de schippers of subalterne officieren. Arl. t. Alle driemasle schepen worden gevoerd hy schippers
1768. P A. VAN DER PARRA. 379 roet een opper-, een ondersUmrman en twee derdewaaks, dog kleiner vaartuigen by een opper- of onderstuurinan als gezag hebber met nog zon veel mindere stuurlieden, als de grootheid van hel vaartuig of de langbeid der te doen' reize vem's schen zal. Art. 2. De schippers zullen hunnen rang onder den anderen hebben naar den ouderdom hunner aanstelling?, gelyk mede de opper- en onderstuurlieden, egter zoo, dal de gene, die voor de tweede maal voor opperstuurman uit Nederland komt, 'h'n rang heeft hoven alle de genen, welke maar eens in die uualiteit zyn uitgevaren, schoon ook jaaren lang in Indie in 'lal caracler geweest waren, helwelke ook in diervoegen tus sebea de onderstuurlieden plaats zei hebben. Art. 7>. Wanneer de aclens, in Indie aan schippers en mindere officieren verleend, van cenerlei datum zyn met de gene, die in Nederland zyn geëxpedieerd. zullen de laatste altoos de preferentie hebben hoven de eerste. Art. 4. By aflyvigbeid van den schipper I reedt de eerst daar na in rang volgende officier op, hel gene Int den schieman toe voortgang zal hebben, wanneer een schip alleen of ook onder meer in actie is, dan wel geene gelegenheid zig opdoet oni in het laatste geval den hreeden raad te beleggen of dal een hooger officier van een anderen bodem kan overkomen, en zulks, opdat een schip altoos een hoofd hebbc. die het commando voert; dog meer schepen by den anderen zynde en gelegenheid '>ni van bel eene op hel andere schip te komen, is zelfs geen onderst uurman admissihel. zoo lang'er nog een opperstuurman op een der andere schepen is, die in zulk een geval moet overgaan. Art. ;>. De schippers, dewelke met enkelde gedetacheerde schepen naar de huiten-coniptoiren gezonden worden of die aldaar toevallig of door uoodzaakelykbeid aankomen, zullen gehouden zyn te obedieereu de ordres, die daar van de respee tive opperhoofden, aglervolgens hel aanschryven van hunne superieuren, worden gegeven; en zelfs zal de komste vaneen vlaggeman of hoofd-ollicier ter plaat zen voornoemd hun daar van
1765. P. A. VAN DER PARRA. 38 gelyke neering, vermogen te verknopen ol' uyl Ie soetelen eenige dranken, hoe genaamt of van wat natuur ze ook weezen mog len, 't zy liy de bottel of kleyne maat, als alleen de regent ol kastelcyn van dit gepiïviligeerdo stads-logement en decze ook alleen aan zyne gasten, naiiienllyk de personen, aldaar logeerende of ter maallyd komende of die van liuyten deselve raogten komen besoeken. Art. 22. By aldicn een commensaal eenige vrienden ter maaltyd begeert le, houden, zal dezelve voor ieder, die hy trae teerl, 't zy aan de eerste of tweede tafel, niet meer betalen, als voor de ingezetenen by artikel 20 is gestipuleerd. Art. 25. Ingevalle de regent of kastelcyn ter requisitie van iemand eenige party maakt van koop of verkoop, zal deselve voor zyne iiioeyle een half pro ccnto courtage mogen in ree kening brengen. Art. 24. In dit logement zal. voor zoo verre de consumtie in het zelve aangaat en verder niet, vry en zonder heinocyenisse van iemand, mogen geslagt worden allerley vee, 'I zy groot of kleyn. Arl. 25. En op dat de groote onkosten voor pakluiysen en andere gemakken, ten vnnrdeole der commereianteii gemaakt, niet te leur worden gestell, zullen de vreemdelingen, aldaar logeerende, niet vermogen goederen by particulieren te bergen, maar deselve in de pakluiysen, daar voor by het logement geap proprieerl, moeten opslaan, sub pene als hy plaecaal van heden. Art. 26. Van publieke verkoopingen van vaste goederen geniel de kastelcyn een agsle ten honderl uyl het vendue salaris; maar zy mogen gehouden worden, daar men het goed vindt, volgens resolutie van den 4 1 '" December 1764. Arl. 27. Eindelyk zullen, om dit logement bestaanbaar te maaken en crediet aan het zelve toe te voegen, alle de voor schreven privilegiën en prerogaliven worden verleend voor den tyd van tien jaaren, ingaande primo September anno 1765 en eyndigende ultimo Augustus anno 1775. Art. 28. En op dat een iegelyk, die den inhoud deezes eenigsins aangaat, daar van naar hehooren zoude kunnen ver-
1768. P. A. VAN DER PARRA. 380 niot kunnen libereeren, als hebbende het gene by ontmoeting van schepen in zee onder dal artikel is gezegd, geen plaats op de reeden ol" in de havens, dan met consent der opperhoofden van de plaalzen, daar men de schepen vindt leggen; dog de voorschreven opperhoofden, minder in rang zynde dan de schip pers, zullen zy zig in het minste niet hebben te bemoeyen met bel gene lot het schip behoort, maar alleen hebben te bezorgen. dal het lossen en laaden, voor zoo verre bet bun belieft, len spoedigsten voortgaa en, zoo daar omlrent zig eenige zvvaarig heden mogten opdoen, waar over men zig mei den anderen niet konde verslaan, zal het sentiment van den schipper, als hel een different is, hel schip meest betreffende, en dat van het opperhoofd, als het de wal nader raakl, voor dien tyd moeten prevaleeren en opgevolgd worden omeenen onvei hinderden voortgang van zaaken te houden: egter zal, de een zoo wel de ander, wiens sentiment wordt opgevolgd, zulks hebben ten zynen pericule en daar voor moeten verantwoorden. Art. 6. De schepen zullen niet mogen vertrekken van de plaalzen, daar zy leggen, ten zy de opperhoofden, die aldaar het gezag voeren, den commandeerendcn hoofden van zoodanige bodems eene hehoorlyke depêche geeven; en welke depêches dezelve gehouden zullen zyn in persoon te komen ontvangen, waar na het voor hunne rekening en verantwoording zal loopen, zoo zy 'er langer hlyven; dog, hy aldien zy daarentegen opgehouden worden door het opperhoofd der plaatze, meer dan zy denken, dat noodig is, zullen zy de vryheid hebben, 't zy in persoon of door een officier, hy hem om hunne depêche aan Ie houden, dewelke, hun die niel geevende, eo ipso gehouden zal zyn zulks voldoende Ie verantwoorden aan de genen, dien hy rekenschap schuldig is; en wie eenig schip van de Compagnie huilen noodzaakelykheid heeft opgehouden, zal een maand iragie van alle de daar op vaarende officieren en gemeenen verbeuren, de helft (en behoeven van de Compagnie en de wederhelft voor de diakony-armen alhier, waar over de hooge regeering van Indie poliliekelyk zal jugeeren. Art. 7. Alle schepen zullen, na erlangde depêche, onder zeil
1768. P. A. VAN DER PARRA. 381 b'aan zonder verder vertoeven en de schipper ot' iemnnd uit 'Ie manschappen, op pene van suspens voor zes maanden en eene boete van even zoo veel maanden gagie voor de armen, niet vermogen inlnssehen of na ontvangen depêche wederom aan de wal te komen, ten zy hier ter hoofd plaat ze met permissie of op speciaale ordre van den heer Gouverneur Generaal, dan wel wegens denzelven van hel hoofd over Compagnies zeemagt of den commandeur en opper-equipagie nieesler en op de sulhallerne comploiren met consent van de respective gebieders of by de uillerste noodzaakelykheid. Art. 8. Compagnies papieren, die ter hestellinge worden medegegeven, moeten op een drooge plaats wel bezorgd en ge borgen, mitsgaders naar luid van het opschrift behandigd worden. Art 9. De courssen, die men de beste oordeelt, worden uit ordre der hooge regeeringe voorgeschreven by een aparte zeilaas-ordre van hel hoofd over de zeevaart alhier, welke moet gevolgd worden, ten ware de uillersle noodzaak hel contrarie vereischte, hel gene dan ook alvoorens in den scheepsraad zal moeten beoordeeld worden. Art. 10. Zyn twee of meer schepen by den anderen, die geordonneerd zyn gecombineerd te zeilen, zoo moet by de overheden worden gereguleerd een seinbrief, zoo tot hunne verkenning en waarschuwing, als in alle andere gevallen; dog, als deeze combinatie niet speciaal gelast is, mag ieder zyn best doen om voorspoedigst reis te vorderen. Art. 11. Üe secreele ordres, die den commandeerenden officier worden medegegeven, is by niet verpligl iemand van zyne officieren «pen Ie leggen, dan wanneer by denkt, dat het een of ander poincl van speculatie is, en by daar over met dezelven wil raadplegen; waar omtrent by egler en voorts in alle civiele zaaken, die by met advies van anderen zoude willen tracteeren, niemand anders zal behoeven te consuleeren als zyne stuurlieden; en, wat dan by bun wordt overeengestemd, daar van zullen zy by hunne journaalen eene exacte, met den anderen accordeerende aantekening moeien houden, het sentiment van du meerderheid de zaak beslissende.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 382 Arl. I '1. In het gemeen moeten de overheden der schepen en mindere vaartuigen derzrlver reizen hehoorlyk vervorderen v;in de plaateen hunner depêche 10l die van hunne destillatie, zonder lussclien beide eenige andere Ie mogen aanloopen, dan by noodzaakelykheid, sul) pene van vergoeding der kosten, aan zoodanige plaaizcu gedaan, en verbeurte van de maand gelden, op de reizen verdiend; in hel hyznnder mogen de schepen en mindere vaartuigen, die naar Timor stevenen, geene plaateen onder weg aandoen, len zy uit zee nood of op speciale ordre der hooge regeeringe, zoo als ook de overheden dei naar de Wesl van ludie vertrekkende schepen geene reede huilen hunne deslinalie en vooral geene reede of haven van eenig vreemd Europeer, len zy hy de uittersle zeenood en dal, in zoo een geval, dan nog niet eenig nahygelegen Compagnies comptoir zoude kunnen gezogl worden, zullen mogen aanloopen, sul» pene, dal schipper, opper-, ondersluurlieden en alle, die den gewoonen scheepsraad uilmaaken, over het aandoen van zoo danig eene vreemde plaats, huilen de volstreksle noodzaak, van ampt en qualiteit gedeporteerd, mitsgaders inliahiel ver klaard zullen worden om ooit de Nederlandsche Oost-Indische maatsehappy meer te kunnen dienen, met confiscatie niel alleen van hunne te goed hebbende maandgelden, maar ook van hunne goederen, die in deeze landen, 't zy binnen sclieepshoord of elders, Ie vinden zullen weezen: lerwyl de opper- en ondersluurlieden, mitsgaders de verdere, den schcepsraad uit maakende deks-officieren van zoodanige schepen hy deeze gequalificeerd worden om, ingevalle bet den schipper of gezag hebher, tegen dit speciaal interdict aan, gelusten mogte, als eersten gebieder van den bodem, op eigen gezag den sleven naar zoo eeue verboden haven Ie wenden, in zoo een geval hem niel te gehoorzaainen (behoudens anders of in alle andere gevallen de eerbied en hel ontzag, die een minder aan eenen meerderen ten aanzien van alle hillyke hevelen schuldig is), dog, ingevalle dezelve zig nog al onverzeltelyk mogle gedraagen of tot zyn eigen willekeur wilde overgaan, alsdan den opperstuurman van zoo een bodem of den eersten officier
1768. P. A. VAN DER PARRA. 383 "aast den schipper of gezaghebber nog «Ie magt verleend om hei» in arrest te neemen en daar in Ie houden Int liet eerste Compagnies eomptoir, daar bel schip of vaartuig aankomt, Mitsgaders inlusschen bel eerste gezag aan boord waar Ie neemen. Ait. 13. Het hoofd van Compagnies zeemagt zal derhalven "iel de vereisclite exaditude bebbcn Ie letten op de redenen, Welke de scheeps-overbeden, die zig inzonderheid der voor schreven ordres weinig bekreunen mogten, komen leallegueeren, UlgevaUe zy pretendeeren dezelve niet te hebben kunnen nakomen, opdat dus bet maar eenigzints bedenkelyke onder hel oog en de dispositie deezer regeering kome en de schuldige biinne wel verdiende straffen niet ontwyken. Art. 14. Aan alle de scbeeps-overbeden wordt striklelyk geinterdkeerd de vervoer van nagel-, noolen- en kanneel-boompjes °f plantjes van Ainboina, Banda, de Moluccos, Ceilon of elders "aar andere plaalzen in Indie, op verbeurte van een duizend guldens voor ieder boompje of plantje en alle de te goed hebbende gagien. mitsgaders op deportemenl daarenboven by vervoer van zoodanige plantjes naar Nederland. Arl. 15. De schippers of gezaghebbers op de van Macasser retourneerenile schepen en mindere kielen zullen, op pene van confiscatie, niel meer als agl en de opperstuurman of tweede persoon niel meer als vier lyfeigenen van daar mogen overvoeren en daar van tien ryksdaalders redemlie-geld. nevens twee "lukalons aan den sabandaar, voor ieder slaaf, boven de vyf jaaren oud, moeten betaald worden. Arl. 16. Den overheden der naar Danjcrmassing vertrek kende schepen en vaartuigen wordt speciaal bevolen in obser vantie te neemen, dat zy met den inlander, zoo min als met de aldaar woouenilc of aankomende Chineczen eenigen omgang bonden en nog minder de zulken aan boord adinitleeren "'ogen, op pene van naar merite van zaaken gecorrigeerd te worden, mitsgaders dat zy geene slaavcn van den inlander aldaar mogen koopen zonder voorkennis van den resident, op verbeurte van dezelven en een boele van Iwee honderd 'yksdaalders daarenboven leu behoeven van den aauhaler,
1768. P. A. VAN DER PARRA. 384 Arl. 17. Behalven dat liet medenecmen van slaaven in het gemeen tot negotie met Compagnies schepen, op pene van con fiscatie ten behoeven van den officier, die de calange doet, en arbitraale correctie daarenboven, verboden is, uitgezonderd \an Macasser en Banjermassing, volgens de even voorgaande twee artikelen, zoo wordt ook nog by deeze in het byzonder geinlerdjceerd de vervoer van mansslaven met de schepen naar Banda buiten speciaale permissie van den beer Gouverneur Generaal, op pene van een honderd ryksdaalders boete ten behoeven der armen alhier en, op pene van confiscatie voor de Compagnie, de vervoer naar de Caap de Goede Hoop van Ooslerschc slaaven met de retour- of provisie-schepen, 't zy in bestelling of ten verkoop. Arl. 18. Alle zee-officiers, op reis naar ccnig coinploir gaande, dan wel vau daar herwaarts keerende, vermogen ook inzonderheid niet mede te ueemen of te transporteeren eenige vrouwlieden, 't zy vrye of slaavinnen, op pene van vyf honderd ryksdaalders ten behoeven der stads-werken alhier, ten zy die in gezelschap van familien overgaan of ook anderzins, niet speciaale toelaaling van de hooge regceringe, dan wel van de hoofden der plaatzen, van waar zy vertrekken. Art. 19. Zy vermogen verder in het generaal niemand, zonder prealabele toestemming van de gebieders der plaatzen, van waar zy af vaaren, mede te voeren, 'l zy dienaar, burger of ander ingezeten, zoo hy niet tot de bemanning van het schip behoort, op pene eener arbitraale correctie en van een jaar gagie, als het een Europesche of inlandsche vreemdeling zy. Art. 20. De scheeps-overheden, van hier of elders ver trekkende, zullen derhalven voor hun depart naarstiglyk onderzoeken, of ook persoonen, op de monslerrollen niet bekend staande, zig aanboord tragten te versteeken? en, by ontdekking, dezelve in verzekering neemen en overgeeven aan den officier of de overheid der plaalze; dog, zig op zee ontdekkende, zal zulks moeten geschieden op de plaats, daar zy eerst aankomen, of wel lusschen de Caap en Nederland aan heeren Bewindheb beren ; zullende de scheeps-overheden niet vermogen diergelyke
1768. P. A. VAN DER PARRA. 385 ■"■■AKAAT-linF.il DEEL VIII. 25 subjecten eene rekening in de scheepsboeken Ie geeven of eenige d« minste verstrekking van gagie te doen, op pene van cassatie, ueportement en inhabüiteil, naar bevinding van zaaken, mits gaders verbeurte van alle hunne te goed hebbende maandgelden. Art. 21. Geene schippers of andere navigeerende persoonen, ,n of buiten dienst der Compagnie, zullen vermogen eenige contanten aan den eenen of anderen van hunne reisgenoolen, tzy hier of elders, nog aan land zynde of onder wege op de •*ize, te verstrekken, te leenen of op interest uit te zetten, "oedanig het ook mogte zyn op pene van confiscatie der geleende gelden (en prol'yle van de Compagnie, 't zy dal nog onder hun worden bevonden of anders onder het volk gedistri bueerd of uitgezet zyn; wordende daarenboven alle beloften en °"ligatien, op de reize gedaan en gemaakt, verklaard te zyn ■yagtetoos, nul en van geene waarde, invoegen daar op geen re gt mag worden gesproken, leu zy dezelve klaarlyk bleek 'e spruiten uit eenige nooddruftigheden en gemaakt Ie zyn Wet voorkennis van den scheepsraad. Art. 22. Geduurende de reize, zoo wel als op de reede, wordt den schippers en verderen officieren wel ernstig gelast, '«der op zyn schip of vaartuig, onder het volk hehoorlyke O'scipline, subordinatie en goede ordre te houden, alle ofulaliteiten van de mindere officieren tegen dezelven, in z,|uderheid ook hel vloeken, zweeren en misbruiken van fiods heiligen naam op eenige andere wyze, te beletten en te weeren, mitsgaders zig zelfs te gedraagen als sligtelyke voorgangers oer genen, waar over hun het commando is toevertrouwd. Art. 23. Alle maanden eens zal de artikel-brief of de extracten u >t denzelven, van de subordinatie en het commando omtrent oen dienst in bet gemeen en byzonder van hel vaarende volk s pïeekende, moeten voorgelezen worden, opdat een ieder zig oes ie beter bevlytige de ordres, daar by door den souverein gegeven, behoorlyk te observeeren. Art. 24. By voorvallende delicten, die geen uitstel lyden kunnen, vooral, wanneer zy van die natuur zyn, als onder tll el XII van den artikel-brief vermeld staan, moet justitie
1768. P. A. VAN DER PARRA. 386 geoeffend, dog by forme van justitie, volgens liet geresolveerde by de Hoog-Edele Heereu Zeventienen dj) den 8"' Auguslus 1705, mag aan niemand eenige capitaale straffe geappliceerd worden zonder convocatie of kennis van den breeden scheepsraad, op pene legen dè rnnlravenleurs om, voor de eerste maal zulks doende, te verbeuren zes maanden gagie en, voor de tweede maal, daarenboven onbequaam verklaard Ie worden om de Compagnie meer te dienen : maar is bet op een enkelden bodem, zoo zal de commandeerende ollieier diergelyke zaaken moeten bercglen met de by zig bebbende drie opper- en drie onderofficieren, om alzoo bel gelal van zeven persoonen en eenen ordenlelyken krygsraad uil Ie maaken : en zoo de zaaken eenigzins uitstel lyden kunnen, zal by dezelve overgeeven aan de plaals, daar by op komt of van naar by afgezonden is. Art. 25. Particuliere inlandsrhe schepen en vaartuigen, zoo wel onder Nederlandsche als vreemde vlaggen, onder Com pagnies jurisdictie vaarende op de kusten van Java, Madura, Sumbawa en de verdere eilanden om de Oosl, Hoeion, Saleyer, Celebes, Bortieo, Banca en de geheele hinnen-kusl van Sumalra, moeten wel, zonder onderscheiil, zoo bet noodig zy, visilalie van hunne passen en, des noods. zelfs ook van hunne laading gedoogen, dog de scheepsoverhedeu, die niet expresselyk 10l het knüssen uitgezonden worden, zullen zig daar mede niet hebben op te houden of Ie bemoeyen, ten ware zy goede en gegronde redenen hadden om die vaartuigen, welke zy ont moeten, te suspecleeren van sluikery of zee-roovery, in welken gevalle en mils hel de lyd en gelegenheid toelaate en daar mede hunne geprojecteerde reize niet te zeer of merkelyk vertraagd worde, hun gelast wordlom de zoodanigen voor schreven' visilalie niet alleen te doen ondergaan, maar ook, van geen behoorlyke pas voorzien zynde, als zy van plaatzen komen, daar zy een pas hadden kunnen krygen. en verders of anders niet, dan wel andere goede redenen vindende mn hun verdagt te houden, dezelven op te brengen ter plaatse hunner destillatie tot nader onderzoek, vooraf noglans zorgende, dat de voorschreven' visilalie geschiede zonder eenige disordres of
1768, P. A. VAN DER PARRA. 387 mishandelingen, op <le daar legen gestatueerde zwaare penalileiten. Art. 26. De overheden der naar Japan vertrekkende schepen mogen in liet opzeilen of boegseeren naar de binnen baai, voor de stad Nangasakki, onder liet hy maaken der y laggen aan de nokken der raas, liet welk aldaar in gebruik ,s > geene doen waayen van vreemde natiën, hoe ook genaamd, en vooral geene met kruissen, op pene van naar merite ge corrigeerd te worden. Art. "11. De schippers der naar China veil rekkende schepen zullen, ter reede Wampho gekomen zynde. beurtelings de w ag| moeten houden en van het voorgevallene rapport doen °f zulks schriftelyk zenden aan den eersten supercarga, lefl'ens 2 org draagende, dat geene qnerellen ontslaan lusschen het v °lk der schepen en van land of van de vreemde natiën. Arl. 28. De Overheden der schepen en verdere officieren zullen de lootzen in Itengale, de rivier'de Gangcs in of uil lootzende, moeten respecleeren, als of hun het commando, zoo Wel als de verantwoording voor schip en zielen, alleen was overgelaten; en zal zig de coinmandeerende, nog eenig ander officier, niet mogen onttrekken tehezorgen, dal de waarschuwing e n ordres van de gemelde lootzen in alles prompt worden verrigl en nagekomen, ook zorgvuldig loe/.iende. dal hun geene onhehoorlykheden aangedaan, maar zy in tegendeel bescheiden worden hehandeld en geeonsidereerd, niet naar hunne qualiteil, maar als luiden, die door deze regeering tot beliondenisse van Compagnies koslelyke bode&is in hunne 'unctien zyn gesteld en die zoodanig ook hy reglmaalige Klaglen geuiainlineerd, lerwyl de gene, welke daar toe moglen oorzaak geeven, als overlreeders deezer ordre naar verdiensten gestraft zullen worden. Art. 29. Nopens de schepen, die wal laat in den tyd ter Cochinisehe reede mogten vertoeven om te onlloopen de stormen, die als dan gemeenlyk uit het Weslen opkomen en waar °iede de groote Zuider Modderhaai niet ligt of zonder gevaar kan worden hezeild, kunnen de overheden zig in zulken ge-
1768. P. A. VAN DER PARRA. 388 valle bedienen van de Modderbaai. gelegpn om de Noord van het eiland Baaipin; ten welken einde de kaart daar van, met de cepy van het daar toe relatief rapport, allen schepen, naar Mallahaar en Souralle veftrekken.de, door den baas der kaarle makers geintrageerd wordt. Art. 50., By ontmoeting van Hazynsrhe ot Marellhische roovers zullen de overheden dev naar Souralle vertrekkende schepen denzelven, zon lang de tegenwoordige goede verstand houding subsisteert, ongemolesteerd laaien passeren, maar zig egter steeds in een behoorlykeu staat van defensie houden om. by onverhoopte rencontres, mei nadruk Ie kunnen ageeren. Art. 51. De opperhoofden der retourschepen van de tweede bezending of die na primo December van de Ualaviasche reede, (leiion, Iteugale en Canton naar Europa vertrekken en bezuiden Afrika komen, als hel daar quaade mousson is, zullen, huiten onvermydelyke nood, de Gaap niet mogen aan doen, maar dezelve, volgens de aparte instructie eq zeilaas-ordre, die zy inedekrygen, moeten yoorbyzeilen om Si. Ilelena Ie hestevenen, op pene van, by hel contrarie, gecorrigeerd te worden naar bevinding van zaakeu; vvaaienlegen zy, in de goede mousson op de hoogte van dien uithoek komende, de vryheid behouden om de Tafelbaai in Ie loopeu, mits in agt genomen worde de pepaalütg by de gemelde, instructie. Art. 52. De schippers of gezagvoerders op de uitkomende schepen vermogen ook, builen blykbaare nood, geene andere plaatsen aan te doen ilan de Caap de Goede Hoop en St. Jago, onder verbeurte van twaalf honderd guldens ten behoeve* van de armen alhier. Art. 55. Voor spoedige voiagie zal aan de overheden der schepen worden toegelegd een premie van 1500 guldens, als de uilreize in vyl en een halve maand, en van 1200 guldens, als dezelve iu minder dan zes maanden zeilens is volhragl, dog niets aan die langer onder weg zyn. Art. 54. l)e haas kaarleniaker moet de journaaltn van de uitreizen, die door de eerste gezagvoerders op de schepen zyn
1768. P. A. VAN DER PARRA. 389 "ehouden. <r e lyk nok de jnurnaalen van de togten bewesten of builen de slraal Snnda, hy hunne aankomst alhier opeissrhen en jaarlyks in eene kas ler generaalc secretarye bezorgen om aan de kamer Amsterdam Ie worden overgezonden, op pene, •lat hy, hy nalaatigheid, voor ieder journaal, dal hy verzuimd Z'il hebben op Ie eisschen of, in maniere als boven, voor Nederland Ie bezorgen, zal verbeuren een maand gagie ten behoeven van de diacony-armen. TEN DERDEN. Van de bemanning, het getal der deks-ofpeieren en gemeenen op de schepen en de verplaat zingen. Art. 1. Alle de /.maarenden, die formeel van hunne schepen gelift worden, als zy naai- de liospilaalen moeten, zullen, na hunne herstelling en uilmonstering, zoo wel overgaan op het. conimandeur's schip hier ter reede (waar toe altoos een oud en afgevaren schip genomen wordt), als het. overlallig volk van de uitkomende schepen; én van hetzelve vervolgens op de vertrekkende schepen of vaartuigen geplaatst, dan wel tot remplagc der marines op de boitën-comptoiren of zoodanig anders gcCmploiecrd worden, als de dienst der Compagnie het zal komen te vereisschen. Art. 2. De plaatzing van hel volk op de schepen en aan land blyfl, onder het hooger gezag van den heer Gouverneur Generaal, aan het hoofd over Compagnies zeemagt of den opper-equipagiemeester gedefereerd: en de gene, die bevordering "f verbetering ineriteeren, moeten daar toe door het gcdagte hoofd der zecmagl aan de hooge regeering in het gemeen, dan Wel aan den heer Gouverneur Generaal in het byzonder voorgedragen worden. Art. 3. Alle schepen van 156, 140 en lUO voeten zullen 'n hel land vaaren met dubbelde onderofficieren, dat is: met een bootsman, een schieman, een constapel, ieder met zyn maat. een bottelier, een kuiper, een scheepscorpóraal, een timmerman (en op de reize naar Nederland twee scheepstim-
1765. P. A. VAN DER PARRA. 39 stendigt worden, zal deeze ordonuancie, gedrukt zynde, niet alleen afgegeven worden aan de respecfive collegien en ollieieren van justitie, Heemraden, de sabandaar en aan het hoofd van de [iraanvrvoerders, maar zal dezelve ook in de JNcderduylsche, Engelsche, Fransche en Porlugecsehc taaien moeten opgehan gen worden in de groole eetzaal van het gemelde logement, Mn aldaar van een iegelyk ten allen lyde geleezen Ie kunnen worden. Zie ook hij 5 Mei 1782. 28 Mei. Bepaling, dat de districten Prakamocntjang e» Soemedaug weder onder Batavia zouden sorteeren. Den heer Gouverneur Generaal ter vergaderinge hebbende vertoond, dat de resolutie van den 12°" May 1758, waar by de Prcanger-Regen(schappen, Sumadang en Parakamoenljang, onder Cherihon gesteld zyn, huytcn andere inconvenienlen, ilil ook tot gevolg gehad hadt, dat derzclvcr regedten, als hunne producten te Cherihon leverende en daar betaald krygende, uooyt meer hier, te Batavia, quainen en dus ook niets van 't gene ze voor de producten ontfmgen, onder de gemeente alhier verteerden of besteedden, daar in tegendeel de quistaebtige gewoonte van de Jaccatrasche regenten veel van 't hier onl fangenc geld onder de gemeente hragt; en dat daar en hoven, sedert die van Sumadang en Parakamoenljang niet meer hier quamen, de Hataviasche vleescb-hal en wel insonderhyd de liospitaliers en de schai'lmsen van het guarnisoen excessive prysen voor het rundvee lielaalen moesten door het gemis van de draag-ossen, die hevorens de producten van Sumadang en Parakamoenljang lierwaards afhraglen en hier verkogt wierden; zoo is. uyl hoofde voorschreven, naar zyn' Edelhyds voorstel goedgevonden Pn verslaan de Preanger-Regentschappen. Sumadang en Parakamoenljang. mei de daar onderhorige districten, weder Ie stellen, gelyk dcselvc by desen gesteld Worden, direct ouder Batavia, om onder het oppertoesicht van den heer Gouverneur Generaal, even als de overige Jac-
1768. P. A. VAN DER PARRA. 390 merlieden, de schepen, die over China repatrieeren, op den presenten voet gelaten wordende), een kok en zyn maat, een zeilmaaker, drie quartiermeesters en een provoost, wel ver staande, dat dee/.e alle te zaamen, met. de opper-officieren, chirurgyn, trompetter of andere hediendens en de gemeene zeevaarenden, in het geheel niet, meer zullen moeten nilmaaken dan tot 100 koppen voor een schip van 150. 90 koppen voor een schip van 140 en 80 koppen voor een schip van 156 voeten in het land en op de t'huisreize 10 koppen meer voor ieder charter, zoo 'er geen meer verlossers uit de militie en van de ambagtslieden zyn als dat getal, hetwelk dan in het geheel op eene t'huisreize 120, 110 en 100 koppen uitmaakt; dog meer repatrieerende militairen en amhaglslieden opkrygeride, zoo veel minder zeevaarenden van het bovenge melde surplus, terwyl de overheden der schepen dat surplus en de overige repatrieerders ook zullen moeten neemen, zoo als het hun gegeven wordt. Art. 4. Maar de schepen van 125 en 120 of ook die van 115, 110 en mindere voeten zullen voortaan maar vaaren met enkelde onder-officieren, dat is een bootsman en een schieman of wel een bootsman met zyn maat, zonder schieman, een constapel zonder maat, een botteliers-maat, die teffens ook kuiper zal moeten weezen, een kok en koks-maat, tweequar tiermeesters, een timmerman, een zeilmaaker, een chirurgyn, een krankbezoeker en drie of vier opper-officieren, eenige weinigen min of meer, invoegen dezelve circa twintig koppen uitmaaken, waar hy zoo veel matroozen, met de jongens daar on der, dat die schepen daar door in proportie even zoo wel bemand zyn als de anderen of dat een schip van 125 en 120 voeten voortaan vaare in het geheel met 60, van 110 mei 50 en van 100 voeten met 40 koppen, zynde alzoo 40, 50 en 20 gemeene zeevaarenden voor ieder, dat toereikende is, ook zelfs op de t'huisreize, wanneer zy dubbelde onder-officieren opkrygen, nevens nog 10 of 8 verlossers ieder en, deeze niet aan de hand zynde, zal hun tot dat getal toe surplus van volk gegeven worden uit de zeevaarenden.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 391 Art. 5. De krygsraad tier vloot, en zelfs die van een enkeld sc '»»p, zal de faculteit hebben, by vacature van het commando °f eenig subaltern officie, hetzelve te suppleeren met den genen, die daar toe de naaste en bequaamsle geoordeeld w ordt; dog alle die aanstellingen zullen nader moeten gecon formeerd en geapprobeerd worden, 't zy door de hooge regeering •ö liet gemeen, dan wel door den heer Gouverneur Generaal in "et byzonder; en, naar dat de persoonen bevonden worden z ulks meer of minder Ie meriteeren, zullen zy dan, leffens met hunne bevestiginge, de daar toe staande besoldiging krygen v an den dag al, dal hunne acte getekend wordt, dan wel van den dag hunner aanstellinge. Art. 6. Niemand zal, invoegen als gezegd is, provisioneel °P de reize mogen aangesteld worden tot eenige subalterne mnctie, hooger dan de zyne, ten zy hy alvoorens geëxamineerd en daar toe volkomen in slaat lievonden is; en, om te beter daar van verzekerd te weezen, zal zelfs niemand, die provi sioneel aangesteld is, geapprobeerd worden, ten zy hy, nader geëxamineerd zynde in presentie van zoodanige gecommitteer dens, als door het hoofd der zeemagt benoemd zullen worden, "equaam wordt bevonden. Art. 7. Alle scheeps-overheden, 't zy zy zig in zee of op de reede van eenig comptoir mogen bevinden, hebben in agt Ie neemen, dat op den laatslen dag van de maand Juny, gelyk door ganlsch Nederlandsch Indie, ook op hunne onderhebhende Sc hepen en vaartuigen een generaale monstering van alle de dienaaren, die 'er zig op bevinden, gehouden en by een apart Papier, welk de naam van monsterrol krygt, genoteerd worden M uaamen en geboorte-plaatzen van alle, die op zoodanige Wdeuu bescheiden zyn, mitsgaders hunne qualiteit en win nende gagie. Art. 8. Door den commandeur en opper-equipagemeesler moei jaarlyks onder ultimo Juny aan de hooge regeering worden gesuppediteerd een mei behulp der scheeps-soldy-hoekhouders °Pgemaakle naamlyst van alle zoodanige in Souratte in Gom pagnies dienst aangenomen' Moorsche zeevaarenden, als op dien
1768 P. A. VAN DER PARRA 392 tyd hier ter plant ze of elders Ie vinden zullen zyn, niet specifique aanwyzing van den tyd, line langzy gediend hebben? op dat 'er over gedisponeerd kan worden tot terugzending by eerste gelegenheid naar hun vaderland van die langst in dienst zyn geweest. Art. 9. De overheden tier in Intlie vaarende schepen moeten, hy het overlyden van een Moorsch otlicier of mal roos van Sonratte, deszelfs nalaatenscha|t, zoo die maar iels waardig is. daadelyk inventariseeren, hy een doen pakken en met den naam van den overledenen heschryven, mitsgaders vervolgens aan het hoofd der plaatzc, daar hel schip eerst aanlanden mogle, ter hand stellen, nevens een hehoorlyk getekende notitie. Art. 10. De scheeps-overheden zullen voorts moeten zorge draagen, dat de uitterste willen der overledenen hehoorlyk in een hoek worden geeopieerd, kunnende het origineel hv des testateurs aangestelde executeuren worden gelaten; dat op de notilien der overledenen geduuremle de reize heide, naam en dag van het overlyden. hehoorlyk worden genoteerd, mitsgaders wie en uil kragle van welk instrument executeurs van den hoedel zyn? van zoodanig een instrument een extract vorderende om hy hunne aankomst op Batavia, Ceilon of andere plaatzen, waaraan zy rekenschap schuldig zyn, illico over Ie geeven, even als zy den curator ad liles anderzins moeien inhandigen de testamenten en inventarissen der goederen, voor zooverre die onder zyne administratie komen Ie vervallen; dat op de doorrekeningen der overledenen worden genoteerd de naamen van alle zulke geinstil neerdc executeuren met hunne hedieningen en de plaatzen, waar ze zig ophouden P dat dislincle aantekening worde gehouden van de naamen der inlandsche militairen, welke geduurendc de reize mogten komen te overlyden of vermist worden, ten einde daar van niet alleen kennisse te geeven aan de respective opperhoofden dei' plaatzen hunner destinatie, maar ook, en wel inzonderheid hy hun retour, sehriflelyk verslag te doen aan don visilateur der snldyen alhier; dat ook nog genoteerd worden de naamen van de
1768. P. A. VAN DER PARRA. 393 "enen, die men by de monstoring absent beeft bevonden, en den datum, dal zig iemand mogte hebben schuldig gemaakt, <w< zyne gagie, 't zy ten deele of geheel, naar luid eener sententie moei wonion afgeschreven, observcerende wyders Wapens de inlandsche militairen en matroozen, 't zy dezelve, lit den dienst ontslagen zvnde. naar derze hoofdplaats te rug pezonden. dan wel van het eene comptoir naar het ander vervoerd of ook ten dienste en ter defensie van het sehip Seëmploieerd worden, dat zy niet zonder hunne schuldrekening aan boord komen of ten minsten van den soldy-bockhoiider een hlyk hebben, dat gemelde hunne rekeningen onder Com pagnies papieren verzonden zyn of worden: torwyl den srheops °verbeden by deeze nog speciaal gelast wordt, by manquement van het een en ander, tegen de schaaden Ie protesteeren, zoo ;, ls zy ook voor het verdere zorgvuldiglyk in agt te neemen hebben bel gene nopens de goederen der overledenen vermeld Wordt gevonden by den generaalen artikel-brief, titel XI, alles ten einde de soldy-boekhouders, zoo op de respect ivo builen- Comptoiren, als hier, daar door in staat gesteld worden de seheeps-soldy-boeken voor hun vertrek en hy hunne komste naar bohooren te kunnen verevenen. Wyders wordt tot der voorschreven' overheden narigt by deeze genoteerd, dat by het passeeren van testamenten of andere actens van uitferste wille accuraat gelei moet. worden, dat Christen' testateursgeene andere eollegien dan dat van de weeskamer tot executeuren benoemen. Art. 11. De overheden der repatrieerende schepen ver mogen geene militairen, ambagtslieden of matroozen, minder ''■'m f 10 ter maand winnende, lot den roergang noodzaaken, veel min daar voor op rekening belasten mei f 40, dewyl "et zeer oneigen is, dat de zulke, minder dan 10 guldens winnende, dal werk doen, maar zal de roergang in tegendeel voorlaan alleen moeten worden waargenomen door matroozen. winnende f 10 ter maand en daar boven, ten zy uit nood °f andere dringende redenen, wanneer daar van een resolutie "' scheepsraad moet genomen en aan de Hoog-Edele Heeren Zeventienen gesuppedileerd worden.
1768. P. A. VAN DER PARBA. 394 Art. t 2. Het hoofd van de zeevaart alhier en de equipagie meeslers te Colombo en Hougly moeten van de overheden der uit Nederland arriveerende schepen vorderen en aan den Heer Gouverneur Generaal, dan wel aan de hoofdgehieders van de voorschreven' plaatzen resperlive, overhandigen de volgens resolutie der hooggemehle Heeren Zevenlieuen van den 13™ Octoher 1766 geformeerde en hy huu verl rek mede gekregen' lyslen of rollen van de ambaglslieden, ter ervaaringe en nader onderzoek van derzelver Imquaam-ol onhequaamheid, welke rollen den overheden hy deeze gelast wordt behoorlyk te bezorgen. TEN VIERDEN. Van de eguipagie, vertimmering en verstrekking. Art. 1. Wanneer een schip uil Nederland ter Balaviasche reede komt aan te landen, zullen met den eersten twee schippers by eene sehriflelyke ordoimancie van hel hoofd der zeevaart derwaarts gecommitteerd worden, welke ten hunnen oveislaan zullen doen opgeeven, wat equipagie-goederen zoodanige bodem uitgebragt, op de reize (volgens de verklaaring daar van aan hun te vertoonen) verbruikt en nog in voorraad heeft? waar van geene zullen mogen geligt worden aan land, dan die absolut overtollig inoglen zyn, ter decisie van het iiieergcdaglr, hoofd der zeevaart of den opper-equipagieineester; zoo als ook geen de minste verstrekkingen van equipagie-goederen aan zoodanig schip gedaan mogen worden, dan na dat 'm zelldervoegen de onvermydelyke noodzaakelykheid daar van zal weezen gebleken, Art. 2. En wanneer een schip begeven wordt, zal het transport van deszelfs equipagie-goederen, ammunitie van oorlog, etc, volgeus den inventaris moeten gedaan worden door geeomniilleerdens, even als straks nopens den opneem dei uitkomende schepen is geordonneerd, welk transport de over neemer zal hebben te tekenen, ten bewyze van de verantwoording, die hy daar van op zig heeft genomen, na dat bootsman en
1768. P. A. VAN DER PARRA. 395 constapel, ieder voor het zyne. en de opperstuurman voor het generaal getekend heeft, dat dezelve in diervoegen in weezen bevonden zyn. Art. 3. In de verantwoording van de equipngie-goederen, provisien. ammunitie van oorlog, gereedschappen en hehoeftens zal de schipper of gezaghehher zyn voor twee derde en de opperstuurman of de officier, naast den eersten gezagvoerder in rang volgende, voor een derde: dog zullen alle dezelve op de schepen staan onder hel opzigt van den evengedagten tweeden persoon, die de administratie van de zelve volgens de hoeken, daar van geformeerd, zal moeten gade slaan omtrent den hootsman, hottelier, constapel, timmer man, smit, zeilmaker, etc, naar dat. een ieder van deeze officianten iets daar van onder zyne directie heeft en dewelke daar voor by hem aanspreckelyk blyven, voor zoo verre zy buiten zyne ordre en voorkennisse iets daar van moglen te zoek brengen of verwaarloozen. Art. 4. Alle de schepen van de Compagnie in Indien zullen voortaan vaaren met twee klaargemaakte stengen ter vvaarloo, een voor en een agter, mitsgaders twee stellen zeilen, liet een nieuw en het ander halfsleten, naar dat de reizen zyn, hetwelk altoos wel uit de zeilen van hunne uilreize te vinden is, zonder dat men hun egter zal mogen afneemen, wat zy meer hebben, "og ook daarentegen voor denzelven iets mogen geëischt wor den, ten zy minder als dat hehhen; en is zulks te verstaan, zoo wel van de vaste, als hyzeilen ; hy welke twee stellen zeilen, tzy die beide hallsleten zyn of hel een nog nieuw is, de schepen nog een derde stel vaste zeilen zullen krygen, als zy t'huisvaaren, a 'les om in Nederland weder te verantwoorden. Art. 5. De scheeps-overheden zullen hunne onhequaam geraakte goederen, die aan boord niet hersteld kunnen worden, naet voorkennisse van den opper-equipagie-meester naar land zenden om op Compagnies winkels gerepareerd, dan wel voor de irreparable nieuwe verstrekt te worden. Art 6. Schepen, die in zes maanden niets anders gevaren hebben dan op Java, Palembaug, Bantam en straat Sunda, waar
1768. P. A. VAN DER PARRA. 396 aan geene verstrekkingen nis voor die reizen worden gedaan, zullen na verloop van dien lyd mógen lónneereri een eischje van behoeftens, dal ieder officier in hel zyne en de opperstuur man in het generaal zal moeten lekenen voor de benoodigdbeid, na dat de schipper of gezaghebber hetzelve, zal hebhen gezien en naar mogelykheid gemodereerd in tegenwoordigheid van den opper-equipagiomeesler, by wiens ondertekening zulks zal moeten blyken ten zynen byweezen geschied te zyn. gelyk ook de schipper of gezaghebber voor het modereeren zal tekenen om alsdan, op ordre van den heer Directeur Generaal, het geéischte verstrekt te krygen. Art. 7. Maar. wanneer de schepen op eenige andere reizen gaan, zal de opgaave hunner behoeftens, invoegen voorschreven ingerigt, niet naar zekere regelen, maar naar de waare henoodigdheid moeten onderzogt worden door twee schippers, ten byweezen van den opper-equipagiemeester; en op derzelver schriftelyk rapport, dat de eerste gezagvoerder vin eik zoo danigen bodem voor de henoodigdheid zal moeien tekenen, onder de. voorschreven' opgaave gesteld, zal hel hoofd van Compagnies zeemagt, geen reden ter contrarie vindende, lial verleenen, ten einde de verstrekking aan den heer Directeur Generaal verzogt te worden. Art. 8. Om te prevenieeren de klagten der overheden van Compagnies schepen en vaartuigen, dat zy hy derzelver vertrek van deeze hoofdplaatze niet hehoorlyk zyn voorzien van de noodtge eqUipagie-goederen, zullen de ordonnancien van ver strekking, als 'er goederen in bpgehragl staan, die niet in voorraad en overzulks ook niet te vérstrekken zvn, door de voorschreven' overheden aan die ze verleend heidten moeten te rug gehragt en daar hy de artikelen, die niet kunnen worden voldaan, geroieerd of doorgehaald, mitsgaders daarentegen, op hun verzoek, andere ordonnancien afgegeven worden, ter erlanging van het gene aan handen zy en tot het zelfde gehruik zoude kunnen dienen, waar voor hel iiianqueerende op de eerste ordonnancien is gerequireerd. Art. 9. Wanneer een schip of kleiner vaartuig op zyn
1768. P. A. VAN DER PARRA 397 vertrek staat, zal de commandeur en opper-equipagiemeester ter generale secrelarye moeten bezorgen een ilultbeld stel van Jen inventaris van zoodanigen kiel, het. een om by de instructieve papieren voor dies overheden gevoegd en hel ander om, nevens Compagnies papieren, gezonden te worden naar hel comploir, Werwaarls de destillatie legt van dien bodem, opdat men daar "i staat mogle weezen, wanneer door de gemelde overheden, "iel tegenstaande de noodige voorziening alhier, geklaagd wordt over gebrek aan liet een of ander, de gegrondheid of onge grondheid van hunne klaglen te kunnen beoordeelen; en zy zullen in zoo een geval gehouden zyn voldoende bewyzen over te leveren van hel beboorlyk gebruik ol'onschuldig quylraaken der van bier inedegekregen' equipagie-goederen, enz., verdagt Weezende, dal het gene daar van onbehoorlyk gebruikt, dan Wel door onaglzaaniheid of quaade trouwe is weggeraakt, vergoed zal moeten worden mei twee capilaalen avans. Art. 10. Hel buskruit, dal op de reize mogle komen nat Ie worden, vermogen de schippers of gezaghebbers der schepen en vaartuigen niel over boord te werpen, maar moeten liet op de eerste plaats, daar zy aankomen, afgeeven: en voor ieder reis kruidkeeren mogen zy niel meer dan vyf pond spillasie hy de kruid-rekening opbrengen; zullende het buskruid, dat reeds op hel canon geslaan beeft, niet weder weggelegd of bewaard en dus by terugkomst alhier geleverd, maar wel 10l salul- en andere schooien gebruikt mogen worden. Art. 11. Het buskruid mag niet van de wal naar sclieeps boord of van scheepsboord naar de w,il gezonden of afgescheept Worden, als onder toeziet ten minsten van een derdewnak en gevolgelyk geen deks-ollicier, veel min een gemeen schepeling; dog by de arlbillery- en wapengoederen, van boord afgescheept wordende, moet ten minsten altyd een deks-ollicier op hel losvaartuig /.yn geplaatst, op pene van hy moetwillige over treeding deezer ordre aanspreekelyk te zullen weezen voor het gene op zoodanig een losvaartuig, ouder opzigt van een matroos afgezonden, te zoek mogle raaken. Art. 12. Hel b.Qofd der zeevaart zal, zoo veel doenlyk, moeten
1768. P. A. VAN DER PARRA. 398 zorgen, dat de schepen met de zelfde montuuren, waar mede zy in Indien komen, worden Ie rug gezonden en speciaal, dal geen canon van dezelven verruild worde als by de uitterste nooilziiakelykheid; zoo als ook de majoor der arthillery, nevens den baas der wapenkamer, de retourscbepen zal moeten visitee ren, of dezelve van bet benoodige canon, band- en schietgeweer zyn voorzien ? en der hnoge regeeringe dieswegen dienen van schriftelyk berigt. Art. 15. Om de onheilen voor te komen, die uit het doorbranden en de lekkasie van de kombuizen tusschen deks komen te ontstaan, zal de commandeur en opper-equipagie meeslei' moeten zorg draagen, dat op de relourschepen, waar in de kombuizen zyn geplaatst lusschen deks, het groole en het zoogenaamde koksluik niet toegekalfaal, maar eenige zakken met peper gelegd worden van een der genoemde luiken tot onder de kombuis, aan weerskanten voorzien met een gering schotje, als een canaal, hetwelk spoedig daar uit en in kan worden gezet; en de overheden van zoodanige schepen zullen gehouden zyn om niet alleen die zakken met peper geduurende de reize van lyd lot tyd nauwkeurig te hezigtigen, ter ervaa ringe, of aan dezelve eenige hlyken van doorhrandinge of lekkasie worden bespeurd? 1 maar ook, hy toelaating van weer en wind en op heele dagen, de gemelde luiken, henevens die van de provisie-kameren open te zetten om te beter te ontdek ken, of 'er eenige broeying in zy f Art. 14. Relourschepen van de tweede bezending of die na primo December naar Nederland vertrekken, 't zy van hier of van Ceilon, Bengale en Canton, worden alle voor negen maanden met de noodige rantzoenen geproviandeerd om niet door gebrek aan dezelven in de noodzaakelykheid te geraaken van den Africaschen uithoek aan Ie doen, zoo zy dien met gerustheid kunnen voorby loopen. Art. 15. Voor gelyken lyd van negen maanden zullen zoodanige schepen ook van water voorzien worden, te weeten: een schip van 150 voeten, bemand met 120 koppen, met 160 leggers of 70 meer en een schip van 140 voelen, be-
1768. P. A. VAN DER PARRA. 399 Wand mei 100 koppen, met 150 leggers of 60 meer dan bevooreus: en tot berging van dat meerder getal leggers moet Wt waterhok in liet ruim vyf voeten of de lengte van een legger worden vergroot, van boven tot beneden : zullende, wanneer de schepen van deeze lioofdplaals kleiner dan van Ho voelen en met minder volk dan 100 koppen bemand z yn, omtrent bet getal der leggers daar naar in proportie e «n vermindering moeten plaals hebben* Art. Ui. I(e overheden der schepen en mindere vaartuigen, hier ler reede leggende, zullen, hy ontvangst van drinkwater, gehouden zyn het zelve te proeven, of bet goed isf en, iets daar aan maiH|ueerende. het niet Mimen boord neemen, maar de brengers van dien op eene gevoelige wyze moeten eorrigeeren, dan wel, wanneer hel met lands-vaarluigen aangebragl wordt, dieswegen liun beklag doen aan den opper-equipagiemeester. Art. 17. En, om niet Ie kunnen voorwenden slegte voor goede dranken te hebben ontvangen, zullen de seheeps-overheden Dog verpligt zyn die liy onlvangs! zelfs Ie proeven metdege ooramitleerdens; desgelyks de boter, de vaten, daar ze in is, doorhoorende, devvyl zy, in ras van bederf, daar voor responsabel zullen zyn. Art. 18. Alle schippers, zoo wel op de uitkomende schepen, •ds die in bét land vaaren (bebalven die af en aan naar ntklam en .lava's Oostkust, om de wille van hunnen ouderdom, v ast gebruikt, worden eu tweemaal 's jaars hunne consumlien verantwoorden), zullen binnen agl dagen na bel arrivement 'er reede hunne consuintie-. ecpiipagie- en buskruid-rekening, •'i'dentelyk gesloten en ondertekend, moeien brengen op het coniptoir der generatie visite, len einde aldaar benoorfyk Seëxamineeid en nngezien Ie kunnen worden, om verzekerd te weezen van de weezenlyke restanten, zoo van hel een, als v an het ander, by dezelve rekeningen of boekjes loopende, die z y nog binnen seheepsboord, conform een dierwegens ge tornieerden en agler gemelde boekjes ingeschreven' inventaris, in voorraad zullen moeten hebben, op pene van twee maanden gagie, door de nalaatigen Ie verbeuren ten behoeven van den
1765. P. A. VAN DER PARRA. 4 cu verstaan, dat alle crimineele processen, die in 't vervolg voor die rechtbank extra-ordinair gevoerd mogten worden, zullen verklaard worden, gelyk deeze regeering dezelve, met herin nering van de statutaire wel en constante practyk deser lauden, nader verklaard by deesen voor niet ;i|ipellabel by den Raad van justitie deses kasleels. Heeren XVH nen kwamen bij hunne missive van 6 October 1766 legen deze uitspraak van de Indische Regering op, omdat zij oordeelden »tot een generale grondregel te moeten stellen, dat, wanneer gesustineert werd, dal het vonnis in questie is geweezen zonder confessie van de gecondemneerdens, de Raad van justitie notoirlyk is bevoegl om te onderzoeken, of 'er een behoorlyke en naar rechten genoegzaam gequalifi ceerde confessie is, en, die of in het geheel niet of immers niet voldoende vindende, als dan van dusdanig vonnis, schoon in een extra-ordinair crimineel proces geweezen, te verleenen zodanige provisie van justitie, als de Raad, naar bevinding der zaaken, oordeelt te behooren. Tegen deeze grond regel, die, op zig zelve aangemerkt, buyten alle tegenspraak behoort te zyn, schynl by UEdele voorna men tlyk in consideratie te zyn gekoomen, dat, volgens de Halaviasche statuten, van crimi neele sententien van Scheepenen voornoemt geen appel valt: dan, vermits de Raad van justitie sustineert, dat de voorschreve statutaire wet alleen applicabel is op doodvonnissen, alzo alleen die en geene andere crimineele vonnissen van Scheepenen door UEdele werden geapprobeert, en wy voor al nopens dit positieff nader geëclaircisseert willen zyn, hebben wy goeilur vonden, alvorens ons over Uw voorschreve bosluvt van 1!5 January 1763 finaal te verklaaren, UEdele by deezen te gelasten ons by eerste gelegenbeyd te doen toekomen Uwe consideratien en advys nopens de door den Raad van justitie gesustineerde appellahiliteyt van de crimineele vonnissen, by Scheepenen der stad Batavia geweezen; zullende wyders aan gemelde Raade moeten werden afgegeven een extract deezer,
1765. P, A. VAN DER PARRA. 40 catrasclie hovenlaiulcn, te resorteereu onder den geconimilteerde over de' zaaken van den inlander, even gelyk zulks sedert den 12 fn May 1730 10l den 12'" May 1758 (blykens resolulien van die dagen) heeft plaats gehad. Eu zal daarvan de nodige aanschryving gedaan worden naar Cheribon, ter ad vertentie van de regenten van Sumadang en Parakamoenljang voormeld. 4 Junij. . Verlenging met twee jaren of tot 51 Augustus 17G7 van liet octrooi tier amphioen-societeit. Zie hij 20 Augustus 175~> en 24 Junij 1766. — De ver lenging werd door liet opperbest uur verleend liij missive van 25 Oclober 1764. 11 Junij. Bepaling, dat de officieren van de Balaviasche schutterij gedurende vijf jaren ah zoodanig dienst moesten doen. In aanmerking gekomen weezende, dat, zo wel de boofd als onder-officieren van de burgery en voornamen!lyk de sergeanten, die posten dikwyls alleen ambieèren mei oogmerk om daar van weder, boe eerder boe liever, ontslagen te wesen, ten eynde dus na bet bekomen ontslag, 'l geen zy niet lang uylslellen te besoüiciteeren, bevryd Ie blyven van den optrek, wanneer de burgery in bel geweer komt. en tellens van bet doen der ordinaire wagten, 't geen niet dan 10l inerkelyke prejuditic strekt; zo is, om diergelyke irreguliere gedoentens voor bet vervolg Ie hclcllen en tegen te gaan, goedgevonden en verslaan Ie statueeren, dat, zoo wel de hoofd- als mindere officieren van de burger infanterye en cavallerye vyf jaaren zullen moeien dienen in de posten, waar in zy gesteld worden. en niet eerder dan na expiratie van dien tyd bun ontslag zullen mogen verzoeken, nog ook door bet eollcgie van Schepenen ter oblenue van dien by dese regeering worden voorgedragen.
1768. P. A. VAN DER PARRA, 400 visitateur generaal; waarentegen de overheden van schepen, die, 't zy van hier of van Ceilon, Bengale en China, voor de kamer Zeeland repatrieeivn, zoodanig gehruik moeien oiaakeo van liet coiisumlie-hoek, dat zy mede krygeu, als zyzig voor geschreven zullen vinden in bet 10l hunne observantie daar by te voegen extract missive van de opgemelde kamer, suh dalo 14 December 1762. Arl. 19. l)e overheden vim Compagnies schepen en vaar laigen mogen van liel eenc aan liel andere schip of vaartuig niels overgeeveii van provisien, equipagïe- en ammunitie-goede ren, ilan na dal de scheeps-ollicieren van zoo eenen hodem, die het requirccren, hy eene schriltelyke verklaaring, onder presentatie van eede, zullen geallesleerd hebben, wal tenuillersle noodig en waar door het gebrek veroorzaak! is? mitsgaders door de twee eerste officieren eeu recipisse voor deu ontvangst van hel verzog te zal verleend zyn, zullende, wanneer bevonden wordt, dat deeze vereischlen niet in agt genomen zyn, den verstrekker ol" assisteerder het verstrekte moeien vergoeden of andere, verdere correcties ondergaan, naar exigentie van zaaken; zoo als ook in het afgeeven van touwen, ankers, rondhoulen, enz. byzonder moet gelet worden, ol' zy die assistentie noodig, het hunne verlooren hebben of laaten slippen, dan wel of liet blootelyk onbequaain is geraakt? en, indien zoodanige onliequaanie goederen niet reeds lot scheeps-diensten inogten getransformeerd weezen, zullen dezelve dan, des mogelyk, tegen de bequaame, die aan Compagnies schepen of vaartuigen worden afgegeven, moeten uitgewisseld worden, waar voor ook gevolgelyk de overheden, die de onbequaaine goederen ontvangen, een quitautie aan de afgeevers moeten verleenen, mitsgaders vervolgens hel een en ander aan het eerste Com pagnies comptoir, daar der schepen ol' vaartuigen destinalie legt, verantwoorden. Art. 20. Wanneer eon schip of minder vaartuig van de reize komt, zal de daar op commandeerende officier een sehriftelyk berigt nopens de gesteldheid van zynen onderhehhenden bodem, dies rondhouten, staande en loopeade wand, mitsgaders de
1768. P. A. VAN DER PARRA 401 pukaat-boee deel tui. 2G gebreken, die daar aan geduurende de reize ontwaard zyn, aan het lioofd der zeevaart, ten minsten binnen vier en twintig uuren na zyne arrive aan land, hebben over te geeven, op verbeurte anders van zes maanden gagie ten behoeve der diakony-armen; welk berigt door hel gedagle hoofd der zee vaart aan den heer Gouverneur Generaal zal worden overhandigd, oa alvoorens aan den haas der timmerlieden op deequipagie werf het beweerd gebrek te hebben te kennen gegeven, waar °P dan de gemelde haas zig ten spoedigsten naar boord zal moeten vervoegen, ten einde exactelyk na te gaan, of hel met dien bodem dusdanig gesteld is, dan wel wat daar aan manqueert? "ui. raar bevinding, weder aan het meermelde hoofd der zee vaart rapport te doen. Art. 21. Na de volhragle vertimmering of kalfaating van eenig schip of vaartuig, waar hy dies schipper of gezaghebber altoos zal moeten present zyn, zal hetzelve, eer hel van de Bataviasche roede naar Nederland of eenig comptoir in ïndie v erlrekl, door zes schippers of gezaghebbers, nevens tien haas timmerman en de meeslerknegls, onder welkers toezigt en directie hel is gerepareerd, hy liet hoofd der zeevaart Ie coniniitleeien, ten zynen overslaan gevisiteerd en aan de hooge regeering gerapporteerd moeten worden, of de voor schreven' reparatie zoodanig is geschied, als lot het doen der reize vereischt wierdt. Art. 22. En, wanneer hy deeze visitatie onldekl wordt, dal het gerepareerde schip of vaartuig niet naar behooren is voorzien, zal liet onderzoek daar van, indien het op Onrust ter vertimmeringe heeft gelegen, den haas en meeslerknegls der scheepslimmerlieden van de werf en, indien hel op de reede gerepareerd is, den haas en meesterknegts van Onrust, I'eide geassisteerd mei eenige, door het hooft der zeevaart daar to e nader Ie eommiteercu schippers, moeten gedemandeerd en door dezelve dieswegen een onpartydig berigt gegeven worden. Art. 23. Onderlusschen zal ook het gedagle hoofd der zeevaart steeds loezigt moeten houden op de voorschreven'
1763- P. A. VAN DER PARRA. 402 vertimmering, voor al agl geevende, dal de schepen worden gesteld in behoorlyken staat om de gedestilleerde voiagie met gerustheid te kunnen onderneemen. Art. 24. Dog zullen geene gedaane reparatien aan de schepen, ter afschryvinge van de daartoe gebruikte maleriaalen, geloofd, dan wel aan de baazen op Onrust of op de werf gevalideerd worden, ten zy voor ieder schip dieiilwegcn eeue speciaale memorie worde geformeerd, met aanwyzing van de quantiteit der verbruikte materiaalen en waartoe dezelve zyn besteed? welke memorie de schipper of gezagvoerder zal moeien hekragtigen met eene verklaaring, onder presentatie van eede, dat de voorschreven' reparatien aan zynen onderhebheiiden bodem weezenlyk zyn gedaan: en de officiers, die geduurende de vertimmering aan boord de wagt hebben gehad, zullen daar nevens moeten getuigen, dat de materiaalen, daar voor opgebragt, effective aan boord zyn gekomen en tol dal einde, voor zoo veel bun bekend is, gebruikt; zullende den baas ge bonden zyn des noods die rekening niet eede te sterken. Art. '2'6. Wanneer eenige naamwaardige gebreken ondel* l worden aan de uitkomende schepen ol' derzelver rondlioulen. moei het hoofd van Compagnies eeemagt zorgen, dal alles, zoo speciaal het maar immers doenlyk zy, hyde daarvan te presen teeren schriflelyke rapporten met de ten vollen hlykbare of immers waarschynclyke oorzaak bekend gesteld en, als hel rondhouten betreft, dat daar van een stuk ter lengte van twee of drie voeten afgezaagd worde, ter overzending Haar Nederland. Art. 26. De' hoofden van de schepen zyn gehouden te bezor gen, dat dezelve niet alleen met lecren bèhooiiyk onderhouden worden, zoo menigmaalen het mogelyk zal weezen, om daar door de schepen in de grootc hitte te kunnen preserveeren, maar ook, dat dezelve alle morgen van binnen gespoeld en des morgens en des avonds van binnen en van builen gewaterd worden; en als een oflicier, die aan boord het commando heelt, daar in nalaatig is, zal hy telken reize, dat daar op bevonden wordt, een maand gagie verbeuren ten behoeven van de armen. Art. 11. Desgelyks zyn zy verpligt, hier te lande vaarende,
1768. P. A. VAN DER PARRA. 403 Je hun toevertrouwde bodenis, by arrivemenl ler plaalze hun ner destinatie, na de ontlossing zwaar over zyde te haaien, •Ie dubbelhuid mei kranssen van oud touwwerk te branden en dezelve, niet pik en harpuis, door een gesmolten, te smeeren, mitsgaders de boots en schuilen, naar gelegenlheid van lyd ''ii plaatze, op hel land of in het schip te haaien om op die zeilde wyze gebrand en gesmeerd te worden, op pene anders v 'iii drie maanden gagie ten behoeven als even. Art. 28. Op hel luglen der zeilen, den schepen ter waarloo inedegegeven wordende, zullen de overheden alle allenlie hebben te slaan, dezelve bergende in de spyskamers, wanneer of zoo «li'a de ruimte zulks toelaat, en ook de ventilator of luglpomp «bigelyks te gebruyken om de quade lugt tusschen deks en uit de spyskamers weg te neemen, mitsgaders ook ten dien einde van lyd tot lyd de kislen op Ie doen haaien, kruid te "lauden en azyn Ie sprengen, houdende van hel een en ander telkens by de joiirnaalen behoorlykc aanlekeniug, die zy, by arrivement op comploiren, direct onder deeze hoofdplaats r esorleerende, en zoo ook in zoo verre de lerugreize betreft, z ullen hebben te verilieeren met een behoorlyke verklaaring V;| " de mindere officieren, welke verklaaring de ministers op a lle de gemelde coniptoiren en het hoofd van Compagnies Zeemagt alhier moeten vorderen, schoon zy, zonder afvordering, gehouden zyn zoodanige attestatie te presenteeren, len blyke, •Wl zy zig van hunnen pligt hebben gequelen, alles op pene V; ui twee maanden gagie voor de nalaatigen, len behoeven van 'Ie armen voormeld. Art. 29. By het arrivemenl van schepen hier ter reede z al het gedagte hoofd der zeevaart buiten des nauwkeurig o »derzoek moeten doen, of de overheden van dezelven, 10l voorkoming van ziektens, hunnen pligl wel belragt hebben in '"'t liehoorlyk zuiveren der schepen ? en telkens daar van e en berigl overgeeven aan den heer Gouverneur Generaal. Art. 50 Van de schippers der uit Nederland arriveerende schepen, behalven van die naar China gedislineerd zyn, moeten, onder de directie van het hoofd over Compagnies zeemagl,
1768 P. A. VAN DFR PARRA 404 afgevorderd en aan tle van hier direct of over Geilon en Bengale repatrieerende kielen raedegegeven worden de twee kaarten of zee-boeken van de Europische, Africasche en BrasiliscHe havens en kuslen, nevens de kaart van de Zweeuwsche havens, mét derzelver beschryving. ' Art. 31. De baas kaartemaker zal zig voor hel vertrek der retoürschepen op ieder van dezelven moeten begeeven ten einde aldaar de sluurmans-gereedsehappen en zeekaarten te e\aniineeren om naar bevinding de benoodigde te verstrekken, terwyl hy, hy gebrek, den heer Gouverneur Generaal daar van kennisse zal moeten geeven en vervolgens de scheeps-overheden van een dcclaratoir voorzien om zig in Nederland Ie kunnen verantwoorden, alles op verbeurte hy het contrarie van drie maanden gagie, ten behoeven als vooren. Art. ">. Ondertusschen wórdt den scheeps-overheden op pene van lyfstraffe verboden bel verkoopen en weggeeven van Compagnies zee-kaarten aan vreemde natiën; ook bel leenen van dezelve om gecopieerd te worden. TEN VYFDEN. Van de laading en derzelver verantwoording. Art. 1. In de verantwoording der goederen, in hel schip of minder vaartuig geladen, zal, even als titel 4, artikel 3 gezegd is van de goederen, tot het schip of minder vaartuig behoorende, de schipper of gezaghebber responsabel zyn vuur twee derde en de opperstuurman of de officier, naasl den eersten gezagvoerder in rang volgende, voor een derde. Art. 2. De opperstuurman of officier, naasl den schipper volgende, onder welks opzigt de belaading van eenig schip of vaartuig is begonnen, moet dezelve tot hel einde toe hywnoneu en vervolgens met dien onder zyn opzigt beladen' bodem vertrek ken, zonder daar van geligt of tegen een anderen verwisseld te mogen worden, voor dat de gansche laading is uitgeleverd en verantwoord, ten zy onyermydelyke noodzaakelykheid het anders vereisschen mogle.
1768- P. A. VAN DER PARRA. 405 Art. 5. Op alle onderhoorige comploircji van de Compag nie zullen de overheden der schepen hunne laadingen, zoo wel a ' s op Batavia, aan land moeien ontvangen en ook weder uitle veren, hehoudens het geaccordeerde hy het generaal reglement "opens de al'schryvingen van onderwigten en minderheden, '"'likel 5, en hun regres op de gezaghehhers der losvaarluigen "y ontdekking van dieverye. Art. 4. By den afscheep van specery-kislen op de voor schreven' comptoiren zullen dezelve aldaar bruto gewogen en, meerder minwigt dan een percent ontdekt wordende, zonder ten eersten te openen, door juslitieele gecommilleerdens, 'en overstaan van den fiskaal, met een kruisband daar om geslagen, verzegeld en vervolgens opgeslagen worden; dog, Wanneer hel bruto-minwigt hy den ontfangst meer dan een Percent bedraagt, zullen zoodanige kisten, ten byweezen van '* e scheeps-overheden, ten eersten geopend, de speceryen gestort, "etto gewogen en hel gene 'er meer dan een percent onderwigt °P ontdekt wordt, hun op rekening moeten gesteld worden. Art. ö. Wanneer vaten met duiten van de wal naar scheeps boord of van scheeps-boord naar de wal gezonden worden, "loet hel zelfde worden inagt genomen, dat oinlrent den «scheep van buskruid hier vooren, titel 4, artikel 11, is geordonneerd en, hy de uitlevering van andere goederen, ook z °o veel mogelyk opgevolgd worden, wal in het evengemelde '"likel verder voorkomt ten aanzien van de arthillery- en Wa pen-goederen, beyde op zoodanige pene voor de overtreeders, a 's daar in (effens bedreigd is. Arl. 6. Van de schepen, die binnen 's lands vaaren, zal, als z y Ie weinig onderlast hebben om 'er beboorlyk op te kunnen z eilen, bun canon van het dek in het ruim gestreken worden, na " a t hetzelve behoorlyk voor bederf zal weezen geprecautioneerd. Art. 7. By het inlaaden van suiker vermogen de scheeps -overheden geene kanassers, die uefectueus of niel heel, ook <Ue nat bevonden worden, over te neemen, op pene, dat hel ver lles, hetwelk de Compagnie daar by mogle komen te lyden, door ben met een capitaal avans zal moeien worden vergoed.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 406 Art. 8. Wanneer zy uiet hunne bodems ter reede Wampho in China leggen, zullen zy moeten zorge draagen, dat in de kajuit zekere ruimte blyve voor de zydcn sloffen, gelyk ook tusschen deks, agler de mast, voor de fyne tee, alwaar een apart hok daar toe zal worden opgeslagen. Zy zullen zig ook te vreeden moeten houden, dal alle de peper op die reede in Chineesche zakken gelost en afgescheept worde, onder het noodig toezigt; en zoo wel cargas als scheeps-overheden lielibcn te bezorgen, dat ook goederen van grove en zwaare fustasie in Chineesche zakken overgedaan, in diervoegen gelost en aan de wal gebragt worden, tol bespaaring der inkomende regten, die daar te landen van het bruto gcwigt moeien worden betaald. Art. 9. De ruimen van de repatrieerende scheepen zullen van agteren lot vooren moeten dienen tot het bergen der laadingen, de kruidkamer, een broodkamer en hel watergat alleen uitge zonderd, dewelke in het scherpe van het schip voor en agter zullen afgesneden worden. Alle zwaare touwen, bchoeflens, provisie en het meerder water, dat aan de schepen, welke de Caap niet aandoen, wordt medegegeven en in het vergroole walergat niet kan geborgen worden, zoo mede het brandhout en wat dies meer zy, zal tusschen deks moeien vaaren; en, om de plaats aldaar des te minder te belemmeren, zal aan het volk, nog aan de officieren, niet meer dan het bepaalde getal kisten by de dientwegen geëmaneerde reglementen gepermitteerd worden. Art. 10. Kisten van particulieren, welke volgens het regle ment op de bagagie der repalrieerendeu met gepermitteerde handel-waaren mogen gevuld zyn, moeten in de kajuit, voor kajuit en conslapels-kamer geborgen, dog mogen, als daar voor bergplaats in hel ruim overblyft, na dat hel met Compagnies goederen naar benoodigbeid beladen is, daar dan ook in gestreken worden, met voorafgaande speciaalc toestemming nogtans van de hooge regeeringe en hel ministerie op Ccilon en in Bengale, op deswegen te geeven schriftelyke berigten van den opper equipagiemeester alhier en de cquipagiemecstcr ginder. Art. 11. De opper-equipagiemeester zal voorts hebben zorg te draagen. dat de relourscheepcn voor bun vertrek van hier
1768. P. A. VAN DER PARRA. 407 voorzien raaken van eene zoogenaamde generaale ruitekaart hunner laadingen en dat daarenboven telkens ler generaale secrelarye bezorgd worde een copia van dezelve, met een recipis op den dorsq, door den opperstuurman verleend, wegens den ontvangst der priueipaale, om onder Compagnies papieren Oaau Nederland verzonden Ie worden. Arl. 12. De hoofden der in hel land vaarende schepen zullen, even als die der repatrieerende, gehouden zyn hunne ruimen vol te laaden met goederen van de Compagnie, van '•gieren tol vooren en van onderen lot liovcn, de gepermitteerde lasten daar onder begrepen, in zoo verre die in liet hok niet Kannen geborgen worden, naar de bepaaling, daar op gemaakl, e * op de penaliteilen, tegen de contraventeurs gesteld. Wanneer z y dan nog plaats hebben lusseben deks omeenige fyne of Pretieuse goederen Ie kunnen bergen, zullen zy dat aan de respective opperhoofden der comploiren moeten bekend maaken, dewelke gehouden zullen zyn de schepen zoo veel in te geeven, a 's de hoofden derzelven verklaaren in te kunnen neemen, indien zy de goederen daar toe aan de band hebben. Maar, Wanneer daarentegen de respeclive opperhoofden goederen •ngeeven willen en hel hoofd van hel schip verklaart die niet te kunnen bergen, zal, naar bet gene hier vooren, titel 2, artikel 5, gezegl is, wel net sentiment van bet hoofd van den bodem worden opgevolgd, dog hy zal gehouden zyn met zyne koniste op Batavia daar van aanstonds kenuisse te geeven aan den heer Gouverneur Generaal, len wiens ordre door gecommit teerdens, zig des verslaande, zal worden onderzogt, of de schipper, dan wel gezaghebber gelyk of ongelyk heeft gehad. Art. 15. De evengemeldc gepermitteerde lasten zullen bestaan 'nogen in suiker, ryst, arak, houtwerken en andere onkostbaare, v olunrineuse waaren, geen contrabande zynde, gevolgelyk niet >« lywaaten, 't zy van wal plaatzen uit de West van Indie of ook in Wat volumes aangebragt, sub pene van confiscatie, verbeurle v an de vierdubbelde waarde en deportcmenl daarenboven; ook 'del in peper, lin, Salsumasche kamfer, zout, tarwe en Japanscb staafkoper, op pene van» confiscatie en verbeurle van de vier-
1768. P. A. VAN DER PARRA. 408 dubbelde waarde; wyders niel in eenig soort van geweer, ammunitie en wilde kaneel, geschild als de Ceilonsche, op pene van confiscatie: en vooral niet in amfiocn, ten zy van de geprivilegeerde sociëteit iugekogt, nog in speceryen, op straffe des doods; zoo als ze ook niet zullen mogen bestaan in goederen, die slank verwekken of eenig naamwaardig ongemak aan het volk, dan wel schip of laading veroorzaaken, op pene van vyf honderd ryksdaalders hoete ten hehoeven van de diakony-armen in het eerste en van vergoeding der schaade in hel laatste aspect, alles voor rekening en ter verantwoording des schippers of gezaghehhers van den hodera, waar in zoodanige goederen zyn afgestoken. En zullen voor het overige, ten aanzien van de gepermitteerde lasten, stiplelyk moeten worden opgevolgd en nagekomen alle de reeds gestal ueerde en hy het advcrtis sement van den 22' n September 1767 herhaalde ordres op dat stuk. Art. 14. Het hoofd over Compagnies zeemagt en den opper equipagiemeester hlyft intusschen gedemandccid om Ie vigi leeren en te doen vigileeren, dal onder den naam van gepermitteerde lasten geene meerdere goederen vervoerd, dan wel met die lasten van hier naar China geen verboden'negotie gedreven of zoodanige hoofd-arlikelen van Compagnies eigen handel, waar door haar eenige prejudicie zoude kunnen worden loegebragl, derwaarts getransporteerd worden. Art. la. Schepen, die naar Bengale zyn gedistineerd, zullen, na de belaading, van agleren niet dieper mogen treeden dan negentien voeten, 't zy dat ze van hier direct of over Malacca en Chormandel naar derwaarts vertrekken, dan wel, uit Nederland komende, Nagapalnam aandoen en aan die gouver nementen ook eenig goed inkrygen. Art. 16. Schippers en stuurlieden, lot derdewaaks inclusive, op schepen, die in Indië vaaren, zyn gehouden om op hun retour hier ter hoofdplaalze van hel een of ander comptoir, hy een schriflclyk declaraloir, door hun allen ondertekend, dal aan den heer Gouverneur Generaal zal moeien overgegeven worden, Ie verklaaren. dal zy, na dat hun onderhebbende
1768. P. A. VAN DER PARRA. 409 bodem voor dies vertrek van liier naar elders of van Java's Oostkust naar de groote Oost gevisiteerd of door gecom niiüeerdens opgenomen is. hoe diep dezelve treedt, dan wel, na dat liet anker is geligt en het schip afgedreven, nog voor zig /.elven, nog voor iemand anders eenige particuliere koop manschappen of volumes van de minste naainwaardigheiil ingenomen hebben; en wordt derhalven hun niet alleen, maar ook den officieren van mindere vaartuigen, by deeze wel crnsliglyk gelast om 'er niet tegen te handelen, onder be dreiging, dat zy, 't zy schipper, opper- en onderstuurman, mitsgaders derdewaak, die zig verstouten moglen, 't zy voor hun privé, dan wel voor anderen, onder wat pretext hel ook zoude mogen weezen, eenige koopmanschappen of goederen van de minste volume en voornaamelyk contrabande waaren over Ie Deemen na de voorschreven' visitatie of na dat het anker geligt en de bodem afgedreven is,'t zy van de Bataviasche reede of van elders, zoo ook die zig vermeeten moglen zulks te doen ouder de eilanden of elders onder wege, aan den lyve gestraft of, van ampl, qualileit en gagie gedeporteerd zynde, voor inhabiel naar Nederland gezonden of ook wel zoodanig gemulcleerd zullen worden, als men, naar gelegenheid van persoonen en zaaken, oordeelen zal Ie behoor en. Al het welke mede van applicatie zal weezen op en uitgevoerd worden aan de zulken, die, ter reede leggende, eenige goederen over neemen of bergen voor schepelingen van andere schepen, welke op hun verlrek staan of afgedreven, dan wel aange komen zyn. Arl. 17. Desgclyks wordt den overheden van Compagnies schepen en vaartuigen, zoo wel die van Amboina en Banda, als die van de West van Indië aankomen, gcinterdiecerd eenige volumineuse goederen of die van ecnig aanbelang zyn of schynen, in straal Sunda al' Ie scheepen, maar in tegendeel gelast om dezelvcn aan boord te laaten tol hunne komst hier ler reede, sub pene van anders naar bevinding van persoonen Bn zaaken gecorrigeerd Ie worden; zoo als ook \an de laalsl geinelde schepen, zelfs op de reede, geene beslelgoederen zullen
1765. P. A. VAN DER PARRA. 41 len ware daartoe eenige wettige redenen weezen of dese re geering goedvinden mogte het zelve aan deeze of geene, uyt bysondere consideratie, te verkenen. 14 .lunij. Last op de diakenen te Batavia geene armen te ondersteunen, die niet in hel Armen-huis wilden opaenomen worden. Vermits quam te blyken, dat het capitaal der armen dit jaar weder door een mindere ontfangst dan uylgavc vermindert is rd ! 5704: 42 7 / 8 , lerwyl ook in het jaar bevorens rd s 992 : 21 3 / 4 is ten agteren geleerd en, het zodanig voortgaande, op den duur niet «yl te houden zal weesen; mitsgaders, dal hel dierhalven noodig zy daar inne, zo veel mogelyk, te voorsien door de vermindering van de verstrekt wordende gelden aan de gealimenteerdens; zo is, op de propositie van den lieere Gouverneur Generaal, niet alleen goedgevonden en verslaan diaeonen te gelasten een revue onder den armen te doen, ler ervaaring, of 'er geene lieden onder dcselve te vinden zyn, die d'alimenlalie penningen, welke zy genieten, niet benoodigen ol niet meriteeren mogte en de zodanige voor hel vervolg te secludeeren, maar haar ook te recommandecren om in hel toeleggen van alimentatie gelden aan de geene, welke daar om komen versoek Ie doen, exaetelyk te letten en te ondersoeken, of de door de zoodanige voorgewende armoede en lichoeflighyd met de waarhyd quadreert, mitsgaders de zulken al' te wysen, die zig niet in het armhuys willen hegeven, als g'oordeeld word, dal zy daar in kunnen worden geplaatst. 14 Junij. Bepaling nopens den Secretaris van Boedel meesteren in diens kwaliteit van vendumeesler. Is goedgevonden en verslaan liet gemelde collegie te gelasten om voorlaan den secretaris, zo dra de gehoudeue vendulie, zo
1768. P. A. VAN DER PARRA 410 mogen worden afgegeven aan derzelver houders, voor dat, ze door justitieele gccommitleerdens en den water-fiscaal gevisiteerd zynde, aan do overheden qualificatie is verleend tot de afgaave; waarentegen aan de overheden van de uit Nederland) komende schepen permissie wordl verleend om hy hun arrivenient in de voorschreven' straal Sunda, 't zy onder Bantam of elders, te mogen afgeeven kleine beslelpakjes van geen belang, nevens de particuliere hrieven. Art. 18. De overheden der schepen, welke eenige plantjes of gewassen voor de Compagnie naar of van deeze of geene plaats vervoeren, zullen, wanneer zy genie hehoorlyke zorge draagen tegen derselver verwaarloozing en zoodanige plantjes daar door komen uil Ie gaan, ter plaatze van den aanbreng verwezen worden in de hoele van een maand gagie ten he hoeven van de armen. TEN ZESDEN. Van de Batavituche reede. Art. 1. Voor de reede van Batavia zal men eigeniyk neemen de diepte van zes 10l vyf vaam waters, tervvyl de distantie van zes vaam lot Rynlands droogte voor de bniten-reede en daarentegen die van vyf vaam tot aan de bank voor de rivier, daar doorgaans de oude schepen en kleine vaartuigen leggen, gehouden zal worden voor de binnen-reede, dewelke met bet ceremonieel niets te doen zal hebben, wordende die bodems gerekend, even of zy in de laag gehaald waren. Art. 2. Alle komende schepen zyn gehouden op de bttiten reede het anker te laaien vallen en zullen niet naar binnen mogen werpen of baaien, voor dat zy 'er ordre loe bekomen hebben. Art. ö. Schepen, die naar elders gedestinèerd zyn, zullen ook, na dal zy ten naasten by reisvaardig zyn geworden, op de voorschreven' bniten-reede moeten korten om daar hunne depêches te ontvangen.
1768. P. A. VAN DER PARRA 411 Art. 4. Alle particuliere koopvaarders, mei Nederlandsrhe vlaggen vaarende, zullen op de hinnen-reede mogen loopen om hun des te meer gemak in hel lossen en laaden Ie geeven. Art. 5. üp de ordinaire reede of waar men de diepte van vyf lot zes vaam waters heeft, zal altoos een schip hel com mando hebben, wiens ordres de andere schepen zullen moeten ohedieeren. Art. 6. Alle sloepen en vaartuigen van de schepen, die op de reede leggen, moeten des avonds met het sluiten van den boom, dat is voor zeven uuren, van land en naar boord vertrekken, zoo het immers mogelyk zy; dog. niet naar huilen kunnende, zig hegeven onder de kraan op de equipagiewerf, in slede van hier en daar in de stads graglen over lehlyven leggen. Art. 7. De overheden der schepen, die volk aan land hebben, zullen precies des avonds om zes uuren daar van schriftelyk rapport aan den opper-eijuipagie-meester doen, in hetzelve hekend stellende, welke onderhoorige van hun dien dag aan land zyn gekomen, zoo met boot, schuit, als los vaartuigen, en welke naar boord zyn terug gekeerd en gebleven van die 's daags hevoorens aan de wal zyn geweesl; ook welke des nagls in hunne huizen verblyven? lervvyl eenen der aan land zynde stuurlieden van elk zoodanige» bodem de zorg blyfl aanbevolen, dat hel volk van dien, hetwelk den oppas °p de vaartuigen heeft, als hel op de werf' eelens tyd is, he hoorlyk vervangen of liet celen aan hun gebragt worde; en 'li'l gemeene volk (builen die op de losvaartuigen zyn of in 'Ie huizen hunner overheden den oppas hebben) moet's avonds legens agt uuren op de gemelde werf' weezen om hunne "aamen en van wal schip zy zyn, aan den bottelier op te geeven, dewyl zy, by manquement van dien, daar over strengelyk nullen worden gecorrigeerd. Art. s. Geen volk van de schepen zal anders van hun Seheepg-booTd mogen verblyven dan niet speciaale permissie x; 'u den commando-voerenden officier van bet Schip, waar op z y bescheiden zyn; dog die zulks egler beslaan mog ten Ie doen,
1768. P. A VAN DER PARRA. 412 dan wel hunne schepen ontvaaren laaten, zullen, als van ouds, door de bediendens van de justitie opgeval wordende, gestraft worden naar bevinding van zaaken. Art. 9. Alle avonden, precies te agt uuren, zal op hel com mandeurs schip ter reede vyf minuten ltmg de taptoe geslagen, zulks door de overige schepen, die van trommels voorzien zyn, moeten gevolgd en dan van het commandeurs schip de wagl afgeschoten worden, waar na de trommels zullen ophouden en de wagt worden opgezet; desgelyk zal met hel aanhreeken van den dageraad of wel des morgens precies Ie half vyf uuren, van hel commandeurs schip de wagt-schoot gedaan en, nevens andere schepen, vyf minuten lang de reveille geslagen worden. Art. 10. Zoo dra de wagt opgezet wordt, zullen op alle de schepen de rollen van hun volk gelezen worden om te er vaaren, of zy alle wel present zyn? en de naatneu der absenten worden aangetekend, waar van de subaltern oflicier, die aan boord hel commando voert, aan zynen schipper moet kennisse geeven om te ontdekken, of zy ook buiten noodzaak en qualificalie aan land zyn overgebleven .' Art. 11. Alle avonden zal zig, met hel sluiten van den boom, op hel commandeurs schip ter reede moeten hegeeven een van de schippers, die de beurt heeft, en daar op blyven, tot dat des morgens de wagt afgeschoten is, mitsgaders voor dien tyd ook het commando op dat schip voeren. Art. 12. Voor zons ondergang zal de sloep van de reede in gereedheid moeten zyn om den schipper, die de wagt heeft, aan boord van het commandeurs schip te transporteeren en vervol gens naar alle de op de reede leggende schepen en vaartuigen te roeyen om hunne dagelyksche rapporten op Ie haaien en aan'het commandeurs schip Ie brengen, wiens schryver gehou den zal zyn om uil die rapporten een generaal rapport te formee ren, dal niet alleen daar behoorlyk moet ingenaaid of ingeboekt, maar ook, driemaal afgeschreven, door den voorschreven schipper van de wagt, na dat des oglends de wagt is afgeschoolen, aan de wal gebragt en een daar van aan hel hoofd der zeevaart bezorgd worden, lerwyl hy de Iwee overige afschriften voor
1765. P. A. VAN DER PARRA. 413 zes miren overgeeft aan den opper-eqnipagiemeester, liet een om op de audienlie te half zeven uuren aan den heer Gouverneur Generaal te worden gepresenteerd en het ander voor zigzelven! Art. 15. En opdat hel gemelde rapport van de reede in goede ordre geschiede, is ieder officier, die de wagt of hel commando op een schip of minder vaartiug heeft, verpligt dagelyks aan te tekenen, wat daarop voorvalt, hetwelk, zoo het niet anders dan de ordinaire opreddiugen en bezorgingen van hetzelve betreft, slegls met een woord van niels zal bekend gesteld, dog, indien hel daarentegen hel lossen en laaden, inneemen van het water en provisien conce/neert, op hel aller korlste in diervoegen aangetekend worden, dat men zien kan. Wal 'er dien dag gedaan is: waar van de schepen en vaartuigen een schriftelyke opgaave hebben ie doen aan de vn u-schreven' sloep van de reede, wanneer die hy hun aan boord komt. Ail. 14. Al hel gene de reede in het gemeen betreft, als bel komen en gaan van de schepen en vaartuigen, het waayen van de vlaggen op Onrust of Edam, de streek van de land-en zee wind, die gewaaid beeft, en wal al verder daar loe betrekkelyk is, zal alleen gehooren onder hel rapport van het commandeurs schip; en dal van de schepen zal niets anders mogen behelzen, als het. srene hun zelfs aangaat. Ail. 15. Maar, wanneer op eenig schip of vaarluyg ter reèée iets mogle gebeuren, waar van het rapport presseert en 'er geen vaartuig aan de hand mogle zyn om hel Ie kunnen overbrengen, zal, als bet by dag is, van zoodanigen bodem een sein gegeven worden niet de roode vlag van de bezaans-roede 1(1 laaien waayen, dog, als het. by nagl is, met een schoot Ie doen en drie vuuren aan de vlaggestok by te maaken, dezelven niet wegneemende, voor dat de sloep of een schuit van hel commandeurs schip l>y hem aan boord komt, die op dat sein ten eersten derwaarts zal moeien afgezonden worden om Ie verneemen, wat 'er Ie doen zy ? waar na men zoodanigeordres heeft (e stellen of al' te waglen, als de aangelegenheid der zaalce zal komen te vereisschen. Art. IG. Alle veertien dagen zal de commandeur van de
1768. P. A. VAN DER PARRA. 414 reede sein doen om hel anker te ligten en een ander te laaten toegaan; en zullen dan alle de schepen dat anker ligten en hun louw visiteeren, schoon manken en vervolgens altoos twee louwen in de ankers moeten houden, het een, waar voor zy leggen, en hel ander om daadelyk ie kunnen laaien vallen; dog de overige louwen, die zy in het schip hebben mogten, zullen niel behoeven ingestoken te worden dan, wanneer zulks door eeoig verwagt (|ii,i;nl weer Qoodig wonli, om dus de touwen te menageerea op een legplaats zoo gemakkelyk als deeze, daar men zelden hel Iweede anker behoeft Ie laaten toegaan. Arl. 17. De beurt van de wagt zal rouleeren onder de schippers, die aanweczend zyn, zelfs ook onder die, welkers schepen op Onrust ol' Edam leggen, dan wel die zonder schepen zyn: welke afwisseling zalp laats hebben, zoo lange er nog I wee aan de hand zyn: maar. wanneer 'er huilen den genen, welke hel commando op hel commandeurs schip voerl en die ook inde beurt zal vallen, geen ander aan de hand is, zal deeze gehouden zyn alle avonden naar boord te gaan en des nagls op de reede Ie hlyven, exereeerende de lunclien, welke voorwaarts zyn opgetekend, Zy in tegendeel, welkers schepen op Onrust vertim merd worden, hlyven zoo lange van de wagt geëxcuseerd. nadien zy hy de vertimmering hunner bodems moeten present zyn. Art. 18. Maar, als 'er in hel geheel geen schipper aan de hand mogt weezen, zal de onder-equipagiemeester gehouden zyn dagclyks des avonds naar boord van bel commandeurs schip te gaan en in de voormelde lunclien Ie treeden, tcrwyl hy voor het overige en zoo lange 'er nog een aan de hand is, van de tour zal vry weezen om het dagelyksch werk van zynen dienst. Art. 19. Wanneer de schepen in Sunda's engte komen te ontmoeten hel vaartuig, dat aldaar kruist om de papieren af Ie haaien, zyn zy gehouden, wanneer een boekhouder ophehhen, denzelven en anders een stuurman of geschikt onder-ollicier met hunne papieren in dat vaartuig Ie laaien overgaan, op de vertooning der schriflelyke ordonnancie, welke aan hetzelve ten dien einde wordt medegegeven.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 415 Art. 20. Zoo Jra de schepen op de Halaviasche reede het anker hebben laaien vallen, zyn de hoofden derzelver verpligt naar land Ie vaaren en, ronder aivoorena hy iemand anders Mffl te gaan, aan den heer Gouverneur Generaal hunne komsle bekend te üoaaken, doende (effens mondeling rappor! van hei voornaamste, dat op de reize is voorgevallen; waar na zy hy den heer Directeur Generaal en voorts, na dat. lyd en gelegenheid zulks toelaaten, ook hy de verdere heeren leden van de hooge regeeringe in persoon hun arrivement zullen gaan bekend maken, gelyk tot hier toe in gebruik is geweest. Art. 81. De overheden dor uyl Nederland arriveerende schepen vermogen een ieder aan boord Ie admilleeren, zonder te wagten na de voorheen bepaalde drie elmaalen; dog de schepen, die van de specery- of lywaat-geevende comptoiren komen, zullen dat niet vermogen te doen, voor en aleer hunne bodems door gecommittcerdens uit den raad van justitie en diii water-fiscaal zullen weezen gevisiteerd. Art. 22. Buiten de gepermitteerde lasten van hel hoofd "ver Compagnies zeemagl, den opper- en onder-equipagiemeester e n de eerste scheeps-overheden, zoo mede builen de van Java's Oostkust en Cheribon aangehragl wordende ryst, mitsgaders de van andere plaalzcn komende provisien voor de hooge i'egeeringe en die tot hel lighaam derzelve gehooren, zullen geene particuliere goederen naar schecpshoord der alhier ter ''«ede leggende kielen met Compagnies los- of lands-vaartuigen Blogen worden getransporteerd, nog ook eenige goederen van noord, dan eenlyk zoodanige bestelpakjes, mei schepen van de Wesl van Indie komende, aangevoerd, als in Compagnies Meeden-pakhuis gehragt moeten worden, sub pene, dat het ongequalificecrd gebruik van de gedagte vaartuigen zal worden genmlcleerd met eene amende van een duizend zilveren duka ,0 'is ten behoeven van de diacony-armen deezer stede. Art. 25. Om alle smokkelaryen te kunnen ontdekken en •egengaan, den paglcr van de in- en uilgaandc regten of van den boom gequaliliceerd zynde om op de lanjongpoers, sjani pangs en andere Compagnies losvaartuigen, die van de reede
1768. P. A. VAN DER PARRA. 416 komen, zon dra in de rivier zyn or wanneer liy of zyne medestanders, dan wel bediendens dezelven 'er in ontdekken, iemand zynentwegen op te plaalzen ten einde de ontlaading by Ie woonen, mitsgaders in zelfdervoegen te liandelen by bet afscheepen naar boord uit de respective negotie-en provisie-pak huizen met iemand zynentwegen geduurende het laaden dier kiekjes te doen tegenwoordig weezen, zonder onderscheid van of naar wal schepen en mindere vaartuigen goederen aange bragl of verzonden worden, zoo zal hem of zynen bediendens geene de minste verhindering daar omtrent door iemand mogen worden loegebragt, sub pene van vyl' honderd ryksdaalders boete ten behoeven van de armen voormeld. Art. 2't. Wanneer men zig 'm denoodzaakelykheid bevindt om, 10l bevordering van het werk der belaadinge of onllaadinge van de schepen, recours te neenien 10l Chineesche huurlingen, zullen de opper- en onder-olïieiers van de schepen, daar zy op gefimploieerd worden, liuii met bescheidenheid moeten tracteeren, sul» pene, dat die zig aan brutaliteiten en mishande lingen van den/elven schuldig ïnaakcn. van qualiteit en gagie gedeporteerd of anders gecorrigeerd zullen worden naar bevin ding van zaaken. TEN ZEVENDEN. Van het ceremonieel ter Balaviasche reede. Arl. 1. Niemand zal ter reede van Batavia met eene vlagge voorop mogen vaaren, die niet ten minsten den rang van com mandeur beeft. Alle andere, dewelke lot hier toe vlaggen gevoerd hebben van de sloepen of schuilen, zullen dezelve van aglcren moeien laaien waayen. Maar die beneden den rang van opperkoopman zyn, mogen in het geheel geen vlagge voeren. Art. 2. Voor niemand zal ter Bataviascbe reede eenige ceremonie gemaakt worden op de schepen, dan voor een lid van de hooge regeering, voor wien de schepen, indien bun zulks bevoorens wordt aangekundigd, hunne vlaggen en wim-
1768. P. A. VAN DER PARRA. 417 fLAKAAÏ-BOKK IItKL VIII. 27 pels zullen bymaakeu en in hel passeeren hel volk in hel wand moeten laaien loopen, mitsgaders driemaal wederom joelen, welk laalsle ook lot distinctie zal geschieden voor alle de hoofd-officieren ter zee, dog voor niemand anders van politiquen, militairen of andere ainptenaaren; en, zoo men voor dezelven het volk in hel wand laat loopen, zal maar eens wederom geroepen worden. Art. 3. Wanneer een lid van de hooge regeeringe aan boord van een schip komt en men daar te vooren van geïnfor meerd is, zullen van de schepen ler reede zes onderstuurlieden en derdewaaks op de valreep geordonneerd worden; maar, als de heer Gouverneur Generaal op de reede komt, zullen 'er agt schippers of oppersluurlieden op de valreep slaan; beiden naar hel tegenwoordig gebruik. Art. 4. Schepen, niet ten oorlog uitgerust, door schippers en stuurlieden gevoerd wordende, zullen als andere koopvaarders geconsidereerd worden, aan dewelke het niet gepermitteerd zal zyn zig mei uitvliegende wimpels te vertoonen, op verbeurte van zes maanden gagie voor de eersle maal en arbilraale correctie voor de tweede maal, naar bevinding van zaaken; en zal in dit cas tusschen de reede van Batavia en de onderhoorige comptoiren geen distinctie gemaakt worden. Art. ';'). Alle uillerlyke lekenen van distinctie, die ten respecte van zekere byzondere pèrsoonen van de schepen waayen, zullen moeien gestreken worden, zoo dra de schepen binnen schools van de reede komen, en ook niet mogen worden opgehyst Jan na dat huilen schools gekomen zyn; dog de gene, die ten respecte van de schepen of ook uit hoofde van officie waayen, zullen niet behoeven gestreken Ie worden, te vvcelen Je laatste, wanneer de officianten, die dezelve voeren, zig in persoon op het schip bevinden en anders niet. Art. ü. De standerd van de groote lop zal terßataviasche reede eene distinctie zyn voor hel schip, dal het commando op de reede heelt; en niemand builen hetzelve zal die mogen voeren. De commandeurs van de Indische zeen zyn gehouden hunne standerd van de lop der kruissteng te laaien waayen en alle
1768. P. A. VAN DER PARRA. 418 hoofdsofficiers, welkers schepen liet commando ter reede voeren. zullen, wanneer zy in persoon aan boord zyn, nevens hunne olïicie-vlagge of standerd, de voorschreven standerd van de groote top moeten laaien waayen, waar aan men onderscheiden kan, wie van dezelve het commando ter reede heelt. TEN AGTSTEN. Van de vreemde schepen. Art. 1. Wanneer een vreemd'schip in het gezigt komt van de Bataviasche reede, zal hel commandeurs schip, zoo dra hy hetzelve bekennen kan, een hlaauwe geus van de kruissteng laaien waayen en zoo veel schooien doen, als 'er schepen gezien worden, lot advertentie aan land; dog, wanneer hy beken nen kan, van wat natie hetzelve is, zal hy de geus van die natie, in stede van de hlaauwe, laaten waayen. Art. 2. Het vreemd schip nader komende, zoo zul hel com mandeurs schip een sloep aan deszelfs boord zenden, ten minsten met een onderstuunnan ol' derdewaak, endoor denzelven hem laaien alvraagen, wie en van waar hy is, werwaarts gedestineerd en uil wal oorzaake de rèede zoekt? hetwelk schriflelyk moet opgenomen en vervolgens nog dien zelfden dag naai' land berigt worden aan den beer Gouverneur Generaal. Ail. 5. Alle schepen van vreemde nalien /.uilen gehouden zyn op de builen-reede te ankeren, in de Oost-mousson beooslen en in de West-mousson bewesten Compagnies schepen, maar. door schraalen wind niet op hunne regie plaats kunnende komen, zullen zy bet 's daags daar aan moeien vernaaien en hun hel een en ander door den voorscheven' ollicicr, die naar boort vaart, aangezegd worden. Art. 4. Bcbalvcn dal het commandeurs schip zeil' hun zal moeten gade slaan, zynde ten dien einde hel voorste van Com pagnies schepen op dè ordinaire reede, die alle, naar dut de mousson is, even beooslen of heweslen hem komen Ie leggen, zoo zal hy ook hy de voorschreven' vreemde schepen ('s Konings
1768. P. A. VAN DER PARRA. 419 schepen uitgezonderd), om hun te beter te bewaaken, een of twee brandwagten moeien zetten en wel zoo na by dezelven, dat zy Kun even miszwaayen kunnen, mitsgaders die brandwagten ter zyner verantwoording hebben. Art. •;. De voorschreven' brandwagt zal niets aan hoord of van boord van de gemelde schepen laaien komen dan op de verlooning van een permissie-briefje, door een der sabandaars getekend, mitsgaders, als 'er eenige goederen ontdekt worden, die niel op dat briefje slaan, dezelven met de overbrengers moeten aanhouden en 'er ten eersten rapport van doen aan hel commandeurs schip ler reede, wiens officier 'er ook illico kennis van moet laaien geeven aan den sabandaar, welke dan die goederen nader zal onderzoeken, voorts rapport 'er van doen en ordre vraagen, daar en zoo als bet behoort; waarenboven by het visiteeren der vaartuigen, die van land naar vreemde koop vaardy-schepen vaaren, inzonderheid gereguardeerd moet worden, of hel gene 'er in geladen is, met het geleide-briefje van den hoorns pagler accordeert en, het zoo bevonden zynde, door de brandwagt aan den vertoonder worden ter hand gesteld een diergelyk briefje, geadresseerd aan den pagter voormeld, daar in noteerende, dat de ingeladen'goederen met de opgaave over eenkomstig zyn bevonden; zoo als de brandwagt voorts nog zal moeten laaien visiteeren de vaartuigen, welke van de vreemde kielen komen (het gene steeds door des gezaghebbers drie of \ier eerste onderhoorige officiers, den bootsman of schieman daar onder liegrepen, geschieden moet), doende openen of by weigering zelfs openende alle kisten, kassen, pakken, baaien, "<>l< de sponzen van het vaatwerk, en, wanneer 'er geene andere goederen in ontdekt dan zulke, welke ingevoerd moo geo worden, bun daar van almede een speeificq geleide-briefje medegeeven, houdende aan den mecrgedaglen booms pagler; dog, ingevalle 'er amfioen en lyvvaaten in gevonden mogten worden, dan wel iets anders, tot welks in- of uitvoer geen speciaal consent by de booge regeering is verleend, bet vaar '"ig en de goederen in beslag noemen tot nader ordre. die stellende onder loezigt en bewaaring van Europeërs. en 'er
1765. P. A. VAN DER PARRA. 42 wel va» <le vaste als losse of meubilaire goederen uyt eene nalatenschap, afgelopen is, als vendumeester zynde, ten eersten by hunne boeken voor hel rendement derselve te dehiteeren en daar en legen zodanigen hoedel Ie crediteeren, in slede van zulx uyt te stellen, tot dat de vendupenningen ingekomen zyn, gelyk tot nog toe plaats gehad heeft. 15 Junij. Voorschrift nopens militaire monster-rollen. Door de heeren Majores gelast werdende om viermaal'sjaars en dus alle drie maanden eens te doen formeeren en by alle gelegenllicdcn successive aan haar Wel Edele Hoog Achtbare over te zenden een aparte monslerrollc van alle de militairen, die lot het guarnisoen van Batavia en daar onder sorleerende posten gehoren, niet uyldruckfng niet alleen van de naamen, loenaamen, geboorteplaatsen, qnaliteyten en de winnende maand gelden, maar ook speciaal d'ouderdom van alle de genen, welke op die rolle hekend staan — hel laasle, voor zo verre hel niet precies kan geschieden, dan ten minsten zo na doenlyk — met verdere hyvocging om onder die rollen, invoegen als voorzeyd geconstitueerd synde, te slellen een schriflelyk declaraloir van hel hoofd der militie en van d'opper-officieren der bysondere compagnien, waar hy den eerstgemelde in het algemeen en de verdere, voor zo verre hunne byzondere compagnien aan gaat, onder hunne handtekening en op den eed, by de aan vaarding hunner respective bedieningen gedaan, zullen moeten verklaaren, dal de voorsz. rolle wel en duydelyk opgesteld is en dat alle soldaten, daar by vermeld, wesentlyk onder de voornoemde compagnien dienende en volkomen in staat zyn om mei 'er daad tocht en wacht te doen; zo is goedgevonden en verstaan het hoofd van 's Comp* militie, den collonel Roussel, te gelasten om, aan dat g'eerd bevel stipt voldoende, de ge melde rollen om de vier maanden aan dese regeering te snppediteeren, ten eynde vervolgens, telkens by d'eerste ge- Icgcnthyd, aan haar Wel Edele Hoog Achtbare te worden overgezonden.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 420 immcdiaal een schriftelyk rapport van zenden aan den heer Gouverneur Generaal, builen en behalven hel schriftelyk rap port, dat alle morgen aan hoogstdenzelven moet worden gesup pedileerd van hel gene den voorigen dag is voorgevallen, en insgelyks een notitie aan den pagter van de boom, waar by specificq bekend moeten slaan de vaartuigen, by de brandwagt aangeweest, en welke goederen dezelve ingehad hebben. Zelfs Compagnies vaartuigen zullen van de voorschreven' visitatie niet geëxcuseerd zyn, al waren ze bevragl met goederen, van de Compagnie ingekogt, die naauwkeurig geconfronteerd.moe ten worden tegen de geleide-briefjes der administrateurs, uit welkers administratie die goederen zyn afgescheept, ter ontdek king, of 'er ook iels meerder of anders in niogle weezen geladen ? gelyk inzonderheid door vreemde Europeërs geen suiker mag worden uitgevoerd, als by de Compagnie ingekogt, dat blyken moet uit een geleide-briefje, door een der opper kooplieden deezes kasteels verleend. Art. 6. Geene sloepen van vreemde scheepen zullen by nagl op de reede aan een ander schip mogen vaaren, nog aan land verblyven, maar moeten met zons ondergang zig naar hunne schepen hegeeven; waar op de officier op bel commandeurs schip, zoo wel als de brandwagt, agl zal moeien geeven. Art. 7. Om nog meer alle smokkelaryen voor te komen zullen niet alleen geene vaartuigen, 't zy Europcscbe of inlandsche, vooral niet, na dat de donker gevallen is, by de voormelde vreemde schepen aan boord mogen roeyen of leggen, zonder alvoorens door de brandwagt onderzogl Ie zyn (eigen' vaartuigen van 'sKonings schepen, ook schuils en jollen van vreemde Compagnies schepen uitgezonderd, als zyndede visitatie niet subject), maar zal de voorschreven' brandwagt ook, wan neer zy weigeren aan te leggen en hel donker of nagl is, vryelyk vuur daar op mogen geeven. na dal driemaal geroepen is om aan te leggen; en al wat 'er dan van komt, zal zyn en hlyven voor rekening van den tegenstreever; dog, indien by dag een der voorschreven' vaartuigen onderstaan mogte de brandwagt moetwillig voorhy te roeyen of te zeilen, zal aan-
1768. P. A. VAN DER PARRA. 421 stnnds een welbemande sloep, met een ervaaren officier voorzien, worden uitgezonden ter nazetting en aan boord brenging van helzelve, wanneer de daar in zynde wederspannelingen, zoo het vreemde KuropeCrs zyn, in arrest genomen en, zoo bel inlan ders zyn, in de yzei's moeien gesloten worden tot nader ordre. Arl. 8. Tol meerder aanmoediging van de brandwagten, zoo wel als van de officieren op het commandeurs schip, om met alle vigilantie op de uitvoering van de voorgemelde ordres te letten zullen alle de aanhaalingen, die op de reede door hun gedaan worden, voor de helfte ten bunnen profyte zyn en de andere helfte komen, half len profyle van den water-fiscaal, die de calange daar van zal doen voor den regter, en half voor de Compagnie, zullende van de eerstgemelde helfte een geregte derde worden gegeven aan de ollicieren van het commandeurs schip en hel overige Iwee derde aan de brandwagters. alles na aftrek van de kosten Arl. 0. De brandwagl gelegd wordende om .alle morsseryen voor te komen, zoo moet die zig ook maar voornaamelyk met goederen en niet zoo zeer met persoonen bemoeyen. Maar, byaldien men egter suspicie mogte hebben op eenige persoonen, dal zy zig mol vreemde schepen t'zoek maaken wilden, zullen de zoodanige, by ontwaaring in vreemde of particuliere trans port-vaartuigen, daar uit ireligt, in de boeyen gesloten en daar van rapport moeten gedaan worden. Zyn zy reeds clandestien op een vreemden bodem gekomen, zoo zal een officier van het commandeurs schip zig aan boord van helzelve begeeven en hun, "t zy dienaar van de Compagnie, burger of ander inge zeten, reclameeren, gebruikende, zoo lange geen onwilligheid of tegenspraak ontmoet, zoo wel in deeze als in alle andere gevallen, alle mogelyke heusheid en bescheidenheid; dog by contradictie heeft het commandeurs schip te bezorgen, dal zulks geschiede, tn de gevolgen zullen zyn en blyven voor rekening van den opposant, na dat by daar van gewaarschuwd zal weezen. Desgelyks zal ven officier van hel commandeurs schip, wanneer onder bel eigen medegebragte volk van de vreemden zig bevinden wegloopers van de Compagnie of zulke,
1768. P. A. VAN DER PARRA. 422 die, bevoorens de Nederlundsche Compagnie in Indie gediend hebbende, volgens de wellen, in diensl van andere Europesche natiën niet vermogen in Indie te komen, na erlangde genoeg zaame informatie dienaangaande, hun moeten reclameeren en des noods ligten uil voorschreven' schepen, ten zy dezelve aan land worden ontdekt. Art. 10. Onder de voorschreven' vreemde schepen, die op de builen-reede len anker moeien komen, worden verslaan alle de gene, die zonder Nederlandsehe vlaggen en passen vaaren en dus Engelsche, Fransche, Portugeesche, Deensche en Zwecdschc; maar de schepen, jaarlyks van Macao met lee en andere Chinasche goederen en van Nanilha overkomende, zullen als de Chineesche jonken en andere inlandsehe vaartuigen gerekend en dus ook op de binnen-reede gepermitteerd worden ; met dewelken geene brandwaglen zig Ie hemoeyen hebben, len zy daar toe speciaale ordre wordt gegeven. Arl. 11. Vreemde schepen, die men in zee ontmoet, zullen met geene provisien, equipagie- of nmmunitie-goederen geriefd mogen worden, dan wanneer de uiterste noodzaakelykheid klaar blykl en dan nog niet als na de voldoening der twee dubbelde waarde op het gene afgegeven wordt, mitsgaders in zoo eene geringe quantiteit, als doenlyk zal zyn. Art. 12. De schippers en gezaghebbers der schepen en vaartuigen, en nog minder hunne onderhoorige, mogen vreemde Europesche schepen praayen en vooral geen andere actiën, als van visitatie, etc. pleegen, maar moeten dezelven ongemo lesteerd hunne reizen laaten vervolgen. Art. 15. Aan de overheden der om de West van Indie, mitsgaders naar Sumalra's Westkust en Malacca navigeerende schepen, zoo min als anderen toegelaten zynde onder wege iels van hunne gepermitteerde lasten ol' bagagien direct of indirect te verkoopen, zoo vermogen zy het vooral niet te doen aan cenige vreemde Europeërs of inlanders, sub pene van eene gevoelige correctie voor de overheden, 't zy dat zy zulks zelfs onderstaan of daar toe aan hunne onderhoorigeu permissie geeven. Art. 14. Zy hebben ook op hunne hoede te zyn legen bet
1768. P. A. VAN DER PARRA. 423 ronselen van volk en de vreemdelingen, nog op den weg, nog op eenige reede, aan of binnen boord te adinilteeren, maar moe ten zig daar vtfl op eene vriendelyke vvyze excuseeren. Arl. IK. Schoon men zig in geen openbaaren oorlog met de eene of andere mogendheid mogle bevinden, zoo zal men egter, volgens een der voornaamste regelen van den zee-diensl, nooit eenige vlaggen mogen vertrouwen; hetwelk allen scheops overhedeu als een zeer aangelegen poinct gerecommandeerd wordt en dat zy altoos voorzigligheid, mitsgaders goede soldaat en zeemanschap gebruiken, wel op hoede zynde om niet door roover, vyaiul. geveinsden vriend of avanturicr misleid, bedrogen, dan wel onvoorziens overvallen Ie worden: om welkeredenen ook niet verzuimd mag worden de militairen, die met de schepen overvaaren, by goed weer tweemaals weeks door de over liun gestelde officiers te doen exerceeren in de behanilelinge van het geweer en daar van telkens by het journaal aantekening te houden. TEN NEGENDEN. Van het overvoeren der qequalificeerdc passagiers. Art. 1. Geene vlaggen of wimpels zullen voortaan van de schepen mogen waayen om de wille van de persoonen, die daar mede overvaaren, maai dezelve in tegendeel, van wat qualiteil zy ook weezen mogen, zoo lange op de schepen zyn, niet anders geconsidereerd worden dan voor passagiers, belialven in de speciaale gevallen, hier bepaald. Art. '1. De actueele leden van de hooge regceringe van Didie, geconsidereerd wordende ter zee als luitenant-admiraals, zoo zal ten bannen respecte op de schepen, waar mede zy over vaaren, mogen waayen de vlag van de grootc steng met een wimpel daar onder vuur den Directeur Generaal en de verdere ordinaire Haailen en zonder wimpel voor de overige of extra-ordi naire raadcii. mitsgaders voor het linofd der zeevaart; en, gelyk alle andere persoonen, van welke qualiteil. die ook in den dienst
1768. P. A. VAN DER PARRA. 424 van de Compagnie mogten weezen, aan de leden der liooge regeeringe gesubordineerd zyn en zy gevolgelyk, zulks hegee rende. altoos het commando hebben op do schepen, die hun overvoeren, zoo zal ook zelfs een vice-admiraal of schouwt by nagt. wanneer een ordinaris of cxtra-ordinaris Raad met hem overvaart, voor dien tyd zyne vlag niet mogen laaien waayen, maar de gene,, die aan hel evengemelde lid der hooge regeeringe toekomt, moeten voeren en voorts ook de ordres van denzelven observeeren. tot dat hy van boord vertrokken is, waar na de voornoemde vlagge-officier wederom in alles komt te treeden, wat hem onder den titel daar van is toegevoegd. Art. 5. Wanneer 'er eenige gezanten van inlandsche Konin gen met de schepen van de Compagnie overvaaren, zal ten hunnen respecte waayen een vlag van de groole steng; desgelyks ook, als 'er gezanten van de Compagnie aan eenig Koning gezonden worden, te weeten, wanneer de eene, zoo wel als de andere met caracter zyn; maar voor bloote zendelingen, zoo als die ook onder de inlanders onderscheiden worden, zal geen ceremonie worden gemaakt. Art. 4. Gouverneurs, die naar hunne gouvernementen ver trekken, of ook oud secretarissen van de hooge regeeringe, ofschoon dezelve maar geöligeerde directeurs zyn, hebben wel hel commando op het schip, dat bun overvoert, wanneer 'er geen hoofd-officier of vlaggeman op is, maar voor het overige blyven zy egler in de qualiteit van passagiers; en daar zal niets ten hunnen gevalle waayen, nog op de Bataviascbe reede, nog in zee (ten zy hy speciaale toelaating), tot dat zy op de gronden of in het gezigt van hun gouvernement of directoraat komen, wanneer ten hunnen respecte op dal schip, 't zy dat het een wimpel voert of niet, zal worden opgehyst en gevoerd een vlag aan de groote top en zy met dal eerteken alzoo in hun gouvernement of directoraat mogen komen, tot het bereik van het canon der reede van de hoofdplaatze, alwaar alsdan de voorschreven' vlag weder zal worden neergehaald, dan wel mogen blyven waayen, naar dat de qualiteit der persoonen is, die komen of present zyn.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 425 Art. S. Alle andere gequalificeerdens, naar de Indische comptoircn vertrekkende, 't zy directeurs, commandeurs en mindere opperhoofden of subalterne bediendens, /.uilen moeten te vreeden zyn als Mooie passagiers of, zoo zy het gezag op het schip by speciaale ordre van de hooge regeeringe mogten hebben, egter zonder eenige tekens van distinctie over te vaaren, ten ware zy meer schepen by en onder hun commando hadden, wanneer van de Bataviasche reede al een wimpel van de groote steng zullen mogen voeren: dog anders zal die wimpel maar mogen opgehyst worden, als zyin hel gezigtvan de plaalze hunner residentie komen, en met hef vertrek van den persoon ook weder moeien neergehaald worden. Art. 6. Wanneer eenige troupes met de schepen van de Compagnie worden overgevoerd, zullen de officiers, die dezelve commandeeren, gehouden zyn na te doen komen, hel genede commandant van het schip gelasten zal; de onder-officiers zyn gehouden zig op de wagten te vcrdeelen geduurende de reize en de soldaaten, alleen van het klimmen en den roergang vry zynde, zyn voor het overige verpligt aan alle bet werk, dat binnen scheeps-boord te doen valt, mede te helpen, tcrwyl de voorschreven' onder-officiers op de wagten staan zullen onder de ordres van den officier van het schip, die de wagl beeft. Art. 7. Een schipper, eenige troupes overvoerende, zal gehouden zyn den rang, zonder gezag nogtans, te cedeeren aan alle hoofd-officieren, dog niet aan een capitein. Egter zullen de capiteins ook de eerste na hem zyn in den krygs raad en zelfs de luitenants en vaandrigs op zulke schepen daar in beroepen worden, hebbende de luitenants den rang na den opperstuurman van bet schip en de vaandrigs na hun, zonder .lusschenkomeu van anderen, waai- na de overige leden. by den artikel-brief bepaald, zullen volgen; maar aan de hoofd officieren, die by overvoert, zal de voorschreven' schipper ook by beroeping van den scheepsraad het presidiemoeten cedeeren, behoudens de faculteit om den gcmelden raad, zoo wel als den evengemelden president, te mogen beroepen en daar in de «oodige propositie» doen.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 426 TEN TIENDEN. Van het salul. Art. 1. Geene schepen onder het ceremonieel vanhelsalal begrepen zynde, dan de gene, die ten oorlog zyn loegerusl en uil dien hoofde wimpels voeren, zoo wordt allen anderen ver boden in zee eenige salut-schooten te doen, op pene van zoo veel maanden gagie te verbeuren. ;ils 'er schooien gedaan zyn, de lielfle ten behoeven van den odieier, die de calange zal doen, en de wederhelfte ten behoeven van de armen der plaatze, werwaarts zy gedestineerd zyn, vooral in esquader zeilende, ten zy met voorkennisse en permissie van het hoold des esquaders, wiens pligt liet dierhalven niet alleen weezen zal, wanneer dit uitdrukkelyk verbod overtreeden wordt,daadelyk den krygsraad te beleggen en daar in den overtreeder ie condemneeren in de voorschreven' boete, dewelke hy anders ol' indien connivenlie gebruikt, zelf zal moeten betaalen aan de Compagnie door afkorting op zyne maandgelden, maar ook, zoo wel hy aankomst of vertrek van of op eenige rcede, als in zee, het salut te geeven of op te neeraen. Art. 2. Wanneer twee esquaders malkanderen ontmoeten, zal de minste van de commandanten den meeslen eerst saluee ren en bedankt worden, een schipper door een commandeur van de Indische zeen met gelyke schooien, van den schouwt by nagt en vice-admiraal met twee minder en van een lid van de hoogc regeeringe en bet hoofd der zeemagt, als luitenant admiraals, mei vier minder, Ie weeten indien de schipper een esquader commandeert: dog alleen zynde, van den commandeur der Indische zeen mei twee, van den schouwt by en vice-admiraal mei vier en van een luitenant-admiraal mei zes schooien minder; een commandeur van den schouwt by nagl en vice-admiraal. 'I zy by alleen is of een esquader commandeert, met Iwee en van een luitenant-admiraal met vier schooten minder: een schouw) by nagl van een vice-admiraal en luitenant admiraal met Iwee schooien minder en een vice-admiraal van een luitenant-admiraal ook met Iwee schooien minder.
1768. P. A. VAN DER PARRA 427 Art. 7>. Wanneer twee schippers van len oorlog geëqui peerde schepen malkanderen in zee ontmoeten, zullen zy de begroeting doen met zeven schooien over en weder; dog, als een schipper, alleen zynde, een esquader rencontreert, dal donr een schipper gecommandeert wordt, zal hy, schoon ook van ouder aaiislellinge mogle zyn, met negen schooien salueercu en met even zoo veel bedankt worden. Arl. 4. Maai', wanneer een esquader, door een minder officier gecommandeerd wonlende, een superieur officier zonder esquader ontmoet, zal de mindere den meerderen moeten saluee ren, nademaal de gemelde hoofd-officier daar door van zelfs ook commandant van dal esquader wordt, zoo hy wil, naar bet gene onder den titel der hnofd-olliciercn is gezegd. Art. t>. Twee esquaders malkander ontmoetende, welkers hooiden eguaal zyn, zal het salut gedaan worden met negen schooien over en weder; maar oneguaal zynde, zal de mindere voor den meerderen, zoo zy maar een Irap verscheelen, elf en, Iwee trappen verscheelende, dertien schooien moeten doen en voorls naar proportie. Arl. ü. Zoo zal een schipper, een esquader commandee rende, een commandeur, ook commandeerende, met elf, een schouwt hy nagt met dertien, een vice-admiraal met vyflien en een luitenant-admiraal mei zeventien schooien saluceren. Arl. 7. Men commandeur, het esquader van den schouwt hy nagt rencontreerende, zal elf. voor dal van den vice-admiraal dertien en voor een luitenant-admiraal vyflien schooien doen. Arl. 8. Een schouwt hy nagt zal het esquader van een vice-admiraal met elf en van een luitenant-admiraal mei dertien schooien salueeren. Art. 9. Dit salut der hoofd-officieren is het zelfde, 't zy dal zy een esquader commandeeren of alleen ontmoet worden. Arl. 10. Wanneer de schipper van een schip in zee koml te sterven, zullen, hy het overhoord zeilen van hel lyk, nul voorkennisse en permissie van den commandant van hel esquader o£, als een schip alleen is, ler ordre van den officier, die in zyne plaatee optreed!, met hel stryken van de vlag ler halver
1768. P. A. VAN DER PARRA. 428 stok. negen minut-schootcn mogen gedaan worden, dog niet anders dan van hel schip, dat hy gecommandeert heelt. Maar. als hy hoofd van hei esquader is geweest, zal zyn schip elf i-u de overige schepen ieder zeven schooien mogen doen: en, 'ndien hoi hoofd van hei esquader een commandeur is. zal zyn schip vyftien en de andere ieder elf schooien doen : zoo hel een schouwt hy nagl is, zyn schip zeventien en de andere ieder dertien; indien het een vïce-admiraal is. zyn schip negentien en de andere ieder vyftien; en voor ecu luitenant admiraal, die in zee hegraven wordt, zal hel schip, dat hy gecommandeerd heeft, een en twintig schooien doen en de andere schepen zullen met zeventien vervolgen; dog. zoo 'er vlaggeluiden by zyn. zullen deeze negentien schooien doen en daar na de andere schepen in rang met zeventien schooien vervolgen. Art. 11. Dit salul zal hy de begravingen in zelfdervoegen mogen gegeven worden op de reede van de builen-comploiren, waar hy de kasteelen. voor dewelke de schepen leggen, voor een commandeur ler zee zullen voegen zeven schooien uil hun kanon, voor een schouwt liy nagl elf. voor een vice admiraal dertien en voor een luitenant-admiraal zeventien schooien. Art. 12: Daarentegen zullen de schepen voor de begravinge van een gouverneur, geen Raad van Indië zynde, ook geeven dertien schooien, de vlagge-officiers elf en voor een directeur of commandeur de laatste negen en de eerste elf; strykende ten dage der begravinge ook hunne vlaggen ler halver slok. Art. 15. (ïeene wimpels zullen voor lyketi en lykstaatien gestreken worden, maar wel de tekens van officie, die de hoofd-officiers voeren, als vlaggen en standers; dog. de vlag van boven, die niet uit hoofde van hel officie, maar ten aan zien van den rang der persoonen waail, zal ten respecle van de lyken mogen waayen ler halver stok op den dag van hun afsterven en op die van hunne begravinge. zonder meer. Schepen, die met zulke lyken op een reede komen, zullen niet anders mogen laaien waayen dan de wimpel, zoo het
1768. P. A. VAN DER PARRA. 429 schepen zyi>, die dezelve voeren, en, by aldien hel andere zyn, zal de ledige vlaggestok op de groole top blyven staan, zonder een vleugel daar op ie zeilen, opdat alle confusie nopens het salut worde geprevenieerd, alzoo hetzelve omtrent zoodanige schepen mei de dood der persoonen, die zy opgehad hebben, komt te cesseeren. Art. 14. Hel salut van forten en kasteelen der Nederlandsche nalien in Jtidië genoegzaam onvermydelyk zynde len icspecte vau den inlander, zoo /uilen de luitenant-admiraals van alle plaalzen, daar geen Baden van Indie leggen, gesalueerd worden, de ordinaire Itaaden met negentien schooien en de extra-ordinaire tiaaden, nevens hel hoofd der zeevaart, mei zeventien schooien en zy die bedanken mei gelyke schooten. Art. 15. Maar gouvernementen of kasteelen, daar ook een liaad van Indie commandeert, moeten eerst gesalueerd worden niet elf schooien en bedanken met gelyke schooien. Art. 16. Een vice-admiraal en een schouwt by nagt zyn verpligt alle gouvernementen, te weelen de kasteelen, die de hoofdplaatsen van dezelven uilmaaken, eerst te salueeren mei ell' schooien en zullen met gelyke schooten bedankt worden: dog alle onderhoorige kasteelen en hoofdplaatzen, die van minder rang zyn, moeten de vlagge-ollicieren eerst salueeren met dertien schooien en met gelyke schooien bedankt worden. Art. 17. De commandeurs van de Indische zeen zyn ge houden alle gouvernementen, direclien en commandemenlen eerst Ie salueeren, de gouvernementen met elf, de overige mei negen schooien, en zy zullen van alle mei eguaale schooten bedankt worden, uitgezonderd op plaalzen, daar leden van de hooge regeeringe als gouverneurs of directeurs leggen, alwaar men hun twee schooien minder zal geeven; dog de coinploiren en forten, die minder als commaiidementen zyn, moeten een commandeur van de Indische zeen eerst salueeren en van hem met gelyke schooien bedankt worden, mits bel salul niet excedeere hel getal van vyf schooien. Art. 18. Alle mindere hoofden, schepen len oorlog toe gerust commandeerende, zyn, even als de hoofden van ande
1765. P. A. VAN DER PARRA. 43 17 Junij. Wijziyiny van lid bepaalde op 25 Jiinij 1761 nopens de uitlevering van Listen mei specerijen door scheeps-overheden. Nopens de geslatuecrde ordre by resolutie deser tafel van den 25™ Juny 1701 om de kisten met speceryen by aanbreng op de Wt'stersehc coiuploiren, zo wel bruto, als netto te doen weegen, ten eynde daar door weg te neeineu de klagten, die door de sehecpsoverlieden meermaal zyn gedaan overdequade behandeling, waaneer bet bruto gevvigt Ie min bevonden wierd, ofschoon bel netto gewigt wel uylquam; door de Souralse ministers by hunnen brief van den 50™ September (onder verlooning, boe de gecommilteerdens lot dat werk omtrent de jongst ontfangene partbyen wel 5ü dagen, van 's morgens tol 's avonds, daar mede bezig gewcesi waren en dat bel selve geduureude de legdageu der schepen genoegsaam ondoenelyk ware, wyl een ieder dan de banden te vol hadde) versoek gedaan zyndc, dat die ordre niogte worden ingetrokken: zo is, bier over gesproken en aangemerkt zynde, dal men reeds ter sessie van den 27™ April 1764 besloten bcefl om, wanneer op hel gevvigl der speeeryen, by aanbreng op de buylen coiup loiren, niet meer dan een percent Ie kort komt, het selve te laten afsebryven en het buylen des genoeg zy, dat de kisten, waar in deselve worden afgepakt, wel geconditioneerd door de scheepsoverheden worden uylgelcverd, uyl dien hoofde goedgevonden en verstaan de voorsz. resolutie van den 25 tn Juny 1761 in zo verre Ie allereeren, dat de ministers op de speecry slytende coiuploiren zullen werden gelast om, bydies ontfangst, de kislen bruto Ie wegen en, wanneer daarop geen meerder minwigl dan een percent word ontdekt, deselve, zonder ze ten eersten te openen, ten overslaan van den liscaal door juslitieele gecommilteerdens, met een kruysband daarom gesla gen, te doen verzegelen en vervolgens opslaan, om by verkoop weder in presentie van gemelde officier en gecommilteerdens g'opend, netto gewogen eu vervolgens, gegarbulecrd zynde, indiervoegen afgeleverd te worden; behoudens, dat bet daar
1768. P. A. VAN DER PARRA 430 schepen der Compagnie, gehouden alle comploircn, daar kasleelcn zyn, te salueeren, de hoofdplaalzen der gouvernementen mei elf, der directien en der commandementen met negen en de mindere comptoiren met. vyl' schooien, dewelke van de gouver nementen niet vier en van de directien en commandementen met twee schooien minder, dog van de overigen met egualiteit hedankt zullen worden, 'l zy een Raad van Imlie op de eerst gemelden het gebied voert of niet, ten ware dezelve ui een i'otnmandement of ander kasteel, dat gesalueerd wordt, present mogte zyn, wanneer ook vier schooien minder zullen gegeven worden. Maar langs Java (buiten Samarang), nog Bantam, Cheribon, Palembang, Timor, Banjermassing en aan de onder hoorige plaatzen van de Oosterschc gouvernementen mag geen salut gegeven worden. Art. 19. De commandeur der reede zal by de komsle van een chef d'esquadre, ook zelfs hy die van een vlag-otlicier, zoo lange hel. leken van hel commando der reede laaien waayen, 10l dal het salul gegeven en beantwoord is. Arl. 20. Konings schepen van vreemde Europesche natiën, die als zoodanig, op bekendmaaking van derzelver overheden, bekend zyn, zullen altoos het resalut hebben van de kasleelen en fortressen respective met gclyke schooien en niet van den commandeur ter rede, die daarentegen alle andere vreemde schepen zal mogen en moeten resaluecren, op de builen comptoiren met gelyke schooten, dog op de Batavische reede met twee schooten minder, uitgezonderd zoodanige schepen van de Engelsche en Fransche Oostindische Compagnie, die door commandeurs gevoerd worden en een gcdislingueerd leken of een breeden wimpel van de groole steng waayen laaien, nadien deeze ook bier altoos met gelyke schooien moeten worden geresalueerd. Maar particuliere schepen in Indie, alteen onder de vlagge en passé van eene vreemde Europesche natie vaarende, zullen met vier schooten minder bedankt werden. Art. 21. Ondertusschen zal de commandeerende officier hier ter reede niet alleen zorg hebben te draagen, dal hel voorschre ven salul gegeven worde, zonder daar iemand van uit te zon
1768. P. A. VAN DER PARRA. 431 deren dan op speciaalen last van den lieer Gouverneur Generaal, aan hoogstdenzelven by ontmoeting van eenige diflïculteileu "|i dat subject daadelyk rapport doende om 'er de noodigc ordre op te ontvangen, maar ook daarenboven, op pene van deportemeat van ampt, qualiteit en gagie, gehouden zyn om by aankomst of vertrek van eenigen vreemden Compagnies o f par ticulieren bodem, zoo dra van denzelvcn de laaste salut-scbool is gedaan, bet resalut te geeven zonder bel minste getalm of lyds verloop, voornaamelyk wanneer eenig Konings scbip ter reede gevonden mogte worden, om dus voor te komen, dat hetzelve, zig dat salui toerekenende, niet voor het commandeurs scbip resalueere; dog by zal, onder de zelfde penaliteil, aan geen Konings schip bet resalut mogen geeven, gelyk zoo even al gezegd is, schoon hel ook van het waterkasteel nagelaten wierde. Ail. 22 Inlandscbe gezanten, die met een brief van hunnen vorst aan de booge regeeringe komen of ook een brief terug brengen, zullen, indien zy salueeren, met gclyke schooien van den commandeur der reede geresalueerd worden. Art. 25. De schepen onzer natie, ter reede deezer hoofd plaatze komende, zullen moeten salueeren naar den rang, die de persoonen hebben, welke daar op vaaren, en zullen daar naar ook bedankt worden. Art. 24. De leden van de booge regeeringe, nevens bet hoofd der zeevaart, gaande en komende, zullen salueeren met dertien schooien en van het kasteel met gelyke derlien schooien bedankt worden. Arl. 25. De vlaggc-officiers zullen salueeren mei dertien scholen en van den commandeur der reede met elf schoten bedank) worden. Art. 26. De commandeurs van de Indische zeen zullen salueeren met dertien schooien en mei negen bedankt worden. Art. 27. Alle andere schepen, met Nederlandsehe vlaggen vaarende, zullen bedankt worden met drie schooien,'t zy dal zy veel of weinig schooien doen. dog minder als negen schietende, zal men bun maar een wederom geeven.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 432 Art. 28. Maar tweeinaste Compagnies vaartuigen zullen, zoo min op deeze reede, als op die van de buiten-comptoiren, mogen salueeren of geresalueerd worden. Art. 29. Alle schepen van de Compagnie, die uil Europa komen, mogen salueeren, zelfs ook degene, die met schippers enr stuur lieden vaaren, en moeien dan altoos vyftien schooien voor salut doen; waar voor de commandeur van de reede wederom zal geeyen aan een vlag-officier dertien, aan een commandeur lei zee elf, aan de schepen, Ie» oorlog geëquipeerd, negen en aan de anderen zeven; welke exceptie in de ordinaire regel van hel salut en resalut der komende schepen, al of niet ten oorlog toe gerust, ook zal geadmitteerd worden omtrent schepen, die naar Europa te rug keereu, behoudens dat by vertrek van een esqua der. zoo wel als hy dies komst, het salut gegeven worde door den commandant van hetzelve, zoo als het artikel lis gestatueerd. Art. 50. Geen andere schepeu zullen dal salut. geeven, ten zy zy op reizen gaan van zes maanden en meer, en dus niet de gene, die naar Banjermassing, Timor, Palembang, Sumatra's Westkust, Mallacca, de Oostersche gouvernementen, Java, Cheribon en Bantam, maar alleen de gene, die naar de VVes lersche comptoiren en om de Noord naar China en Japan vertrekken of van daar te rug keeren. Art. 51. Schoon hy het salut eenige schooien hoven de ordre worden gedaan, zal e.gter in het resalut deeze instructie stip lelyk moeien agtervolgd en ten aanzien van vreemdelingen hel eens gedaan resalut niet mogen herhaald worden, schoon zy daar in voorgaan mogten. Art. 52. Belangende verders de eer- en compliment-schoo ien, die noodeloos niet mogen gedaan worden, op de pene, artikel 1 gesteld, kan lot narigt si rekken, dal. voor particulieren, wan neer zy van land op de reede komen, geen schoot zal worden gedaan, ook zelfs niet voor de vlagge-officieren, ten ware deeze laatste aan hoord quainen om hunne vlaggen te laaien waayen en het commando over eenig esquader over te ueemen. Art. 55. Maar voor een lid van de hooge regeeriiige en het
1768. P. A. VAN DER PARRA. 433 •"LAKAAT-BOES DEEL VIM. 28 lioofd over Compagnies zccmagt, als liy in het vaaren naar Onrust of by andere gelegenheden de reede passeert, zullen, zoo hy hel begeert, van het commandeurs schip, en van geene anderen, gedaan worden elf schooien en, zoo het een ordinaris Raad is, dertien schooien; waar voor egler, schoon zy op een jagl of vaartuig zyn, dat geschut voert, niet zal mogen bedankt worden, dewyl hel een eerbewyzing is, die aan hun caracter gegeven wordt, en geen sahil voor hunne persoenen, hetwelk zy alsdan zekerlyk daar ler plaalze eerst zouden moeten geeven ; zoo als ook geen salul van jagfen of andere speelvaartuigen zal aangenomen worden, wanneer of in wal gevallen het ook inogte worden gegeven, maar wel alleen van schepen. Art. 34. Ten respecte van gecommitleerdens uil den Haad van justitie en van Schepenen zulten, wanneer zy, in deeze of gene commissie gaande, de reede passeeren en daar van door hun advertentie gegeven is, voor de eersten negen en voor de andere zeven schooien mogen gedaan worden door hel. comman deurs schip, dan wel door het schip, op hetwelke zy in com missie aan boord zyn geweest, dog verder of anders niet. Arl. ,">!». lusgelyks zullen de schepen, die gemonsterd zyn, voot gecommitteerdens lot de monstering, als zy van boord gaan, zeven schooten mogen doen, dog op de hoofdplaatzen van gouvernementen, directien en coinmandementen maar vyf schoo ten, zullende op andere plaatsen niet mogen worden gesalueerd, maar driemaal hoezee geroepen. Art. 36. Wanneer een vlag- of hoofd-officier zonder schip is en op de reede komt om het commando over een esquader Over te neemen en zyn vlag op Ie hyssen, zal hy leffens bet commando op de reede overneemen en het leken van dien leffens met zyne vlagge laaien waayen, terwyl de commandeur v 'oor dien tyd hetzelve zal nederhaalen, na dat hy alvoorens z; d hebben gesalueerd, een vice-admiraal met elf, een schouwt '■Y nagt met negen en een commandeur van de Indische zeen n 'et zeven schooten, hetwelk gerekend zal worden als een com pliment, dal hun, len respecte hunner commissie, van wegen •ten representatieven souverein wordt gemaakt en waar voor
1763. P. A, VAN DER PARRA 434 zy dan ook alle bedanken zullen met dertien schooien, dat is; de vice-admiraal met twee, de schouw) by naai mei vier en de commandeur ler zee met zes schooien meer; zullende, hchalven het commandeurs schip, geene andere schepen by die gelegen heid mogen schieten, als die onder hel esquader gehnoren, dewelke, na de bovenstaande complimenten, zullen mogen doen ieder vyftien schooien voor een vice-admiraal,dertien vooreen schouwt by nagt en elf voor een commandeur ler zee, waar voor zy, als ze alle geschoten hebben, met vyftien, dertien en elf zullen bedankt worden. Art. 57. Deeze ordre zal ook geobserveerd worden ten aanzien van de leden der hooge regeeringe van Imlie. die in commissie naar eenige comptoiren buiten Batavia vertrekken, zonder onderscheid van de plaalzen werwaarls, dewelke, wan neer zy aan boord van de schepen, tot hun Iransporl dienende, gekomen zyn, door hel commandeurs schip ter reede zullen gecomplimenteerd worden, de ordinaire Raaden met vyftien en de extra-ordinaire Randen, gelyk ook het hoofd der zeevaart, met dertien schooien; waar voor zy, almede ten respecle van den gene, uit wiens naam zy gecomplimenteerd worden, met twee schooien meer, dan gegeven zyn, zullen bedanken; en, dat gedaan zynde, zullen de schepen, die onder hunne vlagge gedestineerd zyn, naar hunne rang en mei vermindering van twee schooten, schieten, beginnende hel eerste voor een ordinaris Raad met negentien en voor een extra-ordinaris Raad, mitsgaders het hoofd der zeevaart, met zeventien; waar voor, na dat zy alle geschoolen hebben, op eenmaal met hel meeste gelal zal bedankt worden Art. 58. De gecommitteerde leden uit de hooge regeeringe, nevens den secretaris van slaat, die doorgaans een ordinaris Raad van wegens de hooge regeeringe naar boord uilgeleide doen, zullen by hun vertrek van boord gesalueerd worden door het schip van den vertrekkenden ordinaris Raad met zevenden schooien, dog zal verders ofte anders niet op de reede geschoten worden; maar de gecommitteerdens, die een extra-ordinaris Raad aan boord brengen, zynde doorgaans den
1768. P. A. VAN DER PARRA. 435 secretaris van slaat en een van de eerste gequalificcerdens, na de hooge regeering volgende, zullen gesalueerd worden invoegen voormeld met dertien schooien. Art. 7>9. Wanneer een Gouverneur Generaal, die buiten de regeering is, de reede passeert of op dezelve buiten commissie komt, zal bel commandeurs schip alleen, even als van de leden van de hooge regeeringc is gezegd, ten respecte van zynen rang, vylïien schooien doen, waar voor niet. bedankt zal worden • maar, wanneer een oud-üouverneur Generaal naac Nederland of in commissie naar cenige andere plaatzen mogte vertrekken, zullen hy deszelfs afvaarcn van land (buiten de schooten onder de charges) nog negentien kanonschoolen van de wallen gedaan worden en, zoo dra hy met zyne sloep buiten de revier komt, de schepen ter reede beginnen te schieten, doende den commandeur van de reede negentien en de andere twee minder, naar rang; dog liet schip, dat tot zyn transport dient, zal niet schieten, dan nadat zyn' Edelheid aanboord gekomen is, wanneer het niet een en twintig schooten alle die eerbe wyzingen van bet land en de reede zal beantwoorden; waar na de gemelde Gouverneur Generaal door de schepen, onder zyne vlagge gedestilleerd, andermaal zal gesalueerd worden mei een en twintig, negentien, zeventien, vyflien en zoo veel minder schooten, als 'er schepen zyn, zonder dat egter de andere schepen, onder die vlagge niet behoorende, alsdan zullen mogen schieten; en dat salut zal voor allen beantwoord worden op eenmaal met negentien schooten. Art. 40. Maar ten dage van zyn vertrek van de reede zal een oud-Gouverneur Generaal verpligt zyn eerst het ordinair salut van de vertrekkende schepen te geeven, als hoofd van de vloot of het esquader, dat. hy commandeert, welk salut van het kasteel met eguaale schooten zal worden beantwoord; voorts zal den vertrekkenden oud-Gouverneur Generaal gevale diceerd worden door even zoo veel schooten van de schepen, uitgezonderd van de schepen, die onder zyn esquader gehooren, dewelke dan niet zullen mogen schieten als op zyn vertrek naar boord; en hy zal daar voor ook in zelfdervoegen bedanken;
1768 P. A. VAN DER PARRA. 436 waar na lid aan hem staal zig door de schepen, onder zyne vlagge gehoorende, in diervoegen te laaien saluecren en daar voor 1(! bedanken, als hy goedvindt, zynde dan reeds buiten de reede. Art. 41. Wanneer zoodanige gezanten, als waar van ütel IX, artikel 5, gesproken wordt, op een Compagnies schip komen, dat tot hun transport of convooi zal dienen, moeten ze mei dertien schooien gesalueerd worden en desgelyks hy hun vertrek van boord, len zy daar omlrenl andere ordres naogten gegeven weezen. Art. 4:2. Geene wagl-schoolen mogen worden gedaan, als daar het niel nagelaten kan worden en dan alleen mei kruid van de wal: ook zal geen salul in rekening geaccepteerd worden, dal elders op de buiten-comploiren, zelfs op ordre van land, geschied is, of de schril'lelyke ordonnancieii zullen daar by moeien worden overgelegd. Art. 45. Wegens de sein-sebooten zal voortaan by de kruidrekening moeien bekendgesteld worden, waar toe en waar voor zy gedaan zyn ' Alle overtreedingen der ordres, omtrent den zeedienst gegeven, voor zoo verre op dezelve hier vooren geene andere penaliteiten gesield zyn, zullen in de schippers en mindere officieren gestraft worden, de eerste maal meleenreprocheofgeld-hoete of mei beide, naar gelegenheid van zaak en, de tweede maal met suspens van hunnen diensl voor drie, zes of meerder maanden, geduurende welken lyd zy builen diensl en gagie, maar egter in bunnen rang en fatsoen zullen lilyven, en voor de derde maal mei r.assalie en deporlemenl mei of zonder infamie, volgens ile eonslilulie v;m zaïiken, waar naar zig de reglers in bel wyzen hunner vonnissen zullen moeien regulee ren, blyvende alle ordinaire overlivedingen der geineene wellen de gemeeoe slralïen onderworpen, die by de wellen daar toe zyn gesteld, en zelfs ook aan den regier de vrybeid om, by onlmoelinge van eenige enormiteiten in de overtreedinge der regels en ordres van den zeedienst, aanstonds met de eerste maal tot de zwaare of wel zelfs tol de zwaarste straffe te proeeilceren, naar bevinding van zaaken.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 437 Kn opdaf een ieder; dien hel aangaat, hier van geeneigno rantie zoudei kunnen prelendeeren, tvordl den cominandeerenden officie re n op Compagnies schepen en mindere vaartuigen hy deeze wel expresselyk gerecommandeerd, niet alleen zelfs vhytig en niet oplettendheid Ie leezen, maar ook hunne mindere officieren te laaien leezen deeze instructie mei de daar hy heimerende en hy een gebonden' reglementen, orddnnancien, etc., als in zig vervattende alles, wal een ieder te ohserveeren heeft; welke len dien einde aan de eerste gezagvoerders van alle de hier ler reede leggende schepen en vaarlnigen, milsyaders van die nog uit Nederland of van de ouderhoorige comploiren aankomen, onder afvordermg eener recipisse, door den eersten gezworen klerk ter generaale seóretarye zullen ter hand gesteld en door de respective hooiden van de repatrieerende schepen, hy hun arriveincnl in Nederland, aan een der heeren advocaaten van de Compagnie of, hy derzelver afweezendheid,aan eender heeren van de secreete commissie moeten overgeven; dog, wan neer in tegendeel eenig schip of vaartuig wordt afgelegd, te in- bezorgd worden ler secretarye voorschreven. Wijziging der instructie voor den ler reede Batavia op brandwacht liggendên officier. — Voorschrift no pens vreemde schepen. Onder de door den hèere Gouverneur Generaal geproduceerde ordonnantie van den op brandwagt leggenden officier hier ter rhede hy schepen en mindere vaarlnigen van Europese natiën, geen Konings schepen zynde, gcdaleerl 11 Maart anno passato, len einde daar liy, zo wel in 'I byzonder Ie royeren de voor heen gemaakte uitzondering om de fuslen, waar in dranken, zyö, niet ie openen, vermeld onder artikel ii, als zulks in 't gemeen hy de instructie voor den zeedienst, deze periode aangaande, geschied zy, in reflectie gekomen wezende, dat de hoofden van vreemde Comp' schepen maar zeer ongaarne zig verbonden en, na hunne opinie, geprostitueerd zien 10l het laten visiteren van haar eigen schuifs en jollen, conform 't 12 ,le
1768. P. A. VAN DER PARRA. 438 arlikel; zo is, wyl men onderstellen mag, dal vreemde Comp 8 schepen hier niet zullen komen om verboden handel te dry ven, hehalven dat dezen aangaande weinig zoude uit Ie voeren wezen, indien, huilen het loezigl, dat in alle gevalle, aan den boom moet gehouden worden, de lands-vaartuigen niet te haat komen, overzulks goedgevonden en verstaan om. ter betoning van de mogelyksle bescheidenheid jegens vreemdelingen, het evengedagte 12 de artikel in dezer voegen te altereren en amplieren: 'boots, schuits en jollen van vreemde particuliere schepen »en mindere vaartuigen zullen, ro 't over en weder varen van «boord naar de wal, liy UEdele (den brandwagt) moeten aan leggen en gevisiteerd; ook de boots van alle vreemde Comp" »scbepen; mitsgaders, als voren gezegd, gehandeld worden, • wanneer 'er zig contrabande of ongepermitteerde goederen ►in opdoen: tervvyl daar en legen de schuits en jollen van "Europese vreemde Konings en Compl schepen ongemoeil »mogen passeren en repasseren; en zal UEdele telkens door »een der sabandbaars schriflelyk wordenbekend gemaakt, of de »alhier arriverende vreemde kielen Konings, Comp* of particu lieren zyn, ten einde na vereiscb le. kunnen bandelen". Welken aangaande tellens g'arrestcerd wierd om, wanneer, by aankomst van vreemde kielen, door die ze commanderen gepretendeerd mogle worden, dat ze Comp" bodems voeren, daar van by een pas of zee-brief door een der opgemelde saban daars bet bewys te laten vorderen, ter vertoning aan den beere Gouverneur Generaal; en, zulks geweigerd wordende, zodanige vreemde kielen binnen driemaal vier en twintig uren deze rhede te doen verlaten, zonder, buiten het hoogs)nodige water en brandhout, enige gerieflykbeid aan dezelve te bewyzen, mitsgaders dit aan zulke, welke onwillig mogten wezen om haar positie dusdanig te verifiëren, door de sabandhaars te laten aankondigen en ook aan de gene, welke vreemde parti culiere kielen voeren, dat bare boots, schuits en jollen de visitatie, invoegen voorsz., subject zyn en dal zy, zig daar legen aankanlende, mede binnen driemaal vier en twintig uren zullen
1768. P- A. VAN DER PARRA. 439 moeten vertrekken en niets anders dan water en brandhout zullen krygen, met prolestatie legen de gevolgen, wanneer liet ondernomen word om de brandwagt zonder visitatie voor by te willen. ipril. Maatregelen in het belang der a rak-stokerijen •Een minder aantal van vreemde Europeèrs om de West •van Indiö als in eenige jaren agterwaarls" was, volgens de Regering, voornamelijk de oorzaak van hel verval der arak stokerijen; en hierin willende voorzien, overwoog zij: dal, hoc veel voor- en tegen-spraak de bepaling van liet Stoken in een zekere tyd van "l jaar subject is geweest, Int egler in allen dele klaar blykt, dat, by een gewonen verlier, de onbepaald]) I van tyd maar al te zeer doet zien, boe den eenen inwoonder den anderen door kwade beraden lieid in den grond boordt; dat dus voor al niet kan worden geduld, dat, teflens tot vilipendentie van de onlres, een brandery door indirecte wegen neer stookt', dan dezelve op een gescbiklen voel stoken kan, als waar door ook bet contingent of de recognitie voor de Comp' ten dele gefraudoerl word; dal zo mede bel welwezen dezer colonie vorderd de branderyen na heboren gemaintineert worden ten belange van bet stoken elders, hoe zeker bet ook anderzints zy, dal de verkopers van de syroop ten voordele der zuiker-molens den inogelvkslen uilweg diend Ie worden gelalen en de araks brandery op Java's Oostkust niel alleen geborneert is, door dat van ginter geen uitvoer van arak of tjieuw in vaatwerk mag plaats hebben, maar ook bezwaard met een maandelykse recognitie van vier leggers; dal een meerder leverantie van arak aan de Comp e dooi de gezamentlyke branderyen te dezer hoofdplaats op een egualen voet voor als nog niet geen ander oog kan beschoud worden als by 't maken der laatste bepaling dienaangaande, dewyl, altans in vergelyking van vroeger tyden, weinig naar de
1765. P. A. VAN DER PARRA. 44 in bevonden stof, insgelyks weder gewogen zynde, met het berigt dierwegens herwaards zal moeten worden gezonden; dog dal, wanneer het bruto minwigt by den ontfangsl meer dan een percent bedraagd, in dien gevalle zodanige kisten, ten hywesen van de scheepsoverheeden, ten eersten g'opend, de speceryen gestort en netto gewogen en hel geen 'er meer dan een percent onderwigt op ontdekt werd, haai' op reeeke ning zal worden gestell. 17 Junij. Aanstelling run tweede luitenants bij dé kom pagniên grenadiers. Op de propositie van den heer Gouverneur Generaal is goedgevonden onder de beyde compagnien grenadiers alhier deese verandering Ie maaken, dat by ieder derselve voortaan, mei aflschaffing van den capitain-lientenant, die, bnyten de capitain, 10l nu toe onder ieder compagnie is geweest, een tweeden lieutenanl zal worden geplaatst, als heler na het militaire gchruyk geschikt zynde en ook in hel doen der wagten convcnabclcr zullende wesen. 21 Jimij. Vergunning voor de Javasche en Cheribonsche suikermolenaren hun product aan een iegelijk, behalve aan vreemde. Europeanen, te vevkoopen en uit Ie voeren. De Regering zat met een groolen voorraad suiker verlegen, vooral omdat zij, in gevolge last van Heeren XVIII ncu van 10 Uctober 1764, jaarlijks niet meer dan 6,000,000 ponden poeder-suiker en ± 145,000 ponden kandij-suiker niogt aan nemen. En «aangeuierkt zynde, dat, in zo verre de Bataviasche molens betreft, gansch niet raadsaam kan worden geagl om voor de leverantie van dit jaar eene vaste bepaling te maken ol' maar een zekere bepaalde quantityt t'oatfangen, vermits
1768. P. A. VAN DER PARRA 440 buiten-comptoiren en inzonderheid de West van Indic verzonden word, invoegen een ruimer acceptatie zeer spoedig een schadelyken voorraad voor de inaatschappy zoude veroorzaken: dog dat daar e» legen de billikheid verdacht, dat ieder araks brander een beurt krygt in de leverantie aan vreemde Europeêrs, wyl, dit tog onder 't oog en toezigt der sabandaars moetende ge schieden, deze zeer gevoeglyk een deswegens te maken schikking uitvoeren kunnen, mits dat een ieder van hen ztg rigle naar een redelyke evenredige prys en den drank na behoren maken; zo is dien overeenkomstig goedgevonden en verstaan te statueren: dal de araks-branderyen in loco niet meer dan 0 maanden in 't jaar (met primo Jiiny na.islkomende te beginnen) zullen mogen stoken en van nu af aan in een enkelde brandery niet meer mogen gebruikt worden als zes balies, elk ter grote van 80 lampayangs (nollen) met een gotang (. ) en een ketel; dal, ter beryking van 't eersle einde, met primo Juny voormeld en vervolgens met bet begin van 't jaar of wanneer d'araks-braniler aan het stoken verkiest Ie gaan. een bewys ol' certilicaal deswegens halen en aan hein gegeven worden moet van den Bailhuw of den Drossaarl der Italaviasc ommelanden, na male de plaats, in welker jurisdictie de brandery legt, mitsgaders aan zodanigen officier ler kennisse brengen ingevalle door 't gebrek van 't een of ander moet uitscheiden, om, na dato weder beginnende, zulks de novo, ter erlanging van een nader bewys, aan te geven en, negen maanden gestookt hebbende, daar van almede rapport Ie doen; onder bedreiging, dat dia langer als dezen bepaalden lyd stookt of meerder machines gebruikt, als hier voren gespeciticeert zyn, verbeuren zal de in zoorlgelyke omstandigheden hy re solutie van 17 December 1762 gestelde, boete van vyfhondert rd\ te appliceren de helft voor den officier, die decalangezal doen, en de wederhelft voor de diacony armen dee/.er stede, zullende des aanbrengers naam, des begerende, worden ge seereteert; met qualilieatie aan den heer praesidenl van Schepenen om, zo dikwerf als zyn Edele het komt goed te
1768. P. A. VAN DER PARRA 441 vinden, een commissie ie decerneren ten fine in de branderyen onderzoek Ie doen, of tegen de gestelde bepalingen gehandeld word, na dat de eigenaars van dezelve (die in dezen voor de huurders, behoudens haar regres op dezelve, moeten instaan) altans en ook in 'l vervolg liy verkoop dezer panden, wanneer de overdragt geschied door den geregte, van liim pligt zullen wezen onderrigl; voorts liy een Ie publiceren en te alligeren biljet in de alhier gebruikelyke lands talen, niet alleen te, verbieden het stoken van arak en tjieuw in de Jaecalrase hoven-landen, op de zuiker-molens en elders, onder verbeurte van al de ge reedschappen en ingrediënten daar toe aan handen en een boete van hcmderl gekartelde ducatons daar en hoven ten behoeve van den officier, dan wel den gecommitteerde 10l en over de zaken van den inlander, die de calange doet, maar ook daar by tellens te interdiceren den uitvoer van syroop van hier naar huilen en inzonderheid naar Java's Oostkust, onder wat naam ol' pretext hel zonde mogen wezen, sub poene van confiscatie en een peeunielc boete van vyf hondert rd" hoven dien, ten voordele van den aanliaaliler voor d'ene helft en van de diaeony-arinen voor de wederhelft; met last aan de Samarangse ministèren om gintcr ook te letten en te doen lellen op gedagten verboden overvoer van syroop, onder vernieuwd aansehryvens, dal uil de brahdery aldaar ter plaatse geen arak of tjieuw in leggers of ander vaatwerk mag worden verkogl en nog minder verzonden naar huilen, alles op de bedreigde straffen, by resolulien van den 14'" Juny 17G3 en 7 May 1765 vermeld: en wyders wel Ie persisteren by de ter laatst geinenlioneerde resolutie gelimiteerde leverantie aan de (lomp', te welen van ieder der 20 araks-hranderyen maandelyks vier leggers voor betaling, büyten twee leggers voor recognitie, dog lèffensaan den heer Directeur Generaal té defereren om, wanneer meerder van dien drank by voorvallende gelegenheden niogle benodigd wezen, deswegeus zodanigen repartitie over de gezaincntlyke araks-hrauders te maken, als zyn Edele zal vinden te behoren,
1768. P. A. VAN DER PARRA. 442 mitsgaders nopens het gene vreemde Europeërs van hier ge permitteert word te vervoeren, elk van hen een gepropnrtituiecrt deel te geven, in dezer voegen, dal van 't eerste schip de leverantie zullen hebben de twee oudste araks-branderyen, van een tweede vreemden kiel de twee daar aan volgende branderyeu en zo vervolgens lot ieder een beurt gehad heelt, wanneer weder van de eerste moet begonnen worden, steeds op een bewys, daartoe \au den lieere Gouverneur Generaal door den sabandaar te verzoeken, onder deeze voorwaarde egler, dal tien enen stoker geen meerder prys moet vorderen als den anderen en geen slegle of gemengde arak levere, alzo by 't tegendeel niet alleen vervallen zal van 'I voordeel om in dezen met een ander gelyk gesteld te wezen, maar ook van de leverantie aan de Comp e . Vaii a) bel welk tellens g'arresteerd is by extract dezes kennisse te geven aan de respeclive collegien van justitie, aan dal van Ueemradcn dezer stads ommelanden, den ontvanger generaal, de fiscaals, Uaillieuw en Drossaart, den gecommitteerde lot en over de zaken van den inlander, den sabandaars, pagter van de in- en uil-gaande reglen, mitsgaders aan wien het verder 10l narigt en observantie nodig zy. Heercn XVil"™ herhaalden in hunne missive van 1 5 Oclober 1775 naar aanleiding van deze maatregelen, wal zij in hunne missive van 10 Oclober 1764 hadden geschreven (zie bij 15 September 1765), en keurden de maal regelen al'. 26 April. Voorschrift nopens het visiteren van bestel goederen. Uit rapporten van gecommitteerde leden uit den Haad van justitie dezes kasleels geremarqueert wezende, dat dezelve, om te voldoen aan den lelleiiyken zin van 'I besluit van den ")' n February dezes jaars, niets uitgesloten, boe gering ook, ja, eetbare wbaren zelfs opgetekend en dus een zeer omstandig
1768. P. A. VAN DER PARRA. 443 berigt geformeert hebben, te boven gaande de ware intentie dezer regering; zo is, op dal gedagle preeiesheid, welke opge nomen veel tyd moet wegnemen, niet eer hinderlyk, als voor deelig aan 't bedoelde eind.: winde en 's Co nip kleden pakhuis ook niet min of meer belemmert rake met provisien, meubelen enz., goedgevonden en verslaan, tot explicatie van het geresol veerde op den :;■'" February passato, aan weimeiden Rade mits dezen te vertonen, dat onder de beslel-goederen, die met schepen, van de West van Indie komende, aangehragt werden, weswe gens bedenkingen ontslaan, dat dezelve tol verboden handel kunnen dienen, niel begrepen zyn, nog provisien of eet-en drink bare waren, nog meubilaire goederen, maar blotelyk of inzon derheid lywaten en Souratse zyde stollen, dan wel het gene na d'uilterlyke gesteldheid 'er na gelykl; dat derhalven niet alleen buiten nameting en speciale notitie mogen blyven alle mondbehoeften», huisraad en ander»! hout-, mitsgaders goud en zilver-werken, slaven en slavinnen, item levendig vee, maar ook niet naar 'sComp 8 kleden-pakhuis moeten worden gebragt, als direct door den gewonen weg aan de regt 'er toe hebbende adresse kunnende erlangen; en dat dus eenlyk, ingevolge meermeid, een specitique opgave voortaan verwagt word van zulke beslel-goederen, nopens welker uiler lyke gesteldheid enige blyken zyn, dal ze lywalen of Souratse zyde stoffen, dan wel andere contrabande waren bevatten, onder de vereischte zorge, dat alle zodanige naar 'I voorsz. kleden pakhuis gebragt worden, ofschoon ook door de kleinte, als andersinls, geen vermoeden mogte wezen, dat daar mede zoude kunnen gemorst worden, om vervolgens, op speciale ordres dezer regering, afgegeven of ook, na den toedragt van omstandigheden het vorderen zal, g'opend en gevisiteerd te worden. 26 April. Voorschrift nopens eischen van houtwerken. De eisehen van houtwerken genoegzaam algemeen op de builen-comptoiren derinalen excessief wordende, dat het haast schynt, of de inrigters van dien in 't denkbeeld raken, dat
1768. P. A VAN OER PARRA. 444 'sGomp' schepen, van hier vertrekkende, tot niets anders moe ten worden gebruikt, dan wel len mihstèri by deze regering vry wal onzekerheid geven om hel eerst én meest benodigde gevoeglyk te verzenden: zo is goedgevonden én verslaan de ministers en bedienden in de Oosterse provinciën, Rfalacca, Ceilon, Bengale, Sumatra's VVestkusl by extract dezes te gelas ten om, in observantie houdende van by de petitien van hout werken specificq bekend te stellen, waar toe dezelve benodigd zyn, nevens dn verdere ordres, nopens hel formeren der eisschen bepaald, teffens gêne andere of nfets meer te vragen als de aller eersl en meest benodigde balken, planken, enz., dan wel die dusdanig in een rond jaar kunnen en dienen verwerkt Ie worden, mei ekcuserihg van al. bel gene daarboven gaat,tot de 'sjaars daar aan op te maken pel il ie, wanneer weder in gelykcr voeden moei worden gehandeld. 3 Mei. Reglement op da brandspuiten in lid kasteel Batavia. Arl. 1. Binnen dil, kasteel zullen moeien berusten vier brandspuiten, behoorlyk voorzien van aanbrengers of perspompen mei haar toebehooren en al hel verder uoodige, als leeren hrand-emmers, brandzeilen, brandhaaken, enz. Art. 2. Deeze brandspuiten mol. haar toebehooren zullen blyven, de twee, gemerkt WK, onder berusting van don baas der Wapenkamer in eeri naast de wapenkamer daartoe gesteld buisje on de andere, gemerkt A en R, binnen in de arthillery, onder bewaaring of toezigt van den daar in woonenden capitein van dil corps, terwyl de brandemmers, die lot de brandspuit van de wapenkamer gehooren, geborgen of opgehan gen /.uilen worden beide in de Water- en in de zoogenaamde Pinang-poert en die lot die van de arlhillery gehooron, binnen in de poorl van de arthillery zelfs. Art. 3. Als brandmeester over deeze brandspuiten en haar toebehooren zullen onderling met don anderen ageeren do capitein van de arthillery en de baas dor wapenkamer, die lot
1768. P. A. VAN DER PARRA. 445 Imiiiic assistenten zullen hebben ili'ii permanent in hel kasteel woonenden oudsten bombardier van de arthillery en den meesterknegl der wapenkamers-gezellen. Art. 4. Zoo ras 'er brand in bet kasteel ontstaat, zal zig, gelyk reeds by de algemecne ordonnancie in cas van brand binnen en builen de stad, artikel 22 gezegd is, naar Compagnies wapenkamer hebben te begeeven hel vrye wagts-volk, welk op hel. kasteel en aan dies baraquen bescheiden legt. zonder wapens, oiu mei hel arthillery's volk en de wapenkamers gezellen de brandspuiten te bezorgen ler plaatse, alwaar een van twee ol' beide de voorschreven' brandmeesters zulks noodig /.uilen aglen, waar na ze zig voorts weder vervoegen kunnen naar de plaats d'armes, bun volgens de. giiarnizoens-ordre bekend, terwyl de verdere redding der brandspuiten voorschre ven' Iwee brandmeesters met hun volk bevolen blyft. Arl. 'S. Voorts zullen, opdat de gene, welke lot het blussen van den brand binnen dil kasteel gehooren, behoorlyk mei de spuiten zullen weelen om ie gaan, de voorschreven' Iwee brandmeesters zoi'ge moeien dragen, dal dezelve om de maand op een daar toe be(|iiaame plaats in net gebruik en hanteeren der spuilen, nevens baar loebebooren, worden onderregl, in een welgeschikle ordre verdeeld en ieder zyn werk aangewezen, om aldus in lyden van brand mei de vereischte vaardigheid en bequaamheid, zonder confusie, in staal te weezen den onlstaanen brand Ie kunnen blussen. Arl. G. En dtewyl deeze gelegenheid ook de bequaamsleis ter ontdekking, welke gebreken 'er aan de brandspuiten en verdere brandgereedsehappen mogen weezen ontstaan, zoo moet daar op dan ook nauwkeurig worden gelei en zal, by ontdekking van dezelven, de capilejn van de arthillery en de baas der wapenkamer, ieder in den zynen, verpligl. zyn om Ie bezorgen, dal zoodanige gebreken op het ailerspoedigste en zoo dra doenlyk worden verholpen en alles behoorlyk gerepareerd: Art. 7. Niel dan op speciaal bevel van den heer Gouver neur Generaal zal een ol' meerder der voormelde brandspuiten builen bel kasteel mogen worden vervoerd, nog eenig daar
1768. P. A. VAN DER PARRA 446 toe gehoorcnd volk ter assistentie van andere worden afgelangd, 0111 dus liet kasteel, in Cas van eigen' noodzaakelykheid, niet aan hel gevaar bloot te stellen. Art. 8. Daarentegen zullen liy den minsten brand in liet kasleel de brandmeesters over de spuiten aan Compagnies equipagiewerf en hel ambagtsquarlier zig ten eersten daar mede en met hei noodige volk moeten vervoegen naar het kasleel en door de hoofdwagt, item de Waterpoort, door de aldaar de wagl hebbende officiers moeten ingelaten worden en zy ten dien einde niet alleen de poorten openen, maar ook de vallirug voor het kasleel doen vallen, tellens zorg draagende, dat, na dal de spuiten binnen zyn, geen meerder volk of eigenlyk inlanders en slaaven 'er binnen komen, dan aöodig mogleii worden geoordeeld door voormelde brandmeesters. Art. 9. Eindclyk mag. ter bekoming van water 10l hel lilussen van brand, zoo wel Ity nagl als by dag, gebruik gemaakt worden van liet klinket aan de kasteels-waterpoorl, van bet sortieponrlje aan de Oostkant naast de wapenkamer en van de barrières of deuren, welk in de steenen borst weering aan de Zuidzyde zyn. almede onder lieboorlyk loezigt, dal 'er geen onbenoodigd volk of zulke, welke 10l despuilen niet gehooren, daar binnen komen; lerwyi ook nog lot narigl dient, dat de sleutels van het een en ander .berusten onder den officier van de generaals-wagt. 6 Mei. Bepttlittg nopens i rouw-briefjes. Commissarissen van huwelykse en kleene geregls zaken vertonende, dat deze en gene, zo voor zig zelfs, als voor andere, bewys by 't eollegie verzoekende, dat alhier pufolicq in den huwelyken slaat bevestigd zyn, zulks zomwyl geen gevolg kan hebben, nadien by verscheid e harer ondertrouw resolutie-boe ken de lyil der voltrekking van 't huwelyk niet is aangetekend en zulks, inzonderheid in de laatste jaren, niet heeft kunnen geschieden door gemis van behoorlyke informatie door de kerken dienaren ; zo is, conform de instantie van welmelt eollegie om
1768. P. A. VAN DER PARRA. 447 hier (Oiioii in den aanstaande Ie voorzien, hoewel enigzints mei verandering van 'l Voorgestelde middel, goedgevonden en verstaan den kerkeraad te demanderen, dat op of onder aan de zogenaamde trouwbriefjes, welke door den secretaris van commissarissen van huwelykse zaken worden afgegeven ten blyke, dal de drie huwelyksche proclamalien onverhinderd zyn gepasseerd, en welke door de kosters aan de predicanlen wor den bezorgd, die de verbondene in den eglen staal bevestigen, na bel aflopen van deze plegtigbeid door die predicanlen moet worden gesteld getrouwd, met hyvoeging van den datum of dag, maand en jaar, bekragligd mol hunne respeclive onder* tekening, ion einde dus vervolgens door de kosters aan gedagten secretaris te rug gebragt, niet alleen door hem, behoorlyk hy den anderen gebonden, bewaard, maar ook l ellens in bet onder trouw resnliilie-lioek van commissarissen aangetekend te worden, wanneer en waar of in welke kerk de voltrekking van 't huwe lyk heeft plaats gehad, om daar van vervolgens aan die bet aangaat authenlicque extracten te kunnen verlenen. 10 Mei. Reglement voor de nachivtaeht-houdende perana kan Chinezen in de Cfiinesche kamp Ie Batavia. Arl. 1. Alle avonden, om half 9 miren, sullen op deese wagt moeten versehynen een sergeant, een corporaal en 8 gemeenen. Art. 2. Het hek tussclien de rampnng en de weg van Anke moet len 10 uuren lielioorlyk gesloolen en voor niemand, als op speciaal versoek van ordentelyke lieden, by nagt geopent worden. Arl. ~>. Lu cas van jusie op de ptildiqiie weg sal van deese wagt, op gedaan wordend versoek, so veel doenlyk adsislentie moeten verleend worden. Art. 4. Geen Chineesen sal men zonder ligt na 9 uuren mogen laten passeeren, maar die in arresl moeten aanhouden tot 's anderdaags, om als dan, na voor al'gegane kennisgee ving aan den gecommitteerde tot en over de zaken van den inlander, aan den Landdrost ter slraü'erlanging overgebragt te worden.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 448 Ail. tl. De Chiueese patrouilles moei men oogestoortlaten passeeren, na dat sy alvoorens aan den wagthebbende onder ollicier hun van den Landdrost verkreege Ijap lielioorlyk sullen heblicn vertoond. Art. 6. Ook sal dese wagl, in eas van nood ende sulks gevorderl wordende, voorsz. patrouilles der Chineeses behoorlyk moeten adsisteeren. Ail. 7. In cas van brand in de campong s;il de corporaal van dese Wagl aanstonds n;i den Edelen heer president van Scheepenen en Landdrost ter kenaisgeeving moeten afgesonden worden. Arl. 8. En eyndelyk sullen van alle voorvallen door den sergeanl by het afgaan van de wagl behoorlyk rap port aan zynen Commandant en dóór dien. in eas van de geringste aangelegenheid, aan den voornoemden gecommitteerde tot en over de zaken van den inlander en vervolgens door dien weeder aan den Gouverneur Generaal moeten gedaan worden. 20 Mei. Vootsehrifl voor arak-stokerrjen. Schepenen dezer stede by een ingediend adres vertonende, dal nopens de op den 12'" April jongstleden gemaakte bepaling ten aanzien van de zes balys, welke maar in ieder enkelde araks-brandery alhier, ler groote van lagtig tampayangs in grediënten, mogen gebruikt worden, /onder (effens met meer dan een gotang en een ketel le. stoken, de gezamentlyke arakkrauders verzogl hadden tot anjpliatie dienaangaande mogte worden gestatueert: dat eigentlyk in ieder enkelde brandery niet meer dan vier balies in de grond, ieder van lagtig a honderd lampayangs met ingrediënten (kuiten twee balies, die op of hoven den grond slaan en maar dienen tol berging van touak, daar men de compositie mede mengd), mogten gebruikt worden en gestookt met een gotang en een kelel of anders met twee ketels, en zulks, wyl anders misbruik uit het bepaald getal der balies
1768. P. A. VAN DER PARRA. 449 I'LASAAT-BOEK PEEL VIII. 29 te maken was en verschelde branderyen, uit menagement van kosten, met geen gotang, maar eenlyk met twee ketels stoken, mitsgaders dal zy, arak-brandcrs, mei een extract uit het voorsz. besluit lot hunner narigl mogten worden ge munieert; zo is, met enige alteratie en amplialie van 't g'arresteerde op meermeiden 12 cn April passato, hoewel ten vollen overeenkomstig aan het toen bedoelde oogmerk, goed gevonden en verslaan te slatueren: dal ieder enkelde hrandery niet meer dan zes halies of eigentlyk maar vier in de grond mag hebben, ieder van taglig a liondert tampayangs met ingrediënten, en twee balies op of huilen den grond ler berging van de touak, mitsgaders stoken mag met een gotang en'een ketel of anders twee kelels; en hier van, zo wel een extract, ter narigl en observantie van gedagle arakdtranders, aan hen te laten afgeven, als van het ter voorsz. zitting ten dezen belange verder of meer g'ordonneerdc en gelimiteerde, dat, zonder eenige verandering, in zyn volle kragt en waarde gelaten word. Heeren XVIl mn keurden dit liesluiL en dat van 12 April 1768 af bij hunne missive vau 25 September 1770. »Wy hadden verwagt", schreven zij »dat de reedenen, die in 1765 UK. «hebben bewogen de vorige bepalingen in te trekken, UK. voor «altoos zouden hebben terug gehouden om aan een yverig en »min inhalig arak brander te beneemen de vryheid, die hem «naar regt en billykheid competeert". Zie ook fcg 1804. Vernieuwd verbod tegen den in- en uitvoer te Batavia van kaloeneti garen. Door den heere Gouverneur Generaal vertoond zynde een strengetje kattoenc garen, omtrend van deugd, dan wel iets beter als het Java's vierde of dispens zoort, dat men ongetwyfeld tot een monster getragt hadde alhier te willen invoeren, onder
1765. P. A. VAN DER PARRA. 45 de eygenaars en huurders dersclve reets de lioog op stok lopende ongelden, welke 'er tol de aanplanling van het suykerrict en andere noodwendigheden vereyscht worden, gedaan hebbende, in die zeekere gedaglen van hunne suyker te zullen kun nen verlieren, absolut voor het grootste gedeelte geheel zouden worden geruineerd, wanneer zy daarmede in het ge heel of met aanzienlyke quantilylen bleven zitten, 't geen zekerlyk zoude volgen, wanneer dezelve hy de Corap e niet wierde aan genomen; en zulks te meer, dcwyl bel dagelyks toeneemend verval van den burgervaart en handel der ingezetenen hun geen de minste gelegenthyd overlaat om daarmede elders een uylweg te zoeken en allen verkoop aan vreemdelingen verboden is; buyten dat de ondervinding van vroegere jaaren, geleerd hebbende, hoe weynig slaat er op de gewassehen te maaken zy, dierhalven ook niet zeker kan worden gesteld, of de leverantie wel zo groot zal uylvallen, als 'er gegist word, en dat, ofschoon dezelve al zo veel bedragen niogle, d'eerst aan gehaalde reden, waar aan de welvaart van dese colonie gelegen legd, dierhalven te swaar behoord te wegen, dan dat men deselve voor het tegenwoordige uyt hel oog zoude verliesen door een immediate obedientie aan de ordres der welmelde Iteeren Majores, ongerekend, dal men, na de gedaglen deser regeering, als nog in die termen verzeerd, dat de Comp', by de aceeptalie van den geheelen inzaam uyt de Bataviasche molens, wel winst, maar geen nadeel te waglen beeft; zoo wierd met eenparighyd van stemmen goedgevonden en verstaan alle de suyker, die van de tachtig Bataviasche molens uyt den inzaam van dit jaar zal worden geleverd, te accepteeren; dog waar en tegen, met belrekking 10l de Javasc en Cheribonse suyker, bestolen wierd om, uyt aanmerking van de meermalen en nog jongst ontfangene klaglen, zo van Souratta, als Mallabaar, over de mindere deugd en slegle gesteldhyd in vergelyking van de Bataviasche, van alle verdere aceeptalie voor 's Comp" reekening Ie doen afzien en daar en tegen aan de eygenaars "f huurders der molens, dan wel de ncgotianlen, leu eynde haar gelegenthyd te suppediteeren om mei hunnen voorraad
1768. P. A. VAN DER PARRA. 450 de naam, dat Palembang altans mede kattoene garen uilleverd en zulks op geen onaannemelyke gronden; zo is, op dat door zulke pretexten of ook reële waarheden geen middel gevonden worde om den verboden in- en uit-voer van dat gespin als kragleloos te maken, goedgevonden en verstaan om, met renovatie en anipliatie van de dienaangaande gestelde bepalingen, door affictie van biljetten allervvcge, waar bel nodig is, niet alleen by herhaling te verbieden den particulieren uilvoer alhier van kattoene garen, maar ook dusdanigen invoer, hel zy van Java's Oostkust, Cheribon, Palembang of van waar ook elders, daar de maatschappy possessie heeft, 't zy teffens van wat zoort en 't zy wit of gocouleurd, sub poene van confiscatie, ilem daar en boven deportement voor 's Comp* dienaren, welke daar in moglen komen te tramperen, de ver beurte der viervoudige waarde voor burgers en ketting-slag voor den inlander, onder belofte, dat het aangehaalde met de vierdubbelde waarde in 't 2' le geval, voor de helft genoten zal worden door den genen, die de calange doen zal, 't zy hier, by ontdekking van uit- en invoer, 't zy op Java's Oostkust en Cheribon, wanneer den uitvoer ginter tydig bespeurd en dus verhinderd word, blyvende de wederhelft voor de Comp' : niet last aan de officieren van justitie, den sabandhaars en den pagter van den boom om hehoorlyk tegen de overtreders te waken en te doen waken, mitsgaders by agtei haling zonder conniventie te procederen of te laten procederen na de ge mentioneerde graden der straffe. 31 Mei. «Ordre-boek voor- het guarnisocn van Batavia »en dies resorle". Deze verzameling van militaire reglementen, enz., in 1768 te Batavia bij Egbert Heemen, Compagnies drukker, in 4'° uitgegeven, is in vele opzigten te merkwaardig, dan dat zij bier geene plaats zoude vinden, hoewel haar betrekkelijk groote omvang daarvan aanvankelijk had doen afzien. Verg. deel VI, bladz. 559—607.
1768. P. A. VAN DER PARRA 451 Artikelen, makende de subordinatie der officieren in diens! der Edele Compagnie. Tot conservatie van een goede harmonie onder de officieren van de bataillons en compagnien en opdat onder dezelve niets ontstaan mngle, dal legens de subordinatie zoude kunnen slrydeu, waar door den dienst der Edele Compagnie, zoo wel als de bataillons en compagnien, veel nadeel zoude kunnen worden loegebragl, mitsgaders de hoofd-officieren en capiteins van hunne subalterne officieren de schuldige ohedienlic ontmoeten, heelt de heer Gouverneur Generaal noodig en dienstig goagt alle officieren, zonder onderscheid, by deezen te vermaanen om steeds te onderhouden alle het gene, wat met het waare caracler van een bonnet officier overeenkomt, en de min deren te gelasten om omtrent hunne meerderen in het oog te houden eene zoo noodzaakelyke als verpligte agtervolging der ordres, die van zyn' hoog-Edelheid mogten afvloeyen, lerwyl de meerdere hunne minderen ook altoos moeten be handelen met die distinctie, die lusschen beiden plaats hebben iiKKil en bun aanzien conserveeren kan onder de genen, die zy weder gebieden moeten. Art. 1. Wanneer hel hoofd der militie iets belast, dat den dienst aangaat, en de commandant van het bataillon begrypen mogte, dat zulks tegen de intentie of ordre van den heer Gouverneur Generaal slrydende was, zal de commandant hetzelve in beleefde termen mogen vertoonenaan bel hoofd der militie; maar, wanneer het hoofd der militie 'er by hlyft, zal zulks zonder tegenspreeken geschieden; egler zal hel den commandant van het bataillon vry staan den heer Gouverneur Generaal van het gepasseerde Ie onderriglen en, wanneer de commandant in zyne zaaken gelyk heeft, zal het hoofd der millie daar over aan welmelde zyn' hoog-Edelheid zig moeten verantwoorden. Dog als iets belast wordt, wanneer hel bataillon onder de wapenen is, moet zulks op staande voet geëxecuteerd en de representatieu niel voor, maar na dat de ordres volbragl
1765. P. A. VAN DER PARRA. 452 zyu, gedaan worden, om dat hel legen de subordinatie en liet schuldig respect aan den commandant zoude aanloopen en quaade gevolgen na zig sleepen, indien in presentie van de officieren en gemeencn van het bataillon de gegevene ordres wierden tegengesproken. Arl. 2. Gelyk de commandant van het bataillon de ordres moet ontvangen van hel hoofd der militie en, naar de voor gaande bepaalingen, dezelve aanstonds execuleeren, zoo moeten de andere hoofd-officieren doen, wal de commandant van het bataillon hun ordonneert, en de capiteins hel gene de hoofd-officieren hun ordoimeereu, mitsgaders de subalterne op gelyke wyze execuleeren, het gene bun door de capiteins wordt gecommandeerd. Art. 5. En vermits eenige der subalterne officieren de subordinatie niet behoorlyk observeeren legens hunne capiteins, lot zoo verre, dat zig geoifenseerd houden, wanneer de capi teins hun vermaanen tot hunnen pligt, zoo ordonneert zyn' hoog-Edelheid aan de capiteins hunne subalterne officieren in respeel te houden; en, wanneer een subalterne zig niet ontziet den capilein in den diensl tegen te spreèken, als hy hem iels be last, zal zulk een capitein den officier aanstonds in arrest laaien zetten en daar van kennis geeven aan den commandeerenden officier van het bataillon, die dan verder daar van zal kennis geeven aan het hoofd van de militie; zullende gemelden subalterne ondertusschen zoo lange in arrest blyven, tot dat het hoofd van de militie of commandant van het bataillon daar op ordre zal hebben gesteld. Art. 4. Wanneer de zaak van eenig belang is, waar in de officier zig tegens zynen capitein heeft geopponeerd, moet het hoofd der militie informatie daar van neemen, van bet gepas seerde aan zyn' hoog-Edelheid rapport doen en daar op ordres afwagten, lot hoc lange ook een officier, in arrest zynde, daar in zal moeten verblyven. Art. 5. Wanneer de capitein zyne subalterne officieren niet in subordinatie houdt, nog 10l het gene den diensl in bet generaal en hel opzigl over de compagnie in hel byzonder aan
1768. P. A. VAN DER PARRA 453 belangt, en zoo hy de officieren, die negligent zyn of tegens de subordinatie aangaan, niet in arrest .op de hoofdwagt zet, zal de commandant van bet bataillon, daar van verwittigd zynde, den capitein daar over scherpelyk mogen reprocheeren en het hoofd van de militie daar van kennis geeven. Ail. 6. De subalterne officieren zullen aan hunne capiteins, in al bet gene den dienst, aangaat, de zelfde gehoorzaamheid en respect bewyzcn, als zy aan den commandant van hel bataillon schuldig zyn. Art. 7. Indien de hoofd-officieren tegen den anderen en de capiteins legens de hoofd-officieren zig zoo verre mogten vergecten van tegens de subordinatie aan te gaan, zoo kan de commandant van het bataillon, al ware bet ook een majoor, het buis-arrest doen aanzeggen en de majoor, wanneer de overste luitenant niet present is, den capitein; waar van kennisse zal moeten gegeven worden aan het hoofd van de militie, #ie dan verder ordre zal stellen, hoe men handelen zal met hel arrest van zulk een hoofd-officier of capilein. Art. 8. Als een capitein tegens zynen hoofd-officier de subordinatie niet heeft geobserveerd, zoo kan de hoofd officier den capitein in arrest zetten, mits dat hy, na dat het geschied is, van hel gedaane arresl aan het hoofd van de militie kennis geeve. Art. 9. Wanneer een hoofd-officier onhehoorlyke expressien tegen zynen officier mogt gebruiken, het gene wel scherpelyk verboden wordt, en zulks onder de wapenen en uit yver voor den dienst, zal de officier zig daar over niet offen seeren, maar, zig in zyne eer geledeerd vindende, kan hy zig addreseeren aan den commandeerenden officier en zig daar over bezwaaren. Art. 10. Wanneer de capitein een officier in arrest heeft gezel, om dat hy tegen de subordinatie gepecceerd heeft, en de officier, ontslagen zynde, daar over explicatie aan den capitein vraagt, zal de capitein hem, in plaatze van de gevraagde explicatie te geeven, slaande voet weder in arrest zenden.
1768 P. A. VAN DER PARRA 454 Art. 11. Gebeurt liet, dal de onder-officieren en sol daaten tegen de officieren raisonneeren en zig met woorden vergeeten, zoo is het ernstig bevel van zyn' hoog-Edelheid, dat zulks met de uiterste rigeur en zonder de minste toegevendheid gestraft en ook niet geleden worde, dat de soldaaten t'zaamen rotten en troepswyze zig bewaaren; als zulks geschiedt, zal de belhamel scherpelyk daar over ge straft worden. Art. 12. Wanneer een soldaat zig door den drank heeft onbequaam gemaakt, zal geen officier of onder-officier zig in woordenwisseling met hem inlaateu, veel min hem slaan of mishandelen, alzoo men veel exempelen heeft, dat een soldaat by zulk ccne gelegenheid, dronken zynde, zyn leven verspild heeft, maar zoodanigen dronken soldaat zal men in arrest aan de hoofdwagt of in de cazerne moeten brengen om des anderen daags, nugteren geworden zynde, voor de hegaane excessen gestraft te worden. Art. 13. De hoofd-officieren moeten een byzondere attentie hebben op de conduiles en discipline van de nieuw aangesteld wordende officieren en onder-officieren en dezelve op het aller scherpsle tol hunnen pligl en applicatie tol den dienst houden. Van de twee bataülons, uilmaakende lic! Bataviasche guarnisoen. Art. 1. Twee bataülons, waar uit het Bataviasch guarnisoen tans bestaat, zullen verdeeld 'zyn, ieder bataillon in vier corapagnien van gelyke sterkte, waar onder een granadier en drie (usilier-compagnien zyn. Art. 2. Elke compagnie zal, naar maate van de recruten, dewelke successive uit patria aankomen, tot twee honderd koppen, primo plan, geaugmentcerd worden en zullen de officieren over ieder compagnie beslaan in: 1 capitein, 1 luitenant, 5 vaandrigs, 7 sergeants,
1768. P. A. VAN DER PARRA. 455 1 capilein d'armes, dewelke de kleine wapenkamer onder zig heeft en eigenlyk maar corporaal met de hoogste gagie van f 18 zal weezen, dog sergeants dienst doen, 1 schryver, 1 onderchirurgyn, 8 corporaals, 1 pyper, 4 tamboers en 172 gemeenen. 200 koppen. Art. 5. De staf-officieren by het bataillon zullen zyn: 1 luitenant colonel en commandant van beide de bataillons, 1 majoor by het tweede bataillon, 2 chirurgyn-majoors, 2 adjudanten, 2 tamboer-majoors. Art. 4. De capileins van de respective compagnien zullen by tourbeurlen de wagt houden aan de hoofdwagt. Art. 5. De pypers van alle de compagnien fusiliers zullen by de granadier-compagnien dienst doen. Art. 6. De beide compagnien zullen geinquarlierd worden, als volgt : 1 compagnie granadiers aan de hoofdwagt, 1 » ■> » •> wagt onder de punt Zeelandia, 4 » fuseliers » » Utregtsche-, Diest-, Nieuw- en Rotterdammer-poort, 1 ■ » op Ryswyk, 1 » » aan de bovengemelde wagt by Zeelandia. Art. 7. Om de drie maanden moeten de compagnien van quartieren verwisselen, om elk een beurt van de gezondste wooning te doen genieten. Van de bezeltinge der wagten. Art. 8. Dagelyks zullen de wagten bezet worden door de volgende manschappen:
1768. P. A. VAN DER PARRA 456 Art. 9. Aan de hoofdwagt zullen daarenboven dagelyks de wagt moeten hebben: 1 canonnier, 1 schryver en 1 onderchirurgyn. Art. 10. De adjudant zal hebben te letten op de verdeeling van de manschappen op de wagt, welke posten zouden kunnen vermeerderd of verminderd worden volgens de sterkte van de compagnien en in dietvoegen schikken, dat, maar immers doen lyk, ieder soldaat twee nagten vry heeft; egter zal geen ver meerdering of vermindering der posten plaats hebben, dan met speciale qualificatie van den heer Gouverneur Generaal. Art. 11. De commandos na de rcede, de boeyen of elders
1768. P. A. VAN DFB PARRA. 457 zullen, gelyk lot nu, van de reeruten-wagt moeien worden gedetacheerd. Art. 12. De manschappen, dewelke dagelyks op de wagt trekken, de granadiers aan de hoofdwagt, de vyf poorten, bene vens de twee waglen in het kasteel en de arthillery zullen alle morgen precies tegens halfzeven uuren, als de eerste vergadering slaat, op de parade-plaats verschynen met hunne volle wapens, wel gemonteerd, om daar uil. de parade te formeeren. Art. 15. De wagt-parade zal moeten gerangeerd worden, als volgt: de dragonder-wagt op de regter vleugel, daar naast de granadiers van de hoofdwagt, de Rotterdammerpoort, de Nieuwpoort, de Diestpoort, de Utreglsche poort, deVierkants poort en de kasteels-walerpoorl, zoo 'er maar een sergeant optrekt: maar trekt 'er een officier op, zoo zal hy gerangeerd worden naast de granadiers van de hoofdwagt, daar naast de arthillery: en indiervoegen zullen ze ook afmarcheeren, eerst de dragonder-lyfwagt, de hoofdwagt, de Rolterdainmerpoort, de Nieuwpoort, de Diestpoort, de Utreglsche poort, de Vierkanls poort, de kasteels-waterpoort, de arthillery en zoo ieder naar zyn wagt, met de officiers voor het front en slaande trom. De manschappen van de overige kleine posten, welke door de daar by logeerende compagnien dagelyks afgelost worden, zullen niet dagelyks op de parade komen. Van de recrulen-wagt en buitenposten. Art. 14. De rapportganger van de generale secrelary kan uit de inlanders genomen worden. De hofmeester hy den hakmeester van hel kasteel, de hof meester hy den hakmeester van de poorten, de lampen-wagter van het Vierkant zyn nodelooze diensten, die afgeschaft worden. Onder de recrutcn-wagt zullen alleen heschciden hlyven 5 corporaals en 36 geineenen, die als lykdragers zullen dienst doen en teffens de wagt waarneemen aan de ophaalbrug van het kasteel, hy de houtkap: 1 sergeant, 5 corporaals en 36 gemeene granadiers als lyfwagt hy den heer Gouverneur Generaal;
1768. P. A. VAN DER PARRA 458 1 officier, 2 sergeants, 2 corporaals en 12 gemeenen aan de twee wagten in de Chineesche campong; 1 sergeant en 8 gemeenen voor de boom-wagt; 6 scbryvers voor de guarnisoen-kamer; de ordonnancie-sergeants voor den heer Gouverneur Generaal en die als koetziers en oppassers, enz. by de heeren van de hooge regeëring dienst doen; de provoost met zyn stokke-knegt; de opzienders van de producten in de bovenlanden; 1 rapportganger voor den ontvanger generaal en 1 voor het hoofd van de militie; en buiten die zullen 'er geen meer diverse dienstdoende mogen weezen. Art. IS. De buitenposten zullen bezet worden met de vol gende manschappen: Het waterkasteel moet bezet worden met 1 bombardier, 4
1768. P. A. VAN DER PARRA. 459 cannoniers en 4 handlangers, die alle weeken afgelost moeten worden uil de twee compagnies arthillerislen, hier in guarni soen leggende. Art. 16. Het getal van de onder-officieren, voor do opge welde buitenposten en voor de Imilenwngt bepaald, zal niet mogen overtreden worden, op pene, dal bet hoofd der militie en de commandant van de builenwagl beide aanspreekelyk zullen weezen voor het gene de overtollige onder-officieren boven de gemelde genieten; en, die 'er tans boven hel getal zyn, zullen onder de balaillons moeten gestoken worden en invallen. Art. 17. Alleen zullen de sergeants van de uitkomende schepen veertien dagen vry van dienst weezen, 10l redding van hunne particuliere zaaken, maar na verloop van dit termyn by de balaillons worden geplaatst. Art. 18. De recruten, die uit Nederland aankomen, zullen, na dat hunne wapenen aan de wapenkamer afgegeven zyn, naar de post Ryswyk gebragt worden en aldaar veertien dagen moeten verblyven; waar na uil dezelve de compagnien, die een minder dan het getal van 200 koppen hebben of die hel meeste verzwakt zyn, in zoo verre zullen worden gerenforceerd, dat de compagnien respeclive alle eguaal sterk blyven, lerwyl de overschietende weder naar Ryswyk moeten terug keeren om daar voor de buitencomptoiren aan de hand te blyven. Zullende de manschappen, die als verlossers van de buiten comptoiren komen en absolut genegen zyn te repatrieeren, op de post Ankee geplaatst worden tot den lyd van hun vertrek naar Nederland; de overige, die voorneemens zyn een nieuw verband aan te gaan, zullen onder de balaillons geplaatsl en naar de posten, waar op zy hun verband gemaakt hebben, gezonden worden. Even zoodanig zal almede met de genen, die uit de hospitaalen uitgemonsterd zyn en door het hoofd van de militie, dan wel door den groot-majoor, in staat geordeeld worden diensl te kunnen doen, gehandeld moeten worden; alles onder'deezen verstande, dat de compagnie in niet boven 172 genieenen zal
1765. P. A. VAN DER PARRA. 46 een uylweg te zoeken, te perniitleeren den vryen uytvoer en verkoop van dat product aan alle en een iegelyk, niet uylsluyting nogtans van vreemde Europeen, op poene van confiscatie der aan de zodanige verkogt wordende parthycn, by aglerhaling derselve, met de vier dubbele waarde daar en boven. 2 Julij. Wijziging in hel reglement op de bagage van zeevarenden. Op de vertooning van den beer Gouverneur Generaal, dat, vermits 'er al meermaalen op de lyvvaatgevende buylen comp toiren, zo wel als by de scbeepsoverbeden, twyffeling was ontstaan, of met de interdiclie tegen den particulieren vervoer van lysvaten ook kwame te cesseeren de gepermitteerde lasten by bun retour na berwaards aan de scbepclingen by bet reglement op de bagagie voor de zeevaart in Indien de anno 1743 en de daar in gemaakte alleralien, voornamentlyk by bet advertissement van den ,Vrt,"""y 1760, zyn Edelbeyd dienvolgende oordeelde, dal bel gemelde reglement daar omtrent nader diende te worden opgehelderd en geamplieerd; zo is goedgevonden en verstaan, lot narigl van alle, die 'l aangaat, te verklaaren, gelyk verklaard word by deesen, dat de lasten of pakken, die by bet voorsz. reglement zyn toegestaan en voormaals in lywalen wierden vervoerd na dese hoofdplaats, als nog stand houden en vervoerd zullen mogen worden in alle zoorlen van goederen, geen contrabande wbaren zynde. 2 Julij. Toekenning aan Boedelmeesteren van een «bei/naam "pennisl om den dienst van eerste elerl; en overdrager" waar te nemen. Het Collegie van Wcesmeesteren was reeds in bel bezit van zodanigen klerk. Hij moest aan banden van Schepenen »den eed" doen. Ook bepaalde de Regering, dat »naar het voorbeeld van de
1768. P. A. VAN DER PARRA. 460 mogen bestaan en dat de meerdere op Ilyswyk of aan de waterplaats moeten verblyven. Van de clnrwr/i/n-mnjoors en onderchiiitrgt/nS. Art. 19. Een der cliirurgyn-majoors zal het eerste bataillon en de andere bet tweede bataillon moeten bedienen, blyvende het loezigt over de uit Nederland aankomende recrutcn den opper-chirurgyn der buitenposten aanbevolen. Art. 20. De cliirurgyn-majoors mei de eompagnies-chirur gyns zullen onmiildelyk onder de ordres van hel hoofd der militie staan en de laatste in de tweede plaatze onder hel gezag van den capilain hunner compagnie. Van de dienslvn/en, dicnslbetaalders of vrywerkers. Art. 21. De sergeants zullen voortaan vyf ryksdaalders, boven het. gemis van hun koslgeld, moeten betaalen: de eorporaals en schryvers blyven by de voorige bepaaling. Art. 22. De contributie van deeze dienstvrye onder-officie ren komt, zoo lange zy zoodanig blyven. len voordeele van de krygs-kasse. Art. 23. Alle vrywerkers of dienstvryen blyven onder de recrulen-wagl bescheiden en moeten aldaar, als vooren, hun dienstgeld afleggen aan den commandant, dewelke het verder maandelyks moet verantwoorden aan de reginienls- ofguarni soens-kasse, benevens het kostgeld, randsoengeld, rysenarrak. hetwelk te znamen bedraagt vyf ryksdaalders en agl en twin tig stuivers voor ieder gemeene, een corporaal zes ryksdaalders en agl stuivers en een sergeant negen ryksdaalders. Uil deeze penningen moet. alle twee jaaren voor de Iwee bataillons aangemaakt en gratis uitgegeven worden een montee ring, als hoed, rok. twee broeken, kamizool van blaauw en wit Chineesch linnen, item roode lywaals-kleppcn en opslagen. De groote monteering zal gemaakt worden van laakenras, te weeten de rokken en broeken, dog de kamizools van Chi
1768. P. A. VAN DER PARRA. 461 neesch linnen, waar l<>e het benoodigde door het hoofd van de militie moet opgegeven, om gevorderd te worden uit Neder land en China, zoo ook wat dezelve aan hemden, koussen, etc. van Chormandel, Bengalen en Ceilon mogte henoodigen. Art. 24. Vermits het oogmerk is om hel volk van alle agl compagnien in een en de zelfde smaak te monleeren, zal elk capilein telkens, wanneer de nieuwe monteering wordl uilgt>- deeld, aan de expres daar loe gestelde gecommitteerdens de geheele monteering moeien vertonen, die alle regulier moeten weezen en waar op ook de hoofden der compagnien in hel byzonder zullen moeten lellen en daar voor zorgen. Art. 2S. In hel hyzonder zal het hoofd der mililie en de opgedagle gecommitteerdens hier op hebhen Ie lellen, dat de monteering van goede sloffe bezorgd en gemaakt worde, volgens een daar van vervaardigd model, hetwelk hy het hoofd der mililie zal hlyven berusten en, naar luid van de hier agter gevoegde calculative reekening, ook de rekening van eiken soldaat belast worden voor het geenc hy in betaaling geniel. Art. 26. De kleine monteering, dewelke de capilein jaarlyks voor zyne soldaaicn moet bezorgen, beslaat in vier hemden, vier paar koussen, twee paar schoenen, twee zwarte stropdas jes, twee zwarte hairbanden, een coquarde aan de hoed, een das-gesp, een stel schoen- en knie-gespen, twee paar hemds knoopjes en een broek. Art. 27. Wanneer de soldaaten door ziekte naar het hos pitaal moeten gehragl worden, zullen zy aan den capitein hebben af Ie geeven de groote monteering, dewelke zy verstrekt krygen, beslaande in een hoed mei zyn boordzel, een rok, een kamizool en twee broeken. Als de soldaat in hel hospitaal mogt komen te sterven en een ander van de recrulen-wagt by de compagnie weder in zyn plaats komt, /.al deeze monteering wederom worden ver strekl aan den aankomenden; en, byaldien de soldaat, dewelke naar hel hospitaal gaat, den capitein nog schuldig is, zal hy zyn kleine monteering ook aan den capitein moeten afgeeven, dewelke daar loe een kamer moet houden onnlie monleeriugs
1768. P. A. VAN DER PARRA. 462 ler degen te laaien luglen en nazien, dal ze niet bederven, tot tyd en wyle, dat de soldaat uit het hospitaal komt, om dezelve wederom aan hein af te geeven; dog, by het overlyden van dien en als de compagnie wederom gecompleteerd wordt, zal de capiteia de kleine monleering-slukken aan een ander soldaat kannen verstrekken, niet deeze mits, dat door den officier van de week, den sergeant van de ordre-week en den schryver van de compagnie behoorlyk worden nagezien en getaxeerd in presentie van den soldaat, dewelke daar mede; moet te vrede weezen: maar, byaldien de soldaat, die naar het hospitaal gaal, aan zyn eapitein niet schuldig is, kan hy zyne kleine monteer ing medeneemen. Art. 28. Die naar buitencomptoiren of op commando gaan, behouden insgelyks hunne monleering, wanneer ze reeds betaald is. en ontvangen hel. gene z'y by den eapitein (e goed mogten hebben: dog, by den eapitein nog op schuld loopende, zal dit uit Compagnies kasse worden voldaan en den vertrekkenden soldaat op reekening gesteld. Art. 29. Ter voorkoming van alle abuisen zullen de vry werker-passon, met bekendslelling van den naam, geboorte plaats en handwerk, worden genummerd en ondertekend door het hoofd van de militie, waar na de guarnisoen-schryver dezelve op het alphabet registreert, in een boek bekendslelt en daar voor teekent by de passen; legen welk boek het hoofd van de militie de maandelyksche rapporten van den guarnizoenschryver moet confronteeren; gelyk de comman dant van de recruten-wagt moet zorge draagen, dat de passen van die overlyden, vertrekken o! afgaan, vernietigd en het boek van den guarnizoen-schryver van dezelve gezui verd worden. Art. 50. leder capitein zal verpligt zyn een scliuldboek te houden van onder-officiers tot genicenen toe en, die onder zyn compagnie bescheiden zyn, ieder een afzonderlyke rekening geeven van wegens de verstrekking der kleine monteering stukken, op welker credit moet ingenomen worden: eerslelyk de twee baarsche maanden, na aftrek van de zes
1768. P. A. VAN DER PARRA. 463 en dertig stuivers, die de soldaat zelf geniet by aankomst uit Nederland; ten tweeden de successive ingekomene goede maanden, dewelke ter gewoone lyd, op een door den capilein geformeerde en door hel hoofd van de militie geapprobeerde rol, door den groot-winkelier zullen worden afbetaald aan den capitein, mi voorafgaande onderteekening van den beer commissaris wegens de verstrekking der soldyen. Wyders zal de debet-zyde van het schuldbeek behelzen de stukken van de kleine monteering, met hel kostende, en welke verstrekking van lyd lot tyd aan een ieder geschiedt; die te quaad slaan, genieten twee maal 'sjaars telkens twee goede maanden, bedraagende elf ryksdaalders en vier stuivers, en die niet Ie quaad hebben, genieten drie maal 'sjaars, als zy bel verzoeken, zoo veel zy by de Compagnie te goed inaaken, bedraagende vier en twintig ryksdaalders en vier en dertig stuivers. Art. 51. Alle half jaar, den eersten Februari en eersten September, zal de capilein met de manschappen, onder hem bescheiden, afrekening moeten houden, aan ieder voldoen het gene by per saldo te goed behouden heeft, en belasten voor het gene hy te quaad blyfl, in presentie van twee gecommit teerde officieren van zyn compagnie; wordende de manschappen, die ten dage van de afrekening in hel hospitaal leggen, hier niet onder begrepen, alzoo met deeze eerst na hunne herstel ling zal worden afgerekend; en by het overlyden behoudt de capitein het weinige, hetwelk zy te goed mogten hebben, tol goedmaaking van het agterstal der genen, dewelke mei schuld overleden zyn; maar een sergeant houdt by kasse te goed twintig ryksdaalders en een corporaal tien ryksdaalders, om daar uil, by avancement, een officiers- of sergeants-monleering Ie kunnen laaien inaaken. Van de monteering der sulken. die niet 10l de balaillons behooren. Art. 52. Hel volk van de buitenposten en buitenwagt,
1768. P. A. VAN DER PARRA. 464 voor zoo verre die monteering hebben moeien, zullen van hun randsoengeld maandelyks slaan laaten zes en derlig stuivers, te weelen: twaalf voor de krygs-kasse en vier en twintig stui vers voor hunne monteering; welke door de conimandanleu van Tanjongpoura, Tangerang, Meester Gornelis, de Qual, Ankee en Jaccatra, voor zoo verre de buitenposten betreft, en dooi den groot-majoor, voor zoo verre de bnitenwagt aangaat, be zwaard zullen worden en waar voor elks rekening credit zal slaan, om hem daar uit mei de noodige kleeding Ie kunnen voorzien: en, zoo dezelve afgaan naar de lmilcneomploiren of onder het bataillon geplaatst worden, zal hun het te goed hebbende uitgekeerd worden. Art. oT>. De commandanten voormeld en de groot-inajoor zullen de benoodigdc klederen moeten neemen uit de guarni zoens-kleede-kamer, zoodanig die daar te vinden zyn. Art. 54. Alle zes maanden, wanneer de goede maanden verstrekt worden, zal het hoofd van de militie, nevens den groot-majoor en den guarnisoen-schryver, uit de schuldboeken van elke compagnie eene speciale rol van zoodanige overlede nen, die voor monleering en verdere kleeding te quaad gebleven zyn, moeten formeeren en dezelve, met voorkennisse van den heer Gouverneur Generaal, aan den heer commissaris wegens de verstrekking van soldyen overgeeven, die bezorgen zal, dat de capiteins, in zoo verre de overledenen hy hunne doodrekening te vooren staan, schaadeloos gesteld worden. Artikelen voor de guarnisoens krygs-kasse, makende derzelver bestiering en vers/rekkingen en het verdere annexe van dien. Opdat alles aangaande deeze krygs-kasse op een gelyken voet eens vooral geschikt blyve, zal bet volgende, zoo als bet zelve uil diverse reglementen lans hy een gebragt is, daar omtrent worden geobserveerd en nagekomen. Art. 1. De guarnisoen-schryver zal de boeken der guarni soens kasse in bëhoorlyke orde moeten houden en daar voor
1768. P. A. VAN DER PARRA. 465 PLAKAAT-BUEK DEEL TUI. 30 ontvangen uit de gemelde kasse 's maands lien ryksdaalders, buiten de helft van het zoogenaamde arraks-geld der diverse dienstdoende. Art. 2. tën zullen de hoeken deezer krygs-kasse alle half jaar nauwkeurig worden gevisiteerd door een hoofd-officier en twee capileins en welke den heer Gouverneur Generaal venier daar toe zal gelieven Ie nomineeren. Arl. 5. De administrateurs der krygs-kasse, te weeten: het hoofd van de militie, de groot-majoor en de guarnisoen-schry ver. zullen alle maanden eene accurate kasse-rckening hebben op te maaken, welke, by bun behoorlyk getekend, door den groot-majoor telkens zal gepresenteerd worden aan den heer Gouverneur Generaal, terwyl de guarnisoen-schryver een afschrift afgeeft aan hel hoofd van de militie, een ander aan den groot-majoor en een vierde by de kasse laat berusten. ' Art. 4. Uit de gemelde krygs-kasse zullen maandelyks worden uitgekeerd de douceur-gelden, zoo als die lang bevoo rens in trein gebragt en genoten zyn by het hoofd van de militie en den groot-majoor, te weeten: van de vrywerker gelden een derde voor den eerstgemelden en een zesde voor den tweeden, mitsgaders van de begravenis-gelden een zesde voor den eersten en een twaalfde voor den tweeden. Art. 5. üe groot-majoor zal bovendien, voor de aan hem gedemandeenle administratie en voor risico der penningen, die buiten de kasse berusten, zoo mede voor alle verdere moeiten, genieten twee per cent van de reëele revenuen deezer kasse, die maandelyks zullen inkomen, benevens de helft, van bel arraks-geld, waar van de wederhelft (artikel 1) aan den guarnisoen-schryver toegelegd is, zonder dat 'er iels meerder mag worden opgebragt. Art. 6. De gelden buiten de kasse moeten alle twee maan den door den guarnisoen-schryver worden geinkasscerd, in pre sentie van de twee mede-administrateurs, dewelke ten dien einde elk een hyzondere sleutel hebben; zullende den groot-majoor hierop moeten letten, dat 'er geene overtollige contanten onder
1768. P. A. VAN DER PARRA. 466 den guarnisoen-sehryvcr berusten en instaan voor alle schande, die daar uit mogt ontstaan. Art. 7. Het hoofd van de militie zal ook voor de goederen, op de guarnisoens kleeden-knmer Ie vinden, helioorlyk zorge moeten draagen en, byaldien de sergeant kleeden-bewaarder in de vergoeding van liet gene door des lnalsten onagtznamheid beschadigd of verloren is. te kort schiet, zal zulks almede komen ten laste van hel voornoemde hoofd. Art. 8. Den guarnisoens klecilen-liewnarder (hetwelk steeds een sergeant, die het kleederen-niankeii verstaat, zal moeten zyn) wordt voor de administratie, mitsgaders goed en trouw opzigt en het houden van zyn contra-boek, uit de krygs-kasse toegelegd eeu maandelyks traclement van drie ryksdaalders ; en hy zal dit contra-hoek alle zes maanden moeten effenslellen en confronteeren met de boeken, dewelke de guarnisoen-schryver wegens de inkoop en verstrekkingen houdt; zullende alle zes maanden door twee gecommitteerde officieren een opneem gedaan, daar van een exact rapport geformeerd en hetzelve aan het hoofd van de militie overgegeven worden, waar by alle stukken gespecificeerd moeten zyn, dewelke in die zes maan den ingekogt en uitgegeven zyn, mitsgaders wat 'er nog per restant is. Art. 9. De officier van de buiten- of recruten-wagt zal voor het opmaaken der maandelyksche papieren, de dienst vryen en diverse dienstdoende specleerende, voor het opnaaien van het geld, het opzigl houden over de rouwpakken, hel bezorgen der lykdraagers, enz., 's maande genieten twee ryksdaalders en twee en veertig stuivers. Art. 10. De voorschrevene rouwpakken dienen voor de lykdraagers uit de militie, die ten gelalle van dertien, daar onder een corporaal, gebruikt worden by elk lyk, dat hier met een lykwagen ter aarde besteld wordt, genietende ieder gemcenc twaalf en den corporaal agüien stuivers van elke begravenis; het gene 'er meer van komt, dient voor de krygs kasse, na aftrek van het douceur, daar uit aan het hoofd van de militie en groot-majoor toegelegd by artikel 4.
1768. P. A. VAN DER PARRA 467 Art. 11. Aan voormelde lykdraagers zal voor hel draagen der lykcn van de militaire officieren, die niets ualaalen, niets helaald en hun om de Iwee jaaren nieuwe zwarte aaonteering gegeven worden ; alles onder liehoorlyke rekeningen en qui tan tien, gelyk die genera lyk van alle aaninaakingen en verstrekkingen moeten vertoond worden. Art. 12. Niemand is vr\ van helaaling voorde lykdraagers, buiten de voormelde officieren, ten zy hy speciale dispensatie van den lieer Gouverneur Generaal. Art. 15. Een gemeene dienstvrye betaalt 's mnands aan de krygs-kasse, Ie weelen in contant rd s 3: —: — zyn kostgeld » 1 : : — zyn randsoen-geld • 1:12»* — zyn rysl » — : ;t : r* ii: 21 : - Hier van gaal. af een stuiver aan den guarnisnen-srhry ver en een stuiver aan den schryver van de rcrrulen-wagl, blyvende dus te zaamen over vyl' ryksdaalders en negentien stuivers. Art. 14. De opgemelde rysl wordt dooi' den opzigler van de rysl-passer verkogl, hel geld daar van maandelyks lie handigd aan den guarnisoen-schryver en door dcezen weder verantwoord aan de krygs-kasse. Art. 15. De guarnisoen-scbryver moet alle papieren en gelden, die hem maandelyks door den officier van de buiten wagl worden overhandigd, na dal ze door den groot-majoor behoorlyk nagezien zyn, elke maand aan de krygs-kasse ver antwoorden. Art. 16. Aan de capileins der compagnien al voor lange gepermitteerd zynde hel aanhouden van zes dienstvrye», wordl hun, in stede van dezelve», toegelegd een maandelyks douceur van vyf en twintig ryksdaalders. aan ieder te voldoen uit de inkomsten van de krygs-kasse. Art. 17. Commandanten der buitenposten zyn gehouden on alle maanden een by hun getekend briefje aan den groot majoor en een aan den guarnisoen-schryver te zenden, ter
1768. P. A. VAN DER PARRA. 468 aanwyzing van het getal der gemeene militairen en tam boers, op hunne posten bescheiden, met de uitgedrukte somme van hel gene zy aan de krygs-kasse laaten staan, bestaande in zes en dertig stuivers van ieder uit de honderd en zes stuivers, die zy van de Edele Compagnie genieten. Art. 18. Het volk van de buitenposten behoudt dus dertig ponden ryst en zeventig stuivers in contant, voor zoo verre zy eigen menage houden; maar die zulks niet doen, laaten de ryst en vyftig stuivers aan den posthouder, die de bak bezorgt, en behouden twinlig stuivers 's maands voor tabak en andere versnapering. Art. 19. De uit Nederland aankomende manschappen ge nieten by arrivement zes en dertig stuivers in geld ieder, hetwelk van hunne twee baarsche maanden wordt gekort: en van de voorschrevene zes en dertig stuivers worden vol daan de drie stuivers 's daags, welke zy voor een of twee dagen, dat zy op de buitenwagt tot redding hunner goederen blyven, by den bakmeester aldaar verteeren. Art. 20. Op de buitenposten vast bescheiden zynde, be komen zy hunne baarsche maanden, worden daar uil gekleed, voor zo verre zy zulks benoodigd hebhen, legens inkoops-prys, zoo als het goed van de guarnisoens kleeden-kamer wordt verstrekt, en genieten vervolgens hunne goede maanden zonder korting; die den eersten Maart aldaar over de zes maanden gelegen hebben, genieten alsdan een kleine monteering, be staande in een broek, twee paaren koussen, twee hemden en een paar schoenen, zonder daar voor te lietaalen en, in zon verre iemand geen kleeding noodig heelt, krygt by zyne afrekening. Die den eersten Maart maar een, twee, drie, vier of vyf maanden op een buitenpost gelegen heeft, zal dertig stuivers voor elke volle maand genieten, de oueffene dagen daar niet onder begrepen. Art. 21. Die den eersten September daar zes maanden gelegen hebben, zullen genieten een rok, een broek, een ge
1768. P. A. VAN DER PARRA. 469 boorde hoed, een paar koussen, een hemd en een paar schoenen of geld, voor het gene zy niet benoodigd zyn. Art. 22. Ih'e na Ryswyk of een andere buitenpost, ver zonden worden oni daar Ie blyven tol den lyd, dat ze in de bataillons worden geïncorporeerd, zullen in de bataillons overgaan met hunne baarsche maanden om des henoodigd zynde, gekleed Ie worden en de hoofden der compagnien, na hun door den guarnisoen-schryver op een behoorlyke quitantie te zyn afgegeven, dezelve bekend stellen op de credil-zyde van een expres daar toe geschikt boek, op welks credit-zyde ook verrekend wordt het gene zy op een briefje (waar voor de groot-majoor moet leekenen voor gezien) onlvangen voor de dertig stuivers per maand, die de manschappen, by hunne compagnie aankomende, op de buitenposten gelegen, te goed gemaakt hebben; gelyk ook vervolgens de goede maanden by dit boek moeten worden ingenomen; de dehet-zyde van dit boek moet voorzien weezen van zeven colommen, waar onder twee voor hel contant en de overige voor de artikelen van de monteering. Art. 25. Buiten dit boek van wegens de verstrekkinge houdt ieder compagnie een enrolleerhoek, hetwelk bestaat in zeventien colommen, ter bekendstelling van hel nummer, de gagie, naam en toenaam, geboorte-plaats, qnaliteit, ouderdom, religie, ambagt, wal jaar gearriveerd, voor wal qualiteil en kamer, met wat schip, getrouwd, kinderen, meer gediend, wien en voor wat qnaliteit. Arl. 24. Indien de uit het vaderland aankomende man schappen hinnen een maand, na dat ze zes maanden of langer op een builenpost hebben gelegen, in de bataillons worden gestoken, zullen hunne goede maanden, byaldien ze daar voor zyn opgebragt, opgehouden worden om daarmede in de bataillons over Ie gaan. Art. 25. Alle tamboers- en pypers-monleeringen met haar toebehooren worden mede uit de guarnisoens kleeden-kamer verstrekt en moet zorge gedragen worden, dat die monteering niet gebruikt worde, dan wanneer zy in de wapenen komen
1765. P. A. VAN DER PARRA. 47 bedieudens op de weeskamer en zo ook van Boedehneesteren secretaris, als geleende dienaaren zynde", de gage van dien klerk, "zo wel als die van zyne successeuren, uyl de karaergelden om de ses maanden eens in 's Comp" cassa zal moeien worden betaald, °ui by hunne soldy reeckening te kunnen blyven voortloopen". 2 Julij. Wijziging van de voorschriften nopens de pen nisten-tafel. Is goedgevonden en verstaan de respectivc verstrekkingen len dienste van de pennisten tafel, die in 't jongste boekjaar 17(33/64 (behalven 12 vaten Vriesche boter en 12 leggers Caabsche wyn, die jaarlyks aan de casteleyn werden afgegeven, kostende rd' 1341) hebben belopen f 3570: 2 : —, te ver minderen en voor bet vervolg te bepaaleu op f 1482:2:—, mitsgaders ook voortaan maar zes vaten boter en zes leggers Caabsche wyn te laten verstrekken, maar ook, uyt consideratie van de bekende beboeftigbyd der meeste pennisten en dat 'er ; »nn die tafel zeer weynig spysigen, weder af te schaffen en Ie vernietigen de resolutie deezer tafel van den 2G™ Augustus 174 G, volgens welke van alle de ongetrouwde en die geen ouders hebben of by deselve inwoonen, jaarlyks ten profyle van gemelde tafel word ingehouden een maand kostgeld, welke dienvolgende voorlaan aan de zulken zal worden afgegeven; terwyl daar en boven ook besloten wierd de maandelyksche afgave van veertig ryxd" aan den casteleyn, om de daar u yt geproflueerde gelden, waar van thans onder tien cassa houder derselve, zynde den eersten gezworen clercq ter generale secretary, nog per restant zyn 495 rd', te stellen °p de helft of twintig rd 5 en deselve zo lange te laten verstrekken, als die somma zal loerykende wesen, terwyl 'nniiddens een middel zal worden nylgedagl om naderhand, Wanneer het noodig mogte worden bevonden, een ander '"nds, buyten 'sConap' bezwaar, tot onderhoud van meer gemelde tafel te vinden. Zie ook bij 1 October 1765.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 470 of de hoofdwagt liclrekken, gebruikende voor hel overige hunne linnen' kielen, die almede van de guarnisoens kleeden-kamer tegen een ryksdaalder en, zo wel als de tamboers- en pypers monteeringen, slagbanden, quaslen, enz., om de twee jaaren verstrekt worden, alles ter verantwoording der hoofden van de compagnien, die, by onagtzaamheid of verlies, geenzins den gestelden prys, maar bet volle kostende mei vyf en zeventig percent avans vergoeden moeten. Art. 26. De staats-montceringen, welke ten gelalle van twee honderd o|i de guarnisoens kleeden-kamer liewaard en alle twee jaaren vernieuwd worden, zullen aan de waglhebbende manschappen van de hoofd-wagl worden verstrekt op Zon- en heilige dagen, by de ceremonieele inhaaling en begravenisse van de leden der hooge Indiaschc regeering en by gelegenheid van een groot of klein ceremonieel in bet kasteel; na twee jaareu geëmploieerd cu nog bruikbaar zynde, mag men die zonder belaaling verstrekken aan manschappen, die op expodilien worden gezonden, of andere, die na de builencomptoiren ver trekken, naar dal zulks best eonvenieert, Art. 27. De overige kleine nionteering (waar onder begrepen de hemden) zal 'sjaarlyks van de kust, Bengale ol'Tulucoryn ontboden worden; de koussen moeten van de Chineezen ingekogt, de schoenen Ie Batavia aangemaakt worden tegen twee en veertig stuivers het paar, met dubbelde zooien en halve karre; de hocde-boordzels insgelyks tot de minste prys; de hoeden verstrekt de Compagnie tegens inkoops-prys en zoo ook alle goederen, die aan bel geineen verstrekt worden, in zoo verre die lot de monleering behooren. Art. 28. De kapok- of waakrokken zullen voor de schild wagten, patrouilles, enz. uitgegeven worden met primo December of het invallen van de regen-niousson en weder te rug bezorgd mei medio April, waar toe expresse kapstokken in de olliciers wagten zyn gemaakt om, indien ze in het gebruik zyu, daar op te hangen; wanneer ze niet in gebruik zyn, behooren ze onder bewaaring van den kleeden-bewaarder. Art. '19. Uitgegeven zynde, worden ze in bewaaring van
1768. P. A. VAN DER PARRA 471 den aan ieder wagl coimnandeerenden oificier en onder-officier gesteld, die dezelve zuiver en schoon moei houden en, zoo dikwerf als het regent, afgeeven aan den corporaal, die de schildwagten op hunne posten brengt, dewelke ze door die naar de schildwagten gaan, zal doen aantrekken; na dat zy de posten hebben afgelost, wederom doen afgeeven aan den afgelosten en aldus terug brengen aan den officier voormeld, in presentie van den wagthebbenden sergeant. Art. .">(). Ook zullen van de waakrokken mogen profiteeren, die 's morgens en 's avonds gecommandeerd worden tot het af haaien van de sleutels by regen-weer, alle rondes en patrouilles, gelyk ook de ordoiinancie-sergeanten en dragonders, waar onder die van de honfdwagl en het kasteel, welke de rapporten moeten bezorgen. Art. 51. De officieren, welke de wagten aflossen en deeze rokken gescheurd of auderzins beschaadigd overncemen, zullen dezelve, zonder eenig tegenzeggen, moeten vergoeden met vyf en zeventig per cent of in het geheel met tien ryksdaalders, veertien en een quart stuivers. Art. 7>2. De officier, dewelke de wagt staat te betrekken, zal, om in deezen de goede orde te observeeren, de waakrokken by het overneemen van de wagt door zynen sergeant doen tellen en nazien, of ze wel en zuiver zyn; en, een rok absent of anderzins niet wel gesteld vindende, direct rapport laaten doen aan'den capilein van de hoofdwagl. en deeze schriftelyk aan het hoofd van de militie en mondeling door zynen sergeant aan den groot-majoor. Art. 53. Uit de guariiisoeus krys-kasse zullen ook betaald worden de broodjes, die alle morgen aan de gemeenen van het guarnisnen worden uitgegeven, waar toe twee expresse bakkers gesteld zyn, die maandelyks by den guarnisoen-schryver betaaling fi'laiigt'ii op een door bun geformeerde rol, waar op het getal der manschap en brooden, die ze geduurende de maand hebben gebakken, is bekend gesteld; welke rollen door den groot-majoor alvoorens tegens de rollen van de adjudanten moeten nagezien en getekend worden.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 472 Reglement, maar na de verstrekking aan de weduwen van militairen gedaan zul worden uit de guarnisoens krygs-kasse. Art. 1. Een Etiro|iische getrouwde vrouw, weduwe worden de van een tamboer, pyper, soldaat enz., zal 's maands genieten uit de krygs-kasse een ryksdaalder en vier en twintig stuivers en een ieder egt kind van dien militair, dat zy zoude mogen hebben, twaalf stuivers: dog een Mixtise of inlandsche vrouw, als voorschreven', zal genieten een ryksdaalder en mede voor ieder egt kind van den overleden' militair zes stuivers, tot dat ze twaalf jaa ren bereiken; en dit soulaas voor de kinderen zal blyven, schoon de moeder sterft, ten ware in het armhuis overgingen. Art. 2. Een Europische weduwe van een corporaal zal genieten twee ryksdaalders 's maands en ieder kind twaalf stuivers; een Mixtise of inlandsche weduwe zal genieten een en een halve ryksdaalder en ieder egt kind negen stuivers. Art. ö. Een Europische weduwe van een sergeant, militair schryver, tamboer- en pyper-majoor zal 's maands genieten drie ryksdaalders en ieder kind, als voorschreven, agtien stuivers: een Mixtise of inlandsche weduwe zal genieten twee ryksdaalders en ieder kind, als voorschreven, twaalf stuivers. Art. 4. Een Europische weduwe van een guarnisoen-schry ver, adjudant, vaandrig, of luitenant zal genieten zes ryksdaalders en ieder kind, als voorschreven, zes en dertig stuivers; een Mixtise of inlandsche weduwe zal genieten vier ryksdaalders en ieder kind, als voorschreven, vier en twintig stuivers. Art. 5. Een Europische weduwe van een capitein of capitein luitenant zal genieten vyftien ryksdaalders en ieder kind, als voorschreven, een ryksdaalder en vier en twintig stuivers: een Mixtise of inlandsche weduwe zal genieten tien ryksdaalders en ieder kind, als voorschreven, een ryksdaalder. Art. 6. Een Europische weduwe van een majoor of luitenant colonel zal genieten twintig ryksdaalders en ieder kind, als voorschreven, drie ryksdaalders; een Mixtise of
1768. P. A. VAN DER PARRA. 473 inlandsche weduwe zal genielen vyflien ryksdaalders en ieder kind, als voorschreven, twee ryksdaalders. Arl. 7. De weduwe van een ritmeester van de lyfwagl, als mede die van den capitein luitenant, eguaal met een capiteins weduwe, als voorschreven; die der luitenants met de luitenants, der cornets met de vaandrigs, der wagtmeesters met de sergeants weduwen en zoo vervolgens. Art. 8. Alles onder deezen verstande, dal de mans hy hun overlyden moeten geweest zyn in militaire functien of derzelver gagement genoten hebben. Arl. 9. Die het voorschreven' douceur-geld verzoeken, zullen een request moeten laaten opmaakén, luidende aan zyn' boog- Edelheid, den heer Gouverneur Generaal etc, etc. en dat niet overgeeven, voor dat de groot-majoor heeft getekend voor gezien, de wykmeesters daar hy getuigenis hebhen gegeven van baar goed gedrag, met bekendstelling van de wyk, waar dezelve woont, en de predikant van die wyk verklaard heeft, dat zy een lidmaat is van de Gereformeerde gemeente; wanneer ze, na de goedkeuring van den heer Gouverneur Generaal, fiat bekomt en geniet naar den inhoud van dit reglement. Reglement wegens het houden van een kleine wapen/turner voor de compagnien, in dit guarnisoen bescheiden. Tot het primo plan van een compagnie in dit guarnisoen behoort mede een kleine wapenkamer, staande onder een capitein d'armes, die gesubordineerd is onder den capitein, den officier van de week en den sergeant van de ordre-week en welke zig naar het beraamde by de volgende artikelen zal hebben te reguleeren. Arl. 1. Geen geweer of andere wapenen zullen aan Com pagnies wapenkamer in ruiling gebragt worden, dan die, waar aan iets, 't zy van schroef, pau, baan, tuimelaar of iets diergelyks, gebroken is; en moeten de wapenen buitendien schoon en zuiver worden gehouden. Art. 2. De zydgeweeren mogen anders niet worden overge geven, dan wanneer het gevest of kling gebroken is of
1768. P. A. VAN DER PARRA. 474 de scheede geheel en al versleten: en (en dien einde zullen alle maanden, als de eisch en ruiling geschiedt, van ieder compagnie een officier en een onder-officier present moeien zyn om toe te zien, dat het onbequaame overgegeven en bequaame weder in de plaats ontvangen wordt. Art. 5. öe pligt van den hovengemelden capitein d'armes is dan, wanneer de wapens onlraiuponeerd zyn, die, zoo veel mogelyk, te verhelpen, de patroontassen te hegten en aan té bin den en eindelyk wal tot de wapenen van een militair behoort en onder hem berust, in eene welgesehikte orde te onderhouden. Art. 4. De officieren, welke 's Maandags de compagnie visiteeren, zullen ook leflens de wapenkamer gaan bezien, ot' alle wapenen daar iu goede orde zyn gesteld en hehoorlyk gerangeerd, soort hy soort aan expres daar toe gemaakte haaken, en of alles zig zuiver en schoon vertoont; van de bevinding rapporteeren zy aan het hoofd van de compagnie en aan het. hoofd van de militie 's Dingsdags op het gewoone uur, benevens andere huisselyke zaaken. Art. 5. lets defect bevindende, zal de sergeant ten eersten zyn capitein daar van berigten, die daadelyk zorgen moet, dal het gerepareerd worde door den daar toe gestelden capitein d'armes. Art. 6. En, om daar iu beter te voorzien, zullen die daar omtrent in gebreke blyven, het defecte komende te verliezen, gehouden zyn tot vergoeding van dien in gelde en zal hy daarenboven, met moetwil iets verliezende of breekende, min of meer gestraft worden, naar de zaak zig heeft toegedragen. Art. 7. De versletene port d'epees met de bajonels- en degens-scheeden zullen door den sergeant van de ordre-week aan de kleine wapenkamer moeten worden afgegeven om daar te worden gerepareerd, moetende het gene goed bevonden wordt aan het eene, tot de reparatie van hel andere onhequaauie gebruikt worden, opdat dus niets verloren gaa. Art. 8. Dog zal het overschietende koper, als gespen, huislingen, haaken, enz., zorgvuldig worden bewaard en eens in hel jaar per ordonnancie aan Compagnies wapenkamer terug gegeven.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 475 Art. 9. Ten behoeven van ieder wapenkamer zullen eens vooral per ordonnancie verstrekt worden: 1 tafel van drie voet in het vierkant, 1 stoel, 1 schroefstok, 1 handschroef, 1 hamer, 2 vylen in soorten, 4 el/en in soorten, 2 nyptangen, waai' onder een ronde, 1 hrosvyl, 1 houwhout, 2 borstels. Zullende hel gene onbruikbaar wordt, maandelyks op ordonnancie in ruiling afgegeven en daar voor nieuwe instrumenten in de plaats ontvangen worden, ter presentie van den officier vau de week en den sergeant van de ordre-week. Arl. 10. Alle drie maanden zullen voor ieder compagnie mogen opgebragt worden: 1 bottel olyven olie, '/ 4 pond kleine spykers, 12 driekante naalden iu soort, 1 pond hindgaren, 5 ponden harpuis, '/ 4 pond pik, V 4 » waseh, U " 'ym- Aft. 11. Voor de bovengemelde gereedschappen zullen de hooiden der compagnien moeten instaan en het verloren raakende vergoeden, mogende, buiten hel gene hier vermeld staal, niets eissehen. De groot-majoor, die de voornoemde ordonnancie moet teeke nen voor gezien, zoo wel als voor alle andere verstrekkingen, eisch en ruilingen, moet in deezen voor al toezien, dat van de gereedschappen niets in ruiling geëischl wordt, dan
1768 P. A. VAN DER PARRA. 476 het gene waarlyk versleten is, en dat 'er geen ongeoorloofde verwisseling geschiedde. Art. 12. En opdat het voorengeslelde in een goede ordre geconserveerd worde, zal ieder hoofd eener compagnie, welke de voor de guarnisoen-kamer dienende ordonnancie teekent (waar uit d;m een andere geformeerd en door den groot-majoor voor gezien getekend wordl). wel toezien moeten, voor wat henoodigdheden hy zyne handteekening stelt, mitsgaders zyne officieren en onder-officieren in hehoorlyken pligt houden door zig goed rapport te laaien doen, alzoo hy voor al hel gene in deézen vermeld is, aansprekelyk hlyft en hy pligtverzuim naar bevinding van zaaken zal gecorrigeerd worden. Reglement voor de bakmeesters, zoo van het kasteel en de hoofdwac/f, als de stads-poorten. Art. 1. De Compagnie geeft aan ieder gemeene lot kost geld agt en veertig en tot randsoen zestig stuivers, benevens dertig ponden ryst en drie kannen arrak. Art. 2. Of, ter keure van den bakmeester, in stede van zestig stuivers tot randsoen, twee en vyftig stuivers in geld, twintig ponden kadjang en vyf ponden zout. Art. 3. Het kost- en randsoen-geld bedraagt dan te zaamen honderd stuivers, waar van afgaan voor den schryver twee en voor tabak- en visch-geld twee en dertig stuivers ter maand; het overschietende restant van zes en zestig stuivers zal dienen voor den bakmeester. ter bekostiging van de spyze en alle andere ongelden. Art. 4. Dus gesteld, zal de bakmeester, nevens het randsoen •van ryst, moeien opdisschen: des Zondags, Dingsdags en Donderdags groente, als pompoenen, tallas, postelyn, patalters, geele wortelen, radys of soupe met ryst, seldery, pietercely en groene uyen, doende daar in voor ieder man drie quart pond goed eetbaar versch vleesch, dat wel gekookt is; aan ieder man des Maandags en Vrydags, een half pond goed gezouten spek, wel uitgeweekt en gekookt met kadjang,
1768. P. A. VAN DER PARRA 477 gebroken als snert: des Woensdags en Saturdags welgekookte kadjang en daar in het vet van hel op de voorige dagen gekookte spek, met een half pond gezouten of verscb vleesch, dan wel spek, naar dat hel te bekomen is; en dagelyks zoo veel ryst, als hel volk eelen kan, zonder daar iu bepaald te worden, met de noodige mostert, zout, azyn en peper. Art. 5. De bakmeester zal by de schaal, waar op het verscb of gezouten vleesch en spek gewogen wordt, steeds hebben te han gen een korte sterkte van de compagnien, die by hem schaffen, getekend by den capitein of het hoofd van ieder compagnie. Art. ti. Opdat alles in een goede en welgeschikte ordre toegaa en het volk geen reden van klaagen wegens minwigt gegeven worde, zal de kok dagelyks, wanneer hy gereed is om zyn vleesch op de schaal te leggen, den wagthebbenden officier waarschouwen, als wanneer die zynen sergeant of corporaal en twee gemeenen zal commanileeren om naar de weeging te zien: en zal de bakmeester zyn vleesch of spek niet mogen afweegen, voor dal deeze "er by zyn. Art. 7. Die niet by den bakmeester eet, zal in het geheel niet meer hebben Ie vorderen dan drie stuivers 's daags, zonder meer. Art. 8. Gelyk een officier, een sergeant of corporaal met twee gemeenen by de weeging van het vleesch moeten present zyn, zullen dezelve wederom weezen by de uildeeling, na dat het gekookt is, en 'er leffens wel op letten, dat, het gaar en de soupe toereikende zy voor twee maaltyden, zullende by het contrarie den wagthebbenden officier daar van rapport doen aan het hoofd van de militie: waarom ook geen der gemeenen zig zal verstouten den kok of den bakmeester over het een of hel ander te brulaliseeren, maar hunne klagten inbrengen laaien door den onder-officier en de twee gemeenen, die zoo wel by de weeging, als by de uitdeeling zyn present geweest (dat voor eens daags altyd de zelfde moeien zyn), en niet by een gantsche troep, alzoo dit ten uiterste strafbaar wordt gesteld en gestraft zal worden naar exigentie van zaaken;en zullen de waglhebbende officiers, wanneer 'er iets van die natuur by de eene of andere compagnie voorvalt, daar van ten
1768. P. A. VAN DER PARRA. 478 spoedigsten aan het hoofd van de militie schriftelyk en aan den groot-majoor mondeling hebben rapport te doen. Art. 9. De kok zal bovenal wel te letten hebben, dat de ryst. en verdere spyzen Iwhoorlyk gezuiverd, gereinigd en gekookt zy, dat hel gezouten vleeseh en spek lang genoeg worde uit geweekt en het versch vlcesch goed en eetbaar zy, op pene van zes stuivers, voor ieder man te belaalen, in cas contrarie bevonden mogte worden. Art. 10. Hel volk zal genieten drie soopjes 's daags, ieder soopje van een quarl muisje: dog wordt den kok slriclelyk en op swaare correctie verboden het volk by hem in huis te laaien speelen, dobbelen of drinken. Art. 11. De hakmeesters genieten, buiten het voorschrevcne, ook brandhout, naamelyk die van hel kasteel agl.lien en die van ieder poort vier en een half vadem ler maand, waaren boven die van hel kasteel nog zal genieten voor vier vadems brandhout zestien ryksdaalders en die van de poorten ieder voor een vadem brandhout vier ryksdaalders, mitsgaders voor ieder der gepermitteerd wordende vier koelies lot het branden. stampen en kooken van de koffy, ook van de tee, drie en drie quarl ryksdaalders, om daar voor te doen kooken en bezorgen zoo veel warm en wel doorgekookt water, als tol hel verstrek ken 's daags van vyf pond koffy en tien lood tee voor ieder compagnie zal noodig weezen, als ze niet boven de 100 man sterk zy; welke tee en koffy door den guarnisoen-schryver, ten laste van de regiments kasse, zoo wel als het hedraagen van het voorschreven brandhout, aan hun zal worden verstrekt alle maanden eens. Art. 12. De scbryvers zullen, een dag voor den eerslen en een dag voor den vyflienden van ieder maand, aan de bak meesters hebben over Ie geeven riglige en door den capilein van ieder compagnie getekende lyslen van zoodanige genieenen uil hunne compagnien, die geduurende dien tyd by de hak meesters zullen eeten. Art. 15. En, opdat alles geschikt toe gaa, tal niemand zig van de hak mogen uilzonderen, maar alle, van de corpotaals
1768. P. A. VAN DER PARRA. 479 af, hunne ryst aan den bakmeester doen toekomen, waar voor de corporaals, voor hunne personen en voor zoo veel zy eon sumeeren kunnen, vry rysl genieten, zonder meer. Ail. 14. He hooiden der compagnies wordt wel expresse lyk hevolen goed loezigl Ie honden, dal, zoo wel soUlaaten als QQder-officieren, in goede orde blyven, hovenal in opzigte van de schaforde: gelyk de bakmeeslers verpligl. zyn een ieder het zyne, volgens den inhoud deezes, loe te voegen; en niemand, als die daartoe geregligd is, zal zig mogen verstouten in de kombuis te gaan en kost of ryst te haaien naar zyn welgevallen. Art. 18. De commandanten der halaillons zullen eens ter weeke in persoon gaan zien, of hun volk gelraeleerd wordt naar belmoren, en, iels contrarie de ordre bevindende, daar van aan bet hoofd der militie direct rapport moeten doen. Instructie voor dr adjudanten run de batailtont in hel guarnisoen van Batavia. Art. 1. De adjudanten zullen alle morgen, voor het slaan van de eerste vergadering, op de guarnisoens parade-plaats pre sent moeten zyn om de aanmarcheerende manschappen in orde op de parade-plaats Ie doen marcheeren en zonder tyd verzuim rangeeren. Art. 2. De manschappen aangekomen zynde, zoo vraagt de adjudant van den majoor du jour ordre om de parade te visi teeren, hetwelk in diervoegen geschiedt, als by bet reglement van exercitie is geordonneerd. Art. 5. De adjudanten moeten met alle attentie letten, dat de wapenen der manschappen in de uiterste prefectie schoon en rein gehouden worden, als mede dat de monleering van hel volk proper en net zy; en, wanneer by ondervindt, dat het volk op de parade komt met monteering, die Ie klein of te groot mogtc zyn en hun niet past, of dat dezelve te veel gesleten en vuil is, zoo wel van het een als van het ander ten eersten aan den majoor du jour rapport doen, mitsgaders de naamen der manschappen en van wal compagnie die zyn, aanteekenen
1765. P. A. VAN DER PARRA. 48 2 Julij. Last oj) dr ministers te Samarang *der weezen »middelen, die ledig leggen, tegen 3 /a pet- voor de vComp' over Ie nemen". Zulks geschiedde »om redenen hel gintcr [l. vv. te Samarang] •bezwaarlyk vall penningen op ecne secuurc wyze uyt Ie »setten". 50 Julij. Nadere voorschriften nopens negotie-boeken. Ten opzigte van eene Souralse factuur van aanreekening gereflecteerd zynde, niet alleen, dat veele posten veel laaler aangereekend zyn, dan het selve hadde kunnen en hehooren te geschieden na een goede slyl van boekhouden en de oude ordre om, zo veel mogelyk, de lasten en winsten van ieder jaar tot liet selve te. brengen, maar ook, dal sommige her waards ten laste zyn gebragt, welke aldaar zelve l'huis liooren, en anderen weder direct na Ceylon hadden kunnen werden aangereekend, terwyl daar en boven veele kleene sommetjes van eenige weynige stuyvers en zelfs van agl penningen onder desclve gevonden worden, die, alleen uyt te hooge aan tekeningen, abusivc optellingen, als andersints ontstaande, welke niemant ter vergoeding kunnen werden opgelegd en ook der moeyle geheel niet waardig zynde, gemakkelyk op de parthyen kunnen verevend worden: zo is, om diergelyke irregularitylen fen al hel noodeloos schryven voor den aan staande te prevenieren, goedgevonden en verstaan, 10l ampliatie van de voor- en meermaals gegevene ordres, mitsgaders insonderhyd tot die op het examineeren der negotie en soldy boeken van den 50*" .Tuly 1753, met dies ampliatie van den 10'" October daar aan, naar de respeclive buylen eomptoiren circulair Ie gelasten, dat by de respeclive negotie hoeken alle de lasten en winsten van ieder jaar ook lot het zelve en alle posten onder haare hehoorlyke reekeningen zullen moeten gebragt en voorts in agl genomen worden, dal van eomptoiren, die eene directe correspondentie met den anderen hebben.
1768. P. A. VAN DER PARRA 480 om onderzogt te kunnen worden; insgelyks zul al het volk de hairen wel uitgekamd en in een staart gebonden hebben van eguale grootte, naar de maat, die daar van gegeven zal worden; ook moeten zy de hoeden wel en gelyk draagen, tot op de règter wenkbraaw drukken, de punl naar de linker band gedraaid, dat de hoed met de linker zyde van hel hoofd gelyk komt, om by behandeling van hel geweer niet hinderlyk te zyn. Art. 4. De visitatie gedaan zynde, zoo zal hy op de dagen, by het parade-reglement vastgesteld, van den majoor du jour ordres moeten vraagen om de wagl-parade te doen exerceeren, in maniere als by het voormelde reglement is geordonneerd. Art. 5. Op de klokke-slag van half zeven, zeven of half agl, volgens de dagen, by het reglement op hel doen der waglen vastgesteld, geeft de adjudanl de parade aan den groot-majoor over, benevens een rapport van derzelver sterkte en bevinding van wapenen en monteering. Art. 6. Wanneer de parade zal zyn gedefileerd, zal de adju dant de repartitie maaken over alle compagnien, dewelke den aanstaanden dag op de wagt of andere diensten gecommandeerd zullen worden, opdat, ieder compagnie haar behoorlyk aandeel kome te leveren; ten welken einde de adjudanten een accura ten rooster van de vvagten, coramandos, commissies, schans- of andere werken, zoo van officieren als gemeenen, moeten for meeren, waar by bekend zal staan de dagen datum, wanneer zy den gemelden dienst hebben gepresteerd, om zig daar mede altoos te kunnen verantwoorden en alle disordres te vermyden. Art. 7. De adjudant en de ordre-sergeants waglen op de parade-plaats, tol dat de groot-majoor van den heer Gouverneur Generaal te rug zal gekomen zyn en de ordres voor het guar nisoen zal hebben afgegeven; dan gaat hy met de onder-oflïcieren by bet hoofd der militie en doel rapport van het gene onder de balaillons zal zyn voorgevallen; en wanneer hy de ordres van het hoofd der militie zal hebben ontvangen, depecheert hy de onder-officieren van de ordre-week naar hunne compagnien. Art. 8. Alle Saturdagen zullen de sergeants van de ordre week aan den adjudanl een korte sterkte bezorgen van de
1768. P. A. VAN DER PARRA. 481 compagnie, door den capitein ondertekend, om daar uit te kunnen formeeren een weekelyksche lyst van het bataillon. Art. 9. De adjudanten zullen ook moeten houden een gene raal ordre-hoek, waar in de successive uitgegevene belastingen gesteld zyn, zoo mede de ordre-sergeanls van de respective compagnien, om dezelve alle Saturdagen tegen den anderen te confronteeren tot voorkoming van abuisen; ook zullen de adjudanten van ieder bataillon een boek houden van de man schappen, dewelke daar onder resorteeren. Art. 10. Met het begin van ieder maand zal hyeenmaan delyksche lyste formeeren van de sterkte van het bataillon en daar by specificeeren de manschappen, dewelke aangekomen en afgegaan zyn, en wat voor verandering voorts in de gepas seerde maand by hel bataillon zal zyn voorgevallen. Art. 11. Wanneer onbequaatne wapenen maandelyks inde wapenkamer door de oiider-oiHcieren van de ordre-vveek zullen worden verruild, zal hy zig daar by laaien vinden en toezien, dal alles in goede orde geschiede, mitsgaders hier van een lyst formeeren en aan het hoofd der militie overgeeven. Art. 12. 's Avonds Ie half zeven uuren zal zig de adjudant op de gebedzaal in bet generale gouvernement laaien vinden om aldaar van den stads-majoor bel parool mei de avond-ordres te ontvangen, aan de sergeants van de ordre-week uit te geeven en hetzelve alsdan te brengen aan alle de heeren Raaden van Indie, benevens den beer president van justitie en hel hoofd der militie, indien die in de stad zyn, en anders niet. Art. 15 De adjudanten moeien wel toezien en by de casernen rondgaan op die dagen, wanneer de compagnien exerceeren, te weeten 's Woensdags en Salurdags 's morgens, opdat de exercitie overal eguaal en stipt naar den inhoud van het reglement, op de exercitie gestalueerd, geleerd en gedaan worde, als zynde dit een der voornaamste poinlen van den dienst van een braaf en habiel adjudant, om het volk wel te doen dresseeren en in de exercitie grondig te doen onderwyzen. Art. 14. Wanneer iemand van de wagt moet afgelost wor den, zal de groot-majoor helzelve aan den adjudant laaten PLiSiAT-BOK» DEEL TUI. 31
1768. P. A. VAN DER PARRA. 482 weeten, om andere manschappen, volgens tourbeurten, in derzel ver plaalze te kunnen coinmandeeren. Art. 15. By voorvallen van brand of dat het corps de reserve zal uittrekken, zullen zig de adjudanten by het hoofd der militie moeten vervoegen en deszelfs ordres afwagten. Art. 16. Laalstelyk zullen de adjudanten letten, dat de monleeiing van de manschappen van die deugdzaamheid van stoffe en naar de maat van ieder man gemaakt zy, ingevolge het model, dat tot navolginge in het guarnizoen is afgegeven, en, in geval hy mogte ontwaaren, dat daar aan niet is voldaan, daar van aan het hoofd der militie ten eersten rapport doen. Instructie voor de chirurgyn-majoors en chirurgijns van de com pagtiien der beide bataillons in het guarnisoen van Batavia. Art. 1. De chirurgyn-majoors zullen zorge draagen, dat zy goede chirurgyns aanqueeken voor de compagnien, opdat men verzekerd zyn kan by voorvallende gelegenheid capabele chirurgyns in de bataillons te hebben, welke in hun metier wel geverseerd zyn. Art. 1. De compagnies-chirurgyns zullen met oplettendheid hel oog laaten gaan op de spyze, dewelke aan het volk opge discht wordt, of dezelve naar behooren toebereid, deugdzaam en eetbaar zy? wat manier het volk in eeten en drinken obser veert? of die somlyds van gevolgen zoude kunnen zyn, waar door het volk ziek en naar de hospitaalen geraakt. Art. 3. Zoo wel als hy zyne oplettendheid over de spyze en manier van leven der soldaaten moet laaten gaan, zoo moet by ook zyne aanmerking (effens maaken over de reinigheid van de logementen, of derzelver lugtigheid of bedomptheid eenig nadeel aan de gezondheid zoude kunnen toebrengen ? Hier van moet hy aan de onder-officiers der ordre-week kennis geeven, om daar in naar mogelykheid te kunnen voorzien; en, als by bevindt, dat daar aan niet wordt voldaan, dan aan den capitein van de compagnie en den chirurgyn majoor van het balaillon daar van rapport doen.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 483 Art. 4. Wanneer eenige manschappan by de compagnie mogten weezen, dewelke ziekelyk uitzien, dezelve moet de chirurgyn niet ongevoelig voorby laaten gaan, maar dezelve examineeren, wat hun manqueert? zoo bet plaats kan vinden, dezelven met de vereischte medicamenten te gemoet komen en ben niet laaien loopen, tot de quaal grootelyks verergert, dewyl zig bier door veelen verwaarloozen, uit vreeze voor de hospilaalen, en bel daarom beter is dezelven tegens zin en wil daar na toe te zenden, wanneer bulpe nog plaats kan hebben, als hun de vryheid te laaten van zig te verwaarloozen en ten laatsten daar naar toe gezonden te worden om zig te laaten begraaven. Art. 5. 's Morgens en 's middags moet de chirurgyn de casernen visiteeren om te zien, of de een of ander eenig over val mogte hebben gekregen en zig in de een of de andere hoek schuil mogte houden. Art. 6. Een compagnies-chirurgyn zal dagelyks aan de boofdwagt de vvagl moeten houden en daar niet van daan gaan, als na dat hy de ronde in zyne bescheidene carsernen zal hebben gedaan. Art. 7. De cbirurgyns moeten alle Maandagen aan het hoofd van de compagnie rapport doen van de gesteldheid der zieken en van het gene hy zal denken, dat tot conservatie van de gezondheid voor het volk dienstig mogte weezen. Art. 8. De chirurgyn-majoors zullen ingelyks alle morgen of des namiddags vlytig en met alle zorgvuldigheid de ronde moeten doen aan alle casernen en logementen van het guarnisoen om van de omstandigheden der zieken onderrigt te zyn en alle het mogelyke ter hunner herstelling te bewerkstelligen; voorts eens ter week een waar rapport aan het hoofd der militie doen, dog by exlra gevallen ten eersten. Art. 9. Wanneer recruten uit Nederland of van elders aankomen en naar Ryswyk, Ankee en de Waterplaats gezonden worden om aldaar ververscht te worden, ten einde dit nieuw aangekomen volk zoo veel te beter aan bet climaal te gewennen, zal de opperchirurgyn op Compagnies kruidmolen, ook de hem
1768. P. A, VAN DER PARRA. 484 toegevoegde onderchirurgyns, dewelken het, op- en toezigl over deeze manschappen zal zyn toevertrouwd, zorgvuldig moeten letten, dat het volk droog en lugtig gelogeerd zy. Art. 10. De commandanten van deeze huitenposten moeten zorge draagen, dat dat volk 's morgens om zeven miren een soopje gegeven worde (NB. voor dien het dïenlyk zy, dog anders niet), dat zy te agt uuren hy den bakmeester eeten, by twaalf of vier en twintig man telkens aan tafel gaan zitten en niemand het minste van eenige spyze met zig in het logement neeme, maar eenlyk naar hun genoegen eeten; en in diervoegen zullen zy ook 's agtermiddags te drie uuren getracteerd worden, daar hy genielende voor het eeten telkens een soopje en dus den geheelen dag drie soopjes te zaïnen; de spyze moet altyd warm en wel gekookt zyn en eenlyk beslaan in verscb ossen-vleesch, hoender-soupen, kadjang, als snert toebereid, en in de soupen rykelyk buikzuiverende en ververschende groentens gekookt; zoo als, mede hy beurt wisseling, versche, gekookte viscb, gebraden visch, karwaat, etc. met oli en azyn moet opgeschaft worden en wat dies meer is, om te kunnen dienen tot verversching voor menschen, dewelke lang op reis zyn geweest; ook zal hel volk den gantschen dag warme ryst en gember-waler moeten hebben, zoo veel zy lusten; voorts zal het volk vlytig moeten gehouden worden om zig te haaden, wasschen en reinigen, purgatien of laxativen, vomitiven en aderlaalingen geappliceerd wordende aan welken hel noodig geoordeeld wordt: de lighaams-heweeging, dewelke men aan het volk moet bezorgen, zal maalig en verlustigende moeten zyn en bestaan in kegelen, het speelen met de bal, wandelen of diergelyke iets om de geesten op Ie wekken. De voormelde opper- en ondermeesters moeten toezien, dat hier aan voldaan worde, en, by het contrarie, daar van rapport doen aan het hoofd van Compagnies militie. Art. 11. Omtrent al hetzelve, by deezen ter nedergesteld, zullen de chirurgyn-majoors, benevens de daar toe expres gestelde Compagnies chirurgyns, serieuselyk moeten letten, dat 'er prompt aan voldaan worde, en alles werkstellig maaken, wal de
1768. P. A. VAN DER PARRA. 485 menschenlievendheid hun zal inboezemen ter herstelling eu conservatie der gezondheid van hunnen evenmensen noodzaakelyk en dienstig te zyn. Reglement voor de guamisoens wagt-parade en het gene geobserveerd moei worden, wanneer eenige manschappen onder de wapenen komen. Art. 1. 's Morgens te half zeven uuren, met het slaan van de eerste vergadering, moeien de onder-olliciers de manschappen, dewelke op de wagt staan te trekken, op de guarnisoens parade-plaat* doen opmarcheeren ; aldaar gekomen zynde, com mandeert de onder-officier, die dezelve heeft opgevoerd : Halt. Hier op stelt zig de onder-officier op de regier vleugel van zyne manschappen, neemt de hellebaard of geweer by de voet on commandeert: Presenteert hel geweer, Het geweer by de voel. Legt neder hel geweer, Reglsom keert u, en laat het volk aftreeden; waar na die onder-officier insgelyks zyn hellebaard met de gewoonlyke tempos nederlegt en regtsom-keer maakt. Art. 2. De adjudant, voor hel front komende, commandeert: % hef geweer, waar op het volk by het geweer loopt, stil staat en naar de regter hand op den vleugelman ziet. Neemt op hel geweer, Het geweer op schouder. Na dit commando treeden de sergeanls alle te gelyk uit en marcheeren naar den adjudant, slaan om denzelven een kring en staan stil; waar op de adjudant commandeert: De hellebaard by de voel. Dit gedaan zynde, begint de sergeant, aan des adjudants linker hand staande, rapport te doen, van wat compagnie en hoe veel onder-officiers en gemeenen hy op de parade-plaats gebragt heeft; en dus loopt het rapport voort tot den laatsten sergeant van deszelfs regter hand. De adjudant, van de sterkte der parade onderrigt, commandeert de sergeants: De hellebaarden op schouder, Reglsom keert u, Marsch. Dezelve, op hunne plaats komende, zetten de regter voel voor, na de regter hand ziende, wanneer de sergeant van de linker vleugel een sein eefl, waar op zig alle de sergeants te gelyk links herstellen
1768. P. A. VAN DER PARRA 486 en regts na den vleugelman zien; dan commandeert de adjudant: Parade regtsom, Marsch. Op dit commando treeden de sergeants agt stappen voor het front, de corporaals vier en de tamboers twee stappen; die van de regter vleugel maaken links en die van de linker vleugel regtsom en marcheeren voor het midden der parade aan malkanderen, tot dat gecommandeerd wordt: Halt, Front. Na het maaken van dat mouvement neemen de corporaals het geweer van de schouder hoog in de regter arm; hier op overziet de adjudant de parade en rigt de rotten; dan commandeert hy: Art. 3. Hel geweer by de voet, en visiteert de parade, gelyk by het exercitie-reglement vermeld; de parade gevisiteert zynde, commandeert hy: Legt neder het geweer. By dit com mando moeten de sergeants de hellebaarden nederleggen en de tamboers de trommels; wanneer die mede gerangeerd zyn, commandeert hy: Regtsom keert u, en laat intusschen het volk aftreeden. Art. 4. Wanneer het weer wil toelaaten, zal men Maandag, Dingsdag, Donderdag en Vrydag de parade de gezwinde laading en eenige handgreepen laaten maaken ; weshalven de adjudant, in plaats van : Legt neder hel geweer, commandeert: Hel geweer op schouder, Parade zal marcheeren, Onder-officiers naar de exercitie-post. Op dit commando maaken de onder-officieren en tamboers regts en linksom en marcheeren uit malkanderen : op zyde van de opening der piotons gekomen zynde, maaken zy regts en linksom, marcheeren door en agt passen agter de parade; de tamboers marcheeren naar de regter vleugel en stellen zig in twee ryen en de corporaals blyven in de opening der piotons staan; dezelve herstellen zig alle te gelyk links; de corporaals neemen het geweer op schouder en de sergeants de hellebaarden by de voet. Hier op begint de adjudant de exercitie en continueert tot de klokke-slag van zeven uuren. Na het eindigen derzelve commandeert de adjudant: Onder-officiers voor het front, Het geweer hy de voet. Art. 5. De adjudant geeft daar op de parade aan den
1768. P. A. VAN DER PARRA 487 groot-majoor over, daar by rapporteerende, hoe sterk de zelve is en van de bevinding van derzelver wapenen en monteering. NB. De adjudant zal, wanneer de parade by het geweer moet treeden, zoo wel als wanneer dezelve zal exerceeren, den majoor du jour deswegens ordre vraagen en teflens aan denzelven wegens de sterkte der parade en de bevinding der wapenen en monteering moeten rapport doen, als hy de parade aan den onder-majoor zal hebben over gegeven; en, wanneer het hoofd der militie present is, zal de majoor du jour aan denzelven ordres vraagen, wanneer de adjudant aan den majoor du jour komt rapport te doen. Art. 6. Den groot-majoor met den majoor du jour in qualiteit gelykstandig zynde, zoo zal dezelve niet behoeven te vraagen om de parade af te deelen, maar wel, zoo de hoofd officier du jour hooger in qualiteit is; gelykstandig zynde van caracter, vraagt de groot-majoor de ordres van het hoofd der militie, als hy present is, het gene anders de majoor du jour zal moeten doen. De ordres tot het afdeelen der parade ont vangen hebbende, commandeert de groot-majoor: Parade geeft agt, Het geweer op schouder. De parade afgedeeld zynde, commandeert hy: Het geweer by de voet. Hier na doet de groot-majoor rapport aan het hoofd der militie, daar nevens vraagende de tweede vergadering te mogen laaten slaan, en zendt ter zelfder tyd een sergeant met vyf man naar de hoofdwagt tot het afhaalen van het vaandel, wel te verstaan, wanneer de hoofdwagt het naaste by de parade-plaats is, nadien anderzins, by groote ceremonieelen, het vaandel of de vaandels door een officier en vier en twintig man moeten worden af gehaald en gedragen door sergeants, onder het slaan van den aftrop, en de parade moet dezelve met gepresenteerd geweer, onder het slaan van de marsch, ontvangen, geevende voorts kennis aan den majoor du jour, dat de.parade in staat is te marcheeren, dewelke alsdan van het hoofd der militie ordres vraagt tot den afmarsch.
1768. P. A; VAN DER PARRA. 488 NB. In den tusschentyd, dal de tweede vergadering slaat, laat de groot-majoor de officieren om de posten looten en noteert derzelver naamen op. Art. 7. De vergadering geëindigd zynde en de officiers voor hel front, vier passen voor de sergeants, in een eguaalc linie staande. commandeert de majoor dn jour: Parade geeft agl, Hel geweer op schouder, Opper- en Onder-officiers vat uw post. Op dit commando neemeu de officieren het esponton eguaal hoog in de regter arm; vervolgens maaken de officieren, onder-officieren en tamboers te gelyk regts en linksom en marcheeren uit hel midden naar hunne posten; de officieren blyven agt passen van hunne piotons en herstellen zig te zaamen links, neemen ook te gelyk het esponton by de voel, de tamboers Iwee schreeden agter de officiers en de onder-officiers in de opening van hunne piotons. Alles stil staande, wordt gecommandeerd. Art. 8. Parade zal marcheeren. Op dit commando neemen de officieren het esponton hoog in de regter arm. Art. 9. Geeft agl. Op dit commando maaken de officieren en tamboers regtsom-keer. Art. 10. De twee aglersle gelederen, voorwaarts sluit u. Hier op treeden de officiers en tamboers met de linker voet eguaal aan, marcheeren vier passen nader aan de parade en zetten de regter voet voor. Art. 11. Marsch. Op dit commando herslellen zig de officieren links en neemen het esponton eguaal by de voet. ïusschen alle conimandos moet zoo veel halt gehouden worden, dat de mouvementen naar den eisch kunnen worden gemaakl. Art. 12. Mei piotons regis zwenkt, Marsch. Art 15. Waar op de capitein van de hoofdwagt regtuit marcheert en alle de andere officieren zwenken met de plolons en marcheeren zoo naar hunne bescheiden wagl. NB. Wanneer de heer Gouverneur Generaal op de parade plaats mogte zyn, zullen de noodige ordres tot het een en ander van hoogstdenzelven door het hoofd der militie
1768. P. A. VAN DER PARRA. 489 moeien gevraagd worden, gelyk de majoor du jour hetzelve aan het hoofd van de militie moet doen. Wanneer de parade zal exereeren, wordt dezelve door den majoor du jour gecommandeerd en alle de officieren, die op de wagt komen, treeden met het esponton voor liet front; en als gecommandeerd wordt: Parade zal exerceeren, neemen üc officieren het esponton om lioog, marcliecren agter het front, herstellen zig en neemen het esponton hy de voet, gelyk hy het exercitie-reglement geordonneerd; terwyl de majoor du jour de seinen daar toe met de trom laat doen. De exercitie geëindigd, den officier voor het front en het geweer hy de voet gecommandeerd zynde, hegint de groot majoor te ohserveeren, het gene hy artikel 6 is gezegd. Art. 14. Wanneer de nieuwe wagt de oude op veertig passen is komen te naderen, laat dezelve het geweer presen teeren en de marsch slaan; de nieuwe wagt posteert zig op derzelver linker zyde, hyaldien het terrein zulks wil toelaaten, dog anderzins marcheert dezelve voor de oude en laat alsdan de gelederen regis zwenken tot een rye; en daar dan de officiers en onder-officiers de wagt overgegeven hehbende, mitsgaders de schildwagten, met de tempos hy liet exercilie-reglement hekend gesteld, afgelost en alles naar behooren volhragt zynde, zoo commandeert de officier vau de oude wagt: Hel geweer hoog in de regier arm, laat met gelederen regts zwenken, marcheerende onder het slaan van den aftrop omtrent veertig passen van de wagt, commandeert: Halt, Hel geweer op schouder, Het geweer verkeerd op schouder, Regtsom keert u, dankt het volk af en laat hen naar hunne casernen gaan. Üe oude wagt van haare plaats gedefileerd zynde, comman deert de officier van de nieuwe wagt: Het geweer hoog, Marsch. De post, alwaar de oude wagt gestaan heeft, gevat hehbende, commandeert hy: Halt, Links herstelt u, en laat het geweer presenteeren. Wanneer de hoofd wagt het naaste by de parade-plaats is, marcheert de oude wagt op de parade-plaats en, het vaandel naar deszelfs plaats Ie rug gezonden hebbende, in maniere
1765. P. A. VAN DER PARRA. 49 PUïAAT-BOEÏ DEEL Tilt. I geen aanreekeningen of ten goede brengingen, op een zodanige plaats l'liuys hoorende, naar dese hoofdplaats gedaan, zo mede dal geene aanreekeningen vnn een zo gering belang, dat z'op de parlbyen mackelyk hun verevening kunnen vinden, by wege van redres posten terug of ten goede sullen mogen aangereekend, maar verevend, dan wel, wanneer z'ontslaan zyn uyl iualtcntie van dese of gene der bediendens, in dien gevalle door deselve zullen moeten vergoed worden; en dat voor liet overige alle aanreekeningen of ten goede brengingen in bet zelve jaar, des mngelyk, of ten minste met d'eerste scbeeps gelegenihyd, 't zy deselve deese hoofdplaalsl of andere comp loiren incuinbeeren, geschieden moeten, sub pene, dat, by bevinding van bet tegendeel, diergelyke verzuymde posten, zo wel als van zodanige, die abusive gedaan worden en op de comptoiren, van waar ze geschieden, bun verevening moeten vinden, als wesenllyke erreuren aangemerkt en aan tl'ontdekkers en aanwysers derzelve, even als vnn de sodanige, een sesde 10l premie zal toegelegd worden, ten laste van de geene, die deselve begaan hebben en die ook responsabel zullen werden gehouden voor al bet geene, waar by de (lomp' eenig nadeel zoude kunnen lyden. 2 Augustus. Voorschriften nopens hel repareren, beproe ven, en:, van geweeren. Om in <lcn aanstaande gorust te kunnen wesen, dat gene andere dan bequaame geweeren naar de buyten comploiren uyt de wapenkamer alhier versonden worden, zo is niet alleen goedgevonden en verstaan in 'l vervolg l>y de afpakking van deselve vier militaire officieren Ie commitleeren en deselve Ie gelasten om geweer voor geweer l'examineeren na den inhoud van een dientwegen ontworpen instructie, luydende; werden by desen gelast zig te vervoegen in 's Comp 8 wapen kamer en aldaar de geweeren, die naar staan te weiden verzonden met het schip, , stuk voor stuk I-examineren en wel te letten, oh de loopen wel gestelijn de
1758 P. A VAN DER PARRA. 490 gelyk by den afhaal, artikel 6, gezegd is, dankt de eapilein het volk aldaar af. Art. 15. Wanneer executie van spitsroeden door de parade zal worden gehouden en de parade door den adjudant schielyk is afgedeeld, dat altyd lusschen twee rotten plaats blyve voor een man, blykens de onderstaande figuur: rapporteert de adjudant het aan den majoor du jour, rangeeren de officieren zig alsdan voor hel front, gelyk by de wagt parade gezegd is, en commandeert de majoor du jour: Het derde gelid geeft agl, Regt voorwaarts verdubbelt de gelederen, Marsch. Art. 16. Op dit commando treedt het derde gelid met den regter voet eguaal aan; de eerste man van het derde gelid, dat verdubbelen moet, marcheert in het eerste en de tweede man in het tweede gelid, gelyk hier met deeze figuur vertoond wordt. Art. 17. Hel eerste gelid geeft agt, Regtsom keert u, Hel geweer by de voet, Bajonetten af, Hel geweer by de linker voel, Opper- en onder-officieren vat uw posl. Art. 18. De officieren neemen na dit commando het espon ton hoog in de regter arm, twee officieren en twee onder-offi cieren marcheeren naar de regter vleugel; in zelfdervoegen posteeren zig twee officieren en twee onder-officieren op de linker vleugel; de overige officieren marcheeren tot op vier passen aan de parade en de sergeants tot op twee passen, wanneer zy na de regter hand zien en esponton en hellebaar den met eguale tempos by de voet neemen; de helfte van de tamboers marcheeren naar de regter en de andere naar de linker vleugel; hier na wordt op de regter vleugel een preparatif geslagen en de stokken-knegt brent de roeden in het ranquet; wanneer dezelve op de linker vleugel komt, wordt aldaar het
1768. P. A. VAN DER PARRA. 491 tweede preparatif of roffel geslagen, ten teken dat de parade gereed is. De executie gedaan zynde, gaat de majoor in het midden voor de parade staan en commandeert: Art. 19. Roeden weg. Hier op worden de roeden in twee tempos weggeworpen, als slaande een slag sierk op het geweer en werpende de roeden over het hoofd. Art. 20. Opper- en onder-officieren regts en linksom, mar cheert naar hel midden. Art. 21. De officiers, onder-officiers en tamboers, op hunne eerste plaats in het midden der parade gekomen zynde, maaken front en neemen het esponton hy de voet. Art. 22. Het geweer by de voel, Bajonetten op de loop, Het geweer op schouder, Het eerste gelid links herstelt u, Die verdub beld hebben, regtsom keert u. Marsch, Halt, Links herstelt u, Hel geweer by de voel. Art. 23. Hier op treeden de officieren af en de adjudant vraagt aan den groot-majoor om de parade tot afdeeling der wagten over te geeven. Art. 24. De adjudanten moeten wel toezien, wanneer liet volk van de pa rade-plaats defileert, dat het wel marcheere, de gelederen zig na de regter hand eguaal zwenken, niet meer dan twee passen van malkanderen distantie houden en het geweer wel draagen; ook observeeren, dat de soldaat het postuur houde, gelyk hetzelve by het exercitie-reglement is beschreven ; en overal daar de adjudant ontwaart, dat hetzelve niet naauw keurig wordt geobserveerd, moet hy zulks niet ongemerkt laaten voorhy gaan, maar altoos met vlyt en yver een ieder zoeken te onderwyzen en tot zyn pligt aan te zetten. NB. Wanneer de sergeants de sleutels gaan haaien of by andere gelegenheid met eenige manschappen marcheeren, moeten zy vooral niet loopen en wel toezien, dat het volk het geweer vast aan het lyf houde en wel draage. Art. 25. Wanneer de sergents rapport doen, zetten zy de hellebaarden by de voet en, na hetzelve afgelegd te hebben, weer op schouder, mnaken regtsom-keer en marcheeren af; welke tempos met de vereischte promptitude moeten worden
1768. P. -A. VAN DER PARRA. 492 gedaan, gelyk by de handgreepeii van de hellebaarden geordon neerd wordt. Art. 26. Geen schildwagt, veel minder eene wagt, zal, wanneer dezelve aan iemand eenig honneur moet bewyzen, vermogen eenige wending of ander front te maaken, maar moeien staan blyven, gelyk zy geposteerd zyn en het front hun aangewezen geworden is; insgelyks moeten de onder officiers wel letten, dat zy, wanneer niet in het geweer staan of over straat gaan, iemand willende groeten, de hoed met de linker bami afneemen en agter het gevest van de sabel laaten vallen, houdende de rotting met de regier band uitgestrekt aan het lyf; ook moeten zy zig vooral niet bukken, nog buigen, maar in een welgeschikt postuur slaan, gelyk by bet exereilie reglement omstandig verhandeld is; hetzelve moeten zy ook dun soldaat leeren en onderrjgten, dal by, op straat een officie? ontmoetende, in diervoegen front maake en den hoed alneeme. Art. 27. De manschappen, dewelke in de wapenen komen, moeten naar haar grootte gerangeerd worden, naamelyk, wan neer zy in drie gelederen staan, moeten de grootste in het eerste gelid, die daar aan volgen, iets kleinder zynde, in het derde of laatste gelid en de kleinste in het tweede of middelste gelid; maar het volk in een rye staande, zoo worden dezelve van de regier vleugel gerangeerd, dat is de grootste op de regter vleugel en afdaalende komen de kleinste op de linker vleugel, hetwelk de onder-officieren op de waglen slipt zullen moeten observeeren en hun volk zoodanig rangeeren en numereeren. op dat, wanneer zy optreeden, altoos wel geschikt staan. Reglement voor de waglen in het kasteel. Art. 1. De officier of sergeant van de kasleels-waterpoort zal op de gewoonlyke lyden, by hel wagt-reglement vermeld, mitsgaders by alle andere voorvallen, rapport moeten doen aan den officier van de generaals-wagt en deeze zal wederom rapport doen aan de hoofdwagt. Art. 2. Als de heer Gouverneur Generaal zyn verblyf in
1768. P. A. VAN DER PARRA. 493 het kasteel houdt, zoo zal de officier van deszelfs wagt het parool van zyn Hoog-Edelheid moeten vraagen, schoon hy ver pligt is op andere dagen het parool op de gebedzaal te ontvan gen, en alsdan drie rapporten formeeren en verzegelen; het eerste moet hy, onder aanbieding van het parool, aan den heer Gouverneur Generaal overgeeven, het tweede aan het hoofd der militie en het derde aan den capitain van het kasteel door een onder-officier afzenden; dog, zoo de laatste buiten is, zal, als hy binnen komt, het parool door den officier, benevens het rapport, in persoon overgegeven en het kasteel niet eerder worden gesloten, als na dat de officier heeft laaien rondvraagen, of ook iemand in de stad zal moeten weezen ? Art. 3. Den officier van de wagt van den heer Gouverneur Generaal afgelost zynde, legt hy rapport af aan het hoofd der militie en den capitain van het kasteel, mitsgaders door den ser geant aan de hoofdwagt. Art. 4. Hel parool van de verleden* nagt zal de officier, benevens de datum en zyne handteekening, door een onder officier op de guarnisoen-kamer laaten bezorgen. Art. 5. Zie bladz. 2,28, art. 12. Art. 6. Zie bladz. 227, art. 6. Arl. 7. Zie bladz. 227, art. 7. Art. 8. Zie bladz. 227, art. 8. Reglement op hel doen der waglen in de stad en hel kasteel van Batavia. Arl. 1. 's Morgens te hall' vyf uuren zal de reveilje worden geslagen van de tamboers, dewelke de wagt hebben, als: van de hoofdwagt driemaal op en neer, van de Nieuwpoort langs de Nieuwpoort-straat tot aan het stadhuis-plein en zoo naar de wagt, aan de wagt van de Kasleels-waterpoorl op en neer voor de wagt, aan de Vierkanls-poorl langs de Zandzee en zoo naar de wagt, aan de Utregtsche-poort tot aan de brug van het Portugeesche kerfhof en zoo naar de wagt, van de Diestpoort tol aan de reduit en weer naar de wagt, van de Rotterdammer
1768. P. A. VAN DER PARRA. 494 poort tot op de brug van de Tygers-gragt en zoo naar de wagt; de tamboers van de stads-poorten zullen by de reveilje geëscorteerd worden door een corporaal en twee gemeenen. Art. 2. Zie bladz. 233, art. 21. Art. 3. Zie bladz. 233, art. 22. Art. 4. Te hall' zeven uur zal de vergadering op de gewoone parade-plaats voor de eerste en te zeven uuren voor de tweede maal geslagen worden; de manscbappen, dewelke op de wagt gecommandeerd zyn, marcheeren op liet slaan van de eerste vergadering van hunne casernen naar de parade-plaats; aldaar opgemarcheerd zynde, visiteert de adjudant derzelver wapenen, in maniere als by hel reglement van exercitie beschreven slaat; wanneer bet weer wil toelaaten, zal de adjudant de parade de gezwinde laading of handgreepen laaien doen, daar by observeerende, het gene in het reglement van de wagtparade geordonneerd is, waar na de adjudant de wagt-parade aan den groot-majoor overgeeft, daar by rapporl doende van de bevinding der wapenen en monteering. Art. 5. De groot-majoor laat de officieren om de posten looien en deelt de wagten af, zoodanig, dat, zoo veel mogelyk, het gemeen en de onder-officieren by of omtrent hunne casernen de wagten betrekken. Art. 6. De parade afgedeeld zynde, in maniere gelyk by het reglement van de wagt-parade vermeld, laat de groot-majoor de tweede vergadering slaan; maar, zoo het hoofd van de militie present is, moet by derwegens permissie vraagen; dezelve geëindigd zynde, doet de groot-majoor rapport aan het hoofd van de militie, dat de parade in orde is om te marcheeren, geevende daar van teffens kennis aan den presenten majoor du jour, dewelke hier na aan het hoofd voormeld vraagt, of de parade inag afmarcheeren; waar op de majoor du jour dezelve commandeert en doet defileeren in maniere, als de ordonnancie van de wagt-parade dicteert. Art. 7. De dragonders en artbilleristen komen almede op de parade-plaats en betrekken de dragonders de wagt voor het generale gouvernement; wanneer hier omtrent eenige
1768. P. A. VAN DER PARRA. 495 verandering zoude moeten gemaakt worden, zal men zig naar de expresse ordre van den heer Gouverneur Generaal moeten reguleereD, 'tzy dat dezelve door de granadiers of musquettiers zal worden bezet. Art. 8. De parade afgemarcheerd zynde, zal de groot-majoor zig hebben te vervoegen by den heer Gouverneur Generaal, indien zyn Hoog-Edelheid iu het kasteel of in de stad mogte zyn; en, hy het aanweezen van hoogdenzelven in de bovenlanden of buiten Batavia, by den heer Directeur Generaal, als in deszelfs absentie hel commando voerende, om te vraagen, of 'er eenige ordres voor het guarnisoen moeten worden uitge geven; dog den heer Gouverneur Generaal builen de stad zynde, zal de groot-majoor van het hoofd der militie, die daar van door den heer Gouverneur Generaal zal weezen gemunieerd, dezelve moeten ontvangen en, bekomen hebbende, aan de adjudanten op de parade-plaats uitgeeven; zullende de adju danten en onder-officieren van de ordre-week zig van de parade plaats niet eerder mogen absenteeren, maar, wanneer de onder-officieren de ordres in hun ordre-boek zullen hebben opgetekend, dezelve alsdan ten eersten aan de hoofden en verdere officieren van de compagnien brengen. Art. 9. De adjudanten zullen de officieren, onder-officieren en bet gelal der manschappen, dewelke den volgenden dag op de wagt zullen trekken, 's morgens commandeeren om, zoo veel mogelyk, te vermyden, dat buiten noodzaakelykheid eenige ordres 's avonds uitgegeven worden, ter voorkoming van erreuren en misverstand. Art. 10. De groot-majoor bezorgt bier na zyn schriftelyk rapport aan den heer Gouverneur Generaal, insgelyks de adjudanten aan den commandant of hoofd van de militie, dewelke alsdan zyn rapport by den heer Gouverneur Generaal gaat afleggen, op de daar toe bestemde dagen en uuren. Art. 11. Woensdags en Saturdags zal de parade om half agt uuren afmarcheeren, om reden, dat de compag nien op die dagen 's morgens van vyf tot half zeven uuren aan hunne casernen zullen exerceereu, maar des Zondags
1768. P. A. VAN DER PARRA. 496 en andere kerkdagen zal de parade te half zeven uuren afmarcheeren. Art. 12. By liet overneetnen der wagten zullen de onder officieren en tamboers wel toezien, dat hun de posten en wagten schoon en zuiver worden overgegeven, waar toe twee soldaaten alle dagen van de rolle af tour a tour zullen gecommandeerd worden, terwyl de tamboers de officiers-kamers zullen moeten schoon houden; voorts behoorlyk letten, dat het gereedschap en de meubelen, die tot de wagt en offi ciers-kamer behooren, bequaam en in een goeden staat zyn en, zoo daar iels aan manqueert, voor en aleer de wagt zal zyn overgenomen, daar van aan de hoofd wagt kennisse moeten geeven door den aankomenden officier. Art. 13. Te hall tien uuren zenden de officieren den sergeant van de wagt met een getekend rapport naar de hoofd wagt, van het gene op hunne wagt mogle zyn voorgevallen. Art. 14. Van al de ingekomene rapporten formeert de capi tein van de hoofdwagt een generaal rapport en, getekend hebbende, zendt hy hel zelve aan hel hoofd van de militie. Art. 15. Van al het gene van de andere posten zal worden gerapporteerd, zal ten eersten aan het hoofd der militie, den majoor du jour en den groot-majoor kennis worden gegeven. In cas van brand zal door een dragonder aan den heer Gouverneur Generaal kennisse worden gegeven, als mede aan den heer Directeur Generaal, den heer president van Schepenen, de twee opperkooplieden' van het kasteel, den land- en waler fiscaal, benevens den Bailluw; ook zal in zulken geval geen trom geroerd of de klokken worden geluid buiten expresse ordre van den heer Gouverneur Generaal of, by zyn' Hoog- Edelheids aanweezen buiten hel kasteel of de stad, op bevel van den heer Directeur Generaal of een der heeren Raaden van Indie, die in de stad mogte zyn; voor het overige zullen de officieren van de wagten zig hebhen te reguleeren naar het gene by het reglement in cas van brand geordonneerd is. Art. 16. Het militair honneur zal aan de wagten en posten worden gedaan in maniere, als het reglement dicteert;
1768. P. A. VAN DER PARRA. 497 PL»«*4T-BOEI DEEL VIII. 32 eenlyk zullen de schildwaglen op de wallen, wanneer zy voor iemand het geweer moeien presenteeren, hetzelve doen met het front naar binnen, maar den persoon, wien dat. honneur bewezen wordt, den schildwagt omtrent genaderd zynde, brengt hy hel geweer om hoog, maakt reglsom-keer, het front naar huilen en blylt dus met gepresenteerd geweer staan, tol dal zoodanige persoon tien passen zal zyn gepasseerd, wanneer zig weder links herstelt en het geweer schoudert. Art. 17. Wanneer de Raad van justitie en corps, met de deurwaarder vooruit, naar den heer Gouverneur Generaal gaal om rapport van de executie Ie doen, zullen de wagten, welke dezelve mogle passeeren, in de wapenen komen, het geweer piesenteeren en de marsen slaan, maar in het te rug keeren zal aan dezelve geen ander honneur bewezen worden, dan dal voor den present zynde hoogste in rang geordonneerd is hy hel reglement, der honneurs: in zelldervoegen zal aan de leden van den Haad van justitie, dewelke in commissie moglen gaan of komen, geen ander honneur bewee/.en worden, als het geen den eersten van dezelve volgens het reglement toekomt. Art. 18. Aan den capilein van de hoofdwagt zal geper mitteerd zyn 's middags van hall' een tot twee uuren van de wagt te mogen gaan, dog, de hooge regeering vergaderd zynde, niet, voor dat dezelve gescheiden zy; voorts zal men aan drie of vier man te gelyk, naar rato van de bezetting der wagten, 's morgens te tien en 's namiddags te vyf uuren permissie geeven om te gaan eeten, zonder langer dan een half uur Ie mogen uithlyven: voor het overige zal zig geen officier of onder-officier van zyn wagt mogen absenleeren. Art. 19. Zie hladz. 230, art. 7. Art. 20. 's Avonds te half zes uuren zal aan alle de poorten appel worden geslagen tot waarschouwing voor de onder officieren en gemeenen, dewelke builen moglen zyn, om zig naar hunne casernen en bescheidene posten te vervoegen. Art. 21. 's Avonds Ie half zes uuren zenden de officieren weder ecu sergeant en drie man naar de hoofd wagt tot het ufhaaien der sleutels en sluiten de poorten, in maniere als dezelve
1768. P. A. VAN DER PARRA 498 zyn geopend geworden, daar by observeerende de ordres, die zy dienaangaande zullen hebben overgenomen of alsnog inoglen ontvangen, zendende te gelyk, by het te rug brengen der sleutels naar de hoofdvvagt, het avond-rapport in geschrifte. Art. 'l'l. Om half zeven zal op de voorzaal van hel generale gouvernement hel guarnisoens avond-gebed gehouden worden; van de wagt voor hel gouvernement, van de hoofdwagl en kasteels-waterpoort zal men eenige manschappen met een onder-ofticier daar naar loc afzenden en zullen zig in hetzelve ook laaten vinden de groot-majoor en adjudanten; na bet eindigen van het zelve en als de heer Gouverneur Generaal in het kasteel woont, zal de groot-majoor het parool gaan vraagen en helzelve aan den adjudant overgeeven, die het alsdan aan de sergeanten van de ordre-week op voormelde gehed/.aal uitgeeft; de groot-majoor gaat inlusschen naar de hoofdwagl en geeft het parool aan den capitein en de wagthebbende onder officieren, de belasting daar by voegende, dewelke hy van den heer Gouverneur Generaal ten dienste en observantie van het guarnisoen hebben ontvangen; waar op de capitein drie avond-rapporten formeert, met invoeginge van het parool; en, dezelve verzegeld hebbende, gaat hy het eene den heer Gouver neur (ïeneraal, benevens hel parool, presenteeren; het tweede rapport, in zelfdervoegen gecachelteerd, zendt hy met den vaandrig van de wagt aan het hoofd der militie en hel derde aan den groot-majoor door een sergeant; maar, ingevalle de heer Gouverneur Generaal niet in het kasteel zyn verblyf houdt, zal het eerste rapport aan den heer Directeur Generaal en, by zyn Edelheids afweezen, aan den oudsten in desladzynde heer Raad van Indie door den vaandrig van de hoofdwagl worden overhandigd en de twee andere in maniere, gelyk even gezegd; voorts zal door een der adjudanten aan alledebeeren llaaden van Indie, l>enevens den heer president van de justitie, in de stad zynde, bet parool worden gebragt en door een der sergeanten aan den advocaat-fiscaal, water-fiscaal, hoofd-officieren en capileins, dewelke zonder compagnie zyn, mits almede binnen de stad zynde.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 499 Art. 23. De taptoe zal geslagen worden te agt uuren, op de zelfde manier en orde, gelyk hier vooren by de reveilje is geordonneerd, dog eenlyk voor de respective wagten, zonder zig verder te begeeven; ter zelfder tyd zullen de officieren hunne uitstaande posten visiteeren. Art. 24. Zie bladz. 232, art. 18. Arl. 25. Zie bladz. 232, art. 19. \i I. 20. Des morgens, wanneer de capilein van de hoofd wagt zal zyn afgelost, zal dezelve een morgen-rapport in persoon aan den heer Gouverneur Generaal overgegeven, daar by rapporteereiide hel gene op zyn wagt zal zyn voorgevallen; en, in absentie van boogstdenzelven, aan den heer Directeur Generaal, dog zyn Edele mede builen de stad zynde, aan den oudsten in de stad zynde heer Naad van Indie, mitsgaders een mondeling rapport afleggen aan het hoofd der militie en de vaandrig aan den groot-majoor. Art. 27. Wanneer gewapend*; manschappen voor de poorten komen, moeten dezelve builen blyven en een onder-officier naar bel hoofd van de militie zenden om te rapporteeren, hoe sterk dezelve zyn en van waar dezelve komen, en daar op ordres blyven afwagten. Art. 28. Zie Wadz. 233, art. 24. Art. 29. Zie bladz. 233, art. 25. Reglement van de rondes en patrouilles. Arl. 1. De hoofdronde zal 's avonds te tien uuren gedaan worden door den capilein van de hoofdwagt met een sergeant, een corporaal, een tamboer met de lantaarn en zes gemeenen, kunnende den weg neemen naar verkiezing. Art. 2. Zie bladz. 233, art. 26. Art. 3. Zie bladz. 234, art. 27. Art. 4. De visileerronde gaat te twaalf uuren, na dat de hoofdronde zal zyn gegaan. Art. 5. Zie bladz. 234, art. 28. Art. 6. Zie bladz. 234, art. 29.
1765. P. A. VAN DER PARRA. 5 ten einde gemelde llaadc, des nodig oordcelende, aan ons roogte suppediteeren zodanige verdere consideratien, als zy zullen oordeelen ter hunner intentie te kunnen dienen". Zie verder bij 25 September 1768. 29 Januarij. Bepaling, dat burgers van eenig buiten kantoor en andere ingezetenen van het gebied der Nederlandsche O. 1. Compagnie, voor handel of om andere redenen te Batavia komende, niet begrepen waren onder de Europesche vreemdelingen, bedoeld bij hel besluit van 5 October 1762. De sjahbandar te Batavia had zulks anders begrepen en de notarissen aldaar hadden zich hierover bij de Regering beklaagd, vermits de bewuste burgers zich ongaarne van een permissie-briefje voorzagen >om hun crediet hierdoor niet te ."doen lyden". 29 Januarij. Intrekking van hel bepaalde op 29 De cember 1693 nopens het compareeren, enz. van Irij testament benoemde voogden en executeuren. Sedert «onheuglyke tyden" was die bepaling in onbruik geraakt, «vermits de testateurs dikwyls zulke voogden of «executeurs niet bekend wilden hebben of dezelve dikwyls »niet — ten minsten niet schielyk genoeg — te vinden, veel "lyds ook uytlandig waren". 29 Januarij. Wijziging van het bepaalde op 23 Augustus 1669 en 15/17 April 1684 nopens den verkoop van lijfeigenen. De gczamelijke, Bataviasche notarissen verklaarden, dat deze bepalingen onuitvoerbaar waren, voornamelijk ten aan-
1765 P. A. VAN DER PARRA. 50 laden leggen on dese niel gebroken of gescheurl zyn, zo mede of de slolen hunne behoorlyke speling hebben, mitsgaders geen manquemenl bevonden word aan de tuymelaar en de trekker, en in 't generaal, of de gemelde geweeren behoorlyk lot gebruyk bequaam zyn, voor zo verre zulx uyterlyk kan worden gesion, also do hcquaamhyd dor loopen zelve, na dat z'alvorens gcprn becrl syn, ler verantwoording blyfl van don baas van de wapen kamer: suilende van hun bevinding schriftclyk rapport moeien worden gedaan aan den heer Directeur Generaal: maar daar en boven den baas van den gemelde wapenkamer te gelasten om ook zelve naauwkeurig te letten en zorge te dragen, dat gene ge/weeren, die eonigsins defect zyn, maar allesins bct|iiaame afgescheept, mitsgaders dezelve zodanig afge pakt worden, dat z'hy het overvoeren in de kassen niet of ten minsten zo woynig mogelyk kunnen beschadigt raken. Wyders is ook besloten voor het vervolg te statuecren, dat de loopen van alle geweeren, die van de respective buylen eomplniron alhier worden onlfangen om gerepareert te worden, alvorens met een enkelde schoot zullen moeten werden gepro beerl, ten oyndo dus verzekert te kunnen wesen, dat zodanige geweeren in slaat van gebruyk zyn, mitsgaders zulks ook dienvolgende te laten plaats hebben omtrend de zodanige, die alhier uyl hel guarnisoen maandclyks ter verhelping op de wapenkamer worden gebragt, wanneer nopens de geslolthyd der loopen maar eenige bedenking mogle vallen. 9 Augustus. Voorschrift nopens miilucrlc testamenten. Van wegens hel oollegie van Schepenen klagten voorgekomen wesende, dal de permanente ordre, laasl gesteld by billet van den **ffi 1761, dal alle de gene, die in de possessie komen van vaste goederen, dcselve liinnon den lyd van drie maanden op hare naanien moeten doen oversebryven, sub poene van betaling van de vier dubbelde 's hoeren gereglighyd, nu en dan nog word overtreden, voornamenllyk ton opzigl.e van de zoda nige, die, by mulueele testamenten vermaakt, by erlfenisso op
1768. P. A. VAN DÊR PARRA. 500 Art. 7. Zie bladz. 254, art. 30. Art. 8. Daar zullen 's nagls vier patrouilles om de wal gaan, als naaiuelyk: om agt, elf. een en twee miren: men zal 's avonils aan alle posten vier expresse pairnuilles-loodjes. kleiiuler als die der rondes, afgeeven, op welke de naanien der wagleu zullen gegraveerd weezen; en wanneer het parool uitgegeven wordt, zal de groot-majoor nrdonneeren, van waar de patrouilles telkens zullen beginnen en of dezelve regis ol links zullen gaan. Verondersteld, dat geordonneerd wierdl. dal de patrouilles deezen aagt van de Nieuwpoort regis zouden gaan, zoo gaat een corporaa] met twee man van die wagl. telkens precies op de hier vaslgeslehle uuren, hel eerst van de Nieuwpoorl lot de llollerdammer-pooil, alwaar dezelve een Joodje afgeeft; die van Rotterdam gaal naar Amsterdam, geeft insgelyks een loodje af, met en lieneveiis hel ontvangene van de Nieuwpoorl: die van Amsterdam gaal naar de Yietkanls poorl en geeft te /.amen drie, loodjes af; die van de Vierkanls-poorl gaal naar de punl Zeeburg en die van deeze naar Groningen, de Speelmans-poorl. Illieglsche-poorl. Zeelandia en de DiesL-poorl; de een e posl depecheerl de patrouilles naar de andere, telkens een loodje mei de ontvangene afgeevende, en dusdanig brengt de patrouille van de Dieslpoorl. tien loodjes van alle de posten naar de Nieuwpoort, dewelke, door den officier geëxamineerd, alsdan met een corporaa) en Iwee man naar de hoofdwagt worden gezonden en gerapporteert, wal by het doen der patrouilles zal zyn voorgevallen, geevende de eene patrouille aan de anderen, nevens de loodjes, het rapport over van haare ontmoetingen. Verondersteld, dat geordonneerd wierdl, dat deezen nagl de patrouilles van de Nieuwpoorl links zouden gaan, zoo gaal de patrouille het eerst naar de Dieslpoorl en ontvangt de loodjes van de Rotterdammer-poorl ie rug; en in zelfdervoegen gaau de patrouilles van alle anderen waglen, wanneer hetzelve geordonneerd wordt. Altoos moet de groot-majoor letten, dat de patrouilles nicl beginnen van die wagt, van dewelke deezen nagl de visiteer- of dag-ronde zal worden gedaan, dal van de stads-waglen allernalif geschiedt;
1768, P. A. VAN DER PARRA. 501 aan zoodanige posleu zendt de groot-majoor 's avonds, nevens de ronde- en patrouille-loodjes, een penning, waar op gegraveerd staat: visiteerronde of dagronde, voor het bewys en qualificatie lot bet doen dier rondes; en, na dat de officier die gedaan heelt, zendt hy de loodjes naar de hoofdvvagl en laat rapport doen van zyne ontmoeting; maar, naar de omstandigheden, iels van aangelegenheid voorvallende, doet hetzelve in geschrifte. De hoofdvvagl laat patrouilleeren langs de Luthersche kerk te agt uuren, als de taptoe geslagen is, om de aldaar zynde herbergen leedig te maaken, en te negen uuren nog eens; zullende de militairen of zeevarende, welke men daar vindt, moeten in arrest genomen worden. Art, 9. De patrouille, eene ronde op de wal ontmoetende, zal moeten staan hlyven, het geweer laaten presenteeren en aan den officier van de ronde het parool afgeeven; maar, in gevaUe de rondes malkander ontmoeten, zal de gene, die het eerst aangeroepen wordt, hel, parool afgeeven moeten; in diervöegen zal hetzelve ook door de patrouilles geobserveerd worden, maar, heide te gelyk roepende, zal hetzelve door den rang, van daar zy de wagt hebben, gedecideerd worden, zullende die het naast in rang is, aan die boven dezelve in rang staat het parool moeten afgeeven; en opdat men mag weeten, hoe dal de respective waglen van de stad malkander volgen, zoo zal men die stellen in den volgenden rang, als: de Rotterdammer-poort, de Nieuw-poort, de Diestpoort, de Utregl sche-poort en de Vierkants-poort. Art. lü. In hel kasteel zal de ronde en patrouille op de gewoonlyke lyden, by deezen hier toe vastgesteld, worden geobserveerd: de hoofdronde zal door den officier van de generaals-wagl, de visiteerronde door den sergeant en de dagronde door den officier of sergeant van de kasteels-water poort worden gedaan: de patrouilles zullen van deeze beide wagt en tour a tour gedaan worden. Art. 11. De ronde of patrouille, dewelke by of omtrent de hoofdwagt passceren, moet door den schildwagl aangeroepen en als dan door dezelfde ronde of patrouille voorbij worden
1768. P. A. VAN DER PARRA. 502 geroepen; maar alle rondes, dewelke van de hoofdwagt afgaan, moeten door de ganlsche wagl ingehaald en door den capitein het parool gepresenteerd worden. Reglement op het sluiten en openen der poorten van hel kasteel en de stad. Art. 1. De poorten worden 's morgens om vyf uuren geopend en 's avonds gesloten, naar het bepaalde by het volgende artikel 5. Art. 2. De sleutels van de stads-poorten berusten tot nadere ordre van den heer Gouverneur Generaal aan de hoofdwagt en die van het kasteel aan de wagt van zyn' Hoog-Edelheid. Art. 3. Een sergeant met vyf man wordt 's morgens te half vyf uuren en 's avonds te half zes uuren van de stads poorten, tot het af haaien van de sleutels, naar de hoofdwagt gezonden. , Art. 4. Zie bladz. 239, art. 15. Art. 5. Zie bladz. 240, art 19. Art. 6. Zie bladz. 240, art 20. Art. 7. De kasteels-waterpoort wordt gesloten te half zeven uuren, zoo als mede ten zelfden tyd de huiten-brug opgehaald, het groote en kleine poortje onder de Robyn gesloten en de sleutels aan de wagt van den heer Gouverneur Generaal te rug gebragt worden ; de valbrug aan de landkant wordt om tien uuren gesloten, maar, wanneer de heer Gouverneur Generaal binnen in het kasteel is, moet tot het sluiten van dezelve expresse ordre gevraagd worden en de sleutels worden by zulke gelegenheid in het generale gouvernement gebragt, aldaar geborgen en 's morgens wederom afgehaald door een sergeant van de Waterpoort, blyvende over dag aan de voor melde generaals-wagt. Art. 8. De sleutels van de kleine poortjes van decourtine zullen aan de wagt van den heer Gouverneur Generaal berusten en door de rondes en patrouilles aldaar gehaald en weder te rug gebragt worden.
1768 P. A. VAN DER PARRA. 503 Art. 9. Zie bladz. 241, art. 22. Art. 10. Zie bladz. 244, art. 34. Reglement voor den majoor of hoofd-officier du jour. Art. 1. 's .Morgens, voor half zeven, zal de majoor du jour op de guarnisocns parade plaats present zyn en wanneer de manschappen, dewelke de wagten staan te belrekken, op de parade-plaats zullen zyn opgemarcheerd, voorts daar by alles geobserveerd, wat by het reglement van parade is geordonneerd, en de parade afgemarcheerd, zal by daar van aan het hoofd der militie rapport doen. Art. 2. De majoor du jour zal na hel aflossen der wagten 10l 's avonds te zes uuren, op alle uuren van den dag, de wagten mogen visiteeren, exceplo de lyfwagt van den heer Gouverneur Generaal. Art. 3. Zie bladz. 257, art. 3. Art. 4. Den majoor du jour ontwaarende, dal officier, onder-officier of gemeen op de parade of wagl aan zynen pligt gemanqueerd hadde, zal by denzelven op staande voet naar de hoofdwagt -in arrest zenden en het hoofd der militie daar van kennis geeven om deswegens, naar bevinding van zaaken, gecorrigeerd te worden. Art. 5. Van alle ordres, dewelke aan de hoofdwagt gebragt worden, betreffende den dienst der wagten, item van alle rap porten, die van de subalterne poslen gedaan worden, en het gene mogt voorvallen, van wat natuur het ook zy, *,a de capitein ten eersten aan den majoor du jour door een onder-officier laaten rapport doen. Art. 6. Wanneer de majoor du jour het goedvindt, kan hy de hoofdronde in persoon doen, waar van hy bevoorens aan den capitein van de hoofdwagt kennisse geeft; en anders kan hy een extra ronde doen, op wal uur van den nagt hy het noodig mogte oordeelen, zullende in dien gevalle het parool overal moeten afgeeven en de rapporten ontvangen, gelykvan den groot-majoor by het doen zyner ronde is gezegd geworden.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 504 Art. 7. De groot-majoor moot aan tien majoor du jour een accurate specifique lysl van alle wagten en uitgezette posten ter hand stellen: dog, wanneer hier omtrent eenige verandering lliogle komen voor te vallen, 't zy door vermeerdering of ver mindering der posten, zal aan den majoor du jour ten eersten een andere lyst moeten bezorgd worden, met aanlooning, waar in de verandering beslaat. Art. 8. De majoor du jour zal nauwkeurig letten, dat de dienst der wagten en al het gene dienaangaande volgens ordonnancie beraamd is, stipt geobserveert wordt. Art. 9. De hoofd-officieren, het du jour waarneemende, zullen malkanderen bet commando, na het afmarcheeren dei parade, in bchoorlyke orde overgeeven, met aanwyzinge van de nieuwe ordre of veranderinge, dewelke omtrent de wagten en posten zal zyn voorgevallen. Art. 10, Het hoofd van de militie en de groot-majoor, uil de stad gaande, hiaten hetzelve aan den majoor du jour weelen, die in deszelfs absentie het generale commando van bet guarnisoen zal hebben. Reglement, waar naar de waglen en het corps de reserve zig sullen hebben te gedrongen in cas van brand of lumtdt. Arl. I en 2. Zie bladz. 251, art. 11. Art. 5. Zie bladz. 251, arl. 12. Art. 4. Zie bladz. 251, ail. 15. Arl. 5. Zie bladz. 251, arl. 14. Art. 6. Zie bladz. 252, art. 18. Arl. 7. Zie bladz. 252, arl. 16. Arl. 8. Zie bladz. 250, arl. 10. Art. 0. Byablien hel geval en de omstandigheid vereischt, dal de reserve in de wapenen komt, zoo laai hel hoofd van de militie aan de uaasle wogt weelen om de vergadering te .slaan voor de reserve, hetwelk de officier momentelyk laai doen; en op het hooren slaan van de vergadering moeten ook
1768, P. A. VAN DER PARRA 505 alle posten insgelyks beginnen te slaan; en opdat hier omtrent geen erreur voorvalle, onder pretext van de vergadering niet te hebben gehoord, zal de officier, die eerst de ordres van het hoofd der militie heelt ontvangen, een corppraal van die wagt naar de naaste wagt zenden om die ordres over te brengen, waar op de officier insgelyks een corporaal naar de naaste post en deeze wederom naar een andere zendt; op deeze manier zal in korten lyd de ganlsche stad en de ronde de ordres ontvangen hebben. Art. 10. Zoo dra men de vergadering zal hooren slaan. zal het volk van de reserve voor hunne casernen onder de wapenen komen en aldaar blyven staan, lot dat zy ordre zullen ontvangen om Ie marcheeren ter plaalze, daardenood zaakelykheid het zal vereisschen. Art. 11. Het corps de reserve zal beslaan uit de genen, die 's daags bevoorens de wagt gehad hebben, Ie weelen : van den majoor du jour af tot den soldaat toe; de reserve, op alle posten gereed slaande, zal gemelde majoor dezelve doen marcheeren en daar mede ageeren ingevolge de ordres, dewelke hy by die gelegenheid zal ontvangen. Arl. 12. Wanneer hel signaal 10l het uitrukken der reserve zal zyn gedaan, zullen momentelyk vier dragonders te paard zig aan de hoofd-vvagt hebben te vervoegen om te dienen voor ordonnancen, als twee voor den majoor du jour en twee voor den capilein van de hoofdvvagt, ten einde de noodige rapporten daar mede Ie kunnen doen. Art. 15. Zoo dra men maar het geringste teken van cenigen brand zal gewaar worden, moeien ten eersten de manschap pen van het corps de reserve voor hunne casernen, gelyk hier voor gezegd, optreeden om de wagt aldaar hier door te ren forceeren, zonder Ie waglen naar het slaan van de vergadering en geen den iniiislen lyd Ie doen verliezen. Art. 14. Wanneer de brand builen de slad geblust en het nog geen vier uuren in den morgenstond mogle zyn, zal de geopende poort weder gesloten moeten worden en gesloten blyven tot den gewoonen lyd van derzelver opening.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 506 Instructie voor den groot-majoor en de onder-majoors in het guarnisoen te Batavia. Art. 1. De principaalste dienst en verrigting van den gcmel den hoofd-officier bestaat in de directie van zaaken, dewelke de oeconomie van een guarnisoen betreft; hy zorgt voor de noodwendigheden en consumptie der troupes, heeft het opzigt over de casernen en logementen van de stad, reguleert den dienst van het bezetten der wagten en posten naar evenre digheid van de sterkte der bezetting en vertoonl die telkens aan den heer Gouvernuer Generaal; hy ontvangt alle ordres van hoogstdenzelven, geeft die uit aan het guarnisoen, na voor gaande kennisgeeving aan het hoofd der militie, en doet van alles een gelrouw rapport, is naauwkeurig en oplettende, dat de militaire dienst in dit guarnisoen ingevolge de reglementen en instructien gedaan wordt. Art. 2. Alle morgen, te half zeven uuren, zal zïg de groot majoor of, by indisposilie, een zyner onder-majoors op de guarnisoens parade-plaats moeten laaten vinden. Art. 3. Wanneer de klok half zeven uuren heeft geslagen, zal de adjudant de wagt-parade aan den groot-majoor overgee ven, daar by rapport doende van derzelvcr sterkteen bevinding van wapenen en monleering. Art. 4. Den groot-majoor in caracter met den majoor du jour gelykstandig zynde, zal hy niet behoeven ordre te vraa gen tot het afdeeleu der wagt-parade, maar, dezelve afgedeeld hebbende, geelt hy daar van kennis aan den majoor du jour; dog, minder in rang zynde, zal hy ordre moeten vraagen tot de afdeeling der parade en alsdan rapport doen. Art. 5. Den commandant of hoofd der militie present zynde en den groot-majoor met den majoor du jour in rang gelyk standig, zoo vraagt de eerstgemelde alle ordres immediaat van den commandant en, na dezelve geëxecuteerd Ie hebben, geeft hy aan den majoor du jour daar van kennis. Arl. 6. Hen heer Gouverneur Generaal op de parade plaats almede present weezende, zal het hoofd der militie
1768. P. A. VAN DER PARRA. 507 de noodige ordres tot het een en ander van hoogst den zei ven moeten vraagen. Art. 7. Geduurende het slaan van de tweede vergadering laat de groot-majoor het vaandel haaien en doet de officieren om de posten looten en derzelver naamen optekenen, om ten allen tyde te kunnen weeten, wal voor officieren hier of daar de wagt gehad hebben; ook vermag geen officier, onder-officier of gemeen zyn wagt verruilen of zig van de wagt laaien aflossen buiten kennis van den groot-majoor, dewelke, naar tyds omstandigheid, aan den heer Gouverneur Generaal kennis zal moeten geeven. Art. 8. Na het afmarcheeren der wagt-parade gaat de groot majoor naar den heer Gouverneur Generaal, indien zyn' Hoog- Edelheid in het kasteel of de stad mogle zyn, of by den genen, die, in absentie van hoogsldenzelven, het commando zal voeren, en vraagt, wat voor ordres aan het guarnisoen zullen uitgege ven worden; dog, den heer Gouverneur Generaal buiten zynde, zal de groot-majoor van het hoofd van de militie, die daar van zal weezen gemunieerd, dezelve moeten ontvangen en teffens overleggen een rapport in geschrifte, daar by aantoo nende de sterkte van hel guarnisoen, benevens het getal der manschappen, dewelke dien dag op de wagt zyn getrokken, de genen, dewelke op commando gegaan, op schans-of andere werken gerommandeerd zyn, wat voor manschappen van buiten aangekomen of van het guarnisoen zyn afgegaan en de ordres, geduurende 24 miren uitgegeven, repeleeren; voorts het parool en signaal, dat den gepasseerden nagt in de slad, kasteel en buitenwerken zal zyn uitgegeven, wie de arrestanten zyn en waar dezelve zitten, met alle het gene op de wagten en posten zal zyn voorgevallen. Art. 9. Wanneer hy van den heer Gouverneur Generaal te rug komt, ordres ontvangen hebbende, zal hy zig moeten vervoegen hy den commandant der bezetting of hoofd der militie en aan hem de uilgegevenc ordres communiceeren, als dan dezelve zonder tyd-verzuim op de parade-plaats aan de adjudanten en de onder-officiers van de ordre-week uitgeeven,
1768. P. A. VAN DER PARRA. 508 gelyk hy liet zelfde zal moeten doen, indien hein de ordres door het hoofd van de militie, uit naam van den heer Gouverneur Generaal, mogten zyn gegeven. Art. 10. Van alle hel gene aan de lioofdwagt zal voor gevallen zyn en daar gerapporteerd worden, zal de capilein van de hoofdwagt den groot-majoor door een onder-officier hiaten rapport doen. Art. 11. Niels moet zyne oplettendheid ontsnappen; nog minder moet hy oogluikende of door een verkeerde en uuaalyk geplaatste toegeevendheid passéeren laaien, het gene tegens de ordres van den heer Gouverneur Generaal en tot nadeel van den dienst zoude kunnen strekken, want hier in legt het wezendlyke en principaalste poincl van zynen pligt opgesloten om ten eersten het hoofd van de militie daar van te verwittigen, ten einde op het spoedigste daar in te kunnen voorzien en het redresseeren, mitsgaders, naar omstandigheid van zaaken, aan den heer Gouverneur Generaal rapport doen, nademalcn zaaken van dien aart kunnen voorkomen, welke een schielyk redres vereisschen en geen uitstel kunnen lyden. Art. 12. Hecruten of troupes van andere guarnisoeneu alhier aankomende, zal hy dezelve moeten ontvangen, derzelver wapenen in de wapenkamer doen brengen, een exacte lyst doen formeeren van der manschappen naamen, geboorte-plaats, religie en professie, dezelve aan den heer Gouverneur Generaal presenteeren en ordres vraagen, of voormelde manschappen onder het guarnisoen zullen worden geincorporeerd of naar elders verzonden. Art. 13. De manschappen of detachementen, dewelke buiten het guarnisoen zullen marchecren, als dezelve op de parade plaats door den adjudant zullen zyn overgeleverd, zal hy cxacl. visileeren; want hy zal aanspreckelyk blyven, ingevalle bevonden worde, dat door onoplettendheid aan derzelver wape nen iets quam te manqueeren. Art. 14. Alle troupen onder de wapenen komende, 't zy by groole of kleine ceremonieelen of by wat gelegenheid hel ook weezen inogle, zal de adjudant aan den groot-majoor de
1768. P. A. VAN DER PARRA. 509 parade ter visitatie overgeeven om Ba te gaan, of aan de uitgegevene ordes van den heer Gouverneur Generaal voldaan geworden en de gecommandeerde manschappen present zyn. Arl. i:>. De ordre-sergeants moeten aan den groot-majoor alle weekcn een korte stcrkle van de compagnie, door den capitein getekend, bezorgen; daar by specificeerende de man schappen, dewelke de gepasseerde week by de compagnie aangekomen en afgegaan zyn. Ail. 1(5. Te zes uuren 's avonds zal zig de groot-majoor moeien vervoegen by hel hoofd der militie om Ie vraagen, of 'er ook iets aan den heer Gouverneur Generaal moet worden gerapporteerd en voor den aanslaande dag ordres te worden verzogl ; te half zeven miren zal zig de groot-majoor op de gUarnisoOßS gebedzaal laaien vinden en, als bel gebed gedaan en de heer Gouverneur Generaal in het kasieel present zal zyn, bel parool, nevens de ordres, van hnogsldenzclven moeten vraagen; dog anders zal by bet. parool geeachetteerd aan de hoofdwagt ontvangen en aan de adjudanten en sergeants van de ordre-week nilgeeven, benevens de ordres, die by zal hebben ontvangen; voorts gaat de groot-majoor naar de hoofdwagt en geeft hel parool aan den capitein en de ollicieren. benevens de onder-officieren van de wagt, mei de ontvangene ordres, uit. Arl. 17. Dé groot-majoor behoort eigenlyk, en als met den dienst meest <|iiadi eeremle, de eerste ronde Ie doen, zoo dra de poorten zullen gesloten zyn, in maniere, gelyk by het reglement op de rondes en patrouilles in bel breede is gedemonstreerd. Art. 18. Als een poort 'snagls moet worden geopend, zal liy de sleutels in persoon gaan haaien en lot escorte van de hoofdwagt een sergeant, een corporaal, een tamboer met de lantaarn en zes gcmeenen ontvangen, dog by indispositie een onder-majoor daar toe mogen commandeeren. Arl. 19. lly opkomenden brand of tumult zal zig de groot majoor ten eersten vervoegen aan de hoofdwagt om te vernoemen, wal voor ordres van den heer Gouverneur Generaal of rapporlen aldaar niogleu wee/.en ; die vernomen hebbende, zal by zig ten allerspoedrgste naar de plaalze van den brand begeeven
1765. P. A. VAN DER PARRA. 51 «Ie vrouwen vcrvnllen: zo is, om daar omtrend ook in hel vervolg te voorsien, goedgevonden en verstaan, 10l nadere ampliatie van het gemelde billet van den 7'" April 1761, de respective notarissen Ie gelasten en l'ordonneercn om by de mu tueele testamenten, even gelyk reets in hel generaal omtrent alle andere actens is gestatueerd, ook Ie doen influeeren, dat de vrouw, de langstlevende zynde, zal moeien zorgen, dal de vaste goederen, die by overlyden des mans op baar mogten vervallen, binnen den voorsz. lyd op haar naam worden overgesehreven, sub poene van de boete, by het evengemclde billet bepaald; gelyk mede, dat, wanneer de vrouw, met een buwelykse voorwaarde getrouwd en vaste goederen Itezillende, die op baar eygen naam staan en zy aan haar man vermaakt, desc deselve insgelyks, op gelykc poene, binnen den meergemelden lyd op syn naam zal moeten doen i'egislreeren. !) Augustus. Nadere omschrijving der jurisdictie run den AdvtHiKü-fiftraul en van den Waler-/isca<il. Om, zoo veel mogelyk, nader den wegh af te snyden tol alle haniuellen over het poinct van jurisdictie onder de respec tive ollicieren van justitie, waar omtrend, met opzigt tol den advocaat liscaal en water-fiscaal, by resolutie van den 82*" November 1748 voor de laaste maal gedisponeerd is; zo is, op de prepositie van den heer Gouverneur Generaal, goed gevonden en verstaan tot nadere ampliatie van de dierwegens 'n vigeur zynde permanente wetten en schikkingen en by/.onder met relatie tot die van den walerfiscaal, by wege van opheldering van het meergemelde besluyl, te verklaaren en te slatueercn: dat des advocaat fiscaals jurisdictie, gelyk van ouds, zig extcn deert tot alle plaatsen onder hel ressort van de. Nederlnndsche Camp* in dese gewesten, voor so verre daar van in desen geen speciale uytzondcriiig word gemaakt, naamclyk ten aanzien Van den walerfiscaal, dewelke zigh zal uylslrekken :
1768 P. A. VAN DER PARRA 510 en, een nauwkeurig loezigt daar van genomen hebbende, nrilsgaders gezien, of de naaste wagten en posten, ook het corps de reserve, len dien opzigte baaren pligt belragt hebben, ingevolge hel geordonneerde hy het reglement voor bet corps de reserve en in ras van brand en tumult, een omstandig rapport gaan afteggen om hoogstdeszells ordres en dispositie af te wagten, dan wel die van den in de stad zynde oudsten of eersten in rang zynde heer van de hooge regeering; de zelve ontvangen, hebbende, ter plaatze brengen efl aan de genen afgeeven, daar en dewelke het zal belmoren, om ter execulie gehragt Ie worden; naar welke verrigling hy, hy continuatie van de gesteldheid van zaaken, rapport moet doen of laaten doen en als dezelve gecesseerd zal zyn en hy ordres ontvangen, dat bet corps de reserve moet afmarchceren, daar van aan den majoor du jour kennis geeven, zorge draagende, dal de poorl, geen vier uuren in den morgenstond zynde, weder tot den gewonnen lyd gesloten wordt. Art. 20. Eenige gewapende manschappen of detachementen (al ware die zelfs uit hel guarnisoen) voor de poort verschyuende, zoo zal, na ontvangene ordie om binnen te marcheeren, de groot-majoor dezelve in of door de plaatze doen geleiden en, wanneer die tot het guarnisoen behoeven, haare wapenen visiteeren en van derzelver bevinding rapport doen. Art. 9,1. De groot-majoor zal dagelyks visiteeren of laten visiteeren de casernen en logementen van bet guarnisoen, de wagt huize.n, kombuizen, poorten, bruggen, de rampart van hoven, binnen CU buiten: en, zoo hy bevindt, dat niet alles in de uiterste accuratesse zuiver en schoon gehouden wordt, daar van ten eersten waar schouwen aan de genen, dewelke hel incumbeert; dog, ingeval hetzelve niet ten eersten wordt verbeterd, daar van aan den heer Gouverneur Generaal rapport doen. Art. i' 2. Principaalst zal ook de groot-majoor moeten toe zien en zorgvuldig agt slaan, dat de hakmeesters van de compagnien aan bet volk de spyze opdisschen in diervoegen, als dezelve by het reglement der hakmeesters is vastgesteld, opdat bet volk daar omtrent in bet minste niet worde benadeeld.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 511 Art. 23. Wanneer de groot-majoor een wagt passeert, zal hem liet militair lioiineur. ingevolge van zyn caracter en volgens giiarnisoens-ordre, worden aangedaan; wanneer Uy van iets onderligt wil weezen en den officier daarom vraagt, zal dezelve gehouden zyn den groot-majoor behoorlyke reden en antwoord te geeven; en als hy omtrent de wagt of rampart iets wil bezigtigen, zal hem een onder-officier worden mede gegeven om de noodige aanwyzing te doen. Art. 24. Van de krygs-kasse zullen het hoofd van de militie en de groot-majoor inspecteurs weezen en loezien, dat daar van een exact boek en aantekening worde gehouden. Art. 25. De hospitaalen moet hy ook vlylig visiteeren en toezien, of hel volk ook wel gecureerd en gelracteerd wordt. Art. 26. De groot-majoor zal ook het op-en toezigt hebhen over de veld-equipagie, die voor een aanzienlyke corps Europeesche troupes gereed legt om op de eerste ordres in het veld te kunnen marcheeren, dewelke ten principaalste zal bestaan uit tenten, koperen' veldkelelljes en casserollen, geleivaatjes, goede, deugdzaame byleu, klewangs, klyspaaden, inschiades, pikhaanen, met nog een en ander pionnier-gereedschappen, welke al Ie zaamen op een aparte plaats in het luighuis bewaard en altoos in een goeden en bequaamen staat moeten onderhouden worden. Art. 27. Ook zal de groot-majoor moeten houden een journaal en daar in nauwkeurig aanteekenen al, het gene van dag lot dag in hel guarnisoen zal zyn voorgevallen, wat voor man schappen aangekomen en welke vertrokken zyn, wat voor manschappen telkens op de wagl, commandos, schanswerk of andere diensl zullen geëmploieerd zyn, daar by voegende hel parool, dat in het guarnisoen zal zyn uitgegeven; van welk voormeld journaal hy, groot-majoor, met den eersten van ieder maand een copye aan den heer Gouverneur Generaal zal moeten bezorgen, des gerequireerd wordende. Art. 28. De bezetting der buitenposten om en by Ualavia zal aangemerkt worden als een apart gedetacheerd corps, onder het guarnisoen niet behoorende; derzelver commandanten moe ten maandelyks een korte sterk Ie aan den groot-majoor bezorgen,
1768. P. A. VAN DER PARRA. 512 met specificatie van derzelver af- en toegang in de gepasseerde maand, waar van hy twee generale lyslen zal formeeren, de een om aan don heer Gouverneur Generaal en de tweede om aan het hoofd van de militie Ie presenteeren. Militaire honneurs. Zie bladz. 245—248. Reglement, zoo op hel in- en uitgeleide van ile heeren der hooge Indiasche regecringc, als derzelver laatste eerbeivyzing. Zie deel VI, blad/.. 600—605. Reglement op de receptie dét Ambassadeurs van groole mogend heden, wanneer daar muiren! geen speciaal besluit by hunne Boog-Edelheden is genomen, hebbende hel groot eeremonieel die van Candia, van den Soesoehoenang of Keizer van Java, van Bantam, als de rykshestierder aan het hoa/d is run de laatstgemelden of die van Bantam, etc. Zie deel VI, bladz. 605—607. Gemeener ambassadeurs en brieven, als van Palembang, Timer, Siam, Jamby, Banjermassing, etc. Zie deel VI, bladz. 607. Het ordinair avond-gebed. O barmhartige God, eeuwig ligt, srhynende in de duister nisse, Gy, die verdrylï den nagt der zonden en alle blindheid des liarlen! nadien Gy den nagl verordineerd hebt. om (e ruslen, gelyk den dag om te arbeiden, zoo bidden \vy U, geef', dal onze ligbaanien in vrede en stilheid rusten, opdat /e daar
1768. P. A. VAN DER PARRA 513 PLAKAAT-BOEK DEtX Vlll. ÖÖ na bequaam mogen zyn te lyden den arbeid, dien ze draagen moeten. Maalig onzen slaap, dat die niet onordentelyk zy, opdat wy aan lyf en ziele onbevlekt mogen blyven, ja, dal onze slaap zelfs gescbiede tot Uwer eere. Verligt de oogen onzes verstands, dal wy in den dood niet nntslaapen, maar altyd verwagten op onze verlossinge uit deeze elendigheid. Bescherm ons ook voor alle aanvegtingen des duivels, ons in Uw heilig geleide neemende. Eu, hoewel wy deezen dag niet toegebragt hebben zonder legen U grootelyks gezondigd te hebben, zoo bidden wy U, wil onze zonden bedekken door Uwe barmhartigheid, selyk Gy alle dingen op aarde met de duis ternisse des nagls bedekt, opdat wy daarom van uw aanschyn niet verstooten worden. Genadige God en Vader! kom uwe gemeinte overal te hulpe. Sterk alle kerken-dienaars en overheden Uwcs volks, zoo die Gy over ons vaderland gesteld hebt, als den heer Gouverneur Generaal en de heeren Raaden van Indien, nevens alle respective overheden, over ons geordonneerd, opdat wy al te zaamen onder hunne regeering een gerust en godzaalig leven leiden mogen. Neem deeze stad en het kasteel, met haare inwoon ders, in uwe Godlyke bewaaringe. Waak voor ons, Gy Herder Israëls. Bewaar ons voor onheil en verderf, gelyk uwe God lyke hand ons duslange beschut heeft. Laat die meer en meer blyken in de bescherminge der Chrislelyke gemeinte, die Gy hier geplant hebt. Uwe hulpe is sterk en wonderlyk over dezelve geweest; onze ziele bekent het en looft daar in uwe vaderlyke goedheid, die de zonde en misdaad overziet en om uwes Heiligen naams wille uwen volke weldoet. Geef, dat wy daar door in uwe Heilige vreeze en 10l verheerlykinge uwes Heiligen naams onze woonstede bezitten mogen. Bewaar, Heere, mede de gaande en komende schepen onzes lieven vaderlands. Vriendelyke God en Vader! wil dezelve altyd bywoonen met uwen Heiligen Geest en eindelyk geleiden door het convoi van uwe Heilige engelen tot hunne gedestilleerde plaatze, als mede die hier te lande op heen- en weder-reizen zyn zwervende; sterk dezelve tegens hunne vyanden, verzorg
1768. P. A. VAN DER PARRA. 514 hun van hunne nooddruft, behoed hun voor alle schaade en verderf en brengze ter gewenschle plaatze, opdat ze U met hlydschap voor uwe vveldaaden pryzen. Wil ook alle kranke, bedroefde en aangevoglene harten, die in gevankenisse of in doods-nnod zyn, (roosten in hunne zwaarighe den, sterken in den gelove, heiligen door het lyden Uwes lieven zoons, .losu Cbristi, en een zaalige uilkomsle verlecnen, opilalze inel een dankbaar harte U pryzen voor uwen bystand en zegeningen. Laat ons mede met de genen, die Gy verlost hebt, uwc regl vaardigheid en goedheid met vreezen en beeven erkennen en met een godvruglig leven U verheerlyken. Dit alles door onzen fleere en Zaaligmaaker, Jesum Chrislum, die ons in zynen Heiligen naame aldus heeft leeren bidden. Onze Vader, etc. Specificc/ue aanwijzing, op hoeveel een volle monieering van Chineesch linnen voor een soldaat komt te staan. Een rok van blaauw Chineesch linnen met voering, kraagen éi) opslagen ra* 1: 29 p kamisool van geel linnen met voering » - : 4."» Twee broeken van blaauw linnen met voering... » 1: 12 Maakloon van de volle monteering » :'3fe Na'aigaaren-geld van de volle monteering >• —: i 8 Een hoed, met een wit lind geboord » —: 56 Som rd s " 5: 50 7 Junij. Aanstelling van een tweeden adjudant bij elke kompagnie pennisten te Batavia. Vermits elke kompagnie »primo plan circa 180 koppen" tel de, was één adjudant voor de exercitiën onvoldoende. • Krijgs-ordcrs. Dit stuk is gelijkluidend aan den artikel-brief, medegedeeld deel VI, bladz. 022 vlgd., behoudens de navolgende wijzigingen:
1768. P. A. VAN DER PARRA. 515 art. 5 in fine: »en ketlingslag ..... arbeiden", lees: om zes of meer jaaren aan de gemeene werken te arbeiden; de inlanders daarenboven in de ketting, dog daarom naar proportie met een minder langduurig bannissement: art. 14 "Gouverneur Generaal, of andersints", lees: Gouv. Gen., dan wel bel opperhoofd der plaats, of andersints: art. 20 »250 man en voor de derde maal", lees: 250 man, dan wel, naar maate het guarnisoen kleinder is, meer maal op en neder en voor de derde maal; aan hel slot is toegevoegd: dan wel naar proportie meermaal door minder volk; art. 21 »250 militairen en voor de tweede reize", lees: 250 militairen of nok meermaal door minder volk en v. d. I. r.; art. 29 «onder dak blyven, op poene", lees: onder dak blijven, ten zy op plaatsen, daar de koelte van den nagt met den daauw nuttig is en de gelegenheid het toelaat om boven of voor de casernen te slaapen, sub pene; art. 54, aan het slot is toegevoegd: dan wel door het guarnisoen, indien hel niet boven de 72 man slerk is; art. 55 »ten behoeve van d'acadeinie de marine", lees: ten behoeve van de krygskas; art. 56, aan het slot is toegevoegd: mitsgaders op de buiten-comptoiren in zelfdervoegeu aan de gemeene werken gesteld worden; art. 37 »gemorioneert 1752", lees: gelaarsl en vervolgens tot matroos gedeporteerd worden om zoodanig dienst te doen; art. 45 «g'executeerd mitsgaders", lees: geëxecuteerd, dan wel, naar de omstandigheden van persoonen en zaaken, aan lyf of leven gestraft worden, mitsgaders; art. 44, aan het slot is toegevoegd: of anderzins naar de strengheid der wetten gepuuieerd worden; art. 45, aan het slot is toegevoegd: of ook anders gecorri geerd worden, naar maate minder verzwaarende omstandigheden daar toe mogten voorkomen; art. 51, de woorden: «door 250 man" zijn vervallen;
1768, P, A. VAN DER PARRA. 516 art. 53 is met art. 52 vereenigd, zoodal art. 54 (1755) wordt art. 53 (1768); art. 54 (nieuw 53) luidt: een ieder, dien te kort gedaan wordt, zal hetzelve zynen officier te kennen geven; art. 56 (nieuw 55) »aan 't leven" lees: aan lyf of leven; art. 65 (nieuw 64) »door 144 man" vervalt; art. 70 (nieuw 69), aan het slot is toegevoegd: op die by ontyden hunne handen slaan aan eenige balken of andere hout werken, agter het ambrigts-quarlier*leggende; en op alle êe genen, die in Compagnies magazynen tragten in te breeken of eenige van haare vertrouwde goederen te rooven : art. 71 (nieuw 70) »den Edelen brigadier" vervalt: "verdrag, also", lees: verdrag, dog ten belange der weg-en overloopers, en inzonderheid wegens de verschillende graaden van hunne schuld, zig egter ook rigtende naar de consideratien en het advies van den Raad van justitie deezes kasteels, gedateerd 16 Juuy 1762, nademaal wy, enz. 8 Junij. Voorschrift nopens hel enrolleren van citaliën. De Raad van justitie te Batavia bepaalde ter zake, »dat voor taan alle nieuwe praesenlatien des Vrydags 's morgens en de oude ditos des Salurdags 's morgens, voor 10 uuren, door de practizyns ter secretarye ter enrolleering sullen moeten worden besorgt, met interdictie en ordre aan de secretary bediendens omme op gemelde daagen, na geciteerde uuren, geene presentatien te accepteeren en des 's Maandags 's morgens voor 9 uuren eerst aan den secretaris en vervolgens ten selven daege, voor 11 uuren, aan den heer praesident en de heeren raeden te besorgen de respeclive rollen en dies behoorlyk afschriften der praesenlatien, soo van des fiscaals parthyen, als die door de practisyns gedaen rolleeren, op poene voor de gemelde secretary bediendens van 10 rd s ten behoeve van de raedkamer voor ieder praesentalie, die na voorsz. gestelde uuren door haar sullen syn gerolleert, als meede voor yder roll, die er bevonden sal werden op gemelde tyden aan, als boven, afgezonden te zyn".
1768. P. A. VAN DER PARRA. 517 O Zie deel VII, blsdj, 083 en ÜB5. 14 Jupij. Afschaffing van hel bewaken der ontlading van schepen dooi- pennisten. In aanmerking gekomen zynde dal het committeeren van pennisten op schepen, van de West van Indic arriverende, zedert het g'arresteerde op den 22 e " December 1765 (') niet alleen lot heden niets ten gevolge gehad heelt, maar dat ook, wanneer de visitatie door gecommitteerde leden van justitie na behoren, gelyk men vertrouwen moet, geschied en den pagter van den hoorn voor zyn eigen intrest, ondergeschikt aan J s Comp s belangen, zorgd, het dan genoegzaam overbodig mag gerekend worden om langer de pennisten by de ontlading dier bodems te stellen en hunne laporten door den geduglen eed te doen staven; zoo is om allen dezen en wel inzonderheid ter zake van de volgens hel gearresteerde op den ö cn February «ii 26 en April laalsleden nader gestelde maatregelen tot het moeielyker maken van sluiken, goedgevonden en verstaan om, met alteratie van het op den 22 e " December 1763 genomen besluit, voortaan hel plaatzen van pennislen by de ontlossing der schepen, welke van de West van Indie komen, te excusee ren, ten einde hun dienst met meerder nut op de schryf comptoiren onverhinderd te presteeren en, mits de geciteerde, in 't begin dezes jaars nader gemaakte bepalingen, hel doen van onnodige eden daar mede te exeuseeren. ~ Junij. Maatregel legen het Ie vol laden van Com pagnie's schepen. Nadere argwaan onlstaan zynde, dat, ondanks de volgens resolutie van den 5™ Maart 1767 gestelde maatregelen tegen 'iet overladen der schepen, in Indie varende, door een onmatige quantileit particuliere goederen, het egter nog al wordt geprac 'iseerd, na dat de schepen wegens haar diepleggen gevisiteerd °f bereeds van de rhede afgedreven zyn, wyl niet alleen op
1768. P. A. VAN DER PARRA 518 lange reizen, door 't gebruik der eet- en drink-waren, de schepen mei kelyk komen te ligten, voor dat ze ter plaatze harer desli natie aanlanden, maar het ook niet buiten vermoeden zy, dat men onderwege wel eens wat afzet en dus de vrees voor de visitatie ter gedestilleerde plaatze, waar men aankomt, of men alsdan niet dieper legt, dan wanneer het schip by vertrek gevisiteerd wierd, nog niet voldoende aan 't oogmerk beant woord; zoo is, lot het meer en meer bezwaarlyk maken van 't overladen der schepen met particuliere goederen, na de propositie van den heere Gouverneur Generaal, goedgevonden en verstaan om, behoudens het bepaalde by 't opgemeld besluit van den 3 cn Maart anno passato, de overheden der in Indie varende 's Comp s kielen, tol derdewaaks inclusive, te gelasten om. by haar retour van het een of ander comptoir, in een aan hooggedagte zyn Edelheid over te geven schriftelyk declaratoir te verklaren, dat zy, na dat het schip gevisiteerd of door gecommitteerdens opgenomen was, hoe diep het zelve kwam te treeden, dan wel, na dat hel hier of, nopens kielen, welke naar de groole Oost stevenen en op een der comptoiren van Java's Oostkust volladen moeten worden, aldaar het anker geligt hebben en van de rhede afgedreven zyn, nog voor zig zelfs, nog voor iemand anders enige koopmanschappen of volu mes van de minste naamwaardigheid ingenomen hebben ; onder bedreiging, dat, het zy schipper, opper- en onder-stuurman, ilein derdewaak, welke zig verstouten mogte, het zy voor zyn privé, dan wel voor een ander, onder wat naam of pretext het ook zoude mogen wezen, enige koopwaren, hoe groot of klein de volume ook wezen mogte, nadat het schip, gelyk voorzegt, gevisiteerd, het. anker geligt en afgedreven is, over te nemen, zonder de minste conniventie zal worden gedeporteerd van ampt, qualileit en gagie, mitsgaders inhabiel verklaard en dus danig per eerste gelegenheid naar Nederland verzonden. 21 Junij. Wijziging van de van voor »biddinge". J)e alhier uil Nederland ontvangen publicque nieuws-papieren
1768. P. A. VAN DER PARRA. 519 de heugelyke lilymaar builen enigen twyfel aangekondigl heb bende. dal zyn donrlugtigsle Hoogheid, den heere Prince van ürange en Nassau, enz., enz., en/... 's lands geliefden Erfsladhou der en oppcr-Gouverneur Generaal dezer wingewesten, op den t" 1 October anno [lassalo in liet lmvvlyk getreden was niet hare Kouiiiglyko Hoogheid, mevrouw de Prineesse, Frederica Sophia Wilhelmina van Pruisscn ; zo is, conform de propositie van den here Gouverneur Generaal, op fundament van 't g'arresteerde ter zitting van den 27"' Maart 1780, goedgevondenen verstaan liy de ordonnantie of 't formulier van voorbiddinge in de kerken ter gedenking van de hoge magten en de regering dezer landen, de laatste maal g'amplieert volgens resolutie van 25 November 1766, onmiddelyk na de benoeming van de hoge persoon zyner doorlugtigsle Hoogheid te lalen inQueren bare Koninglyke Hoogheid, mevrouvve de Prineesse van Urange en Nassau, deszelfs gemalirme, en dus gedagte ordonnantie met deze verandering te doen herdrukken om, zo hier ter hoofdpluatze, als op de respective buiten-comptoiren, tot narigt en observantie te dienen. 21 Junij. Heropening van de vrije vaart op Borneo en Kajeli (Boeroe). — Vergunning voor éêne Chinesche jonk- jaarlijks aji MakaMir Ie varen. By brief van Macasser met veel aandrang g'insteerl wordende tot de weder openstelling van de particuliere vaart naar Borneo en Gajelie, item dat, gelyk voor been, daar een Cbineze jonk 'sjaarlyks ten handel moglc komen, brengende niet alleen de nadrukkelyke sollicitatie van Bonys Koning te berde, maar ook, dat niet 's Comp* onderhorige en die zig sulnnilteeren om met haar Edelbeids passen te vaaren langer ten aanzien der opgemelde vaart dusdanig geteslringueert te houden, lervvyl ter contrarie Wadjorezen en Manda rezen ongelimiteerd, tot merkelyke prejudicie van 's Comp* domainen en haar behoeftige inwoners, allomme, waar die vermogende en stoute volkeren het lust, handel dryven, de eerste meer en meer zig van onder 'sCoiup* gebied zullen begeven, ja, dat ook inzonderheid door
1765. P. A. VAN DER PARRA. 52 1° tol alle d'eylanden, gelegen in 't gezigt van deese hoofd plaatse, naaraenllyk om de West: de Kuyper, Onrust, Purmerend, Hoorn, Rotterdam, Schiedam, Amsterdam, Mid delburg en het Duyfjes eyland; en om d'Oost: Vader Smit, Leyden, Enkhuysen, Alkmaar en Edam; 2° op de schepen, die ter Bataviasche rhede leggen en zig binnen de voorschreven eylanden bevinden mogten, gevol gelyk ook die ten eylande Onrust of de Kuyper, mitsgaders Edam ter reparatie of inlading leggen; 3° tot alle het gene buyten de boom, in de rivier lusscben d'Oost en Westwal, voorvallen mogte en dus weispeciaal uytgezonderd op de wal zelve of de voormelde beyden stuk ken lands ter wederzyden van de revier, schoon ook aan de Westkant doorsneeden, dat alleen geschied is om water in de Vrymanshaven te leyden, alzo het zelve daar door nogtans de vaste wal hlyft, alwaar gevolgelyk, zo wel als in de stads ommelanden, de jurisdictie competeert en gelaten word aan den Drossaart, gelyk aan den Bailliuw in de stad en Zuyder voorstad, zoo als van ouds heeft plaats gehad; dat des niet te min dit speciaal rechtsgebied niet wegneemt, dat, wanneer in de naby- of tegcnwoordigheyd van eenige der officieren ofte van hare bediendens eenig delict mogte exteeren, de zodanige niet alleen zal mogen, maar ook ten eersten moeten ageercn, dog de zaak vervolgens over geven aan den geene, onder wiens jurisdictie deselve gehooid, waar van egter wel speciaal uytgezonderd hlyft al, wat het agterhalen van geslokene of contrabande goederen aan gaat, alzo, een ieder officier daartoe volkomentlyk gequalificeerd en gelast zyntle. het niet meer dan hillyk zy, dat den gene, die de caiange gedaan heeft, tot den uyleynde der zaak hlyve fungeeren voor den ordinairen of competenten regter, ten eynde hem door deselve, na de ordres en placaalcn, zyn aandeel in het agterbaalde loegewesen worde, om deselve des te meer op Ie wekken den morshandel op alle mogelyke wyze te keer te gaan.
1768 P. A VAN DER PARRA 520 d'admissie van een jonk de paglen merkelyk staan te augmen teren; en deswegens geconsidereerd zynde, dal, schoon volgens resolutoire besoigne van 25 November 1746 de vaart onder meer op Borneo verboden is tot wering van den sluikhandel, wordende het toen, tot Gajelie inclusive, nog toegelaten, dog egter ook nader g'interdiceert, het in allen gevalle zeker zy, dat, na de veranderde gesteldheid van zaken, 's Gomp s onderhorige altans zelfs in dezen als tot een tegenwigt dienen te strekken ter bepaling van de alzints schadelyke ondernemingen van vreemden en dat ook ondervonden zy de jonk van China op Macasser geen naamwaardig hinder aan de Batavise colonie toebrengt, maar zelfs vele van de inwoners dezer hoofdplaats in 't voordeel by toelating participeren en het merkelyk ter vermeerdering van d'inkomsten by verpagling of de reëelste voordeelen van de Comp c contribueert, behalven dat men ook al wat deferentie plaats mag geven aan de verzoeken van Bonys vorst; zo is goedgevonden en verstaan om, met enige alteratie van 't geresolveerde op den 25 en November 1746, 3 en November 1761 en 7 en Augustus 1764, de ministèren te Macassar te qualificeren om weder, als in vroeger dagen, passen te verlenen aan particulieren tot den vaart en handel op Borneo en Cajelie, mits de nodige precautie en toezigt nemende tot de mogelykste verhoeding van misbruik uit deze licentie en dezelve ook niet verder geëxtendeerdt worde dan in deze speciale toelating, mitsgaders hiervan aan de residenten te Banjermassing ook kennis te geven; voorts, onder de nodige communicatie, aan de ministèren in 't genoemde gouvernement te permitteren, dat, even als ter zitting van den Ben8 en May 1753 geresolveerd wierdt, weder 'sjaarlyks een China se jonk op Macasser, ten kasteele Rotterdam, ten handel kome, met vergunning van de distributie der van deze hoofdplaats te geven pas dienlwegen aan den capitain der Chinezen alhier, mits instaande voor morsseryen in dezen, als waardoor denzelven ook enige nodige verbetering in zyn bestaan krygt, wyl aan de lieutenants, voor het gemis van dien, onder meer andere redenen de pagt der topbanen ten dele 10l een equivalent vergunt is, schoon
1768. P. A. VAN DER PARRA. 521 daar voor door hen nog vry meer gegeven wordt, dan 'er immer in vroeger tyd, de jaren door den anderen gerekend, by verpagting van is gekomen: en wyders het redem]»tie-geld van die jonk voor inkomend- en uitgaand regt te Macasser te bepalen op rd s 4000, aan den pagter gin ler op te brengen, of rd s 400 meer, dan hier voor de grootste of voornaamste jonk geheft wordt, onverminderd teffens het gestatueerde by het 4 dn artikel van de conditien op het kerven der Chineze tabak, volgens welke dies pagter alhier niet alleen moet blyven genieten een geregte tiende van de gekurve Chineze labak, die aldaar van elders als deze hoofdplaats, maar ook inzonderheid met voorsz. jonk wordt aangebragt, of met behoud van de vryheid om ginter gemagtigdens aan te stellen ten einde zyn regt daar omtrent waar te neemen. 24 Junij. Instructie voor den commandant van de veld schans te Tangerang met belrekking tol voorbij varende sampang's. Art. 1. Geene Bataviascbe chiampangs of andere, stedewaarls afkomende, handeldryvende of goederen vervoerende vaartuigen zullen vermogen, invoegen als voorheen, de veldschans te pas seeren zonder van een pas van den gecommitteerde tot en over de zaaken van den inlander voortièn te zyn; en zullen dus moeten continueeren om, ter vertooning van de pas, by de post aan te leggen. Art. 2. Alle de chiampangs, op de suiker-molens t'huishoo rende, zullen vryheid hebben om de benoodigdheden voor de molens, zoo van provisien, arak, als andere goederen, vryelyk naar boven te mogen voeren, zonder telkens de veldscbans te moeten aandoen, ten ware de commandant haar om redenen oordeelde te moeten visiteeren, als wanneer zy, by aanroeping, almede gehouden zullen zyn voor de post aan Ie leggen en zig zyner ordres te onderwerpen. Art. 5. De afvoer van pady, door de Chineezen in de boven
1768. P. A. VAN DER PARRA. 522 landen aangeplant en door hun aan Balaviasche, inel ver eischle passen opwaarts gekomen' Chineezen of andere in landers, van wat soort ook, verkogt, zal aan een ieder, daar loe invoegen voorschreven door den nieermelden gecommit leerde over den inlander gequaliliceerd, vryslaau, mits men hen niet koine te atlrappeeren, dal zy in de Javaansche campongs omzwerven ol' omgezworven hehhen om dien korl, 10l prejudicie van Compagnies leverancie, in te koopen en af te ronselen; in welke gevallen de opgekogte pady, de cene helft ten profyte van den voorschreven gecommitteerde over den inlander en de wederhelft voor den commandant en de bezetlelingen zal aangehouden en geconfisqueerd verklaard worden. Art. 4. Dog, opdat een iegelyk, 't zy in een groote of geringe quanliteit, zoude kunnen geriefd worden en de gemeene, arme man even veel gelegenheid mogen behouden zyne mond hehoeftens op het voordeeligsle te kunnen hekomen, als den gegoeden, zoo zal de verkoop van gemalen' of afgeholsterde ryst in het Tangerangsche en Grindingsche district alleen op de aldaar zynde bazaar moeien en mogen geschieden, werwaarls de bovengelegen' Chineezen en inlanders dezelve, 't zy te water, dan wel met karren, naar hun eigen believen en zoo hun dat doenlykst is, kunnen afbrengen, waar na gedagle ryst almede vryelyk zal mogen stedewaarts afgebragt worden; zullende daarentegen alle vaartuigen, met ryst geladen, die bevonden of overtuigd kunnen worden elandestin bovenwaarls, 't zy op Lingkon of elders, ter markte te zyn geweest, gearresteerd, hunne laading ten profyte, als boven by het artikel der pady genoteerd, geconfisqueerd en voorts de voerders der vaartuigen als contraventeurs van hel placaat van den 6 en April 1764 gestraft worden. Art. 5. En opdat niemand dienaangaande eenige ignorantie zoude komen te pretendeeren, zal deeze in de Nederduilsche, Chineesche, Maleilsche en Javaansche taaien ter gewoone plaat zen, op de bazaar in bet Tangerangsche en daar het verder noodig is, publiek geaffigeerd worden.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 523 14 Julij. Voorschrift nopens het terugbrengen van niet of niet geheel voldane ordonnantiën voor equipage- of andere goederen. Overwogen zynde, dat, builen de by resolulien van deu 9™ December 1765 gemaakte bepaalingen tegen het ongepermit teerd vorderen en afgeven van equipagie-goederen op de buiten comptoiren aan schepen of mindere vaartuigen en ondanks het certificaat, dat de overheden by vertrek van hier moeten verleenen, dat behoorlyk gesteld en tot de gedestineerde reize van alles, volgens inventaris, wel voorzien zyn, deeze en gene egter nog een uitweg schyncn te kunnen vinden met te beweeren, dal zy alles niet en krygen, waar toe de ordonnancien gegeven worden, 't zy door gebrek aan voorraad, lyd als andersints; zoo is, om de uitvlugten ki deezen te fnuiken, mitsgaders ook te zorgen, dat de verstrekkingen na vereisen geschieden, goed gevonden en verstaan den overheden van schepen en mindere vaartuigen te gelasten om, wanneer zy eenige ordonnancien tot den ontvangst van equipagie- of andere goederen krygen en een gedeelte of eenige posten van 't daar by vermelde niet in voorraad zyn om het te kunnen genieten, de ordonnancien dan terug te brengen aan de gene, welke dezelve verleend hebben, om geroyeerd of de niet te krygen zynde artikelen in 't geheel of ten deele te kunnen worden doorgehaald, om vervolgens andere ordonnancien te obtineeren, waar by gevoegd zyn zoodanige goederen, welke het beste of bekwaamste 10l supplement van 't ontbreekende of benoodigde kunnen dienen. 15 Julij. Magtiging op het Collegie van Schepenen als belasting te heffen cene halve maand huishuur van de woningen in de stad Batavia, in de Zuider voorstad en in de Chineesche kamp aldaar, vtot support van stadslasten »voor dit loopendc en 't aanstaande jaar 1769". Deze magtiging werd verleend naar het voorbeeld van »de drie jongste jaaren".
1768. P. A. VAN DER PARRA. 524 Uitgezonderd hieven «zulke wooningen, waar van de eigenaars »bewyzen kunnen, dat. ze, wanneer deese gelicenlieerde invor dering geschieden zal, leeg en twee maanden of meer, ■ onmiddelyk bevorens, niet bewoond geweest zyn". 18 Julij. Voorschrift nopens restanten van koopman schappen op bu'üen-kantoren. Nopens de eenige jaaren op Chormandel gelegen hebbende koopmanschappen door de heeren Meesteren geavoueerd zyude, dat het veeltyds baperd aan een goede directie in den handel, want dat dit niet geëxteerd, nog geen nieuwe verzendingen geschied zouden weezen, indien jaarlyks was nagegaan, welke restanten aan banden waren; zoo is, wyl maar eenlyk by de eisschen bekend wordt gesteld, welke restanten'er zyn, zonder melding van wat tyd, 't zy in 't geheel of by gedeeltens, en zommige exempelen meer en meer leeren, dat niet altoos bel oudste in het vendiceeren en verstrekken de voorrang wordt gegeven, hoe zeer ook anders de strengheid der bevelen nopens het aanhouden der schaadelyke restanten van geene vrugtelooze uitwerking zyn kan, om niel Ie zeggen, dat ieder braaf minister en bediende in zyn speciaal departement daar legen geen zorg en attentie moest verzuimen, goedgevonden en verstaan, om ook dit directer onder het oog deezer regeeringe te krygen en daar immediaat in te voorzien, circulair aan de ministèren en bedienden op de respective buiten-comptoiren by extract deezes te gelasten om by herwaarts zending hunner provisioneele en formeele eisschen van benoodigdheden, niet alleen in conformilé der ordre, vermeld by resolutie van den o en Augustus 17!>2, gerenoveerd en geamplieerd den 21 en July anno passato, daar telkens by te voegen een notitie of lyst, eenlyk van de koopmanschappen, welke op het afgaan van den eisch per restant zyn, met specificatie van den tyd, op welken dezelve zyn ontvangen, maar ook deeze agter den provisioneeleu of formeelen eisch by de brieven, aan deeze regeering gerigl, te inserecren.
1768. P. A. VAN DER PARRA. 525 18 Julij. Last op de Imilen-kantoren over te zenden afschriften in de oorspronkelijke taal van contracten, gesloten met Europesche natiën. Op het door de Nagapatnamsche ministers met de Franschen gesloten cartel, builen eenige door de hceren Majores gemaakte remarques over den inhoud, hoogstderzelver begeerte te vooren gekomen weezende om, builen den ontvangst der copie trans latten van al zulke papieren als met vreemde Europeesche natiën gewisseld worden, ook juist te weeten, hoedanig het een of ander in de oorspronkelyke vreemde taal gecoucheerd staal; zoo is dien overeenkomstig goedgevonden en verslaan den ministèren en bedienden op de builen-comploiren te gelasten om, nevens de afschriften van de conventien, contracten of brievi n, die mei de ministèren van andere Europeesche natiën worden gemaakt of gewisseld en waar van de translaaten in de Nederduitsche taal, ingevolge de permanente ordre, in de resolutien geinsereerd of afzonderlyk aan hunne Edele Hoog- Agtbare, 't zy direct of over deeze hoofdplaats, moeten gezonden worden, ook voortaan altoos te voegen een afschrift in die taal, waar in zoodanig document of brief is geschreven. 18 Julij. Vernieuwd verbod voor de builen-kantoren tegen liet verstrekken van equipage-goederen, enz. Tol legengang der excessen, die maar te dikwerf plaats hebben in de verstrekkingen van equipagie-goederen, rantzoenen. enz., aan schepen, op zommige comptoiren aankomende, de heeren Meesteren remarqueerende, dat, dewyl zelfs de nadruk kelyksle rccommandalien heel ligt uit het geheugen raaken, het zeer dienstig zoude weezen, dat de ordre, naar Ceilon gegeven, g'extendeerd wierde lot alle comptoiren, waar dezelve van applicatie kan zyn; zoo is, overeenkomstig hoogstderzelver begeerte en met renovatie en ampliatie van het gearresteerde op den 25 ,n September 1745 en den 9 en December 1765,
1768. P. A. VAN DER PARRA. 526 goedgevonden en verstaan circulair, tot narigt en observantie, by extract deezes te bedeelen en aan te beveelen: dat geene schepen of mindere vaartuigen vah deeze rheede vertrekken naar eenig builen-comptoir, '1 zy om te rug te keerenol' naar Nederland voort (e stevenen, of dezelve zyn dermaalen van equipagie-goederen voorzien, dat bet, builen onvoorziene toevallen, niet noodig, ja, overbodig zoude weezen om 'er iets van die natuur aan te verstrekken, gelyk dat steeds ten klaarsten blyken kan uit den inventaris, onder de instruclive papieren berustende, door confrontatie mei bet reglement op de verstrekkingen; en dat dus voortaan geene verstrekkingen van equipagie goederen, nog ook van zulke rantzoenen, waar van hier ter hoofdplaalze de volle benoodigdheid is afgegeven, mogen geschie den, dan na dat door de overheden der respective kielen ten klaarsten en wel, na het belang der zaake, onder eede is bewezen, dat het gene zy voordraagen absolut benoodigen en dusdanig ook na ryp overleg van raade bevonden wordt, by hun vertrek niet gekregen, dan wel door het een of ander toeval buiten gewoon verloren hebben; met last, dat dan teffens wel moei worden opgelet, of ook pligt-verzuim zulke overheden over het gemis van het een of ander corrigibel maakt, ten fine dienaangaande na vereisch te handelen, onder bedreiging, dal, wanneer men bevindt, dat hier na niet exact gehandeld wordt, al het gene overbodig en buiten noodzaak verstrekt of wel als verstrekt opgegeven is, zal moeten worden vergoed door hen, welke in deezen mogten onderstaan verder willekeurig te handelen. 18 Julij. Wijziging van hel bepaalde op 8 Augustus 1765 nopens hel sloopen van afgevaren, Compagnie s vaar tuigen. Aan de heeren Meesteren voorgekomen zynde, dat 'er gevallen exteeren kunnen, dat een tot Comp s dienst onbekwaam vaartuig, met zeil en tryl verkogt wordende, meerder rendeeren
1768. P. A. VAN DER PARRA 527 kan dan onder de absolute conditie ter slooping; en dat dus, hoe zeer hoogstdezelve van begrip blyven, dat lot voorkoming van misbruiken of kwaade praclycimen bet in 't generaal best zy, dat geenc Comp s schepen of raaf tuigen worden verkogl als ler sloop, hier omtrent egler uitzondering kan worden gemaakt nopens vaartuigen, die niet op een van Comp' werven zyn getimmerd en waar van de verkoop wordt gedaan op plaatzen, alwaar een ieder gelegenheid heelt om zoodanig vaar tuig te doen timmeren, wyl alsdan meerendeels de reden cesseer t, waarom de verkoop met zeil en tryl af te keuren zy; zoo is, lot renovatie, interpretatie en ampliatie dei circulaire ordre wegens het verkoopen van Comp 5 vaartuigen van den 8™ Augustus 1765, goedgevonden en verstaan naar alle comptoiren van Indie te gelasten om alle Comp 8 vaartuigen, die waarlyk afgevaaren of niet gevoeglyk in haar dienst meer te emploieeren zyn, te sloopen of derzelver bloote hollen ter sloo ping te verkoopen, ten zy zoodanige kiekjes, die niet op een van Comp 8 werven moglen getimmerd weezen, en het voorvalt op plaatzen, alwaar een ieder gelegenheid heeft soortgelyk vaartuig te doen timmeren, wanneer het met zeil en tryl zal mogen verkogt worden, indien zulks profitabeler mogle voorkomen. 18 Julij. Wijziging van hel bepaalde op 12 April 1765 nopens aan ingenieurs toe Ie kennen procenten. Belangende het geresolveerde op den 12 en April 176 Som aan de ingenieurs of andere toezieners over fortificatie-werken geen percenten van het bekostigde voor de moeite en attentie, door hen genomen, toe te leggen, dan na dat dezelve gezworen hebben, dat de opgebragte materiaalen, dagloonen en verdere ongelden onder hun toezigt waarlyk besteed zyn tot het werk, waar van hun de percenten zyn toegelegd, door de heeren Meesters niet alleen bedenkingen gedraagen wordende, dat dit gevaarlyk hulpmiddel by alle van geen eguaale kragt is, maar dat ook het toeleggen van percenten het bedoelde oogmerk om Compagnies gebouwen op een menageuzc wyze in staat Ie
1768. P. A. VAN DER PARRA 528 houden niet zoude bereiken wegens het daar in voorkomende particulier belang om het verarbeiden hoog te doen loopen ; en het dus haar Edele Hoog-Agtbare aangenaam zoude zyn, dat aan de gene, die het opzigt moeten hebben over de fortificatie werken, worde toegelegd een middel van bestaan, niet afhan gende van de meer of mindere kosten, die tot bet maaken of repareeren van die werken besteed worden; zoo is, daar mede overeenkomstig, goedgevonden en verstaan om, niet intrekking van de wel genomen besluiten om de ingenieurs of andere opzigters van fortificatie-werken eenige percenten toe te leggen van het kostende der onder hun opzigt geëxlrueerde of gerepa reerde werken, waar en in zoo verre die besluiten van applicatie voor het vervolg konden gemaakt worden, in den aanstaande aan zoodanige lieden een douceur of premie, ter discretie deezer regeering, toe te voegen, geschikt na de uitgebreidheid van het werk met de goede en menageuze uitvoering van het project; en hier van by extract deezes aan de ministèren en bediendens op de respective buiten comptoiren tot hun narigt kenuisse te geeven. 19 Julij. Voorschriften nopens boedels. De Indische Regering vond goed, »op de gevenereerde ordre van de Hoog Edele Heeren 17 nen voor 't vervolg te statueeren, dat nopens boedelpenningen, welke niet verder onder de admini stratie of directie van den curator ad lilis in officio komen dan om eenlyk by de boeken te worden verhandeld, zonder de pennin gen in handen Ie krygen, geen salaris meer mag berekend worden, mitsgaders dat, om inzonderheid insolvente boedels van de mogelykste ongelden te bevrydeu, het provenue van dien door den sequester niet meer aan den curator ad lites ter overmaaking naar Nederland, maar direct in Comp s kasse moet worden overgebragt, onder ter handstelling aan den curator ad lites van een behoorlyke memorie om het op de dood reke ningen te kunnen bekend stellen; en dus door den laatsten de daar op volgens circulaire ordre van 20 Maart 1766 uitdruk
1768. P. A. VAN DER PARRA 529 PLABA»T-BOEB HEEL TUI. 34 kelyk gepermitteerde 2'/ 2 perc' 0 niet meer mag ten laste brengen, met standhouding egler van het by dat besluit meer of verder geordonneerde". Zie ook bij 22 December 1780. 19 Julij. Bekendmaking, dat de Begering geen indigo, »Javase derde soort", meer zoude aannemen. 19 Julij. Bekendmaking, dat de Regering voornemens was thee en edele gesteenten op vracht naar Nederland te verzenden. 21 Julij. Nadere regeling van het onderzoek te Batavia naar de zeewaardigheid van Compagnie' s schepen. Tot interpretatie en ampliatie van 't gearresteerde op den 12 en September 1760 en op den 10™ December 1765 (') is goedgevon den en verstaan, dat geen schip of minder vaartuig, van hier naar elders by een besluit deezer tafel aangelegd, zal mogen vertrek ken, 't zy het heeft moeten vertimmerd of gekalfaat worden of 't zy het geen schynbaar gebrek gehad heeft, dan na dat hel, ten minsten mogelyk belaaden of nog leeg zynde, door zes schippers of gezaghebbers en den baas timmerman van de equipagie-werf met zyne meesterknegts, wanneer den bodem hier ter rlieede of in de rivier legt, dan wel door den baas ten eilande Onrust en zyne meesterknegts, wanneer het aldaar of daar omstreeks legt, steeds door 't hoofd over Comp s zee magt te committeeren, ten overstaan van zyn Edele zal weezen exact gevisiteerd en tot het doen der geprojecteerde reis bekwaam bevonden, met excuseering van den baas ten eilande Onrust en zyne meesterknegts, wanneer de visitatie hier ter rhecde of in de rivier geschiedt, en in gelykervoegen die van de equipagie-werf, als de examinatie ten eilande Onrust of daar omstreeks plaats heeft; onder deeze uitzondering, dat, ingevalle by die visitatie ontdekt wordt dusdanig schip of minder vaar (') Deze resolutie heeft betrekking op eenige kniis-vaartuigcii.
1765. P. A. VAN DER PARRA 53 9 Augustus. In dienst stelling van Chinesche koeli's tot het laden en lossen van Compagnie'B schepen ter recde Batavia. Door den heer Gouverneur Generaal vertoond zynde, hoe door de menigvuldige grasseerende ziektens onder de weynig aan handen zynde zeevarende hel dagclyks werk der onlladinge en heladinge van de schepen genoegsaam niel meer naar ver eysch konde worden volhiagl en dat den opper-equipagiemecslcr uyt dien hoofde reets versoek haddegedaan om meteen parlliy Chineesen of inlanders te mogen worden g'assisleerd, propo neerende zyn Edelhyd dierhalven omeenige Chineese huurlingen aan te neemen, waar van zig reets circa vyftig koppen hadden aangeboden, mits ieder genietende tien rd s ter maand; zo is, uyt hoofde de omstandighyd der zaake 't zelve ahsolut noodzaakelyk maakt, nademaal 'er geen ander middel uyt te denken zy om zig uyt de presente verlegenthyd te redden, goedgevonden en verstaan zyn Edelhyds propositie t'amplecleercn, mitsgaders dienvolgende, voor zo lange zulks nodig zal wesen, een getal van een hondert aan te neemen, om in vier ploegen van vyf en twintig koppen, waar van hy ider ploeg een als hoofd zal ageeren, verdeelt en zodanig g'employeerd te worden: en de, werving daar van te demandeeren aan den capitain over de gedagte natie, Lim Tjipko, aan wicn ook inaandelyks de. betaling van hel huurloon, gereekend op tien rd s voor ieder kop, alzo dezelve voor niet minder te krygen zyn, uyt'sComp* cassa zal worden afgegeven om onder deselve nylgekeerd Ie worden; dan, om teffens voor te komen, dat die mensclien door de scheeps-opper- en onder-officieren (gelyk de ondervinding al veelmalen geleert heeft, dat niet weynig geheurl) niel mis handelt en dus afgeschrikt worden om, wanneer men haaren dienst in 't vervolg verder mogte henoodigen, zig weder Ie laten gehruyken, zoo is met eenen besloten den opper-eqnipagie nieester Ie gelasten om op de schepen ernstig te waarschuwen °m die lieden met alle hescheydenthyd te tracteeren, suh poene, •lat die geenen, welke zig aan hrutalilyten of mishandelingen
1768. P. A. VAN DER PARRA 530 tuig niet ii;i hehooren is voorzien, hel ondei'zoek daar van nader moet worden gedaan door den haas en meesterknegls van Onrust, indien de reparatie of eerste informatie over de gesteldheid van den hodem ter Bataviasrhe rheédö of in de. rivier is geschied, en door den haas en meesterknegls der scheeps limmcilieden van de werf, ingevalle de verlimmering, kalfaating of 't eerste onderzoek te Onrust hééft plaats gehadl : in 'I een en ander geval ten hyvveezen van zes andere zee-ofh'cieren, n;fder door 'l hoofd der zeevaart Ie committeeren: en om, dit weder ten overslaan van zyn Edele verrigl hebbende, vaneen onparlydig exacl rapport Ie dienen. 15 Julij. Vernieuwing' van voorschriften nopens getuigen verhoor, gegeven door den llaud vitn justitie te Batavia op 1 Julij 1762 en 20 Augustus 1766. Tevens liet de Raad van justitie te Batavia, »ten betoge »van de welgepaslheyd en na regten noodzakelykheid van gem. «twee ordres", in zijnen bladert opnemen hel navolgende besluit, genomen door gecommitteerde raden van Holland in het Zuider kwartier op 3 Maart 1727: In agtinge genomen zynde, dal de respective procureurs, voor dezen collegie occupeerendc ende voor haare meesters hebbende bekomen haer Edeles mogende appointementen om iemand op articulen te hooren, de gewoonte hebben die personen te doen hooren in de secretary en als dan die articulen en responsives te doen opbrengen in hel collegie om dezelve den respondent voor te werden gehouden en daer na den eed daer op af Ie leggen, en dal zulx is strydende tegens alle ordre en practyke, hy de respective hoven van justitie en regl banken dezer provincie gerecipieerd, is goedgevonden en verslaan, dat de respective procureurs, hebbende geohtineerd appointementen voor haar meesters om iemand op articulen te hooren om getuygenissen der waarheid Ie geven, gehouden zullen zyn haer voor af hy requeste Ie addresseeren aen haer Edele mogende en te verzoeken heeren commissarissen tot hel hooren van de geluygen en
1768. P. A VAN DER PARRA. 531 daer hy te voegen de interrogatien, waer op dezelve door gemelde lieereu commissarissen zullen werden gehoord. 22 Julij. Bepaling, dal buitengewone inkomsten bij de Balaviasche negotie-boeken ingenomen moesten worden onder de rekening: 'occidenteele of toevallige voordeden '. •'t Gecne in der tyd eenige ongewooue uitgaaf mogle "onderworpen wezen", moest daarentegen ten laste dier rekening gebragl worden. 22 Julij. Intrekking van het verbod legen uilvoer van rijst, uitgevaardigd op 24 Julij 1767. Na leclure van een Samarangsche genieene brief, hool'd zaakelyk het verzoek behelzende, dat de volgens resolutoire besoigne van den 24"' July anno passató verboden uitvoer van ryst van Java's Oostkust naar de overwal mogte worden- in getrokken en zulks, wyl de verwagting op een'ruimen oogst van dat graan zeer gegrond was; zoo is, nadien, de zwaarigheid daar omtrent weggenomen wordende, de bewilliging lot ver betering der tollen alsinls noodig zy, goedgevonden én verstaan de ministers ten genoemde gou vernemen Ie te qualificeeren om den vervoer van ryst. naar de overwal weder te pèrmilteeivn, mits het zonder prejudicie geschiede aan de compleete voldoe ning der eisseben voor deeze hoofdplaats, Ceilon en de Oosler sche gouvernementen of ook inzonderheid niets manqueere aan de verpligte contingenten der regenten; met last, dat, ingevalle zy tegen hoop en verwagting bespeuren mogten, dienaangaande eenige. diiïiculteiten zouden ontslaan, deeze permissie weder by lyds in te trekken en daar van de noodige kennis te geeven. 22 Julij. Nadere voorschriften nopens het archief van den Raad van justitie Ie Batavia. Den Raad gereflecteerl hebbende de nonchalance omtrent
1768. P. A. VAN DÉR PARRA 532 de gestelde onlres nopens hel bergen der processen in aparte zakken, zoo is goedgevonden, ler stipte observantie van dien, nevens de veel gewaagde ordres van dato 23 May 1736 met dies ampliatie en alteratie van den 28 e " January 1767, by deese nog te statueeren : 1 ° dal bet hesorgen der zakken niet door den gesworen clerq, niaer direct door den praclizyn van den aenlegger en ver weerder zal moeten geschieden; 2° dat ten dien eyndcn een praclizyn, dewelke een presentatie heelt opgebragt, immediaet ten dage dienende, syn sak mei de Ie exbiberene stukken, behoorlyk beschreven, sal moeten in gereedheyd hebben, op poene als by gemelde ordre van den is gestalueerl: 3° «lat van gelyke, op poene als voren, sulx sal moeten worden ge observeert by den praclizyn van den gedaegde, zoo dra by komt te litis contesteeren en een off meer stukken Ie exhibeeren; 4° dat, na dat een proces in staat van gewysde sal weesen gebragt, de voorsz. twee zakken, yder met zyn eygen stukken en munimenten, mitsgaders de gehoudene notulen en dingtalen en de overgelegde mutueele inventaris, in de zak van den aanlegger te samen soodanig door den gesworen clercq sullen gefourneert <>n in diervoegen deese twee zakken, te samen in een derde zak, behoorlyk van buylen beschreven, wat desclve inhoud, ter foumeeren tafel overgebragt moeten worden, op poene als vooren. 5° dat, na hel afdoen der processen en bet opmaken der declaralien van kosten, sodanig een proces met zyn drie zakken sal moeten worden geborgen ter plaatze, daar toe vcrordineert, sub poene als voormeld; 6° dat, ten opsiglen het declareeren voor de zakken, sulx voortaan in deeser voegen sal moeten geschieden en by de declaralien van kosten bekend gesteld worden, als: de twee of meer benodigde zakken van den aanlegger en verweerder, yder op de reeckening en ten behoeven van dien praclizyn, door wien dezelve geleverd zyn, en sulx tot een halve rd r voor yder derzelver;
1768. P. A. VAN DER PARRA. 533 en de zak, waar in de processen gefourneert en na het terraineeren derzelver geborgen moeten worden, op de declaratie van den eysscher off aanlegger, ten voordeelen van den gesworen clercq, ter somma van rd r 1, ingevolge bepaling, by de salaris lyst desweegens gemaakt, en sulx almeede op poene als vooren. 27 Julij. Verbod voor praclizijns legen het vorderen min salaris op dcclaraliën, niet door den Raad van justitie getaxeerd. Gezien zynde, hoe dat den advocaat, M r Johannes Christoffel Schultz, den heer Sanders voor den boedel van von Pluskow als practizyn bediend hebbende, daer van hadde geformeert eene declaratie van kosten, groot rd s 30, en 't zelve, niet alleen zonder voorkennisse van de bediendens van de secretarye, die het opmaken en nazien alleen gedemandeert is geworden, maer ook zonder geregtelyke taxatie, van gemelde heer Sanders ingevordert en ontfangen hadde; zo is, tot weering van alle diergelyke, nu al te meermalen Ie vooren gekomen willekeurige handelingen, als niet alleen strydig met het deswegens gesla lueerde door de hooge regeering dezer landen en dezen Raede, maar ook teffens in praejudicie der aen den Raed geaccordeerde leges en liet salaris van de gesworen clercq te dezer secretary. goedgevonden den advocaat Schuil i voormeld derwegens dit niael eenelyk te condemneeren in een boete van 25 rd s , ten behoeve van den raedkamer, met serieuse recommandatie, zo aen hem, Schultz, als aen de verdere practizyns, zig in den aenstaende voor diergelyke ongepermitteerde gedoentens zorg vuldig te wagten en zulks op zodanige swaere correctien, als den Raed, na merite der misdaed, zal oordeelen te behooren. 28 Julij. Vrijstelling van vreemde, Compagnie s schepen van de visitatie, voorgeschreven op 19 Februarij 1768. Dergelijke schepen kwamen »in geen comparatie met parti culiere koopvaarders"; ook konden evenlueele »sluikeryen
1768. P. A. VAN DER PARRA. 534 »by een Irouw en altent loezigt van Comp 8 onderhoorige, welke »er amptshalven tegen waaken" moeslen. verijdeld worden. De Regering slelde zich dientengevolge tevreden met »een ■•schriftelyk dcclaratoir van het ingeladene", door den comman dant van eenig vreemd Compagnie's schip af te geven, »om »daar van niets ter sluik te verhandelen, na het gearresteerde »op den 24 en Novemher 1766". De commandant van een Engelsch Compagnie's schip had pertinent geweigerd zijn schip te laten visiteren. 2 Augustus. Nadere regeling der inkomsten van inlandsche krankbezockers en leermeesters. Na resumptie van een extract uit de resolutien van den Gereformeerden kerkenraad, vervattende, dat de vier inlandsche krankbezoekers en houders der inlandsche doop-hoeken ter deezer hoofdplaats, even als de inlandsche krankbezoekers op Purmerent, Weltevreeden en Depok, met maandelyks kostgeld mogten begunstigd worden en dat de gezaamentlyke inlandsche leermeesters alhier ten getalle van twintig en winnende ieder f 10: — ter maand, haare voorige gagie van rd s 6of f 14:8: — genieten mogen; zoo is, wyl in 't eerste verzoek een voldoende evenredigheid resideerd, dog in 't laaste niets voorkomt, dat moveeren kan om favorabeler te disponeeren, als 't besluit deezer tafel van den 25™ July 1766 legt, goedgevonden en verstaan de inlandsche krankbezoekers en houders der inlandsche doopboeken te deezer hoofdplaats toe te voegen rd s 4 : 37: — kostgeld ter maand of even veel als soortgelyke, ten eilande Purmerent en in de parochien Weltevreeden en Depok dienst doende, genieten, mitsgaders aan al de lans in functie zynde inlandsche leermeesters alhier verhooging in gagie tol rd s 5: — of f 12: — te geeven, onder verwagting, dat den kerkenraad het vereischte reguard op de recommandatie deezer regeering, vervat by opgemelde resolutie, zal geslagen hebben met zig voor geen luyaarts of die hen niet na behooren beieveren; te intercedeeren.
1768. P. A VAN DER PARRA 535 5 Augustus. Itcpalini), dal de rekcnimpm van voorschotten en salaris, door den secretaris, den gezworen klerk en andere suppoosten van het Collegie van Schepenen ten laste van practizijns uitgeschreven, na gedane insinuatie, sommatie en renovatie, tsonder verdere ofte •■•andere forme van procedures''', execulahel zouden zijn, — mits vooraf behoorlijk goedgekeurd door gecom mitteerde Schepenen. Hij den Raad van justilie bestond reeds eene dergelijke regeling »ter voorkoming van verkeerde praclyken". Zie deel VII, bladz. 408. 5 Augustus. Bepaling, tint niet meer dan eene som van 5,000 rijksdaalders in handen van den secretaris van Boedelmeesteren moyt berusten. Een secretaris van genoemd Collegie had aan onverantwoorde vendu-gelden van boedels, enz. eene schuld achtergelaten, groot 24,811:41: — rijksdaalders, waarvan in vier jaren niet meer dan 10,202 ; 25 : — rijksdaalders was teregt gekomen en dat nog wel onder cautie de restiluendo. De Regering vond daarom goed «voorden aanslaande te sta lueeren, dat zy [Boedel mees lers] moeten zorg dragen, niet boven de rd" 5000 : — aan contanten onder haaren secretaris blyven, 't zy van ontvangen vendu-penningen of andere boedel-gelden, onder haare beheering gehoorende, en dus nog iels meer, als de bepaalde borglogt voor dien bediende monteert; onder waar schouwing, dat al v het gene door hen meer dan rd s 5000: — aan haaren secretaris, 't zy voorweelend of uit gebrek van toezigt, gelalen wordt, zal hlyven voor haare rekening en dus, wanneer daar uil in der tyd eenig ongeval meer mogte ontstaan, het verder aglerstal door hen in ollicio uit privé beurs zal moeten vergoed worden, niet alleen door presidenl en vice-presidenl, maar ook door alle en een ieder der leden van 't collegie, onverminderd, dat de twee eerstgenoemde, na
1768. P. A. VAN DER PARRA 536 het gearresteerde op den 10 en Maart 1750, ieder een differente sleutel van de geld-kist, onder haare verantwoording blyvende, moeten behouden". Zie ook bij 5 Junij 1780. 9 Augustus. Wijziging van het bepaalde op 29 December 1767 nopens het onderhoud van wegen en vaarten. Heemraden der Bataviasche ommelanden vertoonende de genoegzaame onmogelykheid om van de bewooners aan beide zyden der Bacherachts- en Amanus-graften, item der rivier de Sonthaar en van de Oostkant aan 't Molenvliet de by resolulien deezer tafel van den 29 tD December anno passato bepaalde recognitie-penningen in te krygen wegens het merkelyk onvermogen van verre de meeste, welke zonder ophouden den president van 't collegie geabordeerd hadden om van de betaaling bevryd te weezen, terwyl andere, welke voorheen eenige kosten hadden gedaan voor beschoeyingen, als andersins, niet onbillik doleerden van gelyk gesteld te weezen met zulke, welke dien aangaande buiten lasten waren gebleven; invoegen tot heden niets meer ingekomen was als een sommetje van rd s 84:10: — van zes persoonen, behalven dat, wanneer alles op een eguaalen voet moest voorzien worden, de quotisatie (gesteld, dal ze ten eenemaal uit te voeren was) volgens een specifique berekening niet genoeg zoude opbrengen tot goedmaaking van de kosten, en dus verzogten om met nadere ordres gemunieerd te worden; zoo is, ter zaake de ondervinding doet zien, dat het nuttig voor gekomen project niet aan 't oogmerk beantwoorden kan, gelyk de heere Gouverneur Generaal ook, in overeenkomst van 'topge melde, avanceerde van telkens door verzoekers en klaagers we gens de gedagte belasting opgehouden Ie zyn, goedgevonden en verstaan om, met alteratie van 't geciteerde besluit, genomen op den 29 en December anno passato, de ingelanden, welke huis, tuin of erf langs de Bacherachts- en Amanus-graften, item de rivier de Sonthaar en de Oostzyde van 't Molenvliet hebben, van de bepaalde quotisatie te ontheffen; maar hen,
1768. P. A. VAN DER PARRA. 537 gelyk nok de bewooners langs de Ooster cingel van deeze stad of van Heemraden tuin tot aan Jassembrug en vervolgens tot aan de brug, welke over de weg van Jacalra legt, even als pro dato, onder 't opzigt en gebied van Heemraden, elk voor zyn huis, tuin of erf, de weg en vaart in een behoorlyke staat van gebruik, "t zy met of zonder beschoeying, te doen onderhouden, het zy direct door de ingelanden zelfs of voor haare rekening door, des vereiscbt wordende, aaubesteedingen van wegens het collegie; en, als een sequeele van dien, door Heem raden te laaien terug geeven opgemelde rd s B4: 10: —, door zes persoonen in voldoening van de opgelegde schatting voor dit jaar opgebragt; dog overigens, tot de mogelykste slyving van haar kas, door de bewoners of eigenaars van de huizen, tuinen of erven, langs de Westkant van 't Molenvliet of aan de weg van Ilyswyk paaiende, ingevolge het meermelde jongste besluit een ryksdaalder voor de roede te laaten opbrengen. 12 Augustus. Vergrooting vim verstrekkingen aan de Irinnen- en buüen-hospilalm te Batavia. Geresumeerd weezende een extract uit de resolutien van luiiten-regenten van Comp s hospitaalen, behelzende, dat de gezaamentlyke practizyns van het gasthuis binnen deeze stad verzoek gedaan hadden, dat, boven het maandelyks rantzoen van zestien kannen wyn tint en vyftig kannen wyn azyn, tot meerder nut van de impotenten nog mogten verstrekt worden agl kannen van eerstgemelden en vyf en twintig van laastgedag ten drank ; en dat hier toe niet alleen besloten was de gunstige dispositie deezer regeering te imploreeren, maar ook om, boven de gemaakte bepaalingen by resolutien van den 25 p " May en l en July 1756, een meerdere verstrekking, tot betere verschooning en zuivering van de zieken, aan de binnen-regenten van 't genoemde en ook van 't buiten-hospitaal op hunne daar toe gedane instantien te doen en zulks, mits het meerder getal van lyders in die gasthuizen, dan waar op de gedagte schikkingen gemaakt waren; zoo is daarom en dat, schoon het een en
1768. P. A. VAN DER PARRA 538 ander tot meerder bezwaar van de Comp" uil loopt, egler in geen aanmerking komt, als 'er bet groei einde of het bedoelde pal van de zieken en gevolglyk, onder 's Hemels tegen, winder slciïiens mede mag veroorzaakt worden, goedgevonden en verslaan voorlaan 's maandelyks voor de impolcnlcn in 'l binnen hospitaal Ie laatcn verstrekken 24 kannen vvyn-tint niet 75 kannen wyn-azyn en 's jaars 1000 matrassen, 4000 lieinliden en 2000 broeken, item voor de zieken in 't buiten-lios|>ilaal 300 mal rassen. 7 September. Voorschri/t nopens hel pro Deo procederen. Is in Raede van justitie goedgevonden en verstaan by deze tot narigt van dé gezamenllyke secretary hediendens, practizyns en deurwaarders van dezen Rade Ie verklaren, dat, hy aldien aen een der litigeerende parthyen zal wesen verleend acte pro Deo, de bekomen hebbende, het zy aanlegger, hel zy verweer der, komende te succumbeeren, over de kosten van de processo. zo die van zyne zyde, als aen de kanl van parlby ad vers gevallen zyn, niet zal mogen aangesproken of geëxecuteerd worden. Uitschrijving van een boete-, dank- en bede-duif wegens het aanslaande vertrek eencr rctiair-vlool. 8 September. lieer ga ni salie van de wapen-kamer Ie Batavia. Terwijl in 1757 niet meer dan 21,879 stuks «schielge »weeren" bij die inrigling berustten, was hel aantal daarvan in September 1768 tol 43,968 gestegen. Daarentegen was het werkvolk van 75 «koppen" en 55 slaven door sterfte en verzending naar buiten-kantoren op uit. Augustus 1768 gedaald tot 34 man. De Regering besloot daarom: 1° met alteratie van 't gearresteerde op den 17 0 " Augustus 1757, aan den baas der wapen-kanier 's maandelyks te
1768. P. A. VAN DER PARRA 539 laaien verstrekken zes stukken guinees, geineen gebleekt' «f ander diergelyk lyvvaat en twee honderd vyftig kannen klapperolie of 72 stukken zulk lywaal en 5000 kannen, dan wel SS'/a aamen olie in het jaar, en zulks in proportie tol de altans in 'l arsenaal te vindene circa 44000 schiet- en 26000 zydgeweeren in soort, huiten 3462 enkele sloten, enz.; 2° het henoodigde getal van Europische werklieden op de wapenkamer te bepaalen op 60, als 55 roersloteniuaakers, 7 laademaakers, 7 zwaarlveegers, 3 patroontasse-maakers, 1 vyle kapper, 1 kruilhoornmaaker, 3 geelgielers, 2 mes semaakers en 1 chirurgyiis inlrument-maaker; en ten dien einde by de eerst af te gane petitie naar Nederland niet alleen te verzoeken, dat al het mogelyke door de directie der Hoog-Edele Heeren Zeventienen worde uitgevoerd tot een zeer noodig ontzet van anibagtslieden, maar dat, indien ook inzonderheid ginter gebrek niogte weezen om de noo. dige roerslotemaakers aan handen te krygen (waar van 'er hier tans niet meer dan 15 zyn), het hoogst-dezelven behaage in dies slede te meerder huisslotemaakers her waarts te schikken: 5° inlusschen de werkjongens, bestaande in 54, te augmcn teeren mei de wel eer ook geaccordeerde 55 koelies en den baas van de wapenkamer voor deeze laasten, als bereeds ook kundig om tot het schoon houden der geweeren, als anderzins, gebruikt te worden (en dus zommige bezig heden, alleen voor Europeërs geschikt, eenigzins draagelyk te maaken) te laten ontvangen 10 in stede van 7 stuivers 's daags, behoudende voor de eerste 54 werkjongens 15 stuivers 's daags; met qualificalie om, by overlyden en wegloopen, het op deeze bepaaliug te houden, zoo lang de noodzaakelykheid het vordert; 4° of ten deezen einde, mitsgaders om het verdere ruuwe werk te verriglen, te accordeeren om andere 53 koelies in 't werk te neeiuen en successive te houden, daar voor naa gewoonte opbrengende 7 stuivers 's daags, en 5° te perniitteeren om van de bekwaamsten uit de Europische
1765. P. A. VAN DER PARRA. 54 tcgens deselve moglen schuldig maaken, van qualityt en gagie gedeporteerd en verder gecorrigeerd zullen worden naar bevin ding van zaaken. 12 Augustus. Last op de buiten-hanloren, «daar liet manqueeken van slaven tot ambaalsiieden in asanlie" was, zorg ie dragen, dal »ée zodanige, die ten koste «van de C.omp' beipiaam werden, niet 10l iliensl van *particulieren werden gebruykf". — Verbod tegen het verraden van zodanige slaven, op poene van deportcment of andere, arbitraire straf. Deze voorschriften zijn afkomstig van Hoeren XVH 1 "'", die tevens verboden, dat Compagnie's slaven tot zvvaardvegers en slotenmakers zouden worden opgeleid. 12 Augustus. Verbod voor de Oostersche gouvernementen tegen hel verkoopen van provisiën uil Compagnie's voorraad aan particulieren. Is goedgevonden en verstaan, in overeenkomst van baar Edele Hoog Aglbarc g'eerde ordre, na de Oostersche gouver nementen circulair te verbieden hel verkoopen van provisiën uyt 'sComp s voorraad aan particulieren, met uylsluyting nogtans van het gouvernement Bauda, alwaar men besloot om, zo verre het absolut vereyscht en de voorraad permitteerd, by hel oude en presente gebruyk te laten continueeren, om reden den burger anders geene de minsle gelegenlliyd beeft om daarvan voorsien te raaken, door dien 'er genoegsaam nicls met 's Comp' schepen particulier word aangebragl. 12 Augustus. Voorschrift nopens naar Nederland Ie verzenden slakken. Vermits men met de heeren Majnres al Ie meermalen, niet
1768. P. A. VAN DER PARRA. 540 ambagtslieden twee te verkiezen tot opzigters over de slaaven of de vverkjongens en koelies,'item over de pakhuizen, waar in de wapengoederen geborgen zyn, onder hooger opzigt en veranlwoording van den baas voornoemd. 20 September. Last op de Samarangsche ministers volk van vreemde, Europesche schepen, aan land komende, niet aan te houden, maar 'ten eersten" af te wijzen. 23 September. Interpretatie van het bepaalde op 15 Januartj 1765 nopens appellen. Wyl bet niet minder nuttig, als gegrond voorkwam, voor naamlyk ook ten belange niet altoos oóirbaar zoude weezen om provocatie Ie laaten plaats hebben op vonnissen, zonder confessie geslagen, is overzulks goedgevonden eu verstaan, met interpretatie van 't geresolveerde op den 15 en January 1768, tot narigt en observantie der collegien van justitie alhier te statueeren, dat het aan de beslissing en uitspraak dezer regee ring zal staan om iemand in appel of reformatie te laaien ontvangen, die voor Schepensbank, na gevoerde extra-ordinaire proceduures, zonder confessie crimineel gevonnist zy tot een mindere dan de doodstraf: terwyl het nopens crimineele von nissen en extra-ordinaire proceduures, op eigen confessie gewe zen, in 't gemeen en de doodstraf includeerende in 't byzonder, op den ouden voet of de constante practyk gelaten wordt. Hierop schreven Heeren XVII 1 "" 1 in hunne missive van 2f> September 1770: »Wy hebben met alle naauwkeurigheid geresumeerd de memorie, door de heeren Raden extra-ordinair. Havelaer en Fockens, ter uwer sessie van den 25'" Septem ber ingediend, rakende de appellabiliteit van crimineele vonnissen, by Scheepenen te Batavia in extra-ordinaris proce dures buiten confessie van den gecondemneerde geweesen, nevens alle de papieren, daar toe beboorende. En by lecture
1768 P. A. VAN DER PARRA. 541 van uw besluit, ten voorsz. dage genomen, bevonden hebbende, dat daar by, tot dat onse decisieve ordre dienaangaande zal zyn ingekomen, gestatueerd is: •dat het aan de beslissing van uwe vergadering zal slaan •Om iemant in appel of reformatie te laaien ontfangen, die »voor Sclieepensbank, na gevoerde extra-ordinaire procedures, «zonder confessie, crimineel gevonnist is tot een mindere dan »de doodstraf; »en dat het nopens crimineele vonnissen, in extra-ordinaire "procedures op eyge confessie geweesen, in het gemeen en •de doodstraf includeerende in het bisonder, op den ouden »voel of dies constante practycq gelaten zal worden"; zo hebben wy, na rype overweging van deeze hoog aange leegen zaak, goedgevonden ons met dat besluit provisioneel te conformeeren, nogthans onder deeze expresse bepaling, dal, alvorens finaal Ie disponeeren over het verzogte appel, UEdele, in confonniteyt van het geen hier te lande werd gedaen, zullen gehouden zyn op dal verzoek te requireeren het schriftelyk advies van den Raad van justitie des casteels Batavia, welk advies vervolgens in Uwe notulen zal moeten worden geinsereerd; en, nadien vonnissen van Scheepenen, de doodstraf includee rende, niet kunnen worden uitgevoerd, voor dat die door UEdele zyn geapprobeerl, zo verwagten wy, dat, wanneer van dusdanig crimineel vonnis appel werd vezogt of dat, by examen van de zaak, aan UEdele slegts bedenkelyk voorkomt, of' niet van dat vonnis appel zonde behoren te werden verleend, UEdele voor al ook in die gevallen hel advies van den Kaad van justitie zullen inneemen; wanl, is bet builen alle tegenspraak, dal van crimineele vonnissen, waar by iemand tot eene mindere als de doodstraffe is gecondenmeerd, appel in sommige gevallen kan en behoord te worden verleend, hoe veel te meer moet zulks niet plaats hebben met opzigte van doodvonnissen, waar van, na de executie, met geen mogelykheid eenig redres kan vallen en omtrend welke derhalven ook des te meerder omzigtigheid gebruikt moet worden. Zie ook bij 19 Julij 1771.
1768. P. A. VAN DER PARRA 542 27 September. Geldelijke tegemoetkoming aan de predi kanten ie Batavia. Geconsidereerd, dat bet in der daad mei den staal der Indische gemeenten in 't generaal zeer zorgclyk wordt, zoo dat zommige geene genoegzaame ondersteuning kannen krygen tegen aflei dingen naar het Pausdom of lot verhoeding eener onweelenheid, waar van God zegt: nryn volk gaal verloren, om dal hetgeen kennisse en heelt; men zwyge, om het evangeliuin te /ieu voortgeplant by blindt heidenen en verleide Muhametaanen; maai' dat ook, in 't byzonder ter deezer hoofdplaats, van waar het gebrek naar elders diende vervuld, een schaarsheid zy, die, wanneer hel de Hemel niet verhoedt, de wegen Sions maar al te zeer zal doen treuren; invoegen alhier in de Nederduitsche gemeente drie van' de vyl' leeraaren door conli nueele ziekten al'gemarteld worden, de vierde mede geen van de slerkslen en de vyfde hoog bejaard is; van de drie Portugeesche predikanten een almede bereeds één en dertig jaaren in deeze slad bel evangeliuin heelt verkondigd en van de twee Maleidsche ééfl, builen menschelyke verwagting van herstel, aan een langduurige kwaal sukkeld, zonder dat in langen tyd het geroep der kerke uit deeze landen naar Kuropa: komt over en helpt ons! naar noodzaakelykbeid schynl. geboord, gelyk daar toe, onder de middel oorzaaken, speciaal kan hinderlyk weezen de lasten van zulke, welke, zig hier niet gedragen hebbende, als een dienaar Chrisli betaamde, om hunne boosheden te dek ken een kwaad gerugte verspreiden, hoe zeer andere braave mannen, gelyk men hoopt, een tegengesteld getuigenis geeven; of dat ook meer en meer tol afleiding si rekt de geringheid der besolding naar evenredigheid van hel duurkoop leven alhier, boven de verlaating van vaderland en maagschap en zulks onder een moreele zekerheid voor altoos, wyl het predikampt op zig zelfs geen gelegenheid overlaat om middelen te vergaderen, welke tot de lerugreize kunnen doen denken; zoo is goedgevonden en verslaan by den eerst algaanden brief aan de Hoog-Edele Heeren Zeventienen herhaalend en op het
1768 P. A VAN DER PARRA. 543 nadrukkelykste haar Eerwaardens instantie Ie appuieeren tot de mogelyk spoedigste herwaarts schikking van een genoeg zaam getal hekwaame en godvrnglige leeraaren, al ware het ook, dal de noodzaak vorderen mogte om recours te neeinen tol proponenten of zulke, welke, naar de Nederlandscbe kerken ordre, weegens zekere tydshepalingen, plegligheden, als ander zins, ginler nog niel 10l leeraar kunnen worden beroepen, indien ma&r van dezelve verwagt kan worden, dat zy in deeze landen lot lievesliging en uitbreiding van Christus koningryk door leer en wemdel zullen kunnen dienen; hoe zeer men anders ook gesleld zy op zulke, die (een wandel, gelyk hel een dienaar van 't nieuwe testament betaamt, altoos vooruil gesteld), niet alleen verrykl. met naluur-gaaven, geoefïende zinnen in 'I woord der geregtigbeid hebben ol' magtig zyn in de gewyde schriften, na tol dezelve het zeer noodig fundament van de kennisse der taaien gelegd Ie hebhen, maar die ook, kundig in diverse weelenschappen, alles haaren regten eisch (met, gelyk men zegl, uit eigen' oogen te zien) weeten te geeven ol' bet overheerlyke. van de natuurkunde met hel aanbiddelyke van Gods wegen, door alle tyden heen in 't ondennaansche, voor al met zyn kerk gehouden, reedenmagtig weeten t'huis te brengen op bet groote einde, waar toe de sterveling behoort te leeven: en dat het haar Edele Hoog-Agtbare tot dat groot oogmerk of om 'de lust op Ie wekken, dat zig arbeiders mogen opdoen om bel heilig dienstwerk in deze vergelegen' wingewesten van Nederland te belragten, mitsgaders om de evangclie-dienaarcn, welke 'er bereeds zyn, verder aan te spooren van met verdubbelde poogingen, ontlast van de zorg vuldighedeu deezes leevens, haar kragten alleen of Ie beter tol nut van Gods kerk te besteden, als voorstanders van de waare godsdienst en inzonderheid als vocdslerbeeren van de om zielen voedsel roepende Indische gemeenten, behaagen mag de gagie van alle de predikanten, die uit Nederland komen, niel alleen Ie verhoogen van f9O :— en /' 100: — lot/'120: — ter maand, maar ook Ie permitteeren, dat de gcenen, welke alhier ter hoofdplaalze beroepen worden, onmiddelyk 'er op
1768. P. A. VAN DER PARRA. 544 f 150: — mogen winnen en, na dus drie jaaren dienst gedaan te hebben, f 200: —; met qualificalie aan deeze regeering tot het geeven van eenige meerdere emolumenten aan dezelve: mitsgaders dat de predikanten, welke drie jaaren in beroep op eenig buiten-comploir zyn, verhooging in besoldiging tot / 150: — mogen verwerven. En is, om al aanstonds eenige ondersleuning aan de Gere formeerde predikanten, te deezer hoofdplaats in de Nederduitsche, l'ortugeesche en Maleidsche gemeente werkelyk beroepen, buiten directe last van de Comp e te bezorgen, nog op de propositie van den heere Gouverneur Generaal goedgevonden en verstaan van bet groole capitaal, dal aan de diacony onlangs by erffenis is toegevallen tol wel ruim drie en een halve tonnen scbats en door diaconen niet met securiteit kan worden uitgezet, ingevalle zy 'er al toe gequalificeerd wierden, 50000 rd s of 30000 gekartelde Nederlandsche dukatons met primo Oclober aanstaande legen den gewonnen interest van 3 / 8 perc 10 's maande voor de Comp' aan te neemen lot een noodig emplooi by voorkomende gelegenheid, boven hel gene, dat van de arme middelen, bereeds by de Comp e van oudsher slaande, renlen wint: en 'l bedraagen der interest van die 30000 dukatons, zynde 1350 gelyke ducatons 's jaars, tweemaal in 't jaar of onder ultimo February en ullimo Augustus, voor zoo verre dezelve verschenen is, aan den Gereformeerden kerkenraad al Ie geeven om door dezelve daar van onder den anderen dermaaten verdeeld en uitgereikt te worden, als haar Eer waardens zullen oordeelen te behooren, wyl inzonderheid zommige het zeer noodig hebben en 'l zelden aan dezulken zal ontbreeken, lerwyl het tellens dienen kan om den yver, byzonder onder den presenten zwaaren last der bedieninge, op te wekken. Hij missive van den 25™ September 1770 gaven Hee ren XVII ncn aan de Indische Regering te kennen, dal zij deze regeling niet konden goedkeuren, »niet geinformeert
1768. P. A. VAN DER PARRA, 545 H-AHAIT-BUEK ytEl VIII. 35 «zynde, op wal wyze en 10l wat einde dat ra pit aal aan de «Diaconie is besproken". Zie ook 28 Maart 1795. 10 October. Instructie voor zeevarenden in dienst van de O. I. Compagnie. Zie bij jSS 1768. 14 October. Oprigting van eene »benrs" of fonds voor de wagenverhuurders ie Batavia. Gelezen zynde een request van de gezaainelyke wagenver huurders binnen deeze stad, den burger capitein, Carel Jacob Dietz c. s., houdende verzoek, dal zy, volgens een onderling gemaakte overeenkomst, waar van zy, supplianten, bet concept opstel tellens overleidden, een beurs of kasse tot standhouding van don sedert eenigen tyd merkelyk deterioreerenden slaat der wagenverbuurderyen mogten formeeren, waar by onder diverse, ben in 't particulier raakende, onverschillige schikkingen, ook de loeleg is, dat het getal derzelve in der tyd met een a twee verminderc, op voorkennis en toestemming van Heemraaden deezer stads-ommelanden; zoo is na deliberatie goedgevonden en verstaan het indiervoegen effect te laaten sortceren, onder communicatie aan 't evengenoemde collegie by exlract-notul, nevens copia van 't contract, wyl het eenlyk van consideratie voorkomende begrip 10l vermindering der wagenverhuurderyen, niet alleen bepaald zy aan hooger goedvinden, maar dat ook de in zoo een geval daar door verminderende wagenpagt, over het getal der rytuigen Ie rekenen, Ie redresseeren zoude weezen niet een evenredige schikking by verhooging op ile in stand blyvende wagenverhuurderyen te maaken. 28 Odober. Belpaling, dat Cémpagnie's wissels, afgege ven ir Samarang, Cheribon en Bantam op Batavia, zonder korting zouden worden uitbetaald. By de Samarangsehe ministers verzogt zynde, dal nopens
1768. P. A. VAN DER PARRA 546 de volgens qualificatie ginder zonder kort ing of agio in 's Comp* kasse betaald wordende gelden op wissel naar deeze hoofdplaats ook het i j 1 perc' 0 voor den kassier liegrcpen niogle weezen, wyl de geduurige en secuure gelegenheid, welke men daar heeft om gelden herwaarts over te maaken, de ministers van het noodige gerief zoude deslitueeren ; zoo is, wyl 'er in der daad geen genoegzaame reden overhlyft om hen, die van 'tgedagte '/j perc 10 voordeel genieten, te prefereeren hoven ue Comp e met relatie tot de gemist wordende 4 perc 10 , voornaamelyk ingevalle het, gelyk men voorziet, ohsleerde om hy benoodig heid met contanten geassisteerd te worden en dit ook zyne betrekking tol Cherihon en Jtanlam heeft, overzulks goedgevonden en verstaan om by het belaalen der wissels van Samarang, Cherihon en Bantam, niet alleen volgens het permanente gebruik, op de by resolutien van 6 December 1702 gemaakte bepaaling ruslende, geen agio ten laste der tellers te laaien koomen, maar ook, met eenige alteratie van 't reglement voor de provisien der dienaaren Ie Kalavia, ten aanzien van genoemde comploiren niet af Ie doen trekken bet half percent voor den kassier c. s., of aan de houders der wissels zonder eenige korting alhier Ie laaien reslitueeren, 't gene op voormelde plaatzen in Comp s kasse ontvangen wordt. 1 November. Maatregelen in hel belang van zieken aan boord van Compagnie'.? schepen. De overheden van schepen en mindere vaartuigen werden, »in overeenkomst van de oude ordres, mits deezen op het nadruk kelyksle gelast om, builen de altoos vereischle zorge voor den welvaart uwer onderhoorigen en principaal nopens bet gene, dat tot nut van de zieken strekken kan, ook inzonderheid aan de chirurgyns niel alleen vryheid te geeven om de zulken, welke beginnen te herstellen, dermaalen lang impotent te houden lot hunne voorige kragten wedergekregen hebben (ten zy de uiterste noodzaakelykheid het anders vordert), maar om ook de zulken, welke Ie zwak zyn om de gewoone spys
1768. P. A. VAN DER PARRA. 547 voor de gezonden te gebruiken, ligler voedzel door de chirur gyns te laaten bezorgen, in allen gevalle behoorlyk doende verstrekken bet gene voor de zieken medegegeven en door 'Ie cliinirgviis gevraagd wordt; steeds ten uitersten attent zynde, dat de koperen' ketels, pannen, kastrollen, enz., waar in voor de equipagie in bet gemeen het eelen wordt klaar gemaukl. wel verlind zyn, zuiver gehouden en het eeten, gediiureude bet nog warm is, 'er uit genomen of geschept worde. Nog gelastte de Regeling den «eersten geneeskundige" van eiken bodem «niet alleen om, gelyk het zyn pligt alzins mede brengt, de uiterste zorg en oplettendheid te betragten wegens al bet gene, dal lot herstel der onder zyn verantwoording komende zieken strekken kan, en zulks ook inzonderheid om een behoorlyk gebruik Ie manken van de spyze en drank, voor de equipagie in bel gemeen en de zieken in het byzonder medegegeven wordende, zig deswegens naar vereisch addres seerende aan den eersten gezaghebber of ook wel, des noods, aan den scheepsraad, maar om ook ten eersten na zyne aan komst alhier ter hoofdplaatze, 't zy uit Nederland, 't zy van eenig builen-comptoir arriveerende, aan den heer Gouverneur Generaal schriflelyk te beriglen, of hy eenige klaglen tegen de scheeps-overheden heeft over het onthouden van het noodige aan de zieken? en zoo ja, waar in zyn bezwaar bestaat?" 1 November. Bepaling, dat kassiers en boekhouders van vundumeesleren door de Regering zouden worden benoemd. Door zyn Edelheid in overweging gegeven zynde het nuttige om bepaaldelyk aan deeze tafel te disponeeren over het kassier en boekhouderschap onder de respective vendumeesteren, in Plaats van het aan haare willekeurige schikkingen of ook wel aan den ouderdom van dienst, als anderzints, te laaten; zoo ' s goedgevonden en verstaan tol kassier en boekhouder van de vendupenningen te benoemen den tweeden vendumeester, Henrik
1768. P. A. VAN DER PARRA. 548 Kelman, mils dat de anderen ook len allen tyde toegang tot de kas l>ehouden ol' naar dies staat onderzoek kunnen doen; met last, dat deeze daar en tegen ('t zy 'er 2of 3 vendumecs teren zyn) vaceeren by het verknopen van losse goederen, zoo aan als buiten haare woouingen, en de kashouder cenlyk hy het opveilen van vaste effecten, alles onverminderd onderlinge hulp hy ziekten of wettige afweezighcid en gelyke verantwoor ding voor waubetaaling der vendupenningen: terwyl daar en tegen de gene, die goederen aan zyn huis opslaat, voor dezelve responsabel zy. 18 November. Voorschrift nopens handel in Westersche lijnwaden. Door den heere Gouverneur Generaal in nanmerking'gehragl zynde, dat liet. vierde artikel van hel onder den ll tn Juny 1767 herdrukte korte uiltrekzel van de ordres op de vrye vaarl om de Oost en Noord van Indie, steunende op hel geresolveerde ler zitting van den 1 i ea July 1759, door de niet ten eenmaal geweerd kunnende worden ongepefmilteerden handel in AVes tersehe kleeden nu en dan eenigs bedenking geeft, of al de lywaaten, welke van liier naar de üoslersche quarlieren gebragt worden, wel van de Coiup 0 ingekopt zyn; en dal, wyl dit hyzonder van de grove lywaaten prejudieiabel is Ie agten, hel aan zyn' Edelheid best voorkwam, dat, gelyk wel eer, de particuliere vervoer dcrzelve van deeze hoofdplaats naar de groole Oost en Noord van Indie verboden wierdt; zoo is, dien confdrm, goedgevonden en verslaan om, niet standhouding van de ordre, dat geen handel in Surattesche zyden kleeden en Weetersche lywaaten, hoe ook genaamd, als van de C(iiii|i' ingefcogt, mag gedreven worden, nog buiten eenige voorwaarden of volstrekt te verbieden, dal. hel volgende geweef van deeze hoofdplaats niet naar de groole Oost en Noord van lodie door particulieren mag worden vervoerd, te weelen: gemeen of grol' Bengaalsch guinees, » » ■ « gerras,
1768. P. A. VAN DER PARRA. 549 gemeen ol' grof Bengaalsch salempoeris, » » » » zaanen, » » » » baftas, » » » » dongrys, •> • • Gormandels guinees, » »> o » salempoeris, a » » » parcallen, en » » » » dongrys, s uh pene van confiscatie en verbeurte van het viervoudig Bedragen daar en boven; en derhalven hier na helopgeinelde i' 1 ' artikel te allereeren en te araplieeren. IS November. Voorschrift nopens e'mhen van houtwerken. Mits de veelvoudige onderscheiden hepaalingen, welke hy het cisschen der houtwerken en voor al der balken van de lmiten eomptoiren gedaan worden, die, ongerekend de excessief gevraagd Wordende ipianlilcilcn, niet weinig hinderlyk zyn om te voldoen, hel gene zoude Ie zenden en hy een goed overleg te gebrui ken zyn, door den heere Gouverneur Generaal overgelegd Meezeilde een berigt van den opperkoopman en fahricq, Gerrit Hendrik Pruimers, nopens de gewoone lengten en dikten 'ler balken, zwalpen, enz., die, op Java's Oostkust en Cheribon Rekapt, ter deezcr hoofdplaats Comp s wege aangebragt en ook alhier ingekogl worden; zoo is, conform de propositie Va n hooggedagle zyn Edelheid, goedgevonden en verstaan '•et gedagte berigt van den fabricq, Pruimers, aan de minis 'eis en bedienden van zulke comptoiren Ie zenden, welke "omwerken van eenige consideratie van deeze hoofdplaats tornen te reipjireeren; met last, dat zy hy haare eisschen, onder meer geordonneerde pliglen in dit stuk, geen balken, B Walpen, enz. van een andere lengte en dikte vorderen, ""an de daar hy opgegevene, dan wel ook tot reparatien en v °ornaamelyk in het formeeren van een bestek tol hetextru eeren van eenig werk zig rigten naar de maat der houtwerken, "'e te krygen zyn.
1765. P. A. VAN DER PARRA. 55 zonder ergernis, ontwaard heeft, «lat aan de zo dikwerf gercito reerde ordre op de rigtige verzending der papieren, direct naar Nederland, van de comptoiren, welke daar op een directe correspondentie hebben, en voor het selve van d'overige, ter verdere addresse naar dese hoofdplaats, nu en dan nogal zeer gebrekkelyk wordt voldaan; zoo is niet alleen goedgevonden en verslaan, ingevolge de begeerte van haar Edele Hoog Aglhare, 't zelve andermaal circulair naar de respeclive huylen comp toiren aan te hevelen en om daaronder speciaal Ie begrypen de lysle van d'aaugckomeue en vertrokkene particuliere vaar tuygen, de slaatrekeningen en vertooningen der lasten en winsten, niet de beantwoording van de extracten uyt de vaderlandsche brieven, by inlyving van de laaslgemelde in de missives aan dese regeering, nevens alle zodanige verdere charters, als waar op de ministers en bediendenszigby haare advisen speciaal beroepen en by resolutien niet ingelyft, mits gaders tot een volkomen begrip van dezelve vcreyschl worden; maar ook, op dat het zelve in hel vervolg zo ligt niel weder in hel vergeetboek gerake, daar benevens te stalneeren een boete van een maand gagie, ten behoeve van den armen, voor die gene, welke daar omtrend in bet vervolg nalatig mogte worden bevonden; en ten eynde zulks zal kunnen worden ontwaard, alvorens de bceren Majores dierwegens in den aanslaande weder eenige klagten behoeven Ie doen, zo is besloten almede circulair aan Ie hevelen, dal van alle de papieren, naar Nederland direct of over. dese hoofdplaats afgezonden en overgezonden wordende, aparte registers by de allereerste occasie van de comptoiren, die op Nederland direct correspondeeren, en van d'overige nevens de papieren selve herwaards zullen moeien werden geschikt en dezelve te doen examineeren door den eersten gesworen clercq ter generale secretary, om vervolgens aan dese regeering een maal 's janrs by een bericht op te geven, in hoe verre dese of gene in de bezorging moglen gefailleerl hebben, op dat de zulken aanstonds de gestat lieerde boete kan wor den opgclegl.
1768. P. A, VAN DER PARRA. 550 18 November. Bepaling, dal oj) Timor geens alaicn meer voor Compagnie's rekening len behoeve van Bamla zouden aangekocht worden. Ten gevolge van de meestal slechlc constitutie dier slaven leed de Compagnie niet dien handel groote verliezen. 22 November. Verbod tegen dm uitroer ran Wester schc lijnwaden uil ecnigc Ooslerschc provincie naar eene andere. Gezien zynde, dat op Banda nu en dan permissie verleend wierd om Westerse lynwalen, speciaal blauw guinces en salempoeris, naar Amhoina en Ternalen te vervoeren, ten aanzien van 't eerste gouvernement slrydig legen het besluit deser tafel van den 17"' Augustus 1755, om, ingevolge bet goedvinden der becren Meesters, de pryscn der doeken in de groote Oost op een eguaale voel Ie bonden, maar ook, naar het gevoelen der meerderheid, in 'I algemeen niet inschikkelyk, dat van 't eene comptoir naar 't andere van dien ooirt Westers geweef gebragl word, wyl het len aanzien van d'cisschen en voldoeningen onzekerheid geeft en bet oogmerk, byzonder in deeze tyden, waarin men schraal van gewilde, grove lywaalen word voorzien, ruim zoo sterk legt om elke provinlie naar mogelykheid te gerieven, als op d'uillerste winst te cyfferen; zoo is, zonder dat de relied ie op de vrybeid in den koophandel ten deezen belange kondc overwegen, len vervolge van bel gearresteerde op den 17°" Augustus 17J55 goedgevonden en verslaan den minisiers in <le vier Üoslersche gouvernementen en de bediendens te Timor aan te schryven, dat gene Westersche lywaalen, schoon daar ook direct van de Cowp? ingekogt, van onder 't eene gebied naar 't andere door particulieren mogen vervoerd worden en dat derhalven de kopers by s' Comp s vendutien, als andersinls, daarvan moeten worden gepre adverleerd of aangezegl, dal bel gekogle niel vereer sleet mag
1768- P. A. VAN DER PARRA. 551 vinden als onder 't. ressort van elk der rcspeclive gouverne menten en opperhoofdy voornoemd. 22 November. Toekenning van '/« VM\ hef opvat-loon van gedrosfö s bivcn """ 4? kommaiulanten van builen posten, Mits de verschillen, welke dikwerf ontslaan over het af brengen van weggelopen slaaven lusschen den opspeurder of ontdekker van dezelve en de commandanten der rcspcclivc posten, waar assistentie tot hel afbrengen word verzogt, is, conform de propositie van den heer Gouverneur Generaal, goed gevonden en verstaan te statueeren, dat die in de omme- en bovenlanden deezer hoofdplaats, 'l zy op het platte land, 't zy op de zuikermoolens, campongs of waar het ook hoven de huilen posten weezen mag, een weggeloopen slaaf komt te ontdekken en by den commandant van de naast by gelegen post brengt om dessell's assistentie lot transport sledcwaarls Ie verwerven, daar voor aan dien commandant zal moeten afgeeven een vyl'de gedeelte van de gestelde premie, welke den eigenaar ven zoodanigeu gedrosten lyleigen verpligl is te belaalen, of wel drie en een kwart rixdaaldcrs van de vyftien. twee van de tien en een van de vyf rixd"; gelyk daarentegen de commandant, zonder iets verder te pretendeeren, iemand van de post moet mede geven tot faciliteering van den afvoer der opgevatte slaaf, tot by in syns meesters band overgeleverd en de premie van dien eigenaar ontvangen, dan wel, by on willige bctaaling of 't niet ontdekken van den eigenaar, in 'sComp 8 ambagts-(|uartier overgebragt en daar betaaling erlangd zy. 29 November. Last op de builen-kantoren, waar de Compagnie's slaven onderr'ujl in ambachten kregen, aan dezen gcene andere ambaehlen dan het metselen en timmeren te leercn. liet aanleei'cn van andere ambachten, vooral van het smeden,
1768. P. A. VAN DER PARRA. 552 achtte men minder wenschelijk. Wegens gebrek aan Enropesche werklieden waren ilic slaven op menige plaats »d'eenigsle uitweg om het gaande »te helpen houden". Voor Batavia gold het vorenstaande niet, »wyl de incou »venienton hier zoo zeer niet ondervonden worden". Zie ook bij 12 Augustus 1765. Aangezien het vinden in Nederland van bekwame ambachts lieden, genegen om naar Indië Ie gaan, hoe langer hoc moeijelij ker werd, is in Julij 1771 bovenstaande last, op verzoek van Heeren XVII nen , vernieuwd. 50 November. Voorschrift nopens de visitatie van pro tocollen van Notarissen. Is in Kade van justitie doses castcels goedgevonden en verstaan de respective notarissen te deezer sleede pp de audiëntie van de roll aen te seggen, dal zy lieden in den aanstaande niet inecr door heeren commissarissen) lot hol honden der kleyne roll maandelyx gecommitteert, sullen worden gedacn insinueeren de tyd, wanneer haar Edele Agtbare sullen gelieven goed te vinden haare prothocollen te cxamineeien, maar dat welmelde heeren commissarissen snlx sullen doen op onverwagte tyden en na hun Agtbares goedvinden: ten welken einde dan ook al verder verstaan is de gemelde notarissen Ie demandeeren omme, ingevolge luinne |digt, te zorgen, dal met primo van de maand haare prothocollen en registers van de jongst gepasseerde maand, conform de ordres, door haar Hoog Edelheeden in deesen Raede successive verleend, behoorlyk om gevisiteerl te konnen worden, niet alleen in gcrecdheyd syn gebragt, maar dat deselve ook altoos klaer leggen en de nodige ordre aan hunnen gesworen clercq, wiens post het is, by de absentie van de notarissen, praesenl op het comploir te weesen, verleent word, op dal heeren commissarissen by hunne komste (schoon ook in absentie van de notarissen) ordentelyk gerecipieert en immediaal in staal gesteld worden tol de examina!ie van haer
1768. P. A. VAN DER PARRA. 553 prothocollen en register van de jongst verstreekc maand; alles op sodanige poene, als deesen aangaende reeds gesteld off l>y den Raed, na gedacne rapport door heeren commissarissen, goedgevonden zal worden leegens de overtreeders van deeze ordre te statueeren. 6 December. Vrijstelling der betaling van hoofdgeld voor de Ckineesclie «hoofden van tienen" Op een request van den capitein en lieutcnant der Cliinesche natie alhier, behelsende een beschryving van de moeite en zorg, welke de Chineesen hebben, die als hooiden van tienen, ingevolge hel geresolveerde ter zitting van den 21 en July 1767, de caiupong bewaaken en als voorgangers by het probeeren en 't gebruiken der brandspuiten dienen moeten, met verzoek, dat deeze, zoo lot een belooning, als meerder aanmoediging, mogten worden bevryd van de betaaling van 't hoofdgeld, te beginnen mei het nieuwe jaar ol' d'aanstaande vcrpagliiig; is. om de door de supplianten geopperde wiglige motieven, welke hel zeeker onafscheidbaar minder rendement van de pagt naar hillikheid overhaalen, goedgevonden en verstaan te slatueeren, dat de Chineesen, welke nu en in 't vervolg als hoofden by tien andere van die natie dienen ter bewaaking van haar campong en 't behandelen der brandspuiten, voorlaan, zoo lang zy als zoodanig fungeeren, geen hoofdgeld behoeven te belaalen, te beginnen met primo January eerstkomende af; en dus de liefhebbers tegen d'aanstaande vcrpagling onder ultimo decscr maand l'adverlecrcn, dat die hel hoofdgeld der Chincezen pagt, verdagl moet weezen, dat aan ineermelde opzigters over tienen maandelyks hoofdbriefjes voor niet moeien worden afgegeven. Zie ook bij 9 Februarij 1745. 6 December. Voorsehrift nopen* de titulatuur van den liaad van justitie te Batavia. Ingekomen zyndc een extract uit het memoriaal van het
1768. P. A. VAN DER PARRA. 554 by den Raad van justitie deeses kasteels op den 16 en November laatstleden geresolveerde, houdende klagten over de willekeurige handelingen van sommige collegien van justitie op de builen comploiren in haare aan welmelde Raade geaddresseerde missives ten aansien van de titulaliuire door de leden van dien dan, eens onder meer te noemen Edele Achlbaare Heeren, daar en teegen ook Edele Heeren en zelfs Eerwaarde Hee ren, leggende ten dien einde een collectie van die differente schikkingen over, met versoek om gemainlineerl te worden hy het prerogatief, hen deezen aangaande al van deeze regeering in 't jaar 1626 en nader in anno 1743 geaccordeert; zoo is, dien overeenkomstig, goedgevonden en verstaan by extract deeses circulair te gelasten, dat de respective collegien van justitie op de builen comploiren, by 't schryven haarer brieven aan den Raad van justitie deezes kasteels of die zich aan deselve adresseert, zich voortaan zullen hebben te bedienen van de volgende titulature, als in't hoofd der brieven: Uatavia, den VVelEdelen Heer M r N. N., president, en d'Achtbaare Heeren raaden van justitie des kasteels aldaar; (lager) WelEdcle Heer en Achtbaare Heeren; (in 't midden) UwclEdele en Achl baare; (en onder) UwelËdele en Aclilbaarcns dienstwillige dienaaren; wel verstaande, als de president geen Raad van Indie is, wyl by 't contrarie de titul van WelEdel Gcstrcngen Heer aan denzelven moet worden gegcevcn. 6 December. Vernieuwing van hel bepaalde op 20 Atiyu* lus 1745 nopens cisclicn. Door den heer Gouverneur Generaal in aanmerking gebragt zynde, dat de permanente ordre om by de eisschen, buiten meer, in een colom bekend te stellen, hoe veel van hel geëischt wordende in de vyf naastvoorgaande jaren, door den anderen geslagen, vertierd of verbruikt zy, al weder op verscheiden plaatsen in non-observantie kwam en wel voornaamelyk ten belange van d'equipagie-goederen, tot geen geringe hinder om met de mogelykste nauwkeurigheid schikkingen tot voldoe
1768. P. A. VAN DER PARRA. 555 ning te maakcn; zoo is, met renovatie van do, dientwegen gemaakte bepaaling by resolutie van 20 Augustus 1743, goed gevonden en verstaan den ministers en bediendens op de builen comptoiren te gelasten om, tot wegneeming of verhoeding van het ongenoegen deezer regeering, attent te weezen, dat by hel formeeren harer eisschen, onder anderen, volgens de gerei lereerde ordres moet worden bekend gesteld het vertierde of verbruikte in de vyf naastvoorgaande boekjaaren, door den ande ren geslagen, van 't gene tot den handel en in de huishouding gevorderd word, speciaal ook ten aanzien der equipagie-goederen. 6 December. Verbod voor de Jakalrasche en Preangcr Regenten tegen hel leveren van indigo, derde soort. De Regering vond goed deze Regenten »door den gecommit teerde tot en over de zaaken van den inlander te doen aankondigen, dat voortaan geen indigo, derde soort, meer door hen moet worden geleverd en dat' men, dezelve by sortering vindende, aan hen zal te rug geven, met ordre, dat overzulks de partyen afzonderlyk moeien worden gehouden om de leveranciers daaraan te kennen". Zie ook bij 19 Juli) 1768. 8 December. Vrijstelling der leden in den Raad van justitie Ie Batavia van het belalen van wagenpachl en voorgcld". Geconsidereert zynde, dal het geen leegenspraak lydt, hoe de ordinaire en extra-ordinaire leden in weimeiden Rade, buiten tusschenkomst van niet minder toevallige, als ongewoone voor deelige evenementen, in een zeer bekrompen slaal, niet wel compatibel mei baar gedistingueerl caracter, haar dagen in deeze gewesten moeten eindigen, en dat dus niel alleen geen reden overblyft om d'instantien van Haar Achtbaarheden niet te appuye ren, hoe zeer het ook anders te onstade komt, dat in 's Comp s beurs verder moet worden getast; maar dat, schoon wel eer
1768. P. A. VAN DER PARRA 556 vast gesteld wierd om niemand van de wapenpagt meer Ie eximeeren, het door den Raad bygebragte echter ook van zoo veel klem zy, dat zeker aan de permanente leden geen minder douceur kan worden toegevoegd, als door een noodzaakelyklieid aan de predikanten gegund wierd, helialven dat meer dringende omstandigheden sedert dien lyd nog alteratien deswegens hebben doen maaken ; zoo is goedgevonden en verslaan den Hoog Edele Hecren Zeventienen by eerst af Ie gaan schryven met alle empressement te verzoeken, dat het hoogsldezelve behaage den ordinaire en extra ordinaire leden van meenneldc Baade dusdanige vermeerdering van inkomsten toe Ie voegen, als haar Edele Hoog Acbtbaare zullen oordeelen Ie behooren en noodig te weezen, om daar uit voor haar te vinden een ordentelyk beslaan, overeenkomstig en betamende aan het caracler, dat zy bekleeden. En dezelve al aanstonds of met hel begin van 't aanstaande jaar 1769 en voortaan Ie bevryden van de belaaling van wagcnpagl en oorgeld, onder de restricties, vermeld by resolulien van den s"' Fchruary deeses jaars, mitsgaders daarvan aan Heemraadcn der üalavise ommelanden lot naricht keunisse Ie gcevcn. Bij missive van ïó Seiilember 1770 hebben Hecren XVII"™ deze vrijstelling goedgekeurd. 8 December. Wijziging van art. 14 der orders nopens de vrije paart om de Oosl en West, vanhjedcld op 1 1 Junij 1767. Door den gouverneur van Java's Oostkust verzogt zynde, dal, om Ie beter recherche Ie kunnen doen wegens de af-en aanvaart van de overwal nopens de daarby inzonderheid vermelde zwervers en ook by tyds een oog in 'I zeil Ie kunnen houden legen overbodigen uitvoer van ryst, niet alleen tot een permanente wel mogle werden gesteld, dat, gelyk pro
1768. P. A. VAN DER PARRA. 557 dato hel herdrukt kort uittreksel van <le ordres op de vrye vaart om tle Oost en Noord van 11 Juny 1767 plaats moest hebbes, ook voorlaan alle vaartuigen, naar Mallakka willende, op Samarang een pas haaien, maar dat tellens alle andere kielen, die naar de overwal zoeken te stevenen, zich daarvan ten genoemden lioold-comptoire of te Sourabaya en Grissé nioeleii voorzien. Ie meer, wyl na die schikking de pagten genieind zyn: want dal, ofschoon het oude gebruik nog wel in train is gebleeven, de kragl van de wet ter zaake voorsz. 'er wel toe. noodig zy. zoo is, uil hooide van dat geallegueerde, als verre Ie prefereren hoven hel hehoud van eenige, misschien meerdere tollen op Mallakka en Makasser, uit nadenkelyke oorzaaken goedgevonden en verslaan om. met eenige alteratie van 't gearresteerde op den 7" April 1767. het 14' I '' artikel van gedagl kort uittreksel van de ordres op de vrye. vaart om de Oost (mi Noord, gedateerd 11 Juny daaraan, dusdaanig te amplieeren met Ity dies inhoud, Ie welen : «tan Java •mag niemand afvaaren als van plaatsen, daardcComp 1 ' residen "lieii heelt", ie voegen: «inzonderheid niet naar Mallakka, als ■met een pas van Sainarang, en ook niet. naar de overwal, »als al mede met een pas van daar ol', in dit laatste geval, »van Sourabaya ol' van Grissé". 2"> December. Verpachting van de gemeene middelen van het koningrijk Jdkalra mor hei jaar 17G9. De wijzigingen in de pacht voorwaarden waren ditmaal de volgende: dat de pagler van den boom vryheid heeft om op de van de reede binnen de rivier komende Compagnies losvaarluigen en ook aan de respeelive Compagnies pakhuizen van zyne bedienden Ie plaalzen by het afscheepen van goederen naar boord, zonder onderscheid van schepen en mindere vaartuigen, van waar iels met Compagnies losvaarluigen komt of naar welke het gebragl wordt, ten einde in het een en ander geval toe te zien. of 'er ook, tol fraudeering van den tol en legen
1768. P. A. VAN DER PARRA, 558 de ordres, particuliere, dan ook wel contrabande goederen onder die van de Compagnie inogten worden in-of uitgevoerd; waar omtrent hy niet alleen mag en kan opschryven, wat on (lost ol' ook ingeladen wordt, om liet te confronteeren hy de kasteels opperkooplieden tegen de los- en gelei-briefjes, maar weswegens ook tot zyn narigt diendl, dat met gedagle Com pagnies vaartuigen geene goederen van particulieren van of naai' boord mogen worden vervoerd, als van de heeren der booge regeering en die tot het lighaam derzelve gehooren, item de gepermitteerde lasten van het hoofd over Compagnies zeemagt, den commandeur en vice-commandeur en den schipper of gezaghebber van schip of minder vaartuig, mitsgaders de bestelgoederen, welke met schepen, van de West van ludië komende, aangebragt worden; welken aangaande hy, pagler, ook loc moet zien en aan den heer Gouverneur Generaal waarschouwen, ingevalle verder of ander gebruik van meer melde Compagnies losvaarluigen mogte worden gemaakt; dat hy, pagler van den boom, om legen sluikeryen te helpen waaken, hy het nazien der passeerende particuliere goederen mag en moei doen openslaan de sponzen der vaatwerken, zon der onderscheid, en dus niet alleen waar in drooge, maar ook natte waaren voorgegeven worden te zyn, en zulks te meer, wyl ook onder den verboden uilvoer de syroop begrepen is geworden, ten voordeele van den aanhaaler voor de helft; dat wyders, tot des paglers narigt, de volgende grove lywaalen niet meer door particulieren van hier, nog naar de groote Oost, nog naar Timor mogen worden uitgevoerd, naamelyk Bengaalsch guinees, gerras, salempoeris, zaanen, haftas en dongrys, item Cbormandelsch guinees, salempoeris, parkallen en dongrys, sub pene van confiscatie en verbeurte der vier voudige waarde; gelyk ook, buiten meer, onder de zelfde bedrei ging verboden is de invoer van katoenen' gaarens, 't zy wit of gecouleurd, door particulieren van plaat zen, alwaar de Com pagnie gezeten is; en de particuliere aanbreng van tarwe, 't zy waar van daan ook ; dat, met opzigl lot het hoofdgeld der Chineezen, de zulke
1768—1769. P. A. VAN DER PARRA. 559 van belaaling vry gesteld zyn, welke in de Chineesche cani p'»ng als hoofden van tienen de wagt waarneeiuen, aan welken derhalven de lioofdlmefjes voor niet moeten worden afgegeven: en dat, op Macasser weder jaarlyks een Cliineesclie jonk mogende komen, van de taltak, welke daar mede aangeltragt wordt, ook door den pagler van hel kerven der Chineesche tabak mag of moet worden gebeft een geregte tiende, 23 December. Verbod legen den uitvoer van Batavia ter verkoop van qrove lijnwaden. Ken ieder wordt verboden om de volgende grove lywaaten van deeze hoofdplaats naar Amboina, Handa, Ternaten, Macas ser en Timor ter verkoop te vervoeren, te weeten: Chorman delscb guinees. salempoeris, parcallen en dongrys, item Ben gaalseb gninees, gerras, salempoeris, zaanen, baflas en dongrys, alles, als gezegd, voor zoo verre bet grove of gemeene soort zy; en znlks sub pene van ronliscalie en verbeurte van hel viervoudig bedraagen, voor die onderstaan mogte hier tegen te handelen. 27 December. Vernieuwing der plakalen legen het maken en verkoopen van vuurwerk, enz. 1769. 4, Januari). Verbod legen den invoer op Java van kèpeng's of jnti's. Geleezen zynde een aparte brief van den gouverneur van •lava's Oostkust, principaal behelzende voordragt tol d'inlro ductie van duiten en penningen in den Oosthoek, onder de volgende aanmerkinge: dal allans in den Oosthoek roulleren groole 1200000 Spaanse
1765. P. A. VAN DER PARRA. 56 15 Augustus. Lust op de buiten-katUoren voorzigtig te wezen mei het in dienst, nemen van Vreemdelingen. Slechts na bekomen inagtiging raogt men hun »posten »van gewigl" toevertrouwen. 15 Augustus. Magliging op de Indische Regering «aan npersoonen, die door gevankenisse \bij den vijand] en *gcleden rampen eenige byzondere gunste meriteeren, «zodanige gratificatiën of douceürs toe Ie voegen, als *zy oordeelt te behooren". 16 Augustus. Voorschrift nopens taan- en lerug-reeke •ningen, mitsgaders ten goede brengingen". Om, zo veel mogelyk, te prevenieeren alle oneygen aan- en tcrug-reekeningen, mitsgaders len goede brengingen, welke op de respeclive buytcn comploiren, zo onder den anderen, als na dese hoofdplaatse, maar al te dikwylen werden gedaan, 't zy ity factuuren, 't zy by onkost reekeningen; zo is goed gevonden en verslaan den ministèren en bediendens by extract deses circulair te gelasten, dat diergelyke aan- en terug reekeningen, dan wel len goede brengingen, voortaan niet meer zullen mogen geschieden, dan na dat daartoe alvorens in rade van politie een bcsluyt zal wesen genomen. 20 Augustus. Bepaling, dat de leden in den Raad van Inilië, hij aanvaarding hunner betrekking, verpligt waren zig voor vijfjaren aan den dienst der Compagnie te verbinden. Niet dan met leedwesen voorgekomen zynde der hoeren Meesteren gedaane verklaaring, dat, zo wel de ordinaire, als extra-ordinaire Raaden van Indien by d'aanvaarding hunner bediening, even als alle andere dienaaren, moeten treden in
1769. P. A. VAN DER PARRA. 560 reaalen aan kippings, waar van de kleinste helft in Palemhangse en d'andere in Cliinase, Tonkingse en Japanse soorten zouden bestaan: dat d'eerste, als van gecomponeerde slegle speciën, zich in een getal van twintig jaaren hy den coers geheel verliezen : dat den principaalen handelaar van die kippings geacht word te zyn het hoofd der Chineesen op Palenihang, zonder dal 'er de Sultan direct van jnuisseerl ; dat men al lang in den Oosthoek een aversie tegen die kippings heeft laaien blyken, waar door z'ook al een geruimen tyd 100 p" op een Spaanse mal lager slaan als d'andere soorten; dal in hel algemeen verlangt word dezelve uil den coers mogten raakeu. en dal, om hel biljoen veiklaaien, met het in dies plaats in coers doen brengen der duiten, niet Ie hard te doen vallen, zyn Edelheid, op ingenoomen advies van zulke, welke door een locaale kennis, als andersinls, daar over op de zekerste gronden konden oonleclen, ilem tol. het spoedigste succes, hepaalder proponeerde d'interdictie van den invoer der Palem bangsche kippings; de hiljoen verklaaring van die 'er allans van die soort in den Oosthoek zyn; en il'inwisseling der goede onder dezelve, in een te stellen tyd van vier maanden, van de geene, die 'er genegen toe mogten weezen, te weeten 2000 zulke kippings legen 240duylen; met byvoeging, dal, op een genoome proef, 2000 zulke kippings gegeeven hadden 4 katjes zuiver geel-koper en dal die quantiteid, giuler op een Spaanse reaal of 240 duiten gewardeerd wordende, gevolgelyk geen verlies hy versmelting zoude veroorzaaken, maar wel de advance op de uitgave der duylen hezorgt werden; dog dat hel koper aldaar ten gouveruemenle in geen een a twee jaaren zoude kunnen worden van de hand gezel en dus daarvoor een uitweg elders ter assistentie uoodig was: mitsgaders dat ten spoedigslen vereischt wierden voor lÖOOOO Spaansche reaalen of f 225000 Nederlandsen, dan
1769. P. A. VAN DER PARRA. 561 PLAKAAT-BOKK DEUL VIM. I 36 wel /' 450000 aan Indis geld aan duiten, hel zy ter inwisseling van de kippings zelfs of suppleering van de schal, die biljoen verklaard wind en van huilen geen toevoer meer Ie waglen heelt; voorts len minsten binnen hel halfjaar voor 50000 Spaanse reaalen of f 78000 of f 150000 aan duiten en over een jaar met nog LOOOOO dilo reaalen of f 150000, dan wel f 300000 aan nieermelde kopere munt, wanneer "vervolgens gelegenheid zoude weezen om op Ie gecven, wat jaarlyks tot lournissemenl van die specie noodig was; lerwyl zyn Edelheid al verder avanceerde, dat d'aangeroerde zwaarigheid over den mogelyk geen te spoedigen uilweg mei hel geel koper te minder word, door dat (voor zoo verre men veronderstellen kon) de gegoede lieden 'de versmelting der kippings voor zich zells prefereren zouden en dus de al aanstoots benoodigde voorsz. somme van 150000 Spaanse reaalen aan duiten niet geheel ter inwisseling emplooi zoude vinden; onder Invoeging len hesluite, dal, by't succes der afschalling van de Palembangse kippings, naar verwagling weinig zwaarig lieid in der lyd zal overhlyvcn om d'andere kippings ook uil de wandeling Ie krygen, dog dal dil nog in geen consideratie heeft kunnen komen, wyl men wist hier geen duiten genoeg aan handen waaren, als mede dat hel in allen gevalle zeer te slade zoude komen, wanneer men even veel penningen, als heele duiten meester was, wyl d'eerste niet alleen in een meer gelykstandig getal met de kippings slaan, maar zelfs meer «laar van op een Spaanse reaal gaan, 't gene dus zeer faciel voor den gemeenen man zoude weezen; en dat syn Edelheid niet zoude durven onderstaan hel ge proponeerde in train Ie brengen, indien niet in den lyd van een half jaar mei 150000 Spaanse mallen en dan nog in die van anderhalf jaar successivc met een gelyk i/elal. of Ie zwanen f 900000 Indisch, dan wel f 450000 Nederlandsen geld aan duiten voorzien wierd. Waar over gesprookeu en niet minder by hel heilzaam oogmerk van 't project, als de requisiten om het ten besten
1769. P. A. VAN DER PARRA 562 in train te lireugen in overweging genomen zynde, dat, hoe advantageus dese affaires by succes wezen zoude, egter in aanmerking, zoo niet in oppositie komt : Eerslelyk: dat men, geene penningen aan handen hebbende, dit al aanstonds als een der hinderpalen zig opdoet. Ten tweeden : dat het uitterste termyn, waar inne men de voorschreeven opgetelde somma van /'«900000 Indisch geld aan duiten en penningen op Java soude moeten bezorgen, koml te staan op primo September 1770. Ten derden: dat men niet meerder aan handen hebbende dan f 698115: 18 na evengemelde waarde, huylen /'14027 Hollands of f 28054 Indisch geld, die men op den eysch, in October 1766 afgegaan, eerstdaags kan verwagten, op die* somma te kort komt een bedragen van / 175790:2. Ten vierden: dat voor den jaare 1769 in 'l geheel geen duyten, nog penningen gevordert zyn; en «Int, alschoon de heeren Meesiers behagen moglen de jongste gepetitioneerde een thon aan penningen te voldoen, men deselve niet in 't geheele montant kan te gemoet sien voor ten vroegslen in het laatst van hel jaar 1770 en het voorjaar 1771. Ten vyfden : dat hy de voorgestelde invvisselingh van 2000 Palembangse kippings voor 240 duyten den presenten besillei van gemelde kippings al aanstonds zoude moeten ondergaan een verlies van drie quart van zyn capilaal of wel 75 perc 10 . Ten sesden: dat men niet wel verwagten kan, dat den Javaan so ongevoelig zoude zyn so een important nadeel t'aanschouwen en niet wel innerlyk inclineren dese schade op de een of andere wyse, die de Comp'- somtyds tot ondienst en tot hel dragen van eenige onaangenaame lasten ter stilling van bewegingen soude kunnen strekken, te ontduyken. Ten sevenden: dat de quantileil geel koper, die, na de gedane heschryving van de veelheyt der Palembangse pitjes, conform de geproponeerde inwisselingh, Boude worden hy een gebragt, wel belopen zoude ses duysent picols en dat het picol te slaan zoude komen op een en dertig en een quart rd\ Ten agtsten: dat, den heer Vos geene gelegen theyd om
1769. P. A. VAN DER PARRA. 563 desclve op Java in een ;'i Uvee jaaren weder van meester te doen veranderen kunnende vinden en dus daar loe hulpe nodig hebbende men nogh hier, nog elders anders, 't zy om de West, om de groole Oost of om de Noord, daar toe occasie uyldenken kan en dus daar mede inogelyk jaren na den anderen soude blyven sitten, sonder vooruylzigt van dies verkoop. Ten negende: dal, ongerekend dit alles, voornamenllyk belioord gereflecteerd te werden op de voorwaards geciteerde heluygingh van den beer Vos, by zyn Edelheids voorschreven missive, in deezer voegen : egler zoude ik niet durven onderslaan hel geproponeerde in train te brengen, zo ik niet met 150000 Spaanse mallen in den tyd van een half jaar en dan nog in die van anderbalf jaar met een gelyk getal successive kan voorzien werden, en wel op zyn minst direct in een tyds gewrigt met 100000, dat te samen negen thon aan duyten en penningen, als voorzegt, komt uyt Ie maken; zoo is, niet legenslaande alle de opgetelde motiven dese vergadering zoude kunnen bewegen lot een decisoir besluyt en om dus al' te waglen, dat men door de nodige middelen in staal zoude wesen geslelt om dese affaires op eenmaal door te setlen, eenlyk goedgevonden en verslaan de iinaale dispositie over de biljoen verklaaring en inwisseling der Palembangse pitjes in surcbeance te houden; dog echter, om dies loop, gelyk ook van d'anilerc soorten, de pas a pas te stuiten en den coers der duiten en penningen op Java's Oostkust te bevorderen, conform het voorstel van den heere Gouverneur Generaal, by affectie van biljetten in de gebruikelyke lands laaien, den invoer van allerlei soort van kippings, zoo hier ter hoofdplaatse, als op Java's Oostkust, Cheribon en Bantam Ie verbieden, sub poene van confiscatie, half ten profyle van de Comp' en de wederhelft voor den officier of de gene, die de aanhaaling zal doen, en zulks ler dispositie deezer regeering °f zonder forme van proces; onder desen verstande, dat de aanhaaling len aanzien van de Palembangse aanstonds en ten helange van de overige soorten, als: de Tonkingse, Chinase en
1769. P. A. VAN DER PARRA. 564 Japanse, eerst mei primo January van 'I naast volgende jaar 1770, wyl vroeger ten aanzien der laatste soorten niet met opzet tegen de interdictie kan gehandeld worden en 't dus ook aan de pagters, zoo hier als elders, geen reeden van be zwaar kan geeven. mitsgaders dit overzulks den Decimase bedienden» nog nader by lirieve ler haarer. naricht te com munfceren; en eindelyk by d'eerste schec|is-gelegenheid f 100000 aan kopere duiten naar d'Europische evaluatie of f 200000 naar de voorige berekening naar Samarang te zenden, ten fine daar van zoodanig gebruik te maken, als voor eerst het discrediel van de roullerende Palcmbangse kippings en den toeneemenden trek der duiten hel beste mogelyk zal maken. Zie ook 4 Julij 1769. 7 Februarij. Aanstelling van een 1"'" gezwofen klerk bij de banl;-courant en bank van leening. Deze klerk, die een eed van «secrelesse" moest alleggen, zoude den secretaris bij ontstentenis vervangen. Zijn Iractement kwam ten laste van de bank. 14 Februarij. Voorschriften nopens zoul-vleescli en spek. Is goedgevonden en verstaan om, mei eenige alteratie van 't 10 dc artikel in 't reglement wegens de provisien voor de dienaaren Ie deezer hoofdplaats, het laatste den 50 tn April 1765 herdrukt, item van hel 17' le artieul in 't reglement op de in- en uitweging, herdrukt den 18 en Augustus 1764: Eerstelyk: den administrateurs in 'l provisie, maguazyn Ie gelasten uit elke party gezouten vlccsch en spek, die aangebragt word, niet meer dan een vat t'openen, dat netto en bruto te wegen en van dies bevinding den heer Directeur Generaal te beriglen, ten einde, na bekomen tjualificatie van zyn Edele, de gebeele ontvange party naar het bevonden netto gewigt van 't geopende val by de boekjes haarer administratie met netto ponden in te neemen en vervolgens te verstrekken; of ook de
1769. P. A. VAN DER PARRA. 565 vaten ongeopend, gelyk ze nutvafigcn zyn, te verzenden, na men dezelve hy verzending, in presentie van schipper oi stuurman, die ze mede krygt, alle hrulo gewogen en een, naai de keuse van dusdaanigen officier, geopend heeft om met netto ponden naar dat laatste bevonden gowigl van 'I geopende vat afgescheept en by evengemeldc hoekjes daar mede afge schreven te worden, onder toevoeging aan gedagte adminislra leurs van 8 perc'" spillagie op liet vlees en 5 perc lü op hel spek, gerekend op de mianlileil, in elk hall'boekjaar verstrekt en afgescheept ; met deze bepaling, dal op het hier door, by een behoorlyk gade slaan der fusten, overgehouden wordende zullen betaald worden 11 '/ 2 rixd s voor de 100 tï vlees en 12'/ 2 voor de 100 n: spek op een successive onder ultimo February en ultimo Augustus door welmelden beer Directeur Generaal getekende ordonnantie op 's Camp* kasse of even gelyk zulks plaats heeft met de gevalideerd wordende percentos aan de administrateurs van Onrust en de Westzyde nopens de afgescheept wordende parthy. Ten anderen: by verzending van zout vlees en spek d'aan rekening wel eenlyk te laatcn doen naar bet invoegen voormeld bevonden netto gewigt, dog ook tellens by 't cognossement Ie doen stellen bet bruto gewigt van ieder vat, mitsgaders de tarra van 't val, 't welk uit de party geopend is geworden; en, met amplialie van 't eerste artikel in 't reglement nopens de afschryvingen van onderwiglen, den scheeps-overheden op het zout vlees of spek Ie laaien valideeren 5 perc t 0 voor spillagie, indien zy voldoen aan hel gewaagde, door haar gelekend cognossement, dan wel hen te favoriseren met hel gene de spillagie minder bedraagd, dog daar en tegen te doen belaslen voor meerder lekkagie, enz., en Ten derden: mits deeze verandering, item de redenen, welke daar loe gemiüleerd hebben, extract deezes circu lair naar de builen-comptoiren te zenden ler noodige ouver luure en om 'er zich aldaar naar te schikken, mei nadere ordre en qualificatie aan de respective ministers en bedien dens, dat aan de pakhuismeesters of die de verantwoording
1769. P. A. VAN DER PARRA. 566 van het zout vlees en spek aangaat, zoo ten aanzien van 't gêne van deeze hoofdplaats, als met betrekking tot Ceilon en Rengale ook direct uit Nederland ontvangen word, al mede 5 perc 10 op het netto gewigt hy verstrekking voor spillagie mogen gevalideerd worden op de om 't half hoekjaar te ver antwoorden verstrekte partyen, na dat het vlees en spek van deeze. hoofdplaats zal ingenomen weezen conform de hevinding by d'uitgeleverde lading, invoegen voormeld; en ten aanzien van 'I direct uit Europa ontvangen wordende, na dat het netto gewigt hy den aanbreng zal weezen hekend gesteld uit hoofde van een in vergadering van politie genomen besluit, op een aan dezelve al mede te presenteeren berigt van 't netto en bruto gewigt van een der vaten uit de geheele party. 14 Februarij. Jkpaliiu/en lm (iiiuzicn van hei ontlcrliowl van bruggen, Op het aan Heemraaden deezer stads ommelanden gedeman dcerde om door een commissie uit den haaren te laaten onderzoeken en berigten, welke bruggen, schoon vermoedelyk op particulieren haar verzoek voorlyds gelegt (volgens een ingekomen lysl in 91 bestaande), lot algemeen gebruik dienstig of noodzakelyk waren; welke zoude kunnen gemist worden en welke maar tot byzonder. nut van weinige perzoonen strekken, onder speciaale aanwyzing, hoedanig zulke erven of landeryen naar derzelver grootheid of waarde, dan wel naar 't meer of minder nut van die bruggen proportioneel in de lasten van reparatie en vernieuwing dienen te draagen, zoo 'er ook al geen onder waaien, ten dienste van een enkel landgoed gelegt, waar van de last dus ook als van zelfs op dies eigenaar redundeerde; en zulks, wyl deezen aangaande nu en dan verschillen reezen, mitsgaders interpretatie vereisebt wierd van het besluit deezer tafel van den 31 e " January 1755, statueerende, dal alle bruggen buiten de stad en in de voorsteeden, item aan en by de buiten forten, onder Heemraaden voormeld ler bezorging en betaaling gehoorden, — door dat collegie gediend zynde van antwoord, zoo is goedgevonden en verstaan:
1769. P. A, VAN DER PARRA. 567 ten aanzien van de Zuiderwyk, ue partikuliere bruggen, L a A en B, enz. Voorts nopens de groole en kostbaare brug L a L, die. als genoegzaam boven de post Meester Cornelis over de revierde Sonlbaar gelegen, ingevolge bet van wegens deeze regecring geafïigeert biljet de da lis 9 January 175.> door de eigenaars der daar aan paaiende landen moet onderhouden worden, dog welke 'er weinig nut van genieten, maar wel d'afkomende karren, draag-beesten en voelgangers van de Preanger landen af 10l benedenwaarls toe, deeze verandering te maaken met Heemraaden Ie qualificeeren van daar, even als op sommige partikuliere landen, item by de brug over de Angiolse vaart geschied, een slag-hoom te plaatsen ten fine door dat middel van de passanten en 't passerende den volgenden matigen 10l te heffen tot goedmaaking van de kosten aan die brug, nu al aanstonds naar den voorsiel en vervolgens successive te doen, te weelen: een perzoon te voet 1 duit, ■ buffels kar met dies dryver 12 duiten, » buffel 8 » » paard met dies lyder of bereider 6 » » bok of schaap met dies dryver 2 » » koebeest met dies dryver 8 » wagen met vier wielen, of 'er veel of weinig menschen in zyn 16 » » chais met twee wielen, als even 10 » onder bedreiging, dat, wanneer den tollenaar (welke resor teeren zal onder bet toezigt van den commandant van gedagte fortres en zorgen moet voor de conservatie van brug en weg , gelyk ook voor de brug over de slokkan, in die weg leggende) overluigd kan worden meerder gevorderd te hebben dan 't even bepaalde, voor d'eerste reis zal verbeuren 215 rd» ten voordeele van Heeniradens kas en voor de tweede reis in de ketting worden geklonken om aan de gemeene werken l'aibeiden ter nadere dispositie deezer regeering, indien het een inlander, ofte verbannen, indien het een Europees zy.
1769. P. A. VAN DgR PARRA. 568 Vervolgens, enz. Eindelyk, met opzigt lot rle lasten, welke particulieren van de bruggen dragen moeten op fundament der voois-/, schik kingen, voor zoo verre verschelde lieden in 't onderhoud van een of meer bruggen participeren, te slalueeren, dal in de door een der geswore landmeeters naar 't gebruik te fonaeeren notitie van de zulke, welke fourneeren moeten, de quotisalie niet moet bepaald worden naar de lengte of breedte, welke eenig erf, tuin of landgoed in het blok beslaat, daar eenige reparatie of vernieuwing behoort te geschieden, maar naar proportie van de onderlinge inkoops-waarde der vaste goederen, te rekenen by pereénto's van dien. naar maale de ongelden hoog of laag loopen. Dan, ofschoon het van zelve spreekt, dat, wanneer op iemands speciaal verzoek een brug gelegd word, dcezen den last daar van blyft dragen, al worden of zyn z'ook van een algemeen, hoewel ontbeerlyk gebruik, 't welke door den lyd in vergetelheid kan raaken; zoo is nog g'arresteerl. aan hel Gollegie van Schepenen deezer stad te gelasten om in diergelyke gevallet), by verkoop van zulke erven, tuinen of landerven. in de koopbricven het speciaal onderhoud van zoodanigen brug als een serviluit bekend te stellen; en dal dus'ook Ileemraaden hy het permitteren tot het maken van zulken brug of bruggen, waar over in den aanstaanden bedenkingen zoude kunnen ontstaan, of ze niet lot een algemeen gebruik gelegt waaren, daar van de nodige kennis aan 'teerst gedagt collegie geeven. 28 Februarij. Voorschriften nopens minderjarigen. De Regering gelastte aan Weesmeesteren »steeds de ver eischle zorg te draagen om geen liaarcr pupillen ofte andere, onder voogdy mei haarc goederen in 't wcesbock bekend staande een vryheid Ie laaien, welke hen doet schynen de beheering haarer goederen dadelyk te. bezitten, 't zy met hen op zich zelfs domicilie te laaien houden of eenige andere actiën te laaien pleegen, welke het geineen in 't denkbeeld kunnen
1769. P. A. VAN DER PARRA 569 brengen, dat zulke onder ijeen voogdy staan ; en dus ook inzon derheid haare pupillen ter woon, item ter genieting van een goed op- en toezigl, onder haar Eerwaardens hooger gezag, besteden moeten by braave lieden, ingevolge de permanente ordres". Doordien een pupil van de Bataviasche Weeskamer bad ge leefd en gehandeld, alsof hij meerderjarig was, had de Raad van justitie, zonder behoorlijk onderzoek te doen, hem veroor deeld tot betaling van zekere schuld, waartegen de Weeskamer opkwam. Het vonnis bleef desniettegenstaande van kracht. 28 Februarij. Magtiging op hei Collegie van Heemraden tol te keffen aan twee sluizen nabij Tangerang en Angké. De voorwaarden, waarop die tollen verpacht mogten worden, waren de volgende: 1° dat den tol zal bestaan: by Anke. by Tangerang. voor een persoon te voet 1 duyt 1 duyt » » geladen sjampang met het daar toe beboorende volk 6 » 36 » » ieder passagier daar en boven 1 » 1 » » een ledige sjainpang met het daar toe gehoorende v01k... 4 » 20 » » ieder passagier op dezelve. . 1 » 1 » » een prauw niet negocie, be staande in een Ideendere soort van sjampangs, dan wel groole prauw jeeküßgs 4 » 20 » » ieder passagier op dezelve. . 1 » 1 » » een ledig dito vaartuig 2 » 10 » » ieder passagiers 'er op 1 » 1 »
1765. P. A. VAN DER PARRA. 57 een nieuw verband van vyf jaaren ea dat dezelve, binnen hun verband repatrieerende of uyl den dienst ontslagen wor dende, niet zullen mogen jouissecren van de gagie, emolumenten en verdere voorregten, tol huune bediening staande; zo is goedgevonden en verstaan baar Edele Hoog Aglbare eerbiedig te versoeken om van gemelde dispositie gunstig te willen resilieeren, uil consideratie, dal baar Edele Hoog Agtbarewel voormaals dcselve nebben gelieven te permitleeren om zonder verlof te, mogen retourneeren by brieve van 17 September 1737, zonder dat 'er immers misbruyk van gemaakt is, en om liet (liscrediel, bet welk door voorsz. ordre ontwyll'elbaar aan bel caracler van een lid der hooge regeering by den minderen dienaaren en burgei's moet worden Ie wege gebragt, voor al wanneer bet mogle komen te gebeuren, dal deese of geene van deselve zoude willen repatriceren, waar loe veele dienaaren somlyds binnen bun verband wel genoodsaakt worden, 't zy door ziekelyke lighaamsgesleldheden of andere oorsaaken, in welken gevalle bel niet dan ten uyterstcn bard sonde wesen, dal een beer, die aan de hooge tafel gezeten heeft, als een gemeen passagier sonde moeten overvaaren, dus mei den allergering slen dienaar gelyk gesteld en allent halven aan kleynagting, geswyge aan brusque behandelingen, g'cxponeerd worden. Heeren XVII"™ gaven van dit voorschrift aan de Indische Hegering kennis bij hunne missive van l'ó October 1764, omdat, volgens hunne opvatting, de Raden van Indië in bet reglement van , "^ M 175.> vergelen waren en zulks lot »ver «keerdc bevallingen en illusien" aanleiding zoude kunnen geven. Naar eene nadere beschikking ler zake van Heeren XVH"' n is Ie vergeefs gezocht. 23 Augustus. Nadere omschrijving der jurisdictie van den Drossaard der Bataviasche ommelanden en van den Gecommitteerde lot en over de zaken van den inlander. Ten vervolge van hel geresolveerde op den 9 tn dezer, con eerneerende de by renovatie en amplialie bepaalde jurisdictie der officieren van justitie, door den heer Gouverneur Generaal
1769. P. A. VAN DER PARRA. 570 by Anke. by Tangerangi voor een kleene geladen praanw joekum ol'cano, door een per zoon getrokken wordende. . '2 duylen 10 duyten ■> ieder passagier 'er op 1 » 1 » » een ledig dito vaartuig.... 1 » 8 » » » gras of melk praanw.. 1 » 1 » » ieder perzoon 'er in 1 » 1 » » een baniboese vlot 5 » 18 » » de daar op zynde jongen of perzoon, die ze beheert, niets, maar wel voor ieder passa gier 'er op, als vooren. 1 » 1 » » een groote orembaay 4 » 02 » •> item, ieder- passagier apart 1 1 » » een kleene orembaay van een joekum 2 » 16 » • ieder passagier, als te meer malen gezegt 1 » 1 » » een buffel kar met dies dry ver 9 » 9 » » » buffel met dies dryver. 6 » 6 » ■ » paard met dies lyder of bereider 6 » 6 » » een bok of schaap met dies dryver ï » 2 » » een koebeest met dies dryver 8 » 8 » ' » • wagen met vier wielen, of 'er veel of weinig menschen in zyn 16 » 16 ■ » een chais met twee wielen, als even 10 » 10 * onder dezen verstande, dal. om de buffels, welke te koop gebragl worden, by een en andermaalige vrugteloose te rug brenging niet. te zeer te bezwaaren, den pagter zal gehou den weezen om, niet alleen den dryver van een lossen buffel, maar ook van een buffels kar, by het opgaan en
1769. P. A. VAN DER PARRA. 571 afkomen te geeven een sjap voor den dan te betaalen tol voor de buffel of buffels, welke gedreeven worden, ten line, wanneer zoodaanigen dryvar l<' rog keerd, door de Ie rug gaave van dal sjap hevryd te weezen om voor die zelve buffel of buffels andermaal iels te cuntribueeren; 2° zal den pagter van het te maaken tolhek aan hel nieuwe werk of by Tangerang verpligl zyn om hel noodig volk daar geduurig te houden tot hel naar vereisen openen en sluilen van de twee zy-openingen van de sluys en ter behulp van de op- en afvaarenfle lieden; 7>° zal hy, pagter, en zyne dienaars zich zorgvuldig moeten waglen om niel meer van de passanten en voor 't passerende l'eisschen, als by arlikel 1 speciaal beschreven staat, onder bedreiging, dal hy, kunnende overluygd worden van meer der dan 't bepaalde gevorderd te hebben, voor d'eersle maal verbeuren zal 25 rixd s ten voordeele van Heemradens kasse en voor de tweede reis in de ketting worden geklon ken om aan de genieene werken te arbeiden, indien het een inlander, of op nadere dispositie deezer regeering velbannen, ingevalle het een Europees is; 4° zal hy, pagter, en zyne dienaars zich moeten submitleren aan het opzigt en gezag van de commandanten of posthouders van Tangerang en Anke respective, zoo in derzelver waak • zaamheid, dat niets meer dan 't geoorloofde van de passan ten en 't passerende gevorderd of afgenomen, als dat de noodige hulp aan de vaartuigen by de te maaken sluis bewee zen en daar ook, onder de hooger ordres of te geeven instructie van Heemraaden, naar vereisch gezorgd word voor het tydig openen en sluiten van de geprojecteerde zy-openin gen; met lasl aan de evengementioneerde commandanten of posthouders om attent te weezen en zorg te draagen, dat, zoo dra de tolhekken zyn geplaatst en verpagt, den pagter of tolbediendens niets meer komen te vorderen, als 't. hier vooren gespecificeerde, dan wel zich voor al steeds verledigen om, by voorkoming van eenige klagten, daar na een ieder van hen in 't zyne het nodige onderzoek te doen, ten line by
1769. P. A. VAN DER PARRA. 572 ontdekking van extorsien, niet alleen Jiet mogelyk redres daar tegen aanstonts Ie bewerken, maai''er ook ten eersten aan den gecommitteerde tot en nver de zaaJcea van den inlander kennis van te geeven. om door denzelven zndaanige pagters aan den Drossaart der Uataviasche ommelanden, om voor den regter te worden geactioneerd, overgegeven te worden; en dat wyders den commandant van Tangerang zoo wel zorge. Hot den pagter het nodige volk by de sluis boude om de passerende vaartuigen het vereiscbte gerief te bewyzen, als dat de twee" zy-verlaaten of openingen, naar Ie stellen ordres van Heemraaden, ter juister tyd geopend en gesloten worden; onder vergunning, dat dit collegie daar voor aan die commandanten of poslhouders voor hunne te neemen moeite en zorg afgeeve S perc 10 van het rendement der te verpagten lolhekken, Ie weeten aan die van Tangerang wegens het gene, dat van het tolhek by de te maaken sluis proflueeren zal, en aan die van Anke, van het gene, 't welk het tolhek aldaar zal opbrengen : 5° of eindelyk: Heemraaden te gelasten om een aparte reeke ning by haare boeken te formeeren van 't geene meernicldc steene sluis met alles, wat naar hel voormelde betrekking heeft tot het in ordre brengen van de Mokervaart, zal komen te kosten, als mede van 't geene 'er in der tyd ten goede voorkomt, ten fine niet alleen te beoogen, in boe verre bel gecalculeerde met d'uitkomst zal of kan overeen stemmen, maar om ook, ingevalle by verloop van jaaren de lasten eens door de successive voordeelen gebalanceert wierden en 't onderhouden dan niet langer vereischte zooda nigen hoogen tol, als nu bepaald is, daar omtrent een vermindering te maaken; of, ingevalle by het contrarie de lasten steeds meer hlceven dan d'inkomsten ('t gene echter by een goed reussil van bet werk niet verwagtword), des aangaande zodaanig nader Ie besluiten, als bevonden zal worden te hehooren; om al verder te doen zorg draagen, dat, als de verpagling der lolhekken geschied is, ouuiiddelyk 'er op aldaar ter plaatse in de alhier gebruikelyke landstaa-
1769. P. A. VAN DER PARRA. 573 len g'afïigeert en steeds in een leesbaaren slaat gehouden worde een door baar Kerwaardens secretaris geautentiseerde ordonnantie van 't. gene, naar 't voormelde, van de passan ten en 't passerende mag gelieft worden; en om, na dat de sluis gelegt, mitsgaders ineenbruikbaaren staatgebragl zal weezen, een instructie voor den commandant Tan Tan gerang te formeeren nopens hel openen ot' sluiten van d'ecne, dan wel heide de zy-openingen, naar dat. zulks de gesteldheid van 't afkomend water met de henoodiglheid van dien vorderen zal. 11) Maart. Verbod tegen uil roer naar Japan van lm rel m kamfer. Zie ook 28 Mei 1800. 21 Maart, Uejialiug, dal de pachter van de in- en uitgaande reften ie Batavia géén 10l mogi heffen van gêederett, welke viel ter verkoop mógtên aangevoerd worden «of waartoe alleen op een zeer toevallige wgs permissie «verleend werd''. 10 April. Bepaling met betrekking tot den diepgang van Compagnie's schepen. Gezien zynde, dal de ordre, concerneerende hel diep gaan der schepen by vertrek van deeze rheede naar eenig buiten comptoir, nog al eenigsinls builen hel bedoelde effect kan blyven, als den een of anderen bodem alvoorens een andere plaats moet aandoen, als werwaarls dezelve len principaalen geschikt zy; zoo is goedgevonden en verstaan, ter weering van soorl gelyke misbruiken in 't vervolg, hel inkomend rapport van 'i diep treeden der scheepen niet te zenden naar hel comptoir, waar voor de lading len principaalen zy, ingevallc hel alvoorens een andere plaats om gedeellelyk te lossen, dan wel ook verder te laden moet aandoen, maar naar zulkeu plaats, waar hel »
1769. P. A. VAN OER PARRA. 574 schip 't eersle komen moet, op dat daar, in conformité dei circulaire ordre van den "»'" .Maart 1767, hel nodig onderzoek geschiede en by vertrek andermaal gecommitteerden* naar boord gezonden worden om inspectie te neemen, hoe diep dusdanigen kiel dan treedt, ten fine daar van communicatie te geeven, wervvaards de destillatie legt; met last om van alle comptoiren tellens het vereischte verslag dienlwegen aan deeze regeering te suppediteeren. 11 April. Wijziging der instructie voor de zeevarenden in dienst van de O. I. Compagnie. Geresumeert weezende een addres van den commandeur en opper-equipagiemeesler, behelzende bezwaarnissen over de by vernieuwing gestelde ordres wegens de verstrekking van equi pagie goederen in de instructie voor den zeedienst, by renovatie, alteratie en ampliatie op den 10 cn October 1768 g'arresteerd, bepaaldelyk in de 6' I '' en 7 d ' artikelen van den vierden tilul, en zulks, om dat, op welke nuttige gronden en met wat een goed oogmerk de ordres, daar in vervat, lot het maaken van de beste bepaaling gesteld zyn, het niet zelden aan bekwaame en braave lieden ontbreekt om lot uitvoering te kunnen dienen; onder voordragt, dat daarom, naar het gebruik in Nederland en elders, tot een gereguleerde verstrekking de schikkingen ten eenemaal overgelaalen worden aan de zorg en kundigheid van den equipagiemeesler, behoudens vryheid aan de scheeps overheden om, wanneer hen hunne vermeende noodzaakelykheid mogle geweigerd worden, zich daar over direct aan deese regeering t'addresseeren; zoo is, wyl men in der daad maar te zeer moei roeyen mei de riemen, welke men te boord heelt, goedgevonden en verslaan om, ler voorkoming van confusie eu noodeloose moeilykheden, mei alteratie van voorsz. 6 d ' en 7 1, artikelen, het bepalen van benoodigde equipagie goederen voor alle 's Comp s schepen en vaartuigen, 't zy op wat reizen dezelve gaan of het andersinls vereisschen, alleen Ie defereeren aan de attentie en zorg van den commandeur en opper-equi
1769. P. A. VAN DER PARRA 575 pagiemeesler, na een daar in, buiten ongewoone voorvallen, te houden proporlioneeleu regel, naar rato de schepen korte of lange, dan wel ook min of meer zwaare reizen moeten doen, mitsgaders door kort of lang vertoeven hier of elders het henoodigen; niet permissie, dat de scheepsoverheden of ook wel het hoofd van eiken bodem, welke vermeenen mogte zoo wel aan het -tuig, als tot den voorraad niet genoegzaam voorzien te worden en zulks naar hun suslenue bloolelyk door een willekeurig begrip van den opper-equipagiemeester of niet ter zaake het een of ander niet aan handen waare, zich over dusdaanigen weigering schriftelyk aan deeze regeering t'ad dresseeren, ten fine daar dan op den meermeiden opper equipagiemeester te hooren en, na bevinding van zaaken, het uoodigc te beraamen. 2 Mei. Nadere regeling van den civiel-geneeskundigen dienst te Batavia. Mits de zwaare lasten, welke de stad te dragen heeft, en wel toeneemende, zullen de 'graglen in een behoorlyke slaat komen, gelyk daar door, voornamelyk in de jongste twaalf maanden, rd s 456: 22 : — meerder uitgegeven dan ontvangen zyn, op de propositie van den beere Gouverneur Generaal in nadere aanmerking gekomen weezende, dat ter zillinge van den 29 e " December 1766, toen gedelibereerd wierd over de consideratien van den beere Gouverneur Generaal lot vermin dering van den omslag en d'ongelden te Batavia, Java's Oostkust en Cheribon, wel buiten meer g'arresteerd was om, even als in vroeger lyd, hier geen stads-docler meer aan te stellen, dog egter, wyl de meeste besluiten genoomen waaren oin eerst van kragt te zyn na d'erlangde dispositie der heeren Meesters, hier in nu nog wel wat bepaalder tot vermindering der stads lasten konde worden geprocedeerd, als niets anders dan een huisselyke schikking buiten direct belang van de Coinp e inclu derende, dat daar en tegen dan aan den slads chirurgyn, buiten het gene dien,bediende nu te % verrigten heeft, zoude kunnen
1769. P. A. VAN DER PARRA. 576 opgedragen worden, liet gene tot het departement van den stads-dokter altans behoord, mei betrekking tol do hoeyen van den raad van Schepenen, en zulks voor het vierde deel van het traetemenl. '1 welk den laalslen uil de stads-penningen genei of eenlyk rd' 200 hoven zyn presenl winnende rd s 500 's jaars. ten einde daar door leiïens eenigsints een heler middel van bestaan te erlangen; en dat het overigens den opperchirurgyn van de wees- en armhuizen best zou conveniercn om tellens het Chinesche hospitaal waar te nemen voor hel genot van rd s 50 's jaars, welke den stads-dokter uit de middelen van dal godshuis krygt; zoo is, dien conform, goedgevonden en verstaan om, by vacatuure van de dienst, welke door een stads-doder altans bekleed word, dezelve niet door een afzonderlyke bediende meer Ie vervullen en daar door ten dien belange rd s 800 's jaars van de stads-penningen te spaaren, mitsgaders het gene ten aanzien der lyderen in de boeyen van den Raad van justitie en van Schepenen te verriglen valt, als dan, zoo wel omtrent de interna als exlerna, Ie laaten waarneemen door den stads-chirur gyn en in het Chinesche hospitaal door den opperchirurgyn van de wees- en armhuyseii, mits den eersten, hoven zyn presente jaar wedde van rd 9 500, dan nog uit slads-kasse korae te ontvange rd s 200 en aan den laalsten de rd s 50's jaars door Boedelmeesteren der Chinesche en andere onchristen sterfhuisen uitgekeerd worden, welke den slads-docter in deezen tyd geniet. 9 Mei. Voorschriften nopens adoptie onder onchristen ingezetenen. Geremarqueert weezende, dat meest al by het adopteren onder den inlander niet verder gezien word als de bezorging van een goede opvoeding aan 'I kind, 't welk men adoptcerd, waar door niet zelden bedenkingen of ook verschillen in 't stuk van erffenissen worden gebooren; zoo is, om d*inconvenienten deswegens weg te neemen, goedgevonden en verstaan mits deezen te statueeren, dat, wanneer Chineezen. Muhamethaanen of andere onchristenen hunne Jrinderen aan een ander by wege
1769. P. A. VAN DER PARRA. 577 PLAÏAAT-BOEK DEEL VIII. 37 van adoptie overgeeven, by d'o verga ave zullen moeten verklaa ren, of zy van het regt van erven van zodaanig over te geeven kind of kinderen afzien, dan wel in 't stuk van erffenisse geconsidereert willen blyven als eigen vader en moeder, inge valle zodaanig kind of kinderen door voor overlyden, 't zy met of zonder testament stervende, iets mogte komen na te laaten; onder deezen verstande, dat, wanneer d'eigen ouders van zulken kind of kinderen gerenuncieert hebben van 't regt van erven op dezelve en zulke geadopteerde geen wettige descendenten nalaaten, de adoptanl of d'adoptanten by't ster ven van zulken aangenoomen kind of kinderen zullen gecon sidereert woiden als vleeschelyke ouders, 't zy zodaanig kind by uittersten wille gedisponeert heeft of niet, en zelfs de nabe staande van dien adoptanl of d'adoptanten by deezer laatslen voor overlyden, even als nabestaande van 't geadopteerde kind of kinderen, wanneer de geadopteerde zonder testament komen te sterven, onverminderd het regt van erven, dal in allen gevalle zulken geadopteerd kind of kinderen, dan wel derzelver wettige descendenten, behouden op de ouders, welke d'overgaaf van kind of kinderen gedaan hebben, en tellens verkrygen op de gene, welke ben adopteert, ten zy het speciaal anders mogte begrepen of by d'adopteering niet verder mogte geoogt worden dan de bezorging van een goede opvoeding door den adoptant of d'adoptanten; niet last aan de notarissen en ook aan de beamptscliryvers op de builen-comptoiren, tot het opstellen van alle wettige instrumenten en actens gequaliliceert, om, zoo wel in 't een als ander geval, by de actens, dan wel contracten van adoptie duidelyk mentie te maaken van 't geene d'over eenkomende perzoonen begeeren, na dat zy door hen behoorlyk ondervraagd en geinformeert zyn op al het boven aangehaalde. 19 Mei. Voorschrift nopens handel in kampher. Geconsidereert, dal, ofschoon den handel in kamfer aan partikulieren gepermitteerd zy by resolutien van den 10 en Juny 1757, egter onder dezelve contributie kan gebragt worden als
1769. P. A. VAN DER PARRA. 578 nopens de benzuin plaats heeft haar luiil vnn 't gearresteerde op deu 27™ April 1767 en 'I daar na geaffigeerde biljet van den I2 cn May daar aan; zoo is goedgevonden en verslaan om voor de kamfer Baros, welke mei 's Comp s schepen of mindere vaartuigen alhier word aangebragt, nu en in 't vervolg voor vragt te doen betaalen 0 perc 10 , buiten gelyke 0 pen 1 " voor inko mend regt aan den pagter; en voor 't gene door vreemde kielen, dan wel by een andere gelegenheid als per Comp s bodems (onverminderd den verboden particulieren vaart op Sumatra's Westcust van hier derwaarts en vice versa) van laatst genoemde gom hier mogle worden ingevoerd, voor inko meml regt te doen betaalen vylïien procenlo of even als nopens de benjuin plaats moet hebben. 2G Mei. Vermeerdering der inkomsten van hel Chinesche hosjiilaal te Hal a via. Door den kapitein en lieulenanls der Chinesciie natie in loco, Lira Tjipko c. b., Ity een smeekschrift prealabel ter kennisse gebragl zynde, dat zy, vernoomen hebbende, dat de zieken in hun hospitaal niet naar hehooren konden verzorgd worden door de niet toereikende onderhoiuls middelen, verzogten: 1° dat, devvyl na de verpagting van de wayang spellen maar een vierde deel van den pagl-schal ten voordeele van 't gedagte ziekenhuis is gekomen, daar ter contrarie in vroeger jaaren alles, wat 'er voor gecontrihueert wierd of 0 ryxd s wegens elk spel, ten behoeve van 't zelve gesligt kwam, deswegens nu ook ecu gunstiger schikking mogte pluals krygen of wel een verhooging lot de helft van de pagt, en zulks, wyl tog dit alles alleen van de Ghineezen herkomstig zy, bedragende in 't geheel voor 't loopende jaar rd s 625 'smaands; 2° dat nopens de by 't reglement van de pragt en praal gestelde boete van 25 rixd 8 ten behoeve van Heemraadens kasse voor ieder Chinees, die by hel. trouwen een wagen gebruikt, enz., een diminulie lot 2 dukatons mogte ge-
1769. P. A. VAN DER PARRA. 579 maakt worden ten voordeele van 't gewaagde gasthuis, wyl dan het daar door te verbeurene, over het algemeen gerekend, meer als tans zoude opbrengen, en 3° dat, dewyl een Chinees by zyn trouwen, buiten des, voor dat hospitaal moet opbrengen rixd s 9: 13'/ 2 , een Mahoinetaan deswegens ook onder een contributie, naar evenredigheid, dat 'er Mahometaanen in tegenstelling van Chineezen in zyn, mogte gebragt worden of opbrengen rd* 2. Welken aangaande door den heere Gouverneur Generaal een notitie geproduceert wierd van de zich allans in 't opgemelde ziekenhuis bevindende, als waar uit specificq bleek, dat het getal der Chineeze zinneloose en impotente bestond in 59 en dat der Muhametaaiien in 9 koppen, ten einde hier door, niet alleen een gevoeglyker overslag te kunnen maaken, maar ook ter zaake de supplianten mondeling te kennen hadden gegeeven, dat, sedert de Chineezen op de rheede alhier gebruikt waaren lot het lossen en laden der schepen, 'er ongelyk meerder impotenten als in voorige tyden waaren gekomen; en aangemerkt, dat, behalven de in 't algemeen vereischte zorg voor noodlydende, ook in 't byzonder wegens evengerepte, niet onwaaischynlyke oorzaak de noodzaakelykheid leffens pleit om hen, welke in 's Comp s dienst ongemakken krygen, te hulp te komen, gelyk dit dus zeer eigentlyk zyn betrekking vondt tot het eerste lid van 't verzoek; dat ten aanzien van 't tweede lid wel mede aannemelyk voorkwam, een vermindering van de boete meer zou doen verbeuren als tans, dan wel, dat tegenwoordig, mils de groote som, selden of nooit iemand bekeurd word en dus Heemraaden 'er geen voordeel by hebben ; dog dat egter, zoo ter bewaaring van 't oogmerk, waarom de boete bepaald zy, als tot bedoeld voorz. einde preferabeler was dezelve te stellen op drie gekartelde zilvere dukatons of vyf ryxd s ; en dat, wat het derde poincl betreft, zulks niet alleen een onge valüge nieuwigheid voor den inlander zoude weezen, waar toe, ge lyk te meermalen in consideratie is gekomen, niet dan by absolute noodzaakelykheeden behoord te worden getreden, maar dat ook,
1765. P. A. VAN DER PARRA. 58 g'oppcrd zyndc de nu en dan voorkomende verschillen tusschen den Drossaard der Hataviasche ommelanden en den gecommit teerde tol en over de zaaken van den inlander omlreul liet exerceeren hunner ainplen, iu liet aanneemen of overgeven der dagelykse klagien tusschen de iulamlsrhe natiën en speciaal de Chiueesen, binnen en hoven de respective huyteu posten woonaglig, en zulks hyzonder, door dat de ordres dienaangaande maar slukswyze en meest mondelings gegeven zyn of ook wel door geen genoegzaame distinetien alle onzekerbeden wegnee inen; zoo is, na deliheralie, goedgevonden en verslaan om, met standhouding van de goede ordres, die in desen niet worden gealtereerd ol' ook wel niet gerenoveerl, speciaal vervat hy resolutie dezer regeering van den ö c " December 1707, te slatiieeren, dat alle de op de landen, gelegen hoven de posten Heester Cornelis, Anke, de (Jual, de rivier de Marende en Tam Ahang. voorvallende erimineele delicten, schoon die gehooren onder den Drossaarl, egter ter eerster instantie, even als de opvatting en daadelyke verzekering der delinquanlen, iu verzekering genomen moeten worden door den gecommit teerde tot en over de zaaken van den inlander; dog dat hy, gecommitteerde, daar van ten eersten aan den heer Gouverneur Generaal kennisse gegeven hebbende, de delinquanlen, met het gene ter verificatie van de misdaad mogle wezen ingekomen, vervolgens zal moeien overgeven aan voormelden Drossaarl, ter afdoening en leregtslelling voor hel Eerwaarde collegic van Schepenen: dal daar en legen alle civiele en huysselyke zaaken en geschillen, die ten platten lande, hoven even geciteerde huyten posten en landen, komen voor te vallen, 't zy onder Mahoine tanen of onder de op die landen zynde (ïhineeseu, ook hy de campongs volkeren onder den anderen, ter informatie, decisie en afdoening van meermeiden gecommitteerde (onder appro batie van hooggemelde zyn Edelhyd) direclelyk, invoegen als van ouds, zullen blyven sorteren, zo dat den Drossaarl niet zal vermogen zyne hediendens hoven voormelde huyten poslen en landen te laten fungeeren ofte door deselve eenige exploiclen
1769. P. A. VAN DER PARRA. 580 gelyk uit hel opgemelde consteert, meer dan zes Cliineezen tegen een Muhametaan zich in 'l hospitaal bevinden, dog dal men daar en tegen op een ongevoelige wys de gansche gemeente hier in eenigen last zoude kannen doen dragen door de vendu extracten, waar by meer ;ils vyltig rixdaalders aan verkogte goederen in gespecificeert zyn, op een zegel van b' sluyvers te stellen en verders, na rato, 10l een zegel van % rixd 3 loe, en 't hier van komende aan 't dikwerf genoemde gasthuis toe Ie voegen: zoo is dien overeenkomstig en ten vervolge van hel gearres teerde op den 20 1 " November 17(37 goedgevonden en verstaan, ter vermeerdering van de middelen 10l onderhoud der zieken en krankzinnigen in 'tChineeze hospitaal, aan 't zelve loe Ie voegen de helft van de pagl op het speciën der wayangs, in stede van hel vierde gedeelte, Ie rekenen van primo Jury aanstaande; voorts, met alteratie van het '.)'' artikel onder den l e " lilul van hel placcaat tegens de pragl en praal, de Cliineezen en andere inlanders, welke by het trouwen en ook begraaven, 10l vergrooting van de statie, een of meer wagens gebruiken, voor elk dcrzelve, in plaals van 25 ryxd\ die aan Heemraadens secretaris moest betaald worden ten behoeve haarer kasse, voor 'l vervolg aan den sekretaris van Boedel meesteren len line voorsz. Ie doen opbrengen 5 ryxdaalders voor één, 10 ryxd s voor twee wagens en zo na advenanl: mits gaders, met declineering van 'l voorstel om de Muhainetaaiien, even als de Chineezen, buiten des by 't lrouwen iels le laaien fourneren len behoeve van 'l Chineschc hospitaal, nog tot een middel van onderhoud voor 't zelve, tot amplialie van d'ordonnanlie op het klein zegel, le slaluecren : dat alle extracten uil de, vendurollen, welke, na aftrek van 't vendusalaris en bet een per mille voor den armen, een zuiver rendement van vyftigh ryxdaalders of daar boven lot een honderd ryxd s vertoonen, moeten gcsclireeven worden op een zegel van 6 sluyvers, van honderd tol vyf honderd ryxdaalders op een zegel van 12 stuivers, van vyf honderd tol duizend ryxdaalders op een zegel van 24 sluyvers, mitsgaders van duizend ryxdaalders en meer op een zegel van "2 ryxdaalders,
1769. P. A. VAN DER PARRA. 581 blyvende, ingevalle het zuiver provenu* van 'l gene verkogt of op een exlracl venduro] beschreven is, geen vyftig ryxdaalders kaaien kan, van 't zegel geëxcuseerl; en dat dus den vendumeester, welke boekhouder en kassier zy, niet alleen op d'executie deezes behoorlyk zal moeten acht Reeveil, maar daar toe ook de geparafeerde zegels, alleen onder betaaling van 't opgeld, van den colleeleur by parlhyen van duizend te gelyk zal ontvangen, mitsgaders daar van twee maal 'sjaars of onder ultimo Augustus en onder ultimo Fehruary moeien rekening doen en 't ontvangen bedragen van 't zegel, onder quitanlie, algeeven aan den secretaris van Boe delmeesteren, len overstaan van een der parafeerders van 't klein zegel, na dat deezen door den colleeleur alvoorens zal weezen geinlbrmeerl, boe veel zegels door den gedagte vendameester beheoren verantwoord te worden, ten fine daar van een rapport reformeert, bet zelve niet alleen diene tot gerustheid, dal van d'aan den vendumeester afgegeeven zegels geen ander dan bel bepaalde gebruik is gemaakt, maar telkens ook zodaanigen quantileil hier door buiten geldsom aan de Comp e verandwoord worde. 2(1 .Mei. Last 10l het opkoopen op Java van alle aldaar vallende, cardamon en sapan-houl. De gouverneur van Java's Oostkust overgezonden hebbende een monster kardemon van deeze te Balemboangau nog al in een tamelyke quantiteit vallende vrugt, item van sappanbout,. 't welk te I'anaroekan gekapt word, waar van reets 300 pikels by een verzameld zyn en, naar 't zich liet aanzien, niet alleen Ie brengen zoude weezen op 500 pikels, maar waar van ook deugdzaame zoort te Balemboangan valt; en na gedaane proefnemingen bevonden zynde, dat de cardemon genoegzaam van dezelve qualiteit zy als d'andere, welke nu weder sedert korten lyd van Java's Oostkust gezonden worden involgens het geinenlioncerde by den eisch van retouren uit Indien voor den jaare 1761 in Nederland zeer getrokken is, mitsgaders dal
1769. P. A. VAN DER PARRA. 582 het sappanhout, schoon nog iets minder in deugd als het Bimase, echter een goede markt beloofd, als men considereerd, dat soortgelyke 17000 I£, alhier in 1749 tot wel rd s 1'/ 2 of f 3: 12 Indisch geld de honderd ponden ingekogt, in Nederland nog een naamwaardig avans van 512 7 / 8 perc' 0 gegeeven hehben ; zoo is, om naar mogelykheid het nut uit de nieuw geconquesteerde landen in 't gouvernement van Java's Oostkust te trekken, goedgevonden en verstaan de ministèren aldaar te qualiliceren om, door de bekwaamste middelen de leverantie van kardemon en 't sappanhout opwekkende, waar het daar maar volgens de ontvangen monsters te krygen zy, Ie accepteren alles, wat 'er in voorraad ter leverantie is of mogte komen, het eerste artikel tegen de prys, welke 'er gewoonlyk voor betaald zy, in andere districten ingezameld wezende, of .... stuivers het pond en het gedagte verwhout tot f 1 : 18 het pikel van 125 1£ of ruim een quart gedeelte minder dan ordinair voor 't Bimasche gegeven word. 6 Junij. Toevoeging van een kapitein-luitenant en van drie vaandrigs aan elk der beide kompagniën pennisten te Batavia. De ervaring had geleerd, dat »hy d'ondernomen exercilien nu twee jaaren na den anderen bevonden was, dat de beide com pagnien te weinig officieren hadden of elk maar 1 kapitein, 1 lieutenant en 2 vaandrigs by 170 a 180 gemeenen; dat dit by de vastgestelde jaarlykse oeffening in den wapenhandel niet weinig hinderde om dus verre een behoorlyk plan af te schetsen, men zwyge om by onverhoopte gevallen het voornaaine hut te bereiken, onder het houden van de vereischte order of toezigt". 6 Junij. Aanstelling van een opzigter der gebouwen in hel gouvernement van Java's Oostkust. In consideratie gekomen zynde de nuttigheid, welke 'er resideert, dat op een uitgestrekte plaats gelyk het gouvernement
1769. P. A. VAN DER PARRA. 583 van Java's Oostkust, even als op verscheide andere coniptoireu reels in gebruik zy, een baas der timmerlieden fungcre om het opzigl Ie hebben over de gebouwen en andere werken; zoo is, conform de propositie van den lieere Gouverneur Generaal, goedgevonden en verslaan den meeslerkncgt der huislimmerlieden in 't ambagtscpiartier in loco, Claas Deksel, als opzigter over de gebouwen en andere werken ten gou vernemente voormeld naar Samarang te zenden en denzelven op die qualiteil toe te leggen de gagie van / 30 : — ler maand of zoo veel de baasen op de buiten comploiren in het tweede verband volgens het reglement winnen mogen. 4nja|-- Maatregelen in hei belang van Batavia'» gezondheid, Onder de geduurige zorg om door alle maar immers uit voerlyke middelen de bedenkelyke oorzaaken, waar uit de meenigvuldige ziektens en slerflens alhier ter hoofdplaatse ontstaan, te weeren, in aanmerking gekomen zynde, hoe dat, niettegenstaande verschelde zeer nuttige ordres, welke inzon derheid haar betrekking hebben om slankverwekkende onzui verheden langs straaten en gragten voor te komen, als in 't onbruik zyn geraakt, boe zeer egter een ieder in't particulier, zoo lot zyn eigen nut, als 't algemeen belang, daar omtrent behoorde te vigileeren, nadien het buiten dispul zy, van wat uitwerkzelen het een of ander nopens de gezondheid, voorna melyk alhier, weezen moet; zoo is, conform een door den heere Gouverneur Generaal geproduceert schriftuurtje, meest overeenkomstig de ordonnantie voor wykmeesteren in de stad en Zuider voorstad van den 19 en December anno 1747, goedgevonden en verstaan alle en een iegelyk by een te publiceeren en in de alhier gebruikelyke landstaalen te affigeren ordonnantie te gelasten: dat de kaayen en burgwallen met derzelver rollagen en zink putten door de eigenaars der huizen en erven binnen deeze stad in een bekwaame staat, hegt en sterk, moeten gehouden, dog, daar omtrent in gebreeke blyvende, door den Baillu en wykmeesters
1769. P. A. VAN DER PARRA. 584 zullen gewaarschouwt worden, en 't. dan binnen veerden dagen nog niet doende, zulks geschieden zal voor haare rekening, mits gaders daar en boven vervallen in een boete van vyf en twintig rixdaalders ten behoeve der stadswerken; dat de gooien of rioolen door en voor de huizen en de straaten binnen en buiten de stad, dienende, zoo tot loosing van 't regenwater, als andersints, niet alleen daar toe in een goede gesteldheid steeds moeten gehouden worden, gelyk mede de zinkputten aan de graglen, en zulks door de bewoonders der huizen en pedakken of, by bet ledig staan, door de eigenaars. maar ook in 't byzonder door hen eens des weeks of op eiken Zaterdag moeten worden schoon gemaakt en gezuiverd, mitsgaders de modder en andere vuiligheid in de daar toe geschikte vuilnis praauwen gebragt, op dat daar door de stank en andere ongemakken, item twist tusscben de respective buuren, geweert worde; onder bedreiging, dat de gene, welke na vooraf gaande waarschouwinge van den Baillu of de wykmeesteren hier omtrent nalaadg blyft, al meede verbeuren zal een boete van vyf en twintig rixdaalders ten behoeven als boven; dat niemand eenige groove vuilnis of ook stankverwekkende materien, hoe genaamd, zal mogen werpen in de gooten of rioolen op 's Heeren wegen of in de stads gragten, maar dezelve binnen zyn wooning of op zyn erf moet behouden, tot de vuilnis vaartuigen komen, welke dagelyks van 's morgens zes tot agt uuren omvaaren en waar van de voerders zich door een ratel laaten hooren, ten einde de vuilnis daar in gebragt en 'er mede vervoerd worde, op een boete van zes rixdaalders ten behoeve van den bekeurder, 't zy Baillu of wyk meesler, weswegens de hoofden der huisgezinnen voor haare onderhoorige en lyfeigenen moeten instaan; dat daar en boven de lyfeigenen, welke bevonden worden asch, aarde, sleenen, glas of eenige vuiligheid en inzonderheid doode krengen of andere, de verrotting onderworpen sloffen in de gragten te werpen, in de ketting zullen worden geklonken om daar inne hunne lyfheeren of vrouwen den tyd van zes maanden te dienen;
1769. P. A. VAN DER PARRA. 585 dal den aannemer van den vervoer der groove vuilnis steels zorgen moei, dal de zinkputten, welke voor geen particuliere huizen, maar 's Corop" of stads-wege te vinden zyn voor opene vakken ol' pleinen en aan de vleugels der bruggen, behoorlyk gezuivert en schoon gehouden, mitsgaders dat op eiken Saturdag door de vaartuigen de modder, enz., die men uit ile gooien of rioolen liaald, weggevoerd en, buiten de stad gehragl zynde, verspreyl en verbrand worde, insgelyks op een boete van vyf en twintig rixdaalders, telken reize by bet tegendeel ten vnordeele der stads werken te verbeuren; en dat den Bailluw, gelyk ook de respective wykmeesteren, op d'uitvoering van al bet voorgaande ten slipslen of met d'uitterste attentie en builen eenige oogluiking vigileren moeten of zonder ook onderscheid tusschen 's Comp s dienaaren en anderen te inaaken, nadien men verstaat, dat alle hevvoonders van de stad «■ii Zuider voorstad, voor zoo verre bet opgemelde betreft, zullen subject zyn de judicatuure van den geregte deezer stad; en dal dus ook niemaud, ten dien einde door den Baillu ontboden, zonder merkelyk verlet zal mogen weigeren te komen, op een boete van vyf en twintig rixd s ten voordeele als boven; met last aan de collegien van justitie om zich dit gevolgelyk ook ler naricht en observantie te laaien dienen. 8 Junij. Vermeerdering van het aantal ordinaire klerken bij de generale secretarie te Batavia. Geresumeert zynde een addres van de secretarissen deezer vergadering, vervattende bunnen voordragd van diverse, ter gcneraale secretary en by baar direct bescheiden kierkeu om, naar jaarlyks gebruik, voor zulke, welke het meriteerden, ver betering in qualiteit en gagie te verwerven, onder aantooning, dat die egler, naar hel bepaald getal van ordinaire en extra ordinaire klerken, altans maar zeer gering zoude kunnen weezen, hoe zeer meerdere subjecten, door hen voorgedraagen, in byzondere aanmerking kvvaamen, zoo door onvermoeiden iver en vlyt, als ten deele genoegzaame expiratie van bun
1769. P. A. VAN DER PARRA. 586 verband, behahen dat, buiten do opwekkende en aanspoorendc middelen door de mogelykste gunsten, ook de meer en meer toeneemende armoede onder de pennisten door hel gemis van gelegenheid om buiten 's Comp s diensl, by den burger, als anderzints, iets te winnen, niet weinig den lust en moed stond uit te blussen, wanneer daartegen ook niet voorzien wierd; zoo is, ten vervolge van het gearresteerde op den 15 pn February 1767, goedgevonden en verslaan het getal der ordinaire klerken van vyftien tot twintig te vermeerderen, ten fine daar door niet alleen voor dit maal de voorgedrage te favoriseeren, maar ook voor het vervolg gelegenheid te hebben een eenigsints ruimere verbetering te doen plaats krygen, wyl, na maate dat het getal groot er zy, de gelegenheid lot vacatures, naar den gewoonen loop, vermeerderen, onder aanmerking, dat bier door wel eeuige vaste scribenten meer op de secretary komen, dog dat daar tegen ook weder inlandse huurlingen by onbe nodigtheid kunnen afgedankt worden 15 Junij. Bepaling, dal aan wagen-verhuurders te Batavia niet zoude worden toegestaan het aanhouden van meer rijtuigen, dan zij reeds bezaten. Geleezen zynde een request van den burger, Johan van Groenenberg, tenderende om, boven de negen, voor zyn gepri viligeerde wagenverhuurdery toegestaane rytuygen, nog drie a vier wagens meer te mogen houden ter voorkoming van zyn andersints on-te-bovenkomelyken achter-uitleerenden staat; en geconsidereerd, dat de suppliant den eenigsten van die hant leering binnen de stad is, welke dermaaten gering voorzien zy, wyl d'overige 18, 15 en 12 wagens hebben, waar onder zelfs één rytuig pagtvry, mitsgaders dal, met in deesen een propor tioneele schikking te maaken, Heemraadens kasse nog eenig voordeel zal genieten; zoo is goedgevonden en verstaan aan den suppliant, nog drie rytuigen of in 't geheel twaalf voor zyn wagenverhuurdery t'accorderen; dog, wyl hier door nu honderd en elf wagens aande tien wagenverhuurderyen binnen
1769. P. A. VAN DER PARRA. 587 en buiten de stad gepermitteerd zyn of een meenigte, ruim genoeg, 'er voor 't vervolg ook geen meer toe te staan, om dal. ofschoon ook de wagenverhuurderyen huilen de stad niet meer dan 8 en 9 ryluifen hebben, deese ook veel minder voor pagl betaalen, ingevolge de desvvegens nader gemaakte bepaa ling ter zitting van den lo" 1 January anno passato; en hier van aan Heemraden deeser stads ommelanden kennis te geeven. 15 Junij. Inkomend regt op visch-lijm De pagter der inkomende en uitgaande regten by requeste vertoond hebbende, dat by de pagtconditien geen speciale mentie gemaakt word wegens de tolheffing van 't vislyin, met verzoek, dal, tol wegneeming van bedenkingen in deesen, het zelve, even als de haaye-vinnen, bepaaldelyk onder contributie van den boom mag gebragt worden, als, naar zyn sustenue, daar toe nog directer betrekking hebbende dan de tripangs, agar agar en troeboe, vermeld by bet 25 sle artikel van de conditien voor de pagt der inkomende en uitgaande regten en het 2 de artikel van de conditien der pagt van de vischmarkt; zoo is, niet tegenstaande het van zelfs spreekt, dat voor bet gedagte vislym, als zelfs niet onder eetbaare waaren gehoorende, geen tol aan den vispagter moet betaald worden, echter, ter voor koming van anders mogelyk te zoeken geschillen lusschen de opgemelde tollenaars, goedgevonden en verstaan om, ingevolge des suppliants verzoek, lot ampliatie van het 2b slt artikel der conditien van de booms-pagt en het 2 de artikel van de pagt der vismarkt, mits deesen bepaaldelyk te noleren en te statu eeren, dat aan den pagler der inkomende en uitgaande regten voor den invoer van vislym, even als van haaye-vinnen, 10l moet betaald worden en dat gevolgelyk den vispagter daar voor niets mag vorderen. 20 Junij. Verbod tegen den uitvoer van suiker. Ter mogelykste besorging, dat de Compagnie de nodige suiker
1769. P. A. VAN DER PARRA. 588 lydig aan handen krygl, is, conform de propositie van den heere Gouverneur Generaal, goedgevonden en verslaan den uit voer van meernielde zoetigheid aan alle en een iegelyk te verbieden, sub poene van confiskalie en verbeurte van de vier dubbelde waarde, de helft ten voordeele van den aanhaald en de wederhelft ten profyle van de Coinp e , met uilzondering nogtans van dusdaanige partyen suiker, waar toe reets per missie aan eenige Engclsche scheeps overheden by voorige besluiten gegeven zy en 't geene de officieren van de Comp' ! onder haare gepermitteerde lasten mogen begrypen, wyl 't eerste tegen de gevoeglykheid zoude slryden en 't laatste van geen voornaam belang in deesen zy. 50 Jimij. Bepaling, dal aan inlandsclie erfgenamen ex lestatnenio hun erfdeel zonder eenige cautie door Boe delmeesteren meest worden uitgekeerd. Alleen mogt cautie gevorderd worden, wanneer Boedelmees teren aan de identiteit der personen twijfelden. Voor erfgenamen al) intestalo bleef de borglogt verpligt. 4 Julij. Magtiging op liet CoUegie van Schepenen, Aal y>supporl der stads-lasten", te heffen eenc halve maand huishuur. Zie verder bij 18 Julij 1768. 4 Junij. Vergunning 10l invoer van Chineexche kèpeng's voor den handel op Bali. Door de gezaamenlyke nacbodas van de Aymuische jonken by requeste verzoek gedaan zynde, dal hun gepermitteerd inogte worden de aanbreng van Chinasche koperen kippings of pitjes, eenlyk om 'er op Bali mede te handelen, onder betuiging, dal, zoo zy die niet konden aanbrengen, bun zulks zeer prejudiciabel zoude weezen; en geconsidereerd, dat door den invoer van
1769. P. A. VAN DER PARRA. 589 die geldspecie op Bali loe te laaien, daar dezelve zeer gewild en schier onontbeerlyk is, den cours der duiten op Java's Oostkust geene verhindering toegebragt, maar daarentegen de va.nl der Chinasche jonken naar herwaards en ook de vaarl van Bali ooj dies bekende nattigheid niet te veel gefavoriseerd kan worden; zoo is goedgevonden en verslaan, op de zelfde conditien, als ter sessie van den 13" Juny laastleden bepaald zyn, in der supplianten verzoek Ie condescendeeren en dus, seo wel den sabandaar alliier, als den ministèren op Samarang, Cheribon en Bantam, daar van kennis te geeven om Ie zorgen, dal niet tegen hel oogmerk van dee/.e vergunninge gehandeld worde. Op den 13''"' Junij 1760 was eene dergelijke vergunning aan een anderen Chinees verleend, onder voorwaarde, dat bij zich schriftelijk zoude verbinden »om dezelve by ontvangst onder den s;ili;indhaar alhier Ie seeiircren, 10l hy gelegenheid zal krygen om ze 10l de Balyse vaarl en handel l'einployeren, zonder daar van eenigé, direct of indirect, naar Java's Oostkust, Cheribon of Bantam Ie verzenden, sub poene van confiskatie ingevolge het geresolveerde op den 5" January deezes jaars en 'I daar uil geformeerde biljet, gedatéert dito". 7 Jnlij. Slooping van kleine vaartuigen. Is goedgevonden en verslaan, met eenige alteratie van 't beslooten op den 18 1 '" July anno passaio, voor dea aanstaande teslalueeren, dat alle kleine vaartuigen, als: patjallangs, loshoots, champangs en diexgelyke mindere dan chiaioupen, voorlaan uiel meer mogen verkogt, maar gesloopt moeten worden, nadien de (lomp'' by hel laaste, nanientlyk de sloping van al/.ulke vaartuigen, beter haar reekening zal vinden dan by den verkoop derzelve, als een groote onvryheid op de equipagie werf veroorzaakende.
1765. P A. VAN DER PARRA. 59 of arresten te doen dirigecren, maar dit ten eencmaalc overlatende aan den voormelde gecommitteerde; dat den gecommitteerde 10l en over de zaaken van den inlander ter contrarie by desen g'interdicecrd word zigh in eenige zaaken, hoe genaamd, beneden de voorsz. gelimiteerde buyten posten en landen voorvallende, 't zy onder Ghineezen, 't zy onder Maliomelanen, in te wikkelen, excepl zodanige, welke in de respective inlandschc campongs en hel daar toe gehoiulene volk, gelyk voorzegt, mogten resulteeren, als al mede (gelyk van onds) in allen opziglc onder den gecommit teerde moetende hlyven sorteeren, in zoo verre civiele en Imysselyke affairen zyn ; dog dal, zo wanneer het een gemengde civiele zaak mogte wesen, naamenllyk een geschil tusschen een inlander, in een der campongs gehorende, en een Chinees of inlander, niet onder een der Mahometaanse capitains sortee rende, dan wel tusschen een hier niet t'huys horende Chinees of inlander of zodanige Chineesen en inlanders onder den anderen, dal dan den Drossaart voormeld in de calange geprelereert word om het different naar regl en hillykhyd, conform de ordonuantien en placcaten, af te doen, zoo den aanklager of de beschuldigde geboren onder zyne en niet onder de jurisdictie van den llailliuw; dat dus in zulke gemengde gevallen de actie aan voorsz. officieren, een ieder in 't zyne, zal hlyven competeeren en de gene, die in een der campongs gehoord, op het reipiisit van een der gedagtc officieren (of na dat daar van aan den gecommitteerde door haar zal wezen kennisse gegeven) aan dezelve door hem, gecommitlecrde, zal moeten werden g'exlra deerl, alzo de zodanige niet door de dienaaren van justitie uyt de campongs zullen mogen worden gehaald. 23 Augustus. Magtiging op het Collegie van Schepenen, ler bestrijding van de slads-ongelden, eene halve maand huishuur als belasting Ie he/fen van de huizen binnen de stad Batavia, de Zuider voorstad en het Chinesche kamp. Uitgezonderd werden de buizen, welke gedurende »de twee
1769. P. A. VAN DER PARRA 590 10 Julij. Vervoer van lijnwaden. Den heer Gouverneur Generaal aan de vergadering voorge steld hehbende, l>y nadere overweging van het geresolveerde aan deeze tafel op den 18 en November 1768 om den vervoer van hier na de groote Oost en Noord van Indie van grol' guinees, gerras, salempoeris, zaanen, hallas en dongrys Ben gaalsch, mitsgaders guinees, salempoeris, parcallen en dongrys Chormandeisch volstrekt of zonder eenige voorwaarde te ver bieden, van oordeel te zyn, dal door den vervoer van dezelven naar de Noord te weeren in den vertier ter deezer hoofd plaatze aan de particuliere handelaars eenige belemmering zoude worden veroorzaakt en daar uit voor de Compagnie meer nadeel te wagten staat, dan wanneer de Noord van hel voor schreven interdicl wierde geëximeerd, als tog van elders rykelyk voorzien kunnende worden, zouder dat hel te beletten zal zyn; zoo is goedgevonden en verslaan, lot alteratie en interpretatie van het gezegde besluit en hel daar naar ingestelde vierde artikel der korte uillrekzels van de ordres op de vrye vaart om de Oost en Noord, sub 15 February 1765 herdrukt, by deezen te verklaaren, dal het daar by gedaan verbod tegens den vervoer van Hengaalsche en Chormandelse grove lywaalen, naamelyk: guinees, gerras, salempoeris, zaanen, baftas, dongrys, parcallen, voorlaan eenlyk van applicatie moetende weezen op de vier Oostersche gouvernementen en Timor, gevolgelyk de Noord of Malacca, Palembang en alle andere om dien oord gelegen plaatzen daar niet onder begrepen zullen zyn, maar in tegendeel alle de voorschreven' en andere sortementen naar derwaarts mogen vervoerd worden. 17 Julij. Voorschrift nopens usshjnaliën op Nederland. De heeren Supertoren by generale missive van den 14 en Octoher 1768 gelievende te avanceeren, dal te meermaalen was voor gekomen, dat verscheide persoonen, niet zynde in dienst van de maatschappy, dewelke eenige gelden <>p assignatie ua
1769. P. A. VAN DER PARRA. 591 Nederland in 's Comp" cassa hadden geleld, die assignatien blootelyk hadden g'endosseerl aan hunne correspondenten in Europa, sonder dezelve hy procuratie te qualiliceeren tot den ontfangst van die gelden, en dal de houders dier assignatien vervolgens op die hloote endossemenlen daar van de betaling hadden ge vordert, waar uil veellyds moeyelykheeden waren ontslaan, door dien de houders dier assignatien hadden ge suslineerd, dat hel woord order iu assignalien hun regt gaf om, uil kragle van hel endossemenl, de voldoening v;m dezelve ie vorderen; met ordre, dat, ter voorkoming van die moeyelykheeden, voorlaan in de assignalien, die op hun Edele Hoog Aglbare zullen verleend worden, iu plaats van de woorden order ol' erven, zal moeien worden gesteld agter den naam van den geene, of de ncene, ten wiens behoeve de assignatien werden verleend, de woorden desselvs (of derzelver) gemagtigdens ol' erven: zo is, in conformité en ler voldoening van boog derselver begeerte, goedgevonden en verstaan de voorsz. assignalien, zo Ie deezer Hoofdplaats, als opCormandel, Ceilon, Bengale, Souralla, de Mallabaar, Cabo de Goede Hoop, item te Caotoa in China, op Nederland verleend wordende, in voegen voorsz. te laaten veranderen en de ministers en bediendens van gemelde oomptoiren daar van de, vereisebte kennisse, Ie geeven, onder loesending van een exlracl uit bovengemelde missive. 28 Julij. Bepaling, dal boelen, opgelegd >tot een politique •eiirreclie", zouden konten ten voordeelt' van de stads werken te Batavia. Ook dil middel werd aangewend ler tegemoetkoming aan de »sware" laslen, welke de inwoners van Batavia te dragen badden. 1 Augustus. Bepalingen nopens betalingen uil boedels run soloenle Compagnie's dienaren. De heeren I'rincipaaleu zig gelievende te conlormeeren met
1769. P. A. VAN DER PARRA. 592 hel begrip nopens de betalingen, die in Indien mogen worden gedaan uil de nalatenschappen van 's Lomp" dienaren, die op hun overlyden niet insolvent zyn geweest, dewyl het oogmerk geensints was om de op dit respect gestelde ordres betreckelyk te maken op boedels, waar van geene insolventie is gebteekett; zo is, uit aanmerking de betaling in deze landen uil boedels van dienaaren, die op hun overlyden niet insolvent zyn geweest, voor heen niel alleen door de heeren Majores niet is geprohibeerl, maar dal by hel 82 Ble artikel van den generalen arlicul brief zelvs gelasl word de exacle nakoming van bel octroy, door Haar Hoog Mogende den 26' n November 1661 aan de Comp" verleend, om curatoren over boedels te stellen, dicteerende artikel 1: »dat wyders de voorsz. curatoren gehouden zullen «weezen, 'l geen van de voorsz. sterfhuisen, onder hare • administratie gesteld, sol komen ooer (e schieten, ten spoedigsten »in Indien aan de Comp" goed te doen, len einde hel zelve •herwaards [na Nederland] overgemaakt en desvolgens mede -aan de regie erfgenamen ef de geene. die daar toe geregtigd • /.«inde mogen zyn, uitgereikt Ie werden", sonder dal by dat eetroy gevonden werd, dat in Indien geene betaling uil boedels van 's Comp- dienaren, hy liuii overlyden niet insolvent geweest zynde, zon mogen geschieden, maar alleen, dal het geen zal komen over te schieten, moetworden overgemaakt', goedgevonden en verslaan, mei amplialie en interpretatie van 't geen by de nieuwe statuten deezer landen, onder den lil ui van curator ad liles, 13, word gezegt: »dat namentlyk den curator ad «lites aen niemand eenige afbetaling weegens schuld van »overleedene dienaren in voldoening run truitje vonnissen vanden nregter verder of ruimer zal vermogen te doen of eenige "ordonnantien daar toe verleenen, dan voor zo verre 'I procedido "hunner nalatenschap, na aftrek van alle gevalle ongelden, »nog zal komen Ie bedragen", te statueeren, dal. den curator ad liles Ie deezer hoofdplaats en op alle, de. respective huilen comptoiren, niet alleen op, maar selvs huilen vonnisse van den regier belalinge zal mogen doen uil boedels van's Comp' dienaren, die op hun overlyden niet insolvent geweest zyn.
176'}. P. A. VAN DER PARRA. 593 PLASAiT-DOKK 'ItEL VIII. 38 in zo verre zulx door hem niet bereeds gedaan word of niet practicabel is, onder deeze restrictie, dat die betaling niet zal mogen geschieden uit de te goed behoudene gagien van zo danige dienaren, die uit Nederland zyn uitgevaren, dan na alvorens daar toe permissie te hebben erlangd van de kameren, alwaar die personen zyn aangenomen. 1 Augustus. Uitbetaling van achterstallig tractemeni aan weduwen van Compagnies dienaren. Door de heeren Meesters niet kunnende goedgekeurd worden het besluit om de te goed staande gagien der gesneuvelde dienaaren aan hunne weduwen maar af ie betalen, onder remarque, dat de betaling van personen, die uit Nederland zyn uitgevaren, niel. had mogen geschieden zonder consent van de kameren, daarsc voor waren aangenomen, behalven nog, dat de voormelde weduwen in die qualileit niet verder geregtigd waren dan tot de helfte der Ie goed staande gagien hunner overleedene mans, terwyl ije wederhelfle aan de kinderen of erfgenamen van laastgemelde was coinpeteerende, met recommandatie om zig het een en ander ter narigt te laten strecken en by dusdanige voorvallen zig dien conform Ie ge dragen, zo is verstaan zulx serieuselyk aan te beveelen. 1 Augustus. Voorschriften voor de builén-kantoren nopens notariële aden. De heeren Superioren hebbende gelieven Ie approbeeren de ordre, door de Ceilonse ministers gesteld, zoo op het b'eedigen der secretarissen, eerste en geswore clerquen, die als notaris sen fungeeren, als op het houden van behoorlyke prothocollen door dezelve; met byvoeging, dal, dewyl hun Edele Hoog Aglbare klagten waren voorgekomen, dal actens, voor g'autho riseerde scribas op subalterne comploiren of voor andere, daar toe gequaliliceerde persooncn gepasseert, weg geraakt en niel Ie vinden waren geweest, hoog dezelve dienstig oordeelden, dat by circulaire ordre wierde gelast, dat op alle comploiren,
1769. P. A. VAN DER PARRA 594 daar zulx niet in gebruik zoude mogen zyn, de actens, die voor secretarissen, geswore clercqueu, g'aulhoriseerde scribas of voor andere, daar toe gequalificeerde personen raoglen worden gepasseert, in een behoorlyk protbocol gebragt en zorgvuldig bewaard wierden, ter voorkoming van de verleegendbeid, die het gemis van zulke actens veroorsaakt, en van het ongerief, dat daer door aen die geene werd toegebragl, welke by die actens g'interesseert zyn; zoo is, uit aenmerking deeze regee ring met de lieeren Majores de introductie deezer ordre niet min nuttig dan noodsakelyk oordeeld, alzo liet blyven der actens of instrumenten zonder nommer en 't inbinden derzelve onder den anderen in een band noodzakelyk verwarring moet veroor zaken en teffens aanleiding kan geeven tot het pleegen van allerley falsileilen en bedrog, goedgevonden en verstaan de ministers en bediendens op de respective comptoiren by extract deezes circulair te gelasten om door de secretarissen, eerste en geswore clercquen, mitsgaders alle andere, die uit hoofde van hun functie tol het passeeren van notarieele actens of instru menten g'authoriseerd zyn, behalven den eed van secrelesse, door hun afgelegd, ook nog te doen presleeren den eed voor de notarissen, by de statuten van Batavia beraamd, mitsgaders door hun te doen houden ieder een aparte prothocol endaar in de instrumenten en actens, die zy maken, naar de ordre des lyds nommeren en naar de nommers registreeren, mitsgaders dat prothocol op den eersten Maandag van ieder maand door gecom mitteerde leeden van justitie op plaatsen, daar justilieele collegien zyn, of anders door den eersten en tweede persoon aldaar te doen examineeren, of de instrumenten behoorlyk aen het hoofd genommert en aan den voet door den comparant of de comparanten, getuigen en den beampt schryver geteekend en van de vereischte zegels, volgens de ordonnancie, voorzien zyn, sonder dat voormelde gecommitleerdens, dan wel de geene, die de examinatie doen, eenige verdere kennis zullen mogen neemen van den inhoud der actens, veel min eenig gebruik of misbruik maken van het geen hen by deeze geleegenheid onder het oog mogte komen.
1769. P A. VAN DER PARRA. 595 1 Augustus. Wijziging van hel bepaalde op 8 Mei 1764 nopens den «generalcn opneem" van Compagnie 's goederen. Is goedgevonden en verstaan de periode, voorkomende in het circulaire besluit van den Ben8 en May 1764, waar by het doen van den generalen opneem tweemaal 'sjaars bevolen word, namentlyk, dat »ten aanzien van zulke goederen, welke om «derzelver groote quantiteiten niet kunnen nageteld, nagemee »ten of gewogen worden, als daer is de cofli, peper, ryst, «buskruit, kogels, vuursteenen, mitsgaders omtrend zulke wha »ren, die, in kisten, kasten en balen afgepakt, qualyk te openen »zyn, by de rapporten van den opneem zullen moeten bekend «gesteld worden na de opgaave van de administrateurs of die »'er de verantwoording van hebben", in dee/.er voegen te ampli eei*en en te altereeren, dat de gecommitteerdens tot den opneem, zo te deezer hoofdplaats, als op de buiten comptoiren, zig voortaan niet meer zullen mogen te vreeden houden met de opgave van de administrateurs of die 'er de verantwoording van hebben en de groot of hoeveelheid der restanten daar na by hunne rapporten bekend stellen, maar dat zy daar by zullen moeten noleeren, hoe veel hun op 't oog of na gissing voorge komen is, dal van al zulke goederen, welke om derzelver grote quantiteiten niet kunnen nageteld, nagemeeten of gewoogen worden, per restant is, mitsgaders oversulx ook by deordon nanlien te doen bekend stellen, dat den opneem door de gecom mitteerdens, zo hier als elders, invoegen voormeld zal moeten worden gedaan. 2 Augustus. Voorschriften nopens inventarissen run proces stukken. Is in Raede van justitie des casleels Batavia goedgevonden en verstaan voor den aanstaende te statueeren, dat de praclizyns altoos, by haare over te leggene inventarissen, in line van dezelve sullen hebben te stellen deductie oh* advertissement van regten (des noods) te maken, over te geeven en te quoleeren sub
1769. P. A. VAN DER PARRA 596 littera sodanig, als die op liet laatste pmduel van haaren inventaris sal volgen: en dat voorts, by de overgave van sodanig een schriftuur, daar toe geen versoek meer sal moogen geiluen, maar 'l selve, gequoteert met de letters, by inventaris vermeld, en verzecgeld, in Roede overgegeven sal moeten worden ommc door den geswore clcrcq in de sak, neevens het proces, Ie worden gevoegd; lervvyl al verder verslaan is den secretaris deezes Raeds te reeoinmandeeren de noodige zorge te dragen, dat immediaet na de pronun eiatie eencr sententie bet schriftuur van deductie off adver tissement van regteti, dat daar in s;il weegen overgelegt, vveeder verzeegcld en neevens sodanig een proces gevoegl en geseponeert worde, ten waare den succumhanl van de geslagene sententie in revisie gekomen en geadmilteert uiogte weesen, als wanneer daar van pailhy binc inde visie, dan wel copia, des begeerende, ten haaren redelyken kosten sal moeten' worden verleend. 5 Augustus. Maatregelen legen ongeoorloofde vaart van Spanjaarden. Hun Edele Hoog Aglbare gelievende goed te keuren de maatregelen door deeze regeering beraamd om de ongeoorloofde vaart der Spanjaarden leegen Ie gaan, onder remarque, dat. of wel de maatschappy uit kragte der tractalen het regl zoude hebben om daar toe clïieacieuser middelen in 't werk te stellen, het egter voor als nog niet raadsaam zoude zyn daar van gebruik te maken, met last om geene Spaanse scheepen onder 's Couip s gebied Ie admilleeren, veel min eenige geriellykheeden toe te staan, maar die af te wysen en te doen vcrlrecken, ten ware schip of cquipagie in zo een desolaten staal, mogle zyn, dat men, zonder die manschappen aen een oogenschynelyk gevaar bloot te stellen, niet zoude kunnen weigeren bun eenige bulpe toe te brengen, in welk geval hoog dezelve begeeren, dat in het oog gehouden zal worden, het geen de Gaabse minis ters op dat respect hebben aanbevolen by brief van den 14 en
1769. P. A. VAN DER PARRA. 597 Oclober 1768, welke, na genomene resumtie, bevonden wierd Ie bestaan in eene ordre om in liel oog te houden: dat 't de Spanjaarden, volgens de tractaten, niet is g'oorloofd langs die route na Oosl Indien te vaaren; dat by deeze vaart particuliere negotianlen het meest zyn g'interésseerd en dat, als die hnn interest by de continuatie niet vinden, de vaart zelve welhaast vervallen zal; dat die particuliere handel sehadelyk is voor de Comp": dat, schoon niet raadsaam vinden die vaart door geweld legen ie gaan, bet egter der heeren Majores intentie niet is iels toe te slaan, dal tot ondersteuning of bevordering deezer vaart zoude kunnen dienen; waar na de ministers in het verleenen van de allerbenodigste en absolut onvennydelyke assistentie zig zouden moeten gedragen en betragten om door alle mercanlile middelen het groote oogmerk teegen hel bevorderen deezer vaart, zo veel mogelykj te verydelen; zo is goedgevonden en verslaan der heeren Majores voorsz. ordre, niet alleen Ie deezer hoofd plaatse ter schuldige narigt en observantie te neemen, maar dezelve ook de ministers en bedicndens op de respeclive buiten comploiren ter nakoming aan te bevelen om, ingevalle de Spanjaarden, hare illiciten vaart vonrlsellende, gelyk wel te vermoeden is, als zy daar baar intrest eenigsinls by kunnen vinden, en deeze of geene plaats quamen aan te doen, zig daarna slipt te reguleeren, wyl bet aardnopen deezer scheepen van andere plaatsen builen deeze hoofdplaats en de Caah niet vreemd zoude weezen. 3 Augustus. Voorschrift nopens de verzending van par ticuliere thee naar Nederland. Met relafie tot de remarques der Hoog Edele Heeren Seventienen nopens de ihee op vragt, om daar van zo min ie zenden, als mogelyk is, zo om de verzending van slegte thee, als 't schadelyk gebruik, dat van die slegte zoort gemaakt werd, waar legens begeeren, dat zal worden voorsien; is, om
1769. P. A. VAN DER PARRA. 598 de versending van slegte te prevenieeren, goedgevonden en verstaan de thee, die voortaan op vragt zal aangeboden werden, door kundige lieden Ie doen examineeren, ofze in de opgegeevene soorten bestaan en dezelve de daar voor gesteld vverdende prysen wel reëel waardig zyn, ten einde dus voor te komen, dat dezelve niet gebruikt worden om daar mede 's Comp s goede en zuivere soorten te vermengen; en wyders met de afsending der kassen zonder bind rotlings te conlinueeren en so min op vragt te senden, als maar mogelyk zal zyn. 25 Augustus. Vermeerdering der emolumenten van den meester-knecht der kaartenmakers. Geleesen zynde een schriftelyk addres van het hoofd over 's Comp s zeemagt, de heer Nicolaas Houtingh, waar hy zyn Edele, onder vertoning, dat het sober inkomen, 't geen den meesterknegt der kaartenmakers heeft, als maer alleen in de gewoonlyke gagie en 't kostgeld bestaande, voor denzelven niet toerykl om 'er van te kunnen suhsisteeren, verzoek komt te doen, dat dien bedienden, even als andere, op de equipagie werf dienst doende personen van die qualiteit, ook met eenige werkjongens, dan wel eenig ander equivalent raogt worden begunstigd; zoo is, hier op aangemerkt zynde, dat diergelyke dienaaren voor al een matig bestaan dient te worden toegevoegd om hun daer door van het inslaan van alle slinkse praclyquen te* diverleeren, goedgevonden en verstaan aan den presenten meesterknegt der kaartenmakers, Emanuel Aske, en die hem in 't vervolg in dien dienst zullen succedeeren, lot een beeter middel van subsistentie te permitleeren bet aanhouden van drie coelys of werkjongens, om op de equipagie werf in 's Comp s dienst ten arbeid gesteld te worden, en hem daar voor te doen genieten het gewone loon van zes stuivers daags. 29 Augustus. Bepaling, dal wissels op Nederland jaar lijks vóór ultimo Augustus moesten aangevraagd warden. ltij vorige geleegenheeden al eens gesprnoken zynde over de
1769. P. A. VAN DER PARRA. 599 willekeurige handelwyze van sommige lieden, die, ofschoon zy tyds genoeg gehad hehhen om ler behoorlyker tyd versoek te doen en op Ie geeven, hoe veel geld zy gaarn zouden geremitteerd hehhen, door geduuiige veranderingen van concepten en dat zy met sig zelven selden eens zyn. daar meede tol het laatste oogcnhlik wagten, mitsgaders door die wispeltuurigheid de attentie tot gewigtiger deliberatien al dikwyls afleiden; zo is, om dien aangaande niet langer g'ahordeert te werden, goed gevonden en verstaan te slalueeren, dat voortaan door alleen een iegelyk voor ultimo Augustus aan den heer Directeur Generaal zal moeten opgegeven worden de somma, die hy gaarne op assignatie na Neederland zou overgemaakt hebhen; en dat van niemand, wie hy ook zy, na hel uiteinde dier maand eenige opgaven diervveegens meer zullen g'admitleerd of aangenomen worden; waar van leffens beslooten wierd jaarlyx de gemeente by billet Ie adverteeren. Hoedanig de Regering gewoon \v;is Ie handelen met be trekking tot het toekennen van wissels, blijkt uit het vol gende : »Door den beer Directeur Generaal werd geproduceerd een notilie van de gelden, die door de daarby nominalim vermelde persoonen successive ter telling op assignatie naar Neederland zyn aangeboden, en van de verdeeling, door zyn Edele daar op gemaakt na het meer of minder belang der g'inleresseerdcns, met preferentie, zo veel immers gevoeglyk heeft kunnen geschie den, van de repatrieerende lieden". In Augustus 1769 waren door allerlei personen wissels -aangevraagd tot een bedrag van 1,725,874: 41 rijksdaalders, waarvan de Regering, om beneden de voorgeschreven twintig ton te blijven, niet meer toestond dan voor eene waarde van »ryxd> 902,777 of / 2,166,666: 13 met het rabat van »7 9 / 13 pet".
1765. P. A. VAN DER PARRA. 6 zien van «eerst aankomende" slaven, »cn omtrent allen van »quaade gevolgen, zoo 'er onwilligheyd omtrent de slaaven «plaats had". De Regering verklaarde daarom de notarissen bevoegd trans porten te passeren van slaven, «waar van des comparants »eygendom hy notariëele of sccrelariëele acten of, by ont ij stentenis van dien, door ondcrhandsclie, aanneeinclyke be »wyzen van gequaliticeerde ingezetenen, dan wel door twee «geloofwaardige getuygen geaflirmeert werd". De te verkoopen slaven behoefden voortaan niet meer Ie compareren, noch hun iets afgevraagd te worden. Ten aanzien van slaven, te Hatavia aangevoerd en voor de eerste maal aldaar te verkoopen, moglen notarissen geen transport passeren, tenzij na vertooning van het licentie briefje, door den sjahhandar liij den invoer der slaven ver leend, welk briefje bij het protocol moest ingebonden worden. Een en ander was reeds »werkelyk in observantie". 29 Januarij. Voorschriften nopens de emancipatie van lijfeigenen. In gevolge het bepaalde op 1682 en 15 Mei 1689 moest de emancipatie voor gecommitteerde Schepenen ge schieden. Naar aanleiding hiervan vroegen de Bataviasche notarissen, of zij ook geene kwitantiën mogten passeren van lijfheeren, die verklaarden »voor de lyfwaarde door hunne lyfeygenen «voldaan te weezen en hen by eerste gelegenheid voor gecom «mitleerde Schepenen te zullen emanciperen". De Regering beantwoorde die vraag bevestigend, niils in de kwitantie vermeld werd de dag, waarop de emancipatie voor gecommitleerde Schepenen zoude plaats hebben. Laatstbedoelde)! moesten steeds aan de vrijgevers afvragen en in de betrekkelijke acte opnemen, —»gelyk in observantie »was — of de emancipatie geschiedde om niet, dan wel door »vrykooping".
1765. P. A. VAN DER PARRA. 60 "jnnjisle maanden van het jaar" onbewoond waren geweest, ».wyl het voor de eygenaars te zwaar valt om nog daar en • boven een halve maand huyshuur te missen". 25 Augustus. Bekendmaking, tint de Regering voorne mens was thee en edele gesteenten op vracht naar- Nederland te verzenden. 50 Augustus. Muitten, malen en gewigten, op Java's Noord-Oostkust in gebruik. MUNTEN. Goode. 1 goude dacaat (zwaar geld) doet 22 schellingen of rijksdaal ders Hollandsch 2 : 56 :»—. Zilver e. 1 gecarlelde ducaton (zwaar geld) doel IS 1 /., schellingen of rijksdaalders Hollandsen l : 52 : —, de /miren naar proportie. 1 ongecartcldc ducaton (zwaar geld) doet 15 schellingen of rijksdaalders Hollandsch 1:50: —, de halven naar proportie. 1 ronde Spaansche mal of Mexicaansche pilaar doet 10% schel lingen of ryksdaalders Hollandsch 1:16: —, de halven en quarten volgen mede den cours der heelen. 1 kantige Spaansche mal of Mexicaansehe pilaar doet 10 schel lingen of rijksdaalders Hollandsch 1:12: —, de halven en quarten volgen mede den cours der heelen. 1 keizerdaalder doet 10 schellingen of ryksdaalders Hollandsch 1:12:—. 1 dubbelde ropia doet 9 schellingen of ryksdaalders Hollandsch 1:6:—. I enkelde ropia doet schellingen of rijksdaalder Hol landsch — : "11 : —.
1769. P. A. VAN DER PARRA 600 5 September. Bekendmaking, dal de Begering voorne mens was thee en edele gesteenten op vrucht naar Nederland te verzenden. ~ September. Uitschrijving van een algemeeiten dank en bede-dag wegens hel aanstaande vertrek eener retour vloot. 14 September. Wijziging der instructie voor de retour schepen, vastgesteld op 19 Februarij 1760. Evenals hare voorgangster bevat deze instructie schier niet anders dan nautische voorschriften. 15 September. Verbod tegen den invoer te Batavia run tarwe, »'< zij onder de gepermitteerde lasten of onder "wat naam ook". De poenaliteil was confiscatie en boete, ten bedrage van de vierdubbelde waarde der ingevoerde tarwe. De Begering liet zelve tarwe van Kaap de Goede Hoop komen, zoowel voor de bakkers te Batavia, als voor de behoefte op de buiten-kantoren. Batavia had voor een jaar 578 lasten noodig; de buiten-kantoren »na calculatie" slechts 50 lasten. 'soc P tow"- * Vernieuwing van plakaten tegen brandstichting, inbraak, enz. In ervaringe gekomen zynde, dat zeedert eenigen tyd op sommige nalty geleegcne landeryen en in de omstreeks deeze stad en dies environs Ie vindene tuynen, niet alloen weeder by nagl en ontyden roveryen en dieveryen worden gepleegd, maar ook gelragt in deeze en geene campongs, ook bysondere huysen, brand te sliglen door middel van zeekere machines, van bladeren van boomen en andere drooge stoffc te samen gesteld en van binnen opgevuld met swavel en salpeter of ook wel met buskruit, welke, aan bel eene einde aangestoken
1769. P. A. VAN DER PARRA. 601 en zodanig op de daken der woningen, die meest alle met atap gedekt zyn, geworpen, in den beginne langsaaw branden, tot dat ln'i vuur, de snavel en salpeter afbel kruyl vattende, na een voorafgaande slag het geheele dak en vervolgens het huis oniuiddelyk iu ligler laye vlammen zet, hoedaiiigen machine nog gisteren door den vendrig en commandant van de post op Rysvvyk, van Soest, aan zyne Edelheid vertoond en ontdekt was in de daaromsl reeks leggende campong aan de rivier Crocot; zo is, om in 't een en ander, zoo veel doenlyk, te voorsien en de goede op- en ingeseelencn daar tegen door ellicacieuse middelen na mogelykheid Ie beveiligen, op de propositie van welnaelde zyne Edelheid goedgevonden en verslaan hel, ingevolge de resolutie dezer tafel van den 29'" Juny 1759, laasi vernieuwde placaat, den 17" Augustus 1713 g'emaneert, waar by ouder anderen alle en een iegelyk huilen deeze stad g'aulhoriscerd werd alle onbekende inlanders huilen hare paggers en van bare huisen, 's avonds van half seeven tot 's morgens ten half ses uuren Ie mogen afweeren, ja, selvs dooden, sonder eenig ongemak daar over subject te weezen, met eejiige alleralien en amplialien andermaal te renoveeren, mitsgaders na den gehruike Ie laten publiceeren en vervolgens alJigeeren, niet alleen in de Nederduitsche, maar ook in de Javaanse, Malcydse en Chineese talen, zo wel binnen als huilen de slad, op alle plaatsen, daar men gewoon is de aiïixie te doen, zo meede aan de hecken der campongs en op alle de buiten posten. De bovenbedoelde »alteratien en amplialien" zijn van geen belang. — Zie ook !> Januarij 1798. 5 October. Vernieuwd verbod lenen den uitvoer eau suiker. In aanmerking gekomen zynde, dat, niet teegenslaande den uitvoer van suiker aan alle en een iegelyk, volgens resolutie van den 20 cn Juny laasÜeden en bet dien conform g'affigeerd biljet, is g'interdiceerd, aan de Comp' zeedert geen zuiker
1769. P. A. VAN DER PARRA 602 van naam is geleeverd geworden en dat men oversulx niet behoefd Ie tvvyffelen, dat van het weinige, dat de molens ,an die zoetigheid zeederl hebben afgeleverd, het meerengedeelte in banden van particulieren is geraakt en ler sluyk van bier uitgevoerd, mitsgaders de niaalsehappy dus daar van op eene strafbare wyze is gepriveerd geworden; en tefTcns geconsidereert weezendc, dat 'er, builen de benodigde zuiker voor Nederland en de Mallabaar, nog circa 800 canasscrs aan de geprojecteerde 2500 per 't schip, de Jonge Lieve, voor Sonratta komen te ontbreeken, invoegen het oversulx noodsakelyk is den uitvoer van zuiker, niet alleen op nieuw Ie verbieden, maar selfs voor de contraventeurs, by ontdecking, een boele te stellen : zo is, op de propositie van den heere Gouverneur Generaal, goedgevonden en verstaan den uitvoer van zuiker de novo aan alle en een iegelyk, met uitsonderiug van de gepermitteerde lasten voor de scheeps overheeden, 't hoofd over 'sComp s zeemagl, den commandeur en vice-commandeur, te verbieden op een boete van een duysend ryxdaalders ten behoeve van de stadswerken voor ieder canasser, die, in contravenlie van dit verbod, getragt mogt worden uit te voeren, zo wel te verbeuren by den eigenaar of koper van de zuiker, die dezelve wil uitvoeren, als die daar toe direct of indirect licentie mogt verleend hebben, boven de confiscatie van de agterbaalde canasser of canassers; mitsgaders de officieren van justitie en den sabandhaar hier van, niet alleen by extract nol ui kennisse te geeven, ten einde strict te letten en toe te zien, mitsgaders door hunne substituten en bediendens te doen letten en toezien op de transgressien in deezen, maar ook by een te affigeeren billet alle en een iegelyk hier van te adverteeren, op dat niemand eenige ignorantie zoude kunnen pretendeeren. 7 October. Verbod legen het aanmaken op Java van (jonden, zilveren en koperen munten. Naar aanleiding van het bepaalde op 15 Januarij 1768 schre ven Heeren XVII nen in hunne missive van 7 October 1709:
1769. P. A. VAN DER PARRA. 603 Het slaan van kopere duiten en het munten van goude en zilvere ropien reeds gestaakt en de stempels der laatsgemelde specie verbroken zynde, zullen wy ons niet uitlaten over het voordeel, dat op die geslage duiten behaald is, nog over het nut, dal UEdele zig van bel munten dier goude en zilvere speciën badden voorgesteld; dan wy kunnen geensints ongeremarqueerd laten, dat UEdele de goude ropien zo korten lyd, nadat die wniin geslagen, voor billioen hebben verklaard en die voor reekening van de Comp e hebben doen inwisselen, uit hoofde dat die muntspecie was nagemaakt; want zo de ropyen, welke voor reekening van particulieren zyn geslagen, hebben gehad haar beboorlyk gewigt en gehalte, had het verspreiden van eenige valsche ropyen geen reeden behoren uit" te leeveren om ook de goede voor billioen te verklaren, veel min om de eene en andere voor reekening en lot schade van de inaatschappy in te wisselen; wy moeten egter dit al weeder als een gedane zaak passeeren; maar, de uitkomst nu laast weder hebbende doen zien, van hoe wynig nut en lelfens hoe gevaarlyk veeltyds is eenige muntspecie van 's Comp s wegen in de Indien te doen slaan, agten wy ons verpligl daar teegens in het vervolg te voorsien en verbieden UEdele derhalven eenige goude, silvere of kopere muntspecie te doen slaan en op de geslage eenige merken of teekens te stellen, waar door in de cours van zulke specie eenige verandering zoude worden gemaakt. 13 November. Jiepalitig, dat Roedelmeesteren niet meer dan 5,000 rijksdaalders aan contant geld in hunne kas mogten bewaren. Door den heer Gouverneur Generaal aen de vergadering gecommuniceerd zynde, dat zyn Edelheid te voren gekomen was, hoe sommige uit de leeden in 't collegie van Boedelmeesteren scrupul maken om bank brieven voor en in sleede van contante penningen in hare cassa te accepteeren, apparent uit eene al te stipheid op hare dienst of ook wel uit eene onkunde en stupiditeit, dat de eerste zo goed of van die validiteit niet zyn
1769. P. A, VAN DER PARRA. 604 als de laaste, zonder selfs Ie reguardeeren, dat het aanhouden in het Chinees hospitaal, alwaar haar vergaderkamer is en alwaar (hans wel veertig duysenl rcH aan contanten pelde gevonden werden, dewyl aldaar geen wagl is, mei veel gevaar verselt is en dat bet voor hun, immers by hel uilgeeven van penningen, vry genia< kelyker is de betaling in dankbrieven, als in contanten Ie doen; zo is, om alle cavillalien in den aanslaande voor Ie komen, conform de propositie van zyn Edelheid, goedgevonden en verslaan Boedelmeesteren Ie gelasten om niet meer dan een somma van vyf duysead ryxdaalders of zo veel den secretaris van dat wdlegie volgens de resolulien deezcr tafel van den B M Augustus 17(58 onder zig hebben mug, in bare cassa, dan wel in 'tChineese hospitaal of elders aan te honden, maar al. 't geen die somma surmonteerl en onder de administratie van den president en vice-presidenl berust, in de bank courant over te brengen om daer, sine interesse, te blyven voorlloopen, behoudens de faculteil van Boedelmeesteren om, volgens de qualificatie ieezer retjeering, de penningen harer kamer onder de veieischlc precaulien op vaste hypoleecquen uil ie zetten, mot permissie om, de oceagie daar toe voorkomende, de nodige gelden uit voorsz. bank te doen ligten door den secretaris by sehriflelyke ordonnantie van den praesident, op hem te verleenen. 22 November. VoorschHfien in COS van voldoening in rau-aclie. Is in Raede van justitie gearresteert te stalueeren, dat, soo wanneer een geinsinueerde off gedaagde in c. a. na het ligten off exploicteeren van bet appointement komt te voldoen, sodanig een saak niet sal mogen worden g'cnrolleert: en dat, by aldien de voldoeninge mogle geschieden, na dat de zaak bereels des Vrydags 's morgens ler secrelary was op de roll gesteld, sodanig een praclizyn gehouden sal syn van zyn meester te vorderen een briefje, g'addresseert aan den secretaris van deesen Raede en innehoudende communicatie, dat voldaen is, soo m.'ede
1769. P. A. VAN DER PARRA 605 vereoek tot rooyeering van de rollen hel opmaaken der costetij op poene van. ler contrarie ageerende, dal de parthy ten kosten van haar sal worden geroyeerl en sy daar en liovcn verbeuren sullen een somma van 10 rd\ (en voordeele van de raadkamer. En word den adjunct geswore clercq ter secretary van wel melde Raade al met eene by dceze gequalillceert en gelast, by vertoning van voorsz. liewys, de kosten immediaat oiï uyllerlyk binnen driemaal vier en twintig uuren op temaakeri en liet zelve briefje of bewys daar aan Ie annexeeren, ten blyken voor heeren commissarissen, die dezelve sullen resumee ren, mecde op poene van 5 rd s , ten behoeve als voren. 23 November. Voonehtifl nopens hel provianderen van Compagnie's schepen. Is goedgevonden en verslaan den commandeur en opper equipagicmeesler te gelasten, om geene scheepen of mindere vaartuigen, werwaarts ook gedeslineert, van de rheede te laten vertrekken, voor dat dezelve van de nodige provisien voorzien zyn en hunne randsoenen aan boord hebben, mitsgaders om de scheepen naar de Oostersche gouvernementen in hel vervolg vóór de gene, welke, builen de zeevarende, daar mede overgaan, als: militairen, ambagtslieden, enz., in volgender voegen te proviandeeren, als: die naar Amboina voor 4 maanden, » » Banda » 4 » » » Ternaten » 4 » » » Macassar » 5 » 24 November. Bepaling, dat de renten van kapitalen, gedeponeerd bij de bank-courant en bank van koning, door belanghebbenden jaarlijks vóór ultimo Maart moesten afgehaald warden. Op Je te kennen gave van den heer van Ossenberch als
1769. P. A. VAN DER PARRA 606 directeur van de bank courant en bank van leening, dat veele geinteresseerden verzuimden hare Ie goed hebbende intrest jaarlyks te ontfangen en dat daar door, of eigentlyk met dezelve van jaar tot jaar uit hqt eene boek in liet ander over te transporteeren, veel moeiten veroorzaakt wierd, is, conform het leffens door zyn Edele gedaan verzoek, goedgevonden en verstaan Ie statueeren, dat de g'interesseerdens in de bank courant gehouden zullen weezen voortaan de te goed hebbende renten op hunne capilalen binnen den lyd van drie maanden na hel sluiten der boeken (dat jaarlyks onder uil imo December geschied) of voor ultimo Waart te ontfangen, dan wel Ie laten ontfangen, op verbeurte van die renten, ten profyte van de bank, na de expiratie van gemelde termyn, mitsgaders directeur en commissarissen te qualiliceeren om hier van de gemeente by biljetten te doen ad verteeren. 15 December. Vernieuwing der plaketten tegen het maken en verkoopen van vuurwerk, enz. 22 December. Intrekking van het verbod tegen den uitvoer van suiker. By gelegenheid, dat men ter sessie van den 14 en November jongstleden arresteerde om, mits verlegenheid aan suiker, alle zoorten, zonder onderscheid, in 's Comp s pakhuizen te doen leveren, ten einde uit de partyen dat geene aan te houden, 't welk de Comp c nodig zoude hebben en om van het overige den uitvoer te permilteeren, door den heer Gouverneur Generaal, by wege van discours, aan de heeren leden te kennen gegeven zynde, dat de voornaamste suikermolenaars wel scheenen te incli neeren om een contract ter levering van de nodige suiker aan de Comp 1 ' aan te gaan, indien den uilvoer open gesteld en zy dus ook gelegenheid bekwamen zich te kunnen ontdoen van zulke zoorten, die de Comp c niet aanneemt, wierd, ook op de
1769. P. A. VAN DER PARRA 607 door zyn Edelheid daar toe opzichtelyk gedane vrage, raadsaaiu geoordeelt de leverantiers door dien weg, des mogelyk, te ver plichten lot de leverantie in 1770 van 6000000 ffi l su ' en 2 de soort poeder suiker. En op dat fondament de gezanienllyke suiker molenaars daar toe gezondeert zynde, mitsgaders de eigenaars van veertien en de huurders van ses en vyftig molens onder het ressort van Batavia zich hy een heden ingekomen acte ohligatoir, voor den notaris, Eghert Blomhert, en getuigen op den 14 en , 15 on en 16™ dezer maand gepasseert, zoo wel gezamentlyk, als ider in het bizonder, verbonden hebbende om in den aanstaande jaare 1770, tegens den be paalden prys, aan de Compagnie te leeveren sestien duyzend kanassers poeder suiker eerste en tweede zoort en wel in drie termynen, namelyk voor ultimo May drie duyzend, voor ultimo July zes duyzend en voor den laatsten Augustus de overige seven duizend kanassers, uitgezondert by onverhoopt misgewasch van hel suikerriet, wanneer zy het aan het onpartydig oordeel van deeze regeering overlaten om hun, naar de billykheid, eenigen afslag te geven, mits dat ook, tot voorkoming van bun nadeel in de voortzetting van de suiker culture, de uitvoer, gelyk zy by een nevens de acte van verband ook ingediend request speciaal verzoglen, van die zoetigheid gedurende het jaar 1770 opengesteld wierde; zoo is, deswegens in consideratie gekomen zynde, dat de 16000 canassers poeder zuiker, welke de supplianten aanbieden te leveren, door malkan der ruim zullen inhouden ses millioen ponden en dus met de 2154 kanassers of 891472 ffi zoo genaamde Indische zoort, die tans per restant zyn, ruim toeryken, zoo ler voldoening van den Nederlandschen eisch, als voor den sleet in Indie, alschoon ook de molenaars van de overige seven Batavische molens niets kwamen te leveren, waar toe zy egter volkomen genegen bleven, zonder zig te hebben willen voegen by de vorengenoemde andere molenaars of huurders en eygenaars; dat men met dese acte obligatoir te accepteeren altans meer zekerheid heeft, dan wanneer 'er geen verband was, en zich daar en tegen aan niets anders verbind dan om de uitvoer
1769. P. A. VAN DER PARRA. 608 open te zetten, zonder verplichting zelfs om vau de bepaalde quanliteit meer te accepleeren, dan men bndertusschen zal bevinden nodig ie hebben, lerwyl doch ook hel belang der colonie zoo wel eischt de suiker molenaars slaande Ie houden, als de hillykheid vordert die inenschen door het permilleeicn van den uitvoer een middel aan de hand te geven om zich te kunnen ontdoen van de derde of eigentlyk die soort, welke de Conip" niet aanneemt; en eindelyk, dal men in allen gevalle de macht in handen houd om, hy nonvoldoening aan de aan geboden verbintenisse, builen andere middelen, die dan tot correctie zullen worden nodig geacht, de uitvoer direct weder te intenliceeren, na deliberatie goedgevonden en verslaan de aanbieding, ingevolge van het voorschreeven verband, te amplec teeren en oversulks van de voorsz. eygenaars en huurders in de gefixeerde drie lermynen te onlfangen sesticn duizend kanassers poeder suiker eerste en tweede soorl, tegens den gewonen of [nesenten prys van rd' 4'/i en 4'/ 4 de picol, mitsgaders met primo January aanstaande in Ie trekken hel verbod tegens en aan de ingezetenen deezer colonie weder als bevóorens permissie te verleenen tot den uitvoer van poeder en candy suiker gedurende het jaar 1770, onder dezen verstande nogtans, dat niet alleen aan vreemdelingen, zoo die nu hier aanweczend zyn, als die nog aankomen mogten, geen suiker zal mogen worden verkogt, nog door hun uitgevoerd, builen speciale voorkennisse en toestemming van deze regeering, waar van den sabandhaar en licentmeester lot zyn naricht en observantie by extract notul zal worden gewaarschouwd, maar ook, dal, wanneer de meermelde supplianten door eigen verzuim en schuld mogte komen in gebreeke Ie blyven om hunne voorschreeven, zich zelven vry willig opgelegde verplichting, naar behoren te prestecren, deze regeering het recht aan zich behoud''van, zelfs na de expiratie van den eersten termyn, den uitvoer van suiker op nieuw aan een iegelyk Ie verbieden, onvermindert zodanige verdere dispositien tegens deselve, als men bevinden zal te behoren en waar aan zy zich dan zullen hebben te onderwerpen.
1769—1770. P. A. VAN DER PARRA, 609 PLAIAAT-BOEK DEEL TUI. 39 22 December. Wijziging van de pachl-condilien van den boom te Batavia. Ter voorkominge van zulke dispuien, als nu en dan zyn ont slaan tusschen den pachter van de inkomende en uitgaande regten en kopers van goederen, die ter rheede worden overgescheept zonder de boom te passeeren, is, op de propositie van den heer Gouverneur Generaal, goedgevonden en verstaan, tol inter pretatie en amplialie van hel sde5 de en 6 de articul van de condilien voor gemelde pachter of die van den boom, by dezen voor het vervolg te statueeren, dat van alle goederen, dewelke op de rheede worden overgescheept na verkoop aan een burger of imand anders, 'tzy hier ler plaatze, dan wel elders gezeten, die geen eigenaar voor den aanbreng alhier van zulke goederen is geweest, niet de halve (hol, maar wel de volle gerechtigheid, even of ingevoerd wierden, zal moeten worden betaald. 1770. 30 Januari]'. Toekenning aan den rooimeester te Batavia van een tractement ad 144 rijksdaalders 's jaars uit de stads-kas. Vroeger had hij betzelfde tractement ten lasle van de Com pagnie genoten, maar op 29 December 1766 was liem zulks afgenomen. Zijne inkomsten waren dientengevolge »over het algemeen • zeer sober" geworden. Verscheidene diensten presteerde hij gratis voor de Compag nie, »doch principaal voor de stad". 30 Januarij. Toekenning van de opbrengst van zekere boeten aan de Gereformeerde kerken te Batavia. Om de vermindering van het capitaal der Gereformeerde kerken dezer hoofdplaats, dat in het gepasseerde jaar 1769 door veele extra-ordinaire ongelden van noodzakelyke repara
1765- P. A. VAN DER PARRA. 61 1 nieuwe schelling doel rijksdaalder Hollandsch —:7 : 8. 1 nieuw dubbel dje doet 10 hecle dutten of rijksdaalder Hol landsch — : 2 : 8. kopere 1 hcele duit (zwaar geld) doet 2 halve duiten of rijksdaal der BoUandseh —: — : 4. 1" voornoemde geld-specien zyn op alle comploiren deezer knsl gangbaar, mei dit onderscheid egler, dal de nieuwe Hollandsehe dubbeldje» op de comploiren Rembang, Joana en Japara onder de inlander niet zoo gaarne gewild zyn dan wel de Zeeuwsche of Westvriesche, waarentegen de eerst geinclde dubbeldjes te Souracarla en Djocjocarta in heler aanzien zyn dan de laaslgenoemde. 2° kopere heele en halve duiten rouleeren op en langs de gelieele kust, liehalven in den Oost-hoek, lerwylen onder den inlan der aldaar de kopere munt kippings mei de naam van Japansche, toegenaamd Balische, mitsgaders Palembangsche en Chineesche, wel principaal de gewilde munt op de bazaars als anderzins is; en builen de zilve.re gelden voornoemd is 'er geen handel dan met dezelve. Men wissell die, de ducalen, 't zy oudegecartelde, tegen 800 ook wel 510, de ronde waal of Mexicaansche pilaar 405 10l 410 en de kantige 390 en 400. Een meenigle van die wordt jaarlyks door den inlander aaugebragl en daarmede de handel gedreven, excepto in het landschap van Sumanap, alwaar 8000 looile pitjes een reaal doen. MAAIEN EN GEWIGTEN. Een cojang ryst, caljang, boonen, elc, inhoudende 28 picolt of Nederkmtkeh 6? 3o()0 excepto te Sourabaya, daar de cojang gereekend word op » 37r,0 Een cojang zout te Kemhang, houdende 58 maaien
1770. P. A. VAN DER PARRA. 610 tien, als anderzins, weder rd s 5368:17 3 / 4 ten agleren geteert is, eenigzins te prevenieeren, is goedgevonden en verstaan voor het vervolg aan deze godshuyzen toe te wyzen de by resoliitien dezer regeeringe van den 17 en Maart en 26 cn April 1695, mitsgaders by het placcaat legen de pragt en praal van den 30 en December 1754 gestatueerde boete voor de diacony van rd s 25 voor ider rytuig, dat by het doen van onder-trouw en ook by het trouwen gebruykt word, mitsgaders van rd s 10 op het komen ten laastgemelden einde na hel derde klokken geluy in de Hollandsche en van rd s 5 in de Portugeesche of Maleidsche kerk, wyl deze boetens, die met elkander doorgaans jaarlyks opbrengen omtrend rd s 400: —, door de diacony, mits hare ruime middelen, tans wel kunnen worden gemist en eenigermaate zullen strekken tot slyving van het kerken capi laal, wanneer de extra-ordinaire lasten niet zo hoog op stok als nu twee jaren achter een komen te lopen. 6 Februarij. Bepaling, dal de Begering voor een pikol sapan-hout, afkomstig van Oost-Java, zoude betalen een rijksdaalder. Zie ook 26 Mei 1769 en 10 April 1770. -ij- Februarij. Verbod tegen de vaart naar Siam, Kam bodja en andere plaatsen in de golf van Siam, behalve van Batavia, vice versa. Door den heer Gouverneur Generaal gecommuniceert zynde, hoe van ter zyde was geinformeert geworden, dat verscheide smalle handelaars van intentie waren om met hunne vaartuigen van hier naar Java's Oostkust en Cheribon te vertrekken ten eynde ryst in te kopen en die van daar direct naar Siam te vervoeren, met byvoeging, dat zulks, naar zyn Edelheyds gevoelen, diende te worden belet; zoo is, wyl die vaart, niet alleen zoude strekken tot prejudicie van den pachter van de boom en dus der ingevoerd wordende ryst, maar zelfs een willekeurige vervoer langs dien weg, by schraale gewassen op
1770. P. A. VAN DER PARRA. 611 Java, alhier verlegenlheyd zoude kunnen baaren, goedgevonden en verstaan den particulieren vaart naar Siam, Cambodja en andere plaalzen, in de bogt van Siam gelegen, maar alleen van deze hoofdplaats vice versa te permitteeren; en daar en tegen dezelve van geheel Java, Madura, Cheribon en Palembang te interdiceeren, op poene van confiscatie van vaartuyg en lading, mitsgaders verbeurte van dies vier dubbelde waarde (de helfle voor de Comp c en de wederhelfte voor den aangeever of aanhaler), boven zodanige andere straffe, als deze regeering nog zal goedvinden den voerder van dusdanig vaartuyg op te leggen ; en hier van, niet alleen de Javase ministers, den Cheribonsen resident, ook de residenten van Palembang kennisse Ie geven en in 't byzonder aan de laatste, dat, schoon Cambodja 'er onder begrepen is, egter zulks zo zeer geen applicatie vind op Palembang en dus die vaart wel mag werden toegelaten, maar ook alhier de gemeente by billelten te waarschouwen en daar mede te amplieeren de korte uyttreksels van de ordres op de vrye vaart om de Oost en Noord, mitsgaders den officieren van de justitie, nevens den sabandhaar, zo hier, als op Java, den resident van Cheribon en die verder amptshalven op de nakoming van dit verbod moeten letten, de uytterste vigilanlie daar omtrent te recommandeeren. 16 Februarij. Korte extracten uit de orders op de vrije vaart om de Oost en Noord. Arl. 1. Zie deel VII, bladz. 557, art. 1. Art. '1. Als voren, art. 2. Art. 3. Voorts is nog geinterdiceerd: a. alle uitvoer van peper, tin en Japansch staafkoper, indien niet blykt van de Compagnie gekogt te zyn, maar niet dies invoer op Batavia, mits aan de Compagnie te leveren voor den gestatueerden prys; en dat ook, met betrekking lot de twee eerste artikelen, in geenen deele clandeslin gehandeld worde op Bantam, Palembang, Banda, Borneo en Bliton; b. de handel in wilde kaneel, geschild als de Ceilonsche;
1770. P. A. VAN DER PARRA 612 c. de in- en uitvoer van koffl; d. de invoer en verkoop van staartpeper; e. de invoer en verkoop van Japansche kamfer; f. de invoer hier ter hoofdplaalze en overscheeping ter reede van Javasche en Clieribonsche suiker; g. de vervoer van lywaalen van Malacca naar herwaarts, Java, Cheribon, Bantam, Palemhang en Jamhy, op pene van confiscatie, verbeurte van de vierdubbelde waarde en zoo danige verdere of zwaardere straffe daarenboven, als de toedragl der zaake zal komen te vereisschen; wyders h. de handel in kattoengaren, 't zy wit of gekleurd; i. de uitvoer van Samarangsche arak naar elders; k. alle uitvoer van ongemunt goud; /. den aanbreng van tarwe; en m. den invoer van Tonkingsche, Chinasche, Japansche, Palem bangsche en alle andere zoorten van kippings of pitjes, op pene van confiscatie. Art. 4. Alle handel in Suraltesche zyden kleeden en VVes tersche lywaalen, hoe ook genaamd, die nietvaH dè Compagnie zi/n ingekogl, is finaal verboden en ook, buiten eenige voorwaar den of volstrekt, het vervoer van de volgende gevveef door particulieren van deeze hoofdplaats naar de vier Oostersche gouvernementen en Timor, naamelyk: gemeen of grof Bengaalsch guinees, ■> » » » gerras, » » » » salempoeris, » » » » zaanen, » » » n baftas, » » » » dongrys, » i> » Chormandelsch guinees, » » » » salempoeris, »,.,..».,» » parcallen, en » » » » dongrys; het een en ander op pene van confiscatie en verbeurte van het viervoudig bedraagen daarenboven; dog naar de Noord van lndie of Malacca, Palerabang en andere, om dien oort gelegen
1770. P. A. VAN DER PARRA. 613 plaatzen, mogen deeze sortementen en andere lywaaten daar entegen van hier worden vervoerd. Art. 5. Zie deel VII, bladz. 756, art. 6 (nieuw art. 5). Art. 6. Geen meerder kruid en scherp mag men vervoeren dan gepermitteerd en op de passen gemeld is, op pene van confiscatie van vaartuig en laading beide, behalven dat de schuldigen daarenboven nog gestraft zullen worden als heelers van kruid-dievery. Al wat van die brandstoffe door de burger vaarluigen in de Ooslersclie gouvernementen en op Timor gebragt word, zal 'er in bewaaring worden genomen tol hun vertrek. Art. 7. Zie deel VII, bladz. 358, art. 7. Art. 8. Op Malacca mogen van de West van Indie alle vaartuigen geadmitleerd worden en alle onderdaanen van de Compagnie hebben vryheid om van daar verder Zuidwaarts af te zakken, dog eenlyk naar Batavia en dus geen andere plaatsen; met verbod, op pene van confiscatie en verbeurte van de vierdubbelde waarde, van den vervoer of overbreng van lywaaten, mitsgaders zyden palliooleu naar herwaarts, terwyl voorts van de West van Indie niet naar Siac mag gestevend worden als met vaartuigen, aan bekende burgers van Malacca t oebehoorende, die daar eerst 10l betaald hebben. Art. 9. Zie deel VII, bladz. 559, art. 11. Art. 10. Als voren, art. 12. Art. 11. Als voren, art. 15. Art. 12. Van Malacca, Palembang of daaromtrent vermag men niet te vaaren naar China. Art. 15. Van en naar deeze hoofdplaats, Java's Oostkust, Madura en Cheribon slaat de vaart open voor alle plaatzen onder deezen archipel, inzonderheid van en naar Sumbawa, Bima, Tambora, Boeton, Celebes, Borneo, Palembang en ook direct naar Malacca, dog niet naar plaatzen daar beooslen of bewesten en aan deeze zyde almede niet bewesten Batavia; moetende de gene, die naar cenige plaats op Celebes of Boeton vertrekken, hunne passen ten kasteele Botlerdam verloonen en, die van plaatzen komen, waar de Compagnie geene residentien heeft, passen van de vorsten des lands hebben.
1770. P. A. VAN DER PARRA. 614 Art. 14. Van Java mag niemand afvaarcn als van plaatzen, daar de Compagnie residenlien heeft, inzonderheid niet naar Malacca, als met een pas van Samarang en ook niet naar de overwal, als mede met een pas van daar of in dit laatste geval van Sourahaya of van Grissé. Art. IS. Alle vaartuigen, die van Malacca of eenige in de straat van dien naam leggende plaatzen, schoon ook met een Malaccasche pas, naar Java retourneeren, mogen geene andere havens aandoen, als die van Samarang en Cherihon, om 'er gevisiteerd te worden; en die verder langs de kust wil, zoo verre zig Compagnies sabandaryen strekken, moeten zig van een nieuwe pas voorzien; dienende tot narigt, dat dubbelde tol geëischt wordt van de handelaars, die uit plaatzen van de straat Malacca, builen Malacca zelf, komen, zoo op Java, Cheribon als te deezer hoofdplaatze. Art. 16. Zie deel VII, bladz. 559, art. 16. Art. 17. Zie deel VII, bladz. 756, art. 19. Art. 18. Geene vaartuigen, 't zy van Java of elders in het Oosten, ook Palembang, mogen Malacca passeeren. Siac mag door niet meer dan drie vaartuigen van Batavia, twee van Java en een van Cheribon met Compagnies pas bevaaren worden : en Siam, Cambodja en andere plaatzen, daar omstreeks of in de bogt van Siam gelegen, maar alleen door vaartuigen van deeze hoofdplaats, dog niet van Java, Madura, Cheribon en Palembang, van welke laatste plaats egter de vaart op Cambodja blyft toegelaalen, sub pene van confiscatie van vaartuig en laading met de vier dubbelde waarde daarenboven en zoodanige andere straffe, als de hooge regeering deezer landen zal komen goed te vinden Art. 19. Zie deel Vil, bladz. 360, art. 21. Art. 20. De jonken van China mogen nergens, buiten Batavia, Macasser en Banjer, in deeze zee vaaren. Art. 21. Van Amboina, Banda, Ternaten en Timor naar Batavia vermag niemand eenige plaats onderwegen aan te doen. Burgers van Amboina en Banda blyft gepermitteerd de afhaal van ryst van Macasser by de uiterste noodzaakelykheid en, in
1770. P. A. VAN DER PARRA. 615 zoo een geval, ook dien van Macasser de vervoer van dezelve derwaarts; dog alle verdere vaart van Amboina, Banda en ïernaten op de kust van Celebes blyft verboden. Art. 22. Van Timor mogen de Bandasche Zuidwester eilan den niet bevaaren en de Zuidooster eilanden van die provincie door geene andere als Bandasche burgers bezogt worden. Art. 25 en 24. Zie deel VII, bladz. 360, art. 26 en 27. 25 Februarij. Verbod tegen het verleenen op Java van pas sen naar plaatsen, gelegen beoosten ofbeweslen Malaka. Wyl 't verleenen van passen van Java's Oostkust naar plaatzen bewesten Malacca, niet alleen stryd tegen de bekende ordre op de vrye vaart om de Oost en Noord, maar zelfs direct naar Malacca, van geen ander dan 'l hoofd comptoir, Samarang, geschieden mag, is goedgevonden en verstaan den Javaschen ministèren aan te schryven, dat zy naar Sourabaya, Grissee en de verdere hun subalterne comptoiren ten ernstigsten moeten gelasten om voortaan geene passen, zoo min naar Malacca, als naar plaatzen, daar beoosten of bewesten gelegen, meer te verleenen, maar de zulke, die ze direct naar Malacca begeeren, naar Samarang over te wyzen; onder bedreyging, dat de transgresseurs van deze ordre zonder de minste verschoo ning zullen worden verweezen in de gestelde boete van vyf honderd ryxd 5 voor de Bataviasche diacony armen en met byvoeging, dat van Samarang ook maar alleen passen direct naar Malacca en voor de twee vaartuigen, die jaarlyks van Java naar Siac mogen steevenen, doch naar geene andere plaatzen daar omstreeks mogen worden verleend. 14 Maart. Voorschrift nopens hel verzoeken van dag tot recollement. Is by den Agtbaren Baad van justitie des casteels Batavia verstaan tot een permanente ordre voor den aanstaende te statueeren en in de blafferl van deesen Baede te registreeren,
1770. P. A. VAN DER PARRA 616 dat, by aldien de practisyns in deese of geene procedures komen te versoeken dag tot recollement, zulx sal worden bepaald op twee off uyterlyk vier weeken, na maele van liaere productie, en sulx op poene van absoluit verstek, icn waere, die lyd verstreeken synde, deselve met bondige bewysen sullen konnen aentoonen meerder tyd te benodigen, als wanneer bet selve by request in judicio sullen moeten versoeken, ter praesentie van parthy advers, ten einden sulx, des te raede wordende, te konnen debatteeren en by welnielten Raede daar op gedis poneert te worden als na behooren. 21 Maart. Verbod tegen het ten tweeden male aanbieden aan den Raad van justitie te Batavia van hetzelfde rekest. Wierd verslaan voor een permanente ordre te doen publi ceeren en na sulx in de blaffert te registreeren, dat geene advocaten, procureurs, praclisyns off sollicileurs eenige reques ten, waar op het versoek eens afgeslaegen off gelimiteert geworden is, andermael sullen moogen presenteeren, op poene, de eerste maal van rd s 50 ten behoeve van de kamer en voor de tweede reyse van gemulcteert off gecorrigeert te worden na exigentie van zaeken; dat, almeede op gelyke poene, word geinterdiceert het andermael presenteeren van requesten, waer van bet versoek niet sodanig, als hel legt, geaccordeerd is gewor den, anders dan met de nodige en gerequireerde verandering van het versuym als anders, by het eerste gecommitteerd, en voor al met exhibitie van het appointement, op de eerste off voorgaende requeste gegeven. 23 Maart. Wijziging der voorschriften voor het ge previligcerde stads-logement te Batavia. Aangemerkt zynde, dat, zedert dat deze regeering by besluit van den 17™ May 1765 aan dit logement het privilegie tol het logeeren van alle vreemdelingen, excepto officieren van
1770. P. A. VAN DER PARRA 617 Konings scheepen, item Manilhase en Macaosclie scheepelingen en kooplieden, toewees, voornamentlyk met oogmerk om den vreemden beeter gade te kunnen slaan en de gelegentheid tol sluikhandel, mitsgaders het gemene volk de occagie tot desertie zoo al niet geheel te beletten, ten minsten moeielyker en ligler om te ontdekken te maaken, de desertie, schoon niet geheel opgehouden, echter merkelyk minder dan bevorens eenige jaaren achter een was geweest; en dat, om dit logement in stant te houden, het zelve, zoo veel als buiten direct nadeel van de ingezetenen dezer colonie geschieden kan, diend te worden gefavoriseert; zoo is goedgevonden en verstaan het privilegie voor het heeren- of stads-logement, dat ultimo Augustus 1775 staat te expireeren, voor nog tien jaaren of van primo September des evengenoemden jaars tot ultimo Augustus 1785 te pro longeren, op de prerogaliven, daar aan geaccrocheert by de conditien en het placcaat van den 28 en May 1765, onder deze interprelatien en ampliatien: 1° dat de eigenaars van goederen, die uit eenige scheepen van vreemde Europische natiën, de Manilhaze en Macaosclie trafiquanten uitgesondert, op de reede in andere kielen worden overgescheept, daar voor aan den kastelein van de by het 12 de artieul der opgemelde conditien bepaalde pakhuis-huur de helft en voor zulke, die, door burgers of anderen hier ter plaatse gekogt zynde, aan de wal gebragt en in hunne eigen pakhuizen opgeslagen worden, de geheele pakhuishuur zullen moeien voldoen, even of die goederen werkelyk in de pakhuisen van het gemelde logement geborgen waren, terwyl volgens het 25 ste artieul, by invoer van gepermitteerde koopmanschappen off andere goederen door vreemdelingen, die hun in eigendom toe behoren of waar van geen verkoop, invoegen voorschreeven, mogte weezen geschied, dezelve nergens anders als in de pakhuizen van het stads-logement zullen mogen worden opgeslagen, suh poene als by placcaat van den 28 pn May 1765; 2° dat den castelein hem zal moeten Ie vreeden houden met het by artieul 26 bepaalde douceur uit het vendu-salaris
1770. P. A. VAN DER PARRA. 618 der verkopingen van vaste goederen: en voorts, tot menageiuent van de kosten der kaarssen, die hy tot de avond venditien leveren moet, voor het vervolg by dezen te statueeren, dat de verkoopingen van vaste goederen in 't stads logement niet meer 's avonds, maar Saturdags ogtends op een bekwaam uur of ten negen uuren zullen moeten worden gedaan en daar van alle de gene, die amptshalven geregligd zyn tot bet houden van vendutien, Ie preadverteeren; r>° dat van alle biljetten van verkopingen, zonder onderscheid, zoo wel als van placcaaten en andere publicque papieren, door die zulks aangaat, een exemplaar aan den gemelden castelein zal moeten worden bezorgd om door hem op een houten-bord voor off aan het stads logement aangeplakt te worden; 4° dat, tot gerief van dit huis of de daar in logeerende vreemdelingen, boven de drie pachtvrye wagens, die daar aan volgens resolutie deezer tafel van den 29 en January 1762 en 21 en Maart 1766 zyn toegestaan, zal mogen worden aangehouden nog een en dus voortaan in het geheel vier wagens, die geen pacht subject zullen zyn, onder de restrictie, by het 13 dc articul van de voorschreeven conditien gesteld; 5° dat de bepaling omtrent de kosten der verteeringe van die in het stads logement in gyzeling gezet worden, even als bevorens zal blyven aan de discretie van den regter, terwyl eenlyk ten dien opzichte noodig geoordeelt wordt by dezen te statueereu, dat, wanneer iemand den by den regter bepaalden tyd in gyseling mogte wezen, na verloop daar van hem de vryheid nader gegeven wordt om. wanneer de impetrant van gyseling de zaak ten principaalen niet verder mogte komen te prosequeeren, zich met zyne be zwaarnisse te mogen addresseeren aan zynen competenten regter en die te recommandeeren om daar op hel nodig regard te slaan, ter voorkoming, dat niemand met zodanige gyzeling gequeld en op onnodige kosten gebragt worde.
1770. P. A. VAN DER PARRA. 619 xsjïïf. Verbod tegen het los loopen van paarden, koeijen en buffels langs de publieke wegen. Nademaal ondervonden wordt, dat, tegens onze te meermaa len en jongst by placaat van den 17 den April 1750 gerenoveerde ordre, dagelyks een meenigte paarden en koeneesten langs de gemeene wegen los en zonder loezigt loopen graazen en weiden; zoo is 't, dat, om ongelukken te prevenieeren en het bederven der wegen tellens voor te komen, in Raade van Indië op den 27'" der gepasseerde maand Maart noodzakelyk geoor deeld en dienvolgende verstaan is een iegelyk, wie hy ook zy, door afïixie deezes zoo wel als by bekkenslag, nader te interdiceeren en te verbieden eenige paarden, koebeesten en buffels, met of zonder wagters, te laaten weiden of graazen langs 's heeren publicque wegen of straaten, zoo min binnen als buiten de stad en beneden de posten Jaccatra, Byswyk, Ankee en Ansjol, op pene, dat dezelve zullen opgevat, geconfis queerd en verkogt worden ten voordeele der stads-kasse, als de aanhaaling door de bedienden van den Baljuw, en ten profyte van die van Heemraaden der Bataviasche ommelanden, wanneer de opvatting door de bedienden van den Landdrost geschiedt. Dog, op dat een iegelyk lyd hebbe zig voor schaade te hoeden, zal de executie deezer ordre niet voor primo May aanstaande een aanvang neeraen; wordende den Baljuw en Landdrost voormeld ernstig gelast om alle de paarden, koe beesten en buffels, die op de gemelde wegen na primo May gevonden worden, te laaten opvatten en daar mede verder te handelen invoegen voorschreven. 10 April. Bepaling, dat lijfeigenen, die de Christelijke godsdienst hadden aangenomen, niet moglen worden verkocht of op eenige andere wijze vervreemd. De Regering achtte dal verkoopen of vervreemden »eene «kleinachting van het Christendom", welke de slaven niet zoude aansporen tot dat geloof over te gaan,
1765. P. A. VAN DER PARRA. 62 van 75 ft ieder maal gerekend, koml ft' 4350 uytgenoinen te Sourabaya, daar ze 40 maaien haait van 125 ft ieder maal en dus » 5000 Een picol is 100 cal/es of Nederlandsch » 128 Een cal/e is » 1 x j i Eenmaal graanen, houdende H) ratjes, is » l2'/ 2 Beu laclier oly, houdende 25 kannen, exeepto in den Oest hoek, is 3V3 tot 17 4 kan van 10 walsjes ieder. Een vaam hout doet 6 voel in de lengte en 0 in de breedte, 3 September. Magtiging o/) de »sol<lij-bediein]ens"' ie Balaria alle soldij-rekeningen Ie leekenen. — Bepaling, dat de *intrekker" \aiibeialer op eenig bi*Ueri*kantoor~\ dier rekenirufèn aansjirakelijl; was voor hel zegel-rcgt, verschuldigd voor die rekeningen. Uitschrijving van een algemeenen boete-, dunk en bede-dag. 17 September* Voorschrift nopens het beêedige» hunner rapporten door jusliciè'le gecommitteerden. In aanmerking gekomen zynde, dat liet veel ligt op hiiylcn comploiren sonde kunnen gesuslincerl worden, dat het niet welvoegclyk zy, dal gecommitteerde justiliöele leden hunne rapporten moeten hefiedigen: zoo is, ler voorkoming van oncyge, willekeurige schikkingen en om een egualen voet Ie houden, goedgevonden en verstaan hy desen circulair Ie ge lasten en naar alle comptoiren aan Ie sehryven, dat juslitiëele, zo wel als andere gecommitleerdens, hunne herigten en zaaken, tot hun ampt, als leden van justitie, geen speciale betrekking hebbende en waar loc de presentatien en prestalie van den eed vereyscht word, lelkens deselve by de rapporten zullen moeten aanbieden en vervolgens volbrengen en allerbyzondersl by en voor zodanige rapporten, die van het nul langen, garbuleren
1770. P. A. VAN DER PARRA. 620 Zij wilde daarom dat verkoopen beletten »door middelen, «welke ieder lyfheer of lyfvrouw niet komen te ontsetten van • haare eygendom en regt op zulke lyfeigenen". Hiertoe bedacht zij de fictie, dat de lijfbeeren, die hunne slaven in de Christelijke kerk lieten opneemen, «door deze zo • prysselyke, ja, na de wetten van den lande verpligle wyze zig «moeten laten welgevallen en dus baar brengen in die gehou • denisse om by baar overlyden of verlrek uit deze gewesten: »1° al sulke slaven of slavinnen te stellen buylen slaverny; •2° of by donatie inter vivos of testamentaire, dan wel andere, • codicillaire dispositien weg te schenken of te vermaken •aan hare kinderen, andere nabestaanden, dan wel vreemde • erfgenamen, mils egter, dat de eigendom van dezelve «niet zal mogen overgaan dan onder de voorwaarts gestelde •verpligting; en «5° dan wel om deselve, by vertrek uyt India, by redelyke • taxatie door de boden van Schepenen of Weesmeesteren, •dan wel den afslager van Vendumeesleren, aan den geenen • over te laten, die uil Christen- en menscblievendheid • genegen mogte zyn haar over te nemen en dan vry »geeven; •4° of haar te vergunnen, dat zy zich zei ven voor den inkoops «prys, dan wel mede legens taxatie, indien het huis-inbooi - • lingen of aan haar geschonkene slaven zyn, vry kopen." De »boete" [sic] van 25 rijksdaalders, op het emanciperen van slaven vastgesteld den 20 slen Mei 1766, zoude in die geval len niet gelden; en alle notarissen, secretarissen en scriba's werden gelast «de comparanten of testateuren en teslatrices •hiervan behoorlyk te elucideeren". 10 April. Vernieuwing van hel bepaalde op 7 Junij 1743 nopens het afdoen van zaken in Rade van Indië. Mils de presente zwakheid der vergadering, zoo door bel overlyden dezer dagen van den heer Raad ordinair, Huyberl van Bazel, als de indispositie van verschelde leeden, is, op de
1770. P. A. VAN DER PARRA. 621 dierwegens gedaane vraage van den heer Gouverneur Generaal en op fundament van 't by een diergelyke gelegentbeid ler sessie van den 7 e " Juny 1743 genomen besluit, goedgevonden en verstaan, by onpasselykbeid van een of meerder lieeren leeden dezer tafel, over de voorvallende zaaken (uitgezonderd zulke, die volgens de resolutie van de Hoog Edele Heeren Seventienen van den sen5 en April 1742 en de door hunne WelEdele Hoog Achtbare dierwegen gegeven interpretatie by mis sive van den 22'" Oclober 1755 (') met dertien concludeerende stemmen moeten worden beslist) zouder rondvrage of uitstel te blyven disponeeren en dezelve af te doen met vyf stemmen, zoo lange het getal der aanwezende heeren leeden niet minder wordt of de overige ziek blyven. 10 April. Ver-bod legen den uitvoer van sapanhoul van Java. Wyl het Javasche sappanhout by examinatie I'raay van couleur gevonden is en al bespeurd wordt, dat ook particulieren het weeten magtig te worden en daar in tragten te handelen; zoo is, om daar teegen te waaken en alles, wat er van gekapt wordt, voor de Comp e te behouden, goedgevonden en verslaan den particulieren uitvoer van .sappanhout langs geheel Java's Noord Oostkust by biljetten te doen interdiceeren, sub poene van confiscatie, mitsgaders deportement van Comp" dienaren, verbeurte van de viervoudige waarde door burgers en ketlingslag voor inlanders, Chineesen en andere onchristenen, die op de overtreeding van dit verbod geattrapeerd worden; doch daar en tegen aan een ieder de vryheid te geven om het gemelde verwhout aldaar aan de Comp e te leveren tegens den vast gestelden prys van een ryxd r voor 't picol. ■— April. Verlenging van den termijn tol hel overschrij ven van vaste goederen tot ultimo December 1770. Gereflecteerd zynde, dat, niet tegenstaande by biljet van den (') Noch in de aangehaalde resolutie, noch in de missive is iets, ter zake dienende, gevonden.
1770. P. A. VAN DER PARRA 622 27 e " December 1765 den gepraefigeerden termyn, waar in de overschryving van vasle goederen op de naauien der eigenaaren moet geschieden, by wege van alteratie en amplialie van hel vroeger biljet van den 7' n April 1761, van drie tot op ses maanden vvierd geprolongeerd, op de boete van thien ten hon derd van de intrinsicque waarde van zulke vaste effecten, die beneden de twee duizend ryxd% mitsgaders van twee honderd ryxd s , doch ook niet meer, van die, dewelke twee duyzend ryxd s en daar boven waardig zyn; al echter veele, en voornamentlyk inlanders, nog al nalatig blyven de vaste goederen, die zy door erlfenisse of donatie in eigendom bekomen hebben of krygen, op haare namen te laten overschryven; en dat, wanneer zy, by verkoop dezelve willende transporteeren, ontwaaren, dat hen de boete afgevordert wordt, zich meest al by deeze regeering addresseeren en, onder pretext van onkunde van de wet, ver zoeken van dies betaling te mogen worden bevryd; zoo is, om die en zoortgelyke uitvlugten voor 't vervolg te prevenieeren en een ieder nader te informeeren, waar na zich in deezen kan en moet reguleeren, goedgevonden en verstaan by deezen te statueeren, mitsgaders een iegelyk by biljetten te doen adverteeren en te ordonneeren, dat de geenen, die in de possessie van eenige vaste goedenen, 't zy fidei commissaire of andere, waar van nog geene overschryving op hunne namen is gedaan, zodanige overschryving in forma als nog zullen moeten la aten doen voor ultimo December deezes jaars en dat zy dus lang ook bevryd zullen blyven van 't opbrengen der boete, die ver beurd mogt weezen; doch dat na de expiratie van dien termyn of met primo January 1770 alle de geenen, die nalatig gebleven zyn in de nakoming deezer ordre of in 't vervolg nalatig blyven om de vaste goederen, waar van zy in de possessie mogten geraken, binnen den tyd van zes maanden, te rekenen van den dag, dat zy er eigendom aan gekreegen hebben, op hunne namen te laaten overschryven, zonder conniventie incur reeren zullen de voorwaarts gemelde boete, die op zulke omissien is gestatueerd by biljet van den 27 en December 1765; voorts, om het bedoelde oogmerk te beeter te bereiken, niet alleen
1770. P. A. VAN DER PARRA. 623 den secretaris van 'l collegie van Scheepenen dezer sladt, Lodicio, nevens de beide landmeeters, Marci en Wimmercrants, Ie demandeeren om, zo veel mogelyk, na te gaan en aan deze regeering te berichten, welke vaste goederen nog niet zyn overgeschreeven op de naanien hunner tegenwoordige bezitters, maar ook den secretaris van het collegie van Boedelmeesleren te gelasten om zulke onchristenen, die na de statutaire wetten op dat stuk de testamenten, codicillen of andere actens van uitterste wille binnen den bepaalden tyd van ses weeken na overlyden van den testateur of de testatrice by dat collegie moeten vertoonen, van deze ordre te informeeren, en dat zy gehouden en verpligt zyn de overschryving van op hun of andere by wyze van erflenisse of legaat gedevolveerde vaste goederen invoegen voormeld te laaten geschieden. Zie ook 28 Augustus 1758, 1 Mei 1778, 20 Februarij 1784 en 1789. 17 April. Reglement voor het Lasarus-huis op liet eiland f urinerend. Dewyl de ordonnancie voor dit huis, by ons in Raade van Indien op den 12™ April 1708 gearresteerd, by desuccessive genomen' resolutien, niet alleen merkelyk is geamplieerd, maar ook sommige poincten, in dezelve vervat, door langheid van tyd zyn veranderd, verschikt of ook wel geheel in onbruik geraakt en het overzulks noodig is, dat de voorschreven' ordonnancie, naar gelegenheid van tyd en zaaken, met de gemaakte veranderingen en ampliatien worde vernieuwd; zoo hebben wy goedgevonden en verstaan dezelve weder op nieuw te arresteeren, in maniere als volgt. Art. 1. De baas van hel eiland Onrust zal permanent eerste buiten-regent van dit huis weezen om, mits de na byheid, des vereischt wordende, de noodige ordres te kunnen stellen en den binnen-regent te adsisteeren. Art. 2. Nevens denzelven zullen tot mede huiten-regenten jaarlyks by deeze regeering verkoren worden twee bequaame
1770. P. A. VAN DER PARRA. 624 lieden uit de voorafgaande nominatie van een dubbeld getal, by Schepenen te doen, dan wel de verkorenen worden ge continueerd ; en beslaan uit een Compagnies dienaar en een burger, die met en benevens den baas van Onrust, gelyk gezegd is, bel toezigl en de administratie der middelen, enz., van bet opgemelde huis zullen hebben. Art. 5. Een van de gedagle buiten-regenten zal ten minsten tweemaal in ieder maand en bovendien zoo menigmaal, als zulks zal vereischt worden, naar het eiland moeten gaan om te zien, of aldaar alles ordentelyk toegaat; en, by ontdekking van het tegendeel, daar omtrent zoodanige ordres stellen, als hy naar bevinding van zaaken zal oordeelen te behooren. Art. 4. In het byzonder zal dezelve zig exactelyk moeten informeeren op het gedrag en de manier van leeven der leproozen en bediendens van het huis, mitsgaders de zoodanigen, waar tegens eenige gegronde klaglen worden voortgebragt, na een voorafgaand onderzoek en bevinding van zaaken moeten corrigeeren. Art. 5. De voorschreven' buiten-regenten moeten zig ins gelyks ook by de melaalzen informeeren, of dezelve in alles conform de ordres gehandeld en getracteerd worden; en, ingevalle hun dieswegen klagten voorkomen, dezelve onder zoeken, mitsgaders naar vereisen daar omtrent de noodige voorzieninge doen en wel in liet byzonder zorgen, dat die ongelukkige op geenerhande wyze worden verkort, gevexeerd ofte eenig ongelyk aangedaan, veel min door iemand geintimideerd om, regtmaatige reden van klagten hebbende, dezelve aan hun, als buiten-regenten, voor te stellen. Art. 6. Over den binnen-regent regtmaatige reden van klagten voortgebragl wordende, zal dezelve zig mede moeten onderwerpen aan de correctie van de buiten-regenten voornoemd, waar toe hun by deezen volkomen' magt en authoriteit wordt gegeven, zonder dat zy dezelve nogtans te verre zullen mogen extendeeren of daar in de paaien van redelykheid en bescheiden heid te buiten gaan. Art. 7. Den baas ten eilande Onrust als permanent buiten
1770. P. A. VAN DER PARRA. 625 PL»S»»T-BOK.I DEEL TIM. 40 regent of een der op Batavia woonemle buiten-regenlen, door den binnen-regent kennisse gegeven wordende, dal eenige fanlen of misdryvcn, die noodwendig gecorrigeerd of gestraft dienen te worden, door de nielaalzen begaan zyn, zoo zal de gene, die daar van liet eerst kennisse krygt, zig terstond naar liet eiland moeten begeeven om de zaak Ie exaniineeren en de schuldigen naar bevinding zoodanig laaien als traliën, als hy vermeenen zal met de groote of geringheid der misdaad, anderen ten exempel, te behooren. Art. 8. Ook zullen geenzins ongestraft gelalen worden, die vloeken, zvveeren of Gods heiligen naam ydelyk misbruiken, zoo mede die twisten, krakeelen en vegteryen aanreglen, maar in tegendeel de gene, die zig daar aan schuldig maaken, daar over gecorrigeerd worden naar exigenlie van zaaken. Art. 9. Alel deeze restrictie noglans, dal de straffe, die de buiten-regenlen oordeelen noodig te zyn, niet zal mogen excedeeren het zetten te ryst en water in eene donkere kamer of uiterlyk een rolling-slag of laarsinge, blyvende bel oeffenen van corporeele of lyf-straffen over crimens, die zwaarer dan domesliquelyk <lienen gecorrigeerd te worden, aan bet onderzoek en de bescheidenheid van den regier alhier gedefereerd. Art. 10. Zullende het den binnen-regenl geenzins vry staan over misdryven op privé aulhoriteil eenige straffen aan de nielaalzen te oeffenen, behoudens de vryheid om geschillen van weinige of geene imporlanlie, des mogelyk, in der minne al Ie doen of anders de schuldigen, ter voorkoming van onheilen, by provisie in eene donkere kamer op te sluiten, lot dal daar in door een der buiten-regenlen worde voorzien. Arl. 11. De mannen en vrouwen, die, met de lepra besmet zynde, in dit huis gealiinenlecrd worden, moeien van den anderen gesepareerd en alle loegang en conversatie van de eene sexe 10l en mei de andere belet worden. Arl. 1:2. Ook worden de buiten-regenlen op bet ernstigste gelast en aanbevolen de vereischle voorzieninge te doen en de noodige ordre Ie stellen, mitsgaders zorge te draagen, dal de gezonde kinderen geene gemeenschap en omgang hebben
1770. P. A. VAN DER PARRA. 626 of houden met de zulkcn, die van de lazernye besmet zyn, ten einde daar door, zoo veel mogelyk, voor te komen, dat zy van die droevige ziekte mede niet aangetast worden of dezelve onderhevig raaken. Art. 13. Kinderen, in een wettig Imvvelyk geboren uit ouders, die, 't zy vader of moeder, dan wel beide, met de lazernye besmet zyn, zullen, hoven de agt jaaren oud zynde, wanneer na ecne nauwkeurige visitatie bevonden worden van die ziekte niet aangestoken Ie weezen of dezelve onder de leden te hebben, naar hel eiland K-dam ofle elders gezonden worden om aldaar eenen zekeren, by deeze regeering telkens te bepaalen tyd in Compagnies dienst gebruikt Ie worden en, na verloop van dien, by eene tweede visitatie desgelyks zonder de minste beginzels of kentekenen dier krankheid bevonden wordende, zoodanige besluiten ten haaren opzigte genomen worden, als naar haare kunne en ouderdom of andere omstandigheden zal geoordeeld worden te behooren en waar van de buiten-regen ten zullen moeten kennisse geeven aan den beer Gouverneur (leneraal. Art. 14. Wyders zullen de builen-regcnten gehouden zyn alle jaaren preeies publique rekening te doen van hunne administratie, ten overstaan van gecommitteerden, zoo wel van deeze regeering, als van de beide collegien van justitie. Art. 15. De binnen-regenl zal daarentegen mede verpligt zyn maandelyks op te maaken en in eene behoorlyke ordre aan de buiten-regenlcn over te geeven de kasse-en consumtie rekeningen van het huis. Art. 10. De gemelde binnen-regenl zal allyd zyn \asl verblyl en domicilium moeten houden op hel eiland, zonder zig van daar te mogen hegeeven of naar Batavia op Ie komen, als na dal daar toe alvoorens lieenlie verzogt en verkregen zal hebben van een der builen-regenlen, op eene boete van vyf en twintig ryksdaalders, te verbeuren ten profyle van bel huis, telken reize, wanneer hy zonder verlof hel eiland verlaat. Art. 17. Dezelve zal mede gehouden en verpligt weezen precies tweemaal in ieder week hy het verband der patiënten
1770. P. A. VAN DER PARRA. 627 Ie adsisteercn, mitsgaders <le ronde Ie doen by alle zieken en tinpolenteii, om alzoo zelfs te kunnen ontwaare», wat haar mogte onlbreeken, en behoorlyk ordre Ie stellen, dat haar liet ltenoodigde toegereikt en aan de arme lyders zoo veel soulaas toegebragt worde, als mogelyk is. Art. 18. Vooral is de meergemelde binnen-regenl gehouden te zorgen en agt te gecven, dat aan de melaatzen de haar toegelegde maandelyksche randsoenen en koslpenningen con form de ordres uitgereikt worden, zonder dat dezelve op eenigerhande wyze daar in worden verkort. Art. 19. Ook zal hy met alle vlyl en naarstigheid moeien waaken en toezien, dat geene sterke dranken, mitsgaders sury en toeak, ook geen madal of geprepareerde en toegemaakte amfioen, dm wel diergelyke, voor de gezondheid schaadelyke en de leproozen in hel geheel niet dienstige, maar veel eer ten uitersten nadcelige dingen op hel eiland worden gehragt, gekogt of aangenomen, onder wat pretext zulks ook zoude mogen weezen; en de melaatzen geinlcrdiceerd daar van iets, hoe gering, te koopen, sub pene van arbitrale correctie, indien zy zig onderstaan moglen dezelve direct of indirect Ie koopen, mitsga ders deporlement voor den binnen-regent, item den opper- en onder-chirurgyn, ingevalle zy zig aan hel opknopen en verhan delen aan de melaatzen van de voorschreven' sterke dranken, sury of toeak en madal moglen schuldig maaken. Art. 20. Wordend»; den veerman, zoo wel als de biermaals, die andere gepermilleerde, onschaadelyke snuisteryen op het eiland te koop mogen brengen, mede ten allerernstigslen geinlcrdiceerd en verboden geene der meermelde sterke dranken, sury of toeak en madat of geprepareerde amfioen op het eiland aan Ie brengen, niet alleen op verbeurte van het aangebragte, in hoe groote of geringe quantiteil bel ook zoude mogen weezen, maar nog eene boete van tien ryksdaalders daaren hoven, de eene hellïe ten profyle van hel huis en de andere helfte ten behoeven van den binnen-regent en den aangeever in gelyke portien, behalven privatie van zyn dienst voor den veerman, die ook voor zyn volk zal moeien instaan.
1770. P. A. VAN DER PARRA. 628 Art. 21. De binnen-regent zal de melaatzen in alle opzigte moeten houden lot eene ordentelyke en geregelde leevt;ns-\vyze, mitsgaders vooral zorge draaien, dat zy liel uiergen- en avond-gebed, dal door den krankbezoeker zonder verzuim moet gedaan worden, zoo wel als bel leezen van drie of meer capillelen uit Gods heilig woord, des Zondags voormiddag bywoonen, in zoo verre dezelve daar toe in staat zyn en zwaare ziekte of zwakheid baar zulks niet volstrekt onmogelyk inaakl: en, by bevinding van moedwillig verzuim of nalaaligbeid daar omtrent, daar over zyn beklag doen aan den baas len eilande Onrust, dan wel een der andere buiten-regenten Ie Batavia, ten einde de schuldige naar merite worden gecorrigeerd. Art. 22. lly zal ook verpligt zyn tegen Ie gaan en te weeren alle konkelaryeri der melaatsen mei de slaaven; ook dal de lyfeigenen omtrent de arme lyders geene knevelaryen of exlorsien pleegen of wel, onder pretext, zoo van exlra ordinaire dienslen, als anderzins, de leproozen eenig geld afpersen, dewyl de gemelde slaaven, len dienste van bel buis en der melaatzen geschikt zynde, uil de middelen van hetzelve haar behoorlyk onderhoud genieten, mitsgaders liy ontdekking van eenige exaclien de schuldigen len rigoureuste!) moeten straften; dog, zig zei ven daar aan vergrypende of maarslegts pnrticipccrendc, dan wel iels, boe gering ook, genoten hebbende, van heigene die arme menschen op de eene of andere wyze is afgeperst, zal hy, zonder conniventie, niet alleen van zyn ampl gedeporteerd, maar nog daarenboven arbilralyk gecorrigeerd worden. Art. 23. In tegendeel zal by, gelyk in bet voorgaande arlicul reeds is aangeroerd, goede ordre moeten stellen, dal de slaaven, builen bel ordinaire werk van hel buis, de melaatzen naar belmoren, len dienste slaan en wel voornaamelyk de zoodanigen de noodige handreikinge doen, die door de lazernye dermaaten zyn besmet, dal niet in slaat zyn zig zelven Ie kunnen helpen, mitsgaders overzulks zorge draagen, dal de vertrekken van zulke miserabelen door de slaaven zuiver en rein gehouden en de gemak-balies, zoo wel van die, als de andere impo
1770. P. A. VAN DER PARRA. 629 tenten, door haar allen avond Weggedragen en schoon ge maakt worden. Arl. 24. En dewyl de uieermelde lyfeigenen alleen ten dienste van liet huis en der leproozen zyn, zal de binnen-regent dezelvea geenzins lot zyn particulier gebruik mogen uecnien, veel min in zyn dienst van hel eiland elders heen zenden of lot ecuig werk. hoc genaanil, buiten het schoon en zuiver houden van het huis, mogen emploieeren. Art. 25. De voorschreven slaaven moeien door hem onder anderen daar toe gehouden worden om, met behulp van de melaatzen, 'Izy vrye of lyfcigcnen, in zoo verre doorielepva niet zoodanig zyn besmet, dat daar loc Icn ecnemaal huilen staat zyn, hel huis en de plaats rondsom hetzelve 's daags tweemaal te vecgen en het eerste eens 's weeks Ie schrobben, mils de vrouwen voor en de mans agler verdeeld blyven, op dat zy met den anderen geene gemeenschap krygen, gelyk zulks uildiukkclyk by artieul 11 verboden is. Arl. 2t>. Niemand zal ia dit huis geadmittcerd of aangenomen worden, dan alleen de zulken, die, na voorafgaande visitatie der daar toe expres gestelde inspecteuren, verklaard worden met de lepra besmei Ie zyn; welke inspecteurs van zoodanige besmette persoenen rapport zullen moeten doen aan den beer Gouverneur Generaal, ten einde die vervolgens, by ordonnantie van zyn Edelheyd op de builen-rcgenten, in hel lazarus-huis ler alimentatie worden aangenomen. Arl. 27. Alle mei de lazcrnye bcsmetle cu ter alimculatie in dit huis aangenomen wordende persoonen zullen in hetzelve moeten brengen alles, wat zy reeds bezitten en van anderen in der tyd, 'Izy by erfïenisse of anderzins, op baar mogle komen te devolveeren om, by overlyden, aan het buis te vervallen en gevol gelyk daar over op geenerhande wyze vermogen Ie dispoueeren. Arl. 2S. Wanneer persoonen van vermogen of middelen met de lazcrnye besmet raaken en uil dien hoofde naar dat huis getransporteerd zouden moeien worden, zal hel de zoo danigcu vrv slaan zig aan deeze regeering te mogen adresseeren, met verzoek om builen hetzelve te mogen blyven; en, zulks
1765. P. A. VAN DER PARRA. 63 en uylwegen van speeeryen spreken, om dat, hoc waarsrhynlyk liet is, dat de leden van justitie op de liuylen coniploireii van de verlrouwsle dicnaaren zyn en d'allenlsle om de commissie naar bekoren uyl te voeren, 'er egter geen reden is om andere, ordinaire en extra-ordinaire gecommilleerdeiis in dien minderen graad Ie begrypen, dal voor die alleen den eed lot meerdere versekering maar nnodig zonde wesen, nadien den eeil, die de leden van justitie lielrekkelyk tot die hunne eliarge doen, hun ten aanwen van voorsz. commissien niet meer verbind, als dat den eed van trouwe alle dienaren binnen de paaien van hun pligt moet houden; zynde voorts ler deser gelegen t hyd nog speeiaal bepaald, gelyk g'ordonneerd wordt bydesen, dal len aansien der spceeryen slylende romploiren de gecnni niilleerdens exact moeien letten, of de kisten, waar die precieusc waar zigli in bevind, wel behoorlyk met kruysbanden voorsien en verzeguld werden, waar van in de raporten leiïeus meulie moet gemaakt, en dat in allen opzigte, by opening en uytvwging, een naauwkeurigc visitatie en oplet tcnlhyd geobserveerd worde. 20 September, Voorschrift nopens hel belasten van soldij rekeningen. De Regering bepaalde, »dat geene belastingen op reekening van soldyen mogen geschieden, over wal verzuym ol' misslag het ook wesen inogle, zonder besluyt decser regeering, dan wel zonder schriflelyke ordonnantie van den heer Directeur Generaal, len eynde alle gelegenheden tot willekeurige be lastingen af Ie snyden; en dat, hy contrarie behandeling, zelfs zaaken van belang, als zeer repróchabele bandelwyzen van strafwaardige dienaaren, voor de regeering bedekt kunnen blyven". 20 September. Bepaling nopens inlandsen e tnilitaircn (lp bel voorgestelde hezwaarpnincl door bel opperhoofd van 't generale soldy comploir, dat sommige inlandsche
1770. P. A. VAN DER PARRA. 630 haar toegestaan zynde, zullen zy zig niet alleen met 'er woon builen deeze stad moeten begeeven, maar ook van den omgang en conversatie met menseben onthouden, op dat anderen daar door ook niet besmet raaken. Art. 29. Heigene de melaatzen, in het huis woonende of gealimenleerd wordende, door neersligheid en vlyt op de eene of andere wyze komen te winnen, zullen zy voor zig behouden en lot haarc nooddruft besleeden mogen, maar niet aan anderen weggecven of oneerlyk verquisten. Art. 50. Ten dien einde zal haar het houden van een of twee warongs of kraampjes op het eiland gepermitteerd zyn, waar in allerlei soort van inlandsche koekjes of gebak en ook fr ui taaien, maar geene sterke dranken en andere, op arlicul 19 verboden' dingen zullen mogen worden verkogt en daar toe door de biennaals aangebragt; blyvende den binnen-regent wel expresselyk aanbevolen om tegens den aan breng van sterke dranken en andere verboden' waaren te waaken en, by ontdekking, daar van kennis te geeveu, daar hel behoort. Art. 51. Die van de in dit huis gealimenleerd wordende leproozen den binnen-regent met woorden of daaden injuricert of smaadelyk bejegent, zal, op de aanklagte van denzelven dieswegen aan de builcn-regeulen, naar exigenlic van zaaken gecorrigeerd en gestraft worden. Art. 52. Niemand, 't zy opper- en onder-chirurgyn, krankbe zoeker of anderen, zal zig zonder verlof van den binnen-regent van het eiland vermogen te begeeven ofte elders beeiien te gaan en, permissie bekomen hebbende, langer weg Ie blyven dan den tyd, die hun vergund zal zyn, zonder dal zulks aan de leproozen zal weezen gepermitteerd of toegelaten. Art. 55. De gene, die ler uitdeeling van liefde-gaaven, dan wel om haare vrienden, maagen of nabestaanden te bezoeken op het eiland aankomen, zullen mei alle bescheidenheid en discretie moeten gehandeld worden, zonder dat bet haar cgter, zoo min als alle andere persoonen, op dal eiland niet gehoorende, gepermitteerd zal weezen aldaar te mogen vernaglen, ten ware
1770. P. A. VAN DER PARRA. 631 daar toe door onvaarbaar weer of andere onvoorziene gevallen genoodzaakt mogten worden. Art. 34. Een ieder zal volgens liet reglement, daar op gemaakt, te vrcden moeten zyn met betgene liem of haar aan spyze, kostgeld en randsoenen is toegeiegd, zonder daar legen op eenigerhande wyze te murmureereii. Art. 35. Ook zal niemand de op liet eiland staande vruglhoomeu vermogen Ie schenden of dezelve van haare vruglen te herooven, dan wel de aardvruglen te sleelen, sub pene van daar over naar exigcntie van zaakeu gestraft te worden. Art. 36. I'ersoonen, niet op Purmerend bescheiden zynde, van wat qualileil dezelve ook mogen weezen, zal de veer man niet vragtvry behoeven over Ie voeren, maar van ieder voor het heen en wedervaaren mogen eisschen twaalf stui vers, zouder van de regenten daar in heknihlield of verkort te mogen worden, onder wal pretext het ook zoude mogen weezen. Art. 57. Tot suhsistenlie en goedmaaking van de kosten tot onderhoud van dit huis en helgeue daar aan dependeert, zullen in de respective Gereformeerde kerken deezcr slede ten behoeve van hetzelve by den ordinaireu puhliquen godsdienst telkens worden gecollecteerd, te weeten : in de groote Neder duilsche des Zondags voormiddag en in de hinncn-I'ortugecschc kerken des Zondags namiddag met twee zakjes en by andere* gelegenheden in ieder met ecu zakje door de voorleczers en kosters van dezelve; dog in de casteels-capelle, zoo mede in de huiten-Porlugcesche kerk, alleen met een zakje door de kosters van dezelve; en zullen diaconen de verzamelde penningen vervolgens alle maanden behoorlyk moeten over leeveren aan een der buitcn-regenlen van hel lazarus-huis onder quitanlie. Art. 58. Laatstelyk heeft dit huis nog lot een vast fonds de huurpenningen van zekere oesterhank op Ansjol, waar over de Imilen-regcnlen hel noodig loezigt aauhevolen is en hlylï.
1770. P. A. VAN DER PARRA 632 17 April. Aanstelling van aan ka\nlcin-kommandant der peranakan Chinezen Ie Batavia. Deze betrekking bestond sedert jaren, maar is op 17 April 1770 het eerst vermeld gevonden. Wanneer deze belrekking is gecreëerd, heeft men niet mogen ontdekken. Bedoelde kapitein had ook een adjudant en luitenant. 20 April. Reglement voor de bank-couranl en bank van leening te Batavia. Art. 1. Een iegelyk zal in de bank mogen brengen alle soorten van gemunt goud of zilveren' speciën of grof geld, hier ter plaatze gangbaar, die, mits goed en wigtig zynde, zullen ontvangen worden legens de pryzen, waar voor altoos weder kunnen worden uitgegeven en gevolgelyk zonder bet opgeld, dat eenige derzelve by extra-ordinaire gelegenheden doen. Art. 2. De intellers zullen daar voor kunnen ontvangen bank-hrieven van 10000 tot 1000, 500, 100, 50 en 10 ryks daalders, ter hunner keuze. Art. :>. De bank-brieven zullen weezen van deczen inhoude,als: Folio. L™ N u Rd' 10000. Wy ondergetekenden* eerlificeeren by deczen, dat N. N. (de voor- en toenaam van den teller voluit) in de bank courant deezer stad participeert rd' zegge tien duizend rijksdaalders van 48 zwaarestui vers ieder. Te oirkonde hebben wy, directeur, com missarissen en eassier van de voorschieten bank, deczen met onze gewoone tignaltiuren ondertekend, om te gelden, daar en zoo hel behoort. Batavia, den Art. 4. De liank-ltrieven zullen ondertekend worden dooi' den president, twee commissarissen en den eassier en naast de naamtekening van den president zal het zegel van de liank gedrukt worden in rood lak en onder de voorschreven vier
1770. P. A. VAN DER PARRA. 633 signatuuren zal de boekhouder stellen geboekt en zulks met zyne handtekening bekragtigen. Art. 5. By absentie of indispositie van den boekhouder zal zulks door den eersten clercq kannen verrigt worden. Art. 6. Ook zullen dezelve genonimenl worden, als: van r* 10000 L r < 0. N° 1, 2. 5, etc. » » 9000 ■ N. • » • 8000 » M. » » » 7000 » L. » » ■ 6000 » K. » » .« 5000 • I. » • » 4000 » H. ■ » » ' 3000 » G. ■ * ■ 2000 » F. » ■ » 1000 ■ A. » » » 500 » B. » » » 100 » C. » »■ •» 50 » D. » » ■ 10 "» E. » Art. 7. Die van rd' 10000 tot rd» 1000 zullen gedrukt zyn op een hall' vel groot-formaat papier en een zegel van 12 stuivers; die van rd s 500 op een half vel klcin-forniaat papier en die van rd s 100, 50 en 10 op een qUart vel dito; dog alle, behalvcn die van rd* 10, die ongezegeld zullen moeten zyn, op een zegel van 6 stuivers ieder. Art. 8. Voor de expeditie der bank-brieven zal niets behoe ven betaald te worden, maar ecnlyk aan den boekhouder by de afgaave hel verschoten zegel geld gerestitueerd worden. Art. 9. Die voor de eerste maal een rekening by de bank krygt, zal daar voor moeten helaalen twee ducalons aan den boekhouder en een dito aan den cassier, gelyk ook diegene, die, ultimo December by hel sluiten met dè bank geliquideerd zynde, niet in de nieuwe hoeken overgedragen worden, wanneer wederom geld in de bank willen tellen en dus eene nieuwe reekening by de loopende boeken krygen. Art. 10. Degene, die voor zyn bank-hrief geld begeert,
1770. P. A. VAN DER PARRA. 634 zal kunnen volslaan met dien naar de bank te zenden aan den cassier r die daar op aanstonds belaaliug zal moeten doen, zonder cenige korting of uitstel, mits door den houder behoor lyk gedateerd en voor dies ontvangst gequileerd zynde; zullende hetzelve den cassier lot quilanlic verstrekken, mits by deszclfs cassa-boek behoorlyk notecrende, gelyk mede den boekhouder by bet contra-cassa-boek. Art. 11. Dog zal dies betaaling niet juisl behoeven gedaan te worden in dezelve speciën, waar in de telling geschied is, als altoos niet wel doenlyk zynde, maar alleen in gangbaar, grof geld. Art. 14. Op gelden, in de bank berustende, zal geen arrest ol band-oplegging mogen geschieden. Art. 13. Jaarlyks, in de maand January, zullen de commis sarissen met den cassier en boekhouder vaceeren tot het vernietigen der ingetrokkene bank-brieven en daar van aan deu president overgeeven een schriftelyk rapport, aanwyzende der zelver nummer en letler, nevens den dag der afbetaaling en de folio, na hetzelve eerst legens hel cassa-boek geconfronteerd en daar mede accoord bevonden is, waar van ook speciaale aanhaaling by bet rapport zal moeten worden gedaan. Art. 14. De boeken van de bank zullen jaarlyks gesloten worden onder ultimo October. Art. 15. De bank zal van primo January tot den 10 rn of 12 c " Fcbruary gesloten blyven; in welken lyd de balause en nieuwe boeken gemaakt zullen worden. Art. 16. Voor ultimo Fcbruary zal ieder participant een rekening courant kunnen krygeu van al, hetgeen voor zyne reke ning geduurende dat jaar uit en in de bank gegaan en per rcsle aldaar nog berustende is, met aanwyzing van de folio, waar op zyne rekening by de nieuwe boeken is ingenomen, door den lwekhouder ondertekend en geschreven op een zegel van 6 stuivers, mits een week bevoorens waarschuwende, dat by hetzelve begeert en aan den boekhouder betaalende een ryksdaalder voor ieder zyde klein-l'ormaal papier. Art. 17. Zullende ieder zyde niet minder dan vyfeu twintig
1770. P. A. VAN DER PARRA. 635 posten mogen contineeren en hy zelfs hel zegel moeten bekos tigen: maar, als de rekening minder poslen beslaat, zal hy voor ieder post genieten twee stuivers Art. 18. Deeze rekeningen zullen aan de belanghebbende persoonen, mits de voorsehreve belaaling, niet alleen jaarlyks, maar ten allen tyde en zoo dikinaals zy het begeeren, behoor lyk getekend, moeten afgegeven worden. Art. 19. In het nieuwe jaar bank-brieven verleend wor dende, zal men altoos wederom met N° 1 beginnen en zoo vervolgen. Art. 30. Wanneer een persoon, rekening in de bank heb bende, komt te overlyden, moeten de erl'genaatnen, naaste vrienden of executeurs met aulhenlique stukken baar regt bewyzen 10l den ontvangst ol'oversehryving van des overledenen bank-brieven, alzoo hy hel tegendeel en verzuim van overschry ving na verloop van zes wecken, 'l zy op de naauieu van de erfgenaameii, dan wel den boedel van zoodanigcn overledenen zelven, geen interest op zyne gelden zal worden goedgedaan als tot den dag van zyn overlyden. Art. 21. De houders der bank-brieven zullen, onverminderd de voorsehreve vrye dispositie over hunne, in dezelve berustende contanten, genieten l / lt per cent, zegge een twaalfde per cent rente 's maands van alle de capilaalen van 25000 rd* en daar beneden, voor den tyd, dat in de bank zyn geweest, by volle maanden en niet minder te rekenen, invoegen dal voor 29 dagen niets, voor 59 maar eene maand en voor 89 dagen maar twee maanden zullen gerekend worden. Art. 22. Van capilualeii boven de 25000 rd' zullen geene renten betaald worden, als eenlyk aan de gamisoens-krygs-cassa van rd" 50000, zonder meer Art. 23. Ook zal op bank-brieven beneden de 500 rd s geen rente berekend worden, zoo min als op gelden, aan eigenaars, in Europa of buiten de jurisdictie van de Compagnie woon agtig, toebeboorende. Art. 24. Niemand zal eenig geld op eenanders of valseben naam in de bank mogen brengen, maar hetzelve moeten doen
1770. P. A. VAN DER PARRA. 636 stellen op den naam van den vvaaren eigenaar, len welken einde de inbrenger des Doods gehouden zal weezen om onder eede te verklaaren, dat hel waarlyk diengenen in eigendom loekoml, waar voor hei ingehragl wordt, sub pene, dal, die ontdekt wordt daar tegen te handelen, zonder ferme van proces verbeuren zal al, betgene dat op een anders naam zal worden of weezen geleld, en zulks len behoeve van de diacoiiy-armen deezer stede Art. 25. De participanten zullen gehouden weezen hunne te goed hebbende renten drie maanden na hel sluiten der boeken ofte voor ultimo Maart in de bank Ie komen ontvan gen, op pene van na verloop van dien tyd daar van versleken te zyn en blyven. ten profyte van de bank. Art. 26. Op dat de bank in staal zy de renten Ie four neeren en haarc bediendens behoorlyk Ie salariceren, zal haar vrystaan de overtollige gelden uil te zetten op landeryen, huizen en andere siiffisante hypotheecquen legens drie quarl, vyf agtste, een half en drie agtsle per cent renten 's maands, naar dal president en commissarissen naar den slaat der cassa, ten beste van dezelve, zullen oordeelen te behooren, maar legens geen hooger of laager interest. Arl. 27. Op hypotheecquen binnen deeae stad zal niet meer mogen worden beleend als twee derde en op die builen de slad niet meer als de helft van hel gene by den laalslen verkoop hebben gerendeerd, dan wel der gelaxeerde waarde, naar de situatie en gesteldheid van het hypotheecq, maar wel minder, als hel, ter voorkoming van banquerollen of sehaade, noodzaakclyk mogte worden geoordeeld; en zalgeene beleening hoven de tien jaaren mogen conliniieeren. Arl. 28. Het zal aan president en commissarissen vrystaan de beleeners daarenboven cautie te doen stellen ten honken genoegen, zonder gebonden Ie weezen daar van reden Ie geeven. Art. 29. Ook zal omtrent de helccuiugcn op huizen en erven naast aan de slads buiten-barm, zoo in de Zuider als Oosler voorstad of in bel 6' I '. 10' I '', 18 1 ' 1 ' en 19' 1 ' deel van bel blok L, moeien geobserveerd worden het geresolveerde dienaangaande
1770. P. A. VAN DER PARRA. 637 oji den I7 1, February 1752, mei opzigle lot Weesmeesicren, naamelyk tot de helfi der getaxeerde mits de beleeners daarenboven cautie slellen ten genoegen van den directeur en commissarissen. Art. 50. De aetens van verhypothequering of bank-kennissen zullen voor twee commissarissen gepasseerd worden en van even veel kragl en waarde zyn als een Schepen-kennis en andere legaale verbanden. Art. 31. Van zoodanige bank- of commissaris-kennissen zal niel alleen notitie geliomlen worden in dorso van de koop brieven of aetens van eigendom, maar ook maandelyka eene accuraate ondertekende opgaave of notitie door den boekhouder van de bank moeien bezorgd worden aan den secretaris van Schepenen, om daar van by liet prolhocol van hunne Eerwaar dens behoorlyk aantekening Ie bonden, ter voorkoming van fraudes. Art. 7>ï. In de bank zullen ook mogen gebragt worden ter beleening contanten, goud, zilver, juwcelen, koopmanschap pen, lywaalen, huisraad van weinig omslag en andere diergelyke goederen meer, die hel leggen van een jaar en zes weeken kunnen verdunren. Art. ">. Waar toe 's morgens, van agl tol elf uuren, een der commissarissen, den praeses uitgezonderd, zal moeien vaeeeren om alle panden Ie boek te slellen, bel goud of fyne steenen by gewigt of gecalculeerd naar hel gewigt in reaalen en caraalen Ie noleeren en, na dal zy alles ten bunnen risico wel gewaardeerd en beleend hebben, den pand-bewaarder ler berging en opsluiting ler band Ie slellen: dog mogen 10l bel laxeeren een waatdyn neemen, die van de bank een vast salaris per annum, dan wel een quarl per cent van bet beleende capilaal hebben zal en daar voor de laxalie doen ten zynen risico, mits borg stellende voor rd' 500Ö en, zoo wel als bel collegie, onder den eed van secrelesse begrepen zynde. Art. ">4. Van al hel beleende zullen recipissen op den inbrenger verleend worden en, om alle vervalschingen voor te komen, zullen alle dezelve gedrukt worden mei hel zegel
1770. P. A. VAN DER PARRA. 638 van de bank van leening in rood lak, mitsgaders by den praeses en cassier getekend, daarenboven met een expres Balavia's wapen-zegel gedrukt en daar in doorgesneden wor den als de Turkscbe passen. Art. 55. Decze beleening-recipissen zullen gedrukt, worden: van 1000 rd s en daar boven op een zegel van 12 stuivers en beneden de 1000 tot 50 rd s op een zegel van 6 stuivers. Art. 56. De houder of inbrenger, bet beleening-biiefje komende Ie verliezen, zal dezelve ten eersten zulks hebben bekend Ie manken aan den vaceerenden commissaris, die daar op, naar bevinding, een biljet zal laaien aanslaan, dal degene, die op bel verloren briefje eenig regt ofte pretentie vermeent te bebben, zig binnen veertien dagen zal nebben aan tegeeven en zyn regt te veriliceren, naai' welken lyd aan den zig aan geevenden eigenaar een nieuw reeipis, in slede van hel ver lorene, zal worden verleend. Art. 57. Voormelde beleeningen zullen gedaan worden van 10 rd' 101, 1000 en daar boven en zulks voor den lyd van 1, 2, 5, 6, 9 tot 12 maanden inelusivc. Art. 58. Van de panden, beneden de 500 rd s bedraagende. zal drie quarl per cent, boven de 500 tot 1000 vyf aglsle en boven de 1000 rd' een hall per cent 'smaands betaald worden en, zoo iemand het goed binnen den gestipuleerden lyd afhaalt, zal by desniettemin voor den by inbreng gestipuleer den lyd vollen interest moeien betaalen. Art. 59. Indien bel verpand goed binnen den gestipuleerden lyd niet gelost, nog op nieuws daar over geaccordeerd wordt, zal hetzelve na een en een halve maand over dien lyd publicq verkogt worden. Art. 40. Dog by het betaalen der rente wederom op nieuws geaccordeerd wordende, zal de risico van hel beleende pand evenwel blyven voor den commissaris, die hetzelve het cersle beleend beeft, en geenzins voor rekening van dengenen, in wiens maand hetzelve is vernieuwd, aan wien daarom de vryheid gelaten wordt het verpande op nieuws te doen laxeeren en, het minder waard geoordeeld wordende, te laaten voor
1770. P. A. VAN DER PARRA. 639 rekening van den eersten aanneemor, dewelke de faculteit hebben zal om den heleener lot dedonimagemenl aan te spreeken, 't zy in der minne of in regten. Arl. 41. De verknoping zal geschieden door den boekhouder als vendumeester, ten overslaan der heide commissarissen, zonder bemoeyenis van de stads-vendumeesters, onder bet gewaone salaris van meubilaire goederen, onder den president, commissarissen, eassier, boekhouder en afslager in gelyke porticn te verdeden en zulks voor rekening en profyte of nadeele van de verpanders, waarom dezelve ook zullen gehouden zyn te respnndeeren en zulks voor alle te vallene srhaaden ofeigenlyk minder rendementen, dan de beleende penningen hedraagen. Art. 42. Hel goed minder rendeerende, als de geligle somine met derzelver rente is bedraagende, zal daar van bet verhaal gezogl worden op den inbrenger, zonder dat gevraagd zal worden, wie de waare eigenaar is, ten ware by insolventie van den inbrenger en, den eigenaar bekend zynde, hy of deszelfs hoedel koude worden aangesprooken, in welk geval, zoo wel als omtrent den inbrenger, de bank ook preferentie zal hebben, zoo ook haai- boekhouder als vendumeester, eguaal met den secretaris van Weesmeestemi eli., nevens parate executie, tot zes maanden toe. Art. 47». Hy pnblierpien verkoop zal de eigenaar binnen bel jaar daar na bel overgesebotene, na aftrek van bet beleende eapitaal, cum inleressis el expensis moeten vorderen, op pene van verval, een derde aan de armen en twee derde ten profyte van de bank. Art. 44. Op goud, zilver en juweelen zal van twee derde 10l drie quart der gelaxeerde waarde, op koopmanschappen van 50 tot GO ten honderd en op de overige goederen niet hoven de 50 ten honderd, naar bel oordeel en goedvinden van den vaceerenden commissaris, beleend worden. Art. 45. Van alle beleeningen van rd s 1000 en daar boven zal een per mille, heneden de 1000 lot 500 inclusive twee per mille en van al, heigene minder als 500 monteert, een half per cent, by bet ontvangen en afgeeven, worden betaald,
1765. P. A. VAN DER PARRA. 64 militairen niet vertrekken, als aangenomen zyn, is verstaan, zo wel hier l>y de monslering aan boord door den monstercommis saris en walerÜNcaal naauwkeurig te doen letten, mitsgaders den ministers op de buylen coiuploireii by extract descs aan te bevelen om toe te sien, of van hier niet versonden worden en elders aankomen onbekwaame, afgeleefde of tot liet snaphaandragen niet vermogende subjecten, dan wel ook slaaven, en dus andere, dan tol den dienst vereyschl en ge worven zyn; met lasl, dat voormelde commissaris, by ont dekking van eenige konkelaryen, daar van ten eersten aan hel opperhoofd over het generale soldy comptoir kennis moei geven, onder bedeeling van de naamen, op welke zy te voor schyn komen; en dat dit op de buylen comploiren aan de soldy boekhouders of die dat werk verriglen, moet geschieden, om vervolgens zoo een capilain of commandant, waar onder den troep gehoord, de genotene twee maanden gage op hand van de zulke op reekening te stellen. 20 September. Bepaling, dut Ie Cheribon bij voort during TA) stuivers uitgaand regl door dr pachters van de sjahbandarijen geheven zoude worden van elke pikol suiker, door particulieren uitgevoerd. Dat uitgaand rcgt werd »door <lc leveranciers, maar niet «door de Comp e betaald, schoon de Compagnie de zuyker «inkogt". »De sabandary van Gabang vaornainenllyk om den thol »der zuyker wierd gepagt". Zie ook bij 8 November 1765. 20 September. Voorschriften voor den Curator ad lites en den tweeden Yisituteur der soldijen. De Regering vond goed »den curator ad lites te gelaslen, zo wel omtrent de overmaking van boedels, die onder syne administratie geboren en komen, als van de gelden, die van
1770. P. A. VAN DER PARRA 640 zoo menigmaal partyen worden beleend: en zal zulks hel salaris van den cassier en boekhouder zyn, den eersten voor een en den laalsten voor twee derde. Art. 46. De boekhouder zal in de lombaard woonen en ook pand-bewaarder zyn, mitsgaders gehouden hetzelve te verant woorden en bel vermist wordende te vergoeden, ook by goed weder dagelyks Ie lugleu met het openzet ten der vensiers. Arl. 47. De bank zal borge blyven voor alle. de panden, die baar ter bewaaring gegeven zyn, en de restitutie geschieden aan den houder der recipisse, len ware blyke van valsheid; maar by brand of diergelyke ongelukken zal de sehaade by den eigenaar moeten gedragen worden en dezelve egler gehouden zyn de qpgenomene penningen te belaaleo. Arl. 48. Goederen ingebragt wordende, die gestolen zyn en waar van den boekhouder kennis gegeven is, moeten aange houden en den eigenaar Ie rug gegeven worden: maar, zoo na den inbreng ontdekt worden, moet de waare eigenaar het beleende daar op reslilueeren. Arl. 49. De bediendens deezer banken zullen beslaan in een lid van de hooge regeering als president, twee commissarissen, als een uil de burgers en een Compagnies dienaar, een cassier. een boekhouder, een eersten of gezworen clerq, een boode of afslager, twee adsistenlen, Compagnies dienaaren, een waardyn en een geld-teller, zonder meer. Arl. HO. Onder den cassier zal niet hoven de 10000 rd~ gelaten mogen worden, zullende den vaceerenden commissaris gehouden zyn om dagelyks het meerdere in eene aparte of zoogenaamde mmiiiissaris-cas te brengen, waar van hy en de president ieder # een sleutel zal hebben, en hetwelk almede niet boven de 40000 rd' mag beloopen. Ait. 81. Alle de overige gelden zullen overgebragt worden in de groote cas, die, builen hel groote slot, waar van de president de sleutel alleen zal hebben, nog voorzien zal weezen van drie sullisanle hangsloten, waar van de president een sleutel en de Iwee commissarissen ieder mede een sleutel zullen hebben; dus dezelve alle drie zullen zyn grool-eassiers, met
1770 P. A. VAN DER PARRA. 641 PLABAAT-BOEE DEEL VIII. il eguaale verantwoording en geen acces hebben tot de groote cas, als wanneer gezaamenlyk present zyn. Art. 52. Dog by ziekte van den president of een der commissarissen zal hy zyn sleutel en gevolgelyk de mede administratie van de groote cas mogen overgeeven en laaien waarneemen door den boekhouder of iemand anders, ten zyneu pericule. Art. 55. Van de groote cas zal de president een apart boekje houden, dat alle maanden door hem en de twee commissarissen zal ondertekend worden. Art. 54. President en commissarissen zullen, zoo wel als den cassicr en den boekhouder, die de beleende goederen onder zyne bewaaving heeft, by de intrede van hunne functie suffisante cautie moeten stellen ter somme van rd s 10000 en zulks len genoegen van de vergadering van commissarissen. Art. 55. Als deeze de gestelde borgen goedkeurt, zal de president een extract uit de resolutie dienaangaande, nevens een gros van ieder borgtogt, aan den heer Gouverneur Generaal presenteeren, om by deeze regeering geapprobeerd of afgekeurd en in het eerste geval in Compagnies groote geld-cas geseponeerd te worden. Art. 56. De boode of afslager zal, almede ten genoegen van het collegie, borgen moeten slellen voor 5000 ryksdaalders. Art. 57. De president en commissarissen zullen eens ter maand of zoo dikwils bet noodig is, vergaderen om het cassa boek van den cassier tegens het contra-cassa-boek van den boekhouder te coiifronteeren en teifens het noodige omtrent de zaaken van de bank Ie besluiten. Art. 58. Rn zullen in deeze vergadering, buiten president en commissarissen, ook sessie en stem hebben de cassier en boekhouder. Art. 59. De gagie van den cassier, boekhouder en eersten of gezworen clercq zal jaarlyks onder ultimo Augustus in Compagnies cassa geteld worden, dog die van de andere pennisten, daar dienst doende, zal hun, als by de Compagnie cesseerende, door de bank betaald worden.
1770. P. A. VAN DER PARRA. 642 Arl. 00. Het gene van de renten der uitgezette capilaalen overschiet, nadat de uitdeeling aan de participanten zal gedaan en de gagies, salaris en verdere ongelden zullen betaald zyn. zal verdeeld worden in volgender wyze: den president en twee commissarissen ieder een zevende: den cassier en boekhouder ieder twee zevende. Art. 61. Voor dit salaris zullen zy gehouden zyn voor alle hanquerouten, die de bank op de uitgezette gelden mogte komen te lyden, in te slaan, ieder pro rato van zyn voorschreve aandeel in de overschietende renten. Art. 62. Jaarlyks, na het sluiten der boeken, zal daar van aan deeze regeering kennis gegeven worden, ten einde door daar loe aanleslcllen' irecommitleerden gevisiteerd te worden, dewelke daar voor tot een douceur zullen genieten een honderd ducatons ieder, die uil de inkomsten van de bank zullen betaald worden, behalven nog een zesde van alle erreuren, 't zy dezelve ten nadecle van de bank of van particulieren begaan zyn, aan hun te betaalen door dengenen, die de abuisen begaan heelt. Art. 65. Deeze gecommitteerden zullen niet alleen hebben na te gaan, of de boeken behoorlyk gehouden zyn, maar ook. of de inhoud deezes behoorlyk in agt genomen is. Art. 64. Commissarissen deezer bank kunnen en vermogen ook volmagtscliappcn te aanvaarden, die liquide zyn, en zy vermeenen te kunnen en ook genegen zyn te administreeren en beheeren; en zullen voor hunne moeite genieten vyf per cenl, te verdeelen als volgt: den president en secretaris ieder een quarl de twee commissarissen en den cassier de wederhelfte, ieder voor een derde. Art. 61>. By introductie van een nieuwen president, com missaris, cassier en boekhouder zal hem van de uitgezette gelden in de vergadering aanvvyzing moeten gedaan en afge vraagd worden, of alle dezclven voor zyn aandeel overneemt; en, hyaldien zig daar in bezwaard mogte vinden, zullen zyne redenen van bezwaarnis, nevens het gevoelen van het collegie,
1770. P. A VAN DER PARRA, 643 aan deeze regeering voorgedragen moeten worden, om den afgaanden suffisant cautie te doen stellen of daar omtrent anders te disponeeren naar bevinding van zaaken; dog by bel tegendeel, zal daar van aantekening gehouden worden en de afgaande president of andere bediendens daar mede gede chargeerd zyn en blyven. Zie ook 10 Maart 1786 en 12 Februarij 1788. 20 April. Amplialie van art. 20 van vorenstaand reglement. Is goedgevonden »ler prevenieering, dat capitaalen van overle denen niet jaaren lang by de bank blyven staan, te statueeren, dal by overlyden van iemand, die eene reekening in de bank beeft, indien zyne erfgcnaamen, naaste vrienden of executeurs verzuimen mogten daar van na verloop van 6 weeken beboorlyke overschryving Ie laaien doen,'t zy op naam van de erfgenaamen, dan wel den boedel van zodanigen overleedenen zelve, geen interest op zyne gelden gedaan zal werden als tol den dag van zyn overlyden, terwyl met ultimo May naast komende zal cesseer'en de bereekening van interest op zoodanige in de bank berustende capilaalen van reeds overleedene perzoonen, als binnen dien lyd nog niet zullen wezen overgeschreeveu, waar van directeur en commissarissen van de bank de geïnteresseer den door affixie van biljetten zullen moeten adverleeren, op dat een ieder zig voor schade wagten kan". 25 April. Lasl op de practizyns, wanneer zij verlangden hunne hosten *van lopende processe, waar in swaare "Verschotten hebben gehad, opgemaakt te hebben", daar toe bij diclamcn ter lolle dan wel mondeling aan het Collegie van Schepenen het verzoek te doen. Alwie zulks bij rekest deed, zoude de »ongelden" daarvan zeil moeten belalen.
1770. P'. A. VAN DER PARRA. 644 De bedoeling van dezen last was besparing van kosten. Verg. 18 Februarij 1765. 24 April. Verbod legen den invoer van benzoë en kampher door vreemde Europeanen. Om den Engelscben te diverlceren van den aanbreng van benzuin en kamfer en alle verzoeken van die natie tot den verkoop, 10l alteratie van het 26 s "' artikel der conditien voor den pagler van de boom, item dies ampliatie by advertentie van den 22 en December 1769, is goedgevonden en verslaan voor het vervolg te inlerdiceeren allen invoer van benzuin en kamfer door vreemde Europeërs alhier, op poene van confis catie. 27 April. Wijziging van hel reglement op de rantsoenen en koslgcldcn van schepelingen ter rcede Batavia. De verstrekking van versch vleescli ten behoeve van de scheepelingen ter Bataviasche rheede, by besluit van den 24" Augustus 1762, mils de schaarsheid van 't rundvee, van twee maal op eens ter week vermindert zynde, zoo is, wyl door het wenschelyk vermeenigvuldigcn der runderen, nu eenige jaaren agler een, in deze colonie die schaarsheid verdweenen is, op de propositie van den heer Gouverneur Generaal goed gevonden en verslaan de verstrekking van versch vleescli in 't vervolg weder als te vooren te laten doen tweemaal ter week, namelyk des Sondags en Donderdags, mitsgaders tot amplialie van 't reglement, gearresteerd den sen5 en Augustus 1764, het maandelyks randsoen van vleescli en spek Ie hepalen, gelyk 't zelve by deezen bepaald word, als volgd: Zoal ïleesch Verecb .n spek. vlees. voor een opper-officier u: ffi 15 » deks officier » 4 » 9 • » geineen Europees » 4 » 9
1770. P. A, VAN DER PARRA. 645 30 April. Verhooging voor de praclizijns van de boete »voor ider versuymd termyn of onwettig dilay" van 24 stuivers tot 2 »gecarlelde ,, ducatons ofZ rijksdaalders. Zie bij 28 December 1729. — De boete kwam ten voordecle van het Collegie van Schepenen. «Nalatig- en sloffigheyd van veele practizyns" was oorzaak van deze verhooging, waartoe Schepenen zich ook beriepen op de resolutie der Hooge Regering van 20 Maart 1766. 1 Mei. Vrijstelling van arme inlandsche Christenen van de boeten en r>ongelden" op het trouiven. Den heer Gouverneur Generaal communiceerde aan de ver gadering, dat de predikant in de Porlugeesche gemeente, d s Basliaan Jansz, onlangs, by geleegenlheid van de hediening van 't H. Avondmaal in de negory Depok, ontwaard hebbende, dat veele van de zich daar armoedelyk met den landbouw ernee rende inlandsche Christenen in ontucht leefden, hun 't kwaade daar van voor oogen gesteld en tot antwoord bekomen hadt, dat zy wel genegen tot het huwelyk, maar, mits hunnen behoefligen toestandt, niet vermogens waren om de gewoon lyke ongelden van ondertrouw op te brengen; dat zyn Edelheid, daar van informatie hekomen hebbende, deze arme lieden de behulpzame handt geboden en hun van die kosten gelibereert badde; doch dat, vermits er zeedert ook veel andere opgekoo men waaren, die betuigden, dat zy door onvermogen van 't huwelyk geweerd en als genoodzaakt wierden in onkuisheid te leven, zyn Edelheid, om diergelyke, niet alleen teegens de Christelyke leere strydende, maar ook teegens de wetten van den lande aanlopende levenswyze, zoo veel mogelyk zy, te preve nieeren, noodzakelyk voorkwam en uit dien hoofde den heeren leeden proponeerde om de zulke, wier onvermogen hlykt, voor taan vry te laaien van de bepaalde ongelden by het doen van ondertrouw, bedragende voor geringe lieden:
1770 P. A. VAN DER PARRA. 646 voor de boete ten voordeele van de Hollandsche kerk rd s 7>: — » een extract uil 't ondertrouwboek mei. bet zegel en 't inboeken » 1: 2S '/ 2 » salaris voor den secretaris • —:."!) » » * portier » - :24 » een weeskamers certiGcaat » —: 52 off te zaamen rd s 6:24'/, Waar over gedelibereert zynde, zoo is, gemerkt liet geringe nadeel, dat bier uit voor de Hollandscbe kerk door 't missen dezer boete resullecren zal en de vermindering, die eenige bedienden in baare inkomsten lyden zullen, in geen comparatie komt met 't in dezen bedoelde, heilzame oogmerk om, ten minsten onder de zulke, die belydenisse van den (Ihrislelyken godsdienst doen, alle ontucht en onkuisheid te weeren, goed gevonden en verslaan zulke inlandsche Christenen, dewelke, zich in huwelyk willende begeven, hare armoede bewyzen kunnen door productie eener onderhandsche verklaaringe van haare wykmcesters en naaste huuren, voorlaan te excuseeren van de betaling, zoo der voorsz. boete voor de Hollandsche kerk, als van de verdere, voorwaarts opgenoemde ongelden; en overzulks ook de nodige certificaten van gedaane ondertrouw of niets met de weeskamer uitslaande te hebben gratis aan haar op ongezegeld papier Ie laaien expedieeren; waar van teffens verslaan is aan de Weesmeeslercn dezer sleede en commissarisseu van huwelyksche zaaken, item de kerkmeester, by extract nolul kennisse te geven tot derzelver naricht en observantie. 1 Mei. De resident, pakhuismeester en seriba Ie Cheri bon verunlmmrdcUjk gesteld voor hel beheer van de wees-middelen aldaar. Gereflecteerd zynde, dat te Gheribon al zeedert eenigejaaren herwaarts zeer oneigen in gebruik schynt te zyn geweest om de administratie over der weezen middelen aan een enkeld per zoon, onder de naam van cassier, toe te betrouwen; zoo is,
1770. P. A. VAN DER PARRA. 647 om alle nadelitre gevolgen, die daar uil liglelyk kunnen voort komen, te prevcnieeren, goedgevonden en verstaan in het vervolg den resident, pakliuismeesler en scriba gelykelyk responsabel Ie houden voor der weezen middelen aldaar en hun teffens te recnmmandeercn om geene beleeningen anders te doen als op suüirante hypoteecquen, nog ook dezelve te laaien standgrypen, wanneer zy ontwaareii, dat de verbonden goederen door verloop des tyds of andersins in waarde komen te verminderen, dewyl zy, by gebrek van de nodige voorzorge daar omtrent, gehouden zullen zyn de schaade te ontgelden, die daar door aan de weezen zoude worden toegebragt. 8 Mei. Toekenning aan het GMnesch» hospitèttÜ te Ha/aria van hét volle bedrag der boete op hel emanciperen eau slaven door Ghltiezen, Mahomedancn en andere onchristenên. Door Boedelmeesteren der Chineesen en andere onchristenen by een schriftelyk adres vertoond we/ende, hoe bet deeze regeeringe by besluit van den 25'" Augustus 1755 behaagt hadl aan 't Chinesche hospitaal lot een fonds toe te leggen dé boete van rd s 10 voor ieder lyfeigene, die door onchristenen word vry gegeven; dal zedert of by laater besluit van den 20 en May 1766 de boete op bet emanciperen van slaaven en slavinnen was verhoogd 10l nl" 2;i, onder deeze bepaling, dat, behalven de volle hoete voor lyfeigenen van Christenen, ook van die, welke door Chineesen of Maliiiinelanen worden buiten sla ver ny gesteld, rd s 15 zonde moeten komen ten faveure van de diacony armen en de overige rds 1(J hlyven ten voordeele van 't Ühineesche hospitaal; dal het daar van geprofluecrde vervolgens wel twee derde was verminderd en dus aan de lasten van dat godshuis, dewelke door een menigte impoteuten groolelyks waaren geaccresseert, weinig soulaas toegebragt; waarom zy, en wyl niet alleen 'yfeigenen, die door onchristenen, maar ook zulke, welke door Christenen zyn vrygegeven en der Mahmnetanen religie blyven
1770. P. A. VAN DER PARRA 648 toegedaan, tot lasten van het Chinesche hospitaal kwaamen, verzoek deeden om de volle hoete van rd s 25 voor ieder slaaf of slavinne, die door Chineesen off Mahumetancn werden geëmancipeerd, te mogen genieten; zoo is, hier over gedelihereert en in aanmerking genomen zynde, dat, wyl 't collegie van Boedel meesteren alleen de last van onchristen vry gegeeven draagen moet, hun versoek liillyk is en, behalven dat, allans te eerder kan ingewilligd worden, nu de diacony, mits haare ruime middelen, dat gedeelte dier boete wel missen kan, goedgevonden en verstaan daar in te condescendeeren en overzulks 10l support der toenemende lasten van 't Chineesche hospitaal, met alteratie van het gearresteerde aan deze tafel op den 20 ,n May 1766 voormeld, by deezen aan dat huis toe te wyzen de volle boete van rd s 25 voor ieder lyfeigen, die door Chineesen, Mahumetaanen en andere onchris tenen in 't vervolg zal worden geëmancipeerd. 8 Mei. Vernieuwing van de voorschriften, gegeven op 20 Augustus 175 L, nopens de verantwoording van admini stratieve bescheiden bij overdragl van admiiiislralien. Den heer Directeur Generaal g'exhibeerd hebbende een bericht van de casteels opperkooplieden wegens de exaniinalie en bevinding van de hoeken en papieren, tot de respective adnii nislratien alhier hehoorende; zoo is goedgevonden en verstaan de defecten en irreparabele, ten overstaan van expresse gecom mitteerden, door het vuur te doen vernietigen, doch daar en tegen die goed bevonden of welkers gebrceken gecompileerd zyn, te laaten ter verantwoordinge van de administrateurs of boekhouders, die daar voor zorge moeten draagen, mitsgaders tot legengang van alle nonchalanges en quade practyequen omlrend het verwaarloozen en verduisteren of te zoek brengen der boeken en bylaagen, en om teffensden pas af te snyden tol de excusen en exeptien, waar van de gene, die hel aangaat, gewoon zyn zich te bedienen om van alle aanspraak en verantwoording bevryd, mitsgaders straffeloos te blyven, by renovatie van 't gearres
1770. P. A. VAN DER PARRA. 649 teerde door deeze regeeringe by resolutie van den 20 en Augustus 1751, nader te slalueeren, dat in 't vervolg, by overgaave van een administratie of aanstelling van eenen nieuwen boek houder in de administralien, die, gelyk de equipagie werf, de medicinale winkel, 't amhagls quarlier, de arlbillerie, de wapenkamer en de paarde stal, aparte boekhouders hebben, van haare boeken een afzonderlyk transport zal moeien gefor meerd en, door afgaande en aankomende administrateurs of boekhouders ondertekend, overgegeven, mitsgaders by ontdek king, dat een of meer boeken verwaarloosd of verduisterd, doch niet door eenig onvoorzien of inprevinabel toeval defect gewor den, dan wel weg geraakt zyn, en indien van 't laatste niet tydig kennis is gegeeven, voor ieder zodanig boek, door dien 't opzicht daar over incumbeert, betaald worden een boete van zes maanden gagie, ten behoeve van de diacony armen hier ter plaatze; en voorts, ten opzigte van 't versloffen of niet wel bewaaren van de ordonnancien en andere bescheiden, tot de confrontatie der administratie boekeu volstrekt nodig zynde, te persisteercn by de daar tegens aan deeze tafel ter sessie van den 14 e " November 1747 gestelde penaliteit van twee maanden gagie, dewelke mede komen zal ten voordeele van de gemelde armen. 11 Mei. Voorschrift nopens de behandeling van zieken in het Chiaesohe hospitaal te Batavia. Mits het zedert eenigen tyd vermenigvuldigde getal impotenten in bet Chineesche hospitaal is, conform het voorstel van den heer Gouverneur Generaal, goedgevonden en verslaan de heeling der patiënten in dal huis of de praclycq exlerna, nevens de interna tot heden geweest zynde van 't departement van den stads-doctor, zoo lange alterna-tif te laaien waarnemen door desselvs ondermeester of dien van den stads-chirurgyn, lot dat het stads doctoraat komt te vaceeren en dat ampt zal wezen geabrogeerd, om als dan opgedragen en vervolgens, zoo wel uit- als inwendig, te worden geëxcerceerd door den oppermeester
1765. P. A. VAN DER PARRA. 65 PLAKAAT-BOKK DEEL TIM. 5 verkogte boedels op de uytreysen aan liem ler hand gesteld worden, alle mogelyke spoed Ie maken on jaarlyks onder ii 11ï 111<» Augustus dese regeering te berigten, welke boedels nog ouder liem berusten en niet verantwoord /yn, met by voeging van de redenen, waarom deselve niet na Nederland geremitteerd of verantwoord hebben kunnen werden. Door den tweeden visitateur der soldyen telkens aan bel opperhoofd van de loge te doen opgeven de posten van contanten, die by de scheepsboekjes van verkogte boedels of gedeellens derzelve als ingekomen bekend slaan, sub pene van, by na lal igliyil of verzuym dienaangaande, uyt zyn dienst gesteld te worden; mitsgaders al verder door den curator ad lites aan de schippers of boekhouders van de uyt Nederland komende schepen een duydelykc, specifique quitanlie te doen verlcenen van de gelden, die hy van hen ontl'angd voor rcekoning van boedels van dienaaren, op de reyse overleden, en daar van copia aulenlicq door den tweeden visitateur voormeld te laten neemen, om hem ter narigt te dienen, in stede van op mondelinge informatie!) Ie werk te gaan. Den curator ad lites tot narigt te laten strekken, dat hy in 'I afbetalen van schulden of eenige andere uylgaaf van penningen van boedels,' onder zyne administratie komende, niet alleen voorzigtig zy om daar voor qtiitantien Ie neemen, maar deselve ook wel te bewaaren, ten eynde by de visitatie deselve onder ecne bchoorlyke notitie of register te proiluceeren, also by bet tegendeel de posten, daartoe relatief, niet zullen gevalideert worden. Mcenneldc curator ad lites by desen te ordonnccren om by de inventarissen van de onder zyne administratie komende boedels, zo wel de vaste, als losse goederen of niets uylgezonderd. daar op bekend te stellen, mitsgaders by de boedelreekeningen de datums, wanneer deselve verkogl zyn, om dat liet zulke noodige requisilen in 't verantwoorden van nalalenscbappen zyn, dat voorige irregularityten of omissien niet langer tot een basis voor bel tegendeel moeken strekken. Ter verantwoording van den curator ad lites te laten de
1770. P. A. VAN DER PARRA. 650 van de wees- en armen liuisen, naar de schikking, reeds gemaakt by resolutie dezer tal'el van den 2 <n May 1769, mits gaders van nu voorlaan de tot liet exlerna benodigde medicamen ten uil de medicinale winkel te laaten verstrekken legens den inknops-prys, om door Hocdelmcesteren der Chineesen en andere onchrislenen betaald te worden, zullende jaarlyks, gerekend naar de Opgegeven benodigdheid voor ses maanden, maar bedragen plus minus / 80: —. I'S Mei. Bepaling, dat van vreemde, Europesche schepen alleen Konihgs- en Compagnie 7 s schepen te Batavia zonden mogen gerepareerd worden. Gereflecteerd zynde, dat men in 't bewyzen van allerley gerieflykheeden aan de Engelschen en inzonderheid niet de reparatie en vertimmering hunner scheepen en vaartuigen alhier toe te laaien hunnen particulieren vaart en handel te zeer favoriseerd en van lyd Int lyd frequenter maakt, mitsgaders dat men, in plaats van daar vötfr dank Ie behalen, niet alleen genoegzaam by alle gelegentheden ónze dienstvaardigheid jegens hen met onheusheid beloond ziet. maar daar by ook ondervindt, dat zy hunne onbillyke handelwyze omtrent de Comp" op Sumatra's Westkust den vryen teugel vieren en in Bengale, Soaralta en op andere plaalzen om de West van Indie, waar zy eenig vermogen hebben, voortvaaren de, maalschappy, zoo in 't voorzetten van haaien handel, als in alle andere opzichten te traverseeren; zoo is, gemerkt de beeren Meesteren Ie meer malen hun ongenoegen tegen de aan vreemdelingen beweezen overtollige beleefdheeden betuigd hebben en zelfs by missive van den 4' n Oclober 1760 zeggen, dal, dewyl den handel, die zy te Batavia dryven, strekt tol prejudicie van de maalschappy, hunne komst, zo veel mogelyk, moet tegengegaan en belet worden, goedgevonden en verstaan in 't vervolg aan geene andere scheepen van vreemde tëuropcërs de vertiminering hier ter rheede, dan wel aan de eilanden Onrust en de Kuyper Ie permitteeren als aan Konings scheepen of die bewyzen kunnen
1770. P. A. VAN DER PARRA. 651 hunne respective Compagnien Ine te behoren: en overzulks alle verzoeken, die daarom by dee/.e regeering moglen worden gedaan door voerders van particuliere scheepen en mindere vaartuigen, zonder onderscheid, te refuseeren en te wyzen van de hand. 18 Mei. Magtiging op hel Collegie van Schepenen lot het heffen van cene halve maand huishuur 'ler goedmaking »rau de slfids-laslen". Tnlu,- Vrijstelling van het betalen van 10l bij bruggen en hekken voor eeltige Compaguie's dienaren. Is goedgevonden te statueeren, dat voorlaan niemand anders geëximeerd zal zyn van de betaling aan de 10l bruggen en hekken als de actueele leeden en secretarissen deezer regeering, hel hoofd over 's Comp s zeemagl en den president van den Raad van justitie deezes casleels, nevens derzelver vrouwen, weduwen en kinderen, item by zich hebbend gevolg, mitsgaders de Heemraden in functie, met hunnen secretaris en de landmee ters, zoo voor zich, als voor hunne ryluigen en paarden; doch «lat, buiten de/elven, door allen en een iegelyk, zonder onderscheid ol' niemand uitgezondert, 'I gestelde passagie geld zal moeten voldaan worden, waar van nog verstaan is aan de gemeente kennis te geeveii door affixie van biljetten. 26 Mei. Last op het opperhoofd van hel generale soldij kantoor op de soldij-rekeningen van Compagnie's diena ren, die speciaal benoemd waren met hel doel om zeker aantal jaren in Indië Ie dienen, den duur van hun verblijf aldaar aan Ie leekenen- Zulks beoogde, «opdat zy niet legens de ordre binnen den "bepaalden tyd komen te huis te vaaren".
1770. P. A. VAN DER PARRA. 652 26 Mei. Voorschrift voor de sequestcrs van insolvente boedels. In observantie van de ordre der lieeren Meesteren is goed gevonden en verstaan de sequesters van insolvente boedels van Comp s dienaaren, zo hier als op de buiten comptoiren, te gelasten, dat, by het overmaken naar Nederland van boedels, die, als insolvent bevonden, door hun zyn overgenomen, teffens ook zullen moeten worden overgezonden de documenten en bescheiden, tot zodanige boedels behoorende, tot voorkoming van de moeielykheden, die uil derzelver ontstentenis te waglen zyn. 26 Mei. Voorschrift nopens den handel van Franschen op Indië. Om te beandvvoorden aan het vertrouwen der heeren Mees leren, dat men op den particulieren vaart en handel der Franschen naar en uit Oostindien een wakend oog houden en zorgvuldig vermyden zal al, hel gene tot dies bevordering ten prejudice van de Nederlandsche Comp' zoude kunnen strecken, is goedgevonden en verslaan van het arrest, dat zyn Majesteit de Koning van Vrankryk den 15" Augustus 1769 heeft doen emaneeren, waar by het exclusif privilegie, aan de Fransche Oostindische Compagnie voor heen verleent, word opgeschort tot nadere ordre van zyn Majesteit en aan een iegelyk van hoogdeszelfs onderdanen, zoo in Europa, als elders, onder zekere condilien gepermitteerd de vrye vaart en handel naar en uit Oostindien, de noodige exemplaaren alhier Ie laten druk ken en die, met byvoeging van een extract uit hoogderzclver missive van den 25' n October deszelven jaars, behelzende hunner Edele Hoog Aglbarens aanmerkingen en ordres met betrecking tot den gezegden vaart en handel der Franschen, mitsgaders de hulp en gerieflykheeden, dewelke aan onderdanen van Euro peesche mogendheeden, waarmede de Nederlandsche staat in vreede en vriendschap is, in het gemeen en dus ook aan die van zyn allerchristelykste Majesteid, wanneer hunne scheepen,
1770. P. A. VAN DER PARRA 653 met behoorlyke zee-brieven en verdere bescheiden voorzien, in gepermitteerde havens komen, zullen mogen beweezen worden, te zenden naar de onderhoorige builen comptoiren, onder ernstige recommandatie aan de ministers en bediendens om het een en ander zig te laten strecken tot hun naricht en stricle observantie, met ordre om, by alle geleegendheeden, deeze regeering te informeeren van het gene hun wegens dien particulieren vaart en handel der Pranschen voorkomen mogte. Het bewuste extract luidt, als volgt: Wy moeten middelerwyl tot UKdele en der ministers narigt hier by voegen, dat onze meening niet is, dat aan de onder daanen van hoogstgedagte Majesteit, die met hunne schepen, van behoorlyke zee-brieven en verdere bescheiden voorzien, zouden mogen komen op de Ualaviasche reede of op andere comptoiren van de Nederlandsche Compagnie, alwaar de schepen van vreemde natiën toegelaten mogen worden, niet zoude mogen worden verleend de hulp en gerieflykheid, die dezelve uit hoofde van bekomen' zee-rampen of andere omstandigheden zouden noodig hebben en verzoeken; lerwyl in tegendeel aan de onderdaanen van hoogstgemelde zyne Majesteit zal moeten worden bewezen dezelve hulp en gerieflykheid, welke die van andere mogendheden, met welke de Nederlandsche staat in vreede en vriendschap is, in gelyke gevallen zouden genieten. Blyvende mitsdien ook ten aanzien van de onderdaanen van zyne allerchrislelykste Majesteit mede volkomen applicabel de recommandatien, die wy te meermalen en nog laast by onze generale rescriplie van den 7 en deezer hebben gedaan om, zoo in het verstrekken van equipagie- goederen en andere behoeftens, als in het bewyzen van de verzogle gerieflykheden, de ver eischte attentie te geeven op de oorzaake, waar uyl de benoo digdheid der gevorderde adsistentie spruit, en in het doen dier verstrekkingen, etc. met het aanbevolen menagement te werk te gaan, tot voorkoming van de nadeelige gevolgen, die uit het bewyzen van overbodige gerieflykheden veelmalen zyn onslaan
1770. P A. VAN DER PARRA. 654 en in het vervolg meer en meer Ie waglen zouden zyn, naar maate de overheden der schepen van vreemde natiën de Balaviasche reede en andere havenen onder liet resort van de Nederlandsche Compagnie meer en meer opzoeken. 7 Junij. Regeling van liet bestuur over de Kalangers i/n .lapara. Conform de op goede gronden ruslende propositie van den lieer gouverneur van Java's Oostkust, die l>y nadere recherche was hevestigd geworden in die gedagte, dat de meeste com plicen in de overrompeling van het fortres op Joana uit Calangers bestonden en dat gevolgelyk hun hoofd, indien hy al onkundig van hun attentaat geweest vvaare, zig lon milisten aan een slordige directie had schuldig gemaakt, is verslaan dal volk onder de heide braave regenten van l'atly Ie stellen, dog hun op dezelfde wyze, als voor deezen, vry van alle servi tuten, behalvun van de jaarlyksche conlrihulie aan de Comp 1 ' van 7>ï.i n!\ en met behouding hunner privilegiën te laten best|eren door een hoofd, uil hun zclven Ie verkiezen, onder hel hooger gezag van de gemelde Patlysche regenten. 22 Junij. Toepassing van de middelen van ménage, vastgesteld op 29 en 51 December 1766. Den heer Gouverneur Generaal stelde de heeren leeden voor, of men, dewyl de heeren Meesters by hoogderzelver missive van den 28 cn September 1768 hebben gelieven aan te merken, dat door hel uitstel der examinatie van de besluiten deezer regeeriuge van den 29 en en 51 cn December 1766 op de consi deratie van zyn Edelheid tot vermindering van den omslagen de ongelden, zo hier ter hoofdplaalze, als op Java's Oostkust, Cheriboii en Bantam, niet moeste worden verhinderd de executie der middelen, die men geoordeelt hadl zonder vertoef Ie mogen in het werk stellen, dog deswegen niets by hunne Edele Hoog Agtbares jongst ontvangen missives van den 7"' en W" üctoher
1770. P. A. VAN DER PARRA. 655 1769 voorkwam, de by de voorsz. besluiten gearresteerde reducties van gagie en emolumenten zoude introduceeren, dan wel, of men daar op de nadere dispositie der heeren Meesters zoude afwasten ''. Waar over gedelibcreerl zynde, zoo is, in suppositie, dat hunne WelEdele Hoog Aglbare die reductie ook begrypen onder de middelen, die zonder vertoef konden worden in het werk gesteld, en 'er, behalven dit, gcene reedenen zyn, waarom de introductie daar van zoude blyven uitgesteld, wyl liet geen daar door bezuinigt of uitgewonnen kan worden, tot wezendlyk voordeel van de niaalscliappy strecken zal; naarde propositie van welmeldc zyn Edelheid goedgevonden en verslaan de dienaaren, welker gagien en emolumenten by de voorsz. besluiten van den" 29' n en 51 en December 176(3 voorgesteld zyn Ie reduceeren, bet zy by hunne aanstelling tol of bevestiging in de amplen, die bel rek k ing tot deeze reductie hebben, voorlaan geen hooger qualileil, meerder gagie, koslgeld en emolumenten te laaien genieten, als bun daar by is loegelegt, te weeten: Te Batavia: den commandeur en opper-equipagiemecslcr f 80: —; den onder-equipagiemecsler /'6O : — aan gagie en ƒ24 :19 'j aan koslgeld respeclive, zonder andere emolumenten; den sabandaar en licentmeesler oppercoopmans qualiteit en koopmaus trai-lemenl; den gecommitteerde 10l en over de zaken van den inlander de qualileil van oppercoopman, zonder bezoldiging, hoe genaanit: den scbryver van gemelde bediende de qualiteit van boek houder, njel de gagie en emolumenten, lot die qualiteit staande; den secretaris van den liaad van justitie deezes caslecls na tyds expiratie wel de qualiteit van opperkoopinan, dog met niet meer dan koopmans gagie, koslgeld en emolumenten; den eersten gezwore klerk de qualileil, gagie, enz. van ondcreoopman, en den adjunct gezwore klerk van gemelde Kade de qualiteit van boekhouder, met ondercoopmans emolumenten; den secretaris van Scheepenen de qualiteit van koopman, en
1770. P. A. VAM DER PARRA 656 den eersten klerk van dat kollegie die van ondercoopman, beide zonder genol van gagie, kostgeld of emolumenten; de secretarissen van Weesmeesleren, van Heemraaden, van commissarissen van huwelyksche en kleerie gerigts zaken en van Boedelmeesteren, met de landmeeters, de qualiteit van ondercoopman, mitsgaders de gezwore klerken of overdraagers van Weesmeesleren en Boedelmeesteren die van boekhouders, alle onder betaling op den presenten voel of door de respective collegien van hare gagie, kostgeld en emolumenten; de eerste administrateurs op Onrust en de Kuiper, in het provisie magazyn, in het suiker pakhuis en in het graan magazyn de qualiteit van koopman met/" 40: — gagie, zonder meer, en de tweede administrateurs in de voormelde 4 administralien de qualiteit en gagie van ondercoopman, insgelyx zonder kostgeld of emolumenten; de eerste en tweede administrateur in de medicinale winkel de qualiteit van koopman en ondercoopman, met de gagie van ondercoopman en boekhouder respective, mitsgaders beide met onderkoopmans kostgeld en emolumenten; den groot cassier de qualiteit, bezoldiging, enz. van koopman; dog ten aanzien van deezen bediende allans nader in aanmerking gekomen zynde, dat, dewyl de oppercoopmans qualiteit altoos voor dezelve bet voornaamste prerogatief is geweest, die aan het groot cassierschap ook wel mogte blyveu gehegt; zoo is om die reeden, met alteratie van het voorgedragene by de resolutie deezer tafel van den 29 e " December 1766 voormeld, verstaan de heeren Meesters te verzoeken, dal de bepaaling by het reglement op de verbetering der dienaaren, titul 1, § 15, dat namelyk den groot cassier naar expiratie van zyn koopmans verband opperkoopman worden kan, moge blyven standhouden, het zy met de volle gagie en emolumenten, tot die qualiteit staande, dan wel met de gagie, kostgeld en emolumenten van een koopman, na het voorgedragene door den beer Gouverneur Generaal by zyn Edelheids consideratien van den sen5 en May
1770. P. A. VAN DER PARRA. 657 PLAKAAT-BOEK DEEL VIII. ts 1763, zo als hunne Edele Hoog Agtbare dat zullen gelieven goed Ie vinden; voorts den kassier der koslpenningen, den boekhouder in het hospitaals comptoir en den inlands soldy boekhouder de qualiteit, gagie, koslgeld en emolumenten van ondercoopnian; den fabricq koopmans gagie en emolumenten, en over de smils en koperslagers-winkel in het amhagts quartier, item de kuipers, smits en blokmakers op de equipagie werf, in stede van hanzen, te stellen opzienders met ƒ25: — gagie en /' 7 : 13 3 / 5 kostgeld, mitsgaders aan de drie laast genoemde nog daar en boven /' 1: 7 aan emolumenten 's maands; de coely boekhouder in bel amhagts quartier de gagie van f 24 :—, zonder koslgeld. Op Java's Oostcust: den gezaghebber van den Oosthoek de qualiteit, gagie, enz. van oppercoopman. mitsgaders naar lyds gelegenheid den tilul van commandeur; den hoofdadministrateur te Samarang de qualiteit van opper coopman, met koopmans gagie, koslgeld en emolumenten; den Bscaal en eersten pakhuismeesler te Samarang, benevens de residenten te Tagal, te .lapara, te Rembang en Grissee, alle de qualiteit van koopman en ondercoopmans gagie en de vier laatste zonder kostgeld of emolumenten; den secretaris van politie te Samarang en den resident te Sumanap de qualiteit van ondercoopnian, met de daar toe staande gagie, koslgeld en emolumenten; den resident te Joana en te Paccalongangh de qualiteit van ondercoopnian met / 30: —, zonder meer; den tweeden pakhuismeester en kassier, soldy boekhouder en den onll'anger der domeinen te Samarang, den admi nistrateur en soldy boekhouder en gezworen scriba te Sou rabaya ondercoopmans qualiteit, met boekhouders gagie en koslgeld; den eersten klerk van politie en den dispencier te Samarang ne qualiteit van boekhouder, met ondercoopmans emolumenten;
1770. P. A. VAN DER PARRA. 658 Te Cheribon: den resklenl de qualileil onbepaald, sonder genot van gagie, koslgeld of eiuolumenlen, en eindelyk: Te Bantam: den scriba boekhouders qualileil met de daar toe staande gagie en kostgeld, zonder meer. Wel verstaande, dat de geene, die een van de voormelde bedieningen voor dato van de vooras. Insluiten bekleed hebben of nog bekleeden, zullen blyven bebouden, bel gene zy lot dus verre genoten hebben, wyl die reductie omtrent de zulken geen plaats, maar wel die hun in der tyd komen te succedeeren, vinden en daar en legen van heden af ingaan zal omtrent die, welke sedert in de overige amplen zyn gesleld. Zie ook bij 19 April 1794. 29 Junij. Bepaling, dat gecommitteerden tot den *genc xralen' opneem", door den Raad van justitie opgeroepen tot het afleggen van den eed van '•accuratesse en trouwe ', maar "huilen intlisposilie of andere ivet «//V/c verhinderingen" niel verschijnende, eene boete moesten betalen van 10 rijksdaalders. De boele kwam ten voordeele van de diaconie-armen te Batavia. 5 Julij. Verstrekking van meer bedienden, matrassenen broeken aan de hospitalen te Batavia. • Rotkoorlsen" heersebten, zoowel op de reede, als aan wal, waardoor o. a. in de hospitalen een buitengewoon groot aantal patiënten overleed. In drie dagen waren ruim 60 lijken uit die hospitalen verwijderd. De medici schreven zulks toe aan «boven gemeene hitte" en aan onvoorzigtigheid, vooral van »baaren". Noch zij, noch de Regering wisten aanvankelijk daartoe anderen raad dan vermeerdering van het Europeesch bedienden-
1770. P. A. VAN DER PARRA. 659 personeel in de hospitalen en het verstrekken van 200 matrassen en 400 broeken. Zie ook bij 12 Augustus 1768. 24 Julij. Maatregelen tol tegengang van de te Batavia Jieerschende ziekte. De medici verklaarden, dat, »dewyl ruimte, lugtigheid en »verschooning der zieken in liet binnen-hospitaal tans volmaakt »en genoegzaam onverbeelerlyk is, het dus moeyelyk, zoo • niet onmogelyk is te beantwoorden ile vraage, van waar »dan die groote sterfte". Zij gaven echter de Regering eenige middelen aan de band, naar aanleiding waarvan deze bepaalde: 1° dat, met alteratie van de volgens resolutie deezer regeering van den 26 cn Augustus 1760 gegeeven ordre om op de scheepen en posten impolenlen, welke met geene ligte accidenten bezogt of gaande en staande zyn, niet langer dan drie clmaalen aan te houden, aan de cbirurgynsrespective zal worden gelast om zulke impotenlen voortaan ten eersten of uilterlyk 's daags na hunne bedlegering naar het hospitaal te laaien transporteeren met de gewoonlyke opgaave hunner ziekte, zonder hun eenige de minste innerlyke medicynen, hoe genaamd, te geeven, maar wel bandagies, pleysters in beenbreuken en quelzuuren, maatige laatingen in overvallen van zwaare volbloedigheid en verweekende en verzagtende lavamenten in gevaarlyke verstoppingen, ten einde de practisyns van het hospitaal daar door meer tyds en geleegenheid zouden kunnen hebben om de oorzaaken dei ziekten van de zoodanigen na te vorsscben en bun dan de beste hulpmiddelen voor te schryven 10l hunne geneezing, op verbeurte van eene maand gagie, ten behoeven der diacony armen alhier, voor ieder patiënt, die op eenig schip of post boven den gezetten tyd aangehouden of dien eenige medicynen tegens deeze ordre ingegeven word; 2° dat den binnen-regenl van het binnen-hospitaal, neevens
1765. P. A. VAN DER PARRA. 66 ï'/i perc'", die hy, in sleede van de lieni toegelegde 1 perc 10 voor liet onlfangen en in cas tellen van contanten, die liy van den sequëster of van de schippers of boekhouders der uytkomende schepen onlfangen heeft, om dat, schoon hy beweerd, dat een ten honderd te weynig is door de risico, die hy op vals geld heeft, buylen de inoeyte, enz., het zyn pligt was geweest om zig deswegens aan dese regeering t'addresSeeren en hel niet naar eygcn goeddunken te beslissen. Den curatoi ad liles voor den aanstaande eguaal te stellen mei den sequeslèr en dus te laten genieten den 40*"" penning of 2'/j percent van alle gelden, die hy reniillcerd, welke onder sync administratie niet geslaan hebben of waar van hy, voor vendu salaris als andersins, nog geen voordeden genoten heeft". 27 September. Verstrekking van medicijnen aan zieke Compagnie 's dienaren. Op de nu en dan voorgekoine beswaarnissen en klagten over de bekrompe verstrekkiugc van medicynen door den heer Gouverneur Generaal gelast zynde, dat den eersten administra teur in de medicinale winkel, Georg Willem Raschc, zoude ondersoeken en heriglen, lioc daar in best te voorsien waare, zonder dal, met de vergunning van het hoognoodigc, egler iels buyten vereysch verstrekt wierde, en om, zoo onder anderen met excuseering van eenige middelen, die zelden of nooyl te stade komen of waar voor andere te prefereeren zyn, van deese laaste iels meerder Ie kunnen geven, len eynde, na onderling advies van de chirurgyns, so hier, als elders besebeyden, dientvvegen zodanige catalogen te lalen maken, als het nuttigste g'oordeell mogle worden; door voormelde Itasché schriflelyk vertoond wordende, hoe heswaarlyk het is om een vaste schikking en bepaaling van de te verstrekkene artzenyen te maaken wegens de byzondere wyzen van pracliseeren, die den een, in tegenstelling van den anderen, heeft en mits de beweerde veranderingen van ziektens op een en deselve plaats in het een of ander jaar; zo is, op het verder door hem geavanceerde
1770. P. A. VAN DER PARRA. 660 de praclicyns, zullen wonlen gelast odi de bedienden in de poort en de oppassers der zieken van dat gasthuis sleeds daar loe te houden, dal zy het verboden inbrengen van dranken, rype of onrype vrugten en allerhande snocpe ryen, buiten weeleu van den gemelden binnen-regeqt en de praclicyns, tegen gaan en beletten, hun, hy ontdekking. dal zy zulks geconniveerd of zelfs de hand in dal werk gehad hebben, slreugelyk domcslicque doende afstraffen, leffens aan de buileu-regenten gerefereerd laaiende daar omtrent zoodanige middelen Ie bedenken en voor ie stellen, als tol eene betere bereiking van het oogmerk deezer regee ring zullen kunnen strekken; 3° dat aan den praesident der hospitaalen zal worden verzogl en gecommitteerd oin met de overige hui ten-regen ten en met de practisyns Ie raadpleegen en te overweegen, mitsga ders ter nadere beoordeelinge aan deeze regeeringe berichten, niel alleen, of 10l preventie van de misslaagen, die door hel tegenwoordig gebruik hy ieder praclisyn in hel binnen hospitaal van een apart boek niet formulieren van medicy nen kunnen worden begaan, zoo in hel voorschryven, als in hel toebereiden derzelve, de practizyns gezaamentlyk niel maar een goed formulier zouden kunnen gebruiken, gelyk de Bataviasche apotheek, in het jaar 1746 ten dien einde gedrukt eu uitgegeven, dan wel een ander, niet onder linge overeenstemming ingericht opstel van medieynen, die ininsl kostbaar, doch kragtig genoeg zyn tegens de ziekten, in hel binnen-hospitaal meest voorkomende, om daar uil hunne ordonnancien te geven en de loebereiding in de apotheecq Ie laaien doen, maar ook, of in sleede van de sy roopen, die uit hel vaderland aangehragt, dan wel hier van oude, verleegen en vecltyds muffe vaderlandsche kruiden gemaakt worden, niel in legendeel van vrugten, bloemen, speceryen en kruiden, die hier Ie lande groeyen en allyd versch te bekomen zyn, de henoodigde syroopen tot de zaamenstelling der medieynen zouden kunnen worden bereid en met meer effect geëmployeerd.
1770. P. A. VAN DER PARRA. 661 Docli, te meermaalen en nn weder over de toebereiding der medicynen in de sinds apotheek en of dezelve wel oprecht en deuchdelyk geprepareerd en verstrekt worden, bedenkingen ontstaan zynde, die, al was het maar om alle vooroordeel te prevenieeren, wel tewenschen waare, dat weg genomen konden werden, zoo is hv ilec/e geleegenheid teffens verstaan de, buiten regenten der hospitaalen al verder op te draagen om in zelf dervoegen te inquireeren en deeze regeering Ie informeeren, of de practizyns, die nu de artzenyen voor de impotenten in het binnen-hospitaal in de stads-apotheek prepaareeren laaten, zulks niet zelfs of onder hun toezigt zouden kunnen laaten doen, daar loe ook zelfs alles contribueerende, voor eene hchoorlyke betaaling, en of daar en hoven niet. wat meerder zorg zoude kunnen worden gedragen, dat de toereiking dier hulpmiddelen aan de lyders naar behooren geschiede ? om dus ook te beeter verzekerd Ie weezen, dal, zoo min in de toediening, als inde zaamenstelling der medicynen, die de practisyns voor de zieken noodig oordeelen, eenige erreuren begaan worden; hy hunne bedenkingen over het een en ander nog voegende al, het geene zy verders lot behoud of soulaas van de impolenlen in het gemelde, hospitaal verineenen mogten met het beste succes te zullen kunnen worden aangewend. Zie ook 28 Augustus 1770, 28 October 1796, 21 Junij 1799, 27 Januarij 1801. 27 Julij. Verbod legen, zoowel het aanmaken, ah hel verlioogen in waarde van geldspeciën in Indié. By geleegenheid van de remarques, die.de heeren Zeventie nen gelieven te maaken omtrend het reeds gestaakte slaan van kopere duiten, bet munten van zilvere en goude ropyen en het hillioen verklaaren der laatsten, mitsgaders hoe gevaar lyk hel veeltyds is eenige munlspecien vmii 's Conip" wegen in Indien Ie doen slaan, door hunne Edele Hoog Achtbare verboden wordende eenige kopere, goude of zilvere munlspecien te doen slaan of op de geslaagene eenige merken of teekens te stellen,
1770. P. A. VAN DER PARRA 662 waar door in den cours van zulke specie eenige verandering zoude worden gemaakt; zoo is goedgevonden en verstaan te antwoorden, dat men dit finaal verbod niet overtreeden, maar in observantie houden zal. 51 Julij. Voorschrift nopens de verzending van edelge steente naar Nederland. Met opzicht tot het overzenden van diamanten en andere edel gesteenlens op vragt naar Nederland by de heeren Meeslcis bedenkingen ontstaan zynde, of, ingevalle de overgezondene diamanten, enz. wel in Nederland wierden aangebragt, maar echter door ontrouw, verzuym of overlyden van den schipper niet kwaamen in handen van de kamers, aan de welke dezelve waaren geaddresseerd, de Comp" deswegens door de houders der cognossementen zoude kunnen worden aangesprooken; en tot wegneeming van de dubbelsinnigheid, die in de woorden: by aanbreng in Nederland, schynt te zyn opgeslooten, dienstig geoordeeld wezende, dat voortaan in de advertentien, die jaarlyks dienaangaande alhier worden geaffigeerd, zal worden gesteld de volgende periode: daar en boven word by deezen aan een ieder gepermitteerd om, onder betaaling van een perc'°, op vragt uit Indien naar Nederland te mogen overbrengen allerhande diamanten en andere edele gesteentens, onder adresse aan de Comp 0 , zullende de diamanten en edele gesteentens in presentie van de verzenders aan de eene en van de opperkooplieden deezes casteels aan de andere zyde gepriseerd en vervolgens met het zegel der ver zenderen en van de Compagnie gecachetteerd en overgezonden moeten worden om, wanneer die diamanten of andere edele gesteentens zullen zyn ontvangen by de kamer, aan welke dezelve zullen zyn geaddresseerd, als dan aan de houders der cognossementen te worden overhandigd; zoo is goedgevonden en verstaan zulks, na de intentie hun ner Edele Hoog Agtbare, niet alleen te laaten geschieden, maar ook, ten einde de cognossementen behoorlyk te doen overeen
1770. P. A. VAN DER PARRA 663 komen met die bekendmaaking, dezelve zodanig te laaten inrichten, dat de schipper of de geene, aan wien de diamanten en edelgesteentens verzegeld zullen worden ter hand gesteld, daar by bekend van de verzenders en de opperkooplieden des kasteels te hebben ontvangen zodanig verzegeld paquet, als daar by breeder zal zyn omschreeven, en aanneemd en beloofd dat pacquet behoorlyk te zullen overgeeven aan de heeren Bewindhebheren ter kamer, aan welke het zelve is geaddresseerd, mitsgaders de observantie daar van de opperkooplieden voor meld, onder afgave van een extract uit der heeren Meesteren missive van den 25 en October 1769, aan te heveelen. 28 Augustus. Nadere maatregelen 10l tegmgang van de te Batavia heerschende ziekte. Naar aanleiding van het bepaalde op 24 Julij 1770 beriglten de buiten-regenten der hospitalen: 1° dat de practisyns, wel verre van te inclineeren lot de geproponeerde gebruikmaaking van een algemeen formulier boek van recepten, in tegendeel sustineeren hunne tegen woordige methode omtrend de voorschryving der medica menten van meerder nuttigheid te weezen, dewyl ieder hunner nu de vryheid heeft van zyne voorschreeven recepten naar vereisch te kunnen veranderen; onder betuiging teffens, dat zy de toeberyding derzelve op zulk eenen geniakkelyken voet gebragt hebben, dat er geene misslagen in kunnen worden begaan; 2° dat de syroopen, die zy gebruiken, zelden van andere als van hier te lande vallende ingrediënten gemaakt worden en deeze daarom ook zedert langen lyd in de apotheek zyn aangehouden; 3° dat het gebrek aan bekwaame werkplaatzen, instrumen ten, apothekers, enz. hun buiten staat steld om zelfs de benodigde medicamenten te kunnen prepareeren en bezor gen tegens den prys, waar voor zy in de apotheek gele verd worden.
1770. P. A. VAN DER PARRA. 664 Zulks gaf aanleiding aan de Regering om Ie overwegen, •ofschoon de redenen, die de praclicyns legen de geproponeerde voorschryving en bezorging der medicamenten liy brengen, op zich zelve beschouwd, weinig zakelyks behelzen, mitsgaders de zwarigheden, die zy tegen het laatste moveeren, naar de gcdaglen deezer regeeringe, hy een goed overleg wel zouden over te komen, ten minsten niet van die natuur zyn om dal poinct zoo finaal te declineeren en hunne verklaaring daar omtrent ook aanloopt, zoo niet teegen hun eigen, dan tcegens de door hunne predecesseuren Ie meermalen betoonde, inclinatie om aan ieder practisyn de preparatie en bezorging der medicamen ten voor zyne zieken teegens behoorlyke belaaling over Ie laaien: zoo is nogtans, wyl het niet raadzaam voorkomt den practisyns iets voor te schryven off op Ie draagen. waar toe zy uit haare zelve niet inclineeren. goedgevonden en verslaan, mei opzicht lot het eerste poinct, hun te permitleeren om by de tegenwoor dige handelwyze Ie mogen blyven continueeren, het tweede voor geadviseert te houden en, om dal het derde poinct, naa melyk de toeberyding en bezorging der medicamenten, door de practizyns (zoo als zy voorgeven) zelfs niet geschieden kan, dat werk den stads apolhekar zoodanig aanbevoolen te laaten, als het door hem lot hier toe is verrigt geworden. En dewyl almede bespeurd word, dat de chirurgyns, respec tive op de scheepen en posten, de ordre om de impotenten. welke met geene ligte accidenten bezogt of gaande en staande, zyn. ten eersten of 's daags na hunne bedleegering naar bel hospitaal te zenden, zonder hun eenige innerlyke medicamenten te geeven, verder dan de intentie deezer regeering ofdenood zakelykheid vorderd extendeeren, met al de geene, die maar aan eenig ongemak laboreeren, het zy ligt of zwaar, zonder hun eenige hulp middelen toe te dienen, direct weg te zenden en daar door veele lyders, die aan ligte kwaaien laboreeren, verswygende, wat hun manqueerd, aangemoedigd worden, liever dan naar het hospitaal te gaan, by inlanders in warongs of kraamtjes en elders te loopen om hulpe te zoeken en medica menten te koopen, die veeltyds schadelyk zyn en hunne ziekten
1770. P. A. VAN DER PARRA, 665 verergeren; zoo is, naar het voorslel van den heer Gouverneur Generaal, goedgevonden en verstaan opgemelde ordre van den 24'" July jongstleeden l>y deezen in te trekken en de respective chirurgyns te gelasten om zoodanige impotenten in het vervolg (wee daagen na Ininne bedlegering op de scheepen en posten aan te houden en de nodige hulpmiddelen aan dezelve Ie appliceereuj bel zy in- ol' uitwendig, doch precies niet den derden dag naar het hospitaal te laaien Iransporlceren met een briefje, inhoudende duidelyk verslag van de ziekte, waaraan zy laboreercn, en wat tot hunner geneezing gedaan is, op verbeurte van twee maanden gagie ten behoeve der diacony-armen voor elk patiënt, die langer dan den bepaalden lyd aangehouden off dien het voorschreven hrielje hy zyn transport niet meede gegeven word. By deezé geteegenheid door den heer Gouverneur Generaal gesprooken zynde over de zwaare ziektens en sterflens, die geduurende het legenwoovdige Ooster saisoen geheerst hebben en nog grasseeren, bizonder onder de Europesché ingezetenen dezer colonie, de militairen hier iii guarnisoen en de zeevarende op de scheepen, tot dien graad van grootheid, dat men met aandoeninge nu al een geruimen tyd agter een dagelyks 8, 10, 12 en meer lyken, alleen uit de hospitaalen, moet. zien ten grave daalen; zoo is, uit overtuiging van de reglvaardigheid der Goddelykc oordeelen, die een in zonden en misdaaden over vloedig volk verdiend hebben, en dat niets betamelyker, ja, niets noodzakelyker is dan in deezen zorglyken toestant toevlugl te nemen tot de ontfermende goedheid Gods, of het hem, die oneindig in barmhertigheid is, behagen mogte zyne bezoekingen Ie doen ophouden, op de propositie van den heer Gouverneur Generaal goedgevonden en verslaan deri predikanten van de Gereformeerde en Lulhersehe gemeenten alhier by een extract notul te lecommandeeien om in hunne openbaare gebeeden op Zon- en andere kerkdagen den Aller hoogs ten op het vierigste af te snieeken eene genadige intrekking van de roede Zyner kaslydinge en vergeevingc van 'stands hoog-gaande zondenen ongeregligheeden, die Zynen toorn en grimmigheid verdiend hebben, op dat Zync reglvaardige oordeelen een einde mogen
1770. P. A. VAN DER PARRA. 666 neemen en door zeegeningen afgewisseld worden, tot roem en eer van Zynen allerheiligst en naame". Zie ook 25 Januarij 1781 en 28 October 1796. -Il Augustus. Verbod legen den in- en uitvoer van lange peper op Java. Wyl men in het geheel geen lange peper hy de Compagnie in voorraad heeft en bespeurd wordt, dat particulieren daar van langs Java inkoop gedaan en zelfs eenige partyen herwaards gevoerd hebben; zoo is, ten einde de door de heeren Majores by den jongsten eisch van retouren voor den jaare 1771 gevorderde 6000 ponden van dat product magtig te worden, goedgevonden en verstaan den uitvoer van lange peper, zoo van hier, als langs geheel Java, te interdiceeren tot nadere ordre, op poene van confiscatie voor de maatschappy; en de gemeente daar van door affixie van biljetten te doen adverteeren. , 1 , September. Uitschrijving van een algemeenen dank en bede-dag wegens het aanstaande vertrek eener retour vloot. 11 September. Bekendmaking, dat de Regering voor nemens was thee en edele gesteenten op vracht naar Nederland te verzenden. 11 September. Bepaling nopens suiker-molens. De Regering vond goed, »met alteratie van de besluiten deezer tafel van den 18 en May 1756, 25 en November 1766 en 3 en February 1767, voor het vervolg te statueeren en te verklaaren, dat eigenaars van suiker molens, die tot de uitroeying van dezelve overgaan, wanneer zy er geen nut meer van trekken kunnen, zoo min als de bezitters van zulke molens, welke, twee jaaren stil gestaan of niet gemaalen hebbende, na
1770. P. A. VAN DER PARRA. 667 de in vigeur zynde onlre, vervallen verklaard en van haar privilegiën onlslooken zyn, iets of wel de bepaalde een duizend ryxd s van die der andere of in weezen blyvende molens zullen hebben te pretendeeren, maar wel, wanneer, hunne molens nog in eenen volkomen slaat van gebruik zynde, zy echter verkiesen mogten van de verkreegen privilegiën te desisleeren ; en welke penningen door Heemradens boode ook als dan zullen moeten werden ingevordert van de contribuanten en waar voor hy, gelyk hem by deezen toegelegd wordt, tot een iloiici'in- zal genieten 2 percent van hel bedraagen dier contributie". 21 September. Transporten van aft reilende Gouver neurs, en:. De Visitaleur-generaal werd gelast «telkens, by verwisseling van hoofdgebieden op de respective buiten comptoiren, alle de transporten, die van den afgaanden aan den aankomenden gedaan en, naar de ordre, beboorlyk ondertekend herwaarts gezonden, mitsgaders door den eersten geswooren klerk ter gene raale secrelary hy ontvangst aan liet generale visite comptoir afgegeven en daar bewaard zullen moeten worden, behoorlyk te confronteeren tegens de boeken, in welkers loop die trans porten zyn gedaan, om te ontwaaren, of alles conform dezelve is geschied en daar by niets, nog als te kort, nog als over, mogte gevonden worden; en van zyne bevinding in zelfdervoege» te dienen van bericht, als dat lans van de visitatie der negotie-boeken geschied of in gebruik is". Voorschrift nopens het indienen van prclensiën op insolvente boedels van Compagnie's dienaren. Met relatie tot de ordre om by hel overmaaken naar Nederland van boedels, die, als insolvent bevonden, door den sequester zyn overgenomen, leffens over te zenden de documenten en bescheiden, tol zodanige boedels behoorende, door den
1770. P. A. VAN DER PARRA. 668 curator der insolvente boedels van 's Comp s overleden dienaren geadvaneeenl woezende, dat de. gewoonte mede brengt om van boedels, die verlaten of direct als insolvent gerepudieerd worden, de nodige documenten, bestaande ordinair in den inventaris, vendu-roll en boedel reekening en, van boedels, die door executeurs of gemachtigden aan den curator worden overgegeven, dezelfde papieren, nevens een boedel-staat in duplo, af te geeven aan het opperhoofd van het generaak soldy comploir om achter de soldy-boeken voor Nederland geregistreerl te worden: dat die gewoonte ingevoerd schrot te zyn. om dal den sequester gene corresponpentie met de desolate boedel kamers in Nederland is houdende, en altoos hy de sequesters zoo wel agtervolgd, als door hem is geobserveerd geworden: dat de reedenen, waarom van verlaaten of direct als insolvent gerepudieerde boedels geen boedel staal wordt overgegeven, deeze zyn: dat de crediteuren selden bekend zyn of zich alhier aangeven, maar, wetende, dat het concursum creditorum moet gehouden worden in Nederland, ter plaatze, van waar den overledenen de laatste maal is uitgevaaren, hunne prelensien direct derwaarts overzenden of dezelve, wanneer gering zyn, dan wel eenlyk uit personeele schulden beslaan, of ook wel uit hoofde van het geringe rendement des boedels en om kosten en moeiten te evileeren, geheel verzwygen; en dat het daar door te meermalen gebeurd, dat een boedel, alhier insolvent zynde, in Nederland solvenl wordt; met byvoeging, dal de ondoenlykheid, die hier uit ontstaat om van alle insolvente boedels, die onder de administratie van den sequester komen, een boedel staat, nevens de andere docu men (en, over te geeven, zoude kunnen worden weggenomen, het zy door dag-vaarding van alle onbekende crediteuren hy edictie legens zekere peremtoiren tyd, op poene van een eeuwig silentium, dan wel door allen ende een iegelyk, die iets te prelendeeren hebben op boedels, dewelke direct aan den curator der insolvente nalatenschappen van 's Oomp s afgestorven dienaren vervallen, by placcaat te gelasten hunne prelensien binnen 7> a 4 maanden aan den curator op te geeven en bekend te maaken,
1770. P. A. VAN DER PARRA. 669 Slib poene van verstek: maar dat nnk «laar door en, indien den curator aan de genen, die haar hebben aangegeven, een bewys verleende en daar en van de grootheid hunner prelensie notitie ouder aan zyne administratie rekening hield, altoos met een opslag des oogs zoude kunnen worden gezien de insolventie des boedels en wie de crediteuren zyn: zon is, uil aanmerking, dat zulks, om aan de ordre der boeren Majores hy missive van den 2l> cn Oclohcr 1769 op dit sujet Ie voldoen. noodzakelyk en dal daar toe van opgemelden twee ledigen voorstel de laatste als het minst kostbaarste, ook de prelerahelsle, doch, om een iegelyk gelegentheid Ie geven zyne pretentien te iustilueeren, den gestelden lyd van 3 a 4 maanden wat te kort genomen voorkomt, óverzulks goedgevonden en verstaan voor het vervolg hy deezen te stalüeeren en by een adver tissement aan de gemeente, zoo hier, als op de buiten comploiren, Ie laaien denuncieereii, dal de genen, die iets te pretendeeren hebhen uit de boedels, direct vervallende aan den curator der insolvente nalatenschappen van 'sConip" overleden dienaaren, gehouden zullen wezen, hier ler hoofdplaatze om liet aan denzelven en op de buiten-comptoiren om hel aan de aldaar mede fungeerende sequesters op te geeveu binnen zes maanden tyds; doch dat aan de genen, die buiten Batavia gezeten zyn en eenige pretensien vermeenen te mogen en Ie kunnen moveeren op zulke hocilcls, dewelke onder de administratie van den gemelden curator geraaken, daar toe gelalen wordt den lyd van een jaar, iu heide gevallen gereekend van den dag na de aanvaarding van diergelyke boedels, op pene anders van verstek; mitsgaders dieuvolgende alle de gemelde sequesters Ie gelasten om, niet alleen aan de zoodanigen, welke zig binnen dien peren)toiren termyn by hun komen aan te melden, daar van een bewys Ie verleenen, maar ook hunne naamen en de hoegrootheid hunner pretensien Ie notecren by de door hen overgesonden wordende sequestratie rcekening, ten einde, zoo hier, als iu Nederland, altoos mei een opslag van het oog kan Werden gezien de insolventie des boedels en wie de genen zyn, die er iels op te pretendeeren hebben.
1765. P. A. VAN OER PARRA. 67 en byaonder uyt consideratie van tle merkelyke prysverhoging der medicynen zedert het op den 31 on July 1755 gestatueerde reglement op liet verstrekken van deselve, zo om trend de aanreekening nvt Nederland, als insonderhyd mits de op den 12 en Augustus 1762 g'arresteerde verliooging van alle Euro pische goederen met 25 per 10 , goedgevonden en verstaan om, met alteratie van eenige posten in het voorsz. reglement, de novo dienaangaande hy desen te hepaalen: dat aan de chirurgyns der van deese hoofdplaats ver afgelegen huyten posten, Tanjongpoura, Meester Cornelis,de Qaal en Tange rang, mitsgaders aan die van de eylanden Onrust en Edam, van waar niet zonder het uytersle gevaar en zeer hezwaarlyk de zieken naar berwaards kunnen getransporteerd en waar dus de patiënten ten uyteynde moeten gecureerd worden, in stede van voor drie, voorlaan voor vyf stuyvers 's maands voor ieder der daar respective hescheydcn leggende Europeesen mag verstrekt worden en voor d'inlanders in de gewoone proportie of half zoo veel, zynde twee en cm halve stuyver, het gewoon lywaat lot pluksel en verband, zo mede d'arak, enz., daaronder gereekend . dat, ilewyl van de hoofdposten deser steede, de naby gelegen huylen posten, de schepen ter desep rliede en van d'alhier in guarnisoen [eggende halaillons de zieken spoedig naar hel hospitaal kunnen en moeten gezonden worden en dus pro raio zoo veel inedicynen over liet geheel niet noodig zyn, niet meer mogen verstrekt worden, dan, in steede van 3, voorlaan voor 4 stuyvers voor een Europees en, in plaats van 1 */ a , 2 sluyvers voor een inlander, hel gewoon lywaal en alles mede gereekenl; en dat op de huyten coinploiren, alwaar de arak, wyn en hel lywaal. lot pluksel, enz. zelfs verstrekt word en het dus ten aansien van de voldoening der inedicynen niet minder kan gesteld worden, waarom ook hy hel voorsz. reglement daar - '/, stuyvers voor een Europees en 1 '/ 4 sluyver voor een inlander is gesteld, als nu sal mogen g'eyscht en voldaan worden legen 4 stuyvers voor een Europees en 2 stuyvers voor een inlander. Op dal voorts door deese vernieuwde schikkingen van meerder te verslrekkene arlzenyen aan hel oogmerk beantwoord en
1770. P. A. VAN DER PARRA. 670 25 September. Verbod voor vreemdelingen legen hel verkoopen Ie Batavia van lijnwaden o f andere goederen, waarvan »den aanbreng" aan Comp' dienaren was verboden. Dit voorschrift is van Heeren XVII n(,n afkomstig. 27 September. Verbod voor de overheden van Compagnie's schepen, zonder speciale vergunning run den Gouverneur- Generaal, sloven en slavinnen uuur Ceihn over Ie voeren. De poenaliteit was eene boete van 100 rijksdaalders ten behoeve van de "Stadswerken" te Batavia. Nu de weg naar Banna hun was afgesloten (zie bij 18 November 1762), trachtten vele particulieren hunne lijfeigenen • over domesticque delicten" met Compagnie's schepen ter verkoop naar Ceilon te zenden. Zie ook "."""f 1770. 3 December 5 October. Last op den Sjahbandar te Batavia, »by »aankomst van vreemde scheepen en mindere vaarluygen, tderzelver commandanten aan Ie zeggen, dat zy hier nniel mogen invoeren Europische manufacturen, dranken *in vaatwerk, yzer, spykers en andere verboden arliculen »van negotie'. -n<°'lmbt, • Intrekking van hel verbod tegen den in- en uitvoer van lange peper, uitgevaardigd den 50"'" Augustus 1770. De Compagnie was weder genoegzaam van dit product voorzien. 23 October. Bepaling, dal na den 15*" October van eenig jaar aan niemand vergunning zoude worden verleend met eene retour-vloot naar Nederland terug te heeren. Zulks werd vastgesteld, omdat van elke «verlossing" melding
1770. P. A. VAN DER PARRA. 671 moest, worden gemaakt in den brief aan Heeren XVir ipn , welke jaarlijks met den »voor-zeyler" werd verzonden. 19 November. Last op de builen-kantoren bedorven buskruit in zee te laten werpen. In aanmerking genoomen zynde, dat op veele comploircn plaats vind een oneigen gebruik om bel aldaar bedorven buskruit by herwaards zending aan Ie rekenen tegen dezelve prys, als waar voor het, goed en wel geconditioneerd, van bier versonden is, en daar door deeze hoofdplaats eene last op den bals te schuyven, die elders behoord Ie worden gedragen; zoo is, om die verkeerde manier van behandeling te doen ophouden, goed gevonden en verstaan by extract deezer circulair naar alle de onderhorige builen comptoiren te gelasten om geen bedurven buskruit, 't zy van de comptoiren zelfs of van de scheepen en vaartuigen, die er aankomen, voortaan meer herwaards te zenden, maar bet zelve integendeel, na dat hel rapport van dies bevinding zal weezen ingekoomen en, als de quantiteid van eenig belang is, beëdigd, in zee te laaien werpen ten overstaan van expresse gecommitteerden, die daar van weder rapport zullen moeten doen, onder presentatie van eede, en het dan vervolgens ook ginder zelfs by de boeken af Ie scbryven, met deeze uitzondering nogtans omtrend zulk buskruit, dal hermaakt kan worden, dat het zelve, na het tegenwoordig gebruik, wel herwaards gezonden, dog niel aangerekend zal mogen worden, maar het kostende daar van by overzending ten eersten almeede afgeschreeven, ingevolge de circulaire ordre van den 10™ January 1749. 20 November. Vernieuwing van hel bepaalde op 20 Augustus 4743 nopens eischen. Bespeurd wordende, dat de, ongeacht de door deeze regeering by besluit van den 6 en December 1768 gereitereerde ordre der heeren Majores by brieven van den 10"" October 1758
1770. P. A. VAN DER PARRA. 672 en 2ü* n (Moher 1762, om by de eisschen van koopmanschappen» equipagie- en andere goederen lot de huishouding, zoo wel in eenc seperaate kolom op te geeven den vertier in de vyf voorgaande jaaren, door elkaudercn geslagen, als in eene andere coloni de restanten van dezelve goederen, zulks echter al weder op sommige comptoiren verzuimt wordt; zoo is goedgevonden en verslaan den ministèren en bedienden van alle de builen comptoiren de nodige observantie van die ordre, zoo wel by de insertie der eisschen in hunne brieven, als by de eisschen zelfs, nader by extract deezer circulair met het meeste empressement aan Ie beveelen. -°~ November, Verbod tegen het vervoeren van tripang mei Compagnie's schepen van Ambon en lianda. Dewyl de Dandasche ministers van opinie zyn, dat den vervoer van tripangs, wegens derzelver penelranle vuyle reuk, met scheepen, die sjieceryen in hebben, niet kan worden toegelaten zonder deeze aan bel gevaar van infectie en bederf Idool te stellen; zoo is, wyl die sustenue deeze regeering niet ongegrond voorkomt, goedgevonden en verstaan den vervoer van tripangs met zodanige scheepen van lianda of Amhoina Ie interdiceeren, op poene van confiscatie, ten behoeve van de maatschappye; en daar van, niet alleen aan de ministers in de gemelde gouvernementen, maar ook aan de overheden van de naar derwaarts vertrekkende scheepen, by eene gedrukte ordonnantie kennis te geeven tol derselver narichl en observantie. -"_ November. Verbod tegen den vervoer van opium van Batavia of eenige andere plaats naar Banda. Den aanvoer van amfioen in een land, even als Banda, daar de slaaven wel seven achlste van de inwoonders uitmaaken, als gevaarlyk aangemerkt wordende; zoo is, ter voorkoming van de kwaade gevolgen, die uit den verkoop van dat heulsap in die provincie zouden kunnen resulleeren, goedgevonden en
|770. P. A. VAN DER PARRA. 673 PLAÏ4AT-BOEK DttL VIII. 43 verstaan by affixie van biljetten aan allen en een iegelyk, die, 't zy met 'sComp 8 scheepen of mindere kielen, dan wel parti culiere vaartuigen, van deeze hoofdplaats, van Java's Oostkust of van andere plaalzen naar Banda vertrekken, Ie inlerdieceren, nog voor bun zei ven, nog voor iemand anders amfiocn naar die provincie te vervoeren, al waare ook van de gepriviligeerde societcyt alhier ingekogl, op poene van confiscatie en de vier dubbelde waarde daar .en boven, te verbeuren by den over treeder van dil verbod, 'l een en ander ten behoeven van den aanbrenger en de geene, die de aanhaaling doen. .1 HecetubiT </ Oodersche slaven en slavinnen. Bespeurd wordende, dat, nielleegenstaande hel medeneemen van slaaven in hel gemeen lot negotie met 'sComp' scheepen by het 17* 1 " artikel van de instructie voor de hoofd-officieren ter zee op .poene van confiscatie verbooden is, al echter veele particuliere hunne lyfeigene over domesticque deljcten- mei Comp 8 scheepen ten verkoop naar Ceilou zenden; zon is, om dat misbruik te beletten en de ongelukken, die er van op Comp* scheepen te wagten zyn, voor te komen, nodig geoordeelt en overzulks, met volle standhouding van het verbod tegen»; bel medeiiemen van vrye vrouwen of slavinnen, uilgezonderl aan de geene, die met een familie overgaan, of zulks door deeze vergadering wordt gepermitteerd, goedgevonden en verstaan aan de overheden van de naar Ceilon vertrekkende scheepen by een schriflelyke ordonnancie speciaal te verbieden het mede neemen van eenigé Öoslersche slaaven of slavinnen, builen speciaale permissie van den beer Gouverneur (leneraal, op verbeurte van een honderd rd a tol een boete voor de stads werken alhier: en, tol een beetere executie deezer ordre, den commandeur en opper-equipagiemeesier, zoo wel als den advo caat- en water-fiscaal, by extract te gelasten om tegens de overtrecding van dil verbod nauwkeurig Ie vigileeren.
1770. P. A. VAN DER PARRA. 674 4 December, intrekking van hel verbod, afgekondigd den 22"'" November 1768, legen den uitvoer van Wés terqche lijnwaden uil. eenige Oostersche provincie naar eene andere. Op de remarque onder de jongst gehouden besoigne over Rnnda, dat de interdictie by besluit deezer tafel van den 21' n November 1768 tegen den vervoer van alle Westersche lywaten, in wat soort ook, van de eene Oostersche provincie naar de andere den handel stremde en nadeelig voor de Comp'' was, deswegen in aanmerking genomen zynde, dat een der motieven tot dal besluit en wel het voornaamste is geweest schaarsheid aan gewilde, grove doeken om ieder provincie daar mede naar benoodigdheid te voorzien; doch dat, nu die schaarsheid voor 't grootste gedeelte gecesseerd en men in slaat is de eisschen op weinig na te voldoen, het altans, ook lot vermeerdering van den sleet in lywaten, tot uitbreiding van den gepermil teerden en tot tcgengaug van den sluikhandel met vreemde, 't bcsle en raadsaamslc schynt te weezen dal verbod i:i te trekken en den onderlingen vervoer, voor zoo verre de particu liere vaart uit de eene naar de andere provincie gepermitteerd is, open te zetten, te meer, wyl hel grove gewccf of de soorlen, waar op in dcezen de meeste speculatie valt, als: Bengaals gemeen of grof guinees, gerras, salempoeris. zaanen, bartas en dongrys, mitsgaders Chormandelsche guinees, salempoeris, parcallen en dongrys, door niemand, builen de Compagnie, van deze hoofdplaats naar de grote Oost mag worden aangevoerd en dus al, wat daar van die soorten nodig is, moet besorgd worden door de maatschappy, die het, op zich zelfs beschouwd, om het even is, werwaarts haarelywaalen gchragt worden, als zy op de comploiren, waar dezelve worden gedebiteerd, maai de bepaalde avancen geniet; zoo is overzulks goedgevonden en verslaan het verbod op den uitvoer van Westersche lywaaten uit de eene Ooslersche provincie naar de andere by deczen in te trekken en dienvolgendc den vervoer voor allen en een iegelyk over en weder open te stellen van het eene hoofdcompioir naar
1770. P. A. VAN DER PARRA. 675 liet andere, zonder eenige der onderhoorige plaatzen, builen blyk- en be\vysl)aare noodzakelykheid, Ie mogen aandoen alvorens aan de boofdplaalze zyn geweest en daar toe permissie verkree gen hebben; mitsgaders den ministers van Amboina, Banda, Ternaten, IMacasser, mitsgaders den bedienden van Tiraor aan te scbryveti om daar van de gemeente door afkondiging van biljet ten te adverleeren; docb de interdictie Van den vervoer van de voorwaarts opgenoemde grove Bengaalscbe en Chormandelscbe lywaalen van hier naar de Oostersche gouvernementen en ïimor door particulieren van decze boofdplaalze, nevens alle verdere ordres omtrent den lywaat handel en particulieren vaart om de groote Oost te laten standgrypen, zoo als zy leggen, en den water fiscaal, zoo wel als de sabandaars, aan te beveelen om te letten, dat dal verbod niet overlreeden worde. \ December. Aanstelling tan een tivmlcn Sjalibandar te Batavia Hel ambt van sabandhaar vaceercmle, gaf den heer Gouver neur Generaal de heereu leeden te verslaan: dat zyn Edelheid, ingevolge van den voorstel by desselvs consideratien over eene nadere menage van den 3 011 May 1765 en het daar op by deeze regeering genomen, doch door de heeren Majores nog niet volkomen geapprobeert besluit van den 29 en December 1766, na het overlyden in de maand December 1768 van den opperkoopman, M' Dirk van der Sluis, gel ragt hadt het met één sabandhaar over de vreemde Europeërs en inlanders, beide, gaande te houden en voor de Compagnie daar door uit te winnen de gagie, koslgeld en emolumenleh, die bevoorens aan zoodanigen bedienden, opper koopman zynde, zyn verstrekt en in 't jaar bedraagen hebben f 1715: 14 : 6 3 / 5 ; dat zyn Edelheid, sedert dat den Edele Paulus Godofredus van der Voort alleen als sabandhaar hadt gefungeerd, onder vonden hadt, dal zulks niet wel mogelyk was zonder ongele gentbeden te veroorzaken, vermits, en wel inzonderheid dooi' do
1770. P. A. VAN DER PARRA 676 gedurige, nu pas voor 2 ;'i ."> maanden gecesseerde indispositie van meergenoemden van der Voorl dikwyls destiluit gebleeven was van de noodige in forma lien nopens, het gedrag van aanwe zende vreemdelingen, met relatie tol hel geene zy aanbrengen en vervoeren, om te kunnen beletten hel pleegen van sluikcryen. liet dehaucheeren van volk en andere ongepermitteerde gedoen tens meer, en gevolglyk ook hel fraudecren van de hoompaehl, die daar l>y hel meest is geïnteresseerd: dal niet konde worden tegen gesprooken, dal de aankomst in de laatste tien jaaren van vry meerder vreemde scheepen, dan immer in een gelyk lermyn bevoorena, ook meerder toezicht requireerden en noodzakelyker maakte dan voor heen, lerwyl zyn Edelheid ondervonden hadt, dat, wanneer, by ziekte van den sabandhaar, de waarneming van desselfs dienst aan eenander voor dien tyd opgedraagen was, zulks echter niet voldeed, door dien deeze dal aanzien onder de vreemden en zelfs die influentie op de mindere bedienden van de sabandhary niel hadt kunnen verkrygen, die by een geduurige waakzaamheid vereischt wordt: dal, ofschoon zyn Edelheid (vvaarschynelyk uit hoofde van dat manke toezicht) niet waaren te vooren gekomen eenige ongepermitteerde handelingen, nogtans de lust der vreemden niet onbekend was tot morsseryen, wanneer de geleegentheid hun daar toe gunstig voorkomt of zulks niet verhindert wordt; dal dit • een en ander en gemerkt, dat, als er weder twee sabandhaars aangestelt en aan ieder wel de qualileit van opper koopman, maar niet meer dan koopmans gagie en kost geld en emolumenten toegelegd wierden, de maatschappye maar f 1004 : 8 : — meerder aan lasten zoude te draagen hebben dan in tegenstelling van het geene aan een, alleen koopmans genot erlangende wordt gesupporteert, zyn Edelheid, tegen desselfs eersten voorstel aan, hadt doen besluiten den heeren leeden te proponeeren om, even als eenigen tyd bevoorens, weder twee sabandhaars te deezer hoofdplaalze te laaten fungeeren; waar over gedelibereerd, zoo is, na dat zyn Edelheid nog hadt verklaard in die sekere verwagting te zyn, dat de heeren Majoies deeze lastpost van /' 1004:8: — wel zouden gelieven
1770—1771 P. A. VAN DER PARRA 677 te passeeren uil hoofde van de noodzakelykheid daar Ine en het nut, dal er mede word! bedoeld: en dal. by hoi contrarie, zich zelven liever deeze meerder last, totdat,nadertordinairen loop, de dispositie der heeren Meesters daar op zal wezen ontvangen, soüdé opleggen (er vergoeding, dan hel gpedfeoog inerk, dal den zelven ter bevordering van 's Meesiers belang daar by hadde, Ie san verlooren gaan, goedgevonden en verslaan hel anipl van sahandhaar weder, gelyk voor heen, door Ivvee perzoonen Ie laaien bedienen, beide mei den lilul van opper koopman en koopmans gagie, kostgeld en emolumenten, mits gaders den rang naasl den gecommitteerde lot en over de zaken van den inlander, ilem hel. militair lionneiir en de verdere prerogatieven, aan hel ampt van sahandhaar annex. 11' December. Verpachting van de generale en gemeene inkomsten van het koningrijk Jakaira voor lui jaar 1771. De wijzigingen van de voorwaarden waren ditmaal: •lal dé paglèr van de boom, zoo min als die van de waag, voortaan eenige 10l of geregtigheid zal mogen heffen of prelendeeren van sappanhout, «lat by aanvoer door particuliere aan de maatschappy wordt verkogl, en ook niel van sappanhout, dal mei particuliere vaartuigen uil Siam voor 's Co'mpagnies eigen reekeniug wordl aangebragl; dat den invoer van henzuin en kamfer alhier door vreemde Eurnpeërs geinlerdicèerd is, op poene van confiscatie. 18 December. Vernieuwing van de nlakaUn tegen hd maken en verkoopen run rmuirerk, en:. 1771. 5 Fehruaiij. Veïbod voor de btiiten-kantOreii, alwaar geene *fotnwde" rekeningen run inlandsche militairen werden aangelumdeii, tegen het afbetalen run te goed behouden maandgelden aan krijgers, die daar "komen Ie overlijden, dcserteereh'ófanders absent ranken".
1771. P. A. VAN DER PARRA 678 '19 Februarij. Inhel;kin<i van de oji 29 Maarl 1757 verleende vergunning lul hel ujtrii/len van een séhoutvburg in liet lieeren-lotjenient te BtUavia. Deze intrekking geschiedde op verzoek van den eigenaar van den schouwburg, die daarvan één ol' meer woonhuizen wilde maken. 11 Maart. Voorschrift nopens confiscatie van goederen van veroordeelden. Lu overweging genomen zyndc, dat hy alle decollegieu van justitie onder het ressort van de maalschappy op geen ccupari gen voet gehandelt wordt in het stuk van de confiscatie der goederen van delinquanlen, door dien zommige zich houden aan den regel: die zyn lyf verliest, verbeurd zyn goed, en eenige, haar reguleerende na de resolulien van baar Hoog Mogenden de heeren Stalen Generaal der Vereeuigde Nederlanden van den 13 c " November 1617, de conliscalie voor de helft decerneeren, lerwyl andere daar en tegen vermecnen, dal de verbeurte van goederen, in 't geheel, nog ten deele, geen plaats behoord te vinden, wyl alle confiscalien by de resolutie van haar Edele Groot Mogende de heeren Staalen van Holland en Weslfriesland van den 1'" May 1752 zyn afgeschaft; zoo is, om eenmaal te doen eessecren alle twyfeling en onzekerheid omtrent dit aangelegen noincl en tellens te prevenieeren de inconvenieulen, waar aan hetzelve subject is en die uil eene willekeurige handelwyze in zaaken van die natuur resulleeren kunnen, na rype deliberatie en wyl deeze regeering zich sleeds na de opgemelde resolutie hunner Hoog Mogende van den 13™ November 1617 gereguleerd en meer dan eens de observantie daarvan aanbevoolen heeft, mits gaders nog van begrip is, dat mitsdien conform in deeze landen diend gehandeld te worden, zoo lange dezelve niet gecontra mandeerd of de observantie der resolulie van haar Edele Groot Mogende van den 1™ May 1732, dan wel eenige andere wel speciaal door de heeren Majores aanbevoolen wordl, noodzaa kelyk geoordeeld en overzulks goedgevonden eu verstaan te
1771. P. A. VAN DER PARRA. 679 slalueercn, gelyk gcslaiueerd word l>y deezen, dal 4e goederen en gagic van de gcene, die ter dood gecondemneerd of 10l minder lylslralfe (by welke ook confiscalie, volgens de statutaire wellen deczer landen, plaats vind) verweezen worden, maar voor de eeue hellïe zullen mogen geconfisqueerd en voor de andere helfte aan des delinquanls vrouw, wettige kinderen of erfgenamen moeten gelaalen worden, excepto in enorme en schreeuwende deliclen, gelyk het criuien perduellionis of laesae majestalis en andere feilen van die natuur, wanneer de confiscatie voor het geheel moet plaats hebhen; en dal omtrent de verlieurle der goederen en gagie van weg- en overloopers of die haaien dienst verlaaten, zal moeten geohserveerl worden de bepaaling hunner Hoog Mogende hy den generaalen artietü-brief van den i m September 1742, tilcl 5, artikel 29, 50, 51 en 53; mitsgaders daarvan, zoo wel aan den Raad van jusliliedeezcs casleels en Scheepenen hier ler hoofdplaalze, als aan de regts collegien op de subalterne liuilen-coinploiren by extract deezes kennis te geven, 10l dcr zelver narichl en observantie. 14 Maart. Wijziging van het octrooi der amphioen-socieleit. De regeering vond goed, »met alteratie van artikel 14 en 15 van het octrooy, aan de amfioen-socicleit in 1755 by prolongatie verleend, te statueeren, dat, wanneer in hel vervolg, by gebrek van burger luiden in deeze colonie, die hel bepaalde getal van 10 actiën hebben en die tellens genegen en bekwaam zyn om als adminislreerend hoofdparliripanl Ie vaceeren, recours tot andere moet genomen worden, dezulke gehouden en verplicht zullen weezen 10l genoegen van den directeur en hoofd-participanten te stellen paatje voor eene somma van rd s 50000, dan wel, als zy een of meerder actiën hebben, voor zoo veel, als van de volle waarde van tien actiën tot dal montant zal komen te manquecren". Er was te Balavia nog één burger overig, die tien aandeelen in de amphioen-socieleit bezat, maar deze verlangde niet tot adminislreerend hoofd-participant l>enoeind te worden.
1765. P. A. VAN DER PARRA. 68 ilus de lydercn de benoodigde medicamenten naar vereysch toegediend worden, is al verder verstaan om by extracl doses niet nadruk Ie gelasten, dal niet alleen ter deser hoofdplaatse door het lioofd der chirurgie, maar ook door de respeetive commandanten der buyten posten, door den baas van Onrusl en den npzicndcr van Edam, mitsgaders door een iegelyk, die bel gezag op d'een of andere post of van bel oom: of andere corps beeft, d'uylerste zorge en attentie mooi belragt worden op bel gedrag der chirurgyns ten aanzien van bel behoorlyk conserveeroii en bet gebruyken der medicynen, om, by ont dekking van wandevoir, zodanige chirurgyns van hun ampl te deporteeren. 27 September. Bepaling nopens de bemanning run de lussehen Bahiviu en Onrusl varende teilschuit. Door bet hoofd over 'sConip* zeemagl, den Edele schout by nacht, Nicolaas Houting, by een berigl Ie kennen gegeven zynde, dat de zeylschuyt, die van dese honfdplaals dagelyks naar en van hel eiland Onrust vaart, door ziektensontbloot is geraakt van de daar op bescheydene Europeesohe matroosen; dal de groote schaarshyd aan zeevarende niet wel toelaat om 'er andere in de plaats te stellen: en dus oordeelt, dat hel vry voordeeliger soude wesen, dat den dat vaartuyg commandeerende quartiermeester of stuunnan wierde toegestaan om 'er vier van zyn eygen slaavcn op te plaatsen, onder het genot van het ordinaire coely- of werkloon voor deselve, zynde flO : 10 : - ter maand voor ieder: zoo is goedgevonden en verstaan, dal voorstel t'amplecteeren, lervvyl vier slaaven niet minder dan te veel g'oordeeld wierden om dit zeer nuttig vaartuyg lo helpen bestieren en dal, boe min het ook is, nog eenige Europeesche zeevarende 'er door gespaard worden. 1 October. Afschaffing van de pennisten-tafd te Batavia. Den castelein der pennisten tafel by een ampel request zyne
17~71 P. A. VAN DER PARRA 680 14 Maart. Voorschrift nopens inlandsche militairen. Om voor ie komen, niel alleen de differenlen, die in de naamen der inlandsche militairen lusschen de rollen hunner aanneeminge hier ter boofdpkfatze en de sehuldlioekcn op de'buiten comptoi ren vccllyds ontstaan, doordien de meeste, meer dan eene naam hebbende, zich dan van deeze en dan weder van een andere bedienen, maar ook de excessen, dewelke daar door in het doen van verstrekkingen der maandgelden 1 kunnen worden begaan, is goedgevonden en verslaan den gecommitteerde lot en over de zaaken van den inlander Ie demandeeren om in het vervolg altoos, by de aanneéming alhier of overkomst van .lava van zoodanige krygers ter verzending naar elders, aan ieder hunner een bewys op pergament, by wyze van een acte, pro Deo af te geeven, met hekendslelling by hunne naam van de coropagnien, tot dewelke zy belmoren, en de qualiteit met de gagie, waar voor zy aangenomen zyn, mitsgaders de ministers en hediendens op de buiten comptoiren, werwaarts^inlandsche militairen gezonden worden, bier van kennisse Ie gceven: mei ordre om, by aankomsl van die krygers, hunne evengemekle acte te confron leeren legen de aannemings- of monster, rulle rn, by bevinding van differenlen, de laatste na de eerste te veranderen, mitsgaders in bet vervolg aan zulke militairen ook geen verstrekking van maandgelden Ie doen dan op de vertooning van dat bewys en dal de naam, die zy dan opgeeven, daar mede, zoo wel als met de schuldboeken, accordeert. li) Maart. Bepaling der tarra van umi de Regering te leieren suiker. Urn legen bet te hoog tarren der kanassers, zoo wel als legen hel willekeurig vullen derzelve, Ie voorzien, is goedge vonden en verstaan ie statueeren, «lal ieder kanasser suiker, die aan de Compagnie geleeverd wordt, niet meer zal mogen inhouden dan drie picols of 575 ffi> nog ook de tarra meer weegen dan de by notulair besluit deezer lafel van den 4 en
1771. P. A. VAN DER PARRA. 681 July 1758 bepaalde 30 'S: en overzulks door den capitain der Chiueeschen alhier de, suiker leveranciers te laaien waarschou wen, dal alle de kanassers, waarvan de inhoud of larra zwaarder weegd, liy de Comp 6 niel zullen geaccepteerd maar van de hand geweezen worden. 25 Maart. Weigering van passage naar Siam aan een Roomsch geestelijke. Als een staaltje van de toenmalige zienswijze der Indische Begering wordt het onderstaande hier ingelascht: Is door den heer Gouverneur Generaal aan de heeren leden gecommuniceert, dat met een particulier vaartuig van Malacca eergisteren hier aangekomen is en gisteren zich liy zyn Edelheid vervoegt hadt den perzoon van Olivier Simon Ie Hou, die voorgeef! Ie weezen bisschop 1 van Melilopolis en coadjuleur in Siam, met verzoek om van hier transport met een der naar dat ryk navigee rende vaartuigen te mogen erlangen: waarop gedelibereerd en met welmelde zyn Edelheid in aanmerking genomen zynde, dat deezen du Ron zich opentlyk een Fransch linomsch-geeslelyke noemt en men die hier, zoo min lollereeren. als het pausdom favoriseeren of gelegentheid lot dies bloei en voortplanting geeven mag, en dal. wyl de Itnomsch-gezindén voor de omkee ring van het Siams ryk van daar geretireerd en. voor zoo verre men weel, niet terug gekomen of weder geseeten zyn, het waarschynelyk is, dat hy derwaarts gaal om op nieuw daar voet te krygen en zekerlyk ook om de vaart der Franschen, die, nu hunne particulieren naar Indie navigeeren, reeds mer kelyk geaecresseerd is, op dal ryk te begunstigen, 't geene niet anders dan lot praejuditie van 's Comp s onderhoorige en inzonderheid die in ( deeze colonie strekken zoude: zoo is goedgevonden en verstaan in zyn verzoek niet te condescen deeren, maar hem te laaien aanzeggen, dat hy zich weder naar boord van het vaartuig, waarmede gekomen is. Zal hebben te begeven, om met hetzelve over Java (werwaarts het staal te vertrekken omeene laading ryst in te kopen) naar Malacca
1771. P. A. VAN DER PARRA. 682 terug te keeren; voorts, zoo wel den heer gouverneur, Vos, aan te schryven om zorg te draagcn, dat aan de intentie deezer rcgeeringe voldaan worde, als den ministers van Malacca voor het vervolg te inlerdiceeren het verkenen van permissie aan diergelyke vreemdelingen 10l de oferkomste herwaarts, zoo min mei particuliere, als Compagnies schepen en vaartuigen. Hem werd den volgenden dag vergund met een ter recde Batavia aanwezig Porlugcesch schip naar Macao te vertrekken, »uil aanmerking, dal hel al zoo goed is, dal hy zich huilen •'s maatschappy's resort en naar Macao, dan naar Malacca •begeeft, mitsgaders men hem zonder hnrdiglieid ook niet wel «noodzaaken kan naar een plaats te gaan, van waar hy, mei • voorkennisse der minisiers, herwaarts gekomen is". Hij moest zich dadelijk aan boord van dat vaartuig inschepen cu mogl niet meer aan wal komen. 2 April. Maatregel legen varslooring van openbare gods dienst'Oefeaingen. Den Gereformeerde kerkenraad aan deeze regeering verzoek gedaan hebbende, dat de burger, (larel Braal, mogte worden gecorrigeert over openbare stooringe door woorden, gebaarden en andere insolentien onder den openhaaren godsdienst in de buiteu-Porlugeesche kerk en wel inzonderheid hy de bediening van den H. doop; zoo is, wyl diergelyke aanslootelyke en tot declin van het heilig dienstwerk strekkende gedoculcns niet ongemerkt mogen worden gepasseert, maar den daader behoord te worden gepunieerd op eene wyze, die hem ten afschrik en andere tot een exempel strekken kan, goedgevonden en verstaan gemelde Braat voor deeze reis, niet alleen te verwyzen in eene amende van twee honderd zilveren gekartelde ducatons ten behoeven van de stads-kasse alhier, maar hem ook hy extract uit de notulen deezer vergaderinge te waar schouwen, dat hy naar elders gebannen zal worden, indien hy
1771. P. A. VAN DER PARRA 683 ooit weder onderstaan mogte de publique godsdiensl-oeffeningeu op eenigerhande wyze te slooreii. 26 April. Vermindering van de contingenten, te leveren door de Regenten van Imbanagara en Tjiamis. Op het verzoek der regenten van Imbanagara en Tjamies om vermindering van twee pikols indigo ieder en 10 en 9 pikols caloen garen respeclive in hunne jaarlyksche leverantie van die twee artikelen en zulks, omdat, hunne onderhoorige in armoede vervallen en gedeellelyk verloopen zynde, zy al zeederl eenige jaaren het te kort komende uit privé beurse hebben moeten fourneeren en daar door reeds zoo verre in schulden geraakt vvaaren, dal zy in het vervolg, zonder zich te ruineeren, aan haare contingenten niet zullen kunnen voldoen; is, — uil aanmer king, dat het genoegzaam bekend is, dal deeze vry hoog in de leverantie geslelde regenten, zullen zy de hun opgelegde ver plichting opbrengen, genoodzaakt zyn van hunne onderhoorige meer te vergen, dan die opbrengen kunnen, of zelfs liet man quccrcndc elders ten duurslen in Ie koopen, en dat het dus bceter is inlyds eene billyke afslag te geeven, dan gevaar te loopen, dat ingezeelenen en hoofden te gelyk worden geruineerd en, als een gevolg daarvan, de maalschappy op hel laasl uit die districten niets kryge, — goedgevonden en verstaan het contingent van den regent van Imbanagara van 8 pikols indigo eu 59 pikols caloen garen voor het vervolg te diiniuuecren op 6 pikols indigo en 29 pikols caloen garen en dat des regeuls van Tjamies van 4 pikols indigo cu 29 picols caloen garen op 2 pikols van de eerste en 20 pikols van het laatste. 17 Mei. Toevoeging van een adjunct aan den krankbe zoeker van hel binncn-hospitaal te Batavia. Uit aanmerking van het groot getal impolenten, dal somlyds in het gemelde gasthuis legt, cu de volstrekte onmogelykhcid
1771. P. A. VAN DER PARRA 684 voor een enkeMe man om alle de zoodanige van dezelven, die op liun uillersle zyue aanspraak of vertroosting noodig hebben, naar bebooren te kunnen assisleeren, is goedgevonden en verstaan den krank bezoeker van hel binneh-hosnitaal «Hoos een adjunct toe te voegen en de benoeming daar van aan den kerkenraad Ie defereeren. 20 Mei. 'Uittreksel uil hei reglement op de brandspuiten. Arl. 1. In de stad zyn vyf brandspuit-huisjes, ider met twee spuiten en de verdere nodige hraiidgéreedschappeh, op do volgende wyze verdeeld: Art. 1. De spuiten W 1, slaande aan het Jan Vermanders >lraatje, hebben lot brandmeester den baas metselaar uil liet quartier, die tol adsislenlie beeft den baas sleen- en beeld houwer en lootgieter met alle hel volk. dal ouder hun hoort. en zoo veele slaaven. als zy noodig hebben. Art. ö. De spuiten N n 2, slaande in hel quartier, hebben 10l brandmeester den baas timmerman, die tol adsislenlie heeft den baas smid en koperslager met hel volk, dal onder hun hoort, en de noodige slaaven. Arl. 4. De Spuiten N n 3, slaande aan de Middelpunts-briig, hebben tot brandmeester den baas smit van' de woiT. met adsislenlie van zynen eersten meesterknegt en den baas der blokmaakers met hun onderhèbbend volk, hél schuils-volk van den vice-commandeur en zoo veel Mooren. als 'er noodig zvn. Art. 5. De spuiten IN" 4. slaande onder de wal van de punt Vriesland, hebben lot brandmeester den baas zeilmaaker, mei adsistentie van deszelfs eersten nieeslerknegl en baas kaartenmaaker met hun.onderhoorend volk, het schuits-volk van den baas timmerman en de noodige Mooren. Art. 6. De spuilen N° !>, staande op de werf. hebben lot brandmeester den baas timmerman en 10l adsislenlie deszelfs meesterknegl en baas kuyper niet hun onderhoorig volk, lul schuils-volk van den commandeur en de noodige Mooren.
1771. P. A. VAN DER PARRA. 685 \rl. 7. Buiten tle slail zyn 'er twee spuilen in de Chineesche eanipong, die de capilein Chineesch met zyn volk laat bedienen, gemerkt N° 6 A en 6 B. En twee hy ilèn geweldiger van den Landdrost, gemerkt N u 7, die door zyn volk en de campongs volkeren vanCrocot, Jacatra en Pisang Batoe moeten bediend worden. Art. 8. Over de spuiten N° 1 en 2 zyn als opper-brand meeslers gesteld de fabrycq, over N° 5, 4 en B de opper-equipa giemeestcr en over N° 6 en 7 de schepen, Abraham de Roy, onder liet hooger gezag van den beer president van Schepenen en, by zyn Edelheids absentie, den Bailluw of Landdrost. Arl. 9. Zoo ras 'er eenige brand ontstaat, zal bet volk zig terstond naar hunne spuiten begeeven en de spuiten N° 1, 3en 4 zullen zig met alle spoed by de brand voegen, dog de spuiten N° 2 £ii 5, in het quartier en op de werf, zullen niet van hunne plaats gaan zonder speciaale order (ten zy de brand digi by hunne plaats ontstond): en geene van de spuiten van binnen zal zig builen de stad mogen begeeven/.onder speciaale order van den beere Gouverneur (ieueraal of bet oudste presente lid der booge Indiase regeering. Arl. 10. De spuil, die hel eerste by den brand is, zal tol praemie genieten M rd 8 en de tweede 3Q rd 9 uil de stads kasse, om op ordounancie van den heer president van Schepenen verstrekt en onder bet volk van de respeclive spuiten verdeeld te worden door den brandmeester. Art. 11. Zullende den baas timmermanlwee maal's maands naar ieder der 7 brandspuit huizen een brandspuilmaaker moeien zanden om de spuilen na Ie zien en hel manqueerende daar aan Ie repareer en, naar voor die brandspuilmaaker, daar Van rapport gedaan hebbende aan den heer president van Schepenen, uil stads kasse 's maands zal genieten lü rd'. Arl. 12. En zal hier van een exemplaar, niet alleen aan de respeclive brandmeesters afgegeven, maar ook een, zo wel in het quartier en op de werf onder de lools, als aan ieder brandspuit-buis binnen en buiten de stad worden aangeplakt.
1771. P. A. VAN DER PARRA 686 21 Mei. Voorschriften voor den Curator ad lites. Op straffe van eene maand tractement, len voordeele van de stads-kas, moest hij onderteekenen de inventarissen van hoedels. welke ten overslaan van hem en getuigen werden opgemaakt. Niet alleen in die inventarissen, maar ook in zijn boedel rekening-l»ock moest hij aanteekenen de contanten, welke in eenigen, onder zijne administratie komenden boedel gevonden werden. 24 Mei. Spillage vod lamp-olij. Uit aanmerking, dal de overheden van Comp* scheepen en mindere vaartuigen, die lamp-oly van Java's Oostkust overbren gen, nimmer toekomen kunnen met de vier kannen len honderd, die haar daarop gevalideerd worden volgens het 2' lc articul van het den lö 1 '" Auguslus 1764 herdrukte reglement nopens de afschryvingen van onderwiglen en minderheden, na dien de oly in fusten altoos meer spillagie geeft, is goedgevonden voor het vervolg te statueeren, dat haar op de lamp-oly, hy overbreng van het eene comploir naar het ander in het zelfde gouver nement, directie of commandement of ook wel naar een naby gelegen comploir, onder een ander gouvernement, directie of commandement gehooiende, zullen worden gevalideerd de geheele agl percent, by hel eerste articul bepaald; en van deeze alteratie in hel 2''' articul desgemelden regiemenis den minisiers en bedienden» op de onderhoorige comploiren kennis te geven 10l hunne narigt en observantie. 24 Mei. Verkoop van equipagie-goederen aan particuliere schippers. Is goedgevonden en verstaan met een capitaal avans zig in het vervolg Ie vergenoegen op alle Indische equipagie goederen, die aan de smalle handelaars, lot gebruik op hunne vaartuigen, afgeslaan worden, ten einde door deeze en diergelyke behulp»
1771, P. A. VAN DER PARRA. 687 zaamheden, zoo veel mogelyk, te bevorderen de opwakkering van hunne te zeer verslapte vaart van en op deeze hoofdplaatze. -55- Mei. Bepalingen nopens den invoer ie Batavia van Westerfiche lijnwaden door zekere Compagnie's dienaren. Het hoe langer hoe meerder loeneemende verval van Comp s lywaalhandel hier ler hoofdplaatze sedert ecnigen lyd herwaarts een zaak van opmerking hy deeze regeering geweest (') en door den heer Gouverneur Generaal tnns geproduceerd zynde hoogsldesselfs schril'telyke consideratien dienlwegen, waarby zyn' Edelheid, onder eene dislincle aantooning van liet begin zel en den voortgang van dal verval, nevens dies wezentlyke oorzaken ( 2 ), de middelen proponeerd, die zyn'Edelheid waren voorgekomen de raadzaamste te zyn om het interest van de Gcnip 0 beter en gewisser te bevorderen dan met het volgens resolutie van den 18™ December 1761, 22™ November 1765 en IS™ April 1764 gedaan verbod tegen en het mogelykste toezigl op den particulieren invoer alhier van al het Westersche geweef, zonder onderscheid; zoo is, na den voorstel van den heer Gouverneur Generaal, goedgevonden en verstaan, alvoorens eenig positie! besluit daarop Ie neemen, dal schriftuur met dies bylaagen onder de heeren leden deezer vergaderinge ter resumptie Ie laaien rond gaan: dog inlusschen of hy provisie, met uilsluyting van alle anderen, eenlyk aan de officieren van de scheepen, die, naar de West van Indien en Malakka vertrek kende,-in dit jaar van daar kunnen wederkeeren, permissie Ie verleenen om allerhande soorten van Bengaalscbe, Chorman délsche en Tutucorynsche lywaaten, ook zyden stoflen, behalven: guinees, gemeen gebleekt, » ruw, » bruin, blaauw, (') In plaats van $9'J, a 43 pet. winsl voor de Compagnie in 1761/68 had die handel in 1771 verlies opgeleverd. (*) Smokkelhandel en toenemende fabricatie van lijnwaden in China, op Kali, Java, te Makasar en Ie llanlam.
1771. P. A. VAN DER PARRA. 688 salempooris, gemeen gebleekt, bruin, liliiuvv, parcallen, geineen gebleekt, » bruin,, blauw, en la pies, iloor dien dezelve, nevens de Sourattesclie lywaaten en zyden, pathoolèn, voor de Compagnie gereserveerd en nverzulks by invoer confiscatie subject blyyen, naar de ordre, herwaarts te mogen aanbrengen in zoodanige kisten als tellens verslaan is bun toe te leggen, naamelyk: een schipper of gezagvoerder 5 » onner-sliHirinnn en opper-chirur " . , kisten, lang 5, boog gyn, ieder 2 , ° en wvu '1 voeten » ondersluunmm, derdewaak en krankbezoeker, ieder 1 elk deksofficier 1 kist, lang 4'/j, boog en wyd 2 voeten, mits dat zy daar voor aan de Compagnie 10l recognitie betaalen twintig percent van het waare inkoops kostende der goederen, maar niets aan den pagler van de in- en uitgaande regten, nog ook aan iemand anders, om bun zoo geleegcnbeid Ie geven van in eene geoorlofde bandelvvyze hun voordeel te zoeken; en is wyders, tot voorkoming, dat de Compagnie door geene onver genoegde, baatzuchtige scheeps officieren misleid worde om trend de wezenlykc inkoops pryzen der goederen, welke zy invoegen voorschreven aanbrengen, nog onder den naam van gepermit teerde kisten meer ingevoerd, dan men hun lans toeslaat, nog ook anders eenige smokkelary getenteerd, nodig geoordeeld zynde daartegen te nemen de door den lieer Gouverneur Generaal by zyne Edelheid? meergemelde consideratien voorgestelde precau tien, overzulks goedgevonden en verslaan te stalueeren: 1° dat de gemelde scheeps officieren by de factuuren hunner goederen, die (door een ieder van hel geene by herwaarts vervoert) aan den gouverneur, directeur, commandeur ol' het opperhoofd der plaalze, van waar zy vertrekken, zullen moeten overgegeven en onder Comp s papieren in nriginati herwaarts gezonden worden, geene andere als de waare
1771. P. A. VAN DER PAR A. 689 PLARAAT-BOF.K lil-Xt VIII. u inkoops pryzen zullen moeien bekend si ellen en dezelve, des nóods, mei eede bekragtigen; 2° dat de gemelde gepermitteerde kisten met lywaaten of zyden stollen, door hun aangebragt, by hunne aankomst alhier van boord der schepen moeten worden afgehaald met Comp 8 vaartuigen en besteld in de AVeslzydsche pak huizen om daar door een ieder de zyne, na dat de bepaalde recognitie zal wezen betaald en daarvan het bewys vertoond aan de administrateurs in de gemelde pakhuizen, onder afgave van een behoorlyke recipisse aan dezelven, ongeopend te kunnen ontvangen worden, zonder dat hy gehouden zal zyn om voor den overbreng, het opslaan en de afleevering van zyn goed, of hoedanig en aan wien hel zy, iets te contribueeren boven of builen de voormelde twinlig percent aan de Compagnie, hoe gering bel ook weezen moge, maar wel in tegendeel de vryheid hebben om zulks, indien het hem gevergd wordt, finaal van de band te wyzen en, by aanhouding van zyn goed, daarvan kennis te geven aan den heer Gouverneur Géneraal; 3° dat de ontlading der gemelde scheepen zal geschieden in presentie van rwee gecommitteerden, door den heer Direc teur Generaal te benoemen, geassisteerd met een sergeant, een corporaal en twaalf soldaten, die beboorlyk wagt zullen moeten houden, dat builen de tegenwoordigheid van de gemelde gecommitteerden niets ontscheept worde; 4° dal by ontdekking van den minsten toeleg lot elusie van hel -goede oogmerk deezer regeeringe, met de voorschreeven vërgunriinge bedoeld, de schuldigen, niet alleen de agter hanld wonlende lywaaten of zyden' sloffen zullen verbeuren, maar ook van ampt, qualileit en gagie gedeporteerd, voor infaam verklaard en zoo naar Nederland verzonden worden; 5° dal alle particulieren, zoo wel als de officieren van de justitie, geen uitgezonderd, de sabandaars en de pagler van de in- en uitgaande reglen de faculteit zullen hebben om alle de lywaaten (kleine beslelpakjes ongereekend), die, uil
1765. P. A. VAN DER PARRA. 69 bezwaarnissen ingcbragt hebbeude, dat hy niel alleen nu of zederl de gemaakte reductie in de verstrekkingen, dienaangaaude aan Item gedaan wordende, vernield hy resolutie van den 8™ .1 ui y jongstleden, lul met d'uytgaven op verre na niet gaande kan houden, maar zelfs al van te vooreu'er maandelyks, gelyk hy beweerd, hy ingeschoten heelt en overzulks verzoekende, of om ten minsten het voorige genot van contanten en goede ren weder Ie krygen, of wel om in 't geheel als castclcin ontslagen te worden; mitsgaders dat supplicq door den beer Directeur Generaal in handen van het opperhoofd over het generale soldy comptoir gesteld zyude om, als de behandeling van deze tafel en de huysvesling der in de loge wonende gas ten van nahy en dagelyks beschouwende en gevolgelyk 'er ook best over kunnende oordeelen, dientwegen op te geven, hoc of dese penuisten tafel op het menagieuste zoude kunnen onder houden worden; en daar op door dcnzelven hy een, nevens het voorsz. request, door wehnelden heer Directeur Generaal mede overgelegd wordende herigl vertoond wordende, dat hy niets 10l vermindering van dese lastpost kan uytdenkcn dan hel afschaffen van de tafel zelfs; en dal dil Ie facielder kan geschieden, om dal de meeste, die 'er aan komen celen, maar drukkers en boekbinders zyn of daar onder maar hlootclyk drie assistenten; zoo is niet alleen goedgevonden en verslaan om voormelde penuisten tafel hy desen geheel Ie ahrogeren en gevolgelyk voorsz. hakineeslcr als zodanig t'ontslaan, maar ook, op de verdere voorstellen van het opperhoofd, de in de logic thans woonende behoeftige scribenten of die 'er in der lyd mogten verkiesen in te trekken, te permitteeren om daar in te kunnen hlyven onder het genot van dubbeld koslgeld, te weeten: hel ordinaire 'sComp 8 wege naar den gebruyke en nog eeven zoo veel uyt de in de zoogenaamde kasse berustende 490 ryxdaalders, om maandelyks door den eerst gesworen klerk ler generale secrclary, als cassier van voorsz. kasse, aan dezelve gedistribueerd Ie worden, zoo lange die penningen strekken kunnen, met het gene succcssivc in die kasse moglc komen door te rug houdingen van 'I koslgeld van zulke, die
1771, P. A. VAN DER PARRA. 690 ile voorschreven scheepen komende, niet direct naar de Weslzydsche pakhuizen overgebragl worden, te mogen aannaaien en zonder forme van proces voor zig houden, mits daarvan, ook van de sortementen, kennis geevende aan den heer Gouverneur Generaal, ten einde zoo een ieder even zeer aan te moedigen om alle frauduleuse handelingen in zyn eigen voordeel tegen Ie gaan; en 6° dat daarentegen de zoodanige van de gemelde officianten, die men overtuigen kan van in de contraventie getrempeerd of omtrend dezelve geconniveerd te hebben, ingelyker voegen, als straks van de scheeps officieren gezegd is, gehandeld en de pagter van de boom, zoo hy met zyn voorweeten eenige van de gemelde goederen laat doorslippen, het zy, dat hy 'er iels voor genooten hebbe of niet, voor vyf en twintig jaaren naar elders gebannen zal worden. Van al het welke verstaan is, dat door publicatie en affixie van een biljet, niet alleen hier ter stede en op de voorschrevene schepen, maar ook op Ceilon, Chormandel en Malacca de noodige adverlenlie gedaan en ten dien einde een genoegzaam getal exemplaaren daarvan naar de evengemelde comploiren gezonden zal worden. 11 Junij. Verbod voor Macaosche vaartuigen tegen het aandoen op Java van eenige haven, behalven Batavia. Is goedgevonden en verstaan voor het vervolg te statueeren, dat, terwyl de Macaoschen trafiiquanteu de vaart op deeze hoofdplaats gepermitteerd blyft, geene hunner scheepen of mindere vaartuigen, buiten bewysbaaren, onvermydelyken zee nood, eenige plaats langs Java's Oostkust of Cheribon meer zullen vermogen aan te loopen, op poene, dat dezelve by het contrarie voor goeden prys zullen worden verklaard; en daarvan overzulks, zoo wel aan de Javasche ministers en den resident van Cheribon tot hunne narigt en observantie kennis te geeven, als door den sabandaar aan den capitein van het hier ter rheede leggende Macaosch schip, Saucto Anthony de Almes, en
1771. P. A. VAN DER PARRA 691 de voerders der in het vervolg van ginder aankomende kielen advertentie te laaten doen, mitsgaders de super cargas van Comp s handel in China te gelasten om van het gemelde verbod de regeering te' Macao ook te verwittigen, op dat niemand hunner ignorantie praetendeeren en een iegelyk zig voor schaade zoude kunnen waglen. Vrees voor smokkelhandel in opium gaf aanleiding tot dit verbod. 12 Junij. Voorschrift nopens het judicium praeferentiae et coTwurrentiae. De heeren Majores tot informatie en narigt deezer regeeringe herwaarts gezonden hebbende een extract uit de resolutien van de heeren Staaten van Holland en West-Friesland in dato 18 May 1770 en het zelve bevonden zynde te behelzen eene statutaire verklaaring van hunne Edele Groot-mogenden, dal, wanneer hel judicium preferenliae et concurrenliae daar Ie lande zoude mogen worden gehouden over den boedel van iemand, die van daar in den dienst der Oost Indische Compagnie naar de Oost Indien is gevaaren en hier in dienst van dezelve Compagnie insolvent is komen te overlyden, nolariaale obligalien, waar ter plaatze dezelve ook door zoodanig een perzoon, na dat hy in den dienst dei 1 Oost Indische Compagnie is getreeden, verleden zouden mogen zyn, geprefereerd zullen weezen voor alle andere obligalien, onder de hand gepasseerd; zoo is goed gevonden en verstaan gedrukte exemplaaren van het gemelde extract uit de resolutien van hunne Edele Groot-molenden, nevens een extract deeses, niet alleen aan de collegien van juslilie hier ter plaatze af te geeven, jrnaar ook den minisiers en bedienden op de onderhoorige builen comptoiren toe te zenden, ten einde hun allen mede te strekken tot informatie en narigt.
1771. P. A. VAN DER PARRA. 692 12 Junij. Voorschrift voor Commissarissen '10l a\ 'lossing van militairen'', enz. In voldoening aan de begeerte van lieercn Principaalen is goedgevonden en verstaan den heeren toeden deerer vergade ringe, die jaarlyks verzogt en gecommitteerd worden lot de verlossing van militairen, onderofficieren en gemeenen, mils gaders ambagtslieden, en van welkers departement het ook is om van de repatrieerende gequalificeerden Ie vorderen een declaraloir, dat zy geene aclie of pretensie hebben ten laste van de Oost Indische Compagnie, nog in mandalis te geeven om, wanneer dat declaraloir door hun niel kan worden verleend, hun dan by een hehoorlyk verbandschrifl zig Ie laaien verpligten om hunne pretensien indien zy vermeenen raoglen eenige op de Compagnie te hebben, voor den regier in Indien te zullen instilueeren, ten einde de Compagnie Ie hevrydeu van de proceduures, die haar, huilen dusdanige voorzorg» 1 , in hel vaderland kunnen worden aangedaan. 21 Junij. Bekendmaking, il/tl de Regering voornemens wan thee en edele gesteenten o/> vracht naar Nederland te verzenden. 21 Junij. Vernieuwing van hel bepaalde op 30 Junij 1760 nopens hel bevorderen run boekhouden en adsislenten. De Kegering vond goed alle huilen-kaulorcu, >daar nog onder kooplieden builen euiploy gevonden ol werwaarls die van bier geschikt, worden, met reiteratie der circulaire ordre van den 30 e " Juny 1766, te gelasten om geene der openvallende lunet ieti. welke, naar hel reglement op de bevordering der dienaren van den 29 en September 1767. door luiden van gemelde quali teit moeten worden bekleed, voortaan anders te vervullen als met onderkooplieden, die 'er ledig I nopen: en gevolglyk, tot
1771. P. A, VAN DER PARRA 693 •lal deeze geëmployeerd zyn, geene boekhouders of assistenten in zulke poslen te stellen". ~ Jutiij. Verbod legen den invoer op Java van gekorven Chinescfte Inbak, niet aangebragt te Batavia door Chi nesche jonken. Door Que Quantjey c. s., annaehodas van vyf hier aanwee zende Eymuyschc jonken, by requesle geklaagd zynde over bel verval van bunnen handel ter deezer boofdplaatze, voor namelyk niet betrekking lot de Chinascbe tabak, nademaal dezelve van Eymuy naar Johor vervoerd en van daar op Java's Oostkust en elders aangebragt en verkogl, niilsgaders daar door veroorzaak! wordt, dat de tabak, die direct uit China hier komt, nu zoo veel aftreks niet heeft als te vooren, met verzoek derhalven, dat tegen den gemelden indirecten handel in dal articul mogte worden voorzien; zoo is, om de Chinascbe Iraffiquanten tot den vaart met hunne jonken op deeze hoofd plaatze, die altoos gestrekt heelt lot voordeel van de Compagnie, zoo wel als van djp ingezetenen, dog sedert eenigen tyd merkelyk is afgenomen, door alle mogelyke begunstiging aan te moedigen, goedgevonden en verslaan aan alle en een iegelyk te verbieden om in bel vervolg of met het begin van hel jaar 1772, zoo hier ter plaatze, als langs geheel Java, ook Danlam en Cheribon, in te voeren eeuigc andere gekurven Cbineesche tabak, dan die met de jonken direct uit China op Batavia zal worden aangebragt en van hier weder naar Java, Bantam en Cheribon zal worden vervoerd, nadat verlold en by de Bataviasehe passen beboorlyk zal zyn bekend gesteld; en dienvolgende te verklaaren, dat de aanbreng derzelve, nog van Macasser (daar egter met de geper mitteerde jonk de gemelde tabak zal mogen aangevoerd en ook verkogt worden), nog van Johor, Malacca, Banjermassing of van waar het ook zoude mogen zyn, hier, nog elders op een dei voorgenoemde plaatzen zal weezen loegelaaten, maar dat in tegendeel alle de Chineese tabak, die tegen deeze interdictie
1771. P. A. VAN DER PARRA 694 Word ingevoerd, ten eersten zal worden aangeslagen en voor verbeurd verklaard worden, ten behoeven van den aanhaaler. En is voorts verstaan hier van niet alleen een biljet te laaten affigeeren, zoo ter deezer hoofdplaatze, als op de gemelde comploiren, met last aan de officieren van justitie en de saban daars om tegen de contraventie naar behooren te vigileeren en te doen vigileeren, maar ook door den sabandaar, Tsaac Reynst, aan de bier aanweezende supercargas van het Maccaosche scheepje, Sancto Anthnni de Almes, en door de officieren van de Chineesche natie aan de annachodas der op de rheede leggende jonken te laten kennis geven, mitsgaders den super cargas van Comp s handel in China aan te schryven om het insgelyks aan de jonklieden ginder te doen denuncieeren. 28 Junij. Bepaling, dat de op 25 Augustus 1755 vast gestelde belasting op den overvoer van lijken naar China niet van toepassing was op lijken van Chinezen, die tusschen Batavia en China hadden heen en iveder gevaren. 0 28 Junij. Magtiging op het Collegie van Schepenen op de gebruikelijke wijze eene halve maand huishuur als belasting te heffen. Hel geld, aanwezig in de stads-kas, was »op verre na" niet toereikende tot het bestrijden der »stads-ongelden". 15 Julij. Vernieuwing van het bepaalde op 29 November 1768 nopens het aanleeren van ambachten door Com pagnie's slaven. Op de betuiging der heeren Meesters, dat het hunner Edele Hoog Aglbare byzonder aangenaam zoude zyn. wanneer slaven tot het metzelen .en timmeren konden worden opgeleid, dewyl het hunner Edele Hoog Aglbare hoe langer hoe meer moeyelyk
1771. P. A. VAN DER PARRA. 695 wierd bequaame ambagtslieden te vinden, die genegen zyn zig in den dienst van de Compagie naar Indien te begeeven, is goedgevonden en verstaan de minisiers en bedicnilens op alle de onderhoorige buiten comptoiren, daar Conip' slaaven zyn, by extract deezes te gelasten om denzelven, zoo veel mogelyk, de voorschreeven' twee, in haaren diensl meest noodige ambagten, dog geene andere, waarvan zy zomlyds misbruik zouden kunnen maken, te laaien aanleeren; en teffens zorg Ie dragen, dat de zoodanige, die daarin op kosten van de Compagnie eene genoegzaame kundigheid verkregen hebben, niet ten dienste van particulieren geëmployeerd of legen anderen verwisselt worden, in nakoming der voorige ordres van den 12 en Augustus 1765 en 29 en November 1768. 16 Julij. Verbod voor de buiten-kantoren tegen»het doen •van eenige formeele en ook van eenige andere afbelaa •lingen aan inlandsche militairen in mindering van hunne y>te goed behoudene gagiën, dan alleen tan de ordinaire »agt goede maanden in het jaar". Voor Ceilon, waar men sedert 1761 gewoon was de inland sche militairen maandelijks te betalen, gold dit verbod niet. Zie resolutie Indische Regering van 22 Mei 1772. 18 Julij. Last op de buiten-kantoren jaarlijks te exami neren de handelingen van de respective Curatores ad lites. Is goedgevonden en verstaan de minisiers en bedienden op de onderhoorige buiten-comptoiren by extract deezes circulair te gelasten om, door daar toe by hun te benoemen gecom mitteerden, sedert het boekjaar 1761/62 tol 1770/71 en vervolgens jaarlyks exact te laaten nagaan en berigten, of alle de nalaatenschappen van Comp s overleedene dienaaren, door de respective curatoren ad lites geadministreerd en verkogt, behoorlyk geinvenlariseerd zyn? of de vendu-boeken met de
1771. P. A. VAN DER PARRA. 696 origineele mcmorien der gehouden' vendutien en deeze mei de inventarissen accordeeren? en of het provenue dier nala tenschappen rigtig in Gomp* kasse geleld is ? ten einde, hy bevinding, dat daar omlrend eenige oraissien zyn begaan, tol redres van dezelve zoodanig te worden gedisponeerd, als de gemelde ministers en bedienden, ingevolge van de permanente ordres op dal stuk, vermeenen zullen te behooren. 18 Julij. Maatregelen ter verzekering aan den Secretaris en het verdere personeel van den Raad van justitie Ie Batavia van hun salaris. Ten versoeke van den secretaris om de leges van dee/.en Raede en het salaris van gemelde secretaris, ilenf van den deurwaarder en de heide geswooie clerquen, sop veel doenelyk, te secureeren, is goedgevonden en verslaan den secretaris te qualiliceeren, niet alleen lot dè aanhouding der declaratien van kosten van de respective praclisyns, tot soo lange denselve sal weezen voldaan van het geerten hun daar uyt, soo aan leges, als aan syn verschot en salaris, is compeleerende, maar ook teffens oimne, ingevalle sommige der gemelde praclisyns sig sulx niel moglen bekreunen, als soinwylen andere middelen hebbende om gelden vau hunne cliënten op sodauige declaralien. het zy in mindering, dan wel op eenige andere, gants niet honnelte off belamelyke vvyse, Ie ontfangen, als dan selven door een der deurwaarders van deesen Raede hel rendement van sódanig een declaralie, voor soo verre de voorsz. leges en syn verschot en salaris concerneert, van derselver meester off mees ters te laelcn invorderen; lervvyl, om hier in met zeekerheid te ageeren, de beide geswoore clerquen ter secrelarye van deesen Raede wel expresselyk worden geinlerdiceert eenige afgave van declaralien van kosten aan de praclizyns te doen buyten speciaale qualilicalie van den secretaris, en sulx op poene van rd s 50 ten behoeven van de raadkamer, voor yder declaratie, die door haar, buyten consent van den secretaris, bevonden sal worden afgegeven te syn; synde ook al met
1771. P. A. VAN DER PARRA. 697 eenen nog verslaan gemelde gcswoore clerquen, insgèlykx ler verseekering hunner salaris t'ii verschot, te qualificeeren omine, alscjioon ook den secretaris van de leges en syn verschot en salaris voldaan, dan wel in de afgave geconsentecrt inogte hebben, deselve rioglans niet alleen almeede Ie mogen inhouden, tot lyd en wylen sy almeede van hel hun daar uyt coinpé teerende salaris en verschot sullen weesen gecontenleerl, maar ook omme, na verloop vap eenige weeken deselve niet afgehaald wordende, na bekome permissie, van den secretaris, hunne verschotten en salarissen, invoegen als voore, door den deur waarder te mogen laeten invorderen. Deze beschikking is door den Raad van justitie zelvcn genomen. 1-) Julij. Vergunning voor de Regenten van Sfoemedtmg en Pralunnoenljani], naar Verkiezing, hunne kof/ij Ie Batavia of Ie Clieribon Ie leveren. Zij kregen 4'/ 2 rijksdaalders per pikol. '11 17I>8 was belzelfde aan de llegenten van Tji-asem en Painanoekan vergund. De karbouwen, enz., welke de koffij naar Batavia vervoerden, werden aldaar gewoonlijk als slachl-vee verkocht. U|> il Augustus 1771 is ter zake nog hel volgende bepaald: Üe beer Gouverneur generaal heelt wyders geproduceerd de trauslaalen der brieven, door de regenten van Suniadang en Pracuuioenljang, ieder afzonderlyk, mitsgaders door de res|ieelive ocmboels of dorpshoofden van het laaslgenielde landschap geza menlyk, aan den gecommitteerde lot en over de zaakeu van den inlander alhier, David Joan Sniilb, geschreven in antwoord op de bekendmaaking, die hy aan hun hadt gedaan van het ter sessie van den 10''" July laas lieden genomen besluit hy deeze regeering om bun vryheid Ie geeveu tot de leverancie hunner kolïi, 't zy hier of op Cheribon, tegen den prys van 4 ! /ï r 'l s v oor het picol; en is hy leclure van de gemelde
1771. P. A. VAN DER PARRA. 698 translaaten gebleken, dat, en de regenten, en de dorpshoofden, als uit eenen monde verklaaren, dat zy in dat besluit wel moesten berusten, dog flat de prysvermindering der kom" van 6 lot 4'/ 2 fd' eene groote verflaauwing onder het volk in het aanqueeken van die vrugt zoude te weeg brengen en de leverancie daar door verminderen, met verzoek derhalven van medelyden met hunne onderhoorigen te hebben en te bewerken, «lat de prys op 6 rd' mogte blyven, ten minsten, dat de vermin dering geringer (dan namelyk met l'/j rd r op het pikol) mogte weezen en hun gepermitteerd worden de leverancie op Batavia Ie blyven doen. Waar over gedelibereerd en in consideratie genomen zynde, dat, zo men de koffi-cultuur aan den gang wil houden om jaarlyks 5 of 6000000 U naar Nederland te kunnen afzenden, men dan tot geene zoodanige prys-verminderjng van dat artieul behoorde te treeden, welke in staat zoude zyn om, niet alleen den volkeren van de gemelde regentschappen de lust tol die culture te beneemen, maar ook den yver van die der andere regentschappen, onder Batavia resorteerende, merkelyk te doen verslappen, nademaal zy veelligt zouden kunnen denken, dat hun het zelfde lot eerlang te beurt kon vallen; dog dat men egter, terwyl de voorsch reeven' regenten en dorpshoofden tegen eene geringe prys vermindering zoo zeer niet schynen op te komen, de prys van de koffi, die hunne landen voortbrengen, wel met '/j 'd r op het picol zoude mogen diminueeren en hun permissie geeven om dezelve, gelyk zy verzoeken, hier te blyven leeveren, wanneer dezelve de Compagnie nog beter koop zoude komen te staan dan de Cheribonsche, aangezien men den prys van de koffi, die uit de gemelde twee regentschappen direct herwaarts word afgebragt en tot nog toe, even als de koffi uit de andere Jaccatrasche bovenlanden, gekost heeft /"Il: 17 3 / 5 het picol, vergclykende tegen f 9:8: —, waarvoor het picol koffi van Cheribon wordt aangereekend, de eerste dan wel duurder is f 2: 9'/ s of, na aftrek van '/i r d r , m et »—: 19*/ s duurder zoude weezen f 1: 9 4 / 5
1771. P, A. VAN DER PARRA. 699 rtog. wanneer men daarentegen aanmerkt, niet alleen de nngelden, die de Compagnie op de Cheribonsche dragen moet by den afscheep aldaar en den opslag alhier, nevens het kostende der zakken, die Comp s weegen derwaarts gezonden worden ten imporle, t'zaamen voor hel pi kol van f 1:4: — maar ook nog de slytasie van een schip van 150 voeten met dies eqnipagie en de rantzoe nen der daarop vaarende manschappen op de heen- en weeder-reize van zes weeken, die het zelve tot den afhaal van eene lading nodig heeft, in het geheel, volgens eene door den geweezen commandeur en opper-equipagiemecster, Cornelis Rooseboom, by een.berigt van den 29 en April 1755 gemaakte bereekening, f 4467: —: — Indisch of f 3685: 9: — Nederlandsrh geld en over 7000 pikols, die de gemelde regentschappen door eikan deren in de jongste vyf jaaren hebben uitgeleeverd, geslagen f 2149:17: — beloopende, waarmede zoodanige koffi naar koopmans reekening moet worden bezwaard of voor het pikol • —: 6: 2 t'zamen tot ~J 1:10: 2 de Cheribonsche koffi, tegen den presenten prys van 4'/ 2 rd s geleeverd of in Nederlandsch geld f 9: 8: — bezwaard zynde met de opgemelde » 1:10: 2 dan eigenlyk komt te kosten f 10:18: 2 en gevolgelyk voor de koffi van Sumadang en Pracamoentjnng, tegen den prys van rd s s'/i of Nederlandse!) geld »-10: 17: 8 ontvangen, inderdaad minder betaald zoude worden f —: —: 10 zoo is, om deeze en de by resolutie van den 19 en July laaslleden aangehaalde redenen voor het stellen van Sumadang en Pracamoentjang onder het ressort van Batavia, dog voor namelyk om door het houden van de koffi-culture in die aller aangenaamste omstandigheden, waarin dezelve tans, door de neersligheid der regenten respective, onder 's Hemels zegen. gebragt is, aan de Compagnie te blyveu procreeren de importante.
1765. P. A. VAN DER PARRA. 7 5 Februarij. Regeling van den bijstand, door predi kanten ie verkenen aan ter dood veroordeelden. Geleesen zynde een extract-resolutie van den kerkenraad, inhoudende verzoek om van hel assisteren by parate executien van ter dood gevonnisde delinquanten gcëxeuseerd te worden; lot adstrueering van welk verzoek liunne Eerwaardens alle geerden : 1° den wrevelen aard van dusdanige booswigten, die door gaans niet liet minste berouw over hunne gruweldaaden toonden; f 2" dat bet onverstandige Mahomelanen of heydenen waren, die tlus, menschelyker wyze gesproken, in hunne laatste oogenblikken niet vatbaar waren voor de grondwaarheden van den Chrislelykcn godsdienst; te meer, wanneer men 5° aanmerkte, hoe weynig tyds 'er tusschen het vonnissen en executeeren verliep, en hoe zy 4° dikwyls half zieltoogende, door ontvangene of zigb zel ven toegebragte quetzuuren, in handen van 't gerecht vielen. Om welke redenen hunne Eerwaardens van oordeel waren, dat de poogingen van eenen leeraar by dusdanige delinquanten geheel vruchteloos waren en het publiek gebed, voor hun geschiedende, by ongelovige omstanders en by spotters maar sloffe gaf tot vermindering van de uytwendige achting voor den Christelyken godsdienst, ter zaake van de smaadelyke verwerping van de aangebodene heylmiddelen, die men by zulke slagtoffers van de weieldlyke gerechtigheyd meest tyds zag plaats hebben; zoo is, om de wille van de aangehaalde redenen, goedgevonden en verstaan by deesen te statueeren, dat de predikanten voortaan geèxcuseerd zullen blyven van het assisteeren van zoodanige onchristen booswichten, die, in conformité van het geresolveerde ter zittinge van den 6'icn April 1764, paratelyk worden geëxecuteerd, 't en ware iemand hunner in zyn laatste oogenblikken Christelyk onder wys verzogl; en dat wyders (gelyk tot nog toe is gebruykelyk
1765. P. A. VAN DER PARRA 70 wegens pligtvcrzuym, nis andersins gecorrigeerd worden en waar voor de respeclive hoofden der comptoiren zorgen moeten. Voorls de vertrekken der pennisten in meermelde logie te stellen onder liet opzigl van den presenten kok in dezelve. behoudens zync lans winnende gagie van f 20 :— : — en assistenten kostgcld; en lot gerief van hem en de scribenten, die daar huys houden, denzclven twee vademen hruudhoud 's maands te laten verstrekken en liem toe te voegen drie Comp 9 lyfeygencn om de gelieele logie daar mede schoon te houden, zonder meer. Zie ook 1 en 26 Augustus 1788. October. Verbod voor Compagnie s schepen, welke om de West roeren, huilen dringende nood, eene vreemde horen aan Ie doen. Weder ontdekt zynde, hoe'er geen ernst en limitatien genoeg gchruykt kunnen worden om in vigeur te houden hel gesla lueerdc hy den generalen artikelbrief, dal naamelyk de schepen gcene plaatsen huyten haare destillatie als hy noodzakclijkhyd mogen aandoen, met de penaliteyten, daar hy gesteld; en dal iu zouderlieyd voor die om de West van Indie vaaren, ook nog speciaal verboden is om comptoiren van vreemde natiën aan te lopen; zoo is, op de door den heer Gouverneur Generaal binnen gezonde schriftelyke propositien, lot wegneeining van wille keurige magt der eerste scheepsoverheden dienaangaande, hy renovatie en ampliatie van voorsz. ordres, goedgevonden en verslaan om, met betrekking tot alle de schepen, die naai de West van Indien navigeeren, hy eene ordonnantie, ouder de gewoone instructieve papieren aan de scheepsoverheden mede te, geven en lot eene algemeene bekendmaking aan de groote mast hy hel vertrek van dese rhede Ie alligeeren, niet alleen nader Ie verbieden het aanloopen van dese of geenc rhede Imyleii hunne destillatie en voor al de rhede ol' haven van eenig vreemde Européér, ten zy hy d'uitcrsle zeenood en dal in zoo een geval dan nog niet eenig nahygelegen Compagnies
1771. P. A. VAN DER PARRA. 700 voordeden, die zy op dal product geniet en die men op de verzending van 6000000 ffi reekencn kan ruim twee en twintig tonnen gouds te bedraagen, naar de propositie van den lieer Gouverneur Generaal, by meerderheid van stemmen, tervvyl eenige van de lieeren leden van oordeel waren, dat men de regenten van de meergemelde landschappen op dezelfde wyze behoorde te behandelen als die van de andere Jaccatrasche bovenlanden en 10l bevordering van de kolli-eulture den prys van dat product onvermindert Ie laaien, goedgevonden eu verslaan den prys van de kolli, die van Sumadang en Praca moenljang wordt afgehragl, voor bel vervolg Ie bepaalen op '.', ' , rd s het pikol en den regenten permissie te verleenen om dezelve bier te blyven leveren, mitsgaders in zoo verre te resilieeren van bet voormelde besluit van den 19 en July deezes jaars. Heeren XVIl nen keurden bij hunne missive van 15 Oclober 1773 de resolutie van 27 Augustus 1771 af, maar daarente gen die van 19 Julij te voren goed. 19 Julij. Voorschriften nopens vreemde, Europesche schepen. By meerderheid van stemmen is goedgevonden en verstaan te statueeren: l n dat aan geene supercargas of gezaghebbers op vreemde particuliere scheepen en mindere vaartuigen, die hier mogen worden geadmitleerd (uitgezonderd de Manilhasche eu Macaosche, als van ouds her onder de inlaodsche vaart geconsidereenl), zal worden toegestaan de invoer of.verkoop van eenige goederen, lioe genaamd, snuisleryen zelfs ongeëxi mrcrd, nog nok de overscheeping van eenige goederen uit den eenen in den anderen bodem op de reede alllier, dog dat hun daarentegen zal worden gepermitteerd de inkoop, niet anders egter als voor contante lielaaling, van suiker, arrak en andere articulen van negotie, mitsgaders provisien,
1771. P. A. VAN DER PARRA. 701 wifarin de Compagnie niei handelt en welkers uitvoer haar niel nadeelig. maar integendeel door dies contributie 10l verheelering der pagt van de in- en uitgaande regten alhier zoo wel voordeelig zyn zal, als de ingezeelenen en coldnisten van Batavia en dies ressort door een meerder vertier van die goederen eene loereikelyke subsislenlie zullen hebben, mits dat tot den inkoop en vervoer van zoodanige goederen door de gemelde vreemdelingen telkens speciaal verzoek zal moeten worden gedaan, onder exhibitie van een lysle der goederen, die zy begeeren in te kopen en te vervoeren, zonder dat noglans van beide deeze vergunningen zullen jouisseeren de Engelsche scheepen en mindere vaartuigen, die van Baucahoeloe komen of de wil naar derwaarts hebben, alzoo daar aan voor als nog geene andere gerieflykheden zullen worden beweezen als met water en brandhout, volgens resolutie deezer tafel van den 24 cn April 1770. '2'' dat voorts aan geen der gemelde particuliere handelaars (de Manilhasehe en Macaosche weder uitgezonderd) hel doen van eenige reparatien aan hunne onderhebbende bodems, hoe gering ook. toegestaan, maar alle instantien, die zy daar om doen mogtea, zullen worden van de hand gewezen, len zy na gedaan onderzoek hlyke, dal dezelve, by vertrek zonder vertimmering, aan een oogensehynlyk gevaar van op de reize te vergaan zouden weezen bloot gesteld, en dal hun insgelyks geene de geringste equipagie- oi ammu nitie goederen zuilen worden geaccordeerd, indien volstrekte en heweezen nood hel contrarie niel mogten vercissrheu; 3° dat aan capiteins van de Engelsche en andere vreemde Comp 9 scheepen, even als zoo aanstonds ten aanzien van de particulieren gezegd is, mede geen invoer, verkoop of overscheep van eenige goederen op de reede zal worden gepermitteerd en geen inkoop dan van de voorschreeven', arliculen, wanneer zy daar verzoek om doen, mitsgaders geene verstrekking van equipagie- of ammunitie goederen, dan na dat, by genomen* informatie, zal weezen gebleeken* zoo wel de noodzaakelykbeid daarvan, als dal hel gebrek
1771. P. A. VAN DER PARRA 702 niet door een slegle uitrusting, maar door geleden rampen op de reize of door andere toevallen veroorzaakt is, en dal zelfs in zoo een geval omtrend de al'gaave van die behoeften zal worden gebruikt zoo veel menagemenls, als maar eenigzints zal kunnen geschieden zonder aansloot te geeven, lerwyl aan de gemelde Comp s scheepen zal weezen toegelaten de reparatie van hunne gebreken niet eigen of gehuurd volk, buiten laste van de Nederlandsche Compagnie. Van al het welke nog verslaan is door dun sahandaar te laaten kennis geeven aan de hier aanweezende en vervolgens aanlandende vreemdelingen, om 'er zig naar te reguleeren. Heeren XVII nen lieten zich, blijkens hunue missive van 15 October 1773, deze voorschiften »wel gevallen". 19 Julij. Vergunning voor ingezetenen van Batavia tot handel drijven met zekere soorten van lijnwaden. Door den heer Gouverneur Generaal in omvraage gebragt weezende, op wat wyze de schepen of mindere vaartuigen van Comp s onderhoorigen zouden worden behandeld? onder aanmerking teffens, dat men, om het verder verval van den particulieren vaart en handel voor te komen, dien wel, zoo veel mogelyk, door eenige gratifioalien behoorde te verleeven digen; zoo is, na deliberatie, hy meerderheid van stemmen goedgevonden en verslaan de Balauasche ingezetenen niet alleen te blyven toelaten, dat zy met hunne scheepen en mindere vaartuigen navigeeren naar de West van Indie en derwaarts vervoeren suiker, arrak en andere waaren, daar de Compagnie niet in handeld of die zy van dezelve in koop erlangen kunnen, maar hun ook te permitteeren om hier te mogen aanbrengen en verkoopen allerhande soorlen van Bengaalsche, Chorman delsche en Mallabaarsche linnen' en zyden' kleeden, uilgezondert Sourattesche en de nog by resolutie van den 28''" May deezes jaars voor de Compagnie gereserveerde sortemenlen, mits daar
1771. P. A. VAN DER PARRA. 703 voor tot recognitie aan de Compagnie betaalende 20 per cent van de Chormandelsche en 15 per cent van de overige kleedeu, onder zoodanige verdere limitatien, als op den aan de overheeden van de in dit jaar naar de West van Indie en Malacca vertrekkende scheepen geaccordeerde aanvoer herwaarts van diergelyke lywaaten, by resolutie van den 28 en May deeses jaars of ook bevoorens, met betrekking tot den particulieren vaart en handel gemaakt zyn, in zoo verre die door deeze vergunning niet worden gederogeerd, dog daarentegen aan alle onderdaanen van de Compagnie om de West van Indie den vaart en handel van daar op deeze hoofdplaats en gansch Java te interdiceeren en in zoo verre dan ook te altereeren de resolutie van den ll er> Juny 1767, waar by het voorig verbod tegen deezen vaart en handel was opgeheeven, behoudens de vryheid egter om van het eene Westersche comptoir naar het ander, naar Malacca en zelfs naar de etablissementen van vreemde natiën tot voortzetting van hunnen handel te mogen navigeeren. Voorts aan de gemelde ingezeetenen deezer hoofdplaatze allen mogelyken bystand te verleenen en, naar maale van noodzaakelykheid, zoo wel toe te slaan de reparatie hunner scheepen en vaartuigen, 't zy hier op de reede of aan de eilanden Onrust en de Kuyper, als hun voor betaaling te gerieven met equipagie- en ammunitie goederen. 19 Julij. Voorschrift nopens de titels van gezagvoerenden op builen-kanloren. Ue heeren Superieuren begeerende, dat onder de zaaketi, waarin builen derzelver voor-kennis en expresse goedkeuring geene verandering behoorde plaats te hebben, ook speciaal zoude moeten worden begreepen het toestaan van hoogere tituls en vermeerdering van emolumenten aan de hoofdgebie ders der builen-comptoiren; zoo is goedgevonden en verstaan zulks tot narigt deezer regeeringe voor het vervolg te laaien strekken.
1771- P. A. VAN DÉR PARRA. 704 Bij missive vnn 25 September 1770 hïidtfeii Hoeren XVH n "" o. a. voorgeschreven: «onder de zaaken, waar in huyten onze «voorkennis en expresse goedkeuring geen verandering behoort »le werden gemaakt, wy speciaal meede begrypen hol toestaan »van hoger titels en vermeerdering van emolumenten aan do. »hoofdgehieders der buylen comptoiren". 19 Julij. Toelichting int hel bepaalde op 25 September 1768 nopens appellen. Ten aanzien van crimineele vonnissen, by Scheepenen deezer slede in extra-ordinaire procedures huilen confessie van den gecondeinheerden govveezen. de heeren Meesters zig pro visioneel hebbende geconformeerd mei hel besluit deezer regeering van den 23™ $eplember 1768, onder expresse bepaaliiig; dat niet alleen, wanneer appel öf reformatie verzogt wordt van een vonnis, waarby iemand zonder confessie crimineel gevouuisl is tot eene mindere dan de doodstraf, alvoorens daar over te disponeerèn, op dat verzoek zoude worden gereqüirëerd hel schriftelyk advis van den Raad van juslilie deezes casteels en het zelve vervolgens geinsereerd in de notulen deezer regeeringe; maar ook, dat, wanneer van crimineele vonnissen, die de doodstraf includeeren, appel wordt verzogt of dal, hy examen van de zaak, aan deeze regcering slegts bedeukelyk mogle voorkomen, of niet van die vonnissen appel zoude hehonren te worden verleend, in zulken gevalle vooral mede hel advis van den gemelden Haade zoude worden ingenomen; zoo is goedgevonden en verslaan zig naar dat aanschryven Ie gedraagen en intnsschen een extract daarvan aan Scheepenen af te geeven tot derzelver narigt. 19 Julij. Toekenning van rente voor bij ile Regering als borgtogl door Compagnies dienaren gedeponeerde gelden. Don ministèren en bedienden in de vier Oosterscbe gouvér
P. A. VAN DÉR PARRA. 705 PLAKAiT-BOKK KEEL VIII. 45 neraenleii en Timor is goedgevonden en verslaan kennis Ie geeven van der lieeren Superieuren permissie om den interest van 4'/ 2 per cent in het jaar te mogen genieten van de penningen, die zy, by gebrek van borgen, voor hunne diensten moeten narapliseeren, tot zoo lang zy de genamptiseerde penningen kunnen terug krygen; en zulks inmiddels tol narigt deezer regceringe Ie laaten strekken. 22 Julij. Last op het Opperhoofd run hel generale soldij-kantoor jaarlijks op 15 October op Ie t/eren, met hoeveel manschappen elk Compagnie's schip uit Neder land vertrokken en Ie Batavia aangekomen was. Deze lasl was een gevolg van de buitengewoon groote sterfte aan boord dier schepen. 2!) .liilij. Wijziging van de bepalingen, vastgesteld op 28/7)0 Mei 1771 nopens don invoer Ie Batavia van Weslersche lijnwaden. Om de officieren van de naar Bengale vertrekkende schepen, die in bet aanstaande jaar 1772 terug zullen komen, bet zeilde voorregl Ie laaten genieten, dat aan die van andere, in dit jaar naar de West van Indie en Malacca gedepecheerd en ook terug verwagt wordende scheepen by resolutie van den 2S" May laaslleden toegevoegd is, en om daar door leffens, zoo veel mogelyk, Ie praevenieeren allen clandeslinen invoer van lywaalcn bier ler hoofdplaatzc, is, naar liet voorstel van den heer Gouverneur Generaal, goedgevonden en verslaan, onder de toen gearresteerde en by het advertissernent van den 30™ dier maand gepubliceerde condilien en bepaalingen, aan de officieren van de in dil jaar 1772 uil Bengale wederkeerende schepen verlof Ie geeven 10l den overbreng herwaarts, in hunne gcpermil teerde kisten, van alle zoodanige Hengaalsche lywaaten, als niet privalive voor de Compagnie gereserveerd zyn; dog, uil aanmerking van hel langer traject van die bodems
1771. P. A. VAN DER PARRA. 706 dan van de anderen, de recognitie, welke voor deeze vergnn ninge aan de Compagnie betaald moet worden, te lixeeren op 15 percent van den waaien inkoops prys der gemelde doeken; en zulks den gemelden Bengaalschen ministers aan te schryven, onder tóezending eeniger exemplaaren van het voorschreven adverlissement, len einde ginder Ie worden gepubliceerd en gealïigeerd. Den particulieren invoer alhier van hel Weslerscli en dus ook van hel Sourallesche gevveef door de daartegen leggende scherpe inlerdiclien, ook nog door bel nauwste loe/.igl, gelyk reeds ter resolutie van den 28 en May laaslleden is aangemerkt, niet geheel te belellen en egter ook niet zonder prejudicic van Gomp* handel te gedogen zynde, zoo is, om de scheeps overheeden, die de bedreigde poenalileilen op den gemelden invoer niet schynen te ontzien, door een kragtiger middel van het smokkelen al' Ie schrikken, op de propositie van den heer Gouverneur Generaal, met betrekking 10l de naar Souralle vertrekkende schepen goedgevonden en verslaan den schippers en oppersluurlieden op denzelven by een aparte ordonnaneie niet alleen len ernstigslen Ie verbieden het medebrengen herwaarts van eenige Souratlcsrhc /yden' kleeden of katoenen' lywaalen, maar ook Ie gelasten om, by hunne-lerugkninsle alhier, aan den heer Gouverneur Generaal over te geven eene waare en nauwkeurige lyste van alle de goederen, die zy in bestelling moglen hebben medegebragt, en door hun vervolgens, zoo wel de egtheid van deeze hunne opgave, als dal zy geene zyden' kleeden of katoenen" lywaalen, 't zy voor zig of voor anderen, huilen de evengemelde bestel goederen, hebben overgevoerd, voor den Itaad van justitie deezes easlecls te laten bevestigen met solenmeelen eede. En is uil dien hoofde teiïens goedgevonden en verslaan de. van Souralle relourneerende Gom])" scheepen voor hel vervolg te exusceren van de by resolutie van den 26*" Juny 1767 geordonneerde visitatie der scheepen, die van de West van Indie komen, door gecommitteerden uit den gemelden Ilaade met den waler-liscaal.
1771. P. A. VAN DER PARRA 707 2 Augustus. Boete op liet niet verschijnen bij de jaar lijksche, algemeene monstering. Op het beklag van liet opperhoofd van het generale soldy comptoir, dat de onderkooplieden, boekhouders en assistenten, die als gecommitteerden in de adminislralien en elders fun geeren, tegen den lyd der generaale monstering zig by hem niet komen aangeven, oordeelende daartoe ongehouden Ie zyn, is goedgevonden en verslaan voor het vervolg te slalueeren en by een biljet te doen denuncieeren, dat zy, by nalatigheid daar omtrent, verbeuren zullen twee maanden gagie lot een boete en dat deeze .boete zal moeten ingevorderd, mitsgaders daarvan een aparte kas geformeerd worden door bel opperhoofd van hel generaale soldy comptoir, 10l onderstand van behoef tige pennisten op de schryfromptoiren respective. i(i STi«to Voorschriften nopens het onderhoud van kaai muren, zink-pulten, enz. In aanmerking genomen weezende, dat, gclyk de stads kasse lans in een veel te soberen staat is om dezelve te beswaaren met de kosten der opmetzeling van dé ingeslorle kade van het quarliers-gragtje en haare ordinaire jaarlyksche inkomsten mede op verre na niet zyn van die importantie, dal daaruit, nevens andere onvermydelyke ongelden, welke zy te dragen heeft, nog gevonden zouden kunnen worden die van de repara tie ol' vernieuwing der hier en daar vervallen muuren van de stads gragten; dus ook de presente omstandigheden van het groolsle deel der ingezeelenen deezer plaatze niets minder gedoogen dan hun eenige buitengewoone lasten op te leggen; dog dal cgter, de gemelde muuren van de stads graglen niet lange zonder verhelping of vernieuwing kunnende gelalen worden, indien menze niet geheel wil geruïneerd en dus ver ydeld zien hel heilzaam oogmerk van derzelver extruclie, de eigenaars der huysen en erven langs de graglen zeekerlyk de naasle zyn, die zig de kosten daarvan getroosten moeten,
1771. P. A. VAN DER PARRA. 708 hoc ongaarne men zulks ook anders van hun zoude willen vergen; en dat men daarentegen de opmetzeling der voorge melde, ingestorte kade van liet quartiers-gragtje voor deeze reyze wel in het geheel voor Comp 9 reekening zoude kunnen neeuipii, vermits zy daarhy i'iiym zoo veel belang beefl als anderen; zoo is om alle deeze reedenen goedgevonden en ver slaan de evengemelde kade ten laste van de Compagnie te laaien opmetzelen en voorzien door het volk van het ambagls qnarlier, onder het oog en toezigl van den fabryk; en voor hel overige Ie statueereu, mitsgaders door affixie van billiellen aan de gemeente alhier bekend te maken, dal de eigenaars van de huysen en erven langs de beide zydcn der gragten binnen de slad, ieder voor zyn huys of erf, naar de "breed Ie van hetzelve, niel alleen de muuren dier gragten, voor zoo veel hel noodig zy, hegl en sterk zullen moeien laaien repareeren van de defecten, die aan dezelve bevonden worden, of geheel vernieu wen, indien hel. niel anders weezen kan. en tellens verhelpen de gebreeken aan hel muurtje! of den walerkeer, van een voet hoog boven de boorden of rollaagen van de burgwallen, zorg draagende voor de egualiteil van dies hoogte, op dal hetzelve voor hel eene huys niet hooger zy dan voor hel andere: maar dat zy ook, aangezien zulks niet minder noodzaakeiyk is, de zinkputten voor hunne huysen of erven, die op veele plaatsen ingestort, gedevaliseerd of defect geraakt zyn, zullen moeten vernieuwen en repareeren, mitsgaders leffens voorsien van een suffisanl houten deksel met gaatjes, op plaatsen, daar zulks door hel leggen van sleenen' stoepen aan de rivierkant vol doende zal zyn, dan wel van een sterken houten rooster op andere plaatzen, om aan het regenwater eene behoorlyke loozing in de rivier te bezorgen, mits in beide gevallen het gal of riool in de muur, waardoor bel water zig in de rivier ontlast, beschut zy van een yzeren traliwerk, zoo wel om voor te komen, dal die zinkputten niet hier en daar dienen tot bakken voor modder on andere grove vuiligheden, als om te beletten, dal deeze, door het afloopende water, inzonderheit wanneer hel sterk regent, meedegesleept wordende, in de grag
1771. P. A. VAN DER PARRA 709 tén storten en zoo derzelver verlanding vermeerderen; terwyl daarentegen alle de reparatien, vernieuwingen en voorzieningen, welke op de plaatzen voor Comp' geitouwen, erven en pleinen nodig zyn, voor haare reekening zullen moeten worden gedaan door bet volk van het ambagts-quartier, onder hel toezigl van den l'abryk, dien de noodige attentie daarop gedcmandeerl wordl by deezen. En op dal uien zig van de executie deezer ordres, met opzigi tot de plaatzen voor de huyzen en erven der ingezetenen langs de gragten, zoude mogen verzeekeren, is lelTens niet alleen verslaan te verklaard), dat de voorschreeven' reparatien of vernieuwingen van de mnuren der stads gragten, mitsgaders nodige voorzieningen van de zinkputten, met ultimo Jmiy des aanstaanden jaars 1772 zullen moeten weezen geabsolveerd en dal, by versuim. Schepenen zulks na dien tyd zullen laten verrigten voor reekening der eigenaars van de gemelde huysen en erven, naar male het een ieder aangaat, maar ook hunne Eerwaardens daartoe by deezen zoo wel cxpresselyk te qualifi cceren, als om van de onwilligen ter belalinge van het geene voor hunne rekening is aangemaakt, de invordering by executie te mogen doen, zonder onderscheid lusschen Comp* dienaaren of anderen, nadien alle de eigenaars der huysen en erven langs de gragten binnen de stad, voor zoo verre liet opgcmelde betreft, by deezen subject gehouden worden aan de judicalure van den gemelden geregte. 20 September. Bepaling, dat de gepermitteerde kisten van repatriérende leden van de Hooge Regering, des verlangd, in de ruimen der retourschepen moesten geborgen worden. Deze concessie was eenc wijziging van hel sdc5 dc hoofdstuk, art. 9 en 10 van Me instructie voor zeevarenden, vastgesteld op ïo October 1768. Uitschrijving run een tdgemeenen dank- en bede-dag.
(765. P. A. VAN DER PARRA. 71 CQUiptoir zoude kunnen gesogt worden, sub poene, dat schipper, opperstuurlieden en alle, die den gewoonen scheepsraad uyt maken, over het aandoen van zodanig een vreemde plaals buyten de volslreksle noodzaak, van ampl en rjualiteyt gedeporteerd, niilsgadcrs inhabil verklaard zullen worden om ooyt de Neder laudsche Oost Indische maatschappy meer te kunnen dienen, met confiscatie van hunne te goed hebbende maandgelden en van hunne goederen, die in deeze landen, 't zy binnen ol' buyten scheepsboord, te vinden zullen wesen, maar ook by voormelde ordonnantie de opper-, onderstuurlieden en verdere, den scheeps raad uylmakendc deksodicieren te qualificieren om, ingevalle liet den schipper of gezaghebber van cenig schip of vaartuyg, tegen voormelde gerenoveerde order aan, al egter gelusten mogte om, als eerste gebieder van een bodem, op eygeu gezag den steven naar zoo een verboden haven Ie willen wenden, als dan in zoo een geval hem niet te gehoorzamen (behoudens anders of in alle andere gevallen de eerbied en 't ontzag, die een minder aan een meerder ten aanzien van alle billike bevelen schuldig is) en ingevalle de schipper of gezaghebber zigh nog al verder onverzetlelyk mogle gedragen en tot zyn eygen willekeur volharde over te gaan, dan al verder den opper stuurman van zoo eeu bodem of wel den eersten olficier naast den schipper of gezaghebber de magl Ie verlecnen, gelyk hem by desen verleend word, om zodanigen schipper of gezag hebber in arrest te neemen en daar in te houden lot het eerste Compagnies comptoir, daar het schip of vaartuyg aankomt, en om intusschen bet eerste gezag aan boord waar te neemen. ~ October. Verbod tegen den uitvoer van rijst naar plaatsen, niet onder Batavia sorterende, alsmede tegen liet overschepen van rijst ter reede Batavia. Mits den presenten geringen voorraad van ryst, zoo in 's Gomp' pakhuysen, als by particulieren, en de zorgelyke gevolgen, welke daar uyl zouden kunnen resullecren, by aldien den uytvoer naar voorige exempelen niet tydig bepaald wierd,
1771. P. A. VAN DER PARRA. 710 24 September. Verhooging van iraclemenl voor militairen, die zich Uden reëngagercn. Op de representatie van de tot commissarissen by de verlos sing van militairen en ambaglslieden genomineerde liecren raaden extra-ordinair, Fockens en Boele, dat veele van de gemeene militairen, die reeds de by bet reglement op de bevordering der dienaaren bepaalde boogslc gagie winnen en hunne ver lossing hegeeren, nog wel te beweegen zouden zyn tot een nieuw engagement, indien deeze regeering kon goedvinden hun meerder gagie toe te voegen; is, in consideratie genomen zynde, hoe het tans, meer dan ooit, noodzaakelyk was om van de gemeene militairen, zoo veel mogelyk, in het land te houden en dal de Comp° ook van de zulken, die hier reeds zo lang geweest en aan het climaat gewoon waren, meer dienst te waglen had dan van nieuwelingen, die dikwyls in hunnen proeftyd omkomen, goedgevonden en verslaan de opgemelde hee ren commissarissen by deczen te qualiliceeren om de gemeene militairen, die reeds de by litul VI, § 17 van het voorschreven reglement bepaalde hoogste gagie winnen en hun verband hebben uitgediend, tot een nieuw engagement voor drie jaaren te animeeren door verhooging hunner gagie tol /' 16: —'s niaands. 24 September. Nadere voorschriften nopen* den handel in Westersche lijnwaden. Bij nota beloogde de Gouverneur-Generaal, »o|> cene evidente »wyse, de vcrydeling van hel lieilzamc oogmerk, dat deeze »Regeering gehad heeft met den handel in Westersche lywaaten, »zonder cenige uilzonderinge, voor de Comp" te reserveeren »en den aanbreng daarvan herwaarts aan particulieren te »interdiceeren", welke nota de overige. leden der Hooge Regering zoo zeer overtuigde, dat zij besloten: 1° ten handel, zo hier ter hoofdplaalse, als 0111 de groole Oost, op Sumalra's Westkust en aan de Caah de Goede Hoop, mitsgaders tot de huishouding hier en elders, voor de
1771. P. A. VAN DER PARRA. 711 Compagnie eenlyk te reserveeren de volgende soorten van lywateu, naamelyk: üliorinaiidelsclie: guiuees, gemeen gebleekt, » » ruw, » bruin, blaauw, salempoeris, bruin, blaauw, » gemeen gebleekt, parcallen, bruin, blauw, » gebleekt, moeris, bruin, blauw, » gebleekt, baftas, bruin, blauw, » gebleek t, dongrys, gebleekt, en » ruw. Bengaalscbe: guinees, gemeen gebleekt, genassen, gebleekt, salempoeris, gebleekt, en baftas en alle zoorlen van Sourattescbe linnen' en zyden' kleeden, zonder onderscheid. Dog daarentegen de versending of overbreng derwaarts en invoer alhier van allerhande andere soorten van Cliormandclsehe, Bengaalscbe, Madureesche en Mallabaar sche lywalen, mitsgaders Bengaalscbe zyden' sloffen, aan alle dienaaren van de Compagnie (de zeevaareuden daar onder begreepen) en de llalaviasche burgers, maar geene anderen, voorlaan te pcrmitteeren en toe te laaien, intrekkende voor zoef verre het daartegen gedaan verbod by advertissement van den -— December 1761 en -fr November 1765, mits dat, tot recognitie voor deeze vergunninge, aan de Compagnie zullen moeten betaald worden door Comp s dienaaren, daaronder ook haare zeevarenden, twintig per cent van het waare inkoops kostende der Chormandelsche
1771. P. A. VAN DER PARRA. 712 cm vyftien per cenl van dat der andere lywaten en zyden' sloffen; dog door de Balaviasche burgers, wanneer deeze dezelven met hunne eygene scheepen en vaartuigen aanvoe ren of aanbrengen laten, tien per cent voor de Chorman delschc en agt per cenl voor andere kleeden, aangezien de burgcis, die scheepen of vaartuigen naar elders willen uitrusten, zoo veel bekostigen moeten, dat zy, wanneer hunne goederen met twintig en vyflien per cent bezwaard wierden, geen voordeel van de permissie tot den invoer derzelver hebben zouden en dus ook niet aange moedigt werden lot een project, dal, gelyk alle andere, in zyn beginsel kostbaar en veele inconveuienten onderhevig is; terwyl de pagter van de in- en uitgaande reglen geen 10l zal compeleeren, nog mogen vorderen, by invoer van de lywaten, die, invoegen voorschrceven, van de West van Indien en van Malacca worden aangcbiagl; 2° de ministers op Ccilon, Chormandel, Bengale, Mallabaar en Malacca Ie qualificeeren om alle de lywaten, die ler ver zending herwaarts aangeboden of ten vervoer aangegeven worden, Ie accepleereti en met Comp s scheepen en vaartui gen te lalen transporteeren, indien zulks buiten praejudicie der inlaading van Comp* goederen geschieden kan, zonder dat de Comp'' in het minst zal inslaan voor de risico van de zee, alzoo die voor hunne rcekening zal blyven, een iegelyk in zoo verre bel hein aangaat; voorts te gelasten om daarvan cognoscementeu te laaien opmaaken en door de schippers onderteekenen, mitsgaders dezelve onder andere 's Comp s papieren herwaarts te zenden, nevens de factuuren van de goederen, die door de verzendeis of overbrengers op de plaatsen, van waar de scheepen of vaartuigen vertrekken, aan de gouverneurs, directeurs, commandeurs of opperhoofden ter hand gesteld moeten worden, indiervoegen, dat zy, wanneer het gerequireerdl wordt, den eed zullen kunnen doen, dat by dezelve de waare inkoops- en geene andere prysen bekend staan; 5° de hoofdgebieders en opperhoofden op de coinploiren, daar
I 771. P. A. VAN DER PARRA. 713 de afscheep van zoodanige particuliere lywaalen geschiedt, niet alleen nog Ie gelasten om loe te zien, dat de patriasche en Indische eisenen, is het niet in bet geheel, ten minsten zoo na maar immers mogelyk, jaarlyks worden voldaan: en te vigileeren, dal uit deeze permissie lot cenc vrye versending niel resulteere dat inconvenient. dal de wevers zig zoo verre in den dienst van particulieren inlaaten, dat de Compagnie daarhy nadeel zoude komen Ie lyden, maar hun ook, hy het contrarie, daarvoor responsabel lè stellen; 4° omtrent bel getal en de grootte der kisten, diedescheeps officieren, met lywalen of zyden' stollen gevuld, voor zig zullen mogen medebrengen, de temporeelc bepaaling hy de resolutie van den 28'" May 1771 permanent te maken voor hel vervolg, met deze ampliatie alleen, dat die kisten zoo min met de toen, als met de nu nader voor de Comp"' gereserveerde sorlemenlen van kleeden zullen mogen worden gevuld; ö° alle de kisten, kassen en pakken met lywaalen, op de gezegde wyze hier aangehragt, van boord der scheepen of mindere kieltjes te lalen afhalen mei (lomp" vaartuigen en bestellen in de Wcstzydsche pakhuysen, om 'er verder zoodanig mede gehandelt Ie worden, als omtrend de kisten van de gemelde scheeps officieren hy de voorschreven' resolutie van den 28 en May gereguleerd is; 6° ten einde Ie beletten, dal de Compagnie door de haatzugt van cenige scheeps officieren en andere met een meerderen aanbreng van lywalen, dan de cognoscemenlen en passen dicleeren, om langs den eenen of anderen clandestinen weg in Ie voeren, ontvreemd worde, wat haar regtmatig voor het gebruik van het schip en inkomend regl compe leerd, de van de voorschreeven' plaatsen hier aankomende schepen en mindere vaartuigen van de Compagnie in presentie van Iwee expresse gecommitteerden, door den heer Directeur Generaal te benoemen, en die der burgers in tegenwoordigheid van twee boomwagters te doen ont laden ; en dus lang ook op de eerstgemeldc kielen Ie
1771. P. A. VAN DER PARRA. 714 plaatsen een sergeant, een corporaal en twaalf zoldalen en op die der burgers de voorsclireve twee boomwagters, om behoorlyk de wagt te lioudcii, dat buiten de presentie van de gemelde gecommitteerden en boomwagters niets ontscheept worde; mitsgaders tellens te verklaaren, dat, wanneer iemand der overheden van eenig schip o! die 'er toe behoort, zoo ook anderen, zig daar aan nioglen schuldig maken, zy niet alleen de aglerhaald wordende lywaaten zullen verbeuren ten behoeven van den aanbaler, maar ook, Gomp 8 dienaaren zynde, gedeporteerd worden van ampt, qualiteil en gagie, voorts infaam verklaarden naar Nederland versonden, ook alle Europeesche burgers derwaarts en inlanders elders anders voor vyf en twintig jaaren verbannen; 7° allen particulieren, zoo wel als den officieren van de justitie, geen uitgezonderd, den sabandhaars en den pagler van de in- en uil-gaande regtcn de faculteit Ie geeven om alle de lywalen (kleine bestelpakjes ongereekend), die uil de van de West van Indie en Malacca komende Gomp* en particuliere scheepen en vaartuigen naar de wal gezon den en niet in de Weslzydsche pakhuysen overgebragt worden, te mogen aanhaalcn en, zonder fonne van proces, voor zig bonden, mits daarvan, ook van de sortementen derzelven, kennis geevende aan den heer Gouverneur Generaal: voorts te persislcerai by de be dreygingen, aan de gemelde officianten en den pagter gedaan by de dikwerf aangehaalde resolutie van den 2<S"" May; 8° uit hooide van den opcngestelden invoer alhier van Wes tersche linnen' en zydeu' kleedcn, ook aan een ieder permissie te verleenen om de sorlemenlen, die hier lans mogen ingebragt worden, te vervoeren of versenden naar alle plaatsen, binnen ol' buyleii Gomp* jurisdictie gelegen, onder betaaling van 4 per cent aan den pagter van de in- en uil-gaande regten; ü u deezen vryen in- en uitvoer van lywaaten te laten ingaan
1771. P. A. VAN DER PARRA. 715 met het begin van tien jaare 1772 en daarvan, zoo wel als van de voorschreeven' bepaalingen, door publicatie en aiïixie van een biljet hier ter plaatze en allixie alleen van bel zelve op de van bier vertrekkende scheepen en mindere vaartuigen naar Ceilon, Chormandel, Malacca, Itengale, Souratla en Mallabaar, ook op die plaatsen zelve in de Nederduitsche en 's lands laaie, aan een iegelyk kennis te geeven, ter wegneming van alle ignorantien, die gepretendeerd zouden kunnen worden en om een ieder zig te doen waglen voor scbaade; 10 ü ter meerder bevoordelinge, en van de maatschappye, en van haare onderhoorigen, aan geene vreemde Europeers, gelyk ter sessie van den 19 e " July laastlcdcn al gearresteerd is, nog ook aan iemand, buyten Comp s jurisdictie geboo rende, te permitteeren den invoer alhier van eenige lywalen, in wat soorten dezelve ook bestaan mogen, nog ook van zyden' stollen uit de West van Indien, maar te statueeren, dal zoodanige lywaten en stollen, die, even als van Comp" scheepen en vaartuigen, ter sluik bier mogten werden ingevoerd, door een iegelyk zullen mogen worden aange haald en na zig genomen, mits aan den heer Gouverneur Generaal behoorlyk kennis daarvan geevende en zulks directelyk wegens deeze regeering; ook dat men alles, wat uit zoodanige Comp 8 ol particuliere schepen, 't zy bier ter rbeede, iu de straat Sunda, Bantam, Cheribon en langs geheel Java mogte worden gebragl, builen hunnen oiiderbebbenden bodem ten eersten zal doen conlisqueeren, bekend te maken aan de heeren Engelsche en Fransche ilirecleurs op Chormandel, iu Bengalc, Souratlc, te Boiuhay, Mallabaar en Bancaboeloe. Heeren XVII'"'" lieten zich, blijkens hunne missive van 15 October 1775, deze voorschriften, »hoe zeer daar over ver • srheide bedenkingen by ons zyn ontslaan, provisioneel "welgevallen".
1771. P. A. VAN DER PARRA 716 29 October. Vonrsclnif'l nopens eischen. Oinlrcml de voldoening der eischen, die vau hier gedaan worden, noodig geoordeeld zynde eene permanente ordre ie stellen op ;dle de buiten comptoiren in hel gemeen, ler pre ventie van de ontydige en menigmaal Lol schande van de maatschappye strekkende inzaameling en afsending van goederen op eisschen, die door de expiratie van hel jaar, waar voor zulke goederen zyn gevorderl. voor vervallen moeien worden gehou den ; zoo is, naar de propositie van den heer Gouverneur Generaal, goedgevonden en verslaan de ministers en bedienden op alle de subalterne comptoiren by deeze ie gelasten om, lot voldoening der eisschen. in het vervolg geeue andere goederen, hoe ook genaamd, in te zamelen of aan te besleeden, als die by de eisschen voor het daarby gemelde jaar gevorderd worden, /.onder op de voorige eenige de minste reflexie te slaan; en oversulks de goederen, die op de voorige eisschen ontbreeken of hy den onllangsl van de jongsle eisschen nog niet zyn ingekomen, geheel te excuseer en. 8 November. Nadere voorschriften nopens de vrije vaart. Aangemerkt zynde. dat hy de resolutie van den 16™ Septem ber 1745 en zelfs later of by die van den 2o" November 174&(') de .vaart van de groole Oost over Java naar herwaarts wel verboden, dog by de zedert onlworpenc en met goedkeuring deezcr regeeringe uilgegeeven* korte uittreksels van de ordres op de vrye vaart om de Oost en Noord, die den smallen handelaaren met hunne passen worden ter hand gesteld, eenlyk mei opzicht 10l de naviganten van Amlion, ilanda, Ternaten en Timor genoteerd is, dat zy op hunne reize naar Batavia geene plaatsen onderwegen vermogten aan te doen, zonder zulx ook op die van Maccasser applicabel Ie uaaaken, zeekerlyk, omdat, de meeste hunner vaartuigen dermaalen uitgerust zynde, dat zy niet lange op zee kunnen hlyven, indien men hun bel aangicren van Java geheel wilde beletten, die vaart voor een groot gedeelte te uiel zoude loopen, tol veel ongcriel's (') In deze resolutie kom) nicis, ler zakt dienende, roor.
1771. P. A. VAN DER PARRA. 717 van de Bataviasche ingezetenen; en dal dierhalven, zoo-min de resident van .lapara gehouden kan worden gepecceerd te hebhen door de admissie van den burger, Simon Burggraaf, en vergun ning aan denzelven van den verkoop zyner slaaven, als den gouverneur van Maccasser, die hem een pas naar derwaarts verleend heeft: zoo is goedgevonden en verstaan voor liet vervolg ie statueeren, dat de particuliere vaartuigen, zoo van Amboina, Banda, Ternalen en Timor naar herwaarts, als van hier naar derwaarts vertrekkende, direct zullen moeten stevenen naar de plaatsen, waarheeoen hunne passen luiden, en zoo ook terug kccren naar de plaatzen, daar de passen genomen zyn, zonder onderwegen elders aan Ie leggen, uitgezondert de Ambonsche en Bandasche vaartuigen, die op hunne lerugreize Java zullen mogen blyvcn aandoen om rysl van daar Ie vervoeren; dog dat integendeel de vaartuigen van de Maccasaarsche ingezetenen, met behoorlyke passen voorsien, op hunne reize, zoo wel naar, als lenig van deeze hoofdplaatze, .lava zullen mogen aaiüoopen en ook daar hunne geheele laading of een gedeelte van dezelve, naar hun goedvinden, van de hand zeilen, onder deeze voor waarde nogtans, dal zy niet alleen voor de slaaven, die zy hier aanvoeren, zullen moeten blyven betaalen hel gewoonlyk redemp tie geld, nevens de twee ducatons voor de sabandaars, volgens het 18' I '' artieul der condilien van de pagl, der in- en uil-gaande reglen, maar dal daar en boven nog van ieder van de vaartuigen, die Java hebben aangedaan, even als voor die direct bier aan komen, ten behoeve van de Compagnie ol' anderen zal moeten worden gecontribueerd, wal voor ankerasie, last- en los-geld is bepaald by de daarvan zynde reglementen. En is voorts verstaan, dal extract van deese resolutie zoo wel naar de Ooslerscbe gouvernementen, Timor en Java's Oost kust zal afgesonden, als aan de sabandaars alhier afgegeven worden, om te dienen 10l hunne narigl en observantie. - November. Viering van den eersten verjaardag van de Erf-prinses van Oranje. Door den heer Gouverneur Generaal in omvraage gebrast
1771. P. A. VAN DER PARRA. 718 zynde, of men de ingezetenen deezer hoofdplaalze zonde toelaalen op den aannaderenden rerslen verjaardag van de jong geboren Érfprincesse van Oranje en Nassau, dat weezen zal den 28'" deezer, hunne wooningen te iltumineeren? zoo is, nadien hel zyne Doorlugligste Hoogheid, den lieere Erfsladhouder van de repu blyk uit eéne landsvaderlyke zorge behaagt heeft, de ongelukkige lydsorastandigheden in aanmerking noemende, te verklaaren, dal dé halaaling van allé kostbare vertooningen van vreugde in Nederland over den zegen, door den Allerhoogslen aan zyne Hoogheid en Hoogdesselfs huis beweezen, 'zoo wel op, als voor en na den dag des doops van de hoog gemelde Princesse, zyner Hoogheid aangenaam zoude wecsen en hel tegenwoordig saisöen hier ook geene illuminatien perrailteerd, goedgevon den en verslaan by een biljet aan de ingezetenen deezer plaalze wel de vryheid Ie laten om den voorschreeven heugchelyken verjaardag van dé jonge Érfprincesse te mogen vieren met publicque gastmalen en andere vreugde bedryven, naar een ieders staal en geleegenheid, tol belooning van hunne liefde en hoogagling voor hel hoog Vorstelyke huis van Oranje en Nassau, maar ook tellens te adverleeren, dal op dien dag geene illumi natien zullen mogen gedaan, nog eenigerhande vuurwerken fip 's Heeren straalen en wegen afgestooken worden, 10l ver myding van ongelukken. ;• Maatregelen lot verbetering van zeekaarten Ten einde Gomp" koslbaare scheepen, in zoo verre hel van de menschelyke voorsigligheid dependeerl, te behoeden voor diergelyke ongelukken, als hel schip, Sehollenburg, op de Madu reesche kust ondergaan heeft door op eene klippige droogte vast te zeilen, die gezegl wordt by Gomp* zeekaarten niet te weezen bekend gesteld, is, naar de propositie van den heer Gouverneur Generaal, goedgevonden en verslaan de overheden van Comp" scheepen en mindere vaartuigen, waarvan verre de meeslen vry wal nalaatig zyn in het noleeren by hunne journaalen van de haar voorkomende merkwaardige zaaken
1771. P. A. VAN DER PARRA 719 en daarloe derhalven wel behoorcn Ie worden opgewekt, by eene ordonnantie Ie gelasten om voorlaan niet alleen by baare journaalen aan te teekenen alle de builen gewoone voorvallen op haare reizen, inzonderheid de ontdekking van klippen, banken, droogten, enz., die by (lomp* zeekaarlen in bel geheel niet bekend gesleld zyn of mei de aanwyzing by die kaarten niet overeenkomende bevonden worden, onder de nauwkeurigste en duidelykste beschryving (effens van derzelver geleegenheid en strekking volgens haare waarneeming of bevinding en al het geene zy wyders zullen oordeelcn len nutte van de sclieep vaai'd te kunnen dienen, maar ook daarenboven van alle dior gelyke ontdekkingen, wanneer die gedaan worden op haare reyze herwaarls, aan den heer Gouverneur Generaal, dog wan neer dezelve gedaan worden op de reize naar elders, aan den gouverneur, directeur, commandeur of opperhoofd van zooda nige plaatze, wervvaarls zy gesonden zyn, len eersten na baare komste over te geeven een schriftelyk berigl; en overzulks de respeclive ministers en bedienden op de onderhoorige buiten* eoniploiri'ii aan te scbryven om die beriglen van de scbeeps overheeden te vorderen en by d'allereeiste occasie, zonder versuim, herwaarls te zenden. Voorts nog den baas der kaartemaakers alhier in mandalis te geeven om, na eene beboorlyke examinalie der journaalen van de in het vervolg hier aankomende Comp* scheepen en vaartuigen, wegens de daarin aangetekende ontdekkingen, zoo van differenlen lusschen Conip" zeekaarten en de bevindingen der overheden van die kielen, als van klippen, droogten, enz., welke by de gemelde kaarten niet bekend slaan of andere speculative zaaken, van schriftelyk berigl. Ie dienen aan deeze regeering, onder eene beknopte aanhaaUng tellens van de omstandigheden, waarmede zoodanige ontdekkingen zyn verseld geweest, en zulks precis om de drie maanden eens, beginnende met primo December naaslkomende. Heeren XVII n ™ vonden, blijkens hunne missive van ISOclober 1775, deze maatregelen «allezinls nullig en heylsaem".
1765. P. A. VAN DER PARRA. 72 is goedgevonden on- verstaan by een biljet »lc gemeente alhier te verbieden om iets van dezen kor! naar plaatsen, buylen de jurisdictie dezer slad gelegen, het zy in een groole of kleyne quantilcyt, te vervoeren of te doen vervoeren, dan wel Ie deezer rlicede ten dien eynde uyt bet eene in het andere schip of vaarluyg over te scheepen, op pene van publicque geesseling en kettingslag, zonder daar cglcr onder te begrypen hèt gene, mei speciale voorkennis en permissie van den beer Gouverneur Generaal mag en zal worden toegestaan tot consumtie van de geene. die zigh van hier naar elders op reys begeven. Voorts de officieren van justitie, den commandeur en opper equipagemeester, den sabandaars, den vice-commandcur of onder-equipagiemeester en hunne respective bediendens by gedagt biljet te gelasten om allesius een waakend oog Ie bonden 10l niainctemie dezer nuttige voorzorge en tegen de contravenleurs invoegen voorsz. te procedeeren. Wyders den uytvoer van rysl van Java en Cbcribon, buylen naar deze hoofdplaats en ook uytgezonderd naar Ambon en Banda, al mede ouder voorsz. penaliteyten te interdiceeren of Ie doen verbieden en den Samarangse ministers, inzonder beyd den fiscaal, mitsgaders de residenten op de subalterne comptoiren, dienaangaande een trouw en attent toezigl aan te bevelen. >l',',,,i"r- Gangbaar verklaring van enkele, dubbelde en «Iwec-dubbelde" (jouden Javasche ropijen. Door den beer Gouverneur Generaal ter vergadering ver toond zynde, dal cenige particulieren aanzoek badden gedaan om permissie l'oblineeren tot bet brengen van goud of goud werken in de op den 6'" November des gepasseerden jaars weder {{'introduceerde munt-plaals tot bet slaan van silvere ropyen of dertig sluyvers stukken, ten eynde voor gedagl precieuser metaal ook gereed goud geld geconverteerd te krygen; en door zyn Edelbyd geavanceerd zynde, dal, gelyk liet slaan van goude derbams Java's bereets volgens resolutien
1771. P. A. VAN DER PARRA. 720 Op 14 November 1777 is aader bepaald, * 1;• t niel alleen de baas-kaarteumaker, maai- ook »twee kundige schippers, door •den commandeur en opper-equipagiemeester te verkiezen", de journalen moesten nazien. 22 November. Voorschrift nopens artillerie Den heer Directeur Generaal vertoond hebbende, dat op verscheidene huilen comptoiren, inzonderheid om de West van ludie, ook gevonden wierden canons, mitsgaders rond en lang scherp, van geen hel minste gebruik, dog datzyn Edelheid de quantiteit daarvan niel bepaaldelyk kon opgeeven door gebrek van de nodige extensie l»y de jaarlykse memoricn van de daar in voorraad zynde artillery goederen, mei versoek, dal legen de nullelooze aanhouding van dezelven mogte worden ordre gesteld: zoo is, na deliberatie, goedgevonden en verstitan de ministers en bedienden op alle de onderhoorige huilen comp toiren niel alleen Ie gelasten om voorlaan hy de jaarlyksche memorien der restanten van melaalen' en yzeren' kanons. mitsgaders van het lang en rond scherp, dislinel te noteeren, van wal calibre en utiliteit zy zyn, ten einde dan daar over zoodanig te worden gedisponeerd, als men ten meeslen dienste van de Compagnie zal nodig oordeelen, maar ook om de wan calihres van het een en ander herwaarts over te zenden. 22 November. Voorschrift nopens in hospitalen overleden Compagnies dienaren. Tot voorkoming van nadeelige ahuysen is goedgevonden den hospitaals boekhouder te gelasten om in het vervolg jaarlyks, voor het sluiten zyner hoeken, hy een schriftelyk berigt aan den heer Directeur Generaal op te geeven de naamen van zoodanige persoonen, welke geduurende den loop dier hoeken in het hospitaal overleeden of er dood ingebragt, dog, hy ontsten tenis der formeele reekeningeu, onafgesloten gebleeven zyn, ten einde daarop zyn Edelheids ordres af Ie waglen.
1771- P. A. VAN DER PARRA. 721 PLABAAT-BOEK DEEL VIII. 40 Insgelyks is goedgevonden de soldybedienden te Samarang en Sourabaya, die sedert eenigen lyd het grootste getal der aldaar van diverse scheepen aan land en in het hospitaal verbleevene persoonen by de soldy boeken niet hebben ingeno men, maar eenlyk derzelver gemaakte schulden, tegen den styl van het soldy-boekhouden, per memorie of factuur her waarts aangereekend, waardoor het vervaaren dier menschen by de soldy boeken niet kan nagegaan en, zoo wel hier, als in Nederland, groote abuysen gecommitteerd worden, te beveelen om voorlaan de naamen van zoodanige manschappen by de soldy boeken in te neemen, haar te belasten en af te sluiten. 5 December. Vernieuwing van hel verbod tegen liet opkomen van gequalificeerde dienaren der Compagnie naar Batavia zonder vergunning. De Regering vond goed »den ministers en bedienden op de onderhoorige buiten comploiren te recommandeeren de stipte observantie in het vervolg van de by het reglement op de bevordering der dienaaren van den 29"" September 1767 gestelde ordre om geene gequaliliceerden van de commercie, tot onderkooplieden inclusive, nog officieren van de militie en arlhillery, mitsgaders ingenieurs, herwaarts te laten overkomen builen speciaal consent deezer regeeringe, ten zy er wettige redeenen voor weezen mogten, en dan nog mei stilstand van gage". o December. Nadere voorschriften nopens den vrijen vaart en handel. Nader gesproken zynde over de by resolutie deezer tafel van den 19 en July en 24™ September laaslleden beraamde schikkingen om met de openstelling van den lywaalbandel voor Comp s ondei hoorigen bel weezenlyk belang van de Com pagnie zelve Ie bevorderen, is, zon 10l de mogelykste weering
1771. P. A. VAN DER PARRA. 722 ten dien einde van de listige pracliquen, die het vrugtbaar breyn der sniokkelzugtigen zouden kunnen uitdenken en in het werk stellen om de goede intentie deezer regeeringe te wederstreeven, als tol heletling (effens, dat Baneahoeloe door Comp 5 onderhoorigen voorsien worde met die henoodigtheden, welke men aan de van daar komende of naar derwaarts vertrekkende Engelschen weigert, goedgevonden en verslaan de voorgemelde schikkingen in deezer voegen te altereeren of te amplieeren: dat de Bataviasche ingezetenen Souralte niet zullen mogen bevaaren; dat scheepen en vaartuigen van de ingezetenen om de West van Indie, zoo min op Sumatra's Westkust, als op Batavia of elders anders op het eiland groot Java, ten zy voor Comp s reekening bevragt en herwaarts gezonden, zullen mogen komen, op verbeurte der lading van zoodanige kielen, ten behoeven van de Compagnie; dat geen Comp' dienaar of ander ingezeten op of omstreeks Malacca, nog iemand, die daar handel dryft, 't zy met. Comp" of met particuliere scheepen en vaartuigen, naar deeze hoofdplaats, dan wel naar Java, Cheribon en Bantam zal mogen zenden of vervoeren eenige Westersche lywaten en zyden' stoffen, hoe ook genaamd, op poene van confiscatie der gehecle lading van hel particulier vaartuig, waarmede dezelve overkomen, en van de goederen alleen, die met Comp s schepen en vaartuigen worden aangebragt, builen de gepermitteerde kisten der overheeden van zoodanige bodems; maar dat het in tegendeel den Balavia schen Christen' burgers alleen zal weezen toegelaten met hunne vaartuigen van Malacca af te haaien, hier in Ie voeren en te verkoopen alle gepermitteerde soorten van Westersche linnen' en zyden' kleeden, onder betaaling van zoodanige recognitie, als by de gemelde resolutie van den 24 cn September is vastgesteld, en observantie van de verdere daarby gemaakte limitatien; dat de by die resolutie aan een ieder gegeevene permissie om de lywaten en zyden' stoffen, welke uit de van de West van Indie en van Malacca komende Comp* en particuliere
1771. P. A. VAN DER PARRA. 723 scheepen en vaartuigen niet naar de Westzydsche pakhuisen overgebragt worden, te mogen aanhalen en, zonder fornie van proces, voor zig houden, maar alleen van applicatie zal weezen op zoodanige kleeden, waarvan de invoer is toegelaten; dog dat omlrend de overige of de aan de Compagnie gereserveerde soorten stand zullen grypen de hevoorens tegen derzelver aanhreng gestatueerde poenalileiten: en dat eindelyk Bancahoeloe uitgezonderd zal weezen van de plaatzen, werwaarts vervoerd zullen mogen worden de linnen' en zyden' kleeden, die op eene geoorloofde wyze hier zyn ingevoerd. By deeze geleegenheid is ook, uit aanmerking van alle de by de meergemelde resolutie van den 24 e " September en lans nader gearresteerde precautien tegen den sluikhandel in het Weslersche geweef, naar de propositie van den heer Gouverneur Generaal, goedgevonden en verstaan Coinp' en particuliere scheepen en vaartuigen, die van Ceilon, Chormandel, Bengale, Mallabaar en Malacca komen, even als by resolutie van den 29 en July deezes jaars met opzigt tol de Sourallesche scheepen besloten is, met het begin des jaars 1772 te excuseeren van de by resolutie van den 26 en Juny 1767 geordonneerde visitatie door gecommitteerden uil den Baad van justitie deezes casleels met den water fiscaal. 20 December. Toekenning aan de waagineeslers van een halven stuiver per pikol van alle Ie Batavia ingevoerde pond-goederen. Buiten gage, kostgeld en het ordinair rantzoen, de transla teurs in de Javaansche en Maleitsche taaie alhier geen ander inkomen hebbende, dan het geene de waag hun als waagmeesters geeft, en het zelve zoo gering zynde, dat zy daarvan nauwlyks bekostigen kunnen de meer dan gemeene kleederen, waarmede zy voor den dag moeten komen by de komst en receptie van inlandscbe groolen en gezanten; zoo is, op hunne instantie, tot verbuelering van hunnen soberen slaat builen laste van
1771. P..A. VAN DER PARRA. 724 do Compagnie en tol verwekking teffens van lust in Europeesche jongelingen om zig 101. den voorschreven diensl, waarvan anders in liet gemeen eene groote al'keerigheid hy dezelven bespeurdl wordt, bequaam Ie maken, oji de dierwegens van wegen den heer Gouverneur Generaal gedaane propositie, hy meerderheid van stemmen goedgevonden en verslaan hy deezen te statueeren, dal voortaan van alle pond goederen, die van buiten worden ingevoerd, schoon niet ler waagc komen, en alle andere, die ler waage gebragt worden, door den verkooper ol' kooper. zon als zy dat mei elkauderen verdragen zullen, dog van de pond goederen, die door de Compagnie worden ingekogt of aan dezelve gekeverd, indien niet viy verklaard van de betaaling van het waaggeld, door den verkooper ol'leverancier aan de waagmeeslers zal moeten voldaan worden een halve stuiver voor het picol van 1215 ®. 20 December. Voorschrift voor herben/ter* te lintaria. Ts goedgevonden en verstaan, 10l ampliatie der ordres op hei houden van herbergen en kroegen in en huilen deese stad, t(- statüeeren, dat de herbergers respective altenen een iegelyk in bunne herbergen zullen moeten admitteeieii, die geneegen zyn zig daarin te begeeven, dog dal aan ilè herbergiers in de herbergen: op Ankee, agter Heemraaden-luin, in de Vergulde Star, » » » Zeeven Provinciën, en op de Oesterbank, zal vry staan die geenen af te wysen, welkers admissie zy vermeenen mogten te zullen strekken lotpraejudicie Van hunne neeringe. 20 December. Vernieuwing van de plak/tien tegen hei maken en verkoopen van vuurwerk, enz.
1771. P. A. VAN DER PARRA, 725 24 December. Afschaffing van ui/gaandc regten op lin nen en zijden manufacturen, alsmede van hel verbod tégen den uitvoer van ongemunt goud. Op de (01111111)11103110 van den heer Gouverneur Generaal, dat eënige, ilogli wel de voornaamste lywaat-handelaars zig by zyn' Edelheid hebben gëaddrèsseerd met een versoek, dat de volgens resolutie dèezer tafel van den 24 c " September laastleden by het placcaal van den s'" hujus bepaalde 10l van 4 perc l ° op den uil voer van lywaten mogte worden gederogeerd, dewyl ze vermceutlen, dat de hctaaling van dien den uilvoer en, by consequentie, ook het dehit van lywaaten zeer zoude hinderen, is, naar zyn' Edelheids voorstel, goedgevonden en verstaan de voorschreevene bepaaling by deezen weder in te trekken en aan de gemeente daarvan by een biljet kennis Ie geeven. By deeze gelcegenheid is ook, tot begunstiging van den gepermilleerden handel in lywaten en vermits de Compagnie lans niet om ongemunt goud verlegen is, naar de propositie van welgemelde zyn' Edelheid, goedgevonden en verstaan, met opheffing van hel volgens resolutie van den 24 ,n May 1765 en 12" Maart 1764 gedaan verbod daartegen, weder aaneen ieder toe te laaien den uitvoer van dat mineraal op den voorigen voel of onder de vastgestelde betaaling aan hel posl comploir van ceu quarl per cent, wanneer bet naar Java's Oostkust, en van een half per eenl, wanneer het naar andere plaatsen vervoerd word met Comp 8 scheepen, mits dat het posl comploir dan ook voor dies behoorlyke bestellling caveere naai de ordonnantie voor het zelve sub dato 2G Augustus 1746. 24 December. Verpachting van de generale en gemeene inkomsten van liet koningrijk Jakalra voor het jaar 1772. De veranderingen in de pacht-voorwaarden waren ditmaal de volgende: 1. Ten aanzien van de pagt der in- en uitgaande regten: dat aau gcenc andere van de vreemde Europeërs, als de
1771. P. A, VAN DER PARRA. 726 Manilhasche en Macaosche handelaren, in hel vervolg zal worden toegestaan de invoer of verkoop alhier van eenige goederen, hoe ook genaamt, snuisteryen zelfs niet uitgesloten, nog ook de overscheping daar van op de reede uit den eenen in den anderen bodem, maar wel (behalven aan die van Bancahoeloe komen of de wil derwaarts hebben) de inkoop voor contant en vervoer van suiker, arak en andere arliculen van negotie, waar in de Compagnie niet handelt; dat inzonderheid ook aan geene vreemde Europeërs, nog iemand, buiten Comp s jurisdictie vvoonagtig, en zelfs aan niemand, die op Malacea of daar omstreeks gezeten of handel dryvende is, zal worden toegelaten de invoer of afscheep alhier, in de straat Sunda, op Bantam, Cheribon en Java's Oostkust van eenige soorten van lywaaten en zyden stoffen, om de West van Indie gefabriceerd; dat daarentegen den handel in het Westersche geweef, met uitzondering van eenigen derzelven voor de Compagnie, namelyk: Ghormandelsche lywaaten: guinees, gemeen gebleekt, » » ruw, » bruin, blauw, salempoeris, bruin, blauw, » gemeen gebleekt, parcallen, bruin, blaauw, » gebleekt, moeris, bruin, blaauw, » gebleekt baftas, bruin, blaauw, » gebleekt, dongrys, gebleekt, en ruw. Bengaalsche lywaaten: guinees, gemeen gebleekt, gerrassen, gebleekt, salempoeris, gebleekt, en baftas,
1771. P. A. VAN DER PARRA. 727 en ook alle soorten van Souratsche linnen en zyden kleeden, zonder onderscheid, met het hegin des aanstaanden jaars 1772 weder opengezet zynde voor alle Coinp s dienaren, huiten die van Souratte en Malacca, en voor de Bataviasche ingezetenen, dien volgende door of voor dezelven met schepen en mindere vaartuigen van de Compagnie of van de evengemelde ingezetenen van Ceilon, Chormandel, Bengale en Mallahaar hier zullen mogen ingevoerd, dog van hoord der gemelde kielen met Comp s losvaarluigen moeten afgehaald en naar de Westzydsche pak huizen overgehragt worden alle lywaaten en zyden stollen, die niet zyn van de voorschreven, aan de Compagnie gereserveerde sortementen om, na betaling van zekere hepaalde recognitie aan de Compagnie, door de eigenaars naar zig genomen, verkogt, verzonden of uitgevoerd te worden huiten bemoeyenisse van den pagler der inkomende- en uitgaande regten, die daar voor ook geen tol zal mogen heffen; gelyk mede hel aanbrengen van alle zulke lywaten en zyden stoffen van Malacca herwaarts op den evenhepaalden voet gepermitteerd is eenlyk aan de officieren der van daar komende Comp s schepen en vaartuigen in de hun toegelegde kisten en aan de Bataviasche Christen' burgers met hunne vaartuigen, zonder dat zulks aan iemand anders zal weezen toegelaten; dat de pagler, zo wel als anderen, de magt zal hebben om alle kisten, kassen en pakken met lywaten en zyden stoffen (buiten de voorschreven, aan de Compagnie gereserveerde sortemenlen, waar omtrent de voorige ordres en poenaliteilen zullen blyven stand grypen), die uit de van Ceilon, Chormandel, Bengale en Malacca komende schepen en mindere vaartuigen van de Compagnie of van de Bataviasche ingezetenen anders als op de gezegde wyze onllosl worden, zoo ook de Weslersche lywaalen en zyden stoffen, die uit schepen en vaartuigen van vreemde, natiën of van de Malaccasche ingezetenen dan wel anderen naar de wal worden gezonden, aan te slaan en voor zig te houden, mits van de quantiteit en soorten derzelven kennis gevende aan den heer Gouverneur Generaal; dog dat de pagler integendeel, den doorlogt van die goederen
1771 P. A. VAN DER PARRA. 728 gedoogende, 't zy dat hy er iets voor genoten hebbe of niet. voor vyf en twintig jaaren naar elders gebannen zal worden; en cindelyk, dat voortaan de vaartuigen van de ingezetenen te Macasser, die met beboorlyke passen voorzien zyn, zo wel op hunne rei ze naar deeze hoofdplaats, als by retour, Java's Oostkust zullen mogen aanlopen en ook daar hunne lading vau de hand zetten, 't zy in het geheel of ten deele, zonder aan den pagler alhier eenigen tol daar voor ol voor de aldaar verkogte slaven te belalen, maar dal hy daarentegen dien eenlyk zal blyven heffen van de goederen en slaven, die zy hier aanvoeren. 2. Ten aanzien van de pagl van het kerven der Chineesche tabak: dat van het begiu des aanstaanden jaars 1772 af geene andere gekurven Chineesche tabak hier zal mogen worden ingevoerd, nog ook langs Java, te Bantam en Cheribon, als die met de jonken direct uit China herwaarts aangebragt en van hier, na dal vertold zal weezen, weder naar Java, Bantam en Cheribon vervoerd wordt, overzulks alle de gekurven Chineesche tabak, 't zy van Macassar (daar dezelve met de gepermitteerde jonk uit China wel zal mogen aangebragt en verkogt worden), 't zy van Johor, Malacca, Banjermassing of elders anders tegen dit interdict bier of langs Java, te Bantam en Cheribon aangevoerd, confiscabel zal weezen ten behoeve van den aanhaaler. 5. Ten aanzien van de pagt der herbergen binnen en buiten de stad: dal de herbergiers respective allen en een iegelyk in hunne herbergen zullen moeten admitteren, die genegen mogten zyn zig daar in te begeven, dog dat aan de herbergiers op Anke en in de herbergen agler Heemraden-luin, de Vergulde Star, de Zeven Provinciën en de Oesterbank zal vry staan die genen af te wyzen, welkers admissie dezelve vermeenen mogten te zullen strekken tot prejudicie van hunne neringe. 4. Ten aanzien van de pagt van de waag: dal van alle pondgoederen, die van buiten worden ingevoerd, schoon niet ter waage komen, en alle andere, die ter waage
1771. P. A. VAN DER PARRA. 729 gebragt worden, door den verkoper o!" koper, volgens hun onderling accoord, dog van de pondgoederen, die door de Com pagnie worden ingekogt of aan dezelve geleverd, indien niet vry verklaard van de betaling van bel waag-geld, door den verkoper of leverancier aan de waagineester zal moeten voldaan worden een halve stuiver van het picol van 125 ponden 51 December. Korte uittreksels uil de orders op de vrije vaart om de Oost, Noord en West. De wijzigingen in de extracten, medegedeeld op bladz. 611—615, zijn de volgende: Vaart om de Oost en Noord. Art. 5, f. Hierachter is gevoegd de penale sanctie, vroeger vernield achter g. Art. 5, g. In plaats van de hovenhedoelde strafbedreiging is gekomen: »mitsgaders naar Batavia (behalven alleen dooi de Bataviasche Christen' burgers), op verbeurte van het vaartuig, waar mede die goederen overkomen". Art. 5, k is vervallen. Art. 4 luidt: »allc handel in Suratlesche linnen' en zyden' kleeden, mitsgaders in de volgende soorten van Westersche lywaaten, naamelyk: Bengaalsch guinees, gemeen, gebleekt. » gerrassen, gebleekt, » salempoeris, gebleekt, en » baftas. Chormandelsch guinees, gemeen, gebleekt, .. » » ruw, » » bruin, blaauw, » salempoeris bruin, blaauw, » » gemeen, gebleekt, » parcallen, bruin, blaauw, » » gebleekt,
1765. P. A. VAN DER PARRA. 73 van den 28™ February 1744 en 2 cn Feliruary 1745 of ruym 20 jaaren geleden op de loen ter neder gestelde gronden voor reekening van de Comp e geschied was en ook voor reekening van particulieren luidde kunnen geschieden, dog. wyl 'er de laalsle toen geen voordcel ol' noodzaak in moeten gezien hebben, geen gebruyk van gemaakt en het voor reekening van de Comp* ook ingetrokken is ter resolutie van den 18 c " Juny 1751 om bet wcynige voordeel, dat 'er op was, zonder dal de heeren Meesteren ooyt hebben laten blyken het gebruyk van de munt te disapproberen, maar integendeel meer als slilzwygende het toe te stemmen volgens het dienaangaande te berde gcbragle by resolutie van den 6 en November 1764, en ovcrzulks dan ook geen reden vond, waarom in voormelde instantie niet zoude kunnen bewilligd worden, te meer bet een bekende zaak was, boe het gebrek aan rouleerende geld specien nog al by verre de meeste in dese colonie niet weynig hinder loebragt en het iri allen gevalle tot welwezen van 't gemeen aanmerkte, dat men zigh op een gevoeglykc wyze ontdoen kon van rentelose kapitalen met die ten nutte te laten rouleeren: zoo is, by de ineerdcrbyd het een en ander in/.elvervoegen geconsidereert en g'aggreëerd zyndc, na deliberatie goedgevonden en verstaan aan particulieren by placaat vryhyd te geven om goud in de munt te brengen ten eynde daar van heele, dubbelde en twee dubbelde goude ropyen te laten slaan, naar den stempel, voor de zilvere ropyen ingevoerd, op de zwaarte van zeven, veertien en agt en twintig sluyvers respective, item het gehalte van twintig caraten, behoudens egtcr de remedie, naar de Nederlandse goude ducaat geschikt, te weelen: een greyn in den alloy en drie stuyvers in den gewigle op het marks-werk; en dezelve gangbaar te verklaaren voor twintig schellingen of twee en een halve ryxd s , vyf en lien ryxdaalders naar proportie van 't voormelde gewigt: voorts dese goude ropyen al mede te laten cordonneeren of carteleu en door den inbrenger of eygenaar van 't goed te doen betalen twee ten honderd aan geregtigbeyd voor de Comp*, zynde even zo veel, als omtrent het zilver plaats heeft,
1771. P. A. VAN DER PARRA. 730 Cbormandelsch moeris, bruin, blaauw, » » gebleekt, » baftas, bruin, blaauw, » » gebleekt, « dongrys, gebleekt, en » » ruw, ten zy van de Compagnie ingekogt, is geheel verboden en ook, buiten eenige voorwaarden of volstrekt, de vervoer van het volgende gevveef door particulieren van deeze hoofd plaats naar de vier Oostersche gouvernementen en Timor, naamelyk: Bengaalsch geineen of grof guinees, » » « » gemis » » " » salempoeris, en » » » » baftas, Chormandelsch gemeen of gr/d' guinees, » » » » salempoeris, » ■ » » parcallen, en » » » » dongrys, het een en ander op poene van confiscatie en verbeurte van het viervoudig bedraagen daarenboven". Art. 8 luidt: »op Malacca mogen van de West van Indie alle vaartuigen geadmitteerd worden, dog zy mogen, onder hoorigen van de Compagnie of anderen particulieren om de West van Indie toebehoorende, niet van Malacca naar Batavia komen, nog elders op het eiland groot Java, of de laading van zoodanige vaartuigen zal voorde Compagnie geconfisqueerd worden; terwyl voorts van de West van Indie niet naar Siac mag gestevend worden als met vaartuigen, aan bekende burgers van Malacca toebehoorende, die daar eerst tol betaald hebben". Art. 21 luidt: »van Amboina, Banda, Ternaten en Timor naar Batavia vertrekkende of van hier naar derwaarts relour neerende, vermag niemand eenige plaats onderwegen aan te doen, uitgezonderd de Ambonsche en Bandasche vaartuigen, die op hunne terugreize Java zullen mogen aanloopen; waar
1771. P. A. VAN DER PARRA. 731 entegen Macassersche vaartuigen, zoo wel op hunne reize naar herwaarts, als by retour, Java zullen mogen aanloopen. Burgers van Aiuboina, enz". Vaart om de West ('). Art. 5, g vervalt, even als de art. 4 —7, welke vervangen zijn door de volgende: Art. 4. De vaart en handel naar en van de West van Indie, Souratte uitgezonderd, is alleen aan de hurgers van Batavia gepermitteerd, ook de invoer alhier, door hun ol met hunne vaartuigen, van alle soorten van Chormandelsche, Bengaalsche, Maduresche en Mallahaarsche lyvvaaten, mitsgaders Bengaal sche zyden' stoffen, dog niet van eenige Sourattesche linnen of zyden' kleeden, nog de volgende sortementen van Westersche lywaaten, naamelyk: Bengaalsch guinees, gemeen, gehleekt, » gerrassen, gehleekt, salempoeris, gehleekt, en » baftas, Chormandelsch guinees, gemeen, gebleekt, » » » ruw, » » bruin, blaauw, salempoeris, bruin, blaauw, gemeen, gebleekt, parcallen, bruin, blaauw, » • gebleekt, » moeris, bruin, blaauw, » » gebleekt, ■> baftas, bruin, blaauw, » » gebleekt, » dongrys, gebleekt, en ■» ruw, die aan de Compagnie gereserveerd blyven en overzulks by f 1) Zie bladz. 266 en 267.
1771. P. A. VAN DER PARRA. 732 aanbreng door particulieren, wie zy ook zyn, confiscabel zullen weezen, inel verbeurte teffens van derzelver viervoudige waarde; zullende de kisten, kassen en pakken mei lywaaten en zyden' sloffen, die in gevolge van de voorgemelde ver gunninge met de vaartuigen van de Bataviasche ingezetenen bier worden aangevoerd, niet alleen by de passen dislinct bekend moeten slaan, maar ook door Compagnies losvaartuigen naar de Weslzydscbe pakhuizen getransporteerd worden, om van daar door de eigenaars Ie worden afgehaald, na betaaling aan de Compagnie van de bepaalde recognitie van tien per cent voor de Cbormandelsche en agt per cenl voor de andere lywaaten en zyden' sloffen, op poene van, by hel contrarie of by aanbreng van meerder linnen' en zyden' kleeden, dan de passen dicleeren, en onlsrhceping op eenige andere als de voorschreven' wyze, de/.elveu te zullen verbeuren ten behoeven van den aanhaaler: en dal de schuldigen, indien hel Kuropcsche burgers zyn, naar Nederland verzonden, dog, inlanders zynde, elders anders verbannen zullen worden voor den lyd van vyf en twintig jaaren. Art. 5. Ook blyl't, op poene van één duyzend ryksdaal ders boete, verboden de overvoer met de gemelde vaartuigen van eenige vreemde Europeërs of inlandsche passagiers naai' Batavia. Art. 6. Niemand van de ingezetenen om de West van Indie mag met zyn schip of vaartuig, ten zy voor Compagnies rekening bcvragl en herwaarts gezonden, ooit op Batavia of elders anders op hel eiland groot Java, nog op Sumatra's Westkust komen, op verbeurte der lading van zoodanigen kiel, ten behoeven van de Compagnie; maar is hun daarentegen de vryheid gegeven om, gelyk op de etablissementen van vreemde natiën om de West van Indie, ook van het eene Compagnies comptoir ginder op hel ander, mitsgaders op Malacca ten handel Ie vaaren. Terwyl van de West van Jndie niet naar Siac mag gestevend worden als met vaartuigen, aan bekende burgers van Malacca toebehoorende, die daar eerst tol betaald hebben.
1772. P. A. VAN DER PARRA. 733 1772. 14 Januarij: Toelichting tot het reglement voor het gepri tiitegeèrde stads-logement te Batavia. Aangemerkl zynde, <lat, ofschoon in hel 12''° artieul der condilien voor hel sl.ads-logeme.nl gesproken word van koop manschappen, waar mede vreemdelingen in dal logement intrekken, de opnoeming egter van suiker en arak onder die koopmanschappen genoeg te kennen geeft de intentie van dat artieul geweest te zyn den castelyn pakhuis-huur te doen hctaaleu, zoo wel van de goederen, die door vreemdelingen uitge voerd, als van die door hun hier aangebragt wierden, nademaal suiker en arak immers koopmanschappen zyn, die door de vreem delingen wel uit-, maar nimmer hier ingevoerd worden; en dat men dierhalven ook den castelyn van het gemelde stads-logement hehoorl te laten genieten een voordeel, hetwelk hem onder anderen hy de eerste opregling zelfs van dal huis is toegelegd tot vergoeding van zyne moeite en kosten, te meer nog, dewyl het tegenwoordig verbod op den invoer alhier of overscheeping ter reede van goederen, die de vreemdelingen anders plagten aan te brengen, hem een groot deel zyner inkomsten zal doen missen; zoo is goedgevonden en verslaan, 10l interpretatie van hel meergemelde 12 de arlicul der condilien voor hel stads logement sub dalo 88 May 1765, by deezenteverklaaren.dat voor suiker en arrak, welke met andere goederen van die natuur onder de groote fusten begreepen zyn, hy uilvoer van hier door de vreemdelingen (uitgezondert de Manilhasche en Macaosche Iraffiquanten) aan den castelein van hel stads-loge ment moet worden betaald de by dat arlicul bepaalde pakhuys huur van een per cent; en overzulks den sabandhaar der Christenen Ie gelasten om den gemelden castelein daaromtrent steeds behulpzaam te weezen. Eene officiële, Eugelsche vertaling dezer toelichting, alsmede
1772. P. A. VAN DER PARRA. 734 van de wijziging, vastgesteld op 25 Maart 1770, voorafgegaan door een «extract of the conditions for the privilidged towns >inn al Batavia, appointed at the Council of India, May 28"' »1765", heefl den 51 s,e Augustus 1772 het licht gezien. 17 Januarij. Verbod tegen den verkoop van slavinnen na het overlijden hater Christen lijflieeren, bij welke slavinnen die lijflieeren kinderen hadden verwekt. By geleegenheyd van de dispositie op het nieuw zamenslel der Balaviasche statuten onder anderen geconformeerd zynde een oude wet, die inhield, dat geene slavinnen van vrye onchris tenen, waar by zy kinderen hadden verwekt, ningien worden verkogl, wanneer hunne boedels niet ten agteren waren, blykens resolutie van den 20 en Maart 1766, zonder teffens ielsdierge lyks vast te stellen met opzigt lot slavinnen, die by haare Christen lyfheeren kinderen hebben gekregen; zoo is thans by meerderheyd van stemmen goedgevonden en verstaan, tot ampliatie van de by de gemelde resolutie gearresteerde en by biljet van den 20 en July 1766 geëmaneerde interdictie tegen den verkoop van kinderen, door Christenen bij hunne slavin nen geprocreeerd, voor het vervolg te statueeren, dat ook de moeders van zoodanige kindereji of de slavinnen, waar by dezelven zyn geteeld, na het overlyden harer lyfheeren, 't zy hunne boedels solvent zyn of niet, niet zullen mogen verkogt, maar door hunne testamentaire executeuren of de curateuren hunner boedels zullen moeten worden geëmancipeerd; mitsga ders dienvolgende den respective collegien van justitie. Wees meesteren, curateuren en sequesters, zoo hier, als op de onder hoorige buiten-comptoiren, daar van by extract deezes kennis te geeven en de observantie aan te beveelen. 7 Februarij. Instructie voor den Binnen-regent van hel Chinesche hospitaal te Batavia. Art. 1. De binnen-regent zal gehouden zyn aan ieder zieke,
1772. P. A. VAN DER PARRA. 735 in hel hospitaal komende, een behoorlyke slaap plaats aan te wyzen. Art. % Hy /.al aan ieder zieken Chinees vyl' maal ler weeke dagelyks een quart pond versch spek en twee maal versche visch, mei genoegsaame groente, zoo mede aan ieder Macho inelaan dagelyks versche visch met groente lot spyze verstrek ken, de krankzinnigen niet uytgezondcrd. met zoo veel rysl, als zy nulligen kunnen. Art. .ï. Tegens de maanden Fehruary en Augustus zal de hinnen-regent een lyste van de zieken, die gekleed belmoren te worden, hebben op te maaken en dezelve ter vergaderinge van Boedelmeesteren over Ie geven, welke lyst door gecommit teerde leden g'examineerd en de kleding der daar in benoemde zieken noodig bevonden, mitsgaders daar van aan gemelde Boedilineesteren rapport gedaan zynde, zal de verstrekking ten overstaan van de gemelde gecommitteerden worden gedaan, te weeten: aan ieder zieken man een kleedje, een broek, een kussen en een matje en aan ieder zieke vrouw een kleedje, een baadje, een kussen en een matje, zoo meede aan de krankzinnige mans ten minsten een broek en aan de vrouwen een kleedje, om hunne schaamte te kunnen bedekken. Art. 4. Dewyl de zieken by het inkomen in het hospitaal gewoonlyk hunne klederen, kussens en matjes medebrengen, zal daar van gene verstrekking worden gedaan dan aan de zulken, die daar van ten eenemaal ontbloot zyn, en waar van aan de gecommitteerde leden ter maand aanwyzing zal moeten worden gedaan door den binnen-regent. Art. £>. De binnen-regent zal by het uitgeven der spyze, 's morgens en 's avonds, tegenwoordig moeten zyn, om toezigt te hebben, dat dezelve wel toebereid zy en ieder zieke zyne portie behoorlyk ontvange, voor al de ongelukkige zinne loozen. Art. 6. Ook zal de binnen-regent verpligt syn al, hel geene aan de zieken by dit reglement van spyze en kleeding is toegelegd, aan dezelven uit te reiken, zonder hun op eeniger bande wyze daar in te verkorten; dog zig daar aan vergrypende,
1772. P. A. VAN DER PAfiRA. 736 zal hy ondergaan zodanige correctie, als deeze regeering dierwegens zal goedvinden hein op Ie leggen. Art. 7. Regtmaalige redenen van klagten over den binnen regenl voortgebragt wordende, zullen dezelve door Boedelmees leren voorgedragen worden aan deeze regeering, ter oblenue daar onilrenl van derzelver goedvinden. Art. 8. De zieken, in hel hospitaal leggende, zullen zig te vreden moeien houden met het gene hun aan spyze en kleeding is toegelegd naar de bepaaling hy dit reglement. Art. 9. Ook zullen deze!ven niet vermogen 's nagls uit liet hospitaal absent te blyven, op poene van daar niet weder ingelaten te worden. Art. 10. De binnen-regent zal behoorlyk moeten zorgen, dat de besmellelyke zieken in een apart vertrek worden geplaatst, op dal de anderen daar door niet besmet raaken. Art. 11. Vermits ook Chineesche en Mahometaansche vrouwen zig ter alimentatie in dat godshuis bevinden, zal de toegang van Chineesche en Mahometaansche mannen 10l dezelve belet worden. Art. 12. Het uilloopen en zwerven der zieken uit het hospi taal langs straat, inzonderheid van die der Chineesche natie, zal de binnen-regent naar mogelykheid beletten, op dat de Chineesche inwooners alhier door het bedelen deezer zieken niet. lastig gevallen worden. Art, 13. Ten dien einde zal hy een der zes slaven, tot gebruik van het hospitaal geschikt, aan de voordeure, zoo ras die 's morgens geopend, tot des avonds na zes uuren, wanneer deselve gesloten word, hebben te plaatzen, om aldaar wagt te houden, dat geen der zieken zonder deszelfs permissie uitgaa. Art. 14. Het speelen en dobbelen in een godshuis geenzins passende, word de binnen-regent wel expresselyk gelast daar tegens te waaken. Art. 15. Ter voorkoming van onheilen, die ordinair uit het speelen en dobbelen ontstaan, als: twisten, krakeelen en vegten, zal de binnen-regent dagelyks diverse reizen, dog op geene gezette uuren, de ronde in hel hospitaal doen, om de geenen,
1772. P. A. VAN DER PARRA. 737 PLAKAAT-BOEK DEEL VIM. 17 die op het spelen en dobbelen betrapt worden, van malkanderen Ie verjaagen. Art. 16. By het verband der patiënten moet de binnen regent precies twee maal ieder week tegenswoordig zyn, mitsgaders de ronde doen by alle zieken en zinneloozen, om zelfs te kunnen zien, dat bun het benoodigde toegercikt en zoo veel soulaas, als mogelyk is, toegebragt worde. Art. 17. En, dewyl door den capitein der Chineesche natie alhier, als ook door de officieren der justitie, somwylen oncbristenen in het hospitaal gezonden worden, die inderdaad niet besmettelyk of anderzins ziekclyk zyn, maar door luiheid ziekte voorwenden, zal dn, binnen-regenl, door het assisteeren by het verband en de ronde by de zieken te doen, daar op attent moeten weezen en, zulks zoo bevindende, daar van ten eersten aan de vergadering kennis geeven. Art. 18. Alle voor de gezondheyd schaadelyke dingen, als: toegemaakte amfioen, surydranken en diergelyke, moet de bin nen-regent beletten, dat in het hospitaal gebragt of verkogt worden. Art. 19. De binnen-regent zal ordre stellen, dat de voor schreven slaven het hospitaal en de plaatsen, daar de zieken leggen, 's daags twee maal veegen en eens ler weeke schrobben, vooral de hokken van de krankzinnigen. Art. 20. Deeze slaven moeten onder anderen door hem daar toe gehouden worden, dat zy zodanige zieken de nodige hnndreikinge doen, die niet in staat syn zig zelfs te kunnen helpen; ook zal by zorge draagen moeten, dat derzelver vertrekken zuiver en rein gehouden en de gemakbalies van alle de zieken des avonds weggedragen en schoon gemaakt worden. Art. 21. Dewyl de meergemelde lyfeigenen alleen len dienste van het hospitaal en de zieken geschikt zyn, zal de binnen-regenl d ezel ven geentints tot zyn particulier gebruik mogen neemen of lot eenig werk, hoe genaamd, huilen het schoon houden van het hospitaal, cmplooieeren. Art. SS. By aldien de een of ander zieke den binnen-regenl. smaadclyk bejegent, zal hy daar over zyne klagten doen by den
1772. P. A. VAN DER PARRA. 738 president van Boedel meesteren, wanneer, naar omstandigheid van zaaken, zoodanige zieke te water en ryst voor eenige dagen in het blok van bel hospitaal opgesloten of uil liet hospitaal gedimoveerd zal worden. Art. 23. Den binnen-regent zal het geenzints vry slaan op privé authoriteit eenige straffen over ïnisdryven aan de zieken te oeffenen; maar, deselve voorvallende, zal hy daar van moeten kennis geeven aan den president, om daar op ver gadering geconvoceerd en hel nodige beraamd Ie worden. Art. 24. De binnen-regent zal niet vermogen 's nagts, veel min geheele dagen, uit het hospitaal absent te blyven, zonder speciale permissie van den president van Boedelmeesteren, op een boete van vyf en Iwintig ryksdaalders, Ie verbeuren ten profyte van hel gemelde godshuis elke reize, om in gevalle van brand (dal God verhoede) of anderzins hy de hand te zyn tot redding van de zieken en het gene hem verder toevertrouwd is. Art. 25. By hel einde van ieder maand zal hy verpligt zyn eene notitie op te stellen van de herslelde zieken, zoo mede van de zulken, die door luiheid, onder voorwending van ziekte, zig in het hospitaal onthouden en waar van bet zelve kan onllast worden, welke notitie door hem en den chirurgyn, die in die maand het verband by de zieken waarneemt, getekend, aan Boedelmeesteren gepresenteerd en derzelver dispositie daar over afgewagl zal moeten worden. Art. 26. Den binnen-regent, wien ter assistentie wel een Chineesch mandadoor toegevoegd is oin in de Cbineesche taaie naukeurige aantekening te houden van alle inkomende en uitgaande zieken, mitsgaders van ilie in het hospitaal overlyden, dog niet met intentie, dal de binnen-regent zig weinig der zieken hekreune en het maar op den gemelden mandadoor alleen laaie aankomen, word wel ernstelyk gelast al, het gene hem hier in mei betrekking tot de zieken voorgeschreven is, zelf waar te neemen. Art. 27. De binnen-regent zal in dal godshuis niet mogen inneemen zieke Chineesen zonder een briefje, door den
1772. P. A. VAN DER PARRA. 739 president van Bocdelraeesteren en den capitein van hunne nalie getekend, of zieke Mahomelanen zonder een briefje, door den gecommitteerde tot en over de zaaken van den inlander en den inlandsclien capitein van de campong, waar dteze Alahometaan zyn domicilium lieeft gehouden, getekend. Art. 28. Wanneer Roedelmeesteren vergaderen, zal de iiinnen-regent ter vergndering rapport moeten doen van den toestand van het hospitaal en wal er verders omlrend de zieken voorgevallen mogte zyn. Art. 29. En op dat het geene hier in vervat is, door den binnen-rego.nl nauwkeurig worde geobserveerd, zullen gecom mitleerde Boedelmeesleren (waar onder allyd een der Chineesche leden zyn sal) ten minsten eenmaal, den laaslen dag van ieder maand, by de zieken in bel hospitaal zig moeten iuforinccren, of dezclven naar dit reglement beboorlyk behandeld worden; en, by voorkomende klaglcn dieswegen, nauwkeurig ondersoek doen, om te zorgen, dal de zieken niet verkort, hun eenig ongelyk aangedaan of zy afgeschrikt worden hunne reglmaa lige klagten voort te brengen, mitsgaders naar bevinding daar van ter vergaderinge van Boedelmeesleren rapport doen, op dal daar in ten spoedigsten kan worden voorzien. Art. 30. Welke gecommitteerden ook, zoo dikwerf als dezelven inspectie van het hospitaal neemen, verpligt zullen zyn de gebeierde en herstelde zieken, ook de geenen, die door luiheid, onder voorwending van ziekte, zig in het zelve onthou den, daar uil te dimoveeren, om daar door dat godshuis van onnoodige lasten te hevryden, mits daar van schriltelyk aan de vergadering rapport, doende. Art. 51. De binnen-regent zal maandelyks de consumtie reekening van dat godshuis moeten opmaaken en aan den presi dent van Boedelmeesteren overgegeven, waar in hy zal mogen opbrengen: Ordinair : voor ieder zieke, die een gehcele maand is gealimenteerd rti' 2:24: —
1765. P. A. VAN DER PARRA. 74 en dus in slede van vier procent*), gclyk l>y seereele resolutie van den 2'" February 1745 g'an-esteerd was, vvy! dat Ie zeer liezwaaren zoude, mitsgaders twee ten honderd tot goedmaking voor de onhelden, lasten en moeyle, dipdoor den munt mees ter e. s. tot liet vermunten van goud moeten gedragen worden, nadien g'oordecld wierd, dat hy c. s. met deze 2 procent op het goud zo wel het werk zoude kunnen verrigten als niet de drie procent op zilver of, met het een procent smeltverlics daar hy gereekend. wel vier procent; en den muntniecstcr van gedagle twee procent by desen toe te leggen een en een hall' procent, den essayeur een (|uart procent en den adjunct van den ïuunlmeeslcr of, hy onlslenlcnis van den laatslen, den inunlhoekhouder hel overige quart procent: gclyk dat en het gene tol hel exact slaan en proef neeiiien dezer goude Javase ropyen verder hel rekking heeft, besloten wierd nader te ordon neeren by een instructie voor den munlnieesler, geschikl naai de vigerende voor de zilvere ropy, g'insereerd ter resolutie van den 6''" November anno passato. 5 November. Voorschrift nopens landmelcrx-imlrumenlai. l)e Hegering vond goed »te stalueren, dal de landineelers hunne gereedschappen en inslrumenlen, die zy van de Comp e ontfangen, voortaan len eersten zullen moeien helalen en welke door hunne opvolgers voor dezelve prys, in zoo verre ze niet defect of onbruykhaar geraakl zyn, zullen moeten overgeno men worden". 8 November. Instructie voor den munlmecstcr. Art. 1. Alle de .lavasche goude ropyen, item zoodanige geld-specien, als de hooge Indiasche regeering deezer landen verder goedvinden mogle Ie laaien munten, zullen moeten geslagen worden onder de directie en het opzigt, ook ler verantwoording van den muntmecsler. op hel gewigl en gehalte, dal daartoe zal worden gesteld; en wel ten aanzien
1772. P. A. VAN DER PARRA. 740 voor de zieken, die den Bcn,8 cn , 9 en en 10 en van ieder maand in het hospitaal komen en kort daar na weder uitgaan of overlyden, een halve maand alimentatie geld of rd s 1:12: — zoo mede voor de geenen, die den 20 en , 21 en of 22 cn inkomen en voor of met het uiteinde van de maand komen te sterven of uit te gaan. . » 1:12 . — voor ieder zieke, aan welken, als voormeld, een kleedje, een broek, een kussen en een matje zyn verstrekt » 3:— : — voor ieder zinnelooze, wegens het gene aan hem of haar volgens dit reglement, arlicul 5, tot dekzel is verstrekt, als: voor een broek . -, \ . n 2'24 ■ — » » kleedje ) Voorts zullen hem nog voor ieder zieke maandelyks in rekening worden gepasseerd vier en voor de genen, die een halve maand mondkost trekken, twee ganlings ryst, zoo mede voor de bedienden van het hospitaal, als: den mandadoor, kok en zes slaven, ieder drie ganlings ryst, welk graan door hem uil Comp s pakhuizen tegen rd s 20 het last ingekogt en vervolgens in reekening mag gebragl worden; dog zal voor den kok en mandadoor, enz., geen koslgeld gevalideerd, maar daar en legen maandelyks in reekening gebragl worden: voor een kok rd 5 s:— : — » » mandadoor en zes slaven, a 3 rd s ider » 21 :— : — » oli en brandhout » 10: —: — » water » 1: —: — » gage van den binnen-regent » 8:— : — » begravenis ongelden van ider Chinees... » 1:24: — En van een Mahometaan, als: voor wit linnen rd* 2:— : — » dinding-arie of een plank » 1:12: — » de afleggers » —:24 : — « " koelies » 1: —: — Transporteere. .. . rd» 4:36 : -
1772. P. A. VAN DER PARRA. 741 Per transport. .. . rd s 4:56: voor den priester » —:24 : — » de begraafplaats » 1:12: — rd s 6:24 : — Extra-ordinair: In de maand Augustus, voor het witten van het hospitaal in een rond jaar rd 8 40 :— : — Dog worden gene koelies tot het witten in reekening gepasseerd, kunnende daar toe de slaven uit het hospitaal gebruikt worden. Ver der : In de maand Augustus, eenmaal in een rond jaar: voor 4 balies om water te draagen tot het schrobben £ « .■.. rd 9 8 : — : — » 2 pulzen £, g<.. . » 2: —: — » 4 emmers •£ -s ... » 3:24 : — Q » 4 secreet-balies . ... » 6: —: — Water-leggers en yzeren pannen tot bet kooken voor de zieken zullen verstrekt worden, wanneer bevonden word zulks noodzaakelyk te zyn. Keparalien aan het hospitaal moetende worden gedaan, zal de hinnen-regeiit daar van ter vergaderinge van Boedelmeesteren kennis geeven en, dezelve by examiualie door gecommitteerde leden noodzaakelyk bevonden wordende, zullen zy die, by wege van aanbesteeding, moeten laten geschieden, na voorgaande verzogte en geobtineerde qualificatie van deeze regeering. De Regering stelde deze instructie vast, zoowel »lot eene »behoorlyke behandeling der iuipotenten in dat huis", als »ter voorkoming van de irreguliere verstrekkingen, welke er »lot geen klein bezwaar der kasse van 't collegie van Boe »delmeesteren plaats" hadden. Zie ook 24 November 1783.
1772. P. A. VAN DER PARRA. 742 "iuTp""" • Magtiging op het Collegie van Schepenen, ten aanzien van verzuimde overschrijvingen vatï vaste goede ren, te handelen naar welgevallen. Onaangezien by biljet van den ~ April 1770, volgens reso lutie deezer tafel van den 10 en bevoorens, aan de gemeente alhier is bekend gemaakt, dal de genen, die in de possessie waren van vaste goederen, 't zy lidei-commissaire of andere, waar van geene overschryving op hunne naamen was gedaan, deeze overschryving voor ultimo December deszelfden jaars en, van die zy naderhaud in eigendom kreegen, binnen den tyd van zes maanden moesten laaien doen, of dat zy anders vast incurreeren zouden de by biljet van den -ir December 1765 gestelde boete op het verzuim daaromtrend, zulks nog tans by veelen, 't zy uit onkunde van die ordre of ook wel met voordagl, niet in agt genomen en dierhalven door den heer Gouverneur tieneraal tans in omvraage gelegd zynde, of het niet best ware de instanlien, welke door de zoodanigeu by deeze regeering gedaan wierden om vrylaaling van de verbeurde boete, aan bet collegie van Schepenen deezer stede te renvoieeren, ten einde na ondersoek van den slaat der per soonen en de redenen, die zy lot hunne verontschuldiging wegens de begaane omissien inbreugen, hun al of niet te bekeuren; zoo is, naar zyn Edelheids voorstel, goedgevonden en verstaan by deezen te statueeren en door affixie van biljet ten aan een iegelyk te adverleereu, dat de bezitters van vaste goederen alhier, die verzuimd uingten hebben dezelven binnen den bepaalden tyd op hunne naamen te laaten overscbryven, van de daar op gestelde boete begeerende te worden gereleveerd, zig voorlaan zullen hebben te adresseeren by het collegie van Schepenen deezer stede, milsgaders dienvolgende ook aan hunne Eerwaardens te defereeren om op zoodanige instan lien naar bevinding van zaaken en omstandigheden, mitsga ders naar den slaat der persoonen, Ie disponeeren met behoor lyke discretie.
1772 P. A. VAN DER PARRA. 743 7 April. Wijziging van het bepaalde op 29 Oetobcr 1771 nopens eiselien. Is goedgevonden in de circulaire ordre van den 29 eil Oclober 1771, dicteerende om op voorjarige eisschen, wanneer het jaar, waar voor die zyn gedaan, afgelopen is, geen reflexie meer te slaan, met relatie tot Java deze uitzondering te maken, name lyk, dat die niet applicabel is op zulke artikelen, die, naar de ordre, boven de contingenten ingekogt en aangemaakt moeten werden, indien bel eigentlyk blykt, dal dezelven door gebrek aan scheeps gelegenheid of andere inconvenienten niet hebben kunnen werden afgezonden en, soortgelyke goederen by den nieuwen eisch niet gevorderd wordende, dus ook in voldoening daarvan niet kunnen geëmployeert werden, mits zulks niet verder dan van hel eene tot het daar aan volgende jaar practicabel gemaakt werde. u '"°|.. Vergunning tot de vaart en handel op Negapatnnm. Allen en een iegelyk wordt by deezen bekend gemaakl.dat op den l Ml ' May laastleden in Kaade van Indie goedgevonden en verstaan is aan de particuliere handelaaren, zonder onderscheid, en ook aan de vreemde natiën voor hel vervolg te permitteeren, gelyk bun gepermitteerd wordt by deezen, den invoer met hunne schepen en vaartuigen te Nagapatnam van alle soorten van koopmanschappen, met opheffing van het verbod daar tegen en uitzondering alleen van de nagelen, nooten, foeli en kaneel, welke (ten zy van de Compagnie zelve ingekogt), gelyk te vooren, confiscabel zullen weezen, nevens alle andere coiitra bande-waaren, die met Comp s schepen en mindere vaartuigen van Batavia of elders worden aangebragt. 12 Mei. Vermeerdering van de verstrekkingen aan het builen-hospilaal te Batavia. Den heer Gouverneur Generaal geremarqueerd hebbende:
1772. P. A. VAN DER PARRA, 744 dat sedert den 26 cn May 1761, toen beslooten was alle de zieken, die met de uit Nederland en van de builen-comptoiren komende schepen wierden aangebragt, maar eencn nagt na hun arrivement in bet binnen-bospitaal te laaten verblyven en dan naar het builen-hospitaal te transporteeren, bebalven die door groole zwakheid intransportabel of slegts met ulceratieu gequeld waren, mitsgaders ook naar dat godshuis Ie laten gaan zoodanigen van de als gecureerd uit bet binneu-hospitaal uilgemonsterde persoonen, die de practizyus van hetzelve oordeelden nog eenige rust noodig Ie hebben lot hun volkomen herstel, het eene jaar door het andere geslagen, 's daags wel 654 koppen in bet buiten-hospitaal gelegen hadden of wel 20 koppen meerder dan in het binnen-bospitaal geduurcnde het zelfde tydperk, en dat zelfs in de jongste vier jaaren het getal der eersten dat der laalsten ongelyk meer gesurpasseerd was; dat, wanneer tegen dit groot getal zieken in liet builen hospitaal gecompareerd wierd de maandelykscbe geringe ver strekking van provisien voor dezelve, bestaande volgens de by resolutie van den l e " July 1756 gearresteerde en by resolutie van den 26 en May 1761 geamplieerde bepaaling in: 2 ffi speceryen 5 » zwarte peper 2 leggers arrak 6 kannen azyn, Hollandsch '/j kanasser poeder-zuiker 2 kannen olyven-oli 50 ffi boler, Hollandsch 16 • waxkaarssen 9 maaten zout, inlands voor alle de zieken ' 200 ffi spek en vleesch V s vat bier 50 kannen Caabse wyn V 4 last cadjang 7 4 » Caabscbe gort V 4 » witte boonen V 4 » geele erweten
1772. P. A. VAN DER PARRA. 745 ! /j last ryst 80 kunnen lamp-oli, en i voor alle de zieken, 6 vadems brandhout en in: 4 ffi boter 25 kannen Caabsche wyn V vat bier _„, -. — voor ieder hondert man, 3500 ffi ryst 2 maaten zout, en 100 ffi spek en vleeseh men daar uit zeer I'acil kon afleiden, hoe onmogelyk het den legenwoordigen hinneu-regenl van dat godshuis, I'ieter Jozeph de Vienne, geweest was om met die verstrekking te kunnen toekomen en gevolgelyk, dat hy telkens uit zyne privé-beurs had moeien bekostigen, wat hy voor zyne zieken meerder noodig had, dan hy verstrekt kreeg, om hun alle behoorlyke verquikking en laavenis toe te brengen, die hun daarom ook in zynen tyd nimmer hadden ontbroken; dog dal zulk eene behandeling der zieken, len laste van zig zelven, met geene billykheyd van iemand gevergd en nog minder verwagt kan worden van den genen, die gemelden de Vienne, wanneer hy eens afging, succedeeren mogte, ten ware deeze, met even dezelfde liefde en zorg voor zynen medemensen, ook toereikende middelen had om dat voetspoor te volgen; dat zyn Edelheid, eene vergelyking hebbende laaien opmaaken van de verstrekkingen, die aan de beide hospitaaleu gedaan worden, daar hy ontwaard had, dat het builen-hospitaal, wan neer de weinige provisien, die het zelve meer verstrekt krygt, afgetrokken wierden van die het minder krygt dan het binnen hospitaal, op de maandelyksche verstrekking voor alle de zieken ƒ 299 : 4 : 10 minder en voor ieder honderd man /' 37 : 2 : 8 meerder genoot dan het laatste, het welk geene evenredigheid had met het grooter getal zieken in het eerstgemelde godshuis; en dat zyn Edelheid dierhalven vermeende, dat aan het zelve mede behoorde te worden toegevoegd, wat het binnen-hospitaul thans meerder trekt, dog daar en legen geëxcuseerd de voor
1772. P. A. VAN DER PARRA. 746 geciteerde verstrekking van 100 fö spek en vleesch voor ieder honderd koppen in het buiten-hospitaal, wilde men den binnen regent van liet zelve in staat stellen om zyne zieken op den tegen woord igen voet te hlyven behandelen ; betuigende zyn Edelheid voorts, dat, hoe ongaarne hy ook de lasten zag vermeerderen, de ondervinding egter van hel nul. hel welk voor de zieken lag opgesloten in hel voorschreven transport naar hel bniten-hospitaal en de noodzaakelykheid om, leu hunnen beste, verder alles by te brengen, wat van mensche lyke voorzorgen dependeerde, ten einde, zoo veel immers mogelyk. hel snierlelyk verlies van volk door sterfte voor Ie komen, zyn Edelheid drongen om aan de heeren leden de vermeerdering der verstrekkingen aan het buiten-hospitaal op de gezegde wyze te proponeeren. En daar over gedelibereerd zynde, is, uyt aanmerking, zoo van de soliditeil van zyn Edelheids bedenkingen, als van het groot aanbelang der zorgen voor de zieken in beide de hospitalen, eenpaarig goedgevonden en verstaan zig de onvermydelyke vermeerdering der lasten van hel buiten-bospitaal te getroosten en dienvolgende, naar zyn Edelheids propositie, aan bel zelve, even als aan het biunen-liospilaal, voortaan maandelyks uit de respective administratien te laten verstrekken: Voor alle de zieken: 8 ffi speceryen, in zoort, 4 boeken klein-formaat papier. 75 kannen azyn, Hollandsen, 2 kanassers poeder-zuiker, 24 kannen wyn-tint, 8 » olyven-oli, 320 fê boter, Hollandsch, 48 » waxkaarssen, 10 maaten zout, inlandsen, 960 ffi spek en vleesch, 50 kannen Hynsche wyn, '/ 2 last kadjang, 120 kannen lamp-oli, en
1772. P. A. VAN DER PARRA 747 20 vadems brandhout, nevens de by resolutie van den l' n July 1756 en 26 ,n May 1761 aan het buiten-hospilaal toegelegde: 5 'S zwarte peper, 2 leggers ar rak, '/ 2 vat bier, 50 kannen Caabsehe wyn, V 4 last Caabsehe gort, '/ 4 » wille boonen, I l i » geele erweten, en 7a » 'T sl ; en voor ieder hondert koppen: 4 ïÈ boter, 25 kannen Caabsehe wyn, en 'Jj vat bier, inet de by eerstgemelde resolutie van den 1'" .July 1756 nog bepaalde: 3500 ffi ryst, en 2 maaten zout, dog in tegendeel Ie excuseeren de verstrekking van 100 8 spek en vleescb voor elk dondert man,bedragende/"28:17:€, waar door dus in ieder jaar f 6884:2:- meerder aan het buileu-hospitaal staan te worden ten koste gelegd, dan tot nog geschied is. Zie ook 19 April 1793. 14 Mei. Verstrekking van equipage*goederen na» schepen, voerende de Nederlandsche vlag. Omtrend de verstrekking van equipagie goederen voor betaling geconsidereerd zynde, dat, uademaal dezelve volgens resolutie deezer tafel van den Ben8 en May 1764 aan vreemde Konings schepen mogen worden overgedaan meteen en een half capilaal avans .op de Nederlandsche en een capitaal op de Indische, indien men eigen ingezetenen daar en tegen, die ze by enkelde gevallen van de Compagnie neemen, twee capitaalen avans liet
1772. P. A. VAN DER PARRA. 748 belalen, zy dan minder voorregt zouden genieten en zulks niet overeenkomen met het oogmerk deezer regeeringe om de vaart van de Nederlandsche onderdanen door alle mogelyke begun stigingen te doen accresseeren; zoo is goedgevonden en verstaan voor het vervolg by deezen te statueeren, dat, by verstrekking van equipagie goederen aan schepen en mindere vaartuigen, die onder den Nederlandschen staat resorleeren en met desselfs vlagge vaaren, zoo wel hier, als op de huiten-comptoiren, de Nederlandsche met een en de Indische met een half capitaal avans aan de Compagnie moeten worden betaald. 22 Mei. Vernieuwing van hei bepaalde op 14 Junij 1694 nopens boeten voor soldalen, matrozen, en:. Is goedgevonden en verstaan tot renovatie en ampliatie van de by resolutie deezer regeeringe van den 14 cn Juny 1694 gestelde, dog op verscheiden plaatzen in vergeetenheid geraakte, ordre omtrent het belasten van soldaalen, matroosen en andere dienaaren van de Compagnie voor eenige boeten of kosten van de justitie, waar in zy mogten weezen gecondemneerd, den ministers en bedienden op de onderhoorige buiten-comploi ren by extract deezes aan te schryven om steeds in observantie te houden, dat diergelyke belastingen op soldy-rekeningen, zoo \an inlandsche, als van Europeesche dienaaren, niet zullen mogen surpasseeren de besoldingen, welke zy (en wel de Europeërs boven de aan hunne ouders, vrouwen, kinderen, enz. in Nederland besproken maandgelden) Ie goed hebben ten tyde hunner condeimiatie, tot voorkoming van de schade, die de Compagnie anders, by hun versterf of desertie, zoude kunnen lyden; en dat oversulks de soldy-bedienden, alvorens eenige belasting van die natuur Ie doen, daar toe ordre zullen moeten vraagen van hunnen gouverneur, directeur of ander opperhoofd, onder vertooning, by eene schriftelyke memorie, hoe veel de gecondemnetrde persoonen by hunne soldy-rekeningen te vooren staan.
1772. P. A. VAN DER PARRA. 749 26 Mei. Voorschrift nopens passen voor particuliere vaartuigen. Reflexie gevallen weezende op de gewoonte in de saban dharyc om aan de rheders of voerders van naar elders gedesti neerde particuliere vaarluigen de passen af te geven, voor dat zy gedagtekend en hunne laadingen daar by genoteerd zyn, is, tot tegengang van het quaad gebruik, dat daar van ligtelyk zoude kunnen worden gemaakt, goedgevonden en verstaan voor het vervolg te statueeren, dat niet alleen geene passen aan eenige rheders of voerders van particuliere scheepjes of andere vaar tuigen, 't zy Europesche of inlandsche, zullen mogen worden afgelangd, voor dat de manschap en laading derzelven specifique lyk, mitsgaders de datum van den dag der afgave, daar by zullen weezen bekend gesteld, maar dat ook zoodanige passen, indien de scheepjes of mindere vaartuigen, waar voor dezelve verleend syn, binnen den lyd van ses weeken na den ontvangst dier vrygelei-brieven niet van de Bataviasche rbeede komen te vertrekken, op de expiratie van deesen termyn voor vervallen gehouden en dus ten bunnen kosten vernieuwd zullen moeten worden, voor dat zy de reize onderneemen. Eh zal van deeze resolutie den sabandhaars extract worden ter hand gesteld, om te dienen tot hunne narigt en observantie. Heeren XVII nen vonden, blijkens hunne missive van 8 October 1774, dit voorschrift «allezints nodig en dienstig". 26 Mei. Voorschrift nopens het in dienst nemen van inlanders bij de justitie. Op de door den heer Gouverneur Generaal voorgedragen instantie van de hoofden der onderscheiden kampongs of quar tieren, buiten deese stad gelegen, dat de vryheid, die hunne onderhoorigen tot hier toe gehad hebben om, buiten voorken nisse van hun of den gecommitteerde tot en over de de zaaken
1765. P. A. VAN DER PARRA. 75 der voorsehrevc goude ropy op liet gewigt van zeven, veertien en agt en twintig stuyvers ieder, Ie weden: enkelile, dubbelde en Iwee dubbelde respective, en 't gehalte van twintig caralen, met den stempel, voorheen geinti'üditceerd voor de Javasche zilvere ropy, mitsgaders alle gekarteld. Art 2. En om verzekerd te zyn van de eglhcid van de geslagen specie zal de essaienr van ieder party goud, die geprepareerd is voor de munt, een stukje ter zwaarte van *ƒ,, reaal moeten uitkappen en essaiecren en, na gedaane proefneeming en bevinding, dat dezelve het gestelde gehalte inhoudt, hetzelve moeten Ie rug geeven aan den munünees ter, mitsgaders, na dal de parly of partyen zullen weezen afgemunl, een ropy uit de geheele massa moeten neenien en daarvan, ten overstaan van één der kasteels opperkooplieden, ook drie zestiende reaal afkappen om het essai daarop de novo te trekken, ten einde, na bevinding, dat die geslagen munt twintig caraten fyn inhoudt, aan den eigenaar of de eigenaars afgelangd te kunnen worden; moetende den essaienr voorts de helft van laatstgenoemde 3 j lu reaal, welke tot de proef gediend heeft, of wel de cornet ten aan den muntmees tcr te rug geeven en de wederhelft met het essai-briefje aan den heer Directeur Generaal of den eersten opperkoopman van 't kasteel ter hand stellen, om in de groote geld-kamer bewaard te worden. Art. 5. De muntmeesler zal een beëdigd adjunct hebben (wanneer 'er een bequaam persoon te krygen zal zyn), onder hem slaande en van hem dependeerende, voor denwelken hy ook zal moeten respondeeren. Art. 4. De uiuulnieester zal van ieder parly goud, die hem lot het slaan der voorzegde gepermitteerde of bepaalde geld specie wordt aangeboden, even als den beëdigden munt-hock hoiider, ordentelyk moeten boekhouden, met hekcndstclling van den naam des eigenaars, de quanlileil en 'l alloi van 't goud en hoe veel geld hy daarvan geslagen en afgegeeven heeft, zonder daarvan aan iemand, buiten de lioogc overigheid, eenige opening of kennisse te geeven.
1772. P. A. VAN DER PARP.A. 750 van den inlander, zig te begeeven in dienst van den eenen of anderen officier van de justitie, mogte worden gerestringeerd en dus geweerd het misbruik, dal sommige ongehoorsaame subjecten daar van maakten, om door dat middel Ie ontwyken de gewoonc verpligling van wagt en oï nok hun emploi naar elders, daar zulks mogte worden vereisclit, is goedgevon den en verstaan <le respeclive officieren van de justitie by extract deezes te gelasten, wanneer zy voortaan cenige inlanders uit de voorschreven kampongs nooilig hebben 10l emploi als geregts-dienaars by hun of hunnen substil uien, de naamen van die zy verkiezen op te geeven aan den gecommitteerde tot en over de zaaken van den inlander, die hun dezelven dan zal moeten laaien volgen, zoo er geene wettige redenen tegen weezen inoglen; en insgelyks, wanneer zy ecnigen van de by hun in dienst zynde inlanders afdanken of wegjaagen, hunne naamen mede aan den gemelden gecommitteerde op te geeven, om van beiden dooi - de hoofden der kampongs, waar onder zy resorleeren, behoorlyke aantekening te worden gehouden. 11 Junij. Verbod tenen den uitvoer van rijst van Java naar eenige andere plaats dan Batavia. Nevens de bedugting, dat bel aanhoudend regenen, zoo in de Jaccatrasche bovenlanden, als langs Java's Oostkust, den oegst van het op het veld staande rysl-gewas niet te favorabel zoude kunnen doen slagen, door den heer Gouverneur Generaal te kennen gegeven zynde, dat de geringe aanbreng van dal graan alhier in deeze Oost-mousson eenige bedenking by zyn Edelheid verwekte, of sommigen van de vaartuigen, die van Java en Chei ibon met rysl vertrokken, niel eenen anderen weg namen dan naar herwaarts; zoo is, op hoog-deszelfs propositie, goed gevonden en verstaan niet alleen het voor eenigen tyd uitgegeven en nog standgrypend verbod van den particulieren uylvoer van ryst en padi van Java's Oostkust naar eenige andere, als deeze plaalze, ook in zelfdervoegen op Cberibon en Indramajoe belrekkelyk te maaken en dus te interdiceeren den uilvoer
1772. P. A. VAN DER PARRA. 751 van dat graan van daar naar elders, buiten Batavia, op poene van confiscatie, mitsgaders den Javaschen ministers en den resident van Clieribon Ie recnmmandeeren de ernstigste vigilantie tegen de oveilreeding van dat interdict, len einde dus hel gebrek aan kooren onder de ingezetenen alhier, zoo veel mogelyk, te verhoeden, maar daar en boven ook den gemelden ministers en resident aan te schryven om maandelyks een accurate lyste van de vaartuigen, die, na daar toe bekomen permissie, ryst en padi hebhen ingeladen ten vervoer naar herwaarts, met bekendstelling van de quanliteit van dien korl, de naamen der jurragans van zoodanige vaartuigen en.den tyd hunnes vertreks, aan deeze regeering te bezorgen. En is tegelyk verstaan die lyslen telkens aan de sabandaars te laaten algeeven om, na confrontatie tegen de notilien van de hier aangekomen vaartuigen, schril'lelyk Ie beriglen, of de van .lava, Clieribon en Indramajoe met ryst en padi herwaarts vertrokken vaartuigen hier werkelyk gearriveerd zyn en de ingeladen quantiteiten van dezelve aangebragt hebhen of niet. 16 Junij. Voorschriften nopens «recognitie-goederen" {regalia). Op de verlooning van zyn Edelheid, dat de recognitie-kassen en fusten, die van de uit Nederland komende schepen aan de wal gebragt worden, door gebrek aan bergplaats in de open lugt moe lende blyven slaan, tol dat de gene, die er eigendom aan hebben, dezelve laaien afhaaleu, hel dus niet zelden gebeurde, dal dezelve beslolen wierden; en dal daarom, tot voorkoming van de rciilmaalige klagten dientwegen, noodzaakelyk was een pakhuis elders Ie laaten opreglen, waar in die recognitie-goederen konden worden opgeslagen, zulks by de vergadering volkomen geavoueerd zynde, is, naar de propositie van zyn Edelheid, niet alleen goedgevonden en verslaan een pakhuis, met dies byge bouwen, door Comp s werklieden uil het ambagtsquartier, onder het toezigl van den fabryk, Ie laaten exlrueeren op het zoo genaamd Jaagpad, bezuiden de logies van de Moorsche zeeva
1772. P. A. VAN DER PARRA. 752 renden, enz., voor de somme van rd s 2540 :29: —, ten laste der rekening van accidentele of toevallige voordeelen, die onder ultimo February deezes jaars nog te vooren is geweest f 6241 : — : —, inaar ook den opziener van dat pakhuis voor hel zorgvuldig opslaan en bewaaren van de recognitie-goederen, mitsgaders tot betaaiing van de tot verwerking derzelven noodige en door hem steeds in dienst te honden koelies of huurlingen, toe te leggen twaalf stuivers voor ieder kas of fust, welke, by aanbreng, van de reede niet zynde afgehaald, in het gemelde pakhuis geborgen wordt; en die twaalf stuivers hem te laaten fournecien door de eigenaars van zoodanige, in dat pakhuis opgeslagen kassen of fusten; terwyl een ieder de vryheid zal hebben om zyne recognitie-goederen uit de losvaartuigen, die dezelven van de reede aanbrengen, direct naar zyn huis of elders te doen transporleeren, met voorkennisse van den ontvanger generaal, en in zulken gevalle ongehouden weezen het voorschreven douceur aan den gemelden opziener te geeven, al/oo deeze dan geen moeite heeft met, nog verantwoording van die goederen. 24 Junij. Voorschriften voor Notarissen omtrent het verleenen van eigendoms-bewijzen. Alsoo den Raad te meermalen heeft ondervonden, dat er met de soo genaamde nietige certificaten, die de notarissen te decser sleede t'seederl een geruymen tyd, hoewel onbevoegd en ongequalificeerd, gewoon zyn aan deesen en geenen te verleenen om te strekken tot een quasi transport off bewys van eygendom, een merkelyk nadeel niet alleen aan deeze en geenen loegebragt, maar ook finaal bedrog gepleegt word, soo in hel weeder verkoopen van een ska ff op dusdanig een nietig bewys, voor en aleer dezelve nog eens den wettigen eygendom door betaaling van de koopschat bekome hebbe, als op hel twee maal verbin den van al zulke lyfeigenen, namentlyk eens op de origineele en eens op voorsz. preetense certificaaten; soo is het, dat welmelten Raade, daar inne willende voorzien en ordre stellen,
1772. P. A. VAN DER PARRA 753 PLAIUAT-BORK TIEEI VIII. 48 op heeden geordonneert en gestatueert, ordonneert ende slalueert l>y deeze: 1 ° dat van nu voortaan geenc der notarissen te deezer sleede zullen vermogen te verkenen alle zulke en diergelyke certificaten, als door haar tot nog toe gedaan is, omme daar mede quasie te doen demonstreeren den eygendom eener lyfeygene; 1° dat zy na deeze op alle dusdanige bereeds verleende nietige certificaaten geen transport off overschryving van lyfeigenen meer zullen mogen doen passeeren en affgeeven; 5° dat, ingevalle deze of geenen zyn l>ewys van eygendom van slaaff off slaaven verlooren hebbende en genegen zynde een off meer derzelve te verkoopen, sig alvoorens zal moeten voorzien van een copia aulhenticq (des doenelyk) van bet vermiste bewys, bencevens eene .-1116513116, verleend by twee lieden, slaande ter goeder naam en faam en hem, notaris, of zyne getuigen bekend, dewelke met klaare en deugdzaame, aanneemelyke reedenen van weetenschap, onder pracsen tatie van eede, verklaard hebben, dal baarbede volkome bewust is, dal de questieuse slaaff off slaven den requirant, bel zy door geschenk off by erffenisse, dan wel door koop en betaaling van dezelve, in eygendom gehoorende zyn; 4° dat, by aldien een sodanig Ie verkoopene slaaff een liuys inboorling mogle weezen, waar van den eygenaar gevolgelyk geen transport sal kunnen verloonen, denzelve by verkoop nogtans gehouden zal weezen door een deugdzaame attestatie, invoege als voore verleend, aan den notaris te vertoonen, dat de te verkoopene slaaff off slaven syn kindereu van een off meer slavinnen, die hem, requirant, in eygendom gehooren en volgens het al mede te vertoone, mitsgaders in cas van g'exteerl overlyde van soodanig een moeder over te geevene bewys van eygendom van gemelde moeder off moeders, door hem deugsaam gekogt en betaald off anderzints in geschenk off by erffenisse verkreegen syn; 5° dat de voorsz., ter betooging van des verkoopers wettigen eygendom over te geevene bewyzen iusgelyks agter de
1772. P. A VAN DÉR PARfiA. 754 piinuut van de op fondament van dezelve gepasseerde oVerdragt ten protocollen zullen worden geregistreert, ten blycken in den aanstaande, en 6° dat die geenen der notarissen, die bevonden zullen worden contrarie deeze ordonnancie gehandeld te liebben, voor yder zoodanige nietige acte off ongepermitteerde overschry ving zal verbeuren een amende van rd s een honderd voor de raad kamer, boven en behalve eene arbitraire correctie. En werden de heeren raaden. maandelyks 10l de examinatie der protocollen gecommiUeert, verzogl en (des noods) gedeman deert derweegens hunne allenlie al mede te vestigen en, by ontdekking, dat contrarie deeze ordonnancie gehandeld is, daar van aanleekening te doen houden by het ordinaire rapport, dat hun Edele weegens deze commissie staan over te geeven, om daar over als dan in Raade nader te worden gedisponeert. 26 Junij. Toekenning van vijf percent spillage aan den opziener van de rijst-markl over door hem verkochte Compagnie' 's rijst. Op een requesl van den opziener van de ryslmarkl, Ewaldus Reynvaan, behelzende, dat by, tot zyne merkelyke schade, onder vonden hadt niet te kunnen uitkomen met de hem by resolutie deezer tafel van den 29'" January 1762 toegelegde drie per cent voor spillasie op de rysl, die by verkoopt, alzoo door de herhaalde verwerking van dezelve veel meer verspild wierdt, met verzoek derhalven, dat hel deeze regeering behaagen mogte hem, in plaatze van drie, voortaan vyf per cent Ie accordeeren, is, in aanmerking genomen zynde, dat de afschryving van maar drie per cent op een verkoop, die by de kleine maat geschiedt, zekerlyk te weinig en het dus billyk is den opziener van de ryslmarkl iets meer Ie valideeren, niet alleen 10l voorkoming van zyne verdere schade, maar ook om hem voor zyne moeite en verantwoording eene maalige belooning Ie doen genieten, goedgevonden en verstaan den suppliant en zyne successeuren in den gemelden dienst voortaan vyl' per cent Ie valideeren
1775. P A. VAN DER PARRA 755 op alle de op de rystmarkt aan de gemeente verkogt wordende Comp s ryst. *%ff. Bepalingen nopens de preferentie van de O. 1. Compagnie op insolvente boedels. Op het verzoek der Bengaalsche ministers om te mogen weeten, in welken graad de Compagnie in cas van geïnstitueerde actie op insolvente boedels de preferentie competeert of welke credi teuren, zonder haar te prejudiceeren, mogen of moeten voorgaan? is, na deliberatie, by meerderheid van stemmen goedgevonden en verslaan tot eene permanente wet by deezen te stellen en te verklaaren, dat, betreffende de administrateurs van Comp s gel den en goederen, de Compagnie, by hunne te korlkoming of insolventie, op legaal hypotheek voor alle anderen moet worden geprefereerd, in zoo verre de vaste goederen, waar op het legaal hypotheek gelegt is, den origineelen administrateurs toebehoo ren; en dat dus de Comp'' daar op alvorens haar garand heeft, voor dat de borgen mogen worden aangesproken tot de somme, by de borgtogt bepaald; dog, zoo de administrateur dan nog te kort komt, dat de Compagnie in zulken gevalle ook zelfs prefe rentie beeft op de vaste, boven de losse goederen van de borgen, 't zy die verbonden zyn of niet, en by hypothequeering, indien dezelven verbonden zyn na den datum van de borgtogt, beiden voor zoo veel bedraagt de somme, by de borgtogt bepaald; terwyl de verdere preferentie, in zoo verre den origineelen debiteur betreft, zal plaats vinden na doodschulden, huis- en landhuur, mitsgaders weezen-middelen en voor het overige moeten wor den in agl genomen wat dientwegen geslatueerd is by resolutie deezer regeeringe van den 9 on July en adverlissemenl van den 13 en Augustus 1762. En op dat zulks niet alleen naar behooren worde geëxecuteerd, maar ook niemand eenige ignorantie ten dien opzigte moge pretendeeren, is teffens verslaan van de voorschreven' statutaire ordre den Raad van justitie deezes casleels, mitsgaders den ministers en bedienden op de respective buiten-comptoiren by
1772. P. A. VAN DER PARRA 756 extract deezes 10l narigt en aan de gemeente, zoo hier, als elders, door allixie van biljetten kennis te geeven. Zie ook 13 Augustus 1784. 11 Julij. Voorloopige verlenging van hel oclrooi der amphioen-socieleit tol ultimo Augustus 1774. Heeren XVII"" 1 deelden zulks aan de Indische Regering mede bij brief van 18 üctober 1772, geopend en gelezen te Balavia den 11* 8 » Julij 1772. Zie ook 24 Junij 1706 en 19 Julij 1774. 24 Julij. Verstrekking van eenige materialen aan het Moorsche hospitaal te Batavia. Op de instantie van den binnen-regent van liet Moorsclie hos pitaal is verslaan aan denzelven jaarlyks tot onderhoud van dat gebouw voor Comp a rekening uit liet ambagtsquartier te laaien verstrekken: 10 maaten kalk, 10 p s witquasten, 8 bossen bindroltingen, 20 p s bezems, en 100 bamboezen, bedraagende in gelde een gering sommetje van f 16:10: —. 28 Julij. Voorschrift voor den kommandanl van het wachtschip ter reede Batavia nopens het geven van conlra-salut. Door den sabandaar van de Christenen berigt zynde, dat de Engelsche particuliere briganlyn, Spidwell, gevoerd door David Ramsay, van hier vertrokken was zonder de vlag van den staat te salueeren; zoo is goedgevonden en verstaan daar van niet alleen by deezen notitie te houden, maar ook den sabandaar te gelasten om den naam van gemelden Uuiusay, zoo wel als van alle
1772. P. A. VAN DER PARRA. 757 andere, diergelyke onbescheiden capiteins van vreemde schepen of mindere vaartuigen, die, 'l zy van hier ot' van Malacca, zonder salul vertrokken zyn of in liet vervolg zoodanig vertrekken moglen, op te gecven aan den gezaghebbenden officier op het admiraal-schip en deezen wel ernstig te recomniandeercn om, by arrivement van ecnig vreemd schip of vaartuig hier ter reede, alvoorens deszelfs salut te beantwoorden, aan boord van dien bodem te laatcn verneemen na den naam van den daar op zynde gezagvoerder en, by bevinding, dat hy een van die genen is, welke de Nederlaudsche vlagge de voorschreven' hoon hebben aangedaan, denzelvcn geen resalul te gceven, ook niet by zyn vertrek, voor dat daar toe expresse ordre zal weezen gesteld. 51 Julij. Ongangbaar verklaring van Patnasche zilveren ropijen. Op de bekomen informatie, dat door de Engelschen ingevoerd en ook by sommigen der ingezetenen, in betaling van verkogte producten, ontvangen zyn zekere soorten van Patnasche zilveren' ropyen, van onderscheiden gewigt en essai, is, lot weering van derzelver roulcment, naar het voorstel van den heer Gouverneur Generaal goedgevonden en verslaan by affixie van biljetten te verklaaren, dal de gemelde ropyen zyn eene ongangbaare munl specie in deeze colonie en dat dezelve overzulks by de Compagnie niet zullen worden geaccepteerd, nog ook iemand van de inge zetenen alhier dezelve zal behoeven te ontvangen. •i Augustus. Bekendmaking, dal de Regering voornemens was geen thee, maar alleen edele gesteenten op vracht naar 'Nederland te verzenden. 4 Augustus. Bepaling, dal geheime brieven van de Indische /legering, bestemd voor binten-kantoren, aan de hoofd gebieders dier kantoren geadresseerd moesten worden. Tegen hel sedert eenigen lyd ingevoerd gebruik om de secrele
1772. P. A. VAN DER PARRA. 758 brieven meestal aan de twee eerste ministers iii de onderhoorige gouvernementen, directien en commandementen, mitsgaders nu en dan ook wel eens aan de ministers in het gemeen te rigten door den heer Gouverneur Generaal aangemerkt zynde, dat het zelve somtyds, door de onvoorzigligheid van den eenen of anderen, wel zeer nadeelig voor Gomp s belangen zoude kunnen weezen, wanneer in zoodanige brieven zaaken wierden verhandeld, die, zoo niet altoos, ten minsten voor eenigen tyd behoorden te wor den gesecreteerd, en dat het dierhalven, tot eene genoegzaame gerustheid in deezen, beter was, dat zulke zaaken bepaald bleeven tot de kennisse eenlyk van een hoofdgebieder, als tog in de eerste plaatze voor alles responsabel zynde, mits dat daar van door denzelven aan zyne raadsleden de noodige opening gegeven wierde, wanneer die zaaken haar beslag gekregen hadden of geene secretesse meer vereiscliten, of ook zonder voorgaande raadpleegingen en besluiten niet konden worden uitgevoerd; zoo is, na deliberatie en om de door zyn Edelheid voortgebragle gegronde bedenkingen, goedgevonden en verstaan de secreete brieven naar de onderhoorige gouvernementen, directien en commandementen in het vervolg, gelyk hevoorens, aan de hoofd gebieders alleen te rigten, ten zy eenige omstandigheden het anders moglen requireereu; en hun, onder de voorschreven limilatie, te qunliliceeren om zaaken, waar van de geheimhou ding voor den dienst van de Compagnie noodzakelyk is, altoos alleen te behandelen. En zal van deeze resolutie extract worden geëxpedieerd aan de respective hoofd-gebieders van de gemelde departementen, om te dienen 10l informatie en narigt. 24 Augustus. Afschaffing van het voor particuliere, vreemde schepen. Ten einde niet langer geëxponeerd te weezen aan de indiscretie der zoogenaamde capiteins of schippers van particuliere, vreemde schepen en vaartuigen, die tog wel het grootste getal uitmaken van de genen, die van hier en elders zonder salut
1772. P. A. VAN DER PARRA. 759 vertrokken zyn, maar hun in tegendeel te doen ondervinden, dat de Nederlandsehe inaatschappy zig niet ongevoelig hoonen laat, is, op de propositie van den lieer Gouverneur Generaal en uit aanmerking, dat de gemelde gezaghebbers zelden commissieu hebben, waar voor men eenige deferencc zoude bchooren te toonen, goedgevonden en verstaan voortaan geen salut meer van diergelykc bodems, hier of elders op Comp s comptoiren, te verwagten, nog ook, wanneer hel gegeven wordt, te beant woorden, 'l zy by aankomst of by vertrek, behoudens egter, dat de genen, die tot hier toe van eenige plaats, staande onder de gehoorzaamheid van de gemelde maatschappye, vertrokken zyn zonder aan de vlag van den staat de gewoonlyke eerbe wyzing te doen, verpligt zullen weezen by hunne wederkomste deezen hoon te repareeren; dog daar en tegen de ordres op het resalueeren van vreemde Konings- of Compagnies schepen te laaien blyven stand grypen, voor zoo verre de capiteins derzelven niet bevoorens van hier of elders vertrokken zyn zonder salut, devvyl ook zy anders, volgeus resolutie deezer tafel van den 28 en July laaslleden, niet zullen worden geresa lueerd, voor dat zy behoorlyke satisfactie hebben gegeven. En zal de stricle observantie hier van, zoo wel den ministers op de Westersche comptoiren, mitsgaders op Malacca en Sumatra's Westkust, als het hoofd van Comp s zeemagt in Indien by extract deezes aanbevolen, mitsgaders den sabandaars alhier en den ministers op de gemelde buiten comptoiren teffens gelast worden om zulks den gezaghebbers van de ter reede leggende en aankomende vreemde, particuliere schepen en vaartuigen aan te kondigen tot hun narigt. 25 Augustus. Bepaling, dat gangbaar bleven Soeratsche, Perzische en Bengaahche ropijen. Den heer Gouverneur Generaal aan de vergadering te kennen gegeven hebbende, dat het biljet van den 31 en July laatsleden, waar by de l'atnasche ropyen verklaard wierden te weezen eene ongangbaare muntspecie in deeze colonie, vry wat commotie
1765. P. A. VAN DER PARRA. 76 Art. 5. De iminlineesler zal moeien zorge dragen, dat* indien eenig goud boven liet bepaalde ;illoi, waarvan het geld geslagen moet worden, ingebragt wordt, hetzelve met zilver of koper geallieerd worde, in zoo verre, dat die party, gelyk alle andere, gebragt worde op het gehalte van twintig caraten; en dal daarentegen al liet minder bevonden wordende goud door loezels verhoogd worde tol bel geordonneerde gehalte, dal de specie hebben moet, blyvcndc het gene, dal tol bet I'orineereii van voornoemde gebulte vereisebt wordt of wel de loezels. ten biste van den inbrenger, van wieu de muntmeesler, by de afgaave der gemunte speciën, de voldoening zal moeten vraagen. Art. 6. De inimliiieesler zal, ter goedmaakiuge van alle ongelden en lasten, die 10l het smelten en munten van hel miml niateriaal zullen moeten gedragen worden, alsmede voor zyne moeite, genieten twee ten honderd op bet goud, ten laste van den inbrenger: dan wel, by zal daarvan hebben een en een half percent en de voorschreven essaieur en adjunct (of by ontstentenis van den laatslen, de boekhouder) ieder een quart percent, mitsgaders daarvoor, nevens gedagten inuntincester, responsabel zyn voor het ingebragt wordende goud. Art. 7. Voorts zal een ieder der eigenaars van bet goud voor bet gebruik van «Ie munt nog twee ten honderd voor gereg ligbeid aan de Compagnie moeten conlribuecren en overgeeven aan gemelden muntmeesler, welke dezelve ontvangen en maan delyks verantwoorden moei aan den heer Directeur Generaal. Art. 8. Al bel inkomende goud zal door den muntmeesler, Icn overslaan van gedagten adjunct en boekhouder als gecom mitteerden, moeten ontvangen en door hem en zynen adjunct bewaard en de daarvan komende gemunte speciën inzelfder- Voegen, onder quilantie len behoeve van den nuuilnieester, afgegeeven worden. Art. 9. Het vermunten zal moeten gereguleerd worden in ilec/.er voegen, dal die zyn goud hel eerste inbrengt, ook het eerste zal moeten geholpen worden, verdagl zynde, dat de partyen beboorlyk genummerd worden, ter voorkoming van verwarring. Arl. 10. De muntmeesler zal geen andere als de ouder
1772. P. A. VAN DER PARRA. 760 onder de gemeente maakte, dewyl men, door eene eigenzinnige interpretatie van dal biljet, nu niet alleen de Patnasche en de in gelykervoegen door de Engelschen hier onlangs ingevoerde Arcadsche of Madrassche ropycn, maar ook de tot dus lange zonder eenigc tegenspraak gerouleerd hebbende Sourattesche, Persiaansche en Bengaalsche ropyen weigerde te ontvangen, onder voorwending, dat de eerste van de laaste niet wel te onderscheiden waren; en dierhalven noodig geoordeeld wec zende, door het ongangbaar verklaren van de Arcadsche en Madrassche ropyen, nevens de Patnasche, te doen ophouden alle bedenkelykheid en hesitatie omtrent de andere, die bier genoeg bekend en, zoo wel by de Compagnie, als by de ingezeetenen, dus lang geaccepteerd zyn; zoo is, op het voorstel van zyn Edelheid, goedgevonden en verslaan by een nader biljet aan de gemeente te adverteeren, dat de intentie deezer regeeringe by het voorschreven biljet van den 31 0n July niet geweest is, nog ook niet is om, door het ongangbaar verklaaren van de Patnasche ropyen, weg te neemen de gangbaarheid daar en tegen van de Sourattesche, Persiaanscbe en Bengaalsche ropyen, dewelke ouder de acceptabele munten by biljet van den Bfn8 fn January 1760 begrepen en daarom ook, naar de by die afkondiging gemaakte bepaaling, gangbaar zullen zyn en blyven tegen zeven en twinlig stuivers ieder, dog dat in tegendeel ongangbaar zyn de Patnascbe en Arcadsche of Madrassche ropyen. 28 Augustus. Bepaling, dal de Indische Regering *aan •niemand, wie hy ook zy, cenigen titul of rdng" zoude verleenen. De Indische Regering zelve schreef zich dit verbod voor »om alles te vermyden, wat Hunner Edele Hoog-Achb. eenig «ongenoegen zoude kunnen toebrengen". Zij had namelijk aan een geheiinschrijver van den Gouver neur Generaal, die gedurende »ruim twee jaaren die post tot »byzonder veel genoegen van Zyn Edelheid bekleed had, met
1772. P. A. VAN DER PARRA. 761 »den der Maalscbappyc lot geen last strekkeudeu titul en »rang van Opperkoopman" begunstigd, — iels, waarover de Heeren XVII nen ontsticht waren. 28 Augustus. Bepaling, dat militairen geenepresidenten van justitiële raden konden :ijn. Is goedgevonden en verstaan de ministers in de onderhorige gouvernementen en directien eens voor al te gelasten om voortaan, in cas van overlyden, dan wel by afweezendheid van den secunde of hoofdadministrateur, die daar altoos president is van den Raad van justitie, dat praesidie pro interim te laaten bekleeden door het oudste lid naast denzelven, 't zy koopman of onderkoopman, dog daar van in tegendeel te excuseeren het hoofd of cenig ander officier van de militie. 31 Augustus. Bepaling op&fipot.mtohetvendu-salaris, verschuldigd voor hij publieke vendutie verkochte aandee len in de Amfiocn-societeit. De hoofdparlicipanlen van de geprivilegeerde amfioen-societeit te kennen gegeven hebbende, dat de gebruikclyke betaaling van vyf per cent aan vendumeesteren deezer stede by verkoop van actiën in de gemelde sociëteit een zwaardrukkende last was voor den kooper, met verzoek derhalven, dat het deeze regeering behaagen mogle die actiën by verkoop eguaal te stellen met vaste goederen en het salaris van dien te bepaalen op twee en een half per cent; zoo is, uit consideratie, dat over de voorschreven betaaling al van over lange gedoleerd en het zekerlyk zeer oneigen is, dat vendumeesters by verkoop van zulke aclien meer salaris genieten dan van vasle goederen, daar nogthans de eerste, even als de laasten, niet kunnende worden getransporteerd op des koopers naam, voor dat door hem de verkoop-prys betaald is, by manquements daar van aan den verkooper, en de vendumeesters dus buiten de minste risico blyven, goedgevonden en verslaan voor hel vervolg by
1772. P. A. VAN DER PARRA. 762 deezen te statueercn en by extract daar van, zoo wel de amfioen-societiet, als de veiiduniceslcrs deezer stede, nevens de genen, die verder geregligt zyn tot het houden van publique vendulien, lot hun narigt ie informeeren, dat by openlyken verkoop door hun van actiën in de gemelde sociëteit niet meer voor salaris zal mogen opgebragt en genoten worden dan twee en een half per cent. 15 September. Opheffing der betrekking ran bode bij Commissarissen voor liiiwchjkxehe- en kleine geregla zaken. Een bode van liet Collegie van Schepenen zoude voortaan die betrekking vervullen. 15 September. Verbod legen hei aannemen ran gesnoeid vpayemenl" bij ',v fonds kas. Ongeagt het interdict by advertentie van den 15 tn Maart 1765 tegen den invoer alhier van besnoeid en versleten payement, deeze hoofdplaats egter daar mede weder rykelyk vervuld en overzulks noodig geoordeeld zynde ordre te stellen, dat betzeh e by den groot-kassier, dien het onmogelyk is al liet payement, hetwelk hy ontvangt, na te zien, niet gebragt of geaccepteerd worde, tot voorkoming van de quaade gevolgen, welke dies weder-uitgaave zoude kunnen hebben, door dien de gemeene man niet kan supporteeren het verlies, daar op vallende; zoo is, op de propositie van den heer Gouverneur Generaal, goed gevonden en verslaan den tweeden in de groote geld kasse en den kassier van den generalen ontvang by deezen te gelasten om zorg te draagen, den eersten: dat by van de bakkers en anderen, en den tweeden: dat by van de pagters geen payement, hetwelk kennelyk besnoeid of welks muntslag reeds versleten en dus niet meer ziglhaar is, voortaan aannreme, onder bedreygiug, dat by het contrarie of by bevinding, dat zoodanig payement door hun ontvangen en aan den groot
1772. P. A. VAN DER PARRA. 763 kassier overgegeven is, zulks len hunnen pericule zal gelateu worden. 18 September. Verbod tegen hel verzenden naar buiten kantoren van officiële stukken onder «cachet volant'. Omtrent het gebruik van aan de gcëligeerde gouverneurs, directeurs of andere opperhoofden van de buitcn-comptoiren, by vertrek van hier, onder cachet volant mede te geeven de paquetten met Comp s hrieven en papieren, die naar de plaalzen hunner destinatie worden afgezonden, door den heer Gouverneur Generaal aangemerkt zynde, dat aan het daar mede bedoelde oogmerk tans voldaan wierdt door de loelaating aan zoodanige hoofdgebieders om de brieven en papieren, die zy zullen mede krygen, voor hun vertrek ter generale secretarye of ook wel ten hunnen huize te mogen doorleezen; en dat overzulks de voorschreven usanlie, naar zyn Edelheids gedagten, niet alleen kon, maar ook moest worden afgeschaft, tot preventie, dat de secrete zaaken, welke somlyds in zoodanige onverzegelde brieven mogten weezen verhandeld, quamen uit te lekken, wanneer dczelven by het overlyden op de reize van den genen, die ze in bestelling heeft, in andere handen geraakten; zoo is, na deliberatie, goedgevonden en verstaan geen brief-paquetten voortaan meer onder cachet volant, maar behoorlyk toegezegeld af te zenden, schoon zy ook door de hoofdgebieders van de plaateen, werwaarls zy afgaan, mede genomen worden. 22 September. Bepaling, dat gangbaar bleven Arkatsche Madrassche, Pondicherische en Bombay-ropijen. By meerderheid van stemmen is goedgevonden en verstaan, met alteratie in zoo verre van het gestatueerde by het biljet van den 25 en Augustus laastleden ten aanzien der onganghaar heitl van de Paltenasche en Arcadsche of Madrassche ropyen, by een nader biljet (hetwelk ook staande de vergadering opgemaakt en geapprobeerd wierdt) aan de gemeente bekend
1772. P. A. VAN DER PARRA. 764 te mnaken, dat, onder alle de by het biljet van den BeD8 eD January 1760 acceptabel verklaarde munten, ook in deeze colonie gangbaar zullen zyn en blyven de Arcadsche, Madrassche, Pondicherysche en Boinbaysche ropyen, tegen de courante waarde van zeven en twintig stuivers ieder, dog daar en tegen de onlangs alhier ingevoerde Pattenasche ropyen, waar van de stempels by het biljet zullen worden uitgetekend, daadelyk na de afïixie van hetzelve Ie verklaaren billioen. Voorts, tot tegengang van den invoer alhier in het vervolg door Engelschen en anderen van de evengenielde soort van Pattenasche of ook ropyen van mindere waarde, dan de lans in deeze colonie zynde Arcadsche, Madrassche, Pondicherysche en Boinbaysche, by dcezen te statueeren, dat de hoofden der aankomende particuliere schepen gehouden zullen weezen om hunnen ganschen aanbreng van ropyen, straks na hunne aankomst, aan de sabandarye te brengen, ten einde aldaar door den gezworen essayeur, Leendert Jan Elliot, gelyk hem expres zal worden gedemandeerd, ten overstaan van de gemelde hoofden en de sabandaars, uit ieder party eenige weinige genomen, geëssayeerd en van schriflelyk berigt gediend te worden aan deeze regeering, voor dat zy die muntspecie by de gemeente zullen mogen uilgeeven of besteeden; en wanneer by dat berigt blyken inogtc, dat de aangebragle ropyen minder in gevvigt en allooi zyn dan de voorwaards geinen l ioneerde Arcadsche, Madrassche, Pondicherysche of Boinbaysche ropyen, dezelve, ten byweezen van de sabandaars door de eigenaars verzegeld zynde, te laaten overbrengen in Comp s groote geld kamer, om daar tot hun vertrek geseponeerd en dan weder door hun uitgevoerd te worden, mitsgaders dat de aanbrengers van diergelyke minwigtige en minwaardige ropyen gepriveerd zullen zyn en blyven van allen gepermilleerden inkoop hier ter plaatze. En is wyders verstaan de sabandaars hier van tot hun narigt en observantie te informecren by extract deezes, met last om hetzelve ook aan de hoofden van de bier aanweezende en aankomende Engelsche eu andere particuliere schepen en vaartuigen behoorlyk bekend te maaken.
1772. P. A. VAN DER PARRA. 765 22 September. Voorschrift nopens facturen van Wes tersche lijn muien. Opgemerkt zynde, dat by cenige van de factuuren, die de aanbrengers of verzenders van particuliere lywaalen met Comp' schepen aan de boofdgebieders op de Westersche comptoiren (builen Souralle) overgeeven en die zy in originali herwaarts zenden, volgens de ordre wel de quantiteit en inkoops pryzen dier lywaalen, maar niet de soorlen genoteerd gevonden worden, daar zulks noglans een noodzaakelyk requisil is, dewyl men anders niet kan nagaan, of onder die lywaalen gcenc van die sorlementen zyn, welkers invoer alhier de maalscbappy voor zig in bet byzonder gereserveerd heeft; zoo is goedge vonden en verslaan de boofdgebieders op de gemelde comptoiren te gelasten om voortaan geene andere factuuren van lywaalen, die tol verzending of overvoer herwaarts, 't zy met Compag nies, dan wel niet particuliere schepen en vaartuigen van de Balaviaschc ingezetenen, worden aangeboden of aangegeven, te accepleeren en aan deeze regeering te bezorgen, dan die, waar by, met de quantiteit en de inkoops-pryzen, ook de sorlementen van zoodanige lywaaten distinclelyk uitgedrukt slaan. 25 September. Bepaling, dat de godsdienst-oefeningen des Zondags in den namiddag zouden kunnen beginnen te 5 in plaats van Ie 4 ure. Zulks geschiedde «wegens de hitte der op bet lans daar toe «bestemde uur nog niet regt gedaalde zonne, als helgrootste »inconvenient in deeze gewesten, zoo voor den spreeker, als «voor den hoorder, en de gepresumeerde reden dierhalven »van eene mindere frequentie van 's Heeren buis". De Regering deelde tevens aan den kerkeraad mede, dal zij verwachtte, «dat de predikdienst, schoon een uur later begonnen, egler alloos te zes uuren volbragt zal weezen, om de toehoorders in hunnen aandagt niet Ie stooren door het opsteken van kaars sen, nog de laslen van de kerk Ie vermeerderen".
1775. P. A. VAN DER PARRA 766 2 October. Intrekking van hel bepaalde op 8 Junij 1762 nopens de inkomsten, enz. van het hoofd van Compagnies zeemagl in Indië. — Overgang van diens werkzaamheden op den commandeur en opper-eqaipage meester. Ter zaake van hel overlyden van liet hoofd over Comp s zeemagl in Indien, den heer Nicolaas Houtingli, is, naar de propositie van den heer Gouverneur Generaal, goedgevonden en verstaan niet alleen voor vervallen te houden de aan hetzelve by resolutie deezer tafel van den Ben8 en Juny 1762 toegelegde lasten op fiomp', in Indien navigeerende schepen en mindere vaartuigen, maar ook door den commandeur en opper-equipa giemeester in het vervolg weder, gelyk bevoorens, alleen te laaien genieten de gewoone inkomsten en voordeden van denzelven, waar van hy anders, volgens de voorschreven' resolutie, een derde heeft moeten uitkeeren aan den gemelden heer Houtingh, en hem nu ook het commandement over de zeevaart, als baar tegenwoordig hoofd, mitsgaders het toezigt np de scheeps-limmerasien, de equipage en daar toe behoo rende administratie, nevens al hetgene hem verder in die betrekking aangaat, zoodanig op te draagen, als voor de aankomst van den meergemelden heer Houtingh door de voorige comman deurs en opper-equipagiemeesters is waargenomen geworden, onder aanbeveling teflèns om de permanente en temporele ordres, successivelyk door deeze regeering aan den heer Houtingh gegeven, de laatste in zoo verre daar niet hereeds aan voldaan zy, zig te laaten strekken tot narigt en observantie. -|- October. Uitschrijving van een dank- en bede-dag. 23 October. Toelichting van art. 4en 5 inj» /«?< reglement op de .slaven, vastgesteld den \l d " October 1752. Nader bepaalde de Regering, dat, »met standhouding van »die twee articulen ten aanzien van vrye luiden, lyfeigenen
177';?. P. A. VAN DER PARRA. 767 «daarentegen, die zig schuldig maken aan liet ophouden of «verbergen van eens .anders slaaf of slaaven, indien zulks maar »twee etmaalen of minder geduurd heeft, in plaatse van de, by "het 4 de articul gestelde boete te verbeuren, door de dienaren »van de justitie agler het stadhuis gelaarst; en, indien zooda nige ophouding of verberging langer geduurd beeft, in de ket »ting geklonken zynde, voor den tyd van drie achtereenvolgende «jaren naar elders verbannen, mitsgaders, na de executie van «gemelde straffe of na de expiratie van gemelde bannissemenl, »aan hunne lyfheercn of lyfvrouwen terug gegeven zullen "worden: »dog dal, wanneer de ophoudiug of verberging door lyfei »genen van eens anders slaaf of slaaven geschied is met oogmerk »om hunne aufuge le, faciliteercn, dan wel dezelve hunnen «lyfbeeren of hunner lyfvrouwen Ie onthouden, zy dan, even »als vrye luyden, naar exigenlie van zaaken in diervoegen «gestraft zullen worden, als het voorschreven !>'' articul "dicteert of de regier zal oordeelen Ie belmoren". 27 October. Wijziging van art. 53 der instructie voor zeevarenden in dienst van de O. I. Compagnie (10 Octo ber 1768). Noodig geoordeeld weezende voor hel vervolg ook ordre te stellen tegen de willekeurige en veellyds naar geen anderen regel als dien van sommige schippers eigenbaat gedaan wordende verdeeling van de premie, welke aan de overheden van de uit Nederland komende schepen toegelegd wordt, wan neer zy de reise in vyf en een half en in minder dan zes maanden zeilens hebben volbragt; zoo is goedgevonden en verstaan, 10l amplialie van het 3"> sle articul des tweeden tiluls van de instructie omtrent den dienst ter zee sub dato 10 October 17G8, by deezen Ie slatuceren, dat van de premie voor spoedige voiage, die aan de overheden van eenig uit Nederland .komend schip, 't zy hier of op Ceilon en in Bengale, wordt toegeweezen, twee-derde by den schipper en van het
1772. P. A. VAN DER PARRA. 768 overige een derde weder Iwce-derde by den opper- en een derde by den onder-stuurman van zoodanigen bodem zal moeten genoten worden, tervvyl aan den schipper gedefereerd blyft om van zyne gemelde portie zoo veel aan den eersten derdewaak toe te deelen, als hy zal vermeenen met de billykheid te kunnen bestaan; dog dat, by overlyden van den schipper, opper- of onder-stuurman gedurende de reise, 't zy aan gene of aan deeze zyde van de Caab de Goede Hoop, de belfte van hun evengemeld aandeel in de voorschreven' premie aan hunne erfgenaamen of gemagtigden, dan wel aan den curator ad lites zal moeten uitgekeerd en de wedcrhelfte genoten worden by zulke officieren, die in plaatze van de overledenen als schipper, opper- of onder-stuurman provisioneel gefungeerd hebben. En om te zorgen, dal hier aan altoos voldaan worde, is nog verstaan extract van deeze resolutie af te geeven aan den commandeur en opper-equipagiemeester, neevens den curator ad lites en ook af te zenden aan de ministers van Ceilon en Bengale. 27 October. Bepalingen nopens de stads-apotheek te Batavia. De Regering vond goed »vast te stellen, dal dezelve voortaan altoos van deugdsaame medicamenten, gereedschappen en slaa ven, naar maate van de benodigdheid, zal moeten voorzien gehouden en, by hel overlyden of afgaan van den eenen stads-apotheker aan den anderen, die hem succedeerl, overge geven, mitsgaders door hem overgenomen worden voor een bedragen van twintig duizend ryksdaalders uiterlyk". 5 November. Toekenning aan twee weduwen van het privilegie 10l hel bedienen van begrafenissen. Tot het bedienen van sterfhuizen en begraavenissen in en buyten deeze stad is, op de propositie van den heer Gouverneur Generaal, goedgevonden en verstaan voor hel vervolg twee
1772. P A. VAN DER PARRA. 769 PUBAAT-BUtK PUCL VIII. A'i weduwen Ie priviligeeren, niet exclusie van alle anderen; en, op dat zy beide even veel te doen mogen krygen, haar te hepaaleu aan dezelfde verdeeling der wyken beoosten en bewesten de groote rivier, welke lans door de verbuursters van rouwmantels geobserveerd wordl volgens resolutie deezer tafel van den 21 en November 1766. 17 November. Nadere regeling van hel onderhoud ran gevangenen in de Compagnie"s boeijen ie Batavia. Door den Haad van justitie deezes casleels voorgedragen zynde de klagten van den cipier van Comp' boejen over de geringheid der boei-guastos, dewelke hem, inzonderheid voorde Europesche gevangenen, waren toegelegd en die. buiten het nodige zoul, water en brandhout, mitsgaders een maal ryst ter maand voor elk man, bestonden in drie stuivers's daags voor ieder Europees of Christen inlander, zes stuivers 's daags voor ieder Chinees en niets voor een Mahomelaan, heiden of andere ouchristen; dat de redenen, waar óp hy zyne klagten had gefundeerd, voor namelyk bestonden: 1° in de sedert eenigen lyd herwaards, in vergelyking van vroeger tyden, meer en meer toegenomen duurte van de visch, groenten en andere loespyzen, dewelke hy genoodzaakt was voor deeze contanten te moeten verstrekken, en 2° in de geringe quanliteit gevangenen, die lans en al sedert een geruimen tyd in de boejen geseeureerd wierden, maakende, wanneer men dertigen meer jaaren Ie rugwaarls zag, nauwlyks een tiende gedeelte uil van die tyden, het welk hem merkelyk bezwaarde, alzoo het zeker was, dat het vry menageuser uitquam twintig en meer menscheii voor drie en zes stuivers door den anderen van de noodige loespyzen Ie voorzien, dan zulx voor dal bedraagen te moeten doen aan twee of drie persoonen en wien veelmalen, om dal zy ler zaake van hunne delicten van den anderen afgezonderd waren, ieder apart moest opgedischt worden; dat hy den Raad in consideratie gekomen was de billykheid
1765. P. A VAN DER PARRA. 77 articul 1 gespecificeerde of nog ie specificeerene munt mogen slaan, hel zy van wal stempel of merk het mogte zyn, en ook omtrenl de bepaalde specie geen andere stempel mogen gebrui ken dan de voormelde of die hem in der lyd hy resolutie der lioosre Indissche regeering mogle worden aangeweezen en zulks naar hel bepaalde of te bepaalene gehalte en gewigl, snli pene van. by hel contrarie, naar exigenlie van /.anken strafbaar te zullen zyn aan den lyve. mei deeze uitzondering egler ten aanzien van hel gehalte en gewigl, dal hem, naar het constante gebruik, remedie toegestaan wordt en wel op voorzegde munt, even als omtrent de Nederlandsche dueaal plaats heeft, te wee len een gryn in 't alloi en drie stuivers in 'l gewigl op het inaikswerk respect ivo. Art. 11. De muntmeester zal op den inbond van deeze instructie moeien afleggen den volgenden eed. Eed voor <leii muntmeeslev. Ik beloove en zweere, dal ik geen andere specie, alloi ot' stempel in deeze my aanbevoolen munten adrailteereiT, Wleree ren of conniveeren zal als de gene, waar loc ik by speciale ordre van de hoe-ge Indiasche regeering gequalificeerd en geor donneerd zal zyn, en dus ook precies observeeren en punctueel agtervolgen zal hel gene hare Edelheden my by desweegeiis voorgeleezen instructie hebben aanbevolen, mitsgaders allezins nakomen, wal een getrouw muntmeester loestaal en betaamt. Zon waarlyk, enz. Eed voor den boekhouder. Ik beloove en zweere de partyen goud, dewelke by den muntmeester mogten gehragl worden, gelrouwelyk by de door my te hondene hoekjes Ie zullen inneemen: ook na de vcrinun ting zulks Ie zullen doen van de specie, die er van voortkomt en aan de eigenaars van dezelve overgegeeven wordt; en van deeze Ie hondene aantekening aan niemand, wie by ook zy
1772. P. A. VAN DER PARRA. 770 der voorschreven klagten, ook die van de gevangenen zelven, nu en dan aan commissarissen by de visilalie der boejen gedaan, zoo over de geringheid der spyze, als over andere behoeften, inzonderheid van kleederen en bedde-goed; dat, by resurnplie der relroacta van den Raad van dejaaren 1756, 1741 en 1748, waar in deeze regeering de hoei-guastos gereguleerd had, geene redenen te vooren gekomen vvaaren, waar uyt de voorschreven inegualiteit omtrent de verstrekking kon worden geëliceerd, en dat de gevangenis op zig zelf was een quaad verblyf en een staal van pyniging volgens de leer der D. D. en die. om de morsigheid en schaarsheid van spyze, drank, kleeding en andere behoeften, met de dood vergeleken wierdt, mitsgaders ler zaake van dien, ingevalle van derzelver lang wyligheid, by alle gemoe delyke reglers eenige gratie of verzagting van straffe meriteerde, het gene in deze landen voornamelyk mede een groot poinct van 's reglers attentie diende te weezen, te meer, daar zulx een irreparahele grief uilleverde voor den genen, die, na eenigen tyd gedetineerd te zyn geweest, weder kost- en schadeloos gerelaxeerd moesle worden, dewyl het sober en slegt voedzel, in den tyd van zyne detentie aan hem verstrekt en dat maai' even voldoende om niet van honger te vergaan, voor hem een hittere straff was, die daar na nergens mede geredresseerd kon worden; zoo is, op hel verzoek van den gemelden Ilaade, dat het deeze regeering behagen mogle voor den aanslaande aan de gevangenen loe te leggen, naamelyk: aan een Europees 8 stuivers » » Christen inlander 6 » » » Chinees 6 » » » Mahometaan of ander onchristen 4 » 's daags, dan wel zoodanig anders, als deeze regeering zoude oordeelen nut en nodig te weezen, goedgevonden en verstaan, behalven de gewoonlyke verstrekking van zoul, water, brand hout en een maat ryst ter maand voor ieder van de gevangenen, den cipier van Conip* boejen voorlaan Ie laaien genieten: voor een Kuropees zes sluivers, » » Christen inlander vier stuivers,
1772. P. A. VAN DER PARRA. 771 voor een Chinees, gelyk lans, zes stuivers, en • » andere onchristenen drie stuivers 's daags, dewyl hy daar mede zeer wel zal kunnen toekomen om zoodanige gedetineerden naar bchooren te onderhouden. Zie ook 7 Mei 1790. 17 INovember. Verbod voor de officieren van justitie te Hul aria tegen het geven van- inlage aan den Itaad van justitie aldaar run stukken, door hen aan de Indische Regering ingediend. Is verstaan alle de respeetive officieren van justitie alhier te recommandeeren om, wanneer hun door den Raad van justitie deezes casteels ten eeaigen lyde mogle worden opgelegd of gelast de productie der ruimten ol' copyen van zoodanige schriftuuren, als zy ampts- en pligtshalven noodig en dienstig geoordeeld hebben in Raade van lndie te leveren, 't zy om elucidatie ol' ordres omtrend de daar hy voorgedraagen zaaken te verzoeken, dan wel verslag te doen wegens de volbrenging van eenige, hun by deeze regeering geinjungeerde enquesten en andere verriglingen, aan dat of diergelyk requisil van de gemelde reglbank geenzins te voldoen, maar ter conti ai ie daar van kennis te geeven aan deeze regeering, om derzelver dispositie daar op af te waglen. 17 VaststeUmq van zekeren iermijn voor lirl invor '2'2 Januari) u «' deren van pretemiën door Chimeven. De officieren van de Chineesche natie alhier by requesle Ie kennen gegeeven hebbende, hoe hun menigmaalen was te vooren gekomen, dat lot voldoening van obligalien, welke in boedels van overleden persooneu wierden gevonden ten laste van Chineesen, niet de eygenlyke debiteuren, maar anderen aango sprooken wierden, dewyl verscheidenen van hun een en deuzelf den naam of ook wel naamen droegen, die veel overeenkomst* met eikanderen hadden, waar doorbel ligt gebeuren kon, dat de
1772. P. A. VAN DER PARRA 772 een voor tien anderen wierdt aangezien, wanneer by de obligatie niet uitgedrukt stondt de straal, gang of gragt, waar in of waar op de debiteur, len lyde. dal de obligatie wierdt gepasseerdl, woonaglig was, mei verzoek derbal ven, dat daar omtrent de nodige ordre voor het vervolg mogte worden gesteld; en by deeze gelegendheid in aanmerking gekomen weezönde, dat het niet minder nodig ware een tyd te bepaalen, binnen welken de prelensien van Chineesen op Chineesen, uil obligatoire aeteu voortspruitende, moeten worden ingemaand of derzelver actie geïnstitueerd, lot voorkoming van de anderzins inevitabele. epiucuse en ruineuse processen, welke het een onbepaald getal van twintig en meer jaaren agler een laaten voortloopen dier prelensien, zonder intusschen eenige aaninaa ning te doen, notoir len sequele moet hebben, nademaal de aangemaande dan veellyds komt te ontkennen den persoon te weezen, die de len zynen laste voortgehragle acte ohligatoir heeft gepasseerd, of bevveerl. dat dezelve reeds betaald is, en de schuldeisscher daarentegen dedeugdelykheid zyner prelensie op den aaugemaanden niet voldoende genoeg kan bewyzen; zoo is, na rype deliberatie, goedgevonden en verstaan niet alleen de notarissen hier ler sleede en die dat ainpl waarnemen op de buiten-comptoiren, daar Chineesen zyn, I>\ extract deezes Ie gelasten om by de obligatien off andere aelen obli gatoir, die voor hun door persoenen van de gemelde natie gepasseerd worden, met alle nauwkeurigheid bekend te stellen de uaamen, woonplaatzen en handleeringen of bedieningen, zoi» wel van de crediteren, indien het. mede Chineesen zyn, als van de debiteuren en hunne borgen, len einde alle lw\ He ling en disputen daar omtrent weg te neemen, maar ook te statueeren en by placcaat af te kundigen, dat een ieder van de in deeze colonie geadmitteerde of elders anders onder de jurisdictie van de Nederlandsche Ooslindische maatschappye woonende Chineesen, die eenige prelensie op ymand zyner natie heeft of na de publicatie van het gemelde placcaat krygt uit kragle eener obligatie of van eenige andere publicque acte, gehouden en veipligl zal weezen om binnen den tyd van tien
1772. P. A. VAN DFR PARRA. 773 jaaren, gereekend van den dag. dat zodanige aclcobligatoir is gepasseerd, voldoening daar van Ie vorderen, 't zy van den orginelen debet eur of zyne borgen, zoo die nog leven, dan wel, na hun overlyden. van Boedelrneesteren der Chineesen of andere onelirislenen <d' van de leslamenlaire executeuren, eurateuren, enz., onder welkers administratie en beheering hunne boedels en iialaatensehappen zyn komen te vervallen, zonder daar mede langer Ie waglcn, onder wat pretext het ook weezen moge, op poene in beyde de gevallen, dat de gene, die in doezen zal komen in gebreke te blyven of geen voldoende beuys kan pioducceren. dat de aanmaning wel geschied, dog de betaaling egter nog niet gevolgd is, van zyn regt, actie en pretensie zal zyn en blyven versteeken. En op dat dit bevel steeds agtervolgd worde, is voorts verstaan de beide collegien van justitie alhier, mitsgaders den Raad van justitie op de voorschreven' builen-comptoiren te interdiceeren om op zodanige prelensien, die na verloop van den voorschreven lyd op leevenden of boedels en nalatenschap pen van overleden' Chineesen te voorschyn worden gebragt, anders regt te doen als met zoo een eisch te ontzeggen of de exceptie van prescriptie te admilteeren, ten zy te gelyk gedo ceerd en, den regier ten genoegen aangetoond wordt, dat de origineele debiteuren ol' hunne borgen, dan wel de administra teurs hunner boedels of nalaatenschappen, binnen den bepaalden lyd wel zyn aangesproken, dog dezelve egter geene belaaling gedaan hebben: terwyl in het laasle geval of wanneer blykt de aanmaaning tot betaalinge zonder vrugt geschied Ie weezen, het regt, de actie en pretensie van de Schuldeisschers in volle kragt zullen blyven slandgrypen. 19 November. Controle oji de acte-boeken der Iniilcn kantoren. Aangetoond zyndc verscheiden' excessen, die er tegen het reglement op de bevordering dei' dienaaren van den 20™ September 1767 waren gecommitteert zoo is goedgevonden
1772. P A. VAN DER PARRA 774 en verstaan dezelven wel voor dit maal te. passeeren, onder eene ernstige remar(|tie, maar (effens, tot weering van diergelyke uitstappen en bevryding der maalseliappye van de meerdere laslen, die zy daar dooi- Ie draageu heeft, den adjunct eersten gezworen klerk (er generaale secrelarye Ie demandeeren om alle de in deezen jaare ontvangen' en in het vervolg jaarlyx onlvangeii wor'dende acte-boeken van de onderhoorigo gouver nementen, direclien en commandemenlen exact na (e zien en. by bevinding, dal om(rent de verbetering der dienaaren ginder, 't zy in qualiteit en gage te gelyk of in gage alleen, niet is gehandeld naar het voerschreeven reglement en de nadere ordres op dat stuk, daar van lelkens aan deeze regeering te berigten, met aanwyzing, in welke gevallen die ordres over treeden zyn; zullende denzelven van bel. bcdraagen der soldyen, die aan zodanige, verbeterde dienaaren zyn toegelegd, genieten een zesde gedeelte lot eene premie voor zyne moeiten, in zoo verre deeze regeering bel zal goedvinden, om betaald te worden door de genen, die zig aan de transgressie der ordres ten deezen opzigte hebben schuldig gemaakt. Ten vervolge hierop werd den 25 sl(, n November 1772 »nog goedgevonden en verslaan de ministers en bedienden in de onderboorige gouvernementen, directies en commandementen ernstig Ie gelasten om, iiicl alleen in bel toeleggen van gage aan dienaaren, die bevorderd off verbeterd worden, zig stiptelyk te houden aan bet reglement van den 29' n September 1767 en de nadere ordres op dat respect, maar ook by de acten Ie noteeren de datums van de iongsl voorgaande bevorderingen of verbeteringen en by die van de genen, welke in Comp s dienst worden aangenomen, van wat ouderdom zy zyn, tot faciliteering van het den gemelden adjuncl opgedragen onderzoek na de daar omtrent gepleegd wordende excessen". 50 November. Voorschrift nopens het begraven van lijken. Op dezelfde wyzc als de. weduwe van den burger, Pelrus
1772. P. A. VAN DER PARRA. 775 van Groll, mei name Willcmina Chrislina Divean, en de huis vrouw van den gerepalricenlen krank bezoeker, Philippus Gerardus Juniaan Ondaalje, mei name Adriana Cordenoirt, by resolulieu van den 3 en en 20'" deezer gepriviligeerd zyn tot het bedienen der sterfhuizen en begraavonissen. is goed gevonden en verstaan baar beide ook, met uitsluiting van alle andere», bebalven van den curator ad lites, die, gelyk te vooren, de lykeu van Comp 9 dienaaren, welkers boedels door hem ter redding en verantwoording aanvaard worden, uil zyn of eenig ander, daar toe geschikt huis zal mogen laaien begraven, by deezen ie privilegeeren om de lykeu van alle overlydende persoonen binnen en builen de stad, de eenc aan de Oost- en de andere aan de West-zyde van do groote rivier, uit bare woonhuyzen ler aarde te laten bestellen voor eene redelyke betaaling, wanneer zy daar loe verzogt of de gemelde lykeu niet uil de sterfhuyzen zelfs begraven worden. 5 December. Intrekking van hel bepaalde op 18 November 1768 nopens den aankoop van slaven op Timor. Makasser kon niet genoeg slaven leveren om te voorzien in »de runieusc sterfte onder de slaven op Banda" en in de behoefte aan slaven te Batavia en op Ceilon. 3 December. Wijziging van licl bepaalde op 28/50 Met 1771 nopens hel opslaan van Westersche lijnwaden in Compagnie's pakhuizen. De administrateurs in de Weslzydsche negotie-pakhuizen verzoek doende, dat het deeze regeering behaagen mogle hun eenig douceur toe te leggen voor de moeite, die zy hadden met in Comp' pakhuizen op te slaan en, na betaaling der recognitie, weder af te leveren de kisten en pakken met lywaalcn, door de scheepsodicieren en anderen lans hier aangebragl wor dende, onder vertooning ten dien einde, dal de administrateurs van het kleeden-pakhuis, waar in bevoorens diergclyke lywaaten
1772. P. A. VAN DER PARRA. 776 geborgen wierden, voor ieder kist off pak, zonder onderscheid, een dukaloii hadden genoten van de eigenaars derzelven en de voornaamste lywaat-kooplieden niel ongenegen waren zulks als nog Ie ion meeren; zoo is, uil aanmerking, dat de belaaling van een ducalon voor iedere kist, kas of pak niemand tol eenig merkelyk bezwaar zal strekken, goedgevonden en verstaan in der supplianten verzoek te condescendeeren en dienvolgende, met alteratie van de volgens resolutie van den 28 en May, by bet placaat van den 50™ May 1771 uitgedrukte verklaaring, dal niemand gehouden zal zyn om voor hel opslaan en afleveren van zyn goed iels te moeien cnntribueeren, den supplianten, mitsgaders hunne successeitren in der tyd, by deezen tot een douceur loe te leggen een dukaton voor ieder kist, kas of pak met lywaaten of zyden stoffen, die van de West van Indie met schepen en mindere vaartuigen van de (Compagnie of van de Bataviasche ingezetenen mogen aangebragt en in de West zydsche pakhuizen moeten opgeslagen worden om, voor der zelver aflevering, aan de administrateurs van die pakhuizen te worden betaald door den eigenaar van zulk goed of den geenen, aan wien hel zal weezen geaddresseerd, huilen en boven de recognitie, die, ten behoeve van de Compagnie, in haare kasse voldaan wordt volgens de bepaaling by het voorschreven placaat. '° 2 D j°^". Toelichting 10l hel plakaal van 3 December 1771 nopem den vrijen vaart en handel. In ervaaring gekomen zynde, dat sommigen, door eene misvatting van de inlenlie deezer regeeringe met opzigt tot de betaaling van recognitie voor de Westersche lywaaten, die tot den particulieren handel, volgens het jongste placaat van den 3 en December 1771, hier mogen worden ingevoerd, in het denkbeeld geraakt zyn, dat zy eenelyk recognitie betaa len moeten voor heele stukken lywaaten. maar niet voor het gene daar van gemaakt is, als : hemden, muizen, enz., nog ook voor koussen, ofschoon dezelven mede tot negolie wor den aangebragt; zoo is goedgevonden en verslaan, 10l inter
1772. P. A. VAN DER PARRA. 777 prefatie van liet daar van spreekende articul in liet voorschreven placaat, by deezen nader Ie verklaaren, dat, niel alleen voor de heele stukken Cliorinandelsche, Bengaalsche, Madureesche en Mallabaarscho lywaaten, mitsgaders Ueimaalsche zyden' stollen, maar ook voor al het gene daar van gemaakt is tot kleeding of eenig ander gebruik en voor alle soorten van koussen (met uitzondering nogtans van het gedragene goed) de by het voor schreven placaat vastgestelde recognitie van 20 per cent voor de Chormandelsche en IS per cent voor andere lywaaten en stollen, by aanbreng met Comp» schepen en mindere vaartui gen, dan wel van 10 en 8 per cent respective, by aanbreng met schepen en mindere vaartuigen van de Bataviasche inge zetenen, aan de Compagnie moet worden .voldaan; en hier van overzulks den ministers van Ceilon, Chormandel, Malacca, Bengalen en Mallabaar by extract deezes te inlbrmeereu. met last om de laast gemelde goederen, zoo wel als de heele stuk ken lywaaten of zyden' stollen, met derzelver opgegeeven inkoops-waarde, by de herwaarts overgezonden wordende fac tuuren bekend te stellen; terwyl nog verstaan is van de voor schreven interpretatie de gemeente alhier by een biljet kennis te geevcn. 24 December. Ampliatie van hel bepaalde op 12/22 April en 20 Mei 1768 nopens arak-slokerijen Is goedgevonden en verstaan, lot arapliatie van de voor schreven ordres, by deezen nader te statueeren: 1° dal een ieder van de eigenaars of huurders vandearraks hranderyen verpligt zal weezen om, zoo dra hy van den Baljuw of Drossaard der Bataviasche ommelanden, onder wiens jurisdictie zyne branderye behoort, een certificaat of permissie-briefje verkregen heeft tot het stooken, het zelve te vertoonen aan de twee luitenants der Chineesen, Ting Ingko en Gouw Poean Soey, die by dezen gecommit teerd en gelast worden om van het geobtineerde permissie briefje in de Mineesche taal gratis aantekening te doen,
1772. P. A. VAN DER PARRA. 778 niet alleen in dorso van dal bewys, maar ook by een door ieder van hun daar loe Ie houden memorie-boeit; en dal voorts dezelfde vertoning en aantekening zullen moeten geschieden, zoo wel by hel staaken, als by hel wecder beginnen van het slonken, mitsgaders wanneer men met het slooken geheel wil uitscheiden, sul» poene van. hy verzuim des eigenaars of huurders van eenige arraks-bran deryen om dat hevvys, invoegen voorschreven, te verloonen of, hy Irouwioosheid van een der gemelde luitenants in het doen van de hegeerde aanteekening, daar voor telkens Ie verbeuren eene amende van vyf honderd ryksdaalders. de helfte voor den officier of den genen, die de calangc zal hebben gedaan, en de andere helfte voor de diacony-armen deezer stede: 2° dat ieder eigenaar of huurder van de arraks-branderyen altoos een vryen toegang zal hebben, niet alleen tot alle de branderyen, maar ook tot het memorie-boek van de gemelde luitenants, met de faculteit tellens om hef voor schreven permissie-briefje en memorie-hoek ter visie te mogen vorderen, ten einde by ontdekking van eenige overlreeding, 't zy van de tegenwoordige, dan wel van de hy de meer gementioneerde resolutien van den 12''" April en 20 cn May 1768 gestelde ordres. daar van kennis te geeven aan den heer praesidenl van Scheepenen, die des aanbrengers naam zal verswygen, indien hy het begeert, en 5° dal, by overlydeu of afgaan van de gemelde twee luitenants, twee andere luitenants der Chineesen zoo ook altoos in het vervolg met voorschreven endorsement en de inboekiug der gemelde permissie-briefjes belast zullen worden. 24 December. Vernieuwing run de plakaten legen het maken en verkoopen van vuurwerk, enz. 24 December. Verpachting van de generale en gémeene inkomsten van hel koningrijk Jakatra voor hel jaar 1775. Geene wijzigingen inde pacht-voorwaarden komen ditmaal voor.
1772. P. A. VAN DER PARRA. 779 51 December. Voorschrift nopens borgen van pachters, die surcheance aanvroegen. Is verslaan den ontvanger generaal Ie recommandecren om in hel vervolg, wanneer by decze regeering aan èenigen pagter surceance of respyt word verleend tot betaaling van zyne aglerslallige pagt-penningen, de Ghineesen. die zig als borgen daar voor inlerponeeren, alvoorens hunne horgtogt aan Ie nemen, door twee luitenants dier nalie Ie laaien examineeren, of zy daar toe wel admissibel zyn. ? ? Javasche verpachtingen voor de jaren 1175, 1774 en 1775. Voorschriften nopens deze verpachtingen voor de jaren 1764 t/m 1772 zijn niet aangetroffen. De wijzigingen in de voorwaarden, vermeld in deel Vil, blad. 449—454, zijn de volgende: Generale bepalingen Art. 2 luidt: »de paglers van de sabandaryen zullen geen zins pagt mogen pretendeeren van de goederen, hoe ook genaamd, die voor de Compagnie worden in- of uytgevoerd, en ook geene tholpoorten", enz. Art. 5, 1° »voor de amfioeu eens en vooral vyf en dertig ryksdaalders de kist Palenasehe, by de geprivilegeerde sociëteit verkogt, voor invoer van Batavia en van geen andere plaatsen, hoe genaamd, zelfs niet Ie rug; dog de uytvoer, builen naar Banda, werwaarls dezelve niet mag worden overgevoerd, naar elders vry". Art. 8, 2°. Aan het slot is toegevoegd : »en ook geen Ooster sche slaaven, boven veertien jaren oud, aangebragt worden". Art. 5, 5° luidt: «voor lynwaatcn, zoo wel Sourallesche, Mallabaarsche en Ceylonsche, als Chormaudelsche en Bengaalsche, het zy ruw, wit, gecoulcurd of geschilderd, ook voor zyde
1765. P. A. VAN DÈR PARRA. 78 buiten myn boogc overigheid, eenige kennisso of opening te zullen geeven, mitsgaders rny in allen deezen Ie zullen gedraa gon. gelyk een vroom en gelrouw boekhouder betaamt. Zoo waarlyk, enz. Eed voor den adjunct van den muntmeesta Ik beloove en zweere, dat ik don muntmcester, onder denwel ken ik als adjunct gesteld ben, met alle trouw en vigilantie zal assisteercn, zyn intrest als 't niyne behartigende in alle dingen, die regt en billyk zyn, naar den inhoudc van de iny voorgeleezen instructie voor den niuntineesler en alle verdere ordres, door d(3 hooge fndiasche regeering Op dat stak beraamd olie nog Ie beraamon, mitsgaders iny in allen doezen te zullen gedraagcn, gelyk een vroom en trouw munlsbediende betaamt Zoo waarlyk, enz. 8 November. Verpachting van hel uitgaand regt op suiket ii' Samarang. Den import op de uytgevoerd wordende zuyker, by de sesde paragraphe van bet vyl'de articul van de jongst be raamde pagt condilien onder de zee-lhollen begreepen en by missive decser regeering van den "2a 1 " Juny passato gelast zynde om van de zuyker", welke door particulieren mogt werden uytgevoerd, tot onder ultimo December voor de Comb* den uylgaanden tbol van 30 stuyvers te doen eollectoeren en verantwoorden; zo is, geconsidereerd bet ecne bardigbeyd zou includeeren, dat den pagter zoude gepriveerd werden van een voordeel, waar op by by bet meinen van de pagt ongelwyffeld zal gecyfert hebben en hetgeen hem ook volgens de voorgewaagde sesde paragraphe van het vyl'de articul wettig competeerd, goedgevonden en verslaan den minisiers [Ie Samarang] aan te sehryven en te gelasten om al, het geen tol ultimo December naast komende voorden particulieren uitvoer dier zoetigheid zal weesen gecollecteerd, aan den
1772. P. A. VAN DER PARRA. 780 stoffen, by invoer van Batavia (en van geen andere plaats, wyl dat verboden is) tien ten honderd", enz. Art. 5, 5° »by invoer", lees: »by invoer van Batavia en van geen andere plaats, dal verboden is". Art. 8, 6°—8 n is vervangen d*or: »de uytvoer van het katoen-garen, zoo wel wil, als anders gecouleurd, zal aan niemand weezen gepermitteerd, maar de handel in dezelve alleen voor de Comp e blyven gereserveerd". Art. ü, 9° en 10° zijn geworden 7° en B°. Art. 5, 11° (nieuw 9°). Aan het slot is toegevoegd: »dog daar en tegen zal dubbelde tol mogen gevorderd worden van handelaars, die van plaatzen in straat Malacea, buyten Malacca zelfs, komen". Domeinen, 1° en 2° is vervangen door: »de sabandhary van Lassum, waar by nog somas, nog Ijaljas gehooren, maar wel de tol permissie briefjes lot den aanbouw van vaartuigen". 3°, 4° en 8° zijn geworden 2°, 5° en 4°. 6° en 7° zijn vervallen. B°, 9°, 10° zijn geworden s°, 6° en 7°. 11°, 12° en 15 zijn vervallen. 14° is geworden B°. 15° —17° luiden, als volgt: »9° in- en uilvoer van suiker over de geheele kust, bevorens onder de zee-tollen begreepen, dog tans of sedert dal dies vervoer naar de hoofdplaats verboden is, een afzonderlyke pagt zynde, zal by uytvoer naai andere plaatzen van kandy suiker seslig stuyvers en van poeder suiker dertig stuyvers de pikol en ook zoo veel by invoer moeten betaald worden; dog, in gevalle van d'nene plaats naar de andere wordt getransporteerd, alleen om daar te embarqueeren, zal ter 'aast gemelde plaals niets behoeven betaald te worden". 18" is geworden 10°. 19° (nieuw 11 U en 12°) luidt: »de verkoop van arak te Samaraug; dog mag, die daar gestookt word, niel worden
1772—1773. P. A. VAN DER PARRA. 781 uylgcvocrd. 12®. Het slaglen van varkens, welke drie laast gemelde paglen, bevoorens in een gesmolten opgeveild, lans ieder ai'zonderlyk zullen worden verpagt, blyvende liet heffen van zes stuyvers voor ieder warong", enz. 20° vervalt. 21 u wordt 15° en 14°. Het overige, op hladz. 4b3 en 454 vernield, vervalt. 1773. 2 Februarij. Bepaling, dat vreemde, particuliere schepen te Batavia niet meer zouden mogen gerepareerd worden. Geremarqueerd weezende, dat de Èngelsehe, particuliere trafiquanten, ongeagt de annunlialie aan de opperhoofden van de etablissementen dier natie in Indie by missive deezer regee ringe van den 8 C " November 1771, dal aan de gemelde han delaars niet meer zoude worden toegelaten de reparatie hunner scheepjes, hier egler nog al aankomen met zoodanig gedela hreenle en afgevaren kielen, dat hun oogmerk niet anders schynt als om dezelven geheel te laaien vertimmeren, en zv dus een misbruik maaken van de inschikkelykheid deezer regeeringe ten hunnen opzigte, is, om daar in nader Ie voor zien, op de propositie van den liter Gouverneur Generaal, goedgevonden en verslaan de voorschreven' aankundiging, zon der eenige uitzondering, mede te laaten doen door de saban daars aan de gezagvoerders van de tans hier zynde en in het vervolg aankomende Engelsche, particuliere scheepjes, lot hun narigt. 1G Pebruarij. dat de tinnen-regent van het bjiiten-hospitaal Ie Batavia zeker weiland ex officio moest bezü(en. . Omeene bequaame weide te hebbeu voor hel rundvee, dat
1773. P. A. VAN DER PARRA. 782 ten dienste van het builen-hospilaal vereischt en onderhouden wordt, is goedgevonden en verstaan van den lieer Raad ordinair, de Klerk, over te nnemen zekere veertien stukken liy een getrokken lands, gelegen omtrent drie quart uur gaans Zuid waarts buiten de stad, even boven de post llyswyk, in het derde deel van het blok M, voor eene somme van twee duizend vier honderd ryksdaalders, en hetzelve voor dien prys, ten voorsehreven einde, over te doen aan den presenten binnen-regent van hel gemelde gasthuis, Pieter Joseph de Vienne, mitsgaders tellens vast te stellen, dat dat weiland van hem op zynen successeur in der tyd en zoo vervolgens van den eenen binnen-regent op den anderen moet overgaan voor de gemelde inkoops-vvaarde, zonder dat iemand hunner by deeze overneeming subject zal weezen de betaaling van 's heeren geregligheid, op hel transporteeren van vaste goederen gefixeerd. 25 Februarij. Last op de Samaratigsche ministers alle »de wees- en arm-jóngens", 12 of meer jaren mul, als «jong matronen" op /' 7.—- ',s- maand» in dienst te nemen en mei ile naar Batavia vertrekkende schepen derwaarts Ie zenden. »Ten ware iemand geinclineerd mogle zyn hen, huilen laste »van de J)iakony ol' van het weeshuis, na zig te neemen en »voor hunne opvoeding en onderhoud zorge te dragen". 1G Maart. Nadere regeling der jaarlijkache verstrekkin gen aan de burger-boet)en Ie Batavia. Voorgedragen zynde de door den cipier van de burger-boeyen by herhaaling ingebragle bezwaarnissen om met de bepaalde G stuivers 's daags voor een crimineelen gevangen en een gyzelaar, welke laaste doorgaans na zes maanden, op verzoek van den impetrant van gyzeling, op 4 stuivers verminderd wordt, mitsgaders 4 stuivers voor ieder slaaf 's daags, zonder genot van eenige verstrekking van ryst, zout en water, behalven
1773. P. A. VAN DER PARRA. 783 eenlyk ü vadems liraiulhoul in hel jaar, tlians te kunnen rondschieten, veel min beslaan, 100 door de, iu vergelyking van vroeger jaaren. toegenomen duurte der leevens-raidde len, als hel successive verminderd getal van gegyzelden en gevangenen, dat quaalyk een tiende deel hedraagl van liet gene 'er hevoorens gesecureerd wierdt, en zyn verzoek der halven : 1° om, in plaatze van vier koelies, agt, tegen '/s rd s 's daags ieder, te mogen opbrengen, even als den cipier van Homp* boeyen, wordende dezelven noodzaakelyk vereisen! lot het reinigen en schoonhouden der hoeyen: 2° om jaarlyks Ie mogen hebben de verstrekking van agt laslen ryst tol den inkoops-prys, nevens het benoodigd drinkwater, en 5 U om, in plaatze van de verstrekking van: 150 p s Javasche dammers. 500 » bamboesen, 4 » raagbollen, 4 » handslollers, 1 » yzeren'vuur schop, 1 » " vuurtang, 1 » groote en '1 •> genieene bamboesen ladders, en 250 ÏÊ yzerwerk, die hy jaarlyks, onder meer, volgens het reglement quam te genieten en welken hy iu dien gevalle zonder ongerief voor zoo verre zoude kunnen missen, te mogen erlangen de verstrekking van: \1 vadems brandhout of 6 vadems meer dan thans en 's daags 1 kan lamp oli; zoo is goedgevonden en verstaan hem Ie permitleercn om voortaan zes koelies in plaatze van vier te mogen opbrengen, tegen zes stuivers ieder 's daags, en daar benevens toe te leggen twaalf vadems brandhoul in het jaar, mitsgaders uit Comp 9 graan-magazyn aan hem jaarlyks te laaien verstrekken agt lasten ryst voor betaaling tegen den inkoops-prys, dogdaaren
1773. P. A. VAN DER PARRA. 784 tegen Ie doen cesseeren Je voorschreven' verstrekking van dammers, bamboesen, enz., bedragende in gelden /' 75:15: —. 19 Maart. Voorschriften voor Compagnie'S hospitalen Ie Batavia. Door den heer Gouverneur Generaal is aan de vergadering Ie kennen gegeven, dal zyn Edelheid, op bet daar toe gedaan verzoek door de buiten-regenten van Coinp 8 hospitaalen, het hoofd van de chirurgie, den binnen-regent en de vier eerste practizyns van liet binnen-bospitaal, de chirurgyns majoor van zyn Edelbeids lyfwagt en van de twee bataillous ini'anterye, de opperchirurgyns van het ambagts-quartïer, het vierkanl en de kruidmolen, mitsgaders den slads chirurgyn alhier, voor eenigen lyd gelast hebbende om, naar hunne beste kennis en ondervinding, ieder in het bysonder, ler dispositie van deeze regeering schriftelyk Ie ontwerpen zoodanig een formulier van hulpmiddelen tegen de voornaamste of meest hecrschende ziekten en quaalen hier ter plaatze, als 10l een generaal rigl snoer, zoo voor de praclizyns in het binnen-bospitaal, als voor den apothekar zoude kunnen gerecipieerd en met vrugt ge bruikt worden, ten einde daar door voor te komen de abuisen en misslagen, die men, onaangezien de daartegen aangevoerde en by resolutie van den 28™ Augustus 1770 genoteerde sustenue, vermeende ligtelyk te zullen kunnen plaats hebben door gebrek van genoegzaame kundigheid by den eenen of anderen; sedert, ler voldoening aan hel gemelde requisitoir, door den binnen-regent en de practizyns van het binncn-hospitaal gezamenlyk en door de anderen afzonderlyk van berigi was gediend, dog dat hunne verschillende begrippen en voorstellen, die met geene mogelykheid schoenen te kunnen worden ge combineerd om daar uit een goed formulier, naar hel oogmerk, op te maaken, zyn Edelheid bewogen hadden om de examinalie en beoordeeling van dezelve den medicinae en stads doctor, Samuel Christiaan Kriel, op te draagen, als een man zynde, die niet alleen lang op Batavia geweesl en in de ocffening
1773. P. A. VAN DÉP, PARRA 785 PLAKAAÏ-IiOKK DEEL VIII. van de geneeskunde grys geworden, maar ook zoo omziglig in zyne handelingen en met zoo veel liefde voor de welvaart van zynen evenmensch bezield was, dal men op zyn oordeel in dil geval zig wel mogte verlaaten; en dat hy daar op zyne consideralien gesuppediteerd hadt by een lierigl, hel welk zyn Edelheid tans, nevens alle de berigten van de voor gemelde bedienden van de chirurgie, produceerde. Eb by lecture van dil berigt van doctor, Kriel, is hetzelve bevonden hoofdzaakelyk (e behelzen, dal, de formulenol' zoo genaamde recepten, door de praclizyns van de vaste posten lot gebruik van hel hinnen-hospilaal opgesteld, al Ie generaal en (een of twee uitgezonderd) met vomilieven en purgatien begonnen zynde, zonder Ie reppen van een helaamlyke en noodige toebereiding der zondigende stoffen, hy daarom hel opslel van de praclizyns in hel binnen-hospitaal, die besl dienden Ie weten, welkeen hoe veelerhandc ziekten zydagelyks en j.iarlyks in dal hospitaal ontwaarden en behandelden, en welkers recepten hy ook redelyk wel naar de kunst opgemaakt vondl, hoven anderen 10l een regel gekozen, dog eenige weinige dingen lot verbetering aan te merken hadt, als: l u dal die formulen alle zonder signatuur waren of niet met ondergeschreven naam, aan wien zy moeslen gegeven worden, de wyze hoe te gebruiken, de lyd wanneer, niet welk vogt, koud of warm, onder welk dieet, enz., alle welke dingen egler hoogslnoodzaakelyk waren en welkers ver zuim zeer nadeelig 10l herstelling, zeer scbadelyk en zelfs, naar omstandigheden van zaakeu, doodelyk zyn kon; 2" dat 'er veele enkelde inedicynen van het planten- en dieren-ryk (vegetabilia el animalia) waren voorgeschreven, die van Europa moeslen komen, dog waar van veclen, zoo niet allen, bedorven, van de wurmen aangestoken of verleerd ontvangen wierden en welkers gebruik dan, 'tzy alleen of met anderen verzeld, cene geheele andere uitwerking deedt, dan zy moesten en ook behoorden Ie doen, wanneer zy verscb en onbedurven waren; 5° dat de syroopen, uit Europa aangehragl of ook wel hier
1773. P. A. VAN DER PARRA. 786 van Europcsche kruiden, bloemen, zaaden, enz. bereid, wel af Ie keuren waren, nadien de eerste niet wel de linie passeeren konden zonder gisting Ie ondergaan en de anderen (volgens § 2) niet konden goed blyven, onder herliaaling eu aanpryzing dierhalven van zynen te meer maaien gedaanen voorslag, of men niet beter deedt van de hier in overvloed groevende kruyden, bloemen, zaaden en vrugten syroopen Ie bereiden dan van de Europesche, dewyl eene bedorven of quaalyk bereide syroop eene gebeele compositie van medicynen nadeelig of sehadelyk maaken kon; 4° dat by in alle de formulen van de praclizyns geene voor sebriften van uiterlyke medicynen vondt, behalven eenigen clysmala, laxanlia en emollienlia, daar tog de topiea of plaatsmiddelen in alle scherpe of langduurige ziekten onvermydelyk, ja, ten hoogslen noodzakelyk waren, gelyk verdeelende, versterkende, verwekkende of prikkelende, rypmaakende, pynstillende pappen, pleisters, omslagen, enz., en 5° dat de ziekten, die bier meest beerscbten, niet alle rot koorlzen, galkoortzen en afgang waren, gelyk door de praclizyns gedebiteerd wierdt, maar dat veellyds ont sleekingeu der ingewanden daar zeer bedektelyk mede verzeld of ook alleen waren en eene ganscli andere be handeling als de andere ziekten verdienden, zouden zy, zonder groot gevaar des leevens, bebnorlyk genezen worden; want (vraagt by), waar van daan anders de veelvuldige buikloopen, die eene wille sloffe leveren, welke voor slym gedebiteerd wordt en niet anders als eene waare pus of etter, met slymen vermengd, ten gronde beefl, ontstaande van eene verzuimde onlsleekings-koorls der ingewanden, die lot suppuralie of verettering overgegaan is en menig Kuropees, na lang gesukkeld te hebben, len grave brengt ? Waarop door den beer Gouverneur Generaal aangemerkt en in het algemeen toegestemd zynde, dal men niets behoorde onbeproefd te laaien, wat zig met eenigen grond als dienstig
1773. P. A. VAN DER PARRA 787 en heilzaam lot hulpe van de elemdige lyderen in hel binnen hospitaal aanprees, ler ervaaring, of liet den Almagtigen behaagen niogle hetzelve niet Zynen zegen, waar van alle menschelykc ontlerneemingen baar succes ontleenen moeten, te liekroonen en daar door eens te doen cesseeren de sterfte, die sedert eenigen lyd de hartbreekendste verwoesting onder het gemecne volk hier ter hoofdplaatze heeft aangeregt; zoo is, na overweging der voorgemelde bedenkingen en propositien van doctor, Kriel, goedgevonden en verstaan een extract uit zyn berigt en een afschrift van bel door hem geapprobeerde opstel van den binnen-regent en de praclizyns van het binnen hospitaaal, behelzende formiilen of recepten van innerlyke medicynen, aan de buiten-regenten van Compagnies hospitalen te expedieeren, ten einde aan de gemelde praclizyns te worden afgegeven, met last: 1° om zig het een en ander tot een vasten regel en rigtshoer te laaien si rekken in het voorschryven van hulpmiddelen voor do zieken; 2" om hel gementioneerd opslel van innerryke, met bequaame formulen van zoodanige uiterlyke geneesmiddelen, als doctor, Kriel, opgeeft, mede tol gebruik in hel binnen-hospilaal te amplieeren, en 5° om, na raadpleeging met eikanderen, ter nadere dispositie van deeze regeering, Ie beriglen, welke van de kruiden, wortels, bloemen, zaaden, vruglen en syroopen, die zelden goed, maar meest bedurven uit Nederland overkomen, voor het vervolg zouden kunnen geëxcuseerd en welke daaren tegen van de bier te lande vallende of bereid wordende in derzelver plaalze met meer effect 10l de zamenstelling der medizynen zouden kunnen geëmploieerd worden. Volgens de resolulie der Hooge Regering van 18 Mei 1773 was de «radix Juan Lopes, die meest te Goa ingezameld •wierdt, een overbeerlyk medicament legen alle soorten van «verouderde afgangen en gevaarlyke buikloopeu", waarom
1775. P. A. VAN DER PARRA. 788 dan ook de Regering eene groote hoeveelheid van dien wortel naar Batavia liet komen. 25 Maart. Toekenning aan den krankbezoeker op hel eiland Onruxl van A: 37: — rijksdaalders maandelijks voor koslgeld. Zijn tractemenl bedroeg f 24: — 's niaands. De krankbezoekeis op liel eiland Purmerend en op de landen Weltevreden en Depok genoten dezelfde inkomsten. 25 Maart. Verkoop van rijst van Regeringswege. Tot gerief van de gemeente gednurende de West-nioesson is goedgevonden en verstaan dagelyks vyf lasten rysl hy de kleine maat op de rysl markt te laaien verkoopen tegen agt stuivers de ganliug, nadien de hy resolutie van den 15'" Decemhcr laastleden bepaalde verkoop van drie lasten 's daags niet schynt toe te reiken om een ieders henoodigdheid te vervullen. 2 April. Vergunning voor ingezetenen van Malaka rijst van Java te halen. Om te verhoeden het gehrek aan ryst onder de Malacrasche ingezetenen, wanneer zy van Queda, door misgewas of ander zins, geenen genoegzamen toevoer erlangen, is goedgevonden en verstaan aan de ten gemelde gou vernemen te t'huishehoo rende hurgers en Chineesen eens voor al te perniiUeeren den vervoer van dat graan met hunne vaartuigen van Java naar derwaarts; en hier van den ministers op heide die plaatzen kennis te geeven. 13 April. Voorschrift nopens de uil betaling van soldijen van vermiste Compagnie''s dienaren. Op het verzoek van' het opperhoofd van het generale soldy
1773. P. A. VAN DER PARRA 789 comploir om voor het vervolg met de ordre deezer regeeringe te mogen worden gemunicerd omtrent de afgaave dersoldyen van vermiste dienaaren aan hunne wettige erfgenaamen, dewyl liet een aloude usautie was by de soldy-liedienden hier ter plaatzc, om de gagien van zoodanige persoonen eerst af te gceven na verloop van zeven jaaren sedert hunne vermissing, is goedgevondeu en verslaan by deezen te vcrklaaren, dat die gewoonte voorlaan eenlyk ten opzigte van Europeschen, die uit Nederland in Indien gekomen en in Cornp* dienst geadmitlcerd, maar niet ten aanzien van de genen, welke hier te lande zelfs gehooren en in den gcmelden dienst aangenomen zyn, zal moeien hlyven standgrypen. 13 April. Bepaling nopens de jaarlijksche rekening en verantwoording van het College van Heemraden. Is goedgevonden en verslaan Heemraaden te qualificeeren om de lasten van dat collegie, zoo wel als de inkomsten, jaarlyksch van primo January tot ultimo December by de staatrekening op te brengen en dienvolgende voor het presente jaar 1773 den geheelen ontvangst van primo January lot ultimo December; dog de uitgaaven, die by de voorgemelde staal rekening lot ultimo Augustus 1772 opgebragt zyn, van primo September 1772 lot ultimo December 1773 te rekenen, len einde dus voorlaan altoos met een opslag van het oog het weezenlyk ac- of decresseinent van het capilaal in ieder jaar te kunnen nagaan. ' : \ ösr- Verlenging tot ultimo December 1773 van den termijn, gesteld op £ 1771 voor hel repareren van kaai-muren, enz. 4 Mei. Verbod voor Europeanen, gecne dienaren van de Compagnie zijnde en Ie Batavia gevestigd, legen hel trou wen zonder vergunning van den Gouverneur-Generaal. Den heer Gouverneur Generaal ler vergaderinge verloond
1765. P. A. VAN DER PARRA. 79 pagter van den boom af te geeven, mitsgaders niet primo Jannary 176(3 die geregtigbeyd voor reeckening vandeComp* op te veilen en te verpaglen en dus voor vervallen Ie ver klaren de meergemelde 6 de § van arlieiil 8 der conditie», welke daar uyl zullen moeten werden geroyeerd. 8 November. Bepaling, dal te Cheribon de af- en optredende Residenten zekere vaste goederen van elkaar moesten overnemen. Is goedgevonden voor het vervolg te gtatueeren, dat den eenen resident gehouden en verpligt zal zyn van den anderen over te neeinen de ondervolgende vaste goederen, voor de daar agter gespecificeerde pryzen, te weelen : liet tegenwoordige woonliuys van den resident voor. . rd 8 7000 de lliuyn, genaamt Berg- en Zeezigt » 2000 » Calietan jong » 1000 en de zogenaamde slads herberg, met een daar lty gehorend planken huys » 1250 of te zamen voor een somma van.... rdS lliiJO Onder deese conditie nogtans, dal den actueelen eygenaar gehouden en verpligt zal weezen alle de voormelde gebouwen steeds Ie honden in een goeden slaat. 2a November. Last op de Indische Regering persenen, onbekwaam voor het duel, waartoe zij uit Nederland waren uitgezonden, te gebruiken, «waartoe zy run nul «konden zyn, mits hunne gagie nuar gcrade vermin »dere", en de geheel onbruikbare naar Nederland terug Ie zenden. 3 December Lust op de scheeps-overheden, bij het aan wal komen te Batavia, aan hel hoofd van Compagnie's zeemagt te overhandigen een bèrigt nopens den toestand hunner schepen. Is goedgevonden en verstaan oni een ordonnantie lot na-
1773. P. A. VAN DER PARRA 790 hebbende, dat van de vryheid, die de burgers hier ter stede boven Gomp* dienaaren hadden 0111 huwelyken aan Ie gaan buiten consent van zyn' Edelheid, nu en dan een ergelyk misbruik wierdt gemaakt, dewyl burgers van fatsoenlyke afkomst zig zelfs somlyds zoo verre vergaten, dal zy, om een weinigje gelds te behuwlyken of uil andere, ten deezen opzigte meer wraakbaare inzigten, zig door den egt vereenigden met vilc en veragtclyke vrouwlieden, tot oneer en chagryn van hun maagschap en disfortuin van zig zelvcn, zonder dat zyn' Edelheid, die zulks anders zoude kunnen beletten, daar eerder eenigc kennis van kreeg dan doorgaans na de voltrekking van zoodanige vvanschikkelyke verbintenissen; en dierhalven met zyn' Edelheid noodig geoordeeld zyudc daar in te moeten voorzien, zoo is goedgevonden en verslaan by deezen te statueeren, dat alle Europesche burgers en die van Europescben bloede zyn, wanneer zy zig in den egt begeeven willen, gehouden zullen weezen om daar loe het consent van den heer Gouverneur Generaal Ie verzoeken, even als zulks door Comp" dienaaren gedaan wordt; en dienvolgendc commissarissen van huwelyk sche en kleine gcrigls-zaaken alhier te gelasten om voortaan niemand van de burgers, die onder de voorschreven' bepaaling behooreu, de inschryving der geboden te accordeeren, dan na dal by vertoond zal hebben zulk een schriflelyk hewys van het verkregen consent by welgemeldc zyn' Edelheid, als tol hier loe alleen aan Compagnies dienaaren verleend is. En zal van dit besluit zoo wel aan Schepenen deezer slede, als aan commissarissen voormeld extract worden geëxpedieerd uit de notulen. 14 Mei. Vaststelling van het aantal notarissen te Batavia op vier. De notarissen hier ter slede, door het verval van den handel en de neeriug der ingezetenen, sedert ceuige jaareu herwaarts zoo weinig te doen hebbende, dal vier van bun hetzelve, zouder den minsten ondienst van hel gemeen, geniaklyk zouden kunnen
1773. P. A. VAN DER PARRA. 791 verrigleu en dus onder zig deelen de inkomsten van een vyfden, die doorgaans Ie schraal zyn om hein daar van op cene redelykc wyze Ie doen subsisteeren; zoo is, naar de propositie van den heer Gouverneur Generaal, goedgevonden en verstaan het getal van de notarissen alhier, hy resolutie van den 15 p "May 1718 op vyf gefixeerd, voor het vervolg op vier te hepaalen, om drie daar van binnen en een buiten de slail Ie laaien fnngeeren; mitsgaders van deeze schikking aan de eollegien van justitie kennis te geeveu by extract uit de notulen. 25 Mei. Vergunning tot het houden van pasar, enz. op de landen Lebak-poeloes en Tandjoeng. Op tle mondelinge instantien van de heeren Haadeu extra ordinair. Koekens en Craan, als tegenwoordige bezitters van de landen Labak Poeloes en Tanjong of Groeneveld, is goedge vonden en verslaan niet alleen voor altoos aan die landen geaccrocheerd Ie laaien hel privilegie tot het boaden van een weekelyksche markt, mitsgaders aan hetlaastgemelde land nog dat van het gebruikmaaken van het daar, volgens resolutie deezer tafel van den l r " February 1746 opgeregle en laast by resolutie van den 18'" December 1789 gecontinueerde blok huis, maar ook by deezen concessie te vcrlceneii tot liet lilyven honden op hetzelve land van een buffels-kraal, die 'er van onheu ghelyke tyden af geweest is, zonder dal ten aanzien van het een en ander in hét vervolg, by verkoop of overdragt van de gemelde hmderyen, weder permissie zal behoeven gevraagd Ie worden tot de continuatie dier voorreglen; en hier van aan het collegie van Heemraaden der Bataviasche ommelanden kennis Ie geeven by extract deezes. 25 Mei. Versterking der geldmiddelen van liet Collegie eau Schepenen. Over twee cxtracl-Vesolutieu van Schepenen met de daar nevens overgelegde drie speeilume lystcn of rollen, die in eene
1772. P. A. VAN DER PARRA. 792 colom aanloonen de jongst betaalde liuur voor de huizen en erven iu de stad en Znider voorstad en in eene andere colnm wat dezelven naar den tegenwoordigen tyd kunnen geeven, rypclyk gedelibereerd en geoordeeld zynde de bepaaling der buur van die buizen en erven, om daar naar de invordering van de voorschreven' jaarlyksche belasting te doen, zoo billyk en redelyk te weezen, dat dezelve, zonder merkelyk bezwaar van de ingezetenen, geintroducecrd; en ook in de verdere propo silien van Schepenen, strekkende tot legengang van alle wille keurige en onverschillige behandelingen omtrent de bclaaling en helling van de gemelde impositie, gccondescendeerd kunnende worden, ten einde daar door hunne Eerwaarden» in slaat te stellen om, niet alleen de gewoone, maar ook buitengewoone ongelden, die somlyds ten nutte van de slad moeten worden gedaan, beter te kunnen draagen dan dezelven sedert eenigen tyd hebben kunnen doen door de bekrompen' situatie van de stads-kasse; zoo is dicnvolgendc goedgevonden en verstaan: 1° de voorgestelde bepaaling der huur van de huizen en erven by de tweede colom van de gemelde lyslen of rollen by deezeii wel te approhecren en Schepenen te qnalificeeren om volgens dezelve, nu en in liet vervolg, jaarlyks de huur eener halve maand te laaien heffen van de bewooners of eigenaars der huizen en erven in de slad en Zuider voor stad, met uitzondering nogtans van zulke huizen, die hy het doen deezer heffinge ledig slaan en welkers eigenaars bewy zen kunnen, dat dezelve twee maanden of meer hevoorens niet zyn bewoond geweesl, dog teffens te kennen Ie geeven de verwagling deezer regceringe, dal hunne Eerwaardens, volgens dcrzelver verzekeriug, by merkelyke verandering der lyden of billyke vertoogen der ingezetenen, gebruiken zullen cenc behoorlyke moderatie; 2° mede goed Ie keuren de geproponeerde schikking, waar naar in hel vervolg de heUaling der huur eener halve maand van de wagenverhuurderyen, broodbakkeryen en arraksbrande ryen zoude kunnen ingevorderd worden, en Schepenen Ie qualillceeren om, in plaalze van de gemelde halve huur,
1773. P. A. VAN DER PARRA. 793 voortaan van de eerste Ie heffen drie ryksdaaldcrs voor ieder wagen, waar van de verhuurders janrlyks den impost aan hel eollegie van Hcemraaden moeten opbrengen; van de broodbakkeryen, die rd s 10000 en minder inkoops of in waarde hedraagen, vyftien ryksdaalders, dog, daar boven loopende, twintig ryksdaalders ieder; en van elke arraks brandery veertig ryksdaalders 's jaars; 5° de Chineesche kampong, gelyk Schepenen verder voordraa gen, in zes wyken of buurten te laaien verdeden en den capitein der Chineesen hy deezen te demandeeren om de jaarlyksche invordering van een halve maand buur der huizen in de gemelde kampong naar billykheid en even redigheid te laaien doen door een der booden van die natie, volgens de rollen, welke daar van zullen opgemaakt worden, en dezelve 's jaars aan den secretaris van Schepenen te verantwoorden. 8 Junij. Maatregelen in hel belang van de wees- en armverzorging Ie Batavia. Nadien opgemerkt is, dat er een groot getal van de builen aimen of vrygegeven' slaaven of derzelverdescendenten waren, die, nauwlyks na dat zy de Ghrislclyke religie hadden omhelsd, zig hy Diaconen om onderhoud adresseerden, en men der halven schier zoude moeten denken, dat de genieting van dat onderhoud wel het voornaamste doelwit was van hunnen geree den overgang tot het Christendom, is goedgevonden en verslaan: 1° voor het vervolg by deezen niet alleen te statueeren, dat aan geene geëmancipeerde slaaven off slaavinnen, hclydenis doende van den Chrislelyken godsdienst, eerder eenige onderstand van de diaconye zal mogen toegelegd worden, dan na dat zy drie jaaren in vrydotn en ten minste twee daar van der Christelyke kerke ingelyfd geweest zyn, mitsgaders dan nog, indien zy zoodanigen onderstand absolut niet onlbeeren kunnen, waar van het onderzoek aan Diaco nen gederaandcerd blyfl, zonder dal deeze ordre noglans
1773. P. A. VAN DER PARRA. 794 van applicatie zal weezen op vrygcgevcn' Christen slaaven of slaavinnen, die door eenige ziekten of andere ongemakken liinnen de bepaalde drie jaaren onbequaam geworden zyn om zig zelf te kunnen geneeren, dewyl aan de zulkcn wel ecnig onderhoud zal mogen gegeven worden, naar dat zy het noodig hchhen; maar ook, dat een iegelyk, die een slaaf of slaavin emancipeert, hoven de betaaling van de hy resolutie van den 20 l " May 1766 daar voor gestipuleerde vyf en twintig ryksdaalders ten behoeven van de diaconye, nog gehouden zal wezen zorge te draagen, dal die vryge laten wordende slaaf of slaavin drie jaaren hlyve huilen laste van de diaconye, op poene, dat dezelve anders weder in slaaverny gelrokken en verkogt zal worden ten voor deele van den Heer van den lande, met uitzondering egtcr van de zoodanigen, die hclydenis van de Gereformeerde leere hebben gedaan; cu overzulks de notarissen hier ler plaatze hy deezen Ie gelasten om van de bovengemelde ampliatie der voorige ordres op dat si uk, by het passeeren van testamenten, codicillen of andere aclen van uiterste wille, den teslateur of de lestatrice behoorlyk te informeeren; 2° tot legengang van de hy Diaconeu gebruikelyke, dog zeer oneigen' jaarlyksche verhooging van het genot der gealiraen teerden, die wel omtrent eenigen 10l 10 en 12 rd*geklom men zyn, de gemelde arnihe/.orgers hy deezen te verbieden om de aan iemand toegelegde alimentatie-penningen voortaan meer te verboogen dan tot twee en een hall' of drie ryks daalders iiilerlyk, en zulks nog maar alleen len aanzien van de zoodanigen, die door zeer hoogen ouderdom, ver lamming of verminking geheel buiten slaat geraakt zyn om zelfs iels tot bon bestaan Ie kunnen zoeken of con trihueeren; 3° bun te gelasten om de alimentatie-penningen van zulke huisgezinnen, waar onder zig een of meer kinderen bevinden, die aan geene verminking of andere ongeneeslyke toevallen laboreeren, maar in tegendeel gezond van leden zyn, Ie besnoeyen, naar gcraade, dal die kinderen in jaaren loene-
1773. P. A. VAN DER PARRA. 795 men, en die van tic jongens zelfs geheel in te I rekken, wanneer zy den ouderdom van vyftien jaaren zullen hebben bereikt, len einde door dit middel de ouders of naaslhe slaanden ie verpligten om liiiime kinderen of maagen in geen lediggang en werkeloosheid toe Ie geeven, maar in tegendeel, naar hun vermogen, tot eenig convenabel ainbagl of handwerk op te leiden en bequaam temaaken; 4° diaconen wyders Ie demandeeren, dat zy eens 's jaars, by het doen van rekening hunner administratie, aan de gecommitteerden, die van wegen deeze regeering daar hy adsisteeren, met naaine zullen hebben op te geven alle de jongens, die, onder de gcalimenleerd wordende builen armen den ouderdom van vyftien jaaren bereikt hebben, om hun, naar hunne bcquaamheid, in Comp 8 dienst aan Ie neemen, indien zy 'er loc inclincercn; en dan, of ook, wanneer zy liever verkiezen buiten Comp 8 dienst te blyven, hunne alimentatie Ie laaien cesseeren. En zal van deeze resolutie, zoo wel aan de notarissen, voor zoo verre hun die aangaat, als aan Diaconen van de Gere formeerde gemeente extract geexpedicerd worden. Dy deze gelegenheid nog ingekomen en geresumeerd zynde hel van Diaconen gerequireerde berigt, welke van de ordi naire ongelden der diaconye zouden kunnen ingetrokken en hespaard worden, waar hy dezelve, na tot. hunne decharge te hebben aangehaald de redenen, die hun bewogen hadden om aan sommigen van de bui ten-armen de verhooging hunner ali mentatie-penningen te accordeeren, dog dat daar omtrent egter steeds eene hehoorlyke evenredigheid was in agl genomen, wyders, met opzigt lot de veraglering van hel capilaal der diaconye in het jaar 1772, verloonen, dal de collecten in de kerken en andere inkomsten zeer verminderd waren; dal de noodzaakelykheid, daar zy zig in bevonden hadden om tot booge pryzen by particuliere in Ie koopen verschyden* goe deren, zoo 10l kleeding van de weeskinderen, als voor het weeshuis zelf benoodigd, die zy anders voor het inkoops-kos tende uit Comp* pakhuizen verstrekt kreegen, de ongelden van
1773. P. A. VAN DER PARRA. 796 dat huis meer dan in het voorige jaar 1771 liadt doen mon teeren; dat de vermeerdering der ongelden van de huiten-armen een gevolg was, zoo van het grooter getal der genen, die geali menleerd wierden, als van de voorschreven' verhooging der onderhouds-penningen van eenige derzelven; dat een aantal van vyf honderd persoouen, die het jaar 1772 meer dan in het voorige het armenhuis in- en weder uitgegaan waren, de ongelden van dat huis in het eerst die van het laaslgemelde jaar notoir hadt moeten doen surpassecren; en dat hel een en ander dus de oorzaaken uitmaakten van de voorschreven' veraglering van het capitaal; dog dat zy, hehalven de gemaakte diminutie hy de door hun in Fehruary laaslleden en de beraamde schikkingen vervolgens hy de door hecren commissarissen van deeze regecring gehouden' revue van de huileu-armen, niet wisten, op welke wyze eenige uitgaaven nog zouden kun nen hesnoeid of gemenageerd worden; zoo is, ongeagt deeze, hunne verklaaring, door den heer Gouverneur Generaal hunne jongste boeken opgeëischl, dezelve nagezien en, daar uit eenige lastposten voorgedragen zynde, welke zyn' Edelheid vermeende zeer gevocglyk te kunnen geëxcuseerd ofmerkelyk gediminucerd worden, ovcrzulks, naar de proposilien van zyn' Edelheid, goedgevonden en verstaan: 1° ofschoon de reparatien van het wees- en armen-huis ten laste van de diaconye hlyven moet, de daar toe henoodigde maleriaalen egter voorlaan uit Gomp 8 vooraad aan dezelve te laaien verstrekken voor het inkoops kostende; 2° op vyf en twintig bepaald te laaien hel getal van de slaaven in het weeshuis en tot twaalf te verminderen dat van de slaaven in hel armenhuis, zonder dat ooit, op eenig pretext van noodzakelykhied, meer zal mogen ingekogt of ingehuurd worden, nademaal de genen, die uit het fonds der armen hun onderhoud genieten, zig de gemakkclyk lieiil ontwennen en tol een werkzaam leeven schikken moeten, om dus de bediening door slaaven in veele op zigten te kunnen missen; 3° alle soorten van Chormandelsche en Bengaalsche lywaalen,
1773. P. A. VAKI DER PARRA. 797 tot kleeding en verder gebruik van de weeskinderen in een jaar benoodigd, dewyl l>y de openstelling van den lywaat handel voor particulieren maar eenige weinige soorten aan de Compagnie gereserveerd zyn en de andere gevolg lyk niel, gelyk bevoorens, in haare pakhuizen komen, nu en voortaan jaarlyks door Diaconcn by eene dislinele notitie Ie laaten opgeeven aan den heer Directeur Generaal, om van de gemelde kusten gevorderd en voor den inkoops prys afgelangd te worden; 4° voor het vervolg af te schaffen, zoo wel de onder de jaar lyksche benoodigdheden voor de weeskinderen opgebragt wordende kosten voor keurslyven, die in het jaar 1772 rd s 108: —: — beloopen hebben, als het maakloon van japonnen, waar voor in dal jaar rd a 22: 12: — in rekening gebragt zyn, dog daarentegen te laaten blyven standgrypen den inkoop van naaigaaren lot het aanmaaken of verstellen van kleederen en wat dies meer, onder ileeze bepaaling en recommandatie, dat al hetzelve, onder het loezigt van de biimen-moeder van het weeshuis, voorlaan zal moeten geschieden door de jonge dogters, in dat huis onderhouden wordende, die, zoo zy tot zulk werk niet hequaam zyn, daar toe zullen moeten hequaam gemaakt worden door de gemelde binnen-moeder; 5° Diaconen Ie verbieden hel opbrengen in het vervolg, gelyk tot nu toe jaarlyks geschied is, van 8 rd s voor wagen huur lot het ryden naar het land Toegoe, om by de bediening der Heilige bondzegelen te adsisleeren, dewyl hel zeer oneigen is, dal de diaconye daar mede belast wordt, en 6° den boekhouder van de diacony wel te laaten behouden de vyf en twintig ryksdaalders, die by jaarlyks geniet tol den inkoop van schryfgereedschappen, dog daarentegen de hora by resolutie deezer tafel van den 19' n Augustus 1755 toegelegde vyf honderd guldens lot eene jaarlyksehe belooning, alzoo deeze gecne proportie heeft mei hel werk, door hem verrigt wordende, voor het vervolg te vermin-
1773. P. A. VAN DER PARRA. 798 deren en Ie stellen np een honderd zilveren' gekartelde dukalons van 80 stuivers ieder. Van welke besluiten mede verslaan is een extract aan Uiaconen af ie geeven lot informatie en narigt. i Junij. Vergunning 10l illumineren, enz. bij gdegwhtód van den versie» verjaardag van den Er f stadhouder. De byeenkomst geopend zynde met de hartelykste geluk wenscliing van den heer Gouverneur Generaal aan de heeren leden en van dezelven réciproque aan zyn' Edelheid wegens de mei het arrivemenl van bet schip, Beemsters Weivaaren, in de straal Sunda, uit Nederland ontvangen' aangenaame lyding, dat het de Godlyke voorzienigheid goedgunstiglyk be haagd heeft op den 24' n Augustus des voorledenen jaars aan zyne hoogheid, den Doorlugtigen, Hooggeboren Vorst en Heere, Willem den Vyfden, Prinsc van Ürange en Nassau, enz., Erf stadhouder, capilein en admiraal generaal van de Unie, mitsgaders opperbewindhebber van de Nederlandsche Oosl indische maalschappye, onzen Oppergouverneur Generaal, uil de Koninglyke Prinsesse, Friderika Sophia Wilhelmina van Pruissen, deszelfs hooge gemaalin, te schenken eenen lang gewenscblen manlyken erfgenaam, den doorlugtigen Erfstad bouder, Willem Frederik; zoo is vervolgens, op de propositie van zyn' Edelheid, niet alleen goedgevonden en verslaan aan dé gemeente daar van kennis te geeven door hel losbranden van het geschut van de casleels- en slads-wallen, desgelyks van het admiraal-scbip op de reede en op Zondag den 6' n hu jus in alle de kerken deezer hoofdplaatze te laaien doen openbaare dankzeggingen voor dat gewigtig en zeer gedesidereerd evenement, onder afsmeeking, dat de Allerhoogste deezen jongen Prins wil laaien opwassen in zyne Heilige vreezc en onder zyne Godlyke begunstiging, tot weiweezen van land en kerke en tot glorie en luister van het gemelde Erfsladhouderlyk Huis, mitsgaders by de ordre der voorbiddinge in de kerken voor de overheden, numiddclyk naast haare Koninglyke Hoogheid,
1773. P. A. VAN DER PARRA. 799 mevrouwe de Prinsosse van Orange on Nassau, te laaien in vloeyen den Doorlugligen Erfprins; en, dal formulier in dicrvnegcn herdrukt zynde, aan de kerkenraaden van de Gereformeerde en Luthersche gemeenten alhier Ie doen expe dieeren, tot aarigt en observantie; maar ook wyders den eersten verjaardag van den hooggemelden jongen Prins op den 24"' Augustus naaslkomende te eelebereeren door liet illiiinineeren der huizen en tuinen hier ter plaat ze, mitsgaders door andere festiviteiten; en zulks der gemeente hy een biljet aan Ie kundigen, op dat daar toe, zoo veel de kortheid des lyds toelaat, de noodige prepara tien kunnen worden gemaakt; dog tellens, lot voorkoming van ongelukken, een iegelyk te verbieden het afschieten hy die gelegenheid van eenig geweer, ook het afsleeken van eenige soorten van vuurwerken, met of zonder slag, zoo binnen, als huilen de tuinen, mitsgaders op 's Meeren wegen en slraalen, suh poene van hy conlravenlie te verheuren een duizend ryksdaalders ten behoeven van de Balaviascbe diacony-armen. En is nog verslaan van de voorschreven' merkwaardige vermeerdering van bel der Nederlandsche republiek en naaren wingewesten zoo dierbaare Muis van Orange-Nassau den minisiers en bedienden op de subalterne comptoiren mede kennis Ie geeven, onder aanbeveeling om insgelyks. over die heughelyke gebeurlenisse en des jongen Prinsen eerste ver jaaring op den gemelden 24 en Augustus, ieder ten zynen comptoire, daar hel dientwegen af te gaan circulair schryvens voor dien dag besteld wordt, en op de andere plaatzen zoo kort daar aan, als gevoegelyk geschieden kan, publique vreugde te bedryven. 14 Jiinij. Wijziging run hel reglement op de provisien en verdere douceurs van Compagnie's dienaren te Batavia. Onaangezien hy hof 2 de en s<le5 <le articul van de ordonnancie wegens de provisiën en verdere douceurs voor de dienaaren Ie
1765. P. A. VAN DER PARRA. 8 geweest) een hunner Eerwaardens zoodanige patiënten zal moeten assisteeren, welken het doodvonnis daags hevorens wordt aangezegd, ofschoon ook de executie zonder oprechtiug van 't schavot op 't pleyn voor het stadhuys geschiede. 5 Februari]'. Bepaling, dat het gouvernement van Java's Oostkust beheerd zoude worden, door een lilulaircn Gouverneur, onder genot van het Iractemenl en de 'douceurs, bevorens door de Commandeurs te Samarang *genoten". Deze maatregel beoogde »menage". 43 Februarij. Bepaling, dat alle edictale cilatiên veertien dagen vóór den regtsdag moesten worden gepubliceerd en geafpgeerd. Den Raad, gereflecteert hebbende, boe dat, wanneer iemand by edicte word geciteerd, sodanige citatie maar eens ter ordinaire plaatse word gepubliceerl en geaffigeert, niet teegen staande de manier van procedeeren en de eygenschap der zake absoluut requireert, dat al sulke dagvaardingen by edicte telkens 14 daegen van te vooren, dat de party staat opgebragt te worden, by kloeke geslag gepublicecrt en in onlre, met annotatie van het termyn, waar toe den impelrant van edictaele citatie staat te procedeeren, worden geaffigeert; soo is, lot voorkoming van dusdanige abusieve en verkeerde handelingen, goedgevonden by deese te ordonneeren, dat, soo wel de eerste, als de tweede, derde en vierde citatie by edicte, dewelke versogl en geaccordeerd word, voortaan altoos 14 daegen, voor dal de partby ter rolle slaet opgebragt te worden, gepubliceert en g'affigeert, mitsgaders, ten bewyse, dal sulx volbragt is, copias van deselve ten processe gevoegt sullen moeien werden.
1765. P. A. VAN DER PARRA. 80 rigl on observantie Ie doen drukken om aan alle de van hier vertrekkende eerste scheeps-overheden van 'sComp' kielen Ie laten afgeven, als waar by zy, op verbeurte van zes maanden gage len behoeve van de armen, gelast worden ten minsten niet langer als vier en twintig uuren na haar arrivemenl alhier ler rhede aan 'I hoofd over 'sComp 9 zeemagl by een seliriflelyk berigt'op ie sreven de gèsteldhyd van haar onder hebbende bodem, dies rondhouten, liel slaande en lopende wandl en verder van alles, wal 10l liet. schip, hark of sloep behoord, voornaamelyk de gebreken, die daaraan geduurende de reyze zyn ontwaard, om vervolgens aan den heer Gouverneur Generaal overhandigt te worden. B December. Vergunning tot hel overvoeren van Makas ser naar Batavia mei Compagnie's vaartuigen van 8 lijfeigenen aan eiken schipper en run 4 lijfeigenen aan alken opperstuurman of tweede 'persoon. Deze vergunning werd verleend, zoo wél om bet willekeurige aanbrengen van slaven Ie Balavia legen Ie gaan, als om naar billijkheid Ie gemoet te komen aan hen, die np reizen van Makasser naar Batavia «genoegzaam niels anders tol eenig "voordeel" konden medebrengen. Slaven, boven de genoemde getallen aangevoerd, zouden dadelijk verbeurd verklaard worden. Ook moesl voor eiken slaaf, ouder dan 5 jaren, het gewone redemplie-geld ad 10 rijksdaalders en '2 ducalons voor den Sjahbandar worden betaald. 0 December, Overvoer van de goederen, welke de Schout bij->i(ivlii en de Equipage-meesters in elk Compagnie s nc hip mogten lm len. Door de Ainhiinsehe munsters vertoond wordende, dal de in- en nylgaande reglen aldaar in 'I jongste boekjaar minder
1773. P. A. VAN DÉR PARRA. 800 Batavia, laast geömaneerd den 30 cn April 1765, duidclyk genoeg gestatueerd is, dat de groot-kassier van alle penningen, welke by hem in Comp s kasse zullen ontvangen en uitgegeven worden, indien niet begrepen onder de by bet 2 J '' articul van de gemelde ordonnancic gemaakte uitzonderingen, genieten zal een bal f per cent; egter nu en dan in Iwyfel getrokken zynde, of dat half per cenl ook door hem zoude mogen genoten worden van hel. bedraagen der by de Compagnie ingekogle goederen van vreemdelingen of andere Irafiquanten, wanneer zulks by bet besluit lot derzelver inkoop niet uildrukkelyk gestipuleerd was; zoo is goedgevonden en verstaan, lot interpretatie van hel 2 de en sde5 de articul der meergemelde ordonnancie, by deezen Ie ver klaaren, dat van het bedraagen der goederen, die de Compagnie in het vervolg van de vreemdelingen of andere trafiquanlen inkoopt, de groot-kassier zal mogen en moeten aftrekken een half per cenl, om in diervoegen verdeeld te worden, als hel 5* articul van de voorschreven' ordonnancie dicleerl. En is tellens verslaan den sabandaar Ie gelasten om van deeze resolulio de vreemdelingen en andere, die eenig goed aan de Compagnie Ie koop presenleeren, altoos kennis te geeven tot hun narigt. 14 Juni). Wijziging van hel reglement op hel benoemen en ontslaan van Compagnie's dienaren. De Ceilonsche ministers verzoek doende om met de ordres deezer regeeringe gemunieerd te worden, of zy in hel aanstellen van corporaals mogen voortvaaren zig te riglen naar de resolutie deezer lafel van den l' n December 17G(3, die aan de sergeants en corporaals op de huilen-comptoircn by hunne aanstelling toeslaat de daadelyke genieting van f 20 :— en f 14:— respective, dewyl, volgens hel herdrukt reglement op de bevordering der dienaaren van den 29' n September 1707, de aangestelde corporaals op de huilen-coinploiren bun verband moe ten uitdienen met corporaals-kostgeld en daar na eersl /14 : — mogen winnen; en tellens in overweeging geevende, of de
1773. P. A. VAN DËR PARRA. 801 PLAIAiT-BOEK DEEL TUI. 51 canonniers, die, volgens het voorsclireven reglement, een verband slegts van drie jaaren hebben, niet behooren verbonden te worden voor vyf jaaren, even als de militairen, vermits de noodzaakelykheid om geoeffende onder-officieren te hebben omtrent de arlillery immer zoo veel (zoo niet meer) plaats vindt als omtrent de overige militie; zoo is, daar over gedeli bereerd zynde, goedgevonden en verstaan de gemelde ministers niet alleen te qualiOceeren om, in het toeleggen van gage aan de aangestelde sergeants en corporaals, zig te rigten naar de geallegeerde resolutie van den 1™ December 1766, waar op by de herdrukking van het gemelde reglement niet schynt gedagt te weezen, en, mei opzigt tot het verband der canonniers, corporaals en handlangers, naar hun voorstel te handelen; maar ook van deese qualificatie, strekkende tot alteratie van het meer gemelde reglement, titul 6, § 10 en titul 7, §6, den ministers en bedienden op de overige gouvernementen, directien en commandementen kennis te geeven by extract deezes, tot narigt en opvolging, mitsgaders ook hier de canonniers, corporaals en handlangers voortaan een verband van vyf jaaren op te leggen. 48 Junij. Maatregelen tegen zeeroof langs de Noord-kust van Java. Den heer Gouverneur Geueraal ter vergaderinge geproduceerd hebbende eenige interrogatorien, waar op zyn' Edelheid hadt laaten examineeren zekeren, van een roofvaartuig met een kanootje in het district van Grauwang aangelanden en van daar opgebraglen Alam van Johor, die voorgeeft, uit oorzaake van onmin met zyne makkers, hun te hebben verlaaten; heeft men by de responsiven van gemelden Alam gereflecteerd, dat het voorschreven vaartuig, bemand met vyf en dertig koppen, zoo Boegineesen, als Johoreesen, en gemonteerd met twee zesponders, vier draaibassen, vier donderbussen en zes snap hanen, onder liet gezag van eenen zoon des Konings van Riou van Johor vertrokken en gedestineerd was naar Moara Boengin,
1773. P. A. VAN DER PARRA. 802 een der houtbosschen van Crauwang; dal jaarlyks, tegen de doorbraake van de goede mousson, zes of zeven diergelyke vaartuigen van Johor en Pahan uitgerust en dezelven door de Koningen van die ryken met kruid en lood voor niet geadsis leerd wierden; dat zy geduurende den rooftyd zig gemeenlyk onthielden omtrent Pamanoekan en Tjassem; dat zy op het einde van de gemelde mousson naar huis keerden en de vaar tuigen, die zy overmeesterden, aan den Koning van Johor of Pahan overgaven, dog de geroofde menschen op Palembang of elders anders verkogten. En dewyl men dus uit de onzekerheid geraakt is, waar in men geverseerd heelt len aanzien van de plaats der uitrusting van die zeeschuimers, welke eenige jaaren herwaarts de kleine vaart tusschen sommige der Oostersche gouvernementen en inzonderheid tusschen Java, Cheribon en deeze hoofdplaats, al vry veel benadeeld en verscheiden' menschen, ofwreedelyk omgebragt, of van hunne vryheid beroofd hebben, noodig geoor deeld zynde, buiten de reeds daar tegen dikwils in hel werk gestelde, dog geenzins aan de verwagting beantwoord hebbende maatregelen, nader eenige schikkingen te maaken tot refrenatie van dat verregaande quaad, is dienvolgende, op de propositie van zyn' Edelheid, goedgevonden en verstaan de Malaccasche minis ters, onder toezending van copie der gemelde interrogatoiren, niet alleen te gelasten om de Koningen van Johor en Pahan, zoo dra immers mogelyk, uit naam deezer regeering te doen aankundigen, dat, nu men onderrigt is, dat zy het zyn, die aan de gemelde zeeroovers allen onderstand bieden om aan hunne moord- en rooflust te voldoen en zelfs in den roof participeeren, zy door vernietiging van alle vaartuigen en het stellen uit hunnen dienst van alle die dieven en moordenaars, welken zy dus lang daar toe geëmploieerd hebben, ten eersten alle rooveryen, die langs de kust van Java en elders doordat gespuis zyn ondernomen, zullen moeten doen cesseeren, zonder dezelve ooit weder te tenleeren, nadien men anders vast geresol veerd is met eene genoegzaame magt de ryken van Johor en Pahan in te dringen en door vuur en zwaard alles te vernielen,
1773. P. A. VAN DER PARRA. 803 wat men oordeelen zal tegen de bereiking van liet oogmerk in deezen te zullen kunnen strekken; maar den gemelden ministers ook nog aan te schryven om inlusschen by de eerste occasie op te geeveu de boegrootheid van de land- en zee-magt, die men zal noodig hebben om de gemelde vorstjes dermaaten te beteugelen, dat hun de lust benomen worde om ooit weder tot zulke verfoeyelyke bedryven over te gaan; en wyders de Javasche ministers te beveclen om van langs die geheele kust te doen vertrekken alle de vaartuigen, die den Koningen van Jobor en Paban of hunnen onderdaanen toebehooren en daar te vinden mogten zyn of in hel vervolg aankomen, zonder aan dezelve eenigen handel en speciaal geen inkoop van de minste quantiteit ryst te permilleeren of hun met iets, hoe genaamd, te gerieven. Terwyl met opzigt tot den voorgeuoemden Alam van Johor, die, onaangezien zyne ontkenlenis van in den tyd van omtrent vyftien of zestien jaaren, dat hy ten roof gevaaren heeft, immer iets geroofd of iemand vermoord te hebben, eg ter moraliter daar aan schuldig geoordeeld moet worden, verstaan is hem ad vitam te relegeeren naar Ceilon, om in het materiaalhuis te .werken. 22 Junij. Vernieuwing van de bepalingen, vastgesteld op '"/£' 1767 nopens den handel in benzoë. Deze bepalingen zijn vervallen door het bepaalde op 13 Mei 1774, art. 19. 25 Junij. Wijziging van hel reglement op de rantsoenen en koslgelden van schepelingen ter reede Batavia. De heer Gouverneur Generaal heeft ter vergaderinge ge produceerd een aan zyn' Edelheid gepresenteerd berigt door den commandeur en opper-equipagemeester, Assuerus van den Bergh, behelzende een voorstel om, door verstrekking aan de deks-officieren en gemeene Europesche zeevaarenden hier ter reede, zoo van hoenders, als van eenige meerder quantiteit
1773. P. A. VAN DER PARRA. 804 gezouten vleesch en spek, dog minder quant ileit karwaa lof ge zouten visch, dan lans geschiedt, te excuseeren de verstrekking van het versche rundvleesch, dewyl hetzelve, of in het geheel niet, of hedurven op de schepen gebragl wierdt door gebrek aan volk om het altoos tydig met hunne roeivaartuigen van het admiraal-schip te laaten afnaaien; waar op gedelibereerd en in aanmerking genomen zynde, dat, zoo de verstrekking van hoenders met goed succes kon ingevoerd worden, dezelve buiten tegenspraak te prefereeren zoude weezen voor die van rundvleesch, niet alleen, om dat dan steeds op elk schip of ander vaartuig het noodig getal van dat pluimvee in voorraad zoude kunnen gehouden en dus geremedieerd worden het ge brek aan gelegenheid om het versch rundvleesch aan boord te krygen, maar ook, om dat het veelvuldig gebruik van dit vleesch, vooral wanneer 'er reeds een beginzel van bederf aan gekomen is, niet dan schadelyk voor de meeste lighaamen zyn kan, gelyk zulks door de ervaarenheid genoegzaam be vestigd wordt, zoo is goedgevonden en verslaan van de door den gemelden commandeur en opper-equipagemeester gepro poneerde verandering in de gewoonlyke verstrekkingen aan de deks-officieren en gemeene Europesche zeevaarenden hier ter reede ten eersten een proef te neemen en hem dienvolgende by deezen te qualiliceeren om, van primo July naastkomende af, aan ieder van de gemelde schepelingen, onder een exact toezigt, dal zy het weezenlyk genielen, eens ler weeke te laaten verstrekken; drie quart van een volwassen hoen, en wel des Zondags, een half pond karwaat of gedroogde visch, gezoute vleesch, en » » • » spek, mitsgaders de bezorging op de hier ter reede leggende of aankomende schepen en mindere vaartuigen van het noodig getal leevendige hoenders, naar maate van de daar op zynde manschap, hem, commandeur, zelven te demandeeren, om vervolgens het kostende van die hoenders, tegen tien stuivers het stuk, maandelyks uil Cornp 8 kasse Ie ontvangen, na ver
1773. P. A. VAN DER PARRA. 805 tooning aan den heer Directeur Generaal van de quitantien, die de gezaghebbende officiers van zoodanige kielen zullen moeten verleenen, zoo dikwils hun een party hoenders tot het voorschreven gebruik aan boord gebragt wordt. Terwyl de verstrekking van versch rundvleesch aan de meergemelde schepelingen hier ter reede tot nadere ordre deezer regeeringe zal moeten cesseeren, dog met opzigt tot de ten eilande Onrust leggende schepen en mindere vaartuigen gecontinueerd worden op den tegenwoordigen voet of volgens het reglement van den 27 en April 1770. 29 Junij. Voorschrift nopens het beheer van gelden dooi den Secretaris van Doedelmeesteren. Is verstaan voor het vervolg te stalueeren, dat de secretaris van Boedelmeesleren der Chineesen en andere onchristenen geene penningen meer zal mogen ontvangen (buiten die van de by hem gehouden publique venditien worden ingevorderd), nog ook uitgeeven, dan op hunne speciale qualificalie, welke altoos by hunne resolutien zal moeten blyken. 50 Junij. Voorschriften nopens het executeren van von nissen. Wierd door den Wel Edelen heer praesident aan den Racd bekend gemaakt, dat syn WelEdele nu al te meerniaelen hadde ontwaard, hoe dat, in materie van executie van deese off geenen civile sententie, op ecne gants onbetamelyke wyse en teegens de ordre en de praktyk geprocedeert wierdt, en dat deese onbetamelyke handelingen voornamenllyk hier in bestonden: 1° dat de practisyns de meesten tyd selver, in steede van hunne meester, off sonder derselver qualiCcatie, de sen tentien aan den deurwaarder overgeeven ten einden deselve te executeeren; 2° dat den deurwaarder deese executie op dit simpel requisit
1773. P. A. VAN DER PARRA. 806 van de gedefungeerde practisyns werkstellig legt en, eenige gelden off goederen ter zaeke van dien ontfangende, deselve verantwoord aan den practisyn, waer door het dan te meermalen gebeurd, dat sodanig een practisyn dit ontfangen geld off goed tot syn eyge particuliere affaire employeert, dan wel op eene gants inhonette wyse door brengt, tot merkelyk nadeel van hunne meesters, die in soo een geval geen het minste effect van hunne bekome sententie konnen genieten; 3° dat den deurwaerder, na gedaene insinuatie, sommalie en renovatie, geene bandvulling komende t'ontfangen, op ordre van een sodanigen practisyn, in sleede van den triumphant en executant selve, sig adresseert by den officier van de justitie, versoekende qualificatie tot dadelyke executie off incommodering van den gecondemneerde in syne goederen; 4° dat gemelde officier dese daedelyke executie geaccordeerl hebbende, sodanig een deurwaarder, sonder eenige nadere last van den executant, sig, met een der geswoore clercquen van den Raed en twee andere clercquen als getuygen> buyten eenige kennisgeving aan den secretaris, vervoegd aan en in het woonhuys van den g'executeerde, doende aldaar syn exploict en dirigeerende executie, een gedoente, ten eene maele strydig met het regt en met de vryheid, die een yder ingezeetenen in syn huys is competeerende en waar inne hy niemand dan eene justitieele commissie behoefd te tollereeren; 8° dat de voormelde, dadelyke executie afhing van de geswoore clercqen, devvyle die deselve, wanneer het haar niet gelee gen kwaem, uytstelden tot des anderen daags; 6° en dat deselve, soo als nogtans behoorde, niet in stilte, maar soo publicq geschiede, dat den g'executeerde genoeg saam althoos van deese te doene dadelyke executie eenigen tyd bevoorens kennisse hadde en daar door occagie gege ven vvierd om syne goederen elders te verbrengen. Dat welmelte syn WelEdele vermeinde sulx alles een poinct van deliberatie te weesen en ten dien het selve aan den
1773. P. A. VAN DER PARRA. 807 Raad kwam voor te dragen, ten fine daar omtrent het nodige redres te beramen ter voorkoming van alle ongeregeldheeden en nadelige gevolgen, die daar in opgesloolen leggen; en is, na dal hier over in het hreede gesprooken en gedelibereerd geworden was, gearresteerd voor den aanstaende te slatueeren: 1° dat geen deurwaarder eenige sentenlien, het sy interlocu toir off ten diffinitive, ter executie sal mogen stellen, anders dan op mondelinge off schriftelyke ordres van den geenen, in wiens voordeel sodanig een arrest is luydendc; 2° dat den deurwaarder, ter zaekc van zyn gedaan exploict eenige gelden off goederen onlfangende, deselve, buyten speciaele last van den executant, aan niemand anders sal mogen afgeeven dan aan den executant selve; 5° dat den deurwaarder, na gedaane insinuatie, sommatie en renovatie, de sententie, waar op hy het exploict heeft gedaan, benevens syn relaasen, sal moeten overhandigen aan den executant, dewelke, eene dadelyke executie van gelden en goederen begeerende, sig met syne sententie en relasen sal moeten addresseeren aan den heer advocaat fiscaal van Indien en het selve, mondeling in persoon, dan wel door anderen, daar toe van haar behoorlyk gequalifi ceerl, sullen moeten versoeken; 4° dat, den triumpbaut een sodanige dadelyke en reële executie geobtineert hebbende en dies voortgang begeerende, deese des officiers qualificatie selver off door ymand anders, synentweegen daar toe geauthoriseerd, sal moeten doen overhandigen aan een der deurwaarders, met last omme deselve te volbrengen; 5° dat den deurwaarder, een sodanige sententie en last, invoe gen voorraelt, bekomen hebbende, sig immediaat sal hebben te vervoegen by den Wel Edelen Gestrengen heer president en van syn WelEdele sal moeten versoeken de nodige commissie tot assistentie van voorsz., aan hem gedeman deerde executie, als wanneer welmelten syn WelEdele daar omtrent sodanigen dispositie sal neemen, als hoogst denselve sal oordeelen te behooren;
1773. P. A. VAN DER PARRA. 808 6° dat de geswoore clercquen ter secretary van deesen Raed wel expresselyk werden geinterdiceerl eenige executie ie adsisteeren, anders dan op vertoonde permissie van den Wel Edelen Gestrengen heer praesident; 7° dat hy, deurwaerder, en sy, geswoore clercquen, de voorsz. permissie bekomen hebbende, de haar gedemandeerdc executie immediaat en voor sonnen ondergang, mitsgaders in alle secretesse sullen moeten werkstellig maeken, sonder deselve executie om de een off andere redenen, hoedanig ook genaamt, op te schorten, dan wel rugtbaar te maken'» ende dit alles sub poene van vyftig ryxdaalders ten behoeve van de raadkamer en arbitraire correctie daar en boven van den geenen, die contrarie deeses sullen hebben geageert: sullende van dit besluyt de nodige ordre in de blaffert van deezen Raede geregistreerd en deselve ten naasten op de audiëntie van de roll ler narigt en observantie gepronuncieerl worden; terwyl al met eene aan de beide heeren fiscaals hy extract deeses versogt en (is het nood) geinjungeert sal worden oiDinc, in conformile van het vierde poinct, geen reëele execu lien te accordeeren, die niet door den executant selve, het sy in persoon, dan wel door een speciacl briefje off op qnali ficatie synent weegen, geimpetreert is. 6 Julij. Bekendmaking, dat de Begering voornemens was thee en edele gesteenten op vracht naar Nederland te verzenden. 13 Julij. Bepaling nopens opium, te Batavia door vreemde schepen aangebragt. Is goedgevonden en verstaan alle de in het vervolg met vreemde schepen aangebragt wordende amtioen door Comp' losvaartuigen van boord te laaten afhaalen en in een der pakhuizen alhier te bergen tot op het vertrek van die kielen, om dan weder, invoegen voorschreeven, naar dezelven ge transporteerd eu aan de brengers afgegeven te worden, ten
1773. P. A. VAN DER PARRA. 809 einde dus te belellen den morshandel, die anders met dat sap door onnagaanbaare fmessen op de reede zoude kunnen worden gepleegd, hoe zeer de brandwagt ook baren pligt betraglen niogte. 14 Julij. Voorschrift voor Notarissen in zake testamenten, waarbij sprake is van voor-kinderen. Den Raad te meermalen te vooren gekomen weesende, hoe dat sommige der notarissen te deeser hoofdplaalze de gewoonten hebben omme in mulueele testamenten van lieden, dewelke voorkinderen hebben, bekend Ie stellen, dat den eerst stervende den langstleevende tot universeele erfgenaam off erfgename institucert, onder dcesen mits, dat den langstleevende gehouden sal weesen aan des eerststervendes kinderen, in vorig huwclyk verwekt, uyt te keeren de waare legitime portie; en dat, offschoon deese uytdrukking van waare legitime portie na juistheyd van regten en na de intentie van den testaleur niet anders verstaan kan off mag worden, dan dat den eerst stervende den langstleevende in een filiale porlie en syne off haare voorkinderen tot universeele erfgenamen heeft geinstitueert; soo is nogtaus, om de abusive begrippen, die daar uit ontstaan, en ter zaeken, dat het selve niet is conform aan de styl en practyk, op heeden in Raede gearresteert, de gesamentlyke notarissen te deeser sleede te interdiceeren in den aanstaande diergelyke bewoordingen in de voor haar gepasseert wordende testamenten te beesigen, maar daar en teegen in gevallen, daar egtelieden lesteerende en een van deselve off ook wel beide voorkinderen hebbende, mitsgaders die van meening synde den anderen, nevens hunne voorkinderen, te benificeeren, als dan bekend te stellen, dat den eerst stervende den langstleevende heeft geinstitueert tot syne off haare erfgenaam off erfgename in een filiale portie en voorts syne off haare voorkinderen lot universeele erfgenamen; dan wel, dat den eerst stervende den langstleevende, met en benevens syne voorkinderen, heeft g'institueert tot universeele erfgenamen.
1765. P. A. VAN DER PARRA. 81 I'IAKAAT-IHItK DEUL TUI. ü als 't naast voorgaande belonen hebben en 't hier aan attribuee ren, dat de scheeps-ovcrbeden, welker gepermitteerde lasten, zoo zy sihryven, by den invoer tolvry zyn, ook betaling geweygerd hadden voor 't door ben boven des aangebragle, onder pretext, dat het meerdere bestond in de lasten, welke den Edele schout by nagt en de equipagie-meesters op ieder mogen hebben en aan hen geschonken waren; zoo is goed gevonden en verstaan om, niet alleen, na den voorstel der ministers, ter voorkoming van bedenkingen of tegengang van eenige praclyfcen in dezen, Ie statueeren, dat de scheeps-ofli cieren, welke de lasten van 't hoofd over 's Comp s zeemagt of van den opper- en onder-equipngienieester in loco, 't zy in commissie overvoeren, dan wel door koop overgenomen of in geschenk onl langen hebben en dus voor hunne eyge reekening aanbrengen, zigh zullen moeten voorzien van een behoorlyk certificaat, dal zy door d'een of andere wys 'er de beheering van of cygendom aan gekregen hebben, ten eynde ter plaatsen, waar zy aankomen, alwaar de Comp e 10l heeft, vertoond te worden; on dat, gelyk volgens het 17' )c artikel in de pagt condilien van de in- en uytgaande regten, ten aanzien van dese hoofdplaats van sodanige gepermitteerde lasten by inkomen halve 10l moet worden betaald en zulx al mede in conformité van hel onder den 16' n September 1745 g'amplicert reglement op de gepermitteerde lasten ten dezen opzigle in vigeur gebleven is, zulx ook plaats te doen hebben op de buytcn comploiren, daar de maatschappy profyt van den tol heeft. "9 December. Voorschriften nopens verstrekking van equi page-goederen aan Compagnie's scliejmn op builen kantoren. In aanmerking gekomen zynde, het maar al te dikwerf gebeurd, dal by d'overgave van schip of kleynder vaarluyg van den eenen schipper of gezaghebber aan den anderen diverse soorten van goederen te kort komen; dat dus in dezen, om 't minst te zeggen, gebrek aan behoorlyke aanteekeningen
1773. P. A. VAN DER PARRA 810 19 Julij. Verscherping der voorschriften nopens vreemde schepen. Tol een duydelyker begrip der successive bevelen dezer regering is verstaan daar nog by te voegen: dat voortaan alle vreemde schepen en vaartuigen, die, 't zy in den Ooslbock of elders aankomen, geen de minste gerieflykhyd bewezen, zelfs water en brandhout, wanneer bet gebrek niet volkomen mogte blyken, langs geheel Java ontzegd zal moeten werden en voor namelyk aan particuliere scheepjes of mindere vaartuigen, sub pene van deporlement en verzending naar Nederland voor de gene, die bevonden zal werden het contrarie te hebben gedaan. Kort te voren had de Regering aan de I'adangschc ministers te kennen gegeven, dat boe minder vreemde schepen Padang aandeden, des te aangenamer haar zulks zoude zyn. 22 Augustus. V oorschrift voor Notarissen in zake testa menten, waarbij sprake is van legitime portie. Nademaal het den Agtbaren Baad van justitie, by helresu meeren van verscheide testamenten, waar op approbatie werd versogl of die ook wel in eenigc processen werden geëxhibeerl, gebleken is, dat de notarissen deser steede ofte ten minsten eenige van haar in verscheiden testamenten, dewelke voor haar lieden gepasseert werden, laten invloeyen dese clausule: dat den testateur of leslatrice haar vader of moeder of kind of kinderen institueeren in de legitime portie, deselve portie als dan begrotende of anders die stellende ter begrootinge van den universelen erfgenaam, met verbod aan een iegelyk om zodanigen erfgenaam moeyelyk te vallen met het doen leveren van staat en inventaris van des lestateurs of testatrices naar te laaien boedel, zonder dat by zoodanige notarissen (zoo het schynt) in opmerkinge werd genoomen, dat geen testateur,
1773. P. A. VAN DER PARRA. 811 nog testatrice, diergelyken verbod naar regten en met effect kan doen ten laste van vader of moeder ofte van haar, testa teur of testatrices, kind of kinderen, aangezien de legitime portie, zoo als. selvs de kragt van het woord ineede brengt, zodanigen bepaalde portie is, als de wet wil, dat ieder testateur of testatrice aan den selven als ascendenten of descendenten moet geven, namentlyk een derde of wel, in sommige gevallen, de helft van het geen zy ah inlestalo zouden hebben g'erft; en, dewyl hel onmogelyk zoude zyn om te weten, of iemand in de begrotinge van desselfs legitime portie is benadeelt, leegens de dispositie van de wel aan, zonder te weten den staat des boedels, zoo als die nagelaten werd, zoo volgt daar uyt, dat diergelyke, voorseide clausule van verbod geensints den geinslilueerden erfgenaam konnen bevryden van het leveren van staat en inventaris van boedels, in dewelke zy, in maniere voorsz., werden geinstitueert, maar wel ter contrarie konnen deselve aan zoodanige erfgenamen, die dikwils onkundig in regtzaken zyn, aanleidinge geven om te weigeren hel leveren van slaat en inventaris van zodanige voorsz. boedels, meenende zeker en gerust te mogen weesen op de dispositie, in zodanige testamenten vervat, waar door het gebeuren kan, dat er uyt diergelyke clausulen, als voorsegt is, noodeloose diflèrenten en processen ontstaan; om, waar inne te voorzien, by opgemelde haar Agtbare is verslaan alle de notarissen deeser sleede Ie recommandeeren ende te ordonnecren om in het loekomendc alle testateurs en testatricen, dewelke in het manken van haar uyterste wille haare ouders or kinderen inslilueeren in de legi time portie, by haar begroot ofte by den universelen erfgenaam te begrooten, met verbod aan zodanige ascendenten of descen denten om te moogen vorderen staat en inventaris, met positive, duydelyke termen Ie versekeren, dat diergelyke verbod niet bestendig kan weezen naar haar lieder dood; en wanneer noglans eenige testateurs of testatricen zodanigen verbod, als gesegt is, in haar dispositie willen geinsereert hebben, zoo wierden de respective notarissen gelast, van haare gegevenc onderrigtinge mentie te maaken in de respective testamenten,
1773. P. A. VAN DER PARRA. 812 dpwelke zy, invoege voorsz., zullen moeten passeeren, op poene van vyflipr rd s , voor de eersle maal voor ieder testament te verbeuren ten profyte van de armen deeser sleede, liet welke zy met zoodanige clausule van verbod, als bier boven uitgedrukt staat, zullen komen te passeeren, zonder expressie van haar onderrigting, gegeven aan zodanige teslateurs, en voor de tweede maal op verbeurte van een hondert ryxdaalders. 31 Augustus. Verstrekking van koffij aan schepelingen. Om by de reeds gemaakte schikkingen tot conservatie van de gemeene zeevaarenden nog, zoo veel immers mogelyk zy, te voorzien in hunne behoeften is, op de propositie van den heer Gouverneur Generaal, goedgevonden en verstaan ten dienste van dat volk op de hier ter reede en aau het eiland Onrust leggende schepen en mindere vaartuigen voorlaan uit Comp s pakhuizen te laaien verstrekken de benoodigde quantiteit koffi tegen den inkoops-prys; en tellens by deezen aan Ie teekenen, dat wei gemelde zyn' Edelheid de jaarlyksche voldoening daar van op zig heelt gelieven te neemen. 31 Augustus. Voorschrift nopens naar Nederland te verzenden stukken. Om te zorgen, dat in het vervolg met meer exactilude voldaan worde aan de zoo menigmaalen door deeze regeering gerei te reerde bevelen tot eene behoorlyke bezorging der noodige papieren voor Nederland, is niet alleen verslaan de ministers en bedienden op de onderhoorige buiten-comptoiren nader en met ernst te gelasten om daar omtrent de verschuldigde attentie Ie gebruiken, maar ook, tot opwekking van dien de bezorging der gemelde papieren incumbeert, by deezen te statueeren, dat de gene, die zig weder aan pligt-verzuim len deezen opzigte schuldig maakt, in plaatze van de by resolutie van den 12 en Augustus 1765 bepaalde boete van eene maand gage, ver beuren zal drie maanden gage ten behoeven van de armen,
1773. P. A. VAN DER PAFSRA. 813 buiten zoodanige verdere correctie, als naar den loedragt van dat verzuim noodig geoordeeld zal worden; onder vernieuwing te gelyk van de by de gemelde resolutie gegeven' ordre om van alle de voor Nederland, 't zy over deeze hoofdplaatze of direct, afgaande papieren aparte registers by de eerste occasie herwaarts te zenden, om door den eersten gesworen klerk ter generale secretarye geëxamineerd en jaarlyks aan deeze regeering berigt te worden, of en in hoe verre weder elders eenige onagtzaambeid plaats gevonden hebbe. 14 September. Afschaffing der op 19 Februarij 1768 gelaste visitatie van vreemde schepen ter reede Batavia. De Raad van jiislitie deezes casteels heeft by een schriftelyk adres vertoond, dat hunne Agtbare, in derzelver vergadering van den Ben8 en deezer delibereerende over eenige ingekomen' rapporten van commissarissen, uit hun gecommitteerd geweest tot de van wegen deeze regeering gedemandeerde visitatien der hier ter reede gearriveerde particuliere, vreemde schepen en mindere vaartuigen, by die gelegenheid weder bevonden hadden en dus meer en meer in hun gevoelen versterkt wierden, dat die visilalien, zoo lange dezelve continueerden op den tegen woordigen voet, niet alleen gansch vrugleloos en onnut waren, maar zelfs eenigennaalen strekten, zoo wel tot declin van de salutaire oogmerken, door deeze regeering met het arresteeren deezer visitatien bedoeld, als lot bespotting dier justitieele cominissien; tot een peremptoir bewys daar van by brengende, dat de gemelde, hunne commissarissen (zoodanige schepen of vaartuigen volladen zynde en volladen hlyvende) met geene inogelykheid konden nagaan of door dejustitie-bediendeu laaten nagaan, waar in de eigenlyke qualiteit en quantiteil der in geladen' goederen en koopmanschappen bestonden, en derhalven meesten tyds in de absolute noodzaakelykheid wierden gebragt om hunne rapporten, die de gemelde commissarissen aan deeze regeering moesten overgeeven, in te riglen naar de willekeurige en al veelmaalen contrarieerende bevonden' opgaaven van de
1773 P. A. VAN DER PARRA. 814 gezaghebbers dier schepen en vaartuigen; en dal deeze remarques dan ook den gemelden [laad badden doen resolveeren om deszelfs bevindingen en consideratien niet alleen ter kennisse deezer regeeringe Ie brengen, maar ook daarenboven Ie ver zoeken, dat daar in zoodanig anders mogte worden voorzien, als men tot conservatie van de eer en luister van de justitie zoude oordeelen te behoorcn, dan wel, dat de president en raaden van de voorschreven', aan hun gedemandeerde visilatien moglen worden gedechargeerd. Welke bedenkingen en instanlien in overweeging genomen en aan de eene zyde mei hunne Agtbare conform geoordeeld zynde, dat de visitatie der gemelde vreemde schepen en vaartui gen op den legenwoordigen voet zekerlyk niet kon beantwoorden aan het daar mede bedoelde oogmerk deezer regeeringe, maar aan de andere zyde (effens geconsidereerd weezende, dat die visi tatie egter op geene andere wyze kon worden in gebruik gebragt en in allen gevalle ook niet zeer'noodig was, zoo lang de overige, goede ordres, legen den illicilen handel der vreemden hier ter hoofdplaatze gesteld, inzonderheid die van den 24 eD November 1766, in stand bleeven en de officieren van de justitie, met die verder ampts- en zelfs belangs-halven verpligt waren daar op te letten, zulks met die vigilantie en trouwe betragteden, als men van braave en eerlievende dienaaren en onderzaaten verwagten mogl, hoewel men hun ook dat regt moest doen van toe te stemmen, dat hunne exactitude, zoo wel na de excusalie, als by de continuatie van de voorschreven' visitatie, door sinislre praclyken wel eens kon worden verydeld; is goedgevonden en verslaan aan het laatste gedeelte der ge melde billyke instanlien van den Raad van justitie te defereereu en dus by deejzen voor het vervolg te excuseeren de by resolutie van den 19™ February 1768 gearresteerde visitatie van de hier ter reede aankomende particuliere schepen en mindere vaartuigen van vreemde Europeörs, mitsgaders uit dien hoofde de officieren van justitie, den opper- en onder-equipage meesler, den sabandaar en den pagter van de boom op nieuw te. beveelen om tegen allen morshandel uit zoodanige
1773. P. A. VAN DER pARRA. 815 bodems behoorlyk te vigileeren volgens de successive ordres op dat respect. 17 Seplember. Vrijstelling van den inlandschen cei-emonie meester te Batavia van hel betalen der wagen-pacht. Op eeu request van den capilein commandant der Baliers en ceremoniemeester by bel inbaalen en regaleeren van de gezanten der inlandscbe vorsten en grooten, Mochamat Japbar Babandam, is goedgevonden en verslaan denzelven, naar het voorbeeld van wylen den majoor, Acbmal Uabandam, die voor den suppliant ceremoniemeester is geweest, te libereeren van de betaaling der impost, op het gebruik van een wagen met vier wielen en het houden der daar toe noodige paarden gesteld, en bier van kennis te geeven aan Heemraaden der Bataviasche omlanden. Uitschrijving van een algemeenen dank- en bede-dag wegens het aanstaande vertrek eener retour-vloot. 5 October. Bepaling, dat de Water-fiscaal moest innen hel versclnddigde voor recognitie-goederen. In consideratie gekomen zynde, dat de water-fiscaal, die meerder bedienden heeft dan den ontvanger generaal, ook meer der belrekking en ontzag lot en onder de zeevaart, immers altoos met meerder effect de aanbrengers van recognitie-goe deren tot de verschuldigde belaaling zoude kunnen doen aanspreeken, wanneer bet dien officier wierd opgedraagen, is derhalven, op de propositie van den heer Gouverneur Generaal, goedgevonden en verstaan by deezen te stalueeren, dat de bepaalde recognitie van vyf ryksdaalders voor ieder kas, kist of fust met dranken, die door de officieren van de uit Nederland komende schepen, volgens de daar toe verkregen' permissie, herwaarts wordt medegevoerd, voortaan by den water-fiscaal zal moeten-ingevorderd en door denzelven aan den ontvanger
1773. P. A. VAN DER PARRA. 816 generaal overgegeven worden, ter gewoonlyke verantwoording in Comp 3 kasse. 5 October. Bepaling, dal in de hospitaal-kerk Ie Batavia weder openbare godsdienst-oefeningen zouden gehouden worden. Op de propositie van den heer Gouverneur Generaal is goedgevonden en verslaan den kerkenraad van de Gereformeerde gemeente by extract uit de notulen te gelasten, om de ordinaire predikbeurten in de hospitaals-kerk, welke door de verzwakking van het getal der leeraaren in de Nederduitsche gemeente een tyd lang hebben moeien stilstaan, nu de Godlyke goedheid daar reeds in voorzien heeft, weder, als te vooren, te laaten voortgang hebben. 29 October. Wijziging van liet reglement tegen pracht en praal. By lecture van een request, door den capitein commandant van eene compagnie Baliers, Mochamat Abdul Hatiep, gepresen teerd, die verzoek doet om voor het houden van een wagen wat minder te mogen opbrengen dan de bepaalde 150 rd s , geoor deeld weezende, dat deeze gunst wel aan alle de commandanten van de respeclive kampongs en andere Mahometaanse capileins mogte worden bewezen, zoo, om dat zy menigmaalen der maalschappye van veel dienst zyn, als om dat daar door meerder wagens in gebruik zullen komen en de financiën van Heemraden dus eenigzins gemelioreerd worden, is goedgevonden en verstaan, by alteratie van het vyfde arlicul des eersten tituls van het op den 50 en December 1754 geëmaneerde placaat tegen de pragt en praal, mits deezen te statueeren, dal de commandanten van de respective kampongs en andere Mahometaansche capileins hier ter plaatze, voor het gebruik van een wagen met vier wielen en het houden van de daar toe
1773. P. A. VAN DER PARRA. 817 I'I.AKAAT-ISOKK lil KI. VIII. 52 noodige paarden, voorlaan geen hooger impost zullen betaalen dan tagtig ryksdaalders 'sjaars; en hier van by extract uit de notulen kennis Ie geeven aan liet collegie van lleemraaden. 19 November. Verpachting van 101-hekken. Na leclure van eeu ingekomen' extract uil de resolutie» van Hcemmaden der Bataviasche ommelanden, waar by dezelve qualificalie verzoeken om de tolhrug l a L, leggende over de rivier, de Sontbar, boven de posl, Meester Cornelis, alzoo de drie jaaren, waar voor die tolbrug jongst verpagt is, met het einde deezes jaars komt te expirecren, op nieuw en ook tellens te mogen verpagten de lolhekken op de nieuw gelegde brug aan de mond van de Mokervaart by Tangerang en op de brug n°2o by Pising; nog by de band genomen en geresumeerd zynde de by dat collegie, ter verpagling van de laastgemelde, met toe slemming dcezer regeeringe opgeregte lolhekken, ontworpen' en aan den boei- Gouverneur Generaal overgegeven' eondilien, mitsgaders dooi' welgcmelde zyn' Edelheid vertoond weezende de ilirainulien, die hoogdezelve in de bepaaling van den tol by hel IS"'1 S "' artieul van de gemelde conditien noodig geoordeeld en gemaakt beeft, om met deeze, 10l soutien van den zeer veraglerden staat van lleemraaden absolut vereischt wordende belasting de ingezetenen deezer boofdplaatze, zoo min mogelyk, te bezwaaren, is goedgevonden en verslaan dat ontwerp met de in hel eerste arlicul gemaakte veranderingen by deèzen te approbeeren en Ie insereeren; zynde hetzelve van den volgenden inhoud: Eerslelyk: zal de gene, die deeze pagl aanslaat, voor passage geld genieten bel onderstaande: Bj Pising liy Ttngerang stuivers, duito'n. Kluivers, duiten. een persoon te voet — 1 — 1 » geladen' chiampang met zyn volk. — 10 10 — ieder persoon of passagier op dezelve.. — 1 — 1 en als de chiampangs moeien geholpen worden met bet spil en talie by de sluis door den pagler. apart —
1773. P. A. VAN DER PARRA. 818 Bj Pising liy Ta stuivers, duiten, stuivers, duiten. dog hel gebruik daar van neemende zon der volk — — 8 een ledige chiampang mei zyn v01k... — 6 7 1 /» — ieder persoon of passagier op dezelve.. — 1 — 1 een praauw mei negotie, bestaande in kleine soort chiampangs, dan wel groole praauw joekongs — 6 7 '/ 2 * — en als dezelve moet geholpen worden inel het spil en talie by de sluis door den paglcr, apart — —■ 12 — dog het gebruik daar van neemende zon der volk — — G en de gemelde vaartuigen ledig zynde, dan de belftc minder. ieder persoon of passagier op dezelve.. — 1 — 1 een ledige praauw, bestaande in beide soorten, als boven — 5 — 15 ieder persoon op dezelve — 1 — 1 een kleine geladen' praauw joekong of cano — 4 — lo en als dezelve moet geholpen worden met hel spil en talie by de sluis door den paglcr, apart — — 10 — dog het gebruik daar van neemende zon der volk — 6 een gras- of mclk-praauw — I 1 ieder persoon of passagier op dezelve. . 1 — 1 een bamboezen vlot, geladen !'> 7'/ 2 — en ongelden.. • — 5 — 20 een jonge op dezelve betaalt niets, maar ieder persoon of passagier — 1 — I een buffels-kar, mei twee buffels bespan nen, en dies dryver 6 — 7'/i — 'en met een buffel bespannen — 16 7'/ 2 — een buffel met dies leider of dryver.. . — 12 ü
1773. P. A. VAN DER PARRA. 819 Br Pising liy Tangerang stuivers, duiten, stuivers, duiten. ri ii paard mei dies leider of beryder — 10 — 10 > Imk of schaap mei dies dryver.. . . — 2 — 2 • koebeesl mei dies dryver — 10 — 12 » wagen met viei' wielen (5 — 12 — » chais met twee wielen — 12 6 — » groote orembaai en ieder passagier 1 duit apart — 4 — 52 en als dezelve geholpen moei. worden niet hel spil en talie hy de sluis dooi den pagler, apart — — 24 —■ dog hel gebruik daar van neemende zon der volk — — 15 een kleine orembaai van een joeknng en ieder passagier 1 duit — 2 — 16 en als dezelve niet het spil en talie hy de sluis geholpen moer worden dooi den pagler, aparl — — 7'/ a — maar hel gebruik daar van neemende zonder volk — — 4 en ledig zynde, de helfte minder. N.D. Zynde een kind, dat op de armen gedragen wordl, gccxcuseerd van de pagt Ie helaalen. Ten tweeden: zal de pagler verdagl weezen, dal, ingevolge hel biljet van de booge regeering deezer landen van den s'" Juiiy 1770, niemand van hel helaalen des lols is geëxcuseenl als de actueele leden en secretarissen van de hooge regeering, den president van den Raad van justitie deezes casleels, neevens derzelver vrouwen, weduwen en kinderen, mitsgaders de Heem raaden der Balaviasche ommelanden met hunnen secretaris en de beide landmeeters, nevens hunne adjuncten, zoo voor zig, als voor hunne rytuigen, paarden en slaaven; dog dal, builen dezelven, door allen en een iegelyk, zonder onderscheid of niemand uitgezonderd, het bepaalde passage-geld zal moeien voldaan worden. Ten derden: moei hy verdagl weezen, dal hy, ten einde de
1765. P. A. VAN DER PARRA. 82 daar van de schuld kan hebben, zo wegens hel gene defect geraakt, verbroken, dan wel naar behoren g'employeerd is; dat wyders de verstrekkingen van equipagie goederen, welke op de buyten romptoiren aan schip of kleynder vaar tuyg gescliieden, veeltyds exorbitant zyn, zonder dat voldoende blykt, of wel de naauwste oplettenheyd plaats gehad heeft of, het gene als benodigt word opgegeven, wel herkoinstig is, door dal het gene in voorraad geweest zy, het vereyschle employ in 'sComp s dienst gevonden heeft of vind; en dus in dezen over hel algemeen meerdere zekerhyd noodig zynde, dat trouwe en accuratesse den liazis van elks doen zy: zoo is goedgevonden en verstaan circulair te gelasten, dat, wanneer by d'aankomst van 's Comp" bodems op de een of andere plaals door de overheden geklaagd word, dal zy van 't een of ander niet voorzien zyn, hen daarmede niet te gelieven, alvorens de waare henoodigdhyd gebleken is, of in 't gerieven te lellen, of derzelver klagten wel gegrond zyn; en znlx door by de inventaris, die van dese hoofdplaats onder de secrelarieele papieren met eiken kiel afgezonden word, na te gaan, wat het schip of vaarluyg in voorraadt gehad heeft en wat geduurende de reys, volgens voldoende bewyzen, daar van naar vereysch verbruykt zy, onder bekeuring van zodanige zeelieden, die in dezen niet naar pligt of behooren gehandelt hebben, naar exigentie van zaaken; en dat ten dezen eynde, niet alleen door den commandeur en opper-equipagicmeesler, ingevolge de al oude en in vigeur zynde ordre, steeds een diihheld stel der schecps-inventarissen van elk op haar vertrek van deze hoofdplaats staande schip of kleynder vaarluyg ter generale secrelary moet bezorgd worden, om het eene, volgens 't gebruyk, by de instructive papieren voor d'overheden der respective bodems te kunnen gevoegd en het andere in bet paquet van zodanigen Comp" comptoir, werwaards de destinalie is, gesloten te worden, maar dat ook op de buylen comptoi ren, by verder vertrek van zoo een kiel naar elders of by te rug keering herwaards, den scheeps-invenlaris ook nader behoorlyk by de secrelarieele papieren moei gevoegd worden.
1773. P, A. VAN DER PARRA. 820 dryvers van buffels-karren of cnkeldc liuffels niet genoodzaakt worden voor de kar of de buffels, duur mede zy afgekomen zyn of naar boven gaan, by bun te rug komen dubbeld Ie betaalen, aan de dryvers, by bel passeeren van bet tolbek voor de eerste maai, zal moeten geeven een chiap, met welker teruggaave by bel naar buis keeren zy zullen kunnen volstaan, zonder gebouden of verpligt te weezen dan weder op Hieuw den bepaalden tol te betaalen. Ten vierden: zal de pagter op de passer-dagen zorg moeten draagen, dal de bamboezen vloden, de sluis passeerende, niet al te scbielyk op malkanderen volgen, want, onklaar raakende en den een den anderen overstelpende, zoo zyn zy buiten staat om zig te kunnen tegenhouden, waar door groote ongelukken kunnen gebeuren; dierhalven moeten de voormelde vlotten boven de kril blyven liggen en wagten tot dat agler malkan deren kunnen passeeren. Ten vyfden: zal de pagter altoos gereed moeten zyn om, by zwaare afwaateringen, de vaartuigen (indien zy zulks begeeren) ten spoedigsten Ie helpen passeeren en dczclven niet lange Ie laaten wagten. dog des nachts of by donkere avonden geene vaartuigen laaten passeeren. Ten zesden: zal de pagter gebonden zyn alle avonden te negen uuren hel bek loe te sluiten, zonder aan iemand passage .te verleenen dan alleen aan menseben, welke noodzaakelyke affaires Ie verrigten hebben, waar voor by dubbeld passage-geld mag afvorderen. Ten zevenden: zal de pagter of zyne dienaaren, wanneer zy zig verstouten raogten van de passanten meerder af te vorderen, als bier vooren slaat gespecificeerd, voor de eerste maal, len behoeven van den genen, die de calange zal doen, verbeuren een boete van vyf en twintig ryksdaalders en voor de tweede maal, wanneer het een Europees of burger is, van bier verban nen, dog, een inlander zynde, in de ketenen geklonken en aan Comp 9 gemeene werken ten arbeid gesteld worden. Ten agsten: zal de pagter moeten zorg draagen, dat de brug altoos zuiver wordt gehouden en dal de sleenen'
1773. P. A. VAN DER PARRA 821 hoofden en niuuren van het sluiswerk door nfdryvende hoornen, Inkkehossen, bamboezen of andere ruigten niet belemmerd worden, op dat by zwaare afwateringen daar door geen schade zoude geschieden. Ten negenden: zal de pagter nauwkeurig moeten agt geeven en scberpelyk beletten, da) door hel. volk van de passeerende vaartuigen mei geen zetslokken op de vloer, nog legen de muuren van het sluiswerk, wordt gestolen; ten dien einde zal hy verpligl zyn het noodig volk daar by te houden om de op en afvaarenden ie gerieven, waar omtrenl de commandant van de veldschans, Tangerang, ook attent zal zyn, ten einde de pagler niet in gebreke blyve. Ten tienden : zal de pagler gehouden zyn op de twee ver laalcn of hoerenverdrielcn te passen en, wanneer hel water ler hoogte van 12 voelen zal zyn gerezen, moei hy de twee schutdeuren laaien vallen 10l lyd en wyle, dat daar omtrenl andere ordre zal bekomen, dog hy vermindering wederom moeien opliaalen; en in de drooge mousson, wanneer de deuren genoegzaam altoos zullen moeten open blyven, zal hy dezelve egter tweemaal in de week op en neder moeien laaien vallen. Ten elfden: zal de pagler verpligl zyn hy de expiratie der huur niel alleen het spil niet dessells loelichooren, maar ook alles, wal hem by den aanvang zal worden overgegeven, bestaande in een yzeren tros, Ireklyn en twee bnolshaaken, in dier voegen weder Ie moeten transporteeren, of dal, hy gebrek van dien, al het manqueerende voor deszelfs rekening zal worden gemaakt door hel werkvolk van Hcemraaden. Ten twaalfden: die deeze pagt inynt, zalillico, na de gedaane tnyning, twee sullisaiite borgen moeien stellen en op de band of uiterlyk binnen drie dagen moeten afleggen de eerste paaye of eeu derde der paglpenningen, vervolgens de tweede in de maand May en de derde of laasle paaye voor ultimo Augustus, en zulks aan banden van den secretaris en kassier van bel gemelde collegie. Én is vvyders verstaan, dal. op deeze conditien de vooisebreven' twee nieuwe tolhekkcn omtrent Pising en Tangerang by pro
1773- P- A VAN DER PARRA. 822 visie maar voor een jaar zullen worden verpagl, beginnende mei primo January en eindigende met ultimo December, om, na ervaaring, in hoc verre deeze tolheffing aan bet oogmerk voldoen kan, daar hy te continueeren met verlenging »an den pagltyd of zoodanige andere schikkingen Ie maaken, als men dan noodig zoude vinden; dog daarentegen Heeinraaden te qualificeeren, volgens derzelver verzoek, om de voorgemelde lolbrug over de rivier, de Sonlliar, weder voor drie jaaren te verpagten. 14 December. Verpachting van de gemeene middelen van hel koningrijk Jakaira voor hel jaar 1774. De voorwaarden waren ditmaal die, welke vermeld ston den in de gedrukte pacht-oondiliën, •mitsgaders in de advertts •sementen van den 2,V te " December 17G8, -i2 sie " December »17G9, ll llin December 1770 en 24"*™ December 1771". 21 December. Verniriticino run de plakaten tegen hel maliën en verkoopen r<tn vuurwerk, en:. 24 December. Voorschrift nopens het al don niet aan vaarden door Weesmeesteren run zekere boedels. Is goedgevonden en verslaan Weesmeesteren eens voor al by deezen ie qualificeeren'om, wanneer de beheering van deeze of gcene boedels door de aangestelde executeuren om deeze of geene redenen geweigerd en de weeskamer, ofschoon daar uil gesecludeerd, aangezogt moglc worden om dezelve te aanvaarden, alsdan zoodanige boedels te mogen accepteeren of afwyzcn, naar bevinding van zaak en, mitsgaders aan hunne Eerwaardens te verleenen voorschryven aan de Hoog-Edele hee.ren Zeventienen in Nederland, dat voortaan alle soldyen, waar van de rekeningen sedert reeds ten zelfden einde zyn overgezonden of nog overgezonden worden van persoonen, welkers boedels by extract-resolutie van de Balaviasche weeskamer hlykt, dat onder haare beheering of administratie
1773. P. A. VAN DER PARRA. 823 gekomen zyn. 't zy door of zonder testamentaire dispositie, mogen worden afbetaald, op dat, door het refus der afbetaa ling van dezelve, der verdieneren boedels in geen gevaar van insolventie gesteld worden. 2i December. Vernieuwing van hel bepaalde op 29 December 1693 nopens liet compareren van voogden, enz. In consideratie gekomen zynde, hoe dat sedert de non observantie tier volgens liesluit deezer tafel van den 29°" December 169". geslatueerde, dog by besluit van den 29°" January 17ü;i vervallen verklaarde ordre: «dat de notarissen «deezer slede geen voogden, nog executeurs, by testamenten «zullen mogen noleeren, als na dat die mede zullen ge «compareerd en door dezelven verklaard weezen, dal zy met «de aanstelling te vreden en gecoiilentcerd zyn, en dal zulks «dan by hel testament moet worden geêxpresseerd", niet alleen persoonen, die 10l voogden of executeurs waren geïnstitueerd zonder daar toe alvoorens verzogl of gedisponeerd te weezen, maar ook andere, welken met hunne volkomen toeslemming eenige voogdy of execuleurschap was gcdefereerd, na des leslanten overlydeu verzoek quamen Ie doen om daar van te worden ontslagen, ouder voorwending van dien last nimmer op zig genomen of 10l deszelfs uitvoering geene gelegenheid te hebben; zoo is, ter afsnyding van diergelyke, legen de goede I rouwe strydende exceptien en om teirens, zoo veel bel mogelyk is, Ie zorgen, dal niemand legen wil en dank eenige voogdy- of execuleurschap opgedrongen worde, goed gevonden en verstaan de voorschreven' oude ordre mei de noodige ampliutie weder in train Ie brengen en overzulks de notarissen hier ler slede by extract deezes te gelasten, om voorlaan by het passeeren van testamenten, codicillen of andere aelen van uiterste wille, waar in private per soonen 10l voogden of executeurs zullen worden benoemd, indien zy zig bier in loco bevinden, hunne naamen by zoo danige aden niet bekend Ie stellen, voor dal zy, notarissen,
1773. P. A VAN DER PARRA. 824 zullen hebben geinquireerd, of die persoonen wel geinclineerd zyn om de hun opgedragen wordende voogdy-of executeurschap te accepleeren ? en, zig daar toe genegen toonende, derzelver acceptatie met hunne handtekeningen te laaten bekragtigen, ten zy der lestanten constitutie by het passeeren van de acten hunner uiterste wille geen lyd liet lot de gerequireerde ondervraaging, dan met gevaar, dat zy intusschen konden komen te sterven, wanneer de notarissen van die ondervraaging zullen weezen geêxcuseerd voor, dog egter verpligt zyn dezelve te tlneii immediaal na bel passeeren van zoodanige acten, om, in cas van ongeneigdheid der geïnstitueerde voogden of executeurs, daar van ten eersten aan de lestanten kennis te geeven, mits gaders van deeze weigering of van de acceptatie een declaratoir te voegen by bel gros van de, invoegen als even gezegd, ge passeerde acte van uiterste wille. Zie ook 26 Julij 1776 en 24 Fehruarij 1778. L 2\ December. Toekenning van militair honneur aan inlandsche officieren. Den heer Gouverneur Generaal lor vergaderinge voorge dragen hebbende de noodzaakelykheyd om den majoor en de verdere commandanten van de inlandsclie kampongs of gehugten hier ler plaatze eenig militair honneur toe Ie voegen, uit aanmerking niet alleen, dat zy met hunne onderhoorigen steeds gereed moeten staan en ook gewillig zyn om zig in deeze of gene expeditien te laaien emploieeren, maar dal zelfs eenigen van die officieren in de door hun bygewoonde krygs toglen zoodanige hlyken van getrouwheid en bravoure gegeven hebben, dal zy waardig zyn geëerd te worden; zoo is, naai de propositie van welgemelde zyn' Edelheid, goedgevonden en verstaan aan de gemelde commandanten, naamclyk : den majoor der Oostersehe militairen, Soeta Wagsa, en de commandanten van de Oostzydsehe Javaanen, Wangsa Gasoema, in de kampong Mangadoea; van de Weslzydsche Javaanen, Nalint Widjaja, in de kam pong l'atoeakan;
1773. P. A. VAN DER PARRA 825 van ile Baliers: Babandam, in ile kampong Crocol, Bagman, in de kampong Pacodjang, Goesti Badoulo, in «Ie kampong Goeslie, Cattevvel, in de kampong Pisangbatoe, Mochamal Abdul Latiep, in de kampong Anke; van de Bougincesen: Marowangie, in de kampong Boegics, Toissaletta, in de kampoeng Patoeakan, Abdulla, in de kampong Jaccatra; van de Mandareesen, Gassiem, in ile kampong Paggermanï van de Macassaaren, Itayn Mangeway, in de kampong Baroe; van de Maleyerg, IMil Laxamana, in de kampong Paggerman; van de Sumhauwarecsen, Oesoep Abdulla, in de kampong Tarabora; van de Ambonecsen, Waliouloe, in de kampong Amhon; van de Boetonders, Ocdicn Sam, in de kampong Boeton; van de Paranakan-Chineesen, Sauvvang, mitsgaders liunnc successeuren in oöicio, niils zig in hunne kleeding liehoorlyk dislingueerende, voorlaan Ie laaien bewyzen deeze militaire honneurs, dat voor den geiueMen majoor, zoo wel binnen, als huilen de slad, door de schildwaglen liet ge weer zal worden gepresenteerd en daarenboven op de buiten posten bel volk voor de waglen opslaan; en dal voor de andere commandanten binnen de slad door de schildwagten zal worden front gemaakt, met liet geweer scherp geschouderd, dog hetzelve gepresenteerd buiten de stad, zonder dat iemand hunner noglans eenig bonneur zal hebben aan de dragonder-of lyfwagl van den heer Gouverneur Generaal in ofbuilen hel casteel. 28 December. Gewijzigde instructie voor de dienaren van begrafenissen. Dit stuk, afkomstig van Schepenen, is den 18' l,n Januarij 1774 door de Hooge Regering goedgekeurd. — Zie ook 17 Mei 1735,
1773. P. A. VAN DER PARRA. 826 De instructie luidt thans, als volgt: Art. 1. De aansprekers of dienaaren der begravenissen, dewelke alhier agt in getal zyn, zullen een iegelyk, 'l zy grool of klein, zoo binnen, als builen de slad en in de voorsleeden, lot hel bezorgen der begravenissen, zonder onderscheid, mei de vereiscble beleefdheid len dienste moeten slaan, ten welken eynde zy bun ook gestadig present en in een- ordenlelyke staal zullen moeten houden en bevinden. Art. 2. Waar en tegen ook niemand der ingezetenen binnen of buiten de slad, tot liet rond brengen der dood- of begravenis brieven en wal dies meer zy, iemand anders als de voorz. aanspreekers zal mogen gebruiken, op een bode van vyf- en twintig ryksdaalders, zoo voor de geene, die daar toe yemand anders heelt g'employeerd, als de geene, die zig daar toe heeft laaien gebruiken. All. 3. De aanspreekers zullen ieder bun eygen dienst moeten waarneemen, ten waare zy daar van door speciale permissie van den heer president van Scheepenen g'cxcuseerl worden. Art. 4. leder zal een maand hebben, dal by de kas houd dl de stei'f'-huizen bedient, het werk aanneemt en aan zyne maals overgeeft, van den eersten tot den laatsten; en, zo hy door ziekte verhindert word, zal de volgende moeten fungeeren, terwyl de tweede, hem in rang volgende, accuraat contra-boek houden moet. All. ü. Die de kas boud, zal den eersten van de maand reekening moeien doen aan zyne makkere, zullende de opko mende disputen by den heer president van Scheepenen weiden gedecideerl. Art. 6. Die de kas houd, zal mei hel einde van de maand aan den heer praesidenl en secretaris van Scheepenen de gewoone rol van de begraavene lykeu in gemelde maand moeten bezorgen. Arl. 7. Den aanspreeker, die in een sterfhuis, hel zy groot ol klein, werd geroepen, zal terstond den peenen, wiens maand het is, moeien waarschouwen, die zig dan ten spoedigs ten
1773. P. A. VAN DER PARRA. 827 derwaards zal moeien begeeven, zonder aldaar een ander in zyn plaats te moogen zenden, len waan- hy door ziekte of wettige toevallen zelfs builen staal was, als wanneer do volgende zal moeten gaan, dewelke in zoodanigen geval zulks niet zal moogen Ie weygeren, maar gebonden weezen, zo ras doenelyk, zig in hel slerf-huis te vervoegen. Art. 8. 't Geen ook zal moeien geschieden en zonder eenige tegenspraak stand grypen, wanneer hel des avonds ofte des nagts is. Art. 0. De geene, die geroepen word, moet len eersten van de vrienden in 't slerf-huis verzoeken een briefje, op wal wyze zy de dood van den overleeden willen bekend gemaakt hebben, om, ingevolge van dien. alomme de weel Ie gaan doen. Arl. 10. Binnen ofbuiten de stad alleen zullen vier aanspree keis de bekendmaaking moogen doen, dog, zoo die binnen en builen leffens moet gedaan werden, alle agt, te weden, zoo de bekendmaaking in 't generaal en zonder lysl of opgaave van perzoonen moet geschieden; dog, zoo 'er een speciale opgaave werd gedaan, aan welke dezelve maar gedaan willen hebben, als dan na bel getal der perzoonen als by artieul 13. Arl. 11. Als de dood van den overleeden bekend gemaakt is, zal de aanspreeker, die bel werk aangenomen heeft, daar van rapport moeien doen aan de vrienden in bel slerf-huis en verriglen bel geen hem verder belast werd; item verneemen, indien de begraving bv dag zal geschieden, wanneer by de dood briefjes moei kooraen baaien, of, zoo die by avond zal gedaan werden, de rol van de vrienden, die verzogl moeien werden, mitsgaders boe veel aanspreekers men begeert, dal voor bet lyk zullen gaan: wyders alles schikken en behoorlyk bezor gen, op dal de bpgraaving in goede ordre en zonder confusie geschiede. Arl. 12. liy liet ontvangen der dood-brieven ofverzoek-rol uit banden van de vrienden in 't slerf-huis zal by die na moeien zien, om ie onlwaaren, of daar geen menschen omler zyn, wel ker perzoonen of woonplaalzen hem onbekend zyn, in welken geval hem daar van de nodige ouderriglinge zal moeten werden
1773. P. A. VAN DER PARRA 828 gegeven, of znl anders ongehouden weezen na zoodanige menseden Ie gaan zoeken. Art. 13. Wanneer den geroepen aanspreeker meer dan der lig dood-brieven ler bestelling of een verzoek-rol van zoo veel perzoonen niogt werden overgegeven, zullen de vrienden in het slerl'-liuis, op dat dezelve ler lielioorlyker tyd koiinen wenleu rond gebragt of verzogt, moeten toelaten, dat hy daar toe 10l Imlp een van zyn makkers korne Ie gebruiken, dog booger in gelal dan 100 stuks, zal een derde mogen g'enaploieer) en meer als hondert vyflig zynde, zal een vierde en 'I gelal hoven de twee honderd loopende, een vylde en zoo voorts mogen werden genomen en, zulks yder voor hun hoofd, onder zodanige betaling, als hy articnl 22 van deeze inslruclie is bepaald. Art. 14. Ende zullen dezelve brieven of perzoonen door de aanspreekers op een ordentelyke wyze, mitsgaders zoo vroeg mogelyk moeien werden besteld of verzogt, zonder dat zy daar van eenige onhesteld of onverzogl zullen mogen laaien, op poene van deporlement en arbitraire correctie, als ook op gelyke poene, indien zy, na hel rond brengen en verzoeken derzelve, komen Ie weygeren of hen onwillig loonen nog zoodanige andere dood-brieven of perzoonen met den eersten (e bestellen of Ie verzoeken, dewelke moglen vergelen zyn of voor de zulke, welke zig hebben laatcn excuseeren en hen door de vrienden van hel slerl-huis ter rondbrenging of verzoek worden ter hand gesteld en opgegeven. Art. 15. Üe aanspreekers, welke de dood-brieven rond brengen of de perzoonen verzoeken, zullen, zoo wel mans, als vrouwen, die op de begraaving en om hel lyk Ie draagen verzogt werden, in eivile en beleefde termen moeten afvraagen, of ze zullen komen? dan niet, mitsgaders derzelver antwoord aanteekenen en de vrienden van hel slerl-huis daar van de noodige kennis gceven, op dal des te heeler slaat opdedraa gers. het bezorgen van mantels, etc. kan werden gemaakt. Art. 16. Indien bel komt Ie gebeuren, dat een of meer aanspreekers ziek of buiten slaat zyn en dat nogtans alle agt
1773. P. A. VAN DER PARRA. 829 aanspreek er s gerequireert werden <>f dal de vrienden van het sterf-huis Itegeeren, dal 'er meer als agt aanspreekers voor hei lyk moeten gaan, zoo zal de geroepen aanspreeker daar van ten eersten kennis geeven moeien geeven aan den heer praesident van Scheepenen en geen andere nood-hulpe daar toe uioogeo Deernen, dan die zyn Wei-Edele hem komt Ie ordonnee ren, 't welk ook plaats zal hebben, ingevalle verscheyde lyken op eenen dag ter aarde moeten hesleld worden; zullende het voorsz. aanspreeker egler vry slaan daar toe eenige perzoonen aan wehnelde hen- praesident te moogen voordraagen. Art. 17. Wanneer de aanspreeker van de maand buyten de slad, in de een ol' andere wyk, in hel sterf-huis van een inlander werd geroepen, zal dezelve, zonder hulp van iemand zyner makkers, gehouden wezen om alleen de dood hekend te maaken, mitsgaders de dood-brieven te bestellen in die wyk, daar het steif-huys is gevallen; dog, indien de vrienden van het sterf-huis hegeeren, dal de dood van den overleeden insgelyks in andere wyken en landwaarts in moet werden hekend geiuaakl en dood-brieven besteld, dan zal hy, na male van het getal der perzoonen en de verheid iU's wegs, zoo veel makkers 10l /vu hulp moogen neeuien,als by artieul 13 is bepaald, onder zodanige betaling, als artieul ï~> permitteert; eglér weid aan de inlanders de vrybeid gelalen om de dood-brieven zelfs Ie laten bestellen in de wyken. Ail. 18. En zal de aanspreeker de vrienden van zoodanigen sterf-huys, als by artieul 17 vermeld, in zelvervoegen ten dienste moclc n slaan als andere ingezetenen alhier, zonder dat egter verpligl of gehouden zal weezen om pinang, labak, pypen of iels diergelyks aan de nienschen, die ler begraavinge gekomen zyn, te moeten uyldeelen. Ari. 19. De aanspreeker, die hel sterf-huis bediend, zal, voor dal hel lyk uilgedraagen slaat te werden, hel zy hy dag of avond, wel speciaal moeten letten, wie al van de verzogle vrienden, zoo om agter hel lyk ie gaan, als te draagen, in 'tslerf-huis successivelyk zyn aangekomen en daar van op de begraven is, als draagers-rol, exacte aanteekening houden, zoo
1765. P. A. VAN DER PARRA. 83 10 December. Wtj:iging run liet bepaalde op ii, !„£%., 1702 ten aanzien van den borgloot, door comptabele Compagnies dienaren te stellen. Is goedgevonden en verslaan om, met ampliatie van 't be sluyt van 9 July 1762, by desen te slatueren en circulair te ordonneren, dal, wanneer eenig dienaar uyt de eene functie in d'andere overgaat, onverminderd de op nieuw te stellene borgtogt voor zyn nieuwlings verkrege dienst, de vorige, die by mogle gesteld hebben, zal moeten stand houden en van waarde Itlyven, tot de negolie-boeken van het lopende boekjaar, waar in zodaiugen dienaar tot een anderen dienst is over gegaan, zullen gesloten, geconfronteerd en de daar in somwylen voorkomende lastposten voor zoodanig eenen zullen ingepalmd of voldaan wezen: dog dat zoo een borgtogt dan ook ver vallen zal, schoon nog geen vier jaren verlopen zyn sedert de tyd, dat iemand uyt zodanigen dienst in een andere over gegaan ware. 10 December. Toepassing op de Imilen-kanloren van het bepaalde op 13 November 1755 nopens hel be lalen van 10 rijksdaalders voor eiken vrijgegeven slaaf en nopens hel onderhoud van dergelijke, venninkle o/ zieke slaven. Even als, in stede van borgstelling, dat lyfeygenen, die men emancipeert, niet binnen de zes jaaren aan de diacony armen alhier zullen vervallen, gelyk oudtyds plaats liadde, ler re solutie van den 13 en November 1753 tot een beter middel ter bereyking van het oogmerk in dezen geslatueerd zy, dal een ieder, die een slaaf of slavinne uyt slaverny zal komen t'ontslaan, aan den secretaris van Schepenen ten behoeve van de diacony moei betalen tien ryxdaalders, alvorens de brief van emancipatie zal mogen g'expedieert worden, wyl hier door over 'I. algemeen een billyke ondersteuning aan de
1773. P. A. VAN DER PARRA 830 om coiifusien voor Ie konïen, als om de vrienden van hel slerf-huis, na gedaane hegraaviug, te kunnen ilienen lot narigl; zoo meede inzonderheid by de avond-begraavenissen, dal de wagens ordenlelyk en zonder belemmering te veroorzaaken werden gerangeert. Art. 20. Insgelyks zal voornoemde aanspreeker, na dal het lyk uytgedraagen is, de begraavenis- of oplees-rol overluid hebben op te leezen, mei behoorlyke attentie en de vereiscbte distinctie van de naamen en qualiteyten van de vrienden en heeren, die lor begraaveuisse gekomen en op de rol aangehaald zyn, zonder daar omtrent eenigsinls Ie haperen of eenige ongereegeltheeden te hegaan, op poene van deporlement en arbitraire correctie na exigenlie van zaaken. Art. 21. En zullen alle de aanspreekers, op daUe by een ieder hekend nioogen werden, hoven de post van hun deur doen ophangen een vierkant, schild, waar op met witte let ters op een zwarte grond gesteld is aanspreeker en deszelfs naam. Art. 22. Voorla zal ieder aanspreeker of nood-hulp voor bel hekend inaaken van iemands overlyden Iwce, item voor hel bestellen der dood-hricven of hel verzoeken der perzoonen, mitsgaders voor het voor het lyk gaan en verder bedienen der begraaving drie ryksdaalders van de vrienden, erfgenamen of executeurs, dan wel die het bestel der begravenisse heeft gehad, mogen vorderen, zonder meer, op poene van deporlement. Art. "±7>. Wanneer de bekendmaking of bestelling der dood briefjes moet geschieden boven-de posten Jaccatra, llyswyk, Ansjol, Anke of Dwars in de Weg, werd een der aanspreekers, die derwaarts gaat, gepermitteerd twee ducalods voor een waagen in rcekening te brengen; en. zoo eenig lyk, hy of boven de posten zynde, hy avond werd begraaven, werd aan ben, die by de begraavenis dienst doen, g'accordeert dubbeld salaris te moogen opbrengen. Art. 24. VVyders zuilen de aanspreekers, boven en behalven deeze instructie, zig moeien reguleeren na 't reglement op de lykslatien en '1 inriglen der begravenis-rol en dood-briefjes van
1773. P. A. VAN DER PARRA. 831 den 23 cn Auguslus 1743, met de ampliatie van den 30 im Maart 1753, herdrukt den 15"' Maarl 1764; item de ordres omtrent hel bedienen der sterf-huizen, mantels, lyk-waagens en doodgraavers van den sen5 en November 1772, 21" November 1766, dewelke, nevens deeze instructie, aun ieder der aanspreekers zullen worden ter hand gesteld, om by overlyden aan zyn vervanger overhandigt Ie werden. Reglement omtrent hel salaris der doodgraavers. Uy het begraaven in een eygen kelder: voor hel kerkregl rd s 1 : 3(3 » kleed van 6 of 8 lot 12 rd», dog gemeenlyk » 12: - hel geen ;mn ieders verkiesing hlyft Stelle voor de kerk rd s 15 :36 de secretaris der weeskamer • .: 6 » doodgraaver. voor'l opendoen en toemclzclen dei kelder rd" O: — by 'I verzeilen der kislen. voor ieder kisl » 1:12 voor I schoonmaken en witten, het welk aan ieders verkiesing hlyfl • 3: 12 » 't uilslaan van 't water, van ieder voel • 1: — » 'tbyzellen van 'I lyk » 5: — ■> de ha ir en roei' • —: 12 Stelle voor de doodgraaver. . . . rd' 14 : 36 Dus by hel begraaven in een eygen kelder.... rd s 28:50 By hel begraaven in een huur kelder: aan de kerk voor de huur kelder.... rd" 15: — 't kleed als vooren, stelle » 12: rd" 27: — de secretaris der weeskamer » — : 6 » doodgraaver voor hel open en toedoen, elc., als vooren * 14 :36 rd s 41 :42
1773. P. A VAN DER PARRA 832 By het bcgraavcn in een graf van menseben boven de agl jaaren oud: voor het kerkregl rd s 1: — • kleed gemeenlyk » ö: — rd' 7: — de secretaris der weeskamer » —: 6 doodgraaver rd" 1: — baar en roeit' » -: 1 1 I : 12 By het begraaven in een graf rd s 8: 18 Voor een kind minder als agt jaar: voor het kerkregl rd" I : » de doodgraaver » 1: — 1 : — Van de slaaveu: voor het kerkregl rd s - :24 » de doodgraaver » —: IS » —: 59 Wordende aan de doodgraavers by deezen geiuterdiceert, zoo wel in 't eene als in 't andere geval, meerdere of andere posten of ook de voorschrevene hooger te berekenen, op welke pretext ook zyn mag, op poene van een-honderd ryksdaalders boete ten behoeve van de kerk. 28 December. Voorschrift nopens hel overnachten van officieren van justitie ie Batavia. De heer Gouverneur Generaal heeft ter vergaderinge ver toond, hoe noodzaakelyk het ware, dat, niet alteen oen van de beide fiscaals met den Baljuw 's nagts in de stad bleef om, hy eenigen oploop en andere voorvallen, die de lusschen komste van zoo een officier met zyne bediendens vereischlen, aanstonds de noodige ordre (e kunnen stellen tegen de quaade gevolgen, die daar uit anders konden resulleeren, maar dat ook niemand der officieren van de justitie zig boven de buiten posten begaf zonder voorkennis en toestemming van zyn'
1773—1774. P. A. VAN DER PARRA. 833 PLARAAT-BOEE DEEL Vlll. 53 Edelheid; dan, aangezien by.de Balaviasche slat uien geene wet gevonden wordt, die hun daar toe verbindt, is met zyn' Edelheid we) zeer dienstig geoordeeld en verstaan by deezen te statueeren, dat een van de beide fiscaals bier ter hoofd plaatze, naamelyk den advocaat- of water-fiscaal, wanneer zy, gelyk de tegenwoordige, builen de stad logeeren, altoos bin nen dezelve., nevens den Baljuw, die 'er bestendiglyk in woont, zal moeien vernaglen, daar toe 's avonds ten negen uuren binnen komende en niet eerder dan 's morgens ten zes uuren weder naar builen vertrekkende, en dat geen der respective officieren van de justitie zal mogen onderslaan om zig, zonder voorkennis en speciale toestemming van den heer Gouverneur Generaal, Ie begeven boven de bui ten-posten, waar onder begrepen worden Anke, de Kelen, Ryswyk, Noordwyk, Wil genburg en Zoutelandc, behalven alleen den Landdrost, in zyne functie, by noodzaakelykheid, dan wel den Baljuw, by indis positic of anderzins van den gemelden Landdrost. En is teiïens verslaan, dal dit een en ander aanvang zal noemen mei den laastcn dag deezer maand, waar van der halven aan de - gemelde officieren by extract uil de nolulen zal worden kennis gegeven 10l hunne narigl en observantie. Zie ook 18 Februarij 1774. 1774. 7 Januarij. Vergunning tot hel honden van eene markt, tit'cemalen 's weeks, te Buitenzorg. Den beer Gouverneur Generaal te kennen gegeven hebbende, dat, ofschoon al sedert zes en twintig jaaren herwaarts op hel door zyn' Edelheid in den jaare 1761 uit den boedel van wylen zyne Excellentie, Jacob Mossel, in koop overgenomen landgoed, Buitenzorg, twee weekelyksche marktdagen gehou den waren, daar toe egter nooit by deeze regeering privilegie was verkregen, gelyk zyn' Edelheid dit eerst onlangs ontwaard
1774. P. A. VAN DER PARRA. 834 liadt; en dat hoogdezelve derhalven niet kon af zyn van te verzoeken, dat tot de gemelde markthouding als nog geprivi legeerd mogte worden; zoo is goedgevonden en verstaan, niet alleen aan zyn' Edelheid hy deezen privilegie te verleenen om op het voorschreven landgoed, Buitenzorg, verder twee maaien ter weeke marktdag te houden, maar ook dat regt aan het evengemelde huilengoed voor altoos te accrocheeren, ten einde hy dies verkoop of overdragt aan de volgende eigenaars over te gaan, zonder dal iemand hunner tot de continuatie van hetzelve zal hehoeven verzoek te doen hy deeze regeering; en hier van by extract deezes kennis te gccven aan hel col legie van Heemraaden der Bataviasche ommelanden. 14 Januarij. Ranglijst van Compagnie's dienaren te Batavia. Zyn' Edelheid, de Hoog-Edele Groot-Agtl)aare heer, Gouverneur Generaal van Nederlandsen Indie. De Wei-Edele Grool-Agtbaare heer, eerste Raad en Directeur Generaal van Nederlandse!) Indie. De Wei-Edele Gestrenge heer, Raad ordinair of extra-ordinair van Nederlansch Indie. De Wei-Edele heer, president in den aglhaaren Raad van justitie deezes casteels, £ oud-gouverneurs, •S geëligeerde gouverneurs, jï secretarissen van de hooge regering in functie, &a oud-eerste en tweede secretarissen van hunne Hoog a Edellieden. De Agtbaare heer, ordinair of extra-ordinair lid in den agtbaaren Raad van justitie deezes casteels. N.B. De geassumeerde leden hebben, als zy niet in den raad of in commissie zyn, geen andere rang als van hunne qualiteit of politiqne bediening. De heer oud-directeurs,
1774. P. A. VAN DER PARRA. 835 geëligeerde directeurs, advocaat fiscaal van Nederlandsen Indie, bailluw, water-fiscaal, 'S drossaard der Bataviasche ommelanden. - 0 j oud-advocaat fiscaal, q oud-bailluw, oud-water-fiscaal, oud-drossaard, ontvanger generaal, opperkooplieden van het casteel. ~ luitenant colonel, ~j- capilein van een Engelsch Konings-schip, is — commandeur en opper-equipagiemeester, (5 commandeur ter zee. visitateur generaal, en 1 , , t .' .... . de oudste in functie eerst, boek nouder generaal « oud-commandeurs, en . ~ -='~, , van huiten-comnloiren, oj geëligeerde commandeurs j oud-visitateur generaal, en I .. .... , , ~ , .die eerst aangesteld is, voor. oud-boekliouder generaal ~ majoor van de infanlerye -£ £ majoor van de artillerye I . , . SS. . ~ r . i 11. j de oudste van =-a ritmeester van de lyfwagl, nebbende , * . , , . deeze twee eerst. £> litul en rang als majoor I majoor van de burgerye, r oud-majoor van de burgerye, •a opperhoofd van Japan, q oud-opperhoofd van Japan, opperhoofd van het generale soldy-comptoir. u bedienaar des Godlyken woords in de Nedenluitsche, J Portugeesche of Maleitsche gemeente, naar den s: ouderdom, S bedienaar des Godlyken woords builen beroep, bedienaar des Godlyken woords in de Lulliersche ge ° meen te.
1774. P. A. VAN DER PARRA. 836 Fe | sabandaar en licenlmeesler, en i . , , « •..,,, de omlslc van — gecommitteerde loldezaaken van ' . « .' • i , i deeze twee eerst. — I den inlander ! De Man- capilein van Engelsche Conip 8 schepen. haft e heer | onder-equipagiemeester. eerste gezworen clercq ter generale secretary, opper koopman zynde, geheimsebryver van den heer Gouverneur Generaal, opperkoopman zynde, secretaris van den Raad van justitie, , I de oudste van opnerkoonman zvnde, en . deeze twee eerst, groot kassier, opperkoopman zynde, I hoofd van de chirurgie, ._ opperkooplieden builen emplooi, oud-opperkooplieden, naamelyk, die formeel uit Cotnpag o nies dienst zyn ontslagen, behoudens hunne rang, fabryk, schepenen, stads doctoren, oud-schepenen, oud-stads doctoren, naamelyk die behoudens hunnen rang ontslagen of' tot een minderen dienst overge gaan zyn, eerste practizyn 1 in hel hospitaal, als hy 80 guldens wint. De Eerwaarde proponenten. capilein luitenant van de lyfwagt, hebbende litul en os rang als eersten capitein van het garnizoen, capileins der infanterye en arlillerye, re capileins ingenieurs, capitein luitenants der infanterye, a capitein luitenants der arlillerye, capitein luitenant ingenieur. j- burger-capiteins, -a burger-ritmeester, q I oud-hurger-capileins,
1774. P. A. VAN DER PARRA. 837 De heer oud-burger-ritmeesler. haas van Onrust, eerste practizyn in het hospitaal, minder als 80 gul dens winnende. opperchifurgyn van het casteel, chirurgyn majoor van de lyl'vvagt, kooplieden in emplooi, zoo als zy in het naauihoekje volgen, lot den eersten administrateur in het suiker' pakhuis inclusive. Voorls: pakhuismeester van Japan, supercargas van China, secretaris van den Kaad van justitie, maar de quali leil van koopman hebbende, secretaris van Schepenen, de verdere kooplieden in emplooi, zoo als zy in hel naamboekje volgen, secretaris van Weesmeesteren, koopman zynde, cS kassier van de bank courant en bank van leening, :5 koopman zynde, secretaris van Boedelmeesteren, koopman zynde, eerste landmeeter, koopman zynde. kassier van de amphioen-societeit, koopman zynde, advocaaten, kooplieden buiten emplooi, oud-kooplieden, capileins van particuliere vreemde schepen, schippers, weesmecsleren. • oud-weesmeesteren, heemraaden, oud-heemraaden, hoofdparticipanten van de amphioen-societeit, stads vendumeesters, commissarissen van de bank courant en hank van leeniiii, r ,
1774. P. A. VAN DER PARRA. 838 I iwcede practizyn van het hospitaal, cliirurgyn majoors van de infanlerye en arlillerye, hirmeu-regent van hel liinnen-hospitaal, | binnen-regeul van het buiten-hospilaai. opperchirurgyns van de hoofdposten, zoo als zy in hel « ! naamhockje volgen, •ë oud-chirurgyns van de hoofdposten, „ stads ehirurgyn en de verdere praclizyns van het a hospitaal, stads apotheker, werkbaazen, notarissen en oud-notarissen, als de laasle behoudens qualiteit zyn ontslagen, ouderlingen in functie. sous-luitenanls van de lyfwagt, hebbende titulenrang e als luitenant, ■é luitenants der infanlerye, 53 ordinaire luitenants van de arlillerye, « luitenants ingenieurs, extra-ordinaire luitenants van de artilleryc, luitenants van de burgerye, oud-luitenanls van de burgerye, onderkooplieden in emplooi, zoo als zy in het naam boekje volgen, tot den permanent lywaal-sorleerder inclusive, secretaris van Weesmeesleren, onderkoopman zynde, <o secretaris van Heemraaden, -ë , kassier van de bank courant en bank van leening, onderkoopman zynde, = boekhouder en secretaris van de bank courant en bank van leening, gezworen clercq van den Raad van justitie, gezworen clercq van Schepenen, dispensier van Japan, en I . ~ . ~ . , ~ , T de oudsle in lunctie eerst, negotic-lioekhouuer van Japan J essayeius en verdere onderkooplieden in emplooi, zoo
1774. P. A. VAN DER PARRA. 839 als zy in het naamboekje volgen, tot den boekhouder op het hospitaals-comptoir inclusive, tweede landmeeter, onderkoopman zynde, garnisoenschryver, eerste suppoost op het comptoir van den opper-equi pagiemeester, commissarissen van kleine gerigts- en huwelyksche zaaken, secretaris van kleine gerigts- en huwelyksche zaaken, hoofd-ingelanden, -o boedelmeesteren van de onchrislen' sterfhuizen, secretaris van bnedelmeesleren, onderkoopman zynde, ö procureurs. onderkooplieden buiten emplooi, gezworen clercq van Weesmeesteren, onderkoopman zynde, oud-onderkooplieilen, naamelyk die uit Compagnies dienst ontslagen zyn behoudens qualiteit of rang, diaconen in functie, Compagnies apotheker, bniten-regenten van het vrouvven-tuglhuis, buiten-regenten van het lazarus-huis. cornets van de lyfwagt. -g vendrigs van de infanterye, •g vendrigs ingenieurs, ordinaire vuurwerkers. vendrigs en cornets van de burger-schutterye en cavallerye, oud-vendrigs en cornets van de burger-schutterye en as cavallerye, 4s gezworen clercquen ter generale secretarye, ordinaire clercquen ter generale secretarye, Q gezworen clercq van Weesmeesteren, geen onderkoop man zynde, adjunct gezworen clercq van den Raad van justitie, gezworen clercq van de bank couranten bank van leening,
1765. P. A. VAN DER PARRA. 84 armen-kas geschied voor zodanig geëmancipeerde, die naderhand daar uyl g'alimenleerd worden, is goedgevonden en verstaan om het voorsz. fournissement ook op de buylen comptoiren in train te brengen en gevolgelyk hy extract dezes circulair te gelasten, dat alle en een iegelyk, Clirislen of onchristen, die voortaan eenige Christene of onchristene lyfeygenen van de slaverny komt te ontslaan, 't zy als eygen lyfhcer of vrouwe, dan wel als daartoe gewettigd zynde, het zy in qualilyt van testamentaire executeur of andersins, voor de expeditie der hricvcn van emancipatie aan den secretarissen van justitie, dan wel den gene, die lot het opmaaken van zulke aclen is g'authoriseerd, tien ryxdaalders voor elke lyf eygen, die zyn vryhyd krygd, ten hehoeve Van de diacony zal moeten hetalen; dat dit hedragcn eens 'sjaars door ge citeerde beampt schryvers aan dezelve zal moeten verantwoord worden; en dat, onverminderd dil, na d'aloude ordre en 't con stante» gehruyk alhier, ook over al op de huylen comptoiren het onderhoud voor g'emancipeerde lyfeygenen mag gevorderd worden, die hy de vrygeving verminkt of met incurabele ziektens en toevallen liezogl zyn, te weelen: van of uyl den hoedel van den vrygevcr of die 'er procuratie toe heeft. ■£- December. Amplialie van hel bepaalde op 20 Jtdij 1762 nopens de invordering van prclensiën. In aanmerking gekomen zynde, dat het ter sessie van den 20" July 1762 g'approheerde placcaat, waar hy aan een iegelyk, onder het ressort dezer hoofdplaats gehoorende, die eenige pretensie, bet zy uyl hoofde van geleverde goederen, gedane diensten, dan wel uyl hoek- of andere gemaakte schulden, op iemand mogte hebben, bevolen is den levende personen binnen een jaar na de leverantie van het goed geschied, de dienst gepresteerd en de schuld gemaakt zy, en den executeuren des boedels van overledenen binnen den tyd van drie maanden na het overlyden van den debiteur aan Ie spreken en voldoeninge te vorderen van de pretensie, die men mogte hebben, of dat,
1774. P. A. VAN DER PARBA. 840 ~ „. . laborant, De Edele I adjuncts van de hurger-schulleryu en cavallerye. baas boekdrukker, en baas boekbinder ler generale secretarye, waagmeesler, makelaars, binnen-regenten van bet armen en lazarus-buis, binnen-regent van het Cbineesche hospitaal, keurmeester van goud en zilver, rooimeester, taxateurs van vaste goederen, ykmeesler van maaien en gewigten, keurmeester van beestiaal, stads drukker, afslager of opzigter van de vismarkt, s opziender van de rystmarkt, 'I opziender van hel afkomende beestiaal, ~ hoofdopzigler van de prauwvoerders, exlracl-facluurhouder, eerste overdraagcr op het hospilaals-comptoir, overdraager op het inlandsen militair-soldy-cotnp toir, tweede overdraagers op de verdere soldy-eomp toiren, scheeps-soldy-boekhouders, baas boekbinder van de logie, b u rger-wa gt meesters, boekhouders, extra-ordinaire clerequen ter generale secretarye, absolut-adsis ten te n, afslager van den vendu meester. De Eerzaame opperstuurlieden. „ . I jong- en provisioneele adsislenten, Monsieur , . . | scheeps-opperchirurgyns. - „ I onderstuurlieden, De Lerzaame , , derdewaaks.
1774. P. A. VAN DER PARRA. 841 18 Januarij. Verhooging der tractementen van 1'" en 2 rf ' schoolmeesters. Ofschoon het reglement op de bevordering der dienaaren van den 29* n September 1767 aan de inlandsehe schoolmees ters in 't gemeen niet meer toestaat dan /' 15: —, eg ter, uit aanmerking van de geringheid dier besolding tot cene ordente lyke subsistentie, is goedgevonden en vei staan eenlyk de tweede of adjunct-schoolmeesters voortaan die gage te laaten genieten, dog aan de eerste schoolmeesters toe te leggen f 24 : — ter maand. 18 Januarij. Vergunning voor vaartuigen van Trenggano te Batavia handel te drijven. Door den Chinees, Ko Kienko, voor en van wegen den Koning van Trangano hy rcquesle te kennen gegeven zynde de inclinatie van zyne Hoogheid om vaartuigen ten handel herwaarts te zenden, niet verzoek, dat daar toe aan zyne Hoogheid permissie mogte worden verleend; zoo is na deliberatie en geconsidereerd, dat, niet alleen de admissie van die vaar tuigen tot verbetering van den smallen handel bier ter hoofd plaatze strekken zal, maar dat men ook nimmer daar tegen cenige. bedenkingen gedragen heeft, goedgevonden en verstaan in het verzoek van Trangano's Koning te bewilligen en zyne Hoogheid ovemilks te permittccren om vaartuigen ten handel herwaarts te zenden, mits subject blyvende den gewoonen tol en andere geregtigheden. 8 Februarij. Vergunning voor Chinezen Ie Batavia eenen tempel te bouwen. Als curiositeit en tevens als een bewijs, boe verdraagzaamheid in godsdienst-zaken was toegenomen (zie o. a. bij 24 April 1674), wordt aan het volgende hier eene plaats ingeruimd.
1774. P. A. VAN DER PARRA. 842 Den capitein, luilenanls en boedelmeesteren der Chinee sen hier ter plaatze by requeste vertoond hebbende, dat de pnsdie natie en vooral de genen, die zig niet den landbouw geneerden, sedert eenige jaaren herwaarts met verscheiden' rampen, mitsgaders met svvare ziekten en verwoestende sterfte hezogt, wel getragt badden de afgoden, die zy meenden op bun verstoord te zyn, door buitengewoone offerhanden te bevredigen, maar dat hunne plagen egter waren hlyven voort duuren; dat zy, by raad pleeging daar over in hunne tempel dienslen, cindclyk vernomen hadden, dal zeker Joosje, op de jaargetyden, den akkerbouw en de akkerlieden veel invloeds hebbende, het land. Tanjong Grogol, tol zyne verblyfplaats verkozen hadt, daar het door de in die si reek woonende Chineesen niel vereerd kon worden; dat de supplianten, ter voldoening aan bet vuurig verlangen van dat volk om 'er een tempel te hebben voor het gemelde Joosje, opdat zy hem op elke nieuwe maan en andere fee|ltyden offeren en dus hunne welvaart bevorderen mogten, den oud-koopman, Jan van de Polder, wien dat stukje lands lans toebehoort, verzogl hadden om bet zelve, ten voorscbreeven einde, aan hun af te staan, die er ook in bewilligen zoude, indien deeze regeering niets hadt tegen den opbouw van zodanigen tempel; en de supplianten derhalven, zoo voor zig, als voor de gantsche Chineesche natie onder het Bataviasch gebied, ootmoedigst smeeken, dat het deeze regeering behaagen mogte hun toe te staan om op het voorschreeven stukje lands, leggende omtrent een vierde uur gaans boven hel fort, de Keten, tus scben de rivier Grogol en de rawa Soekaboemie of in het Weslerveld, bet 10 de deel van het blok P, belendende ten Zui den met capitein, Moetar, en ten Noorden met het groote land, Sleeman Dout, breed vyflig roeden, ruim en diep drie honderd roeden, ten bunnen kosten te laaien opregten een steenen tempel, hoog zes en twintig voeten in de spits van het dak, diep zes en dertig en breed negen en veertig voeten, voor bet gemelde Joosje, en een daar toe noodig voorgebouwtje van negentien voeten hoog in de spits van het dak, agttien
1774 P. A. VAN DER PARRA. 843 diep en mede negen en veertig voeten breed, gehegt aan hel eerste, met een klein, open plaatsje tusschen heide de minnen van een halven steens dikte, met pannen daken; zoo is, daar over gedelibereerd en in aanmerking genomen weezende, dat, hoe hygeloovig en' ongerymd ook zy de waan deezer natie, dat zy door de opregting van cenen tempel voor en vereering in denzelven van den gcmelden afgod verlost zal kunnen worden van de onheilen, die haar drukken, zy daar mede noglans dermaten ingenomen schynt, dat de afwyzing van haar verzoek haar zeekerlyk mistroostig zal maaken, maar niet tot hetere gedagten brengen, overzulks goedgevonden en verslaan den supplianten te permitleeren om, ten kosten van de natie, op het voorschreeven land, Tanjong Grogol, indien zy het zelve van dies legenwoordigen bezitter bekomen kunnen, een lempel met het nodig voorgebouwtje te laatcn extrueeren, zon en in dier voegen, als zy verzogt hebben. 8 Februarij. Reglement voor de kommandanten van Compagnic's schepen ler reede Batavia en bij het eiland Onrust, alsmede voor de gezaghebbers en kwartiermeesters van los-vaartuigen. Om voor hel vervolg te preveniceren de uitvlugten, waar meede de gezaghebbers en quarliermeeslers van vaartuygen, die goederen naar en van boord der scheepen overbrengen, zig doorgaans Iraglen te verontschuldigen van de daar aan bevonden wordende defecten of minderheeden, en de maatschappy dus voor schade te hevryden, is verstaan de ten dien opzigte reeds gestelde ordres by resolutie deezer tafel van den 22™ January 1700 en by het 24 sle en 25 sle artieul van hel in dato 15 Augustus 1764 herdrukte reglement op de in-en uillevering der ladingen met de nodige ampliatien te renoveeren en dien volgens by deesen nader te statueeren: dat de commandeur en opper-equipagiemeester op ieder van de chiampangs, tanjongpoers en verdekte boots, die tol
1774. P. A. VAN DER PARRA. 844 het lossen en laden der scheepen worden geëmployeerd, nevens twee matroozen, zal moeien stellen een bequaam en nugter quartiermeester, van wiens trouwt' hy zig zal mogen verzekeren, mitsgaders die leozen, schryven en dus aantekening houden kan van het gene hy ontfangt of weder uitlevert, om eerstelyk, met en henevens den onderstuurman of derdewaak van eenig schip, die op zodanig vaartuig als gezaghebber gesteld wordt en die voorlaan niet alleen daar op zal moeten komen, voor dat de afweeging en afscheep van eenige goederen geschieden om die zelf te kunnen hywoonen, maar ook blyven, 10l dat de hy hem en den quartiermeester ontvangen'lading zal weezen uitgeleverd, gelykelyk in te staan voor het geene op die laading in het aan- of afvoeren van dezelve naai' de scheepen of van de scheepen naar land te min of beschadigd bevonden wordt; en ten anderen, particulierlyk te hebben de noodigc zorg en loezigt over bet vaartuig, dat hem, quartiermeester, zal weezen aanbevolen, mitsgaders over de gereedschappen, daar toe he hoorende, ten einde bel zelve altoos klaar en zonder defecten te houden tot gebruyk en tot hel vervoeren van goederen, buiten perieul van nadeel of beschadiging, dewyl hy, hy hel contrarie, aanspreekelyk zal weezen voor hel nadeel of de schade, door zyne negligenlie omtrent het voorschreeven toezigt ver oorzaakt, 't zy by lekheid van hel vaartuig, on bequaam beid van de pomp of anderzins; dat, hy afscheep van goederen aan land, door den gezaghebber en quartiermeester, die dezelven ontvangen hebben, in het afscheep-boek van het pakhuis voor den ontfangsl zal moeten getekend en daar na aan bun medegegeven worden een ge tekend en gesloten gelei-briefje, waar by hel gevvigt, het getal en de nummers van de kisten, kassen of pakken, enz., ieder in bet byzonder, gespecificeerd staan. dat, aan boord eenig different in gewigl, getal, enz. met het gelei-briefje, dan wel beschadiging of diefstal aan de goederen bevonden wordende, de gene, die het gezag binnen boord voert en aan welken het gelei-briefje moet gerigt zyn, daar van niet alleen eenige bondige verklaaring zal moeten laaien be
1774 P. A. VAN DER PARRA. 845 leggen door gecommitteerde dcks-officiercn, maar ook vnn dit geval lon eersten konnis geeven aan zynen schipper en aan de geenen, die d»u afscheep gedaan hebben, op dat do zaak aanstonds onderzogt kan worden: zullende den comnmndcrenden officier, hy verzuim of slilzwygen daar omtrent, responsabel blyven voor de schade, die aan de Compagnie wordt toegebragt; dat, hy afscheep van goederen naar land, de opperstuurman of die zyno plaats bekleedt, do kisten, kassen of pakken, enz. den gezaghebber on qnarliermeesler van hel losvaarluyg zal moeten locwecgen en loetellen, mitsgaders daar van opmaken eene naauwkeurige notitie, getekend door hom, die afscheept, en voor don ontfangst door den gemelden gezaghebber en quarlierineesler, die zig geene geopende of beschadigde kisten, kassen o!' pakken moeten laaien opdringen: dal de opperstuurman of ander officier, die den afscheep doel, de daar van gerequireerde nolitie verzegeld zal moeten adressecren aan de pakhuysmeesters, waar aan de goederen besteld worden, en dat deeze, wanneer alles conform het ontscheep-briefje uitgeleverd is, daar onder voor den ontvangst zullen moeten tekenen, van zulke onlschcep-hricfjes altoos copien houdende hy de pakhuizen; dog, hy onlwaaring van eenig verschil in gewigl, getal, enz , daar van dadelyk kennis geeven aan de opperkoopliedeu van hel casteel, zullende den gezaghebber en quartiermeesler van het losvaartuig dan aan spreekelyk zyn voor de defecten of minderheeden, by uitlevering ontdekt. En zal hier van, zoo wel aan den Raad van justitie deezes casteels, als aan de gemelde opperkoopliedeu en opper-equipage meester extract worden afgegeven 10l informatie en narigt, mitsgaders ook gecoucheerd en gedrukt eene ordonnancie voor de commandeerende officieren op de scheepen, nevens de gezaghebbers en quailiermeeslersopdechiampangs, tanjongpours en overdekte boots om, door den gemelden opper-equipage meesler ondertekend zynde, hun Ie worden ter hand gesteld, op dat zy zig daar naar zouden mogen reguleeren in het alscheepen en overvoeren van goederen.
1774. P. A. VAN DER PARRA 846 11 Februarij. Naden; regeling van tiel privilegie, aan het Heeren-logement Ie Batavia verleend. Op een request van den castelein in het geprivilegeerde heeren-logement hier ler stede, Jacobus van der Biezen, en na deliberatie over dies inhoud, is goedgevonden en verstaan: 1" des suppliants versoek om, boven hel by de conditien voor dat logement van den 4f M a Y 1765, artieul 26, bepaalde een agstc ten honderd uit bel vendu-salaris hy publique verkoopingen van vaste goederen, nog te mogen genieten bet door vvylen zyne Excellentie, den heer Gouverneur Generaal, Jacob Mossel, aan den castelein van het gemelde buis toegelegd en, op hoogdeszelfs mondeling bevel, door de Vendumeesters bevoorens afgegeven, dog sedert eenigen lyd niet verantwoord kaarssen-geld of agt ryksdaaldcrs van ieder verkooping, als ongerymd van de hand te wyzen, aangezien dat douceur heeft moeten cesseeren, gelyk het zelve ook by deezen voor gederogeerd gehouden wordl, door de statutaire order deezer regeeringe by resolutie van den 25 en Maart 1770, dat de publique verkoopingen van vaste goederen niet meer by avond, maar des Saturdags ogtends gedaan moeten worden; 2° ofschoon des supplianten voorzaaten, zoo als by te kennen geeft, geen gebruik hebben gemaakt van bet verleende privilegie aan het heeren-logement volgens het 17 de artieul van de voorsebreeven' conditien om, tot gerief van die 'er in trekken, te houden zes laslpraauwen, namelyk: drie ieder van vier, twee ieder van drie en een van twee kojangs, by die concessie egler te persisleeren en dus by deesen nader te verklaaren, dat de castelein de gemelde praauwen altyd houden en emploieeren kan om goederen te laaien baaien of af te scheepen, zonder bemoeyenisse van hel hoofd der prauwvoerders of zyne bedienden, ook zonder belaaling van eenige lasten ten behoeven van dezel ven, mi Is dat de castelein voor de voerders instaa, in zoo
1774. P. A. VAN DER PARRA. 847 verre als andere eigenaars van huurpraauwen daar toe verpligl zyn; 5 n de officieren van de justitie en den sabandaar by extract deezes te gelasten om te letten en te doen letten op de nakoming van het placaat van den 28*" May 1765, ver biedende aan allen en een iegelyk, behalvcn den castelein van hel heeren-logement, omeenige officiers, onder-officiers, gemeenen o! passagiers, dan wel hunne dienaaren, ge hoorende lot de equipage van Engelsche, Fransche of andere Europische, vreemde scheepen, 't zy ook onder welk pretext en zonder onderscheid of hel Europeërs of inlanders, vryen of onvryen zyn (uytgezonderd de Manilhasche en Macaosche schepelingen en passagiers, mitsgaders zodanigen der officieren van Konings-seheepen met hunne dienaaren, welken de heer Gouverneur Generaal permilteercn mogt hun intrek elders te neemen of hunne goederen te bergen), te logeeren of hunne koopwaaren, dan wel iets anders, uyt hunne schepen aan land gebragt en hun in eigendom toebehoorende, te bergen, 't zy voor geld of om niet, veel min geheele huizen, tuinen of andere wooningen of pak huizen, binnen of builen de stad, aan hun Ie verhuuren of te leenen, mitsgaders tegens de conlravenleurs Ie pro cedeeren naar den inhoud van het gemelde placaat; dog 4" den suppliant te ontzeggen het privilegie, door hem verzogt, om, met seclusie van anderen, aan de vreemde scheepen te leveren brood, vleesch, visch, groenten en verdere provisien, dewyl men geene reden heeft om de uitheemschen te priveeren van eene vryheid, welke zy hier, even als by andere Europische natiën, dus lang gehad hebben om, met den inkoop van diergelyke behoeften, hun geld te besteeden, by wien en zoo als zy hel zelfs goedvonden: 5° mede te declineeren des süpplianls versoek om van de by hem aankomende vreemdelingen te mogen afwyzcn dien hy niet wilde logeeren, gemerkt zulks niet alleen zoude aanloopen tegen hel oogmerk van hel voorschreeven interdict op hel huysvesten van die luiden, maar ook legen het
1774. P. A. VAN DER PARRA. 848 eigen belang van den castelein, en mitsdien by de eerste institutie daar omtrent te blyven persisteeren; 6" of laastelyk : den suppliant, naar hel exempel zyner precesseuren, Ie begunstigen mei den rang van oud-luitenant der burgerye. ■ 18 Fcbruarij. Wijziging van hel bepaalde omtrent liet overnachten van officieren van justitie in de stad Batavia. Op een request van <len advocaat fiscaal, M r Petrus van der Vorm, en water-fiscaal, M r Pieter Poelman, is goedgevon den en verslaan de by resolutie deezer regeeringe van den 28'" December 1775 geslatueerde ordre, dat een van de officie ren altoos in de stad, nevens de Baljuw, die 'er bestendiglyk in woonl, zal moeten overnagten, by deezen in zoo verre te allereeren, dal, ingevalle de Baljuw gesond, in de stad pre sent en genegen is om voor de supplianten 'snagts waar (e nemen alle de tol bunne ampten belrekking hebbende zaaken, welke er mogte koomen voor te vallen, zy dan, even als te vooren, buiten de stad zullen mogen overnagten, mits by ziekte, absentie of ongenegentbeid van den Baljuw om 's nagts der supplianten dienst in de stad waar te neemen, zig slipt naar de voorschreven' ordre gedraagende. 25 Februarij. Pr ijs-bepaling van planken, ■ De Javasche ministers betoogd hebbende de moeyelykheid om de van deeze hoofdplaats gevorderd wordende zwalpen en Tinkansche planken Ie voldoen en wel daar uit, dat het den bosch-vol keren niet alleen meer arbeids kost eene gevelde boom lot planken te klooven, dan 'er een balk van te kappen, maar dat ook, nu zulks, gelyk sederl eenigejaaren herwaarts, verre buiten Gomp' lerritoir geschieden moei, de afbreng van die houtwerken daar door zeer difficiel gemaakt wordt; met een voorstel derhalven om de regenten en arme bosch-volkeren
1774. P. A. VAN DER PARRA. 849 PLAKAAT-BOhK DEEL VIII. 54 wal te gemoet te komen door hun in te willigen eene inodiquc prys-verhooging op de Tinkansche planken; zoo is goedgevonden en verslaan de ministers te qualificeeren om voor die zoort van planken, door de regenten buiten hunne contingenten geleverd wordende, voortaan te belaalen de vol gende pryzen, naamelyk: voor een groote plank, lang 27 voeten, breed 14 en dik 3 duymen, zestig stuyvers, voor een groote plank, lang 25 voelen, breed 12 en dik 2 duymen, agt en veertig stuyvers, en voor een kleine plank dertig stuyvers, mits dal zy alle, naar proportie, eguaal breed en dik gekapt en met de byl behoorlyk elfen gemaakt worden, dog de zwal pen van 8 duimen dik voor het vervolg te excuseeren. 1 Maart. Toekenning aan de Gereformeerde kerken te Balaria van de helfl der opbrengst van boelen wegens tpolüique correctie". De rekening der Gereformeerde kerken alhier van den jaare 1773 door den visilalcur generaal, Anthony Hendrik Dormieux, geëxamineerd en, volgens zyn daar nevens ingediend berigt, wel bevonden, mitsgaders by resumplie van de gemelde reke ning gebleken zynde, dat bet capitaal, bet welk onder ultimo December 1772 bedragen heeft rd s 10395: —, door het meer der montant der uitgiften dan der inkomsten in bet jaar 1773 tot rd s 160: 15, verminderd is tot rd s 10234: 55; zoo is niet alleen verstaan daar van by deezen notitie te houden, maar ook. ter preventie eenigermaaten van diergelyke agter uit teeringen, voorlaan, zoo wel aan de gemelde kerken, als vol gens resolutie deezer tafel van den 28 en July 1769 aan de stads-werken toe te wyzen de geld-boeten, welke deezen en geenen tot eene politique correctie worden opgelegd. 10 Maart. Tegemoetkoming aan het Coüegie van Heemraden. Ter verligting van de lasten, die Heemraaden te draagen
1765. P. A. VAN DER PARRA. 85 hy faule van dien, den verzuymer in dezen, onder wal pretext ook, van zyn vermeend regt, actie en |irelensie zal zyn en blyven verstoken, ook wel in 'l algemeen op de huylcn comp loiren van applicatie mogte wesen, wyl 't daar, zoo min als elders, mede niel manmiecrd aan strafwaardige g'interesseerde kunstgrepen tot een anders schade of onverschoonlyke traiue ringen om met, hoewel ook al behoorlyke, pretensien op te komen; zoo is goedgevonden en verslaan om, tol gerusthyd van de goede ingezetenen dezer landen, het voorsz. placcaat in dezer voegen over Nederlandsen Indie algemeen te maaken; en tellens geconsidereerd zynde, dat nopens vertrekkende ook img wel eene nadere bepaling zoude kunnen plaats vinden om hen of hunne gemagtigdens te hevryden van onlydige schuld* eysscliers, .waar van maar al te dikwerf suspecte handclwyzen voorkomen, nog hy desen te statueeren en daar mede het zelve edicl t'aniplieren, dat, wie uyt hoofde of in maniere voorsz. iels te prelendcere liebbe op personen, welke van hier naar een der subalterne comploiren en vice versa van daar naar deze hoofdplaats, dan wel van het een naar bet ander eomptoir of van hier en elders naar Nederland slaan te vertrekken, zyn actie en prelensie zal moeten institueren vóór bun vertrek, op poene van anders het zelve subject te zullen wezen, dat den nalatige in de voorsebreve twee gevallen bedreygd is, ten zy op eene satisfactoire wyze kan aangetoond worden, dat men hy het depart van zodanig een persoon, op wien men eenige actie heelt, niet present geweest ware, nog gemagtigdens op zodanjgen plaats gehad hadde, van waar den debiteur vertrok ken is, om, in voegen voormeld, Ie procederen, of dat men ook, schoon zyne prelensie gemoveerd, egter gene betaling hadde kunnen erlangen. En op dat niemand van deze ampliatic eenige ignorantie zou kunnen pretenderen, is al verder g'arresleerd het voorsz. placcaat met dese byvoeging Ie doen herdrukken om, zo te dezer hoofdplaats, als op de respeclive buylen comploiren, gepubliceerd en in de Nederduytsche en gebruykelyke inlandse taaien g'affigeert te worden.
1774. P. A. VAN DER PARRA. 850 hebben, is, op de propositie van den heer Gouverneur Gene raal, goedgevonden en verstaan dal collegie te ontheffen van het daar aan by resolutie van den 31 cn January 1755,0nder meer, opgelegd onderhouden der drie valbruggen in de Zuider voorstad, zullende hel zelve overzulks in het vervolg, even als voor dien tyd, weder voor Comp* rekening geschieden door het volk van het ambagtsquartier. Hoe zonderling toenmaals het onderhoud van publieke wer ken was geregeld, blijkt uit de volgende resolutie van 15 Maart 1774. Om de maalschappye met geene noodelooze kosten te bezwa ren is, op de propositie van den heer Gouverneur Generaal, goedgevonden en verstaan, dat van de twee, voor Comp 8 rekening onderhouden wordende bruggen over de Buiten-tygers-gragt, in de Zuider voorstad, voortaan maar de eene of die by de wooning van den tegenwoordige!) Landrost, Jan Hendrik Pook, staat, ten haaren laste gelaaten, dog de andere door de eige naars van de daar omtrent staande huizen of door die er het meeste gebruik van hebben, zal moeten onderhouden, dan wel in 't geheel geëxcuseerd worden. 18 Maart. V 'oorschriften nopens de uitbetaling en ver antwoording van maandgelden. Is goedgevonden en verstaan de ministers en bedienden op alle de onderhoorige comptoiren by extract deezes te recom mandeeren om voortaan jaarlyks, zonder manquement, de generale monsterrolle van Comp s dienaaren, onder ultimo Juny aan land of op vaartuigen dienst gedaan hebbende of bescheiden geweest zynde, nauwkeurig te laaien confronleeren tegen de soldy-groolboeken, niet door de soldy-boekhouders, maar door andere, daartoe expres benoemde gecommitteerden, die van ieder perzoon, in margine zyner rekening, zullen moeten noteeren, op welke post, wagt of vaartuig by bescheiden geweest is
1774. P. A. VAN DER PARRA. 851 ten tyde van de generale nionstering om, by ontdekking, dat by de gemelde boeken eenige rekeningen zyn blyven voortlopen van persoonen, die reeds overleden, naar elders vertrokken of vermist zyn, te onderzoeken, wanneer zulks geschied is, ten einde hunne voortgelopen' gage tot zoo verre te rug Ie schryven en hunne rekeningen finaal af te sluiten, zonder dezelve in de volgende boeken voort te draagen, ten zy die perzoonen te quaad staan en middelen hebben nagelaten, waar uit hunne schuld kan worden voldaan; dog, indien men dat niet kan naspeuren, hunne gage dan te doen cesseeren en hunne rekeningen afsluiten onder ultimo Juny, met bekendstelling, dat zy by de generale monstering absent bevonden zyn; en intusschen omtrent de verstrekking van maandgelden steeds te laaien observeeren: 1° dat die verstrekking niet anders geschiede dan in presentie van gecommitteerden en op behoorlyke quitantie-rollen, waar by de sommen, niet slegts in cyffers, maar ook in schrift uitgedrukt staan; 2° dat de opgebragte maandgelden aan de verdieneren zelfs, dog aan geene andere worden afgegeeven; 3° dat een ieder voor de ontvangen' maandgelden op de quitantie-rol tekene, dog, niet kunnende schryven, een merk stelle en de gecommitteerden daar by voegen, dat het merk door den genieter gesteld is. 18 Maarl. Bepaling nopens het conlra-salul aan Engelsche Compagnie's en Fransche particuliere schepen. Na lecture eener aparte missive van den gouverneur Ie Malacca, waar by dezelve te kennen geeft, dat de capileins van vier Engelsche Gomp 8 schepen, welkers salut by aankomst ginder met twee schooten minder van het casteel beantwoord was, zig daar over te onvreden getoond en uit hoofde, zoo van de egalileyt tusschen hunne en de Nederlandsche Com pagnie, als van hunne gewoonte om de schepen van de laaste, die aan eenig Engelsch etablissement komen, mei gelyke schooten
1774. P. A. VAN DER PARRA. 852 Ie resalueeren, hegberd hehben hel zelfde honneur te genieten, dog, op 's gouverneurs weigering, van de reede veilrokken zyn zonder »salut; over dit sujet gedelibereerd en, behalven het voorschreven argument van de Engelschen, nog in aan merking genomen zynde, dat de schepen hunner Compagnie op de Nederlandsche comptoiren om de West van Indie altoos even zoo veel schooien van de casleelen of forten weder krygen, als waar mede zy, hy aankomst of vertrek, die comptoiren begroeten, zonder dat zulks nogtans gezegd kan worden te stryden legen de ordre op dat stuk by het 20 3le arlicul des 10 en tiluls vau de instructie voor de hoofd-officieren ter zee van den 10 en Oclober 1768, nademaal daar by niet is bepaald, hoe diergelyke schepen geresalueerd moeten worden, wanneer er geene schepen van de Nederlandsche Compagnie op de reede leggen ; zoo is goedgevonden en verslaan de gemelde ordre in deezer voegen Ie interpreteeren en den Malaccaschen ministers aan te scbryven, dat, wanneer 'er geen schip van de Nederlandsche Compagnie op de reede legt, bet welk als commandeur de vlag voert, de Engelscbe Conip" schepen dan van hel casteel, dog anders van bet commandeurs-schip met gelyke scbooten moeien worden geresalueerd, mitsgaders daar benevens de minisiers te gelasten om, wanneer 'er slegts een enkeld schip van de Nederlandsche Compagnie en geene vreemde schepen op de reede gevonden worden, bet commandeurschap van de reede dan maar te excuseeren, als geheel onnoodig zynde, en in dit geval het resalut van de Engelscbe Comp* schepen van het casteel te laaien geschieden invoegen voor schreeven. Omtrent de Franscbe particuliere schepen, die mei passen van de directeuren der Fransdie Ooslindiscbe Compagnie vaaren, is goedgevonden en geresolveerd te bevoelen om ook in bel vervolg aan zoodanige bodems hetzelfde coutra-salul te geeven, als straks met opzigl 10l die van de Engelscbe Compagnie gereguleerd is, dewyl aan de reeders van diergelyke particuliere scbepen, naar Oostindien gedestilleerd, door zyn Majesteit, den Koning van Vrankryk, dezelfde reglen en prerogatieven zyn
1774. P. A. VAN DER PARRA. 853 toegestaan, als de schepen van de Compagnie bevoorens genoten hebben, volgens bel arrest van hoogdeszelfs staats-raad, op den 6' n September 1769 te Vcrsailles uitgegeven. Op 4 Oetober 1774 is het vorenstaande aan alle buiten kantoren medegedeeld. 25 Maart. Uitschrijving eener »biUyké" belasting ad 20 pet. der waarde van alle langs Java's Noordkust gebouwd wordende particuliere vaartuigen, grooler dan 8 lasten. Uitgezonderd waren praauw-majang en »een enkeld vaar tuig van een der Regenten". Tevens werd verboden de aanmaak van vaartuigen, langer dan 80 voeten. Volgens de hesoignes der Hooge Regeering van 14 Julij 1774 moest deze belasting geheven worden »boven hetgene • volgens de jongste pagt-conditien aan den pagler der Las «samsche sabandaryen werd betaald voor de permissie-briefjes, »steven-geld, enz.". 25 Maart. Bepaling, dat Djohor behoorde tot de plaatsen, »die niet mogen worden bevaaren'. In art. 15 der »korte uittreksels", uitgevaardigd op 31 December 1771, was Djohor vergelen. 25 Maart. Verbod legen den uitvoer van Java van eet bare vogel-nestjes, anders dan naar Batavia. De straf was confiscatie en eene boete ten bedrage van »de verdubbelde waarde" ten behoeve van de Compagnie.
1774. P. A. VAN DER PARRA, 854 25 Maart. Verbod legen y>het willekeurig reizen vaneen *iegelyk over land" op Java. Dit verbod was door de Samarangsche ministers «gereno veerd" en werd nu als «zeer nuttig en noodzakelyk" door de Hooge Regering bekrachtigd, die er aan toevoegde »de inter dictie van batloors en paarden te verstrekken aan de zulken, welke van geen behoorlyke pas zyn voorzien, om niet alleen den inlander van buyten-gewoone lasten te bevryden, maar ook te preevenieeren veele kwaade gevolgen, die uit alom zwerven van ieder een resulteeren kunnen". 2 April. Voorschriften in het belang der gezondheid van hel scheepsvolk aan boord van Compagnie''s schepen. In deze, door Heeren XVII nen vastgestelde voorschriften komt slechts het navolgende voor, hetgeen op Indië betrekking heeft: dat \an de resolutien, by de scheepsraad genomen, en ook, in gevallen van aangeleegenheid, van de advisen der byzondere leden van deselve scheepsraad aantekening zal worden gehouden in een apart boek, het geen by arrivement aan Cabo de Goede Hoop aan de ministers aldaar, dan wel derselver gecom mitteerdens, zal moeten worden overhandigt, om door hun g'examineert en niet derselver advis aan de praesidiale kamer te worden overgezonden; dat in zelver voegen zal moeten worden gehandelt geduu rende de reize van de Cabo de Goede Hoop naar Batavia, Bengale of andere gedestineerde plaatsen; en dat dienvolgende de besluyten, in de gemelde scheepsraaden genomen, insgelyks zullen moeten worden overgegeeven aan de regeering der bestemde plaats of derselver gecommitteerdens om, na examen, met derselver advis meede aan de praesidiale kamer te worden geaddresseerd; zullende hier toe aan de hooge regeering van Indien, de ministers in Bengalen, van Ceilon en Cabo de Goede Hoop
1774. P. A. VAN DER PARRA. 855 het nodige aanschryvens worden afgezonden, met verdere wel uitdruklyke last en vermaaning aan dezelve om, zo dikwils d'uitkomende scheepen een extra-ordinair getal van zieken of dooden gehad hebben, als dan exactelyk zig te informeeren, of door de gezagvoerders en chirurgyns de ordres en die, welke verder by derzelver respective inslruclien zyn verval, behoorlyk achtervolgt en nagekomen zyn; en zo niet, dezelve gezagvoerders en chirurgyns als dan aansprakelyk te houden voor de ziek tens en sterfte van het volk, dat aan hun bevel of zorg is toevertrouwt geweest, om vervolgens legens hen ter zaake van derzelver verzuym of overtredinge en de gevolgen, daar uit geproflueerd, zonder de minste oogluykinge te doen pro cedeeren, ter erlanging van een exeraplaire straf. En zal een gedrukt extract van deeze resolutie worden gezonden aan de hoge regeering in Indien, de ministers in Bengale, van Ceilon en de Caap, om te strekken tol derselver narigt; en daar van nieede een exemplaar gelegt in de scheeps doos, ter observantie voor de scheeps overheeden, aan welke voor derselver vertrek naar boord het bovenstaaande, voor zo veel het zelve haar aangaat, zal worden voorgeleesen, zullende van deese resolutie insgelyks een gedrukt extract worden ter hand gestelt aan de oppermeesters van de scheepen, meede om te strekken tot derselver narigt en observantie. 5 April. Belastingen bij overgang van roerend of on roerend goed. De Gouverneur Generaal heeft ter vergaderinge geproduceerd een schriftelyk adres van Heemraaden der Bataviasche omme landen, waarby hunne Eerwaardens, na eene distincte aanwyzing van de importante kosten, die door dezelven noodzaakelyk moeten gedaan, dog, zonder verbetering hunner finantien, niet kunnen gesupporteerd worden, ter voldoening aan de resolutie dezer tafel van den 10™ Maart laastleden om enig fonds uit te denken en op te geven, het welk bequaam zoude zyn om dat collegie zynen veragterden staat allengkens te doen te boven komen,
1774. P. A. VAN DER PARRA 856 de heffing van i t j i percent van alle vasle goederen, die van eigenaars veranderen, als liet efficatieuste middel komen voor te stellen; waar over gedelibereerd en in aanmerking genomen zynde, dat, lerwyl een iegelyk van de Balaviasche ingezetene! belang heeft in de behoorlyke onderhouding der wegen, bruggen en doorvaarden buiten de stad en oversulks verpligt is om de daar toe vereischt wordende ongelden te helpen dragen, de heffing niet alleen van Vj 2 percent van de vaste goederen, maar ook (gelyk zyn Edelheid by deese occasie proponeerde) van een half' percent der by publique venditie verkogt wordende losse goederen, hun zekerlyk minder bezwaaren zoude dan eenigc andere contributie, die men hun mogtc opleggen; zoo is, met ampliatie van beide de voorschreven propositien, goedgevonden en verslaan by dcesen te statueeren: 1° dat voortaan van alle vaste of onroerende goederen binnen en builen deeze stad, dus mede van tuinen en landeryen, die by publicque vendilie of onder de hand verkogl worden, dan wel by wegc van donatie, legatie, erfstelling of andersints in eigendom op iemand overgaan (met uitzondering nogtans van de zoodanigen, die van ouds af geene betaaling van 's Heeren geregtigheid subject geweest zyn), boven de reeds bepaalde 's Heeren geregtigheid en andere lasten, nog door de kopers of verkrygers dier goederen, by hel doen van opdragt of overschryving op hunne naamen, aan den secretaris van Scheepenen zullen moeten worden betaald twee en een half percent en wel van den laasten verkoops prys der verkogt wordende of anders, invoegen voor schreeven, van meester veranderende goederen; 2° dat insgelyks van alle losse of roerende goederen, zonder onderscheid, ook van de actiën in de amfioen-societeil, by publicque verkoopinge door de secretarissen van de respective collegien, den curator ad lites en de slads vendumeesters zal moeten worden ingehouden een half percent van de vaste en, met de anderen, hel by hun in gehouden half percent van de losse goederen ten einde van elk half jaar zal moeten afgeven aan den secretaris
1774. P. A. VAN DER PARRA 857 van het collegie van Ileemraaden en die bediende daar van aan hun vcrlceuen behoorlyke qnitantien, om door hem vervolgens aan dat collegie Ie worden verantwoord. —■ April. Bepaling nopens recognitie-gelden, verschuldigd bij uil voer van suiker en arak. — Verbod tegen par ticulieren aanvoer van kampher uil Japan. Nadcmaal op den 7'' n deezer maand in Raade van Indie goedgevonden en verstaan is testatueeren, dat voorlaan, begin nende met primo May naastkomende, zoo wel Comp s dienaaren en onderhoorigen, als de vreemde handelaars, die suiker en arrak van hier vervoeren, voor recognitie, ten behoeven van de Compagnie, aan den sahandaar zullen moeten betaalcn vyf aglsle ryksdaalder of dertig stuivers voor ieder pikol suiker, 't zy kaudi ol' poeder, en twee ryksdaalders voor ieder legger arrak, buiten ol' boven den gewonnen 10l van twaalf stuivers voor een pikol poeder- en vieren twintig stuivers voor een pikol kantli-suiker, mitsgaders van vyf ryksdaalders voor de legger arrak, by de pagt-condilien bepaald; dog dat daar van zullen uitgezonderd en eenlyk, als bevoorens, den halven 10l subject weezen de aan de respeclive officieren van Comp s schepen gepermitteerde en by hel adverlissement van den 22™ Septem ber 1767 gespecificeerde lasten, lerwyl zy voor de suiker en arrak, welke zy boven die gepermitteerde lasten medeneemen, niet alleen den heelen tol, maar ook de voorschreven' recog nitie, gclyk alle anderen, zullen moeten voldoen; zoo wordt een iegelyk daar van by deezen geadverteerd. Nog zy een ieder gewaarschuwd, dat uit Japan geen kamfer met Comp' schepen, voor rekening van particulieren, herwaarts zal mogen worden aangebragt en ingevoerd, op de by het voorig biljet dienlwegen gestelde poene van confiscatie en vergoeding der vierdubbelde waarde, ten behoeven van de Gereformeerde kerken alhier. Wordende de officieren van de justitie, den opper- en onder equipagemeesler, mitsgaders den pagter van de in- en uit
1774. P. A. VAN DER PARRA 858 gaande regten gelast tegen de overtreeding deezer interdictie met alle exactitude te vigileeren. Op 22 April 1774 werd alsnog ter zake het volgende bepaald: Door den sabandaar te kennen gegeven zynde, dat het hem niet mogelyk was met de vereisehte exact itudc na te gaan, hoeveel suiker en arrak door de officieren van Comp» schepen en mindere vaartuigen wierdl uitgevoerd boven hunne geper mitteerde lasten, dewyl zy, by ontvangst van Comp* goederen uit de pakhuizen, te gelyk wat voor zig zelven zouden kunnen steeken in de vaartuigen, waar mede die goederen afgezonden wierden, en hy geene dienaaren genoeg hadt om daar op toezigt te doen houden, met verzoek derhalven, dat hy van de hem volgens secreete resolutie van den 7 en courant gede mandeerde invordering der recognitie voor de suiker en arrak van de gemelde officieren geëxcuseerd en de water-fiscaal daar mede belast mogte worden; zoo is goedgevonden en verstaan in dat verzoek te condescendeeren en overzulks de invordering en maandelyksche verantwoording van de bepaalde recognitie van vyf agtste ryksdaalder voor ieder picol suiker en twee ryks daalders voor ieder legger arrak, door de officieren van Comp 5 schepen en mindere vaartuigen boven hunne gepermitteerde lasten uitgevoerd wordende, op denzelfden voet, als die den sabandaar is opgedragen geweest, den water-fiscaal by deezen aan te beveelen, dog de invordering van de gemelde recognitie voor de suiker en arrak, die door andere Comp* dienaaren en onderhoorigen, mitsgaders door de vreemde handelaars, met hunne schepen verzonden of vervoerd worden, den sabandaar gedemandeerd te laaten, Zie ook 25 Julij 1777, 20 Augustus en 9 November 1779. 22 April. Vergunning voor vijf Djofwrsche vaartuigen jaarlijks op Java te handelen. By de interdictie der vaart van Java naar Johor en der
1774. P. A. VAN DER PARRA 859 admissie van Johoreesche vaartuigen ten handel daar ter kuste gepersisteerd, dog te gelyk in aanmerking gekomen zynde, dat de Johoreersen wel zouden kunnen voorwenden, dat het gehrek aan gelegenheid om de noodige levensmiddelen anders magtig te worden hun wel noodzaakte om zig met vrybuiteryen te behelpen; zoo is, tot vernietiging van dat schynhaar pretext en beveiliging der smalle handelaaren, goedgevonden en verslaan, met alteratie in zoo verre van de resolutie van den 18 en Juny 1773, den Koning van Johor te permitteeren om jaarlyks vyf zyner grootste vaartuigen, ten afhaal van ryst en andere behoeften, direct herwaarts te zenden, ten einde, op voorgaande visitatie, naar Samarang te vertrekken en, daar weder gevisi teerd zynde, ieder met eene volle laading ryst (indien maar hel gewas den uitvoer daar van gedoogt) en andere benoodigd heeden naar hun land te retourneeren, zonder eenige plaats onderweegs aan te gieren. En is teffens verstaan van deeze vergunning, niel alleen aan de Javasche en Malaccasche ministers kennis te geeven, maar ook direct aan den Koning van Johor, onder voorhouding, dat, wan neer hy zorg draagt voor de ophouding der zeeroveryen van zyne onderdaanen, men dan ook de overkomst van een grooter getal hunner vaartuigen zal permitteeren; lerwyl den eerstge melden ministers nog zal worden aangeschreven om de in dit jaar daar aankomende Johoreesche vaartuigen herwaarts over te wyzen, met aankundiging, dat zy, by deeze regeering daartoe verzoek gedaan en een pas verkreegen hebbende, te Samarang met ryst zullen worden geriefd, onder de voorschreven restrictie. Hoe treurig het toenmaals met zeeroof, zelfs onder de rook van Batavia, gesteld was, blijkt uit het volgende, ontleend aan de resolutiën der Hooge Regering van 25 April 1774. By een brief van den baas op het eiland Onrust gezien zynde, dat de zeeroovers de stoutheid gehad hadden om, niet alleen aan de overkant van dat eiland, langs de wal van de Qual, drie visschers, maar ook voor het eiland, Middelburg,
1765. P. A. VAN DER PARRA. 86 15 December. Voorschrift nopen» de onkoU-rekeningen vun Compagnie'» schepen. Door den visitateur der soldyen vertoond wordende, dat sederl eenigen tyd op sommige buylen comptoiren gepracti seerd is by factunren deze hoofdplaats ten belastinge aan te rekenen, 't gene ten behoeve van diverse schepelingen maanden lang bevorens, zoo tot goede maanden, hospitaals guastns, enz. verslrekl of uylgescholen en op het vertrek der genieters by de schecpsboeken 'er voor te belasten verzuymd was, waar door de soldybediendens alhier dikwerf buyten staat worden gesteld om diergelyke te laat ontvangene aanreekeningen efieel te doen sorteren; zoo is, om in dezen het noodige redres te doen bezorgen, goedgevonden en verstaan by extract dezes circulair te gelasten, dat in 't vervolg al 't gene ten laste of voordeele van scheeps-soldyen moet gebragt worden, op d'onkostrckeningcn der schepen pro memorie bekend gesteld worde, ten eynde daar door t'ontwaren, of alles by de boeken belast en gecrediteerd is; en, by bevinding van 't contrarie (waar voor den verzuymer al egter aansprekelyk blylt), hier nog het nodig redres te kunnen doen bezorgen, alvorens zulke personen gerepatrieerd of elders vertrokken zyn. 15 December. Bepalingen nopens hospitaal-boeken. De Regering vond goed, «aangaande de aan land besebeyden dienaaren, welke volgens usanlie by de hospitaals boeken per schuld werden ingenomen en voor hel grootste gedeelte met verkeerde naamen bekend gesteld zyn, den hospitaals-boek houdcr, zo wel als zync overdragers, te gelasten om in 't vervolg, ter voorkoming van diergelyke ahuysen, het niet op d'opgave dier inenschen zelve te laten aankomen, maar de regte naamen uyt de logie- en guarnisoens-boeken in te nemen; ten opzigte van de uyt bel, hospitaal gaande dienaaren, de als dan verstrekt wordende 2 hemhden, 2 broeken en 2 neus doeken, waar voor dezelve boven de verteerde guastos worden
1774 P. A. VAN DER PARRA. 860 twee praauwen niet menseben weg te nemen: en geronsidc reord de uitrusting van inlandselie vaartuigen tegen dat gespuis, gelyk te nieermaalen ondervonden is, vrugteloos zoude wezen, devvyl zy hier zekerlyk eenen aanhang hebben, waarmede zy eene geheime correspondentie honden; zoo is, naar de propositie van zyn Edelheid, best geoordeeld en verslaan twee Comp" ligters, met de noodige manschap en ammunitie voorzien, op de gemelde zeeschuimers uil te zenden en de gezaghebbers van die kielljes te gelasten om bun op te zoeken en met hunne vaartuigen, by eenige mogelykheid, te overmeesteren en herwaarts op te brengen; dog, by ontmoeting van tegenstand, die vaartuigen maar in den grond Ie hooien. 25 April. Bepaling, dal particuliere schepen, uil Bengalen vertrokken, bij aankomst ler reede Batavia gevisiteerd moesten worden. By gelegenheid, dat ter sessie van den 3'" December 1771 ingetrokken is de bevoorens gestelde ordre tot liet doen visileeren door justitiecle geeo in mi tl eerden van schepen, die Westersche lywaaten konden aanbrengen, geene uitzondering met opzigt lot die van Bengale komen gemaakt en deeze nogtans, nu de particuliere vaart van daar naar herwaarts weder toegelaten is, door den heer Gouverneur Generaal als hoog noodig tol tegengang van den illicilen aanvoer van amfioen voorgesteld zynde; zoo is goedgevonden en gearresteerd voortaan alle par ticuliere schepen en vaartuigen van Comp* onderhoorigen, die van Bengale, 'tzy direct of over eeuig ander comptoir hier ter reede arriveeren, zoo wel als Comp* schepen, met amfioen uit de gemelde directie aankomende, door gecommitteerde leden uit den Baad van justitie deeses casleels, met den water-fiscaal, te laaten visiteeren en wegens hunne bevinding van schriflelyk berigt dienen aan deeze regeering. 13 Mei. Uitbreiding van de op 3 December 1771 vast gestelde voorschriften nopens de vrije vaart en handel. De uitbreiding bestond daaruit, dat »de officieren van Comp s
1774. P. A. VAN DER PARRA. 861 schepen en mindere vaartuigen, zoo wel buiten, als in hunne gepermitteerde kisten, van de West van Indie zullen mogen aanbrengen lywaalen, zyden' stoffen, enz., die niet aan de Compagnie privaüef gereserveerd zyn, dewyl liet niet meer dan billyk is, dat zy daar omtrent gelykgesteld worden met andere Comp s dienaaren". 18 Mei. Voorschriften nopens geregtelijke declaratiën van verschot en salaris. In Raede van justitie des casteels Batavia gearresteerd vveesende de in l rekking der hy resolutie van denselven Raede in dato den 18'" .luly 1771 aan den secretaris, de heide geswoore clerquen en deurwaarders verleende qualilicalie tot inhouding en invordering der declaratiën, die ten behoeven van de respeclive practisyns worden opgemaakt, ten fine daar door te erlangen hun lieden agter weesen aan gemelde prac tisyns; soo word daar van by deeze aan de geenen, die sulx incumbeert, de noodige kennisse gegeven, met interdictie aan gemelde secretaris en verdere bediendens voormeld omme voor het vervolg van gemelde qualificatie ecnig hel minste gebruik te maeken, sub poene, als den Raad sal oordeelen te belmoren. Ook is ten gemelden daege nog gearresteerd omme voor den aanslaande te stalueeren: 1° dat, soo wel den secretaris, als den eersten gesworen clercq ter secretarye van desen Raede, benevens de beide deurwaarders en den geswoore translateur, alle maanden, met den tweeden off derden dag, aan de practizyns sullen hebben over te geeven specificque, getekende nolitien van het genen deselve gedtturende de jongst gepasseerde maand van de gemelde practisyns, weegens salaris en verschol, item leges voor de heeren van den Raed, syn competeerende, en dat van yder zaak apart; 2° dal, wanneer zy off eenige van haar betaling daar van begeereu, sy de gemelde practizyns als dan behoorlyk in
1774. P. A. VAN DER PARRA. 862 der minne daar toe sullen moeten aanmanen en, sulx van geen effect zynde, sy de gemelde notitie van hun verschot en salaris, alvorens hehoorlyk nagesien en door heeren commissarissen geresuineert weesende, na voorgaande insi nuatie, sommatie en renovatie, sonder verdere procedures sullen konnen doen execuleeren, ingevolge de qualificatie van desen Raede, vervat by besluyt van den 24 en September anno 1760, mits by de executie observeerende het gearres teerde en in de blafferl geregistreerde omtrent het dirigeeren der dadelyke executien onder dato den 50 en Juny 1773; 3° dat de practisyns, begeerende de opmaking van hunne declarulien van verschot en salaris, gehouden sullen weesen al meede te formeeren eene authenticque notitie van het salaris, het geene deselve vermeinen haar te competeeren, en soo een saak, waar van sy de opmaking der declaratie begeeren, en deese, haare notitie, benevens die van den secretaris, den eerste geswoore clercq ter secretarye en de beide deurwaarders en translateur, .aangaande de gedaene verschotten, binnen twee maal vier en twintig uuren na de bekome qualificatie tot het opmaken der declaratien moeten ler handen stellen aan den adjunct geswoore clercq ter gemelde secretarye, omme daar na en in overeenkomst van hel bepaalde by de salaris lyst de gerequireerde declaratien door hem te worden opgemaakt; 4° dat, sulx gedaan synde, hy, adjunct, de meergemelte notitien en declaratien sal moeten annexeeren en deselve dusdanig aan heeren commissarissen ter resumptie moeten aanbieden; 5° dat gemelde heeren commissarissen de resumptie en approbatie door haar Edelens onderteekening bekragtigt hebbende, hy, adjunct, deselve declaratien, met dies gean nexeerde notitien, aan de practisyns, ten wiens behoeven deselve luyden, sal moeten afgeeven, mits dat deselve alvorens aan hem belaelen, indien hy sulx begeerd, het salaris, dat hem voor het opmaken van dien daar uyt is competeerende; 6° en laastelyk: dal hy, adjunct, gehouden en verpligt sal
1774. P. A. VAN DER PARRA. 863 weesen onime uyterlyk 14 daegen na de erlangde qiialificatie tot het opmaken der kosten en na dat de praclisyns haare notitien van salaris en verschot sullen liehben overgegeeven, deselve declaratien in gereedheid te brengen en de practisyns te "inhandigen, op poene van 25 rd s boete ten behoeven van de raedkamer, voor yder declaratie, die hy versuymt binnen die tyd over te geeven. 20 Mei. Voorschrift nopens »dood-rekeningen'. Is goedgevonden en verstaan, niet alleen de soldy-boekhouders of curatoren ad lites op de onderhoorige buiten-comploiren by extract deezes te gelasten, dat zy, voor het zuivere provenu van nalaatenschappen van Compagnies dienaren, de dood rekeningeu der overledenen moeten crediteeren naar de Indische waarde van den daar gebruikelyken slandpenning, met ver mindering van 7 9 / 13 per cent of '/ 3 van het geheel, except in Souratte en op Mallabaar, alwaar voor wissel verlies, by het doen van remises naar Nederland, 10 per cent moeten worden afgekort, om dus in de overmaaking der penningen van afgesturven en leevende menschen overal te observeeren de egaliteit, die by de resolutie van den 22''" September 1744 gearresteerd is, maar ook de ministers en bedienden op de voorschreven comptoiren te beveelen om door de gecom mitteerden, welken volgens resolutie dezer tafel van den 18 en July 1771 gedemandeerd wordt het onderzoek der handelingen van den curator ad lites omtrent de onder zyne administratie gekomen nalaatenschappen, nog te laaten nagaan en berigten, of met het in Comp s kasse getelde provenu dier nalaatenschappen naar de lans gerenoveerde en geamplieerde ordre gehandeld en hetzelve behoorlyk by de negotie-boeken verantwoord zy. 24 Mei. Vrijstelling van de opium, door de Amphioen sociëteit verltocht, van de belasting ad 1 / 1 pet., vastgesteld op 5 April 1774. Als motief voor deze vrijstelling gold voornamelijk, dat
1774. P. A. VAN DER PARRA. 864 "gemelde sociëteit, onder meer andere losten, reeds bezwaard was met de betaaling van een half per cent aan Comp' «root kassier, I>y de voldoening van de overgenomen ainfioen". 24 Mei. Regeling van liel waag-geld voor goederen, te Batavia door Chinesche jo7iken aangcbragl. De gezauientlyke nachodas van de vyl', in dit jaar hier aan gekomen, Eimuische jonken by requesle te kennen gegeven hebbende, dat, niet alleen zy, maar ook al de anderen, die voor hun hier ten handel geweest waren, altoos verschil ge had hadden over hel waag-geld voor de door hun aangebragte pondgoederen, dewyl hun meer dan den by de pagtconditien bepaalden draaglyken tol, die, naar hunne meening, voor ieder jonk, door elkauderen gerekend, niet meer beloopen kon dan tusschen de twee en drie honderd ryksdaalders, afgevorderd en het zelve egler tot hier toe ingewilligd was, zoo, om by tegenkanting geene moeyelykheden te hebben, als om voor Ie komen hel bederf en de diefstallen, die hunne goederen onderworpen waren by aanhouding aan de waag, dog dat het thans te verre ging en zy er te veel nadeel by leeden; met verzoek derhalven, dal het deeze regeering behangen mogte ecne vaste bepaaling te maaken, hoe veel ieder van de respective Chinase jonken jaarlyks alhier voor hunne, de geregtigheid van de waag subject zynde goederen zoude hebhen Ie belaalen, even als dat met een goed gevolg plaats had omtrent liet redemlie-geld van de in- en uitgaande regten, en dat de sup plianten in dit jaar zelfs daar onder tnogten worden begrepen. Dan, alvoorens daar op Ie disponeeren, copie van dat request, volgens notulair besluit van den 26' n April laaslleden, den ontvanger generaal, sabandaar en capitein der Chineese natie alhier ter hand gesteld zynde, om met eikanderen een over slag Ie maaken en aan deeze regeering op te geeven, hoe veel voor ieder jonk zoude kunnen worden gesteld, buiten schade van de pagters der waag en buiten bezwaarnis teffens van de nachodas der Chinase jonken ?
I 1774- P. A. VAN DER PARRA. 865 PLAKAAT-lIOKh UKKI, VIII. 55 Hebben zy, by een lans ingediend berigl, verklaard van oordeel Ie weezen, dat, ilewyl bet redemlie-geld van rd 8 2200 : — voor eene groole en rd s 1680:— voor eene kleine Eimuiscbe jonk was ingevoerd in plaalze van de bevoorens gefixeerde zes per cent voor den in- en uitvoer, in evenredigbeid met bet zelve rd a öoG : s 'l door eene groole en rd s 280:— dooreene kleine Eimuische jonk betaald zouden kunnen worden voor hel een per cent, dat zy nu aan de waag betaalden. Waar over, na examinalie van de by dat berigl gevoegde notilien, zoo van de pondgoederen, die de gemelde vyf jonken in dil jaar hebben aan gebragt, als van hel gene de waag geregtigheid van diergelyke goederen in de voorgaande drie jaaren opgebragl heeft, gedelibereerd zynde, is, op de pro positie van den heer Gouverneur Generaal, goedgevonden en verslaan by doezen Ie statueeren, dat voorlaan : door eene groole jonk van Nimpho zes honderd, » kleene » » » vyf » » » groole » » Oanton vyf » » » kleene » » » vier « » groole » >• Eimui vier - en » » kleene » » » drie ■> ryksdaalders voor waaggeregligheid zullen moeten worden betaald, zonder eenige andere of meerdere lasten voor het weegen der daar mede aangebragt wordende goederen subject te weezen; en van deeze alteratie in het vyfde en zevende arlicul van de paglcondilien voor de waag aan de gemeenle kennis te geeven by bel biljet van de verpagling der Jaccalrasche domeinen voor bel jaar 177i>. 22 Junij. Voorschrift voor pradizijns nopens onwil lige getuigen. De Raad van justitie Ie Balavia vond goed »ler narigl en observantie van de gezanienllyke, voor deeseu Raede postu leerende praclisyns, voor den aanstaande Ie slalueeren, dat, soo wanneer in deese off geene zaeke benodigd syn het getuy
1774. P. A. VAN DER PARRA. 866 genisse van een off meer persoenen, sy nis dan daar toe sollen moeten praesenteeren request, daar by te kennen gecvende, dal sy, tot defensie van hun meesters zaek. als anders, absoluil beno digd syn de geluygenisse van die off meer persoonen, dewelke sy daar by nominatim sullen moeten opgeevcn, mitsgaders dal de opgegevene persoon off persoonen dilliculleeron of weigerig syn de gerequircerde geluygenisse Ie geeven, sonder dat alvoo rens sulx aan bun off haar door derzelver competenlen regter sal wcesen geordonneerl; en voorts, dal sy om die redenen sig syn addresseerende aan deesen Raedo, oodmoediglyk ver soekende des Hands appoinclemeiil. waar by de opgegeve per soon off persoonen gelasl ende bevoolen worde onder eede te and woorden op sodanige interrogalorien en arliculen, als van weegens hem aan boeren commissarissen van deesen Raede overgegeven en de opgenoemde persoon off persoonen sullen worden voorgehouden (visi causa. binnen zeekeren korten daege Ie allegueeren), waar op als dan sal worden gedisponcert als na bevinding van zaeken; sullende de praelizyns (effens verdagt moeten weesen, dal in een en dezelve saak, schoon ook een off meer persoonen lot bet geeven van geluygenisse der waarheyd gcrequircerl moglen worden, niet meer dan een requesl sal mogen worden gepraesenleerl: en dat alles sub poene van rd" 10 voor de raedkamer, Ie verbeuren by den geenen, die contrarie deezes sal hebben gehandeld". 1 Julij. Bepaling, dal in zekere gevallen hel commando over Compagnie's schepen aan opper-stuurlieden hm worden toevertrouwd. Is goedgevonden en verslaan, by overleyden of ver plaatzing der schippers van zoodanige oude schepen, als alleen op bel Javasch en andere zagte vaarwateren geëmployeerd kunnen worden, indien 10l vervulling hunner plaatzen geene ledigloo pende schippers voorhanden zyn, die bodems voortaan Ie laaien navigeeren onder bel gezag van derzelver opper-stuorlieden, ter uitwinning voor de maatschappye van de gagie en emolu menten, die de eersten meerder genieten.
1774. P A. VAN DER PARRA. 867 1 .lulij. Vaststelling der grootte van slrooji-baWs. By manquemenl van cene bepaaliug, hoe groot de balies moeten wezen, waar mede de suikermolenaars de stroop ver koopen en uitmeelen, dezelve tans naar bunne byzondere verkiezing gemaakt en daar door tusschen bun en de arraks brandcrs hvisl ei) moeyelykbeden verwekt wordende; zoo is, om daar legen de noodige voorziening te doen, goedgevonden en verslaan voor bel vervolg by deesen te statueeren, dal ieder van die siroop-balies niet minder zal mogen inbouden dan de oude maat van agt en veertig kannen, en dat dezelve ook niet zullen ningen worden gebruikt dan na alvoorens door den gezworen ykmeesler, (en byweezen van gecommitteerde leden uil bel collegie van Schepenen en den Baljuw, goedgekeurd en geykl te zyn, gelyk andere maaten. En zal derhalven van deeze resolutie aan het gemelde collegie en dat van Heemraaden der Balaviascbe ommelanden exlracl worden afgegeven tol informatie en narigl. 1 Julij. Opheffing der betrekking van kapitein-luitenant bij de Compagnie pennisten der stad Batavia. 5 Julij. Maqlu/ing op het Collegie van Schepenen 10l hel heffen eener belasting ad de helft cener maand huishuur otot support der stads lasten". Zie bij 25 Mei 1773. 5 Julij. Aanstelling van een majoor over de Mooreti te Batavia. Deze benoeming, welke eene belooning wegens langduurige, goede diensten was, wordt hier vermeld, omdat daaruit blijkt, dat in de 18 dc eeuw, ook over anderen dan Chinezen, hoofden met den lilel majoor werden aangesteld.
1774. P. A. VAN DER PARRA. 868 14 Julij. Verbod tegen den uitvoer rau suiker en arak. Door den lieer Directeur Generaal te kennen gegeven zytide, dat de arraksbranders geheel agterlyk lileeven mei de leverantie van hunne verpligte contingenten: zoo is, om Ie beletten, dal vreemde en andere particuliere handelaars, waar aan men den inkoop van dit arlicul geaecordeerl heelt; niet voor de (lomp' geriefd worden, goedgevonden en verslaan den uitvoer van poeder- en kandi-suikcr, mitsgaders arrak (uytgezonderd de gepermitteerde lasten voor de scheeps-officieren, op aparte, door den heer Gouverneur Generaal ondertekende permissie-briefjes), by een heden zelfs Ie alligeeren biljet, lot weerzeggens toe te inlerdiceeren, sub poene van confiscatie en verbeurte van een honderd nieuwe, gekartelde dukatons voor ieder kanasser poeder- en kandi-suiker of ieder fusl met arrak, die iemand, tegen dit verbod, mogte traglen uil Ie voeren, en zulks ten behoeven van de stads werken. 14 Julij. Maatregel legen hel noodeloos aanhouden van Compagnie's schepen op sub-allerne kantoren. Ten aanzien van de schepen of dies verblyf op Java in 't generaal is, op de propositie van den heer Gouverneur Generaal, goedgevonden den minisiers ginder aan te beveelcn om, voor zoo verre het hoofdcomptoir Samarang betreft, nopens de te rugzending derzelven naar herwaarts te continueren by de presente voortvarenheid, mitsgaders de respect ivc opper hoofden en residenten der onderhoorige comloircn, door toezen ding van een extract dezer ordre, te gelasten om, een ieder in den haaren, ten alleruitersten zorge Ie dragen, dat de schepen niet een enkel etmaal noodeloos worden op-of aangehouden; en hun leffens te adverteren, dat zy by het contrarie, voor zodanig een tydstip, Ie weetcn voor eiken dag, dal een schip vroeger hadl kunnen vertrekken, zullen vervallen in eene boete van honderd zilvere dukatons, die betaald zullen moeten worden door de conl.ravenleuis dezer ordre ten behoeve van de genieene
1774. P. A. VAN DER PARRA. 869 werken; en op dal men ontwaren mag, of aan deze begeerte voldaan werde, is verder dienstig geoordeeld den ministers aan te schryven om voortaan, van alle de suhalternc comloiren aan den Edelen gouverneur telkens in copia, te doen overzenden de dagregislers, door de sclieeps overheedeu van de bodems gedurende de legdagen gehouden, om daarover naar bevinding van zaaken te Kunnen jugeren. 14 Julij. Vernieuwing van tien last, uitgevaardigd op 12, J September 1758, 10l hel jaarlijks indienen eener 'Staalrekening*' van elk kantoor. Die staat-rekening moest niet alleen bevallen een overzigt van de lasten en winsten, maar ook eene «comparalic van •dien legen de memorie van menage". 11 Julij. Invoering Ie Samarang van eenc belasting op de huizen. De Regering vond goed «qualificatie te verleenen lot het doen heffen jaarlyks te Samarang, even als op Batavia, van een halve maand Imysliuur van de bewoonders der huisen, ten behoeve van de slads- of gemene werken, en om bet overige te suppleren met den wagen-pagt, die, anders by de boeken ten voordeele der rekening van timmeragie en reparatie gebragt wordende, in dit jaar nog heeft afgeworpen rd" 278; mitsgaders zulks te lal en aanvang nemen met primo September naastkomende en zoo vervolgens jaarlyks". 14 Julij. Nadere verdeeling van de 5 pet., bij het reglement van 1755, lil. V, § 1 en laan de dienaren «van de pen" op Java als middel van bestaan toegekend. Te beginnen met bel boekjaar 1774/75 moest de verdeeling geschieden, als volgt:
1765. P. A. VAN DER PARRA 87 gedebiteerd, zonder dal 'er gelet word, of de genieters weynig of veel gagie winnen of op hunne soldy reekeniitgen te goed of te quaad staan, liy desen Ie statueren, dal aan soldaten, matrosen, hooplopers en jongens, minder dan f 9 : — winnende, voortaan maar zal mogen verstrekt worden de helft en dus maar te laten belasten met / 4 : 17; en den geenen, die op schuldrekening lopen, 't zy deselve veel of weynig winnen, des mogelyk, in 't geheel niets van voorsz. klederen te laten afgeven, nadien de Comp' in beyde gevallen anders veeltyds de last moet dragen by hun ontydig overlyden, waar van zy lelfens menigmaal weynig vrugl of gebruyk hebben; dog egter voor 't overige de verstrekkingen op den presenten voet te laten. ':' December. Voorschriften nopens liet overschrijven van vaste goederen en het afbreken van Iniizcn. Schepenen dezer stede by een ampel vertoog vertoonende, hoe hezwaarlyk niet alleen den gemeencn man de boete van twee honderd ryxdaalders valt, die by 't gepubliceerl en g'afligeert biljet van den 7 e " April. 1761, uyt kragte van't ge resolveerde op den 2™ Maart bevorens, gesteld is wegens 't veizuym der overschryving van vaste goederen binnen den tyd van drie maanden, zoo dat zelfs sommigen liever hun geheel erf of land zouden laten varen, als na 't verlopen termyn het ter overschryving aangeven, als zynde veeltyds van zoo geringe waarde, dat hunne gansche bezitting, met het zelve mede gerekend, het vierde deel dier amende niet bedraagd; maar dat ook ter verschoning tegen zoo een groote boete in proportie van 's heeren geregtighyd, die men onder steld, dat den possesseur van zodanigen vasten goed heeft zoeken te frauderen, byzonder voor den inlander in aanmerking komt, dat denzclven van de ordre ter overschryving veeltyds een geruymen tyd onkundig blyft, alzo bespeurd word, dat by de testamenten van den ouden tyd veeltyds door de notarissen verzuymd is om 'er de periode nopens de gcslalueerde over-
1774. P. A. VAN DER PARRA. 870 Tc Samarang: den gouverneur 20 perc 10 , » opperkoopman en hoofd-administrateur 10 » capitain commandant te Samarang en hoofd der militie op Java 5 » » eersten pakhuismeesler en tiscaal ieder 4of te zamen 8 vier onderkooplieden, als: den secretaris van politie, den tweeden pakhuismeesler, den ontvanger der domainen en den soldy boekhouder ieder 2, te zamen 8 den translateur in de Javaansche taal 5 Te Soerahaya: den opperkoopman en gezaghebber 10 > » onderkoopman en administrateur !> » » soldy boekhouder en scriba 3 » » Javaschen translateur 2 Te Souracarta: het opperhoofd 7 » den tweeden resident 6 » Te Djocjocarla: het opperhoofd 7 » den tweeden resident 6 » of te zamen 100 perc 10 . Zie ook bij 6 Januarij 1747 (deel V, bladz. 445). 15 Julij. Bepaling, dat belastingen en vergoedingen door de negotie-bedienden aan de soldij-bedienden in Nederlandsch-Indisch <jeld moesten worden opgegeven. Is goedgevonden en verstaan een circulair bevel te expedieeren naar de onderhorige builen comptoiren, dal al, het gene ten laste of len voordcele van land- of scheeps-soldyen moet komen, voorlaan door de negotie- aan de soldy-bedienden zal moeten worden opgegeven, niet alleen in Nederlandsch geld, maar ook, na reductie van hetzelve 10l den daar aangenomen penning
1774. P. A. VAN DER PARRA. 871 \ii 11 negotie, in Indisch-geld, volgens de modellen, die hy het extract uil deeze resolutie zullen worden gevoegt (welkers inrigting lefTens verslaan is den opperkooplieden deezes casleels op (e draagen), en dat de soldy-bcdienden dan daar naar de belasting of bevoordeling op rekening van soldyen zullen moeten doen, de eerste of de belasting niet verhooging van 2i> per cent, in conformilé aan de permanente ordres op dat stuk; lerwyl de gemelde negotie bedienden nog zullen hebben te zorgen, dat van zodanige posten ten laste of voordeele, in zoo verre the de soldyen van vertrekkende schepelingen concerneeren, altoos op dezelfde wyze by de onkoslreekeningen van de schepen en vaartuigen, daar zy op bescheiden zyn, apart gewag gemaakt worde, 10l narigt van de sehccps-soldy-boekhouders en den visitateur der soldyen alhier. Eerst op II Oclolier 1774 was men gereed mei de acht modellen, welke bij hel voorenslaande behooren. li) Julij. Verlenging van hei octrooi der Amphioen socielcil 10l uit' December 1774 Dil octrooi zoude anders met uit 0 Augustus 1774 een einde genomen hebhen. De verlenging, door Ilcercn XVH" ,n ver leend, was slechts voorloopig. Zie bij 11 Julij 1772 en 19 Juli) 1775. Op 29 November 1774 bepaalde de Indische llcgering: Nademaal de tyd van ultimo December 1774, tot dcwclken de becreu Majores, volgens boogderzelvcr geëerde missive van den 20" Octolicr 177r>, provisioneel hebben gecontinueerd bet octroy van de amlioen sociëteit alhier, kort op handen, maar de nadere prolongatie daar van nog niet verkregen is bydceze regeering, is, opbel voorstel van den heer Gouverneur Generaal, goedgevonden en verslaan, indien de nadere dispositie hunner Edele lioog-Aglbare daar omtrent niet moglc inkomen voor de expiratie van den geinelden tyd, als dan, 10l den ontvangst
1774. P. A. VAN DER PARRA. 872 van dezelve, liet voorschreeven octrooy te huilen blyven sianl houden op denzelfden voet en conditie, als het laas subsisleert. 1 Augustus. Intrekking van hel verbod legen den uil voer van arak, uitgevaardigd op li JtUij 1774 De leverantie van arak aan de Regering had «weder ecnen »behoorlyken voortgang". 2 Augustus. Vooruitbetaling van paciU-penningen. De hceren Majores aan deeze regeering in consideratie toe vende, of het middel, door den Edelen gouverneur, van der Voort, op Maccasser by de verpagting van Couop' domeinen gebruik! om de paglpenningen behoorlyk te innen en, zoo veeldoenlyk, af te snyden den weg tot dilay of tot verzoeken van dien aart, met namelyk te bedingen, dat de uitgeloofde pagtpenuin gen (die van de boom alleen uitgezonderd) in drie termyncn van vier maanden en telkens vooruit moeten worden betaald, ook niet op andere plaatzen zoude kunnen worden ingevoeld ? zoo is goedgevonden en verslaan de ministers en bedienden op de overige buiten comploiren by extract deeses, niet alleen te gelasten om daar op aan deeze regeering Ie dienen van hun advies, maar ook op plaatzen, daar eene diergelyke voor uitbetaaling voor vier of anders voor twee maanden practi cabel mogte zyn, dezelve daadelyk te introduceeren by de naaste verpagting; en inlusschen, met opzigt tot Batavia, den heeren Majores te verklaarcn, dal daar toe gceue mogelykheid is, dewyl onder de paglers respective zelden iemand gevonden wordt, die vermogens of crediels genoeg heeft om sulke groole sommen gclds, als de pagten hier wel afwerpen, twee, min nog vier maanden vooruit te kunnen opbrengen. 5 Augustus. Verhooging der soldij voor militairen, die f 7 of f 8 's maands genoten. De heer Gouverneur Generaal heeft aan de vergadering ver
1774. P. A. VAN DER PARRA. 873 loiiml, boe noodzaakelyk liet ware, dat aan de soldaaten, die minder dan negen guldens winnen, deese gage wierd toegelegd, dewyl zv anders voor hunne maandelyksche subsidie, liy hel koslgeld en de drie of vier zoo genaamde goede maanden, die zy jaarlyks maar genieten mogen, zoo lang hun transport niet is ingediend, niel naar belmoren in kost en kleeding onderhouden konden worden, voor al indien hunne rekening niet ee ie maandceel belast was ol' zy door ziekten genoodzaakt wierden een tyd lang in het hospitaal Ie blyven, daar zy hunne geheele gage verleeren. En hier op, niet alleen gelet, maar ook geoor deeld zynde, dat men, mits hel tegenwoordige volks gebrek en de moeyelykheid even daarom van hunnen dienst, ter hun ner hemoediginge wel iels meer mogt doen, dan het in andere omstandigheden vereischen zoude, is goedgevonden en verstaan aan alle de soldaaten, welke lans 7: — gld s ol' 8 : — winnen en in liet vervolg met die gage uil Nederland komen, mils gaders aan de matroozen met dezellde besoldinge, welke lot de militie ehangeeren, immediaat toe Ie leggen de gage van 9: — gld s ter maand op hun loopend verband. 5 Augustus. Regeling van hel onderhoud der beschoei jingen run de Bacharachts-gracht Ie Batavia. Ileemraaden der Balaviasche omlanden liehbcn by een ingediend schriïtelyk adres Ie kennen gegeeven, dat door de ingestorte en gedevaliseerde beschoeyingen aan de vaarten builen deese stad de wegen op veele plaatzen zoo slegl geworden waren, dal bel dangereus was dezclven met een rytuig Ie gebruiken; en dat bunne Eerwaardens, diérlialvcn door de oppcr-buurlmeesters eene exacte bezigtiging daar van hebbende laaten doen, by de ingekomen rapporten ten opzigle van de Bacberaebts-gragt hadden opgemerkt, dat 'er 291 V» roeden gerepareerd moeste worden, op de eene plaats mei minder en op de andere met meerder onkosten, dog dat van dit getal 86 roeden ten eersten dienden te worden onder banden genomen; dat, dewyl daar in noodwendig mocslc worden voorsien,
1774 P. A. VAN DER PARRA. 874 den ingelanden, woonende langs de Zuid- en Noord-zyde van de Baclierachts-gragt, dom- den bode was aangezegd, datzyde bescboeying aan de Zuidzyde van die vaart ten eersten gczamen lyk moesten doen opmaaken en ieder, pro raio dei' strekking van zyn erf, (uin ol' land, daar loe eonlrilniecren; dog dal. ingevalle zy na verloop van een maand daar mede niel mogten begonnen hebben en wyders absolveeren, te wceten: voor eerst op de aan Ie vvyzen plaalzen, die de gevaarlyksle waren en de meeste spoed vereiscbten, o|» dal, I»y de doorbraake van eene strenge regen-niousson, de overgebleven ruine van een paalwerk, dal nog hier en daar stondl, niet geheel wegspoelde tot vermeerdering van de onkosten en liet gevaar, hetzelve dan door de werklieden van het collegie voor hunne rekening gemaakt zoude worden, egler mei deese bepaaling, dat de bewooners van de Noord-zyde, een brug over de Bacherachts gragt hebbende leggen ol' nog begeerende te maaken, twee roeden van de hesehoeying aan de Zuid-zyde, de strekking van de brug daar onder gerekend, voor zyne rekening zal hebben Ie maaken en te onderhouden, lerwyl de lasten van het overige der Zuid-zydsche hesehoeying gemeen bleef; dal, volgens het mondeling rapport van den gemclden bode, na cenige hesilalie en gemaakte exeeplien door de bewooners der Noord-zyde van de Bacherachls-gragt, sommigen van hun wel hadden aangenomen de ordre te ohediëren, dog dat die van de Zuid-zyde zig dillieilcr hadden geloond, voorwendende, die gragl hun niet aan te gaan, te meer, omdat zy een noksloot Ie onderhouden hadden, en principaal de capiteiu van de arthil lerye, l'ielcr Vermaak, die betuigd hadt buiten staat te zyn om daar aan Ie kunnen voldoen wegens de uitgestrektheid van zyn landgoed, Zoelendaal, hetwelk by eerder wilde verkoo pen dan diergelyke excessive kosten dragen; dal het niet alleen tegenwoordig was, maar al van voorige lyden, dal hel maaken der beschoeyingen van verseheiden gragten en voornaamelyk van de Bacherachls-gragt een onder werp van verschil was geweest en aan Heemraaden veel moeite hadl veroorzaakt, zoodanig dal deezc regecringdcu 29" Decem
1774 P. A. VAN DER PARRA. 875 bcr 1767, op de remonstrantie van Heemraaden, na eene gemaakte bepaaling, welke wegen en graglen met of zonder beschoeying uit de fondsen van Heemraaden onderbonden zouden moeien worden, gelast liadt, dat door de bewoners of eigenaars der huisen, tuinen en erven, staande en gelegen aan weerzyden van de Bacherachls- en Amanus-gragten, voor elk roede breedte een zeker gestipuleerde recognitie zoude moeten worden betaald; dog dal. op de supplir.alie van een groot getal ingelanden, die belasting den 9 cn Augustus 1768 weder inge- I rokken zynde, niet Ie min by deeze regeering verslaan was de voorschreven ingelanden door Beemraaden te doen recom manderen, dal een ieder, zoo ver zyn tuin, land of erf strekte, de wegen en vaarten, zoo veel mogelyk, zoude moeten houden in een ordenlelyken slaat van gebruik; dat, hoewel nu een iegelyk aan die bevelen eene willekeurige explicatie Iraglle te geeven, inzonderheid de eigenaars van de erven aan de Hacberachls-gragt, Heemraaden noglans supponeer den, door het gene zy den bewoonderen van de evengemelde vaart hebben opgelegd en laaien aanzeggen, niemand gopreju diceerd Ie zyn, als gefundeerd op bet gene meermaalcn by dat collegie verstaan was en, zoo zy vertrouwden, overeenkomende met de intentie dcezer regeeringe. Verzoekende overzulks: 1° om qualificalie ter advertentie by biljetten aan de bewoo ners van de Noord- en Zuid-zyde van de Bacherachts-gragt, dal zy de vervallen beschoeyingen langs die vaart en den weg aldaar zoodanig zouden hebben te maaken, als bier voorwaarts is ter neer gesteld, om daar door alle verdere verkeerde uitleggingen en tegenkantingen Ie sluiten en dus eene vaste bepaaling te bekomen, waar naar een ieder, zoo wel aan deeze, als aan de andere vaarten en graglen, zig zoude moeten reguleeren, dan wel dal deese regeering daar omtrent zoodanig anders geliefde te ordonneeren, als len meeslen nutte zoude oordeelen te bcbooren, en 2° dat de aan Heemraaden geaccordeerde gyzelingen en parate execulicn tegen alle ongchoorsaame ingelanden moglen
1774. P. A. VAN DER PARRA. 876 worden gerenoveerd, op dat de salulaire ordoniianeien niet betrekking tot de omlanden niet wierden illusoir gemaakt, maar naar behooren geëxecuteerd. Waar over gedelibereerd zyndc, is goedgevonden en verslaan, niet alleen bet collegie van Heemrauden by deezen Ie qualili ceeren om de bewooners van de Noord- en Zuid-zyde van de Bacherachts-gragt by alïixie van biljetten te adverteeren, dat zy de vervallen bescboeyingen langs die vaart en den weg aldaar zoodanig zullen hebben te niaaken, als bun bereeds aangezegd en bier vooren geëxpresseerd is, onder verklaaring teffens, dat zulks volkomen overeenstemt met de intentie deezer regecringe by resolutie van den 9 en Augustus 1768 en dat een ieder overzulks, zoo wel aan deese, als aan andere vaarten en graglen, zig daar naar zal moeten reguleeren, maar ook by deezen voor gerenoveerd te houden de by resolutie van den 19' n September 1719 aan hunne Eerwaardens gegeven licentie 10l gyzelingen en parate execulien tegen alle ongchoorzaamc ingelanden, in zaaken, die hun door dezelven wettelyk worden aanbevolen; en daarenboven nog voor hel vervolg te statueeren, dat de eigenaars van erven, huisen, tuinen en landeryen, aan de Noord-zyde van de Bacherachts-gragt gelegen, welke geene gemeenschap hebben met de Amanus-gragl, verpligt zullen weezen Ie draagen cu te contribueren de helfte van de lasten en ongeldeu der bescboeyingen aan de Zuid-zyde van dceersl gemelde gragt; mitsgaders, tot al'snyding van alle pretexten van ignorantie daar omtrent, zoo wel de secretarissen van de respective collegien en de stads-vendameesters te gelasten om van dit servitul altoos menlie te maaken by de biljetten van verkooping der voorschreven erven, huizen, tuinen en landeryen, als aan Schepenen deezer slede te demandeeren om bel zelve ook speciaal Ie doen bekend stellen by de koop brieven of acten van overschryving dier goederen, wan neer zy by verkoop of versterf aan nieuwe eigenaars overgaan. En zal wegens deeze dispositie extract uil de notulen worden geëxpedieerd aan de collegien van Schepenen en
1774. P. A. VAN DER PARRA. 877 Heemraaden, mitsgaders aan de, gemelde secretarissen en vendumeeslers. Zie ook tl September 1792. 5 Augustus. Bekendmaking, dat de Regering voornemens was thee en edele gesteenten op vracht naar Nederland te verzenden. 16 Augustus. Toepassing van de boete op hel niet ver schijnen hij de algemeene monslering op alle dienaren van de Compagnie, met uitzondering van matrozen en soldaten. Is goedgevonden en verslaan de boete van twee maanden gage, liy resolutie deeser regeeringe van den 2 en Augustus 1771 gestalueerd op «Ie nalaaligheid van de als gecommitteerden in de respeclive adininis tra tien fungerende onderkooplieden, boekhouders en adsistenten, om zig legen den lyd der gene rale monslering by het opperhoofd van het generale soldy comploir aan te geven, voor het vervolg ook applicatie! Ie maaken op alle andere dienaaren, de matroosen en soldaalen alleen uitgesonderd, die by de generale monslerrolleu niel worden vernield gevonden, nog zig daarvan voldoende veront schuldigen kunnen; mitsgaders hel opperhoofd van het gene rale solily comptoir dienvolgens by deesen te qualificeeren om die boete telkens Ie mogen inkasseeren 10l onderstand van behoeftige pennisten. 16 Augustus. Verbod tegen den uitvoer en prijs-verhoo ging van cardamon. In' aanmerking genomen weezende, aan de eene zyde de aanzienlyke winsten, die op de Javasche kardamon, by verkoo ping in Nederland, doorgaans behaald worden, dog aan de andere zyde den presenten geringen inzaam van dal produel in vergelyking legen voorige lyden, loen men jaren heeft
1774. P. A. VAN DER PARRA. 878 gehad, waar in dies aanbreng voor de Compagnie van Tagal alleen tot 12, 13, 'l'ó en zelfs .17000 i<; ruim geaccresseerd is, zoo dal men, niel ongegrond, zoude mogen vermoeden, dal met een goed gedeelte van hel. gene Java daarvan voortbrengt, een ander uilweg gezogt wordt, is, om dit te beletten en de leverancie aan de Compagnie in liet vervolg te doen loenecmen, goedgevonden en verslaan de Javasclie ministers, niet alleen Ie gelasten om den uil voer van de daar groevende kardamon over de geheele kust, .Ie verliieden. maar ook den inkoops prys daar van te verhoogen 10l dertig guldens voor de hon derd ponden. 19 Augustus. Voorschriften nopens de wegen huilen Batavia. De heer Gouverneur heeft, onder verlooning van de uiltersle noodzaakelykheid om middelen Ie beraamen toteene hehoorlyke onderhouding van de wegen op hel platte land rondom Batavia, nadien dezelven voor een goed gedeelte reeds dermaaten ver waarloosd zyn, diil zy niet of nauwelyks gebruikt kunnen worden, een ontwerp daar van geproduceerd; en. na resumtie van het zelve, de vergadering zig daar mede volkomen ge conformeerd hebbende, is dienvolgens goedgevonden en verstaan voor hel vervolg l»y deesen Ie slalueeren: dat van de wegen naar de bovenlanden of tusschen Weltevreeden en de jiosl Meester Cornelis, mitsgaders zo ver volgens opwaarts, die in twééën slaan te worden verdeeld door hel stellen van een slakel-werk in hel midden van dezelven, hetwelk de lieer Gouverneur 1 Generaal aannam op eigen' kosten te laaien maaken, de Westzyde eenlyk voor de wagens, dog de Oostzyde voor de kanen zal moeien dienen en de eerste dus door geene karren zal mogen gebruikt worden, op poene van confiscatie van de kar. buffels en daarmede vervoerd wordende vragt, voor die dezelve op den gemelden wagenweg komt Ie a lira peeren; dat de respeelive mandadoors of opziglers van de langs
1?74. P. A VAN DER PARRA. 879 de gemelde wegen leggende lauden, die by deezen responsabel verklaard worden voor het wegneemen of breeken van hel voorschreven stakelwerk, niet alleen gehouden zullen weezen om uit privé beurze Le repareeren, wal daarvan weggenomen of gebroken is, en dal werk dus weder in den voorigen staal le brengen, maar nok daar en lioven, tot hoeting van hel gebrek aan toezigt in deezen, telkens verheulen tien ryksdaalders len behoeven van de stads werken; dal door allen en een iegelyk de wegen rondom Batavia op hel platte land, voor en langs hunne landerycn leggende en zo verre die lans verwaarloosd en dus inpraclicabel g( worden zyn, weder zullen moeten opgemaakt en met medio Oclober naaslkomende in slaat van gebruik gebragt, mitsgaders vervolgens altoos behoorlyk onderhouden worden; dog dat, by verzuim van liet een en ander, hetzelve voor rcekening der eigennaren van zoodanige landeryen, zonder nadere waar schouwing, zal worden geëffectueerd door hel werkvolk van Heemraaden der Batavinsche ommelanden; weshalven ook verslaan is dat collcgie hy extract decses te gelasten om van de voorgemelde schikkingen en ordres door affixie van hiljelleu in de Nederduitsche, Maleilsche en Javaansche laaien, ook door hekkenslag, uil naamc deezer regeeringe aan een ieder te doen kennis geeven, op de executie derzelven nauwkeurig agt te slaan, legen de on willigen of nalaatigen naar den inhoud dier ordres te procedeeren en de boete, die de raandadoors verbeuren moglen, door hunne Eerwaar dens secretaris te laaien invorderen, om jaarlyks onder quillantie te worden verantwoord aan den secrelaris van Scheepenen. tpSêöT l Uitschrijving van een algemcencn dank' en bede-dag wegens hei aanslaande verlrek eener retour-vloot. 18 Oclober. Intrekking van het verbod legen uitvoer van suiker, uitgevaardigd op 14 .lulij 1774. De Negering had weder genoeg suiker voor hare behoefte,
1765. P. A. VAN DER PARRA. 88 schryving 'er in bekend te stellen; en dus tot ontlasting van de arme ingezetenen, zoo die zigh reeds schuldig aan d'over treding der voormelde ordre mogten gemaakt hebhen, als die zigh in 't vervolg te huyten gaan, ten minsten nog voor eenigen tyd ter versagting voordroegen, dat de boete mogte gedeminueerd worden tot op zekere percentos van de waarde der vaste goederen, waar van de tydige overschryving ver zuymd was en word verzuymd, weswegens hunne Eerwaardens tien ten honderd proponeerden voor alle dusdanige effecten, heneden de twee duyzend ryxdaalders waardig, en wat daar boven is niet meer dan twee honderd ryxdaalders als voor heen; mitsgaders verzoek deden, dat die boetens ten faveure van hunne Eerwaarde kamer, als niets in vooraad hebbende, mogte worden ingevorderd; zoo is, gelet op de billikhyd van den voordragt, behalven dat ook reets, volgens resolutie van den 9 en Augustus jongstleden, begrepen was om de boete niet hoger te laten betalen, als de vierdubbelde waarde van 's heeren geregtighyd bedraagd; en teffens in consideratie gekomen zynde, dat den bepaalden tyd wel wat ruynier konde genomen worden, zoo tot wegneming van gezogte uitvlugten, als om wettige excusen voor te .komen, goedgevonden en verstaan om, met renovatie, arapliatie en alteratie van 't voorsz. biljet en resolutie, den daar by gepreQgeerden tcrmyn tot over schryving van de vaste goederen op de naamen der eygenaaren, 't zy iidei-commissaire of andere, waar van iemand in possessie is of namaals gerake moge, by desen te prolongeren van drie lot zes maanden, zoo nopens liet geene, dal lot heden niel mogte wezen overgeschreven en waar van geen zes maanden zyn verlopen, als van 't gene, dat in den aanstaanden zal moeten overgeschreven worden; invoegen, dat die langer ge wagt heeft of in der tyd waglen zal als zes maanden met de g'ordonneerde overschryving, de volgende, tans nader be paalde boete zal moeten betalen, te weeten: tien ten honderd van de inlrinsique waarde zodaniger vaste goederen, waar van de behoorlyke tydige overschryving niet geschied is, of wel van vaste goederen ter waarde van 50 ryxd s en daar
1774. P. A, VAN DER PARRA. 880 De intrekking van het verbod zoude mei "2l> October 1774 ingaan. 28 October. Last op de buiten-kantoreti pennisten 10l het megolie-iverk'', te doen opleiden. Van hel verzoek der Bandasche ministers om twee of drie pennisten, die 10l het negotie werk eenigzints beqnaam zyn, gesproken en teffens in aanmerking genomen weezende, dat hel Panda alleen niel is, daar men zig van zoodanige subjecten nlldool vindl, maar dal liet gebrek aan dezelven op andere plaatzen mede dermalen toeneemt, dat daar in onmogelyk van hier telkens voorzien kan worden, is, lot remedieering of preventie van de verlegenheid in dien opzigte, noodig geoordeeld en verslaan de minisiers en bedienden op alle onderhoorige buiten comploiren by extract deeses te gelasten om steels te zorgen, dat de negotie- en soldy-boekhouders ieder ten minsten twee van de onder bun bescheiden pennisten, welke zy vermeenen zullen vermogens genoeg te hebben om dat werk aan Ie leeren, daar in vlylig instrueeren, lot zoo verre, dat zy bequaam worden om bel zei Is naar behoo ren Ie kunnen waarneemen by indispositie of anderzints van de gemelde boekhouders of van hunne overdraagers. "'. r r . Nader verbod tegen liet laten los hopen van vee. Bespeurd zynde, dal, tegen de te meermaalen gestelde en laast by advcrlissement van den s'" April 1770 gerenoveerde ordre, weder paarden, koebeesten, buffels, ook schaapen, bokken en geilen langs 's Heeren publique wegen of straaten loopen graazen; zoo is, lot voorkoming van meer diergelyke ongelukken, als daar door reeds veroorzaakt zyn, nodig geoordeeld en verslaan allen en een iegelyk nader by allixie van biljetten Ie verbieden eenige paarden, koebeesten en buffels, mei of zonder wagler, te laaien grazen of weiden langs de gemelde wegen of siiaaien, binnen of builen de, stad en beneden de
1774. P. A. VAN DER PARRA. 881 PLiUAAT-BOKK BEKL VIII. 56 post Jacalra, Ryswyk, Ankee en Ansjnl, speciaal ook langs de weg van Molenvliet, Jen weg lusschen dezelve en de Chineese graven, lusschen deezen en den weg naar de Sonthar, mitsgaders langs de Amanus- en Bacheragls-gragt, mei byvoeging, dat ook daar langs en op alle de wegen, beneden de voorschreven posten gelegen, zonder wagter niet zullen mogen gelaten worden schaapen, bokken en geiten; dog dat daar en tegen langs den groolen Zuider weg, tol in de Chineese graven boven de post Jaccatra, maar niet laager stedewaarls, allerhand gehoornd vee zal mogen weiden, mits daar by gesteld wordende de noodige waglers, die zorg zullen moeten dragen, dat dat vee niet beneden de post Jaccatra komt te loopen, maar boven die verblyft; alles op dezelfde penaliteil en met gelyken last aan den Baljuw en Landdrost, als reeds geslatueerd en gegeven is by het voorschreven adverlissement. ''. Petober. RcalumeM voor de artillerie-officieren te Batavia. Arl. 1. Eerstelyk zal het casleel en de zeebattery door den capilein, van het haslion Arasterdam tot dat van Gelderland door den capilein lieutenant, van het bastion Gelderland tot aan de Diestpoort door den eerste extra-ordinair-lieulenant, van de Diestpoort 10l de Ulrerhlsche poorl door den tweede extra ordinair-lieulenant en van de Utrechtsche poort 10l Cuylenburg loe door den ordinair-lieutenant gecommandeerd worden. Arl. 2. By alarm, zoo wel binnen, als builen de stad, zal ieder commandant zig ten eersten naar zyn post moeten vervoegen en op ieder bastion of haltery ordre geven aan den bombardier en cannonier, die daar leggen, om het lond en verdere gereedschappen ler bediening van het kanon, lot het afvuuren en laaden met hel scherp gereed Ie houden; en gemelde commandanten zullen van hunne poslen niet moogen afgaan, voor en al eer ze ordre bekomen hebben van hunnen chef. Arl. 3. By hel ontslaan van brand, zoo binnen, als buiten de slad, zal mede ieder commandant zig ten eersten op zyn
1774 P. A. VAN DÉR PARRA 882 post moeten begeeven en niet mogen afgaan, voor dal bekend gemaakt word, dal het vuur geblust zy. Art. 4. By alarm moet de eerste ordinair-vuurwerker zig ten eersten binnen de arthillerie begeven en dr vier geswinde regimenl-slukken, die onder de agler-poorl van de arthillerie staan, by de hoofdwagt laaien brengen, mei de noodige man schappen tot het bedienen derzelven, namenllyk: by ieder stuk een hombardier en vier kannoiiiers, voorzien van 30 p s geswinde scherp-kardoesen. waar van 9 p s in de kardoes-lasch gedragen en 21 in het kastje van de affuit gelegd zullen worden, met 40 p" spilelten, het nodige lond en zunder. Art. 5. By hel ontslaan van brand, zoo wel binnen, als buiten de stad, zal de evengemelde vuurwerker zig mede lerslnnd binnen de arthillerie moeten vervoegen en de brandspuiten, brandzeylen, baaken, emmers, ladder, lantaarns, elc. op het plein van gemelde arlhillery gereed houden, met de ambagls lieden en de Mooren, om by eerste bevel van den chef of van den capitein, die in het casteel permanente brandspuit-meester is, naar de vereischte plaats te kunnen marcheren: maar, wanneer nogtans de commandanten van de Oost- en Westzyde, alwaar de kruid-magazynen leggen, ladder, brandzeylen, etc. inoglen eisschen, zoo zal de meermelde vuurwerker, schoon de majoor niet present weezen mogle in de arthillerie, dog het geeiscble derwaarl moeien laaien brengen, om geen lyd te verliezen met hel doen van rapport, 't welk niettemin na gedaan werk ten eersle geschieden en ook leffens zorge draagen moei, dal by diergelyke gelegendheid, zoo meede by alarm, van alle hel verstrekte een acurale aantekening gehouden word door den boinhardier van het magazyn. Art. 6. De ontvangst van kruit van de kruylmolens zal door den capilein moeten geschieden en in de kruit magazynen geborgen worden, hel geen hem door den majoor 's daags bevorens zal worden aangezegd. Art. 7. Isy hel ontvangen van kruit op de moolens moeten eersl verscheiden' vaaten uit de fyne en grove quantiteiten worden geopend en gewogen, mitsgaders gevisiteerd, of hel wel
1774. P. A. VAN DÈR PARRA. 883 droog on naar uiterlyk aanzien goed zy ler acceplatie, en als dnn van ieder soort een doosje nemende, om op dien zelven of ten uitersten den volgenden dag op de exercitie-plaats geprobeerd Ie worden met een mortier van 4 duimen, geladen met 2 lood kruit en zonder kruit in liet laadgal te doen, maar mei geswinde lond al' Ie schieten, gesteld op 45 graaden en uitwerpende een yzere kogel van 8 ffi. Zullende decze distantie van den werp door den ordinaire vuurwerker, bescheyden op het laboratorium, scliriftelyk in het inagazyn binnen de arthillerie moeten worden opgegeven, volgens bet model N° 1, om er aldaar aantekening van te houden. Art. S. De eapilein zal. voor dat hy zig naar de moolen begeeft, een kannonier van het piquet en twee handlangers r.ommandeeren 10l de waarschouwing aan de wag(hebbende officieren van de Vierkants- en Uotlerdammer-poorl om, wanneer het vaartuig mei kruit genaderd is op een distantie van honderd roeden, het hek te doen sluiten en niemant over de brug te laaien, voor en aleer dat het vaartuig vyftig roeden verre van de brug zal gepasseerd wezen; terwyl de gemelde kannonier en handlangers het zelfde moeten observeeren op de Jassem brug en tellens zorge draagen, dat het vuur wel uitgedaan wordt op de vaartuigen, die in de rivier mogten leggen, en tot een goede distantie ter weder zyden van de rivier; gelyk de ex l ra-ordinaire vuurwerker of de bombardier van het plein, die hel kruil-vaarluig commandeert, ook niet zal moeten toelaaten, dal. het zelve door andere vaartuigen, hoe genaamd, genaderd, veel min voor hy gezeild of geroeid worde; maar wel daarentegen gehouden zal zyn om, by aldien iemand zoo verre gaat van zig legen hem te opponeeren, het kruit-vaartuig op de beste vvyze Ie doen ophouden en een kannonier aan de naasle wagl te zenden ter kennisgeving van het geval, niet verzoek van assistentie, ten einde den opponerenden in arrest te laten neernen. Art. 9. De eapilein zal door den bombardier en korporaal van de handlangers, zoo op de moolens, als voor het kruil magazyn, waar in het kruit wordt geborgen, al hel volk
1774. P. A. VAN DER PARRA 884 naauwkeurig doen visiteeren, of het zelve geen yzer of slaal by zig ilrage en, zulks by iemand bevonden wordende, voor dien tyd laaien afleggen; ook niemand in liet kniil-inngazyn mogen toelaalen met zyne eigen' schoenen, maar hem de nieuwe, die daar in voorlaan zullen by der hand gehouden worden, doen aantrekken en dezelve met riemen loesnoeren zonder gespen Ie gebruiken, 't welk ook moet in agl genomen worden door de officieren, die de verstrekking in het kruit-magazyn doen. Art. 10. Op den eersten Maandag van ieder maand zal de capilein het casleel en de zeebaltery visiteeren en daar van schriflelyk rapport doen aan den majoor, volgens hel model N° 2, zo mede alle commanderende officiers, een iegelyk van hunnen post. Art. 11. De wapen-kamer der arlhillery en hel ammunitie huis aan de Nieuw-poort, alwaar de vier en twintig veld slukken leggen, zullen door den capilein alle maanden gevisiteerd en opgenomen worden. Art. 12. De ordinair-vuurwerker, die in het laboratorium woont, zal maandelyks moeten opmaken een schriflelyk rapport, volgens het model N° 3, mei een aparte lyst van alle het geen 'er in verbruikt is door de zoodanigen, aan welken de majoor permissie gegeven heeft om deeze en geenc vuurwerken tol proeven en oeflening te maaken; zullende het een en ander door den capilein-luitenanl, die over gemelde lalioralorium het commando voeren zal, voor gezien getekend worden. Art. 13. De majoor zal gehouden zyn den vryen toegang tot het laboratorium Ie niet alleen aan de officieren en bombardiers, maar ook aan de kannoniers en handlangers zelfs; en op de zulken regard slaan, die zig appliceeren, zoo op de constructie der vuurwerken, als op al hel geen de arlhillerie kunde betreft; om by vacante officiers, bombardiers en kannoniers-plaalsen diergclyke persoonen voor Ie dragen, mits dat die van een goede conduite zyn en de nodige ambitie, iever tot den diensl en de vereisrhle bekwaamheden bezitten, ook zig wel van hunne minderen zouden kunnen doen respecteren en wel woelen zullen hun characfer Ie mainlineren.
1774. P. A. VAN DER PARRA 885 Art. 14. Daar e» tegen zullen alle de genen, welke hunnen pligt niet behoorlyk waarnemen of zig niet genoeg applicercn om te kunnen worden gcavaneeerl, zonder hacsitalie gepasseerd en jongere voor hen getrokken worden, in verwagling, dal zy hier door zig meer zullen hevlytigcn en zulks door cene ieverigc emulatie poogen voor te komen. Vil. 15. Uy allen onlfangsl van huskruit, dat van de schepen of audcrzinls aan de moolens wordt gchragt, zal de ordinaire luitenant permanent worden gecommitteerd met de officiers van de infautery eu zeevaart; en hy het verstrekken of ontvangen van ammunitie goederen uil en in de arlhillerie zal daar dagelyks een van de subalterne officiers moeten geplaast worden, op de wyze van eeuen waglhehbcnd officier, naamcnllyk: 's morgens van hall zeven tot half elf en na de middag van half twee lot half zes uuren, mils dal verstrekking of ontvangst na verloop van dien lyd eindigen moei. Art. 16. Tol de visitatie van schepen of huiten-posten, dan wel enige andere extra-ordinaire coinmissien, zal de majoor bevoegd wezen den capitein, capitcin-luilciiaul en de subalterne officiers te committeren, 'l zy Ivvcc van hun, dan wel een alleen, niet een extra ordinair-vuurwerker, naar vereisen en uoodza kclykheid van den dienst. Art. 17. De recrulen zullen binnen de arlhillerie of byde casernen van bet bastion, Zeeland ia, moeten geöxcerceerd worden door een extra-ordinair vuurwerker of bomhardier, welke gedurende dien lyd zal bevryd blyven van waglen en verderen dienst. Arl. 18. Wanneer het corps uit marcheren zal naar de excercilie plaats, moet de excercilie door den capitein en capitein-luitenaiil by beurte gecommandeerd worden, alwaar ook alle dienstvryc officieren altnos moeten present zyn in hunne volle montering, dog zonder echarpe en ringkraag, behal vcn den laatslen dag of by de eindiging der excercilie, op welken de majoor commandeeren eu Ik l corps af exccrccren zal in presentie van den heer Gouverneur Generaal. Art. 19. De majoor zal gehouden zyn by alle excercilien, die
1774. P- A. VAN DER PARRA. 886 gedaan moeten worden, tegenwoordig te wezen om zyne oillres te geven en toe te zien, dat men met iever en vlyl exerccre. Art. 20. Laeslelyk zullen alle manoeuvres, welke de majoor mogte goedvinden met de regiment- of veld-slukken Ie laten doen, schriflelyk moeten worden opgegeven aan de commandanten van de exercitie, met hyvoeging van derzëlver aftekening. N° 1. Het kruyt leverantie van den , geprobeerd met een 4 duinier mortier, geladen met "1 loot kruyt, gesteld op 48 graden, mei een 8 pond yzer kogel, heeft een distantie geworpen, als:
N° 2. Rapport van de maand September anno 1774, wegens de bevinding der canons, affuyten, bolwerken en verdere amunitie goederen, berustende op de posten. 1774- P. A VAN DER PARRA. N.B. Voor de overige bolwerken van het kasteel en van de stad Batavia zijn ecnigzins cewijziade modellen vastgesteld. 887
1774. P. A. VAN DER PARRA, 888 Lalioralorium, den anno 1774. 3 November. Verbod voor Compagnies dienaren deel te nemen in de voor burgers opengestelde vrije vaart. By de openstelling of continuatie der particuliere vaart van de Oostersche provinciën op Batavia en vice versa, dezelve eenlyk aan de ingezetenen en onderdaanen van de Nederland N° 3. Rapport en specificatie van hel laboratorium van de maand anno 1774.
1774. P. A. VAN DER PARRA 889 sche maatschappye of inlanders, onder haar rcsortecrcnde, maar nimmer aau Comp* dienaaren in die provinciën loegc staan en egter nu en dan ondervonden zyndc, dal ook zy vaartuigen naar herwaarts en elders equipeerden, tot preju dicie van de burgers en andere ondcrzaalen ginder, daar de ministers integendeel de navigatie en commercie van die luiden op deeze en andere gepermitteerde plaatzcn, welke reeds in een zigtbaar verval is, behoorden op Ie beuren en, zoo veel mogelyk, te koesteren, op dat zy niet eindelyk geheel te niet loope, gclyk geschieden zoude, indien men gedoogen wilde, dat hunne privative voorregten by Comp s dienaaren worden aangematigd; zoo is, om daar tegen de noodige voor ziening te doen, op de propositie van den heer Gouverneur Generaal goedgevonden en verstaan den ministers in de vier Oostersche gouvernementen aan te schryven, dat van daar geen grooter dan het reeds bepaald getal vaartuigen ten handel op deeze hoofd- en andere gepermitteerde plaaalzen zal mogen navigeeren en van dit prerogatief ook door niemand anders dan de burgers ginder gebruik zal mogen gemaakt worden, met inlerdiclie derhalven aan de hoofdgebieders om voortaan meer passen daar toe te verleenen aan Comp' dienaaren en ordre teffens aan deezen om zig van alle vaartuigen, die zy tot het dry ven van eenige trafique aan de hand mogten hebben, ten eersten te ontdoen, zonder voortaan eenige anderen te mogen aanhouden als orembaayen, welke slegls tol uitspanning dienen. 22 November. Last op de gezagvoerders van uil Neder land Ie Batavia aankomende Compagnie's schepen ten spoedigste aan den Gouverneur-Generaal aan te bieden de resolutiën van den schceps-raad betre/Jende middelen. tot bewaring of herstelling der gezondheid van de be manning gedurende de reis. Die resolutiën moesten te Batavia geëxamineerd worden door den water-fiscaal, den opper-equipagc-meester en door hel hoofd van de chirurgie.
1765. P. A. VAN DER PARRA. 89 beneden vyf, ter waarde v;in 50 tot 100 rd s tien, van 100 Int 150 rd* vyftien, enz., mitsgaders dal de boete niet hoger zal klimmen als twee honderd ryxd s ; en dat gevolgelyk deze zwaarste amende zal betaald moeten worden wegens raste goederen l)oven de 1950 rd" waardig, hoe veel meer zoo een effect ook waardig mogt zyn, in welken gevalle en ten aan zien van de pligt der notarissen het nieermelde biljet van 17C>1 en resolutie van Augustus jongstleden in zyn wezen en waarde, mutatis mutandis, by desen gelaten word: dog is ten aanzien van liet versoek van Schepenen zelfs om de boelen ten faveure harer kamer te mogen genieten al verder verstaan daar toe te bewilligen en dezelve door den secretaris, by cene te foriiiereue rekening, jaarlyks te laten verantwoorden, waardoor derhalven de diacony, als bet zoo boog niet benodigd zynde, dezelve zal missen. By deze gelegenbyd ook in aanmerking gekomen zynde. dal sommigen in deze eolonie maar al te willekeurig hunne huysen en andere opstallen afbreken en applaneren, veellyds slrydig met bet algemeen belang en nrojudieiabel aan'slands inkomsten: zoo is wyders g'arresteerd om, onder bekendmaking van al het voorgaande, by een- biljet op nieuw te publiceren en l'alligeren, tellens een iegelyk te verbieden, gelyk verboden word by desen, om huysen of opstallen, daar men cygendoni of beheering van heeft, dan wel in der fyd den eygendom of heheering van krygen mogte, 't zy dezelve binnen desc stad, dies voorsteden of in de Ibuynen en landeryen gelegen zyn, af te breken of Ie applaneren, dan na dal 'er, onder verlooning van de daartoe dringende redenen, speciaal verzoek by deze regering toe zal gedaan en permissie verkregen wezen. 21 December. Verpachting van de gemeene middelen van hel koningrijk Jakalra voor hel jaar 171JÜ. De wijzigingen in de voorwaarden wnren ditmaal de volgende: dat, Iniylen de pagters van de inkomende en uitgaande regien, de wschmarkt, de inkomende en uitgaande rijst, den scheepkandd
1774. P. A. VAN DER PARRA 890 24 November. Waart op Banda. Is goedgevonden en verstaan aan de gcctien, die met ryst van Java naar Banda vertrekken, te permitleeren om direct te mogen te rug kceren naar de plaatzcn, van waar zy ver trokken zyn, mits by hunne komste exact gevisiteerd wordende, tot weering van allen morshandel in speceryen, ofschoon het niet presumtief is, dat zy dien ooit lenleeren zullen. 29 November. Vrijstelling van den kapitein der Chinezen te Rembang van de belasting, uilgeschreven op 25 Maart 1774, voor zes vaartuigen. Die kapitein gaf bij rekest te kennen, »dat de geringe «voordeden, die hy hadt van het aantimmeren en verkoopen • van vaartuigen, het eeuigste middel van beslaan in die »qualiteit uitmaakte, dog het zelve merkelyk verminderen «zoude, indien hy nu, zoo wel als anderen, moeste opbrengen »dc bepaalde recognitie van 10 per cent voor alle ginder «aangebouwd wordende vaartuigen, grooter dan van 10 lasten". Naar aanleiding hiervan besloot de Regering «slechts deezc uitzondering Ie maakcu in de resolutie van den 25 ( ' n Maart 1774, om de capilein der Chineesen te Rembang een toereikend middel van beslaan te laaten behouden, dal hy voor zes vaar tuigen, vau twintig tol vyf en twintig lasten ieder, die hy daar jaarlyks, na verkregen permissie vau deeze regeering, zal mogen doen aantimmeren, niet zal behoeven op te brengen de meergewaagle recognitie van 10 per cent. En is teffens verstaan van dit een en ander de Javasche ministers tol hun narigt te informecren". 29 November. Magtiging op hel Collegie van Wees meesteren naar Nederland over Ie maken de gelden, onder hel beheer van Wccsmccsleren en loebehoorende aan pupillen, in Nederland woonachtig. Het kapilaal der pupillen, door Weesmeeslcreu beheerd,
1774. P. A. VAN DER PARRA. 891 bedroeg niet minder dan 1,078,862 rijksdaalders, waarover gedurende de drie laatste hoekjaren 210,287 rijksdaalders aan renten hadden uitgekeerd moeten worden, terwijl van de Regering wegens renten van hij huar a deposito uilgezelle gelden slechts 146,516 rijksdaalders ontvangen waren. Bij particulieren gelden veilig uit te zetten werd hoc langer hoe moeijelijker, ten gevolge waarvan het fonds van Weesmeesteren onrustbarend achteruitging. De Regering vond daarom goed het Collegie van Wees meesteren, »niet alleen zonder de minste reserve en niet eeuige alteratie van de resolutie deezer regeeringe van den 28 on May 1748, by deezen Ie qualificeeren, om alle de tegenwoordig by de weeskamer renten winnende capitaalen, eigen aan kinderen, die zig reeds in Europa bevinden en geenc ouders, dan wel vader of moeder in deeze gewesten hebhen, ten be draagen van rd' 549648: —, in het aanslaande jaar 1775 naar Nederland te remilteeren aan zoodanige weeskameren, als hunne Eerwaarden» len meeslen voordeele van die kinderen dienstig zullen oordeelen, maar ook te gelaslcn, om in het vervolg geenc penningen onder hunne administratie te acccplecren len behoeven van kinderen, welke uit Indien naar Nederland vertrekken, 't zy met hunne ouders, dan wel hun vader of moeder niet hier in het land verblyft, mitsgaders ten aanzien van de by resolutie deezer tafel van den 14 cn May 1698 ge maakte bepaaling der somme, waar op aan de weezen renten moeten worden goedgedaan, naamelyk 10l twintig duizend ryksdaalders van ieder derzelven, by deezen te verklaareu tol narigt van Weesmeesteren, dat die bepaaling voortaan of van primo Maart 1775 af eenlyk belrekkelyk zal zyn en blyven op de capitaalen der kinderen, die in cgl geteeld zyn; dog dat van alle anderen, als onegten en bastaarden, niet meer dan tot tien duizend ryksdaalders van ieder derzelven zal mogen vrugtbaar gemaakt worden". Het »gewoonelyk vvissel-verlies" ad 7 9 / J 3 pet. op het over
1774 P. A. VAN DER PARRA. 892 maken van gelden naar Nederland kwam ten laste van de pupillen. Zie resolutie Ind. Rcg. 20 December 1774. 5 December. Prolongatie van het octrooi der O. I. Compagnie lot ultimo December 1776. Van deze prolongatie is aan de Indische Regering mede deeling gedaan bij missive van lleeren XVII nf " dd. 8 December 1774, ontvangen te Balavia op dcn , l9 den Julij 1775. Zij is te Batavia, zoowel op de reede, als aan wal afgekon digd en later op alle hoofd-kantoren. Zie ook 19 September 1748 en 12 December 1776. 13 December. Vernieuwing der plakaten tegen hel maken en verkoopen van vuurwerk, enz. 13 December. Vernieuwing der bepalingen nopens den handel op China, uitgevaardigd 2/10 Julij 1763. Op straffe van confiscatie bleef verboden de invoer te Batavia van Chinesche waren door vreemde Europeanen. 14 December. Voorschrift voor praclizijns nopens rekes ten, aan den Raad van justitie te prcscntecrcn. Is op heden in Rade goedgevonden en gearresteert, de gesamenllyke practizyns te ordonneren, soo als dcselve geor donneerl worden by desen, om, ingevallc sy requesten aan den Raad komen te presenteeren, als dan in dorso van dien te noteeren, niet alleen voor wien hel request wordt gepre senteerd, maar ook ten wat eynde het selve tendeert en tegens wien de begeerde provisie, als anders, is disponeerende; en sulks met liaarc ondertekening te bckragligeii, op poene van rd* vyll' voor de raadkamer.
1774. P. A. VAN DER PARRA. 893 16 December. Bepaling, dal de paclil der in- en uit gaande reglen te Balavia voor drie jaren zonde ver pacht worden. Aanleiding liiertoe gaf hel rekest van een Chinees, «waar over gedelibereerd en in aanmerking genomen weezende, dat de in- en uitgaande reglen, zoo wel als verscheiden'andere domei nen sedert cenige jaaren herwaarts, ongeagl alle ernstige afmaaningen, veel Ie hoog gemynd zyn, dan dat de daar voor uitgeloofde penningen altoos prompt zouden hebben kunnen worden opgebragl, en dat dus het accrescement derzclve meest in scliynwinsten beslaan beeft, na dien de uiaatschappy het weder door remissien heeft moeien verliezen of'er geen genot van mogen hebben; dat men niet kan twyffelen, of de ver slapping van de kleine vaart op deeze hoofdplaats is een effect van de onberaden' handclwyzc der respectivc pagters van de eerst gemelde reglen in het te duur aanslaan van die pagt, dewyl zy, om 'er met de minste schade van af te komen, de in en uitgaande goederen van de handel dryvende naviganten telkens hooger zullen hebben gelaxeerd of 'er meerder tol voor geheven, dan zy vermoglcn te doen, en hun door zulke onbillyke behandelingen genoodzaakt om in het vervolg weg Ie hlyven, schoon dien aangaande nimmer eenige klagten by deeze regeering zyn ingebragl; dal, gelyk men gecne reden sal hebben om zulks meer te vermoeden, wanneer de boom voor den tyd van drie jaaren en eene draagelykc somma ver pagl wierd, vermits dan hel belang van den pagler, zoo het een man is, die zyn weezenlyk belang kent, vereischen zal de vaart in 't algemeen op deeze hoofdplaats, zoo veel mogelyk, te doen toeneemen, de Compagnie ook, by bet genot van andere voordeden, die haar daar door kunnen werden in den schoot gebragt, meerder slaat zal kunnen maaken op de inkomsten van die pagt; dal bet luid van 9800 ryxd s ler maand of 117600 rd s in bet jaar, door den suppliant gedaan, naar de presente lyds-omslandigheden wel zeer raisonnabel is en, indien by genegen mogte zyn om 'er nog 200 rd s ler maand of
1774. P. A. VAN DER PARRA. 894 2400 rd s in hel jaar by Ie leggen (srelyk men, uil hoofde van zyne bekende discretie, verwagten mag), de Compagnie dan. by vergelyking deezer somme legen het rendement van de boom voor hel jaar ITTa, na all rek van hel verleende remies lot 16650 rd\ in ieder van de drie jaaren meer profileeren zoude 2250 rd»; dat de suppliant onder zyne natie een van de geschiktste en geaccredileenlsle kooplieden is t milsgaders, naar den legenwoordigen vervallen slaat van de Chineesen, ook een van de gegoedste en zyne opgegeven bor gen mede laamelyk bemiddeld zyn; dat men derhalven, met de meergemelde pagt aan hem over Ie laaien, zoo wel bel meeste inleresl van de Compagnie, als dal van de colonislen bevorderen zal en dit wigtig genoeg is om zig niet te laaien gelegen leggen aan bel ongenoegen, dat anderen, welke 'er mede gading in hebben mogten, gegeven zoude worden met deeze pagl aan den suppliant af Ie slaan, zonder dezelve, naar gewoonte, Ie laaien opveilen, Ie meer, nademaal men met grond mag denken, dat by publieque opveiling daar van voor drie jaaren de uillooving doldrifliger dan ooit geschie den, de verkiezing dan van den besten der meeslbiedenden diiriciel weezen en het voornaamste doelwit in deezen niet bereikt zal werden, indien de pagter een man weezen mogt, ontbloot van de noodige requisilien om daar loe Ie kunnen mede werken; zoo is, om alle de aangehaalde, tot het ver paglen van de in- en uilgaande regten voor drie jaaren militeerende redenen, eenpariglyk besloten zulks voor de naast komende drie jaaren vasl Ie slellen; dog teifens, by meerder heid van stemmen, goedgevonden en verslaan die regten, zonder dezelven openlyk te doen opveilen, voor den gezegden tyd van drie, jaaren of van primo January 1775 lot ultimo Dercmber 1777 aan den suppliant in pagl over Ie laaien, onder borglogl van den hoedel meesier der Chineesen en andere onebrislenen, Lim Hanlang, en den Chinees, Lim Licko, inge valle by, suppliant, genegen zy om die pagt te aanvaarden voor eene somma van tien duizend ryxdaalders ter maand of een hondert en twintig duizend ryxd* in bel jaar en zig
(774. P. A. VAN DER PARRA. 895 mei zyne borden by oenc notariale acte te verbinden voor de prompte betaaling van de laatst genoemde somme in ieder jaar, op de daar loc gezette lyden, zonder van dezelve eenig remies Ie genieten, boe gering bel ook zoude mogen weezen en op wat fundament bel ook zoude mogen verzogl worden". 16 December. Bepaling, dat de pachtpenningen van zekere verpachtingen te Batavia vooruit betaald moesten worden. Door den beer Gouverneur Generaal in omvraage gelegd zynde liet voorstel, dat de capitein der Cbineescbe natie aan zyn Edelheid badt gedaan om, van de uitgeloofd wordende penningen voor sommige paglen, die van twee maanden voor uil te laaien belalen, alzoo by vermeende, dal door dit middel alle zulke Chineesen, die weinig of niets bezitten en zonder nadenking de eene of de andere pagt lot booger pryzen aanslaan om er een middel van bestaan uit te vinden, daar van zouden worden Ie rug gehouden en de Compagnie meer zekerbeid hebben voor de erlanging van die penningen; zoo is zulks wel zeer dienstig geoordeeld en dienvolgens verstaan, met alteratie van bel derde arlicnl der generale eondilien van alle de pagten, by deezen Ie staluecren en by bel gewoon lyke biljet van de verpagting der Jaccatrasche domeinen Ie adverleeren, dal, behalven de pagters van de boom, de in-en uitgevoerd wordende rysl, bel kerven der Cbineescbe tabak, de pho en topho, de Cbineescbe loplafels, de wayangs en de waag, by dewelken de voorige schikking zal moeien worden agtervolgd, nadeuiaal van de vier laasl gemelde de pagtpenningen altoos beboorlyk inkomen en de pagters van de drie andere om de importantie der somme of om dal in eenige maanden niets by bun ontvangen wordt, deezc uitzondering noodig hebben, alle de overigen de pagtpenningen van de maand January mei die van December voor den aanvang van de pagl op hand zullen moeten voldoen, die van February op primo February en zoo vervolgens van de andere maanden, tot
1774. P. A. VAN DER PARRA 896 November inclnsive, op primo van ieder maand: dog dat zy, liy faute van zulks, subject zullen weesen, wal. by liet zevende en agste arlicul van de gemelde generale condilien is vastgesteld. 20 December. Verpachting van de gemeene middelen van het hou ing Hjk Jakaira voor het jaar 1775. Deze verpachting geschiedde »op alle zoodanige voorwaarden, als vernield slaan hy de gedrukte pagtcondilien, mitsgaders by de adverlissementen van den 23" 1 December 1768,22 cn Decem ber l7(i«), 11'» December 1770, 24™ December 1771 enï4" December 1773, die Ie leezen zyn hy den ontvanger generaal, dm sabandaar, den gecommitteerde tot en over de zaaken van den inlander, den capilein der Cliineesen en den Balisrhen capitein, Mochamat Japhar Babandam. Waar henevens nog 10l narigt zal moeien dienen: 1° van de respective paglers der bovengemelde domeinen, dat zy de pagtpenningen van de maand January, ook die van December, voor den aanvang van de pagt op hand zullen moeien voldoen, en die van Febr'uary op primo February, mitsgaders zoo vervolgens van de andere maanden, tot November inclusivc, op primo van ieder maand en, by faule van zulks, subject weezen, wal by hel 7 ,1 e en Bstearticul8 ste articul van de generale condilien der paglen geslalueerd is; dog dat daarentegen de pagler van de in- en uitgaande regten of de boom met dien van de in- en uitgevoerd wordende rysl en van het kerven der Chincesc tabak op zoodanige lyden dfl verschuldigde pagtpenningen zal mogen en moeten opbren gen, als by de voorige condilien aan dëzelven is toegestaan; 2° van den pagter der gemelde in- en uitgaande regten, dat, zoo min van bet katoen, de koussen en de Bengaalsche alcativen, als van de lywaalen en zyden' stollen, die volgens het lf* 1G' I '', 17''° en 18 de arlicul van bel. placaal van den I.V" May 1774 van de West van Indie en van Malacca hier mogen worden aangehragl en waar onder men niet alleen begrypt de heele stukken, maar ook al belgene daar
1774. P. A. VAN DER PARRA 897 PLAKAAT-KuKk DEEI VIII. 57 van tol kleeding of ander gebruik gescheurd of geschikt en dus nieuw is, by in- en uitvoer eenige geregtigheid aan den pagler zal betaald of door hem gepretendeerd mogen worden, dewyl besloten is daar voor mede zeker recognitie geld ten behoeven van de Compagnie te doen heften: dal, nu het verbod op den aanbreng van lywaalen en zyden' sloffen van Souralte (behalven van de aan de Compagnie privatief gereserveerde soorten) is ingetrokken, indien dezelven langs ecnen anderen dan den gepermilleerden weg bier mogten worden ingevoerd, de pagter daar mede in gelykervoegeu zal mogen handelen, als hem by het voor schreven advertissement van den 24 en December 1771 is toegestaan met opzigt tot zoodanige lywaalen en zyden' stoffen, die uit de van Ceilon, Chormandel, Bengale, Malla baar en Malacca komende schepen en mindere vaartuigen niel naar de Westzydsche pakhuizen worden getranspor teerd, dog dat hy anders met dezelven zig in 't minste niel zal hebben te bemoeyen; dat de extra-ordinaire witte of eerste soort bensuin, die door Comp 5 onderhoorigen van Padang hier aangebragt en aan de Compagnie ge leverd wordt, geen' tol subject zal zyn, maar dat de pagler daarentegen voor inkomend regt van de tweede en derde soort dier gomme zal blyven genieten de by hel °2G <tP articul van de paglconditien bepaalde zes por cent; 3° van de pagters der waag, dat met betrekking tot de Chinase jonken in hel !>' lc en 7 de articul der paglconditien deeze alteratie is gemaakt, dat voortaan altoos: door eene groote jonk van Limpho zes honderd, i) » kleine » » » vyf » » » groote » » Canlon vyf » » » kleine » » » vier » » » groote » » Eimui vier » en » » kleine » » » drie » ryksdaalders voor waag-geregtigheid zullen moeten worden betaald, zonder dat zy eenige andere of meerder lasten
1774—1775. P. A. VAN DER PARRA. 898 voor het weegen der daar mede aangebragt wordende goederen zullen weezen onderworpen". 20 December. Wijziging van de nadere voorschriften omtrent praal en pracht, uitgevaardigd op 29/31 December 1767, wat betreft het gebruik van een tweede rijtuig. Op het voordraagen van den heer Gouverneur Generaal, dat verscheiden luiden gaarne eenige impost zouden willen betaalen voor het gebruik van meer dan een rytuig te gelyk, indien hun zulks mogte worden geaccordeerd, dewyl zy anders tog, tot gemak hunner l'amilien, zig van huur wagens bedienen moesten, is, gemerkt door zoodanig een opheffing van het daar tegen leggende verbod de inkomsten van het collegie van Heemraaden der Bataviasche ommelanden zullen worden verbeterd, goedgevonden en verstaan, met alteratie van het gestatueerde dienaangaande by biljet van den 31 en December 1767, by deezen aan een iegelyk, die twee rytuigen te gelyk begeert te gebruiken, het zelve voor het vervolg te permittee ren, mits voor het tweede rytuig jaarlyks betaalende de helfte van den naar het onderscheid der staaten van Comp s dienaaren en verdere ingezetenen gereguleerdeu impost voor een wagen, ten behoeve der kasse van Heemraaden; dog voor het overige de by het voorschreeven biljet gestelde goede ordres te hiaten standgrypen en dus ook de genen, waar aan by dat biljet het gebruik van meer dan een rytuig is toegestaan, van de gezegde betaaling vry te houden, mitsgaders van dit besluit aan het meergemelde collegie kennis te geeven by extract uit de notulen, om de gemeente daar van te adverteeren. 1775. 3 Januarij. Voorschrift nopens de behandelitig van rekes ten, houdende verzoek om ontslag uit Compagnie''s dienst. Is goedgevonden en verstaan by renovatie en ampliatie van
1775. P. A. VAN DER PARRA. 899 de op het demitteeren van Gomp s dienaaren genomen resolutie aan deeze tafel ter sessie van den Ben8 en December 1752 de hoofden der dienaaren, zoo van de penne, als van de zeevaart, militie, arthillerye, chirurgie en der ambagtsgezellen by extract uit de notulen te gelasten, om by geene requesten van de onder hun bescheiden persoonen, lendeerende tot ontslag uit Comp s dienst, voor gezien te tekenen, dan wanneer hun uit het daar by gevoegde schriftelyk getuigenis van het opper hoofd over het generale soldy comptoir blykt, dat die persoonen niets te quaad blyven op hunne soldy-rekening of dat zy, indien hunne rekening met eenige vermaaking bezwaard is, ten minsten de gage van een jaar te vooren staan, dan wel het bedraagen daarvan in Comp s kasse gefourneerd hebben; en overzulks ook het opperhoofd van het generale soldy comptoir te beveelen om een iegelyk, die het van hem verzoekt, met zoodanig een certificaat in margine of aan den voet van zyn request ten eersten te gerieven, op dat voortaan geene anderen uit Comp 9 dienst ontslagen worden als die geenen, waar aan dat certificaat zal weezen verleend. -|ï- Januarij. Verbod tegen hel gebruiken van geheel of grootendeels vergulde, verzilverde of verkoperde rijtuigen. Omtrendt het toegelaten gebruik van vergulde of verzilverde rytuigen noodig geoordeeld zynde eenige restrictie te maaken tot tegengang van excessen in hetzelve, zoo is goedgevonden en ver staan by deezen vast te stellen, dat, buiten den beer Gouverneur Generaal en Directeur Generaal, mitsgaders de heeren Raaden van Indie, derzelver vrouwen en weduwen, niemand van de genen, aan dewelke by placaat van den 50 en December 1754 en nader volgens de resolutien deezer regeeringe van den 28 tn December 1764 en 27™ October 1767 het gebruik van zoodanige ry tuigen gepermitteerd is, voortaan eenig rytuig, 't zy wagen, phaeton, chais of hoe het ook anders genaamd zy, zal mogen gebruiken, waar van iets meer als alleen het lyst-, beeld- en ander snywerk aan de bak en het onderstel verguld, verzilverd
1765. P. A. VAN DER PARRA. 9 15 Februarij. Verzameling van orders voor Compagnie'& schepen en mindere vaartuigen, in Indic navigeerende. Dit stuk is nagenoeg gelijkluidend aan dat, medegedeeld in deel VII, bladz. 575—385. Vervangen is de Academie de marine, waar deze in de edilie van 1760 voorkomt, door »de armen". Overigens zijn de wijzigingen de volgende: art. 11, waaraan is toegevoegd: »ook mag, volgens 't be sluit van den 9 cn February 1762, 't buskruid, dat op de reyze, 't zy door lekkasie, dan wel op een andere wyze, nat en vogtig of bedurven geraakt is, niet over boord geworpen, maar moet op een verzekerde plaats geborgen en op 't eerste comptoir van de Compagnie, dat de scheeps overheeden aandoen, overgegeven worden; gelyk mede, blykens resolutie van den 18™ February 1761, in den aanstaande geen buskruid van de wal naar scbeeps-boord of van scheeps boord naar de wal zal mogen worden verzonden of afge scheept, als onder toezigt ten minste van een derdewaak en geen deks-officier, veel min een gemeen schepeling; en, volgens later besltiyt van den 20 en Maart 1764, worden de scheeps-overheden gelast om, artillery- of wapenkamers-goede ren van boord afschepende, altyd ten minste een deks-officier op het los-vaartuig te plaatsen en het zelfde, zo verre doenlyk, by het uitleveren van andere goederen almede te ohserveeren, op pene van, by moedwillige overtreding dezer ordre, aansprekelyk te zullen wezen voor 't gene 'er op een losvaartuig, onder opsigt van een gemeen matroos afgezonden, t'zoek mogt raken"; art. 15, waarachter is gevoegd: »Ook worden dezelfde overheden by besluit van den Ben8 en July 1765 geordonneerd om, by het overlyden van een Suratsch Moorsch onder-officier of matroos, deszelfs nalatenschap, zo die maar iets waardig is, dadelyk te inventariseren, by een te pakken en met den naam van den overledenen te beschryven, mitsgaders voorts aan hel hoofd der plaalze, daar het schip eerst aanlanden
1765. P. A. VAN DER PARRA. 90 en de rysimarkl, ook het beneficie van een maatigesuivheange. naar bevinding van zaaken, zullen genieten die van het hoofd geld der Chmeesen en van de groentekraamen, om liim in de maanden, dat weinig ontvangen wordt, naar hillykheid te genioet te komen; dat het 12 llc artikel van de conditien der boempagt geheel ingetrokken is, nadien geen Chinasehe jonk in 't jaar 17(i(j of vervolgens meer ten handel op iMaeasser zal geadmitleenl worden, en dat dus, inzonderheid in hel 4' l<! artikel van de con ditien van 't kerven der Chineesehe tabak, vervalt het heffen der geregtigheid van de gekorve Chineesche inhak, die op IHacas ser lot mi toe uit. dat ryk aangehragt is; dog de tol van de Chineesche Inhak, die van lianjermassing op Macasser wordt aangehragt, zal de pagter alhier door zyne gemagtigden ter laastgemelde plaatze mogen hlyven heffen; dal met hel ingaan der aanslaande pagt, voor de bmmfagt van geen applicatie meer zal weezen het in de 2S ste en 27 ste artikelen van de conditien voor dezelve voorkomende wegens het ilaarhy vermelde van gedroogde, gerookte of geaomte visch en dal principaal, contrarie het tusschen beide komende 26 ste artikel en het 2 de artikel van de conditien voor de pagt der vischmarkt, voortaan de 10l van nllr visch, ronder onderscheid, alleen door den vischpagter zal geheft worden, 't zy versohe, gesnede of gekurve, gedroogde, gezoute, gepekelde, traste of hln djang of wat benaaming men daaraan ook zoude kunnen geeven en dus ook van alle soorten van garnalen, mitsgaders van waar dezelve ingevoerd worden, 't zy van de omleggende eilanden, van Tjilinting, Java, Cheribon, Bantam, Camhodia, Siam, Macao, Manilha, dan wel van zoodanige andere plaatzen, van waar eenige visch, van wat soort die ook zy, alhier aangehragt en ingevoerd wordt, uitgezonderd de gedroogde en gezoute visch, garnalen en andere zeegewaêsehen, die met jonken van China alhier worden aangehragt, alzoo die onder de boom en de bepaalde redemlie-gelden verblyven, mits dat de pagter van de vischmarkt van alle andere dan twtehe vitch (waaromtrent de bepaalde tol stand houdt) of van de gedroogde of gezoute visth
1775. P. A. VAN DER PARRA. 900 of verkoperd mogen zyn, op poene van confiscatie van het ry tuig en de daar voor gevonden wordende paarden; met hel tuig. dal. dezelve aan hebben; en zulks te laaien aanvang deernen veertien dagen na de allixie van het. dienlwegcn uitte geeven biljet, mitsgaders de respeclive officieren van justitie daar l>\ Ie gelasten om op de executie van dien nauwkeurig te letten en tegen de overtreeders te procedeeren tot de voorschreven poene, zonder de minste conniventie of consideratie. 20 Januarij. Toelichting 10l het bepaalde op 1700 nopens het vrijgeven van lijfeigenen, dfe hunne meesters, enz. uil eenig gevaar hadden gered. De Raad van justitie te Batavia had in die bepaling allerlei «dubiteiten en duisterheden" gevonden, waarom de Regering nader verklaarde: •dat de geordonneerde vrygeeving van den lyfeigen, die zynen lyfheer of lyf vrouw uit een groot leevensgevaar of moordgeweld gered, dan wel zyne uilterste vlyl daar tóe aangewend heeft met zyn eigen leeven daar aan te hazardeeren, ten eersten zal moeten geschieden door deszelfs lyfheer of lyfvrouw, dog, by zyn of haar overlyden, door /.yne of haar testamentaire executeurs, dan wel, wanneer die er ook niet zyn, door den secretaris van het regtscollegie, waarhy zoodanig een geval ter onderzoek gebragl wordt, en zulks zonder betaaling.vaneenige lasten, 't zy ten behoeven van de diaconye of van Boedelmeesleren der onchristenen, nog ooi, van eenig salaris, hoe genaamd, terwyl de acte van deeze emancipatie zal moeien worden geschreven op ongezegeld papier; dat van die vrygeeving, wanneer meer dan een slaaf zynen lyfheer of lyfvrouw mogte weezen te hulp gekomen, die geene alleen zal moeten proliteeren, die den regier, hy onderzoek van zaaken, constateeren zal hel allermeeste 10l behoud van bet leeven zynes meesters of zyner meesteresse te hebben byge bragt, zonder dal de overigen tot den genielden vrydom in eeuige consideratie zullen mogen genomen worden;
1775. P. A. VAN DEK PARRA. 901 dat, wanneer een zoodanig ly lei gen op schuld gekogt of onder iemand verbonden mogle weezen, daar van door den regter zal moeten worden kennis gegecven aan deeze regeering, ten einde in dal geval de noodige voorziening te kunnen doen tegen de schade van don crediteur. En zal van deeze resolutie extract worden afgegeven, beiden aan den Itaad van justitie en aan hel collcgic van Schepenen deezer slede, tot deszelfs informatie en narigt. -20 Januari). Magtiging op hel College van Heemraden 10l hel jaarlijks heffen van zekere belasting. Geconsidereerd weezende, dat, ofschoon de eigenaars van de huizen, tuinen en erven langs den Ooster-cingel van de stad dus lang waren vry geldeven van eene belasting, liet egter niet meer dan billyk en regtmaalig was, dat zy, even als verscheiden andere ingezetenen, mede wat toebragten lot onderhouding der geineene wegen, is overzulks goedgevonden en verstaan Heemraaden by deezen Ie qualificeeren om, op dezelfde wyze, als de heffing by Schepenen gedaan wordt van de bewooners of eigenaars der huizen, erven, enz. in de stad en Zuider voorstad, voortaan ook, ten behoeven der kasse van hunne Eerwaardcns, jaaiiyks Ie mogen doen heffen de huur ecner halve maand van alle huizen en tuinen, erven, wagenver huurderyen en araksbranderyen, die van Heemraaden af voor by de Rotterdammer poorl en zoo verder tol aan de brug op den weg van - Jaccatra mei hun front naar of langs de revier leggen, mei uitzondering nogtans van zulke huizen en tuinen, die by hel doen deescr heffinge ledig staan en welkers eigenaars bewyzen kunnen, dal dezelve twee maanden of meer bevoorens niet zyn bewoont geweest; en (effens te verklaarcn, dat de eigenaars der erven aan de Zuydwestzyde van de groole revier, tusschen hel molcnwaler en de brug op den weg naar Jaccatra, deeze belasting niet zullen subject weezen. Den 5 Je " Mei 1775 is bepaald, dat hel onderhoud der bewuste
1775. P. A. VAN DER PARBA. 902 grachten zoude komen voor de helft ten laste van de Regering en voor de helft ten laste van de bewoners der daarlangs staande huizen. 20 Januarij. Intrekking van het verbod tegen de vaart lusschen Java, Djohor, Riouw, enz., uitgevaardigd op 26 April 1774. Door de Samarangsche ministers te kennen gegeven zynde het verval van den smallen handel en de daar uit onstane bedugting voor een important verlies, beide voor heer en voor onderdaan, waar van zy egter geen andere reden wisten Ie geven dan de interdictie dezer regering van den 26 en April des voorleden jaars tegen de vaart van Java en vice versa naar Johor, Riouw, Trangano, Campar en andere plaatsen, die beoosten, bewesten en bezuiden Malacca leggen, met verzoek derhalven omeene gunstige opheffing van dat verbod; zoo is, na rype deliberatien, by meerderheid van stemmen goedgevonden en besloten in die instantie te bewilligen en de ministers overzulks te qualificeeren lot het verlenen van passen naar al zulke plaatsen, werwaarts de vaart van Java en vice versa voor den ontvangst der voornoemde interdictie gepermitteerd is geweest, dog niet verder en onder deze vryheid, dat de vaartuigen van de plaatsen, van waar zy afvaren, in het henen gaan of weder keeren Samarang ter visitatie zullen moeten aangieren om daar gevisiteerd en van een pas voorzien te worden; dog niet te min dezelve op de respective onderhorige comtoiren telkens behoorlyk te doen visiteeren door de residenten, die teffens tegen alle sluikeryen met alle vigilanlie zullen moeten waaken, sub poene van, by contrarie, ten rigoureusten te zullen worden gestraft door deze regeering, welke, zig intusschen verlatende op der ministers sincere beloften, vastelyk vertrouwd, dat tegen de sluikeryen en aanbreng van amfioen of andere verboden waaren ook van hunne zyde niet minder met een dubbelde intentie zal werden gevigileert om de genen, die zig daar aan schuldig maken, conform den inhoud der placaten, daar tegen
1775. P. A. VAN DER PARRA. 903 geëmaneerd, te straffen: en dat zy mede zorge zullen dragen, dat de Compagnie, by onverhoopte schrale ryst gewassen, door eenen overmatigen uitvoer van dat graan naar elders geen het minste nadeel kome te lyden en deze hoofdplaats ook altoos in allen de preferentie blyve genieten. 20 Januarij. Toekenning aan den opper-chirurgijn te Samarang eener jaarlij ksche toelage van 60 rijksdaalders ivoor doctor- en meester-loon van de pupillen". Weesmeesteren moesten deze uitgave onder de lasten van hunne kamer afschrijven. 8 Februarij. Voorschriften voor praclizijns nopens »en nquesten civiel" en recollementen. De Raad van justitie te Batavia bepaalde: »degesamentlyke voor deesen Raade postuleerende practizyns ter audiëntie van de rolle niet alleen te doen aankondigen, dat heeren commissarissen, 'by deesen Raade ter enquesten civiel «ff tot 't recolleeren onder eede van deesen off geene attestatien, als anders, gecommitteert werdende, in den aanstaande daar toe althoos zullen vaceeren op Dingsdag voor de middag, de klokke negen uuren, ter ordinaire raadkamer, maar deselve daar neevens te ordonneeren: 1° omme zig daar na stipt te reguleeren; 2° omme zorge Ie draagen, dat zy lieden, eenige enquesten off recollement benoodigd zynde en daar toe de nodige commissie geobtineert hebbende, uyterlyk den vierden dag na het impetreeren van dien de attestatien offinsinuatien, etc, wesweegens zy enquesten off recollement begeeren, aan de genomineerde en gecommitteerde heeren commissarissen exhibeeren; 3° omme ten allerlangsten den tweeden Dingsdag na de be kome commissie ter enquesten off recollement, met haare productie en getuygen, interrogatorien en contra vraagen
1775. P. A. VAN DER PARRA. 904 ter gemelde lyd en plaatse in gereetheyd te zyn, omme te worden gehoord en geëxamineert ; 4° omme, na aflooping der gemelde enquesten, ten minsten den tweeden roldag daaraan de zaake Ie dienen, ter opening van enquesten en dat peremptoir: 5° omme, zoo wanneer zal weezen gedient van productie en dag tot recollement genomen, zy lieden als dan, meede ten uytersten binnen 14 daagen, zullen moeten ligten com missie ter enquesten, En dat alles op poene van ryxd s vyff voor de raadkamer, te beUalen by den geenen, die bevonden zal worden deese ordre niet behoorlyk te hebben agtervolgt". 10 Februarij. Bepaling, dat op hel eiland Onrust een maal in elke veertien dagen eene godsdienst-oefening moest worden gehouden. 10 Februarij. Vergunning tot het gebruiken van rijtuigen, tuier bak met »beeld-, rank-, bloem- of ander werk" beschilderd was, aan den kapitein der Chinezen en de majoors der Ooster-Javanen en Mooren te Batavia. Zulks werd hun toegestaan »tot eenige distinctie onder «hunne natie". Art. 4 van het reglement op praal en pracht (50 December 1754) werd hierdoor gewijzigd. ~ Februarij. Reglement op de begrafenissen. — Reno vatie en atnplialie van art. 17, 18 en 19 van het plakaal van 30 December 1754 tegen praal en pracht. De vergadering zig geconformeerd hebbende met het door den heer Gouverneur Generaal geproduceerde reglement op de lykstatien, het welk zyn Edelheid heeft doen instellen naar de voorige ordonnancien op dat respect, dog met de alleratien en ampliatien, die sedert successive aan deze tafel
1775. P. A. VAN DER PARRA. 905 gearresteerd, ook met zoodanige nadere schikkingen en ordres. als by zyn Edelheid noodig geoordeeld zyn; zoo is goedge vonden en verstaan het daar by gedaan verbod aan een iegelyk, zonder onderscheid, van het begraaven der lykcn by avond en de permissie daarentegen tegen het gebruik van wagens by de begraavenissen 's namiddags, met de bygevoegde bepaaling van liet getal derzelven, ten aanzien van de genen, die na de hooge regeering, een vice-admiraal, schout by nagt en president in den Kaad van justitie, geen Raad van Indien zynde, in rang volgen, naar bet 57 sl ° articul van hel gemelde reglement, mitsgaders de iuterdictie aan de Chineesen om, in den rouw zynde, wit geschilderde ol'op eenige andere wyze wil gemaakte wagens te gebruiken, te laaien ingaan's daags na de publicatie en affixie van het biljet, dat dientwegen sal worden uitge geven, en vervolgens ook het reglement zelf door den druk gemeen te maaken, lot narigl en observantie van dien het aangaat. Dit reglement luidt, als volgt: Art. 1. By de begraving van land- en zee-officieren zullen nog manlels, nog lamphers gebruikt mogen worden, uitgezonderd drie paaren agler het lyk en, na de hooge regeering van Indien, nog vier paaren van de naaste vrienden, alleen met lamphers en, by ontstenlenisse van dezelven, zoo veel paaren hoofd- en andere officieren in hunne ordinaire monteeringe, waar na, zoo wel de collegien, als alle ander gequalificeerden zullen volgen, een ieder naar zynen rang, zonder mantel of lampher, die ook aan de leden van de hooge regeering niet zullen mogen gepresenteerd worden, op poene van vyftig rd' boete en het bedraagen van de lamphers en manlels, die gebruikt zyn boven deeze permissie, voor ieder executeur van de begravenisse en ook zoo veel voor den genen, die dezelve aangaat, alles ten behoeven van de stads werken. Art. 2. By alle andere begravingen van politicque, juslilieele, kerkelyke en burgerlyke persoonen zal, naar maate van een
1775. P. A. VAN DER PARRA. 906 ieders rang, gepermitteerd worden een zeker aantal van paaren met lange mantels, zonder meer, op poene, dat voor ieder paar mantels, hetwelk boven deeze bepaaling geëmploieerd wordt, ten behoeven als boven, zullen verbeurd worden de volgende boetens. Art. 3. Alle hooge gequalificeerden, na de hooge regeering van Indien volgende, tot de opperkooplieden in en buiten emplooi inclusive, buiten de drie paaren voor de hooge regeering, nog twaalf paaren met mantels; en al, wat daar boven is, voor ieder paar mantels tien rd s boete; alle, die in den rang van koopman en daar mede gelykstandig zyn, item onderkoopman en daar mede gelykstandig, agt paaren en voor ieder paar meer als deczen twaalf rd s boete; alle, die minder in rang zyn, vier paaren en voor ieder paar meer vyftien rd s boete; blyvende de leden der hooge regeeringe, hunner Edelheids weduwen en familien, voor zo verre de laaste ten haaren huize woonen, van deeze bepaalingen alleen geëximeerd en ten opzigle van de eerste en tweede classe met deezen ver stande daarenboven, dat als dan de twaalf en agt paaren met mantels, na aftrek der vier paaren naastbestaanden, agter de hooge regeering volgende, zullen moeten genomen worden uit de eerste gequalificeerden, zoo als zy in rang volgen, zonder dat 'er meer als drie paaren voor en vier paaren na de hooge regeering zullen gerekend worden als vrienden, ten ware iemand, buiten de twee naaste buuren, den predikant, die den overledenen heeft geadsisteerd, de executeuren van de begravennisse en somtyds ook wel den practizyn, die den overledenen heeft bediend, zoo veel nabestaanden hadde, tot zusters en broeders kinderen inclusive en in de graaden der affiniteit tot schoonvader, schoonzoon en schoonbroeder toe, waar toe dan speciale permissie by den heer Gouverneur Generaal zal moeten worden gevraagd. Zullende den secretaris van Schepenen deezer slede de ge melde boeten, met voorkennisse van den heer president, zorgvuldig moeten inzamelen en daar van behoorlyk rekening
1775. P. A. VAN DER PARRA. 907 doen; en rie hurger-collegianlen gerekend worden gelyk lot nog toe, naamelyk, Schepenen gelykstandig met die van de eerste classe, de verdere collegianten, mitsgaders officieren en gewezen' officieren van de burgerye en alle fatsoenlyke en gequalificeerde burgers in de tweede classe en de overigen in de derde. Art. 4. De voorschreven' lange of rouwmantels zullen te bekomen zyn by de tot derzelver verhuuring geprivilegeerde twee persoonen, waar van een de leverancie zal hebben aan de sterfhuizen, gelegen aan de Oost-, en de andere aan de West-zyde van de groote rivier, sorteerende onder de eerste of die van de Oost alles, wat beoosten Jassenbrug legt, voorts den weg van Jaccatra op tot Weltevreden ingesloten en van daar Oostwaarts tot den Bolteliers-weg, en onder die van de West de Zuider voorstad, Molenvliet op tol Noordwyk ingesloten en van daar Westwaarts tot de Fluit, welkers woonplaat/.cn te bekennen zullen weezen aan een boven de post van haare deur ten dien einde uit te hangen schild en die voor huur niet meer zullen mogen genieten als een en een halve rd r voor ieder mantel, zonder dat een van haar beide zal vermogen eenige mantels te verhuuren buiten haare wyk, maar zy in tegendeel gehouden zyn, in cas van verlegenheid, eikanderen met mantels te adsisteeren, tot voordeel van de uitleenster. Art. 5. Behalven deeze geprivilegeerde persoonen vermag niemand eenige rouwmantels aan de sterfhuizen te verhuuren, op poene van drie rd 9 boete ten behoeven van de diacony armen deezer stede, voor ieder mantel en voor ieder reis, dat zulks mogt geschieden. Art. 6. Alle de persoonen van de eerste classe zullen niet meer mogen gebruiken dan zes aanspreekers voor het lyk, die van de tweede vier en die van de derde twee, op verbeurte van vyftig rd s , ten behoeven van de stads werken, voor ieder aanspreeker, die meer dan de bovengemelde voor het lyk gaat. Art. 7. Ten opzigte van den tyd der begravinge moet ook geobserveerd worden, dat voor alle lyken, die na vyf uuren uit de deur van het sterfhuis worden gedragen, zullen worden
1775. P. A. VAN DER PARRA. 908 verbeurd lien rd*, ten behoeven als boven; vwr alle, die na balt zes op bet kerkhof komen, vyl' en twintig rd"; vooralle, die na hall' zes uit bet sterfhuis worden gedragen, vyftig rd' en voor alle, die na zes uuren op het kerkhof komen, een honderd rd s : van alle welke boelen alleen de meeste en niet twee te gelyk zullen mogen geëischt worden; invoegen de gene, die bet lyk na half zes uit hel sterfhuis laat draagen en na zes uuren op het kerkhof komt, zal kunnen volstaan met de honderd nl\ voor bet laatste gestatueerd, zonder de vyftig rd" voor het eerste ook daar benevens te belaalen; dog na half zes uit hel sterfhuis gaande en voor zes uuren op bet kerkhof komende, is by gehouden de voorzegde vyftig rd s Ie belaalen, zouder meer. Zullende nogtans daar van en van alle andere penaliteilen, op dit chapiter gesteld, geëxi ineerd blyven de leden der hooge regeeringc, nevens hunner Edelheids weduwen en familien, boven vermeld. Art. 8. Alle Europesche militairen zullen begraven worden met militie, als: een soldaat door een corporaal en 6 genieenen; een corporaal door een corporaal en 9 gemeenen; een sergeant door een sergeant, een corporaal en 12 gemeenen: een vaandrig door een vaandrig met 24 gemeenen en een tamboer; een luitenant door een luitenant met 36 gemeenen en een tamboer; een capitein door een eapilein, een luitenant en vaaandrig met 48 gemeenen, de noodige tamboers en bet tweede vaandel; een majoor en luitenant colonel door een capitein, een luitenant en vaandrig met 72 granadiers en hel tweede vaandel; een overste door 25 of 30 man per compagnie, verbeeldende bet geheele regiment, met beide de vaandels, door een majoor opgevoerd; en bet hoofd van de militie, wanneer by brigadier of luitenant colonel is, door zoo veel detachementen van cavallery en infanlcry, als 'er differente corps troupen hier in guarnisoen leggen; en, lot distinctie, een kleiner staf van commando, dan
1775. P. A. VAN DER PARRA. 909 die liy de begraving van een Gouverneur Generaal gebruikt wordt, op de kist, mitsgaders, als liy hooger in qualiteit is, boven dit alles nog de dislinclien, die de leden van de hooge regeering hebben. Art. 9. De hoofd-officieren van de regimenten zullen ook op de kisl mogen hebben, buiten den degen, echarpe en ringkraag, de spooren, de handschoenen en hel heimet, dog niets zal vooruit gedraagen worden dan het wapen alleen; ook zullen zy een rouwpaard hebben en de colonels en brigadiers daarenboven twaalf onder-officieren, gaande naast het lyk met ongedekte hoofden; maar de capiteins zullen alleen den degen, echarpe en ringkraag op de kist mogen hebben en het wapen vooruit, mitsgaders de quartieren np de kist, zonder meer; en de luitenants en vaandrigs zullen den degen, echarpe, en ringkraag alleen op de kist mogen hebben, zonder wapen. Art. 10. De officieren en onder-officieren van de inlandsche Christen' militairen ofte Mardykers en Mardykers-marines zullen in diervoegen en met zoodanig getal manschap uil hunne oompagnien begraven worden, als hieronder wordt genoteerd, naamelyk: een capitein door een luitenant en vaandrig, nevens 36 genieenen en een tamboer, met den degen, echarpe en ring kraag op de kist, zouder wapen of quartieren, op verbeurte van een honderd rd s voor den genen, die dat conlrarieerl, de helft voor den officier, die de calange zal doen, en de weder helft len behoeven van de stads werken; een luitenant dooreen vaandrig, 24 gemeenen en een tamhoer; een vaandrig door een sergeant, een corporaal en 18 gemeenen; een sergeant door een corporaal en 12 gemeenen; een corporaal door een corporaal en G gemeenen, zonder meer. Art. 11. Onder de polilicque gequalificeerden zullen de president in den Raad van justitie, geen Raad van Indien zynde, de oud-gouverneurs, nevens de secretarissen van de hooge regeering 72 granadiers, een capitein, een luitenant
1765. P. A. VAN DER PARRA. 91 ook niet meer of anders zal mogen heffen dan lot nog aau de botm heeft plaats gehad, namenlyk zes ten honderd, zonder dal die op de visohmarkt zal behoeven verkogl, maar eenlyk verteld moeten worden; dat de pagter van de hoorn cgter zal blyvcn genieten den tol van de in- en uitgevoerd wordende tripangs, agar-agar, troeboe off vischkuyt en haayevmnen, die hy dee/.cn hepaaldelyk onder die pagl gelaaten worden en weswegens dus. zonder eenige verandering, stand houdt het by de 15 1 ' I ', 14 dc en 2:; sle artikelen van de boompagt voorkomende, invoegen de pagter van de risch daarvan ook niets zal mogen pretendeeren; dat, ten aanzien van de in- en uitgevoerd wordende suikeren, in 't 4 llc artikel van geen gevolg meer is, dal de Gotnp* geen l(d zal betaaleu voor de suiker, die voor haare rekening inge voerd wordt van Java's Oostkust en Cherihon, al/.00 van daar voor haare rekening geen .suiker meer zal ingevoerd worden: en dat dus van alle van builen aankomende suiker de bepaalde tol zal en moet betaald worden, met uitzondering noglhans van de gene, die van de Balaviasche bovenlanden afkomt en van de molens op Cramat, Kattapang, Carang Ceram en Tanjongkait, in 't Bautanische gebied gelegen, aangcbragt wordt, die, gelyk van ouds, van den tol op den invoer geëxcuseerd blyft; dat, met belrekking tot het 29" ,c artikel in de pagl der aremtekraamen, de liefhebbers verdagt moeten weezen, dal de enkelde rye kraamen, naast de binnenportugeescbe kerk staande, afgebroken en weggenomen worden zal, zonder dat 'er weder andere mogen worden opgeregl,: dat, in slede van de op de nieuwe bazaar aan de weslzyde van de groote revier lans voor 't grootste gedeelte huilen permissie en door den anderen slaande een honderd vyf en negentig vaste kraampjes, zoo onder de daken der lootzen, als buiten dezelve, met primo Januari aanstaande zullen moeten worden afgebroken en niet meer dan zes en vyftig diergelyke winkels daar zullen mogen gelaaten of opgehaald worden, te weetcn: veertien aan weder zyden van de hreede middelgang der bazaar of Ie zanien agt en twintig en veertien langs het einde van de West-, mits-
1775. P. A. VAN DER PARRA. 910 en vaandrig met een van de vaandels hebben, item het wapen vooruit en de quarlieren op de kist; dog onder dezel ven zullen de oud-gouverneurs alleen een paard vooruit geleid en den degen, de spooren, de handschoenen en het heimet op de kist gelegd hebben, ten teken van het gezag, dat zy hebben gevoerd; voorts zullen de Raaden van justitie, de directeurs, de fiscaals en verdere officieren van justitie, zoo ook de genen, die effective commandeurs 'geweest zyn, een detachement millilairen van 64 fuseliers hebben, opgevoerd door een capitein, een luitenant en vaandrig met het tweede vaandel, dog de ontvanger generaal, de opperkooplieden van het casleel, boekhouder- en visilateur generaal zullen, nevens de eerstgemelden, alleen mogen hebben een wapen vooruit en de quartieren op de kist, als hebbende de militaire eerbe wyzingen in hun leeven niet uit hoofde van officie, maar om den rang, dien zy onder de hooge gepualificeerden houden. Art. 12. Een hoofd-officier van de arthillery zal hebben dezelfde militie met een paard vooruit, als van de militaire colonels en majoors is gezegd, dog in de arthillery-bedienden zal dit onderscheid weezen, dat by den genen, die hoofd van de arthillery is, alle de officieren van de arthillery, die present zyn, voor het lyk uit marcheeren zullen en twaalf bombar diers of andere onder-officieren naast het lyk; dog voor andere hoofd-officieren, die geene hoofden zyn van de arthillery, zal even hetzelfde geschieden, dat voor de militairen wordt gedaan, gelyk ook de capiteins, luitenants en ordinaire vuurwerkers, welke laasten als vaandrigs zullen worden geconsidercerd. Art. 13. De zeevaarende officieren zullen begraven worden even als die te lande, de luitenants als luitenants, de capiteins als capiteins en de commandeurs ler zee, zoo mede die gene, die teffens equipagiemeester is, (uitgezonderd het paard en op de kist geene spooren) als de luitenants colonels en majoors; dog voor de vlag-officieren zal tot distinctie gedragen worden een princen-vlag en voor de commandeurs een princen-standerd, tot een teken hunner officie, hetwelk by een schout by nagt en commandeur zal worden gedragen door een luitenant ol
1775. P. A. VAN DER PARRA. 911 opperstuurman, dog by een vice-admiraal door een capitein ter zee of schipper; en zal een schout by nagt en vice-admi raal ook hebben op de kist een staf van commando, van de grootte als die van de brigadiers, mitsgaders de vice-admiraal boven dit alles hetgene aan een lid van de hooge regeering wordt gedefereerd. Art. 14. De capiteins en verdere officieren van de pennis len, marinen en ambagtsgezellen zullen by hun oud ceremo nieel blyven en door hunne eigen' compagnien begraven wor den; zullende de wagten, daar zy passeeren, in het geweer komen en den marsen slaan, dog niet voor hel lyk salueeren, hetwelk voorlaan alleenlyk zal geschieden voor de leden van de hooge regeering en het hoofd van de militie. Art. 15. De begravenissen der officieren van de Europesche burger-infantery en cavallery zullen, even als die van de inland sche burgerye, mede by het oud cerimonieel blyven en, in zoo verre het getal der manschap betreft, gereguleerd naar de bepaaling by resolutie deezer regeeringe van den 6 eD October 1724, zonder eenige verandering, op poene van een honderd rd* voor de genen, die daar tegen zullen aangaan, te verdeelen, de helft voor den officier, die de calange zal doen, en de wederhelft ten behoeven van de stads werken. Art. 16. Wanneer de colonel van de burgerye in die functie komt te sterven en alzoo begraven wordt, zal hy een detache ment van 24 ruiters uit de burger-cavallery hebben, dooreen officier opgevoerd, en 72 mannen uit de infantery, van de Oostzydsche compagnie Ie neemen, door een capitein, een luitenant en vaandrig opgevoerd, met het vaandel van de Oostzyde, welke detachementen voor de militie zullen uit marcheeren, de ruitery den marsch openende; en zulks alles boven hetgene hem, uit hoofde van zyn verder caracter, com peteert. Art. 17. Niemand van alle de bovengemelde gequaliticeerden zal slipdraagers mogen hebben dan den schout by nagt, den president in den Raad van justitie, geen Raad van Indien zynde, de oud-gouverneurs, de secretarissen van de hooge regeering
1775. P. A. VAN DER PARRA. 912 en den brigadier: dog zullen de voorschreven' slipdraagers bepaald zyn aan het getal van vier en ook niet hooger in rang mogen weezen dan onderkooplieden of luitenants en vaandrigs; maar de leden van de liooge regeering, nevens hunner Edelheids vrouwen en weduwen zullen zes slipdraagers mogen hebben, 't zy militaire capileins of kooplieden, en zullen geene opperkooplieden lot slipdraagers worden gebruikt dan by ib' begraving van een oud-Gouverneur Generaal en by die van de vrouwen en weduwen van regeerende en oud- Gouverneurs Generaal; dog, boven den rang van opperkoop man. zal niemand als slipdraager gebruikt Worden dan by de begraving van een regeerend Gouverneur Generaal. Art. 18. De handpaarden, het wapen en de verdere orna menten, die ingevolge van articul 9, 11, 12 en 13 vooruil gedragen worden by de lykstalien van persoonen van distinctie, zal men, benevens de persoonen, die tot het draagen of leiden verzogt en gesteld zyn, by de opleesrollen moeten bekendstellen en een ieder in 't byzonder laaien afleezen, gelyk ook de slipdraagers, by articul 17 vermeld, ten einde men, by opeissching van zoodanige rollen, zien kan, of daar omtrent eenige excessen begaan zyn. Art. 19. Ook zullen de ornament- en slipdraagers, zoo wel by de rollen, als by de dood-briefjes, niet getiluleerd, maar eenlyk by hunne qualileit van opperkoopman, capilein, koop man, enz. bekend gesteld en afgeroepen mogen worden. Art. 20. Tot verdere distinctie van de leden der hooge regee ringe van Indien zal men, ten dage van hunner Edelheids begravenisse, 's voormiddags van elf uuren lot half twaalf en 's namiddags van dat het lyk ten sterfhuize wordt uit gedragen, tot. dat het in het graf gelalen zal zyn, de klokken van de Hollandsche en Portugesche kerken, binnen en buiten de slad, luiden, item die van de punt Gelderland en van de Vierkanlspoort; dog voor een Directeur Generaal zullen nog daar benevens geluid worden de klokken van het casteel, eenmaal, ten dage zynes afstervens, een half uur lang en dan ten dage der begravinge, als zoo even van de leden der hooge
1775. P. A. VAN DER PARRA. 913 PLAEAAT-BOEK DEEL VIII. 58 regeeringe is gezegd; maar voor derzelver vrouwen of wedu wen zullen geene klokken geluid worden. Art. 21. Ook zullen by de begraving van de leden der hooge regeeringe alleen mogen gedragen worden de ornamenten stuk voor stuk en dat wel door capiteins militair en kooplieden; en zal voor dezelven ook geleid worden een rouwpaard; zullende de ornamenten, die gedragen worden, bestaan in den degen in de schede met de punt om hoog, de spooren, het heimet, de handschoenen en het wapen, mitsgaders op de kist alleen gelegd worden de quartieren; en zal voor het lyk uit marcheeren een detachement militairen, door een majoor opgevoerd, verbeeldende een geheel bataillon, naar dat het garnisoen sterk is. Art. 22 Voorts zullen, na het doen der drie decharges van de militie, de voorschreven' lyken der hooge regeeringe nog gesalueerd worden met negen canon-schooten van de stads wallen en elf van het commandeurs-schip ter reede; en, als een Directeur Generaal begraven wordt, zullen elf schooten van het casteel en dertien van het schip, ter reede comman deerende, gedaan worden. Art. 23. Men zal vaste lykdraagers hebben uit het garni soen, die een ieder, ten minsten ten gelalle van twaalf, zal moeten gebruiken en lykkoetzen (te bekomen by de daar toe in zelfdervoegen, als arlicul 4 van de rouwmantels is gezegd, geprivilegeerde twee persoonen) om de lyken naar de kerk hoven Ie transporteeren; welke lykkoetzen voor alle ordinaire lyken met twee paarden, voor alle de genen, die wapens voor het lyk mogen hebben, met vier paarden, voor de leden van de hooge regeering, hunner Edelheids vrouwen en weduwen, item vonr een oud-Gouverneur Generaal en des regeerenden Gouverneur Generaals gemalinne, mitsgaders derzelver wedu wen, met zes en alleen voor den regeerenden Gouverneur Generaal met agt paarden, allen met rouw bekleed, bespan nen zullen zyn; zullende de voorgemelde vaste draagers de lyken op de gemelde lykkoets zetten, weder daar af neemen en naar hel graf draagen, genietende daar voor een derde van helgenc door die van het sterfhuis voor ieder draager
1775. P. A VAN DER PARRA. 914 zal worden betaald, voor hunne moeite; en de overige twee derden zullen komen in de garnisoens kasse en zullen voor ieder draager door die van de eerste classe, boven bepaald. vier en twintig schellingen, door die van de tweede classe vyftien schellingen en door die van de derde classe twaalf schellingen moeten worden betaald, ten ware by bekend onver mogen speciaal verzogt wierdt diminulie van de voorzegde paye op de helft, dat cgter niet zal mogen geschieden dan met speciale toestemming van den heer Gouverneur Generaal. En zullen door die van de eerste classe voor de lykkoets met twee paarden betaald worden tien rd s , met vier paarden bespannen twaalf rd s en met zes paarden bespannen vyftien rd s ., mitsgaders door die van de tweede classe, wanneer maar twee paarden gebruiken mogen, agt rd s ., dog, vier paarden emploieerende, zoo veel als die van de eerste classe, dat is twaalf rd s en eindelyk door die van de laaste classe zes rd% dog by bekend onvermogen, met speciale dispensatie van den heer Gouverneur Generaal, maar drie rd s . Art. 24. Alle ingezetenen van de Europescbe natie, uitge zonderd de genieene militairen, zeevaarenden, ambagtsgezellen en hunne onder-officieren, zullen de voorschreven' lykkoetzen en draagers moeten emploieeren, maar de inlandsche burgers zullen niet verpligt zyn dezelven te gebruiken, dog, daar om verzoek doende by den heer Gouverneur Generaal, zal bun zulks naar gelegenheid van zaaken geaccordeerd worden en zullen zy in zulken gevalle, wanneer zonder eenige officie zyn daar- voor betaalen even als die van de derde classe, dog, in officie zynde, als die van de tweede en de capiteins als die van de eerste. . Art. 25. By de doodbriefjes van overleden' beeren der hooge regeeringe (den president in den Raad van justitie, geen raad van Indien zynde, ten opzigte 'er onder begrepen) en huuner Edelheids egtgenooten en weduwen zal alleen de tilul heer en vrouwe mogen worden gesteld voor de naamen, zoo wel van de overledenen, als nablyvende weduwen of weduwenaars.
1775. P. A. VAN DER PARRA. 915 Art 26. Ook zal de titul van gemaünne of dourarière alleen mogen gebruikt worden ten opzigte van de egtgenooten ofte weduwen van de heeren der hooge regeeringe. Art. 27. De dogters van de heeren der hooge regeeringe, overlydende zonder getrouwd te weezen, zullen by de dood briefjes jonge juffrouw worden gelituleerd en zoo ook de zoons jonge heer, als zy niet in Comp s dienst en ook niet boven de vyftien jaaren oud zyn; maar anders zullen zy ten deezen opzigte geconsidereerd worden naar haare mans of eigen' qualiteit en gevolgelyk haare naamen zonder tilulalure op de doodbriefjes worden bekend gesteld. Art. 28. De persoonen, uit welkers huizen lyken ter aarde besteld worden, zullen ook by de doodbriefjes geen heer of mevrouw mogen worden gelituleerd, als geene heeren of mevrou wen der regeeringe zyn. Art. 29. Maar zullen de weduwen van oud en geëligeerde gouverneurs ofte secretarissen deezer regeeringe en van een brigadier, als uil haare huizen begravenissen geschieden en zy aan den overledenen niet zyn geparenteerd, wel by de dood briefjes mejuffrouw mogen worden gelituleerd, maar niet de weduwen van laagere gequaliliceerden. Art. 50. Tot bet bedienen der sterfhuizen en begravenissen zyn, met uitsluiting van alle anderen, geprivilegeerd twee per soonen, welke aan dezelfde verdeeling der wyken beoosten en bewesten de groote rivier bepaald zullen wezen, als hier vooren van de verbuurslers van rouwmantels is gezegd; zynde aan de taxatie en moderalie van Schepenen deezer stede gedefereerd de beslissing van alle voorvallende questien over de belaaling der rekeningen van de gemelde geprivilegeerde bediensters der sterfhuizen en begraavenissen of over de pryzen van het rouw en ander goed, dat, by het overlyden of afgaan van een van haar, door die haar succedeert moet worden overgenomen; zullende dezelve mitsdien zig altoos aan de decisie van hunne Eerwaardens hebben te onderwerpen en daar in te berusten. Art. 31. De lyken der gestorvenen zullen uit de huizen der gemelde geprivilegeerde persoonen, mede voor eene redelyke
1775 P. A. VAN DER PARRA. 916 betaaling, moeten begraven worden, clan naamelyk, als zulks uit de sterfhuizen zelfs niet geschiedt; dog van welke laasle verpligting de curator ad liles omtrent de door hem in die qualiteil begraven wordende lyken alleen is uitgezonderd. Art. 32. De doodbriefjes, voor de heeren leden der hooge regeeringe gedrukt wordende, waar by de geinviteerde persoe nen Uw Wel Edele worden getituleerd, zullen alleen voor dezelven, nevens den president in den llaad van justitie, geen Raad van Indien zynde, moeten en ook voor de oud en geëli geerde gouverneurs, de secretarissen van de hooge regeering en den brigadier mogen gebruikt worden, dog verder niet. Art. 33. By de begravenissen van persoonen, minder in rang als boekhouder- of visitateur generaal, dan wel derzelver wedu wen, zullen geene doodbriefjes, op grootformaat papier gedrukt, mogen gebruikt worden builen speciale permissie. Art. 34. Dog by de begravenissen van persoonen, dezelven in rang volgende, tot oud-Schepenen en derzelver weduwen inclusive, zal om zoodanige permissie verzoek mogen gedaan worden aan den lieer Gouverneur Generaal, die, dezelve verlee nende, daar van den censor van de stads drukkery telkens tot zyn narigt zal laaten verwittigen. Art. 35.' De rang op de hegravenissen zal gereguleerd worden, na de vier laaste paaren der nabestaanden, volgens de jongst herdrukte ranglyst van den 14 en January 1774; en zullen geene collegianten gerekend worden collegialiler te gaan dan by de begraving van een regcerend en oud-Gouverneur Generaal, wanneer zy ook niet by naamen, maar by collegien zullen worden opgelezen en hunne deurwaarders en boden vooruit gaande zullen hebben. Art. 36. Alle begravenissen by avond, van wiens lyk of lyken die ook zouden mogen weezen, beginnende met het lichaam der hooge regeeringe en eindigende met de minsten van Comp 8 dienaaren, burgers of andere ingezetenen (de kinde ren beneden of boven de zeven jaren oud daar onder mede begrepen), worden voor het vervolg verboden, dog daarentegen aan een iegelyk, zonder onderscheid van wat slaat, rang of
1775. P. A, VAN DER PARRA. 917 conditie dezelve zy, toegestaan by het begraven der lyken op voorschreven' wyze 's namiddags van vier tot zes uuren, even als het tans by de avond-bcgravenissen in gebruik is, te mogen gebruiken, daar toe genegen zynde en anders niet, de volgende wagens. Art. 37. By het hegraven der lyken van leden der hooge rcgeeringe, een vice-admiraal, schout by nagt en president in den Raad van justitie, geen Raad van Indien zynde, mitsgaders hunner Edelheids vrouwen of weduwen en verdere familie, by dezelven ingewoond hebbende, zoo veel wagens, als vereischt worden om alle de genodigde persoonen agter het lyk te doen volgen; by het begraven der lyken van oud en geëligeerde gouver neurs, secretarissen van de hooge regeering, raaden of officieren van justitie en alle andere gequaliflceerden, bediening en rang hebbende boven de opperkooplieden, tot den sahandaar of licenl meester en den gecommitteerde tot en over de zaaken van den inlander inclusive, mitsgaders hunne vrouwen of weduwen, twaalf wagens, dog voor derzelver kinderen agt wagens; by het begraven der lyken van opperkooplieden en alle, die daar mede gelykstandig zyn, lot oud-hurger-capiteins en oud burger-ritmeeslers inclusive, mitsgaders hunne vrouwen of wedu wen, agt wagens, dog voor derzelver kinderen zes wagens; by hel begraven der lyken van kooplieden en alle, die daar mede gelykstandig zyn, tot ouderlingen in functie inclusive, mitsgaders hunne vrouwen of weduwen, zes wagens, dog voor derzelver kinderen vier wagens; by het begraven der lyken van luitenants, onderkooplieden en alle, die daar mede gelykstandig zyn, tot de gezworen cler queii ter generale secretarye inclusive, mitsgaders hunne vrou wen of weduwen, vier wagens, dog voor derzelver kinderen drie wagens; by het begraven der lyken van alle overige Conip' dienaaren, burgers en ingezetenen van minder rang, mitsgaders hunne vrouwen of weduwen, drie wagens, dog voor derzelver kinde ren twee wagens; alles buiten de lykkoets en onder deezen
1775. P. A. VAN DER PARRA 918 verstande, dat geene van die wagens (de lykkoets alleen uit gezonderd) zwart geverwd, vernist of bekleed zullen mogen weezen, maar allen zyn en blyven moeten in zoodanige kleuren en met zoodanige bekleeding, als zy dagelyks in gebruik zyn, op verbeurte van vyf en twintig rd s ten behoeven van de stads werken voor ieder rytuig, dal boven het voorschreven bepaald getal, en van een honderd rd s ten behoeven als even voor ieder rytuig, dat, zwart geverwd, vernist of bekleed zynde, geëmploieerd zal worden. Zullende de doodgravers der respective kerken en de aan spreekers van het een en ander rapport moeien doen aan den heer president van Schepenen deezer slede, ten einde de boeten door den secretaris te kunnen laaten ophaalen. Art. 58. En nadien de kosten om de sterfhuizen, dan wel die, waar uit een lyk zal worden ten grave gebragt, met rouw te behangen te hoog op stok loopen en, als overtollig zynde, geretrancheerd dienen te worden, zoo zal voortaan alleen de zykamer met de deuren derzelve, dan wel een ander vertrek, waar uit de lyken van de leden der hooge regeeringe, derzelver vrouwen, weduwen of kinderen zullen worden ter aarde besteld, zoo mede de voordeur van het huis, met zwart mogen worden behangen; maar daarentegen zullen allen en een iegelyk, buiten de meergemelde regeering, alleen de vensters van de lykkamer, met de voordeur der sterfhuizen, met zwart mogen behangen, zonder dat, wie hy ook zy, de schulzels, tafels, spiegels, kussen en verdere meubelen in den rouw zal mogen steeken, op poene van een honderd rd s boete ten behoeven van den officier, die de calange zal doen. Art. 59. Behalven alle de boelen, voorwaarts reeds by verscheiden' articulen bepaald, zullen nog, die tegen de overigen aangaan, voor ieder overlreeding of afwyking van hel daar hy gestatueerde verbeuren vyf en twintig rd' ten behoeven van de stads werken; en zal de censor van de stads drukkery verpligt weezen om de proeven van de doodbriefjes, aan hein gepresenteerd wordende, waar by van het geordonneerde hier vooren eenigermaaten is afgeweken, ten eersten te zenden aan
1775. P. A. VAN DER PARRA 919 den heer president van Schepenen, om de invordering van de gestelde aaiende te kunnen laaten doen, onverminderd de cor rectie van zoodanige proef, zoo als het hehoort. Wordende ook den gemelden. heer president niet alleen geqiiolificeerd om visie te vorderen van alle begravenissen-rollen, na dat de begra ven is geschied zal weezen, maar ook een ieder gelast en aan- Iwvolen dezelve, op zyn Edelheids requisit, ten eersten te laaten volgen, suh poene van correctie naar bevinding van zaaken. Art. 40. Zie bladz. 826, art. 1, waarin lusschen de woorden: •dewelke alhier' is iugelascht: »door Schepenen aangesteld". Art. 41. Zie bladz. 826, art. 2, waarin lusschen de woorden: «ryksdaalders zoo" is ingelascht: »len behoeve van de stads-werken". Art. 42—61. Zie bladz. 826—830, art. 3—22. Art. 62. Zie bladz. 830, art. 23, waarvan het slot: »en »zoo eenig lyk opbrengen" vervalt. Art. 65. Wyders zullen de aanspreekers zig slipt moeten reguleeren naar al hetgene hier vooren nopens de lykslatien, bet inrigten der begravenis-rol en doodbriefjes, het bedienen der sterf-huizen, het gebruiken van vaste draagers, enz. is gezegd, mitsgaders de gerenoveerde en geamplieerde instructie voor dezelven van den 28 en December 1773. Art. 64 en 65. Zie bladz. 831 en 852, reglement omtrent het salaris, enz. Art. 66. Voor ieder doodkist van kiaten-hout, met schroeven, paneelen en lysten voorzien, dienende voor een volwassen per soon, zal niet meer mogen geëischt of betaald worden als vyf en twintig rd* en voor een zonder schroeven twintig rd 9 , mitsgaders voor die van onvolwassenen of. kinderen naar advenant; maar voor bayen' kisten van dikke, blootelyk glad geschaafde planken, met eene enkelde lyst aan het dekzel voorzien, dienende voor volwassenen, zes rd 8 en van dunne of gemeene planken drie rd', mitsgaders voor die van onvolwassenen of kinderen mede naar proportie, op poene van vyftig rd' boete voor die meerder zal geëischt of genomen hebben, ten behoeven van den officier, die de calange zal doen.
1765. P. A. VAN DER PARRA, 92 gaders veertien langs het einde van de Oosl-zyde en zulks ónder de panne daken van de daar slaande opene lootzen, die van hel midden laag en breed 24 voeten en die vandezyden mede lang 24 en diep 12 voeten, opgehaald van planken of bamboeee beschotten, zonder dat eenige cayangmatten ofatap op de gansche bazaar zullen mogen gebruikt worden lot afdaken of eenige beschuttingen; waarentegen toegestaan wordt, dat de presenle panne daken der daar zynde lootzen aan de Noord- en Zuid-kant, daar nieuwe, vaste kraampjes zullen worden aangemaakt (dog op geene andere plaatzen), vyf voelen mogen worden verlengd, 't zy door den pagter of den huurder, mits die uitstekken op bonté sleilen ruslen en met pannen gedekt worden, nilwyzens de afteekening daarvan, te zien hy den capitein der Chineezen, Lim Tsjipko, zullende de overige ruimte onder de voormelde lootzen eenlyk hy dag mogen wor den geoccupeerd door die gene, dewelke haare waaren aldaar zullen willen verkoopen, zonder dat hy ieder hoop waaren des nagls meer dan een man ter hewaaking en bewaaring van 't goed zal mogen vcrhlyven, en dal dies getal niet zal mogen gaan hoven de 40 of $0 stuks, waarop de pagter hehoorlyk zal hebben te letten en ook de liailluw toezigt moeten doen houden; «lat de huurders van die zes en vyftig kraampjes, 't zy het Christen, Mahomelaan, Chinees of heiden zy, na dat hy nopens de prys of huur met den pagter is overeengekomen, voor het afhreeken van de op de bepaalde plaatzen slaande oude en gebrekkige winkels en het opnaaien van de nieuwe, voor een maand of die van January aanstaande, vry zullen zyn van de huur, aan den pagter anders te hetaalen; en dat de huurders de door hen gemaakte kosten tot het maaken van nieuwe kraamen en uitstekken zullen mogen weder af vorderen, 't zy dezelve 'er in der tyd uilgaan, 't zy hunne erfgenaamen, wanneer zy komen te sterven, van die zoodanige» kraampje mogten komen over te necmen, mits de wooning in een hehoorlyke slaat zy onderhouden, waarop de pagter hel oog moet hebben;
1775. P. A. VAN DER PARRA 920 Art. 67. By de begraving van Chineesen en inlanders tot vergrooting van de statie een of meer wagens genomen of gehuurd wordende, zullen zy daar voor moeien belaalen aan Heemraadens secretaris, ten behoeven hunner kasse. vyf en twintig rd 9 voor een, vyftig voor twee en zoo naar advenant voor de meerdere rytuigen; maar zy zullen by die gelegenheid niet mogen gebruiken een statie-paard, nog ook een draagzetel of andere exlra-ordinaire omstandigheden, dan onder betaaling van vyf honderd rd s , wanneer van alles te gelyk wordt gebruik gemaakt; dog, de draagzetel alleen emploieerende, rd* drie honderd, een derde voor den officier en twee derden ten behoeven van de stads werken. Art. 68. De Chineesen mogen hunne dooden begraven op de gepermitteerde plaatzen, boven en bewesten het fort Jaccatra, mits alle dezelven twee maaien 'sjaars van ruigten, vuiligheid en doode krengen zuiverende, waar op Heemraaden het vereischte toezigt moeten houden. Art. 69. Onder de gepermitteerde plaatzen zal egler, met relatie tot het ten dien einde door hun bezeten wordende stuk lands, Goenong Sa Harie genaamd, niet begrepen zyn hetgene beoosten of Zuid-oosten van den ouden loop der groote rivier legt, als wordende wel expresselyk verboden daar eenig lyk te begraven, op verbeurte van het land zelf ten behoeven van de Compagnie. Art. 70. Daarentegen mag van de gemelde Chineesche begraafplaatzen of van 's Meeren wegen, daar by en omtrent gelegen, geen aarde, hoe klein de quanliteil ook mogt zyn, gehaald worden, op poene, dat de slaaven, daar toe gebruikt wordende, in de ketting geklonken zullen worden om aan de gemeene werken zoo lange te arbeiden, tot dat derzelver eigenaars, tot een boete voor ieder lyfeigen, zullen hebben betaald voor de eerste reize zes en voor de tweede tien rd", te verdeelen onder de militairen van de post Jaccatra, welkers officieren geordonneerd worden zorge te draagen, dat deeze ordre geobserveerd worde en de Chineesche natie haare begraafplaatzen vredig bezitte.
1775. P. A. VAN DER PARRA. 921 Art. 71. Om het clandestin openen der voorschreven'graven voor te komen zal een doodgraaver uit de Chineesche natie liet opzigt hebbeu over dezelven, genietende voor liet graven van ieder graf of kuil een rd r , om uil den boedel of door de naasten van den overledenen betaald te worden, onverminderd noglans de vryheid, die aan een iegelyk der Gliineesche natie wordt gegeven om, des genegen zynde, de graven voor haare overleden' vrienden zelfs in gereedheid Ie brengen, waar voor dan ook niets zal behoeven betaald te worden. Art. 72. Niemand mag eenige lyken begraven in tuinen, die binnen de posten Ansjol, Wilgenburg, Jaccatra, Ryswyk en Anke gelegen zyn, de ordinaire of gemeene hegraafplaatzen uitgezonderd (ten ware met expresse voorkennise en verkregen' permissie van den lieer Gouverneur Generaal), op verbeurte van een honderd rd* voor ieder lyk, ten behoeven van de stads werken, buiten en behalven de uitroeying van het graf en den overbreng van het lyk naar de gewoone hegraafplaatzen. Art. 73. Niemand, wie hy ook zy, beginnende met hel lighaam der booge regeeringe en eindigende met de minsten van Comp s dienaaren, burgers .en andere ingezetenen, zal by bet afsterven van eenigen zyner vrienden of bloedverwanten, in wat graad dezelven hem ook zouden mogen bestaan, toegelaten weezen zyne domeslicquen, slaaven en slaavinnen in den rouw of eigenlyk in bet zwart te mogen kleeden, nog ook eenige vrye persoonen, die zy in hunnen dienst hebben, zulks vermogen aan te doen, maar daar van ten eenenmaalen moeten afzien, op verbeurte van een honderd rd s ten behoeven van de stads werken; blyvende egter een ieder gepermitteerd, ten dage der hegravinge van den overledenen en verder niet, den voorgemelden anderzints verboden rouw zyne dienstboodcn of dienstmaagden, item slaaven en slaavinnen te mogen laaten draagen. Art. 74. Desgelyks wordt allen en een iegelyk, gelyk in liet voorgaande articul van de vrye persoonen en slaaven is gesproken, by dit articul, dat als bet bovenstaande geëxtendeerd blyft, mede verboden, in den rouw moetende, hunne rytuigen en tuigen niet zwart laaken te beklecden, vernissen of verwen,
1775. P. A. VAN DER PARRA 922 mitsgaders den Chineesen hunne wagens wit te schilderen en vernissen; ook geen koetzier in den minsten rouw, 't zy in het zwart of wit, op hunne rytuigeu te plaatzen, veel minder eenigen van hunne domesticquen of slaaven floersen of andere zwarte banden om hunnen linker of regier arm te doen draagen, op verbeurte van gelyke een honderd rd" ten behoeven van de slads werken. Zie ook 20 November en 14 December 1798, 25 Junij 1799. 14 Februarij. Toelichting tot het bepaalde op 10 April 1770 nopens het vervreemden van Christen slaven. Vermits predikanten weigerden slaven-kinderen te doopen, vóór dat deze vrij verklaard waren, bepaalde de Regering, dal •de geenen, die een of meer kinderen hunner lyfeigenen door «den doop der Christelyke kerk doen inlyven, dezelven niet «alvoorens zullen behoeven vry te geven, maar dat egter omtrent «zodanige kinderen ook betrekkelyk zullen zyn en opgevolgd «moeten worden de ordres, die by de gemelde resolutie gesteld • zyn". Onder mededeeling biervan aan den kerkeraad te Batavia gaf de Regering aan dien raad tevens te kennen, dat «voortaan «alle slaaven-kinderen, die door hunne lyfeigenaars ten doop • worden aangeboden, ofschoon zy nog niet mogten wezen • geëmancipeerd, egter zonder de minste bedenkelykheid lot de «genieting van dat heilige Sacrament geadmitteerd kunnen «worden, wanneer hunne lyfeigenaars zelfs der Gereformeerde «leere toegedaan zyn en zig verpligteu willen om hunne doope «lingen in die leere op te brengen, mitsgaders zulks nader, in «de tegenwoordigheid der gemeente, belooft wordt door bun •of andere, die als geluygen staan by de bediening van dat «bondzegel aan zoodanige kinderen". 14 Februarij. Vergunning lot den uitroer van rijst.naar den overwal. Om dezelfde redenen, dte deeze regeering ouder de jongste
1775. P. A.VAN DER PARRA. 923 besoigne over Javas' Oostkust ter sessie van den 20 cn January bewogen hebben lot de openstelling weder van de vaar! of eigenlyk van den vervoer van rysl van daar naar alle zulke plaalzen, wervvaarts dezelve voor den ontvangst haares briel's van den 26 en April 1773 is gepermitteerd geweest, is tans insgelyks goedgevonden en verslaan den ministers ginder aan Ie sehryven, dat van die concessie ook gebruik zal mogen worden gemaakt tot den vervoer van liet gemelde graan naar de overvval, dog onder deeze speciale conditie, dal zydaartoe geene permissie zullen mogen verleenen, dan na dat men ge noegzaame zekerheid zal hebben om Batavia niet eene toereikende quantiteit te voorzien, dus niet voor de maand May eerstkomende; zorg draagende, dat de Compagnie door een overmaatigen uitvoer naar elders geen het minste nadeel lyde; en dal bier van derhalven aan de residenten op de onderhoorige comptoiren moet worden advertentie gedaan, op dat zy geene passen ver leenen voor vaartuigen, met ryst beladen, naar welke plaatzen het ook zy (Batavia alleen uitgezonderd), voor de gemelde maand May. 17 Maart. Voorschriften nopens boedels. De heer Gouverneur Generaal heeft ter vergadering voorge steld, hoe by zyn Edelheid in aanmerking gekomen waren de ongelegenheden, waar in eglgenooten, 't zy man of vrouw, veeltyds gebragt worden by overlyden van een derzelven ab testato vel intestato, wanneer, zy kind of kinderen, 't zy voorkinderen of by eikanderen verwekt, nnlaatende en in het eerste geval Weesmeesteren tot executeurs en redderaars hunnes boedels, mitsgaders tot administreerende voogden over de gemelde kinderen aangesteld hebbende, hunne Eerwaardens uit dien hoofde den nagelaten boedel aanvaarden, onder liet zegel van de kamer brengen, inventariseeren en ten gelde maaken; dat zyn Edelheid daar benevens gereflecteerd hadt op de hardigheid, welke in dusdanige (hoewel door een van overlang by Wees meesteren ingevoerd en nimmer gecontradiceerd gebruik, tot
1775 P. A. VAN DER PARRA. 924 bevordering van het belang der onmondige weezen, voor gewettigd gehouden) handelwyze legt opgesloten, alzoo de langstleevende van de conthoralen daar door genecessiteerd wordt om, in het gene hem of haar uit hunnen gemeenen hoedel regtmaatig toekomt, andere administrateurs te zien treeden en zig de magt beneemen om met zyne of haare eigen goederen, zonder de minste verkorting van hunne voor- of eigen kind of kinderen, te handelen naar welgevallen; en dat zyn Edelheid, derhalven overwogen hebbende, of in deezen niet een middelweg zoude kunnen gekozen worden om hun weder zyds te laaten blyven jouisseeren van die vryheid, welke een ieder omtrent zyne eigene middelen behoort te behouden, zonder zig voor een tyd genoegzaam tot een steekind gesteld te zien, en egter de kinderen in 't minste niet te verkorten, maar integendeel door de vermindering van het gewoone salaris te bevoordeelen, vermeende, dat daar.toe met volle gerustheid zoude kunncu worden genomen deeze resolutie: dat Weesmeesteren, ofschoon hunne Eerwaardens by testa ment, codicil of andere uiterste wille tot executeurs of radderaars van eenigen, by egtgenoolen in gemeenschap bezeten hoedel mogten weezen benoemd, dan wel gehouden zyn om dusdaanig te moeten ageeren by het overlyden van een van beiden ab intestalo, terstond na den dood van de eerslstervende en na dat in hef eerste geval by den heer ((resident zal weezen genomen visie van de testamentaire dispositie zonder zoodani gen gemeeneu boedel onder het zegel van de weeskamer te doen brengen en dus onder derzelver administratie te neemen, eenlyk van de langstleevende, als die een onbesproken of ter goeder naam en faam slaande persoon is, zullen mogen vorderen een korten staat van de nalaatenschap, door beiden, gelyk gezegd, in gemeenschap bezeten, dan wel een specifiquen inventaris, onder presentatie van eede geformeerd, teffens inhoudende de taxatie, die van de losse goederen door den afslaager van de stads Vendumeesters met den bode van Weesmeesleren en van de vaste goederen door de gezworen taxateurs derzelver zal weezen gedaan, beiden naar de presente
1775. P. A. VAN DER PARRA. 925 waarde, om daar uit, wanneer Weesmeesteren genoegen mogten neemen in dien korlen slaat of specifiquen inventaris en de langstleevende wilden laaien volslaan met de aanbieding van den gewoonen boedel-eed, dan wel denzelven efïective laaiende prcsleeren, zes weeken na het overlyden van de eerst stervende ter weeskamer te doen op- en overbrengen dat gene, het welk aan het nagelaten kind of de kinderen, conform des of der eerst overledenen testamentaire dispositie of naar regten (ingevalle aulks by de gemelde dispositie niet mogte bepaald, dan wel geene zoodanige dispQsitie nagelaaten zyn) bevonden zal worden te compcteeren, zonder daar over eenige cautie te mogen aanncemen, ten einde met dat kinderlyk erfdeel of het ter weeskamer overgebragl capitaal te handelen naar de jongste statutaire resolutie deezer regeeringe van den 29 on November 1774; en dal dienvolgens de langstleevende niet meer, gelyk lans, genoodzaakt zal weezen om den geheelen boedel, nog ook een gedeelte van dien, aan Weesmeesteren ten verkoop over te geven of aan hunner Eerwaardens administratie over te laaien, terwyl de gemelde laxaleurs van de losse goederen genieten zullen een half en die der vaste goederen een quart per cent tot een douceur voor hunne moeite, mits de eersten verpligt blyvende om de taxatie te doen onder presentatie van eede; dat in het voorschreven geval of wanneer Weesmeesteren zig te vreden houden met den overgegeven korten staal of specifiquen inventaris en de langslleevende dus blyft in eene ongestoorde beheering van zyne of haare goederen, in plaatze van het gewoone salaris, dat anders aan hunne Eerwaardens is toegewezen, eenlyk de helfte daar van zal moeten en mogen wprden gebragt ten laste van de geheele nalaalenscbap om, na dies defalcatie, het waar erfdeel van het kind of de kinderen berekend en opgeëischt te worden; dal Weesmeesteren ook de vryheid zullen hebben om, gesteld of geroepen zynde tot executeurs of redderaars des boedels van eenige eglgenoolen, indien de langslleevende van zulk een caracter mogte weezen, daljietby hunne Eerwaardens
1775- P. A. VAN DER PARRA 926 eerder geraden wierdt geoordeelt den geheelen boedel ten gelde te maaken, om dus de verdeeling te doen en daar uil de erfportie van bet kind of de kinderen te vinden, dan zig met den gemelden korten staat of specifiquen inventaris te contenteeren, daar omtrent zoodanig Ie werk te gaan, als hunne Eerwaardens naar consientie, ten meeslen voordeele van bel nagebleven kind of de kinderen vermeenen zullen te behooren en in dit geval blyven genieten bet ordinair salaris van den ganschen gemeenen boedel. Waar over gedelibereerd zynde, is goedgevonden en verslaan zig mei dat voorslel en advies van zyn Edelheid Ie conformeeren en hel zelve overzulks te converleeren in eene resolutie, gelyk het geconverteerd wordt by deezen, mitsgaders hier van extract af te geeven aan bet collegie van VV'eesmeesteren deezer stede, om in het vervolg Ie dienen lot deszelfs narigt en observantie. Zie ook 16 Januarij 1776, ~ en 8 ücloher 1781. 17 Maart. Oproeping van eigenaren van (/raven en graf kelders te Batavia. Zie verder bij 21 Augustus 1778. 24 Maart. Bepaling, dal hel gouden doop-bekken in de Ilollandsche kerk te Batavia alleen bij het doopen van kinderen van leden der Ihoge Regering gebruikt mogl worden. 24 Maart. Reglement op de randsoenen van schepelingen op reizen in Indië, rcpatriërende en op de buiten kantoren. Voor een kajuils-gasl 'smaands: 4'/ 2 2 zout spek, 6 " » » vleesch, 50 » ryst, 10 » cadjang,
1775, P. A. VAN DER PARRA 927 3 ffi suiker, 5 » lammarinde, gesuikerde, 5 » zout, 3 » boter, 6 kannen Fransche of Caabsche wyn, '/ 2 kan Hollandsche azyn, 4 mutsjes olyven-olie, 5 ffi gedroogde visch of carwaat. Aan een deks-officier: 4'/ 2 zout spek, 6 » » vleescli, 50 » ryst, 10 ■ eadjang, 5 » suiker, 3 » tammarinde, gesuikerde, 5 » zout, 13/ il 3 /i o kannen Fransche dan wel Caabsche wyn, of op ieder hagjes-dag 1 mutsje, 5 kannen arak, « 5 mutsjes iulandsche azyn, 4 » olyven-olie, 1 tt>' boter, 4 » carwaat. Aan een gemeen Europees: 5 tl' zout spek, 4 » » vleescli, 50 » ryst, 10 » eadjang, 5 » suiker, 5 » lammarinde, gesuikerde, 5 ■ zout, 3 kannen arak, 1 3 / 10 » Caabsche wyn, 5 mutsjes inlandsche azyn, 4 » olyven-olie, 1 tè boter,
1775. P. A. VAN DER PARRA, 928 4 ffi rarwaat. En nog maandelyks aan ieder schip: 16 ffi kaarsen, 45 kannen lamp-olie, Va fö catoen, alle agt dagen of ieder week te verstrekken. Alle de schepen, in liet land vaarende, extra, de honderd man voor- zes maanden: 1 p s guinees, gemeen gebleekt, lot tafelgoed, 5 iè speceryen in sooit, 20 » peper, 40 » moslert-zaad, 40 p s porcelyn in soort, 2 boeken klein formaat papier, 15 p s schagten, en '/ 2 aam arak extra 's maands. Brandhout zal voortaan lot twee vadems's maands verslrekt worden aan schepen van 150 voelen en aan de anderen l'/ 2 vadem, als bevorens. Aan de retourschepen zullen voor de t'hnisreize nog extra worden verstrekt: Aan schepen van 150 voeten. 140 voeten. contanten 10l inkoop van ver versebing /' 420 f 396 wyn 2 aamen '1 namen bier 2 vaten 2 vaten brandewyn 1 aam 1 aam azyn, ilollandsch 1 halve legger 1 halve legger Delftsche boter 1 vierendeel 1 vierendeel varkens 20 stuks 18 stuks speceryen in soort 8® Bfê peper 40 n: 40 ffi mostert-zaad 90 ffi 80 ft" tarw, aan de van hier direct vertrekkende I j i en aan die
1T75. P. A. VAN DER PARRA 929 I'LAEAiT-BOLS DEEL VIII. Aan schepen van 150 voeten. 140 voeten. over Ceilon gaan, zo hier, als daar '/„ last '/s ' ast witte ryst Vj t last 1 last pady 200 bossen 200 bossen suiker, 5' le soort 1 kanasser 1 kanasser zeep Va kist. '/ 4 kist guinees, gemeen gebleekt 2 p s 2 p 8 klein formaat papier 4 boeken 4 boeken schagten 30 p' 30 p 9 zegel-lak •/• e V. « porcelyn in soort 60 p s 50 p s En aan bet admiraals-schip boven dit alles nog een kelder brandewyn. Op de buiten comptoiren zullen de Europeêrs, de deks officieren en gemeenen door den anderen, aan versch vleesch op ieder bagjes-dag genieten 11/*l 1 /* ®; zo dat niet te bekomen is, dan spek; en aan groente '/, stuiver de man, waar voor het zout vleesch en spek dan stil staat. Wyders wordt hun uit de scheeps-provisie verstrekt het voorgemeld randsoen van ryst, cadjang, suiker, tammarinde, zout, wyn, arak, azyn, olie en carwaat, even als in zee. Buiten voorschreven versch vleesch of spek zal op de comp toiren geen verstrekking van randsoen, lywaat of brandhout, enz. mogen geschieden, als alleenlyk, wanneer de tyd, waar voor geproviandeerd zyn, verstreken en de consumtie-rekening verantwoord is, except dat Java, Malacca, Ceilon en Mallabaar de ruimte van brandhout moeten verstrekken; dog, als de consumlie van eenig articul verantwoord, de tyd van de Bataviasche verstrekking gepasseerd of in zo ver verlopen is, dat met het restant de reize niet kan gedaan worden, moet het nodige voor de legdagen en de reize, "die nog voor handen is, bezorgd worden. En, om het welke te duidelyker en gemakkelyker te weeten, een lyste zal geformeerd worden, voor hoe lang de provian
1765 P. A. VAN DER PARRA. 93 ilnt in ieder van deeze vaste winkels of wooningen niet meer dan één huishouden zal mogen huisvesten en daar ook's nagts in blyven, dog dal geen vreemde of 10l liet huishouden niet gehoo rende, onder wal pretext liet ook zoude mogen weezen, daarin mag worden geherbergd of gehuisvest; dal de pagler daarop exact zal moeien lellen en, zulks (olereerende, by allrapeering, zoo wel iu de ketting geklonken en van hier verzonden zal worden, als den ongepermilleerden inwooner en die hem gehuis vcsl heeft; dal, om verzcekerd Ie zyn, dal de gene, die tol deeze zes en vyflig huisgezinnen bchoorcn, dezelfde en geen andere zyn, zy zig zullen moeten voorzien van een briefje, door den liailluw ondertekend, dat voor met zal worden afgegeeven en waarop het getal der personen in ieder huisgezin zal hekend slaan en dal 's maandelyks vertoond aal moeten worden, als de Itail luw en fabrkq, ten hyvveezen van den pagler, de visitatie, 't zy op wal uur in 'l etmaal of welken dag van de maand, doen zullen; dat voorts de huurders, die laxa of andere eetwaaren ver kropen, waartoe gestadig vuur noodig is, zullen moeien stand plaats houden en logeeren aan de Noord-oost-kant, aan en in de buitenste rye der kranmen, om hy onverhoopt en brand hel waler zoo veel te nader aan de hand Ie hebben; en dat voor 't overige alle de andere artikelen van de pagt der grmmtekraamen in haare volle waarde en vigeur geutaten worden; dal, met heirekking tot de in admodialic afgcgeeve pagt der Chineesche (optafelt, ten aanzien van bet '21 str artikel, onder de gebruykelyke en dus gepermitteerde spellen alleen begrepen zyn de volgende, als: met kleine dobbelsteencn, op zes kanten bcspikkeld van 1 10l (5; met 6 steenen bet spel tnoo sipal en tjong guanljoé; met 'ó en 4 steenen tjoen wah; mei 5 steenen top, tjouw kouw, touw kauw, lam tsingkingm met 2 sleenen mede bet spel top; met een tolletje, mede op zes kanten hespikkeld van 1 tot t;, dat op een piringje, op een lafel slaande, niet toegedekt mag worden; mei de kaarten,
1775. P. A. VAN DER PARRA. 930 deering te Batavia in ieder articul geschiedt, extra gevallen uitgezonderd. De pryzen van het versch vleesch en spek moeten ten zuinigsten bepaald worden en alle andere verstrekkingen van zo genaamde verversching, enz. zullen hier mede moeten cesseeren. Alleen blyft in Bengale gepermitteerd het verstrekken van 86 stuivers kostgeld aan de officieren en 48 stuivers aan de gemeenen geduurende de legdagen, met twee ossen de hon derd man 's maands, waar voor het zout vleesch en spek dan stil staat; en in China het verstrekken van /' 7: 4 aan de kajuits-gasten en /' 3:12 aan de deks-officieren. Op de Ooslersche comptoiren en Banjermassing, daar gebrek van versch vleesch en spek of het zelve zeer duur is, zullen de Europeërs in dat geval het zout vleesch en spek, daar zy van Batavia mede geproviandeerd zyn, blyven genieten of kostgeld tot f 3: 10 en f 2 : 10 de officieren en f 2: — de genieene Europeërs. De carwaat zal te Batavia voor twee maanden verstrekt worden; moetende op de comptoiren, daar ze komen na ver loop van deeze twee niaandeli, weder 's maands en voor de terugreize daar van voorzien worden. De schepen, van Bengale en Ceilon t'huisvaarende, moeten het proviand, van Batavia medegegeven, legen den tyd, dat hun vertrek nadert, verantwoorden en het restant mede gerekend worden onder het geene voor de vaderlandsche reize bepaald is. En zullen de scheeps overheden zorgvuldig moeten agt geeven, dat de ryst wel gestampt en, nevens het verdere, dat bederf onderhevig is, nu en dan te luglen gelegd en het koks-gereedschap behoorlyk zuiver gehouden wordt; ook letten, dat voor al geene zuuragtige spyze, in koperen pannen of ketels bereid, daar in koud worde en dat de spyze gaai en wel klaar gemaakt zy, waar toe het hoofd van den bodem zig zelfs dagelyks moet verleedigen. Alom me zal hy de onkoslrekening moeien blyken de dag
1775. P. A. VAN DER PARRA. 931 der komst en des verlreks, voor hoe veel man, Europeêrs en Mooren, etc, en voor wat tyd de verstrekking geschiedt, nevens de restanten op dien tyd aan hoord, zo als dat by de Balaviasche onkostrekening gespecificeerd wordt. De consumtie-rekening der schepen zullen de schepelingen alhier op het comploir van den commandeur op de werf moeten verantwoorden en met die verantwoording moeten gaan by den visitateur generaal, om door denzelven gerevi deerd en de restant-briefjes afgegeven te worden; en zal de opperstuurman moeten verklaaren, dat zodanig restant binnen boord te vinden is; dog, by merkelyk verschil tusschen de verantwoording op zyn comptoir en dat van den visitateur, zal de commandeur daar van berigt doen aan den heer Directeur Generaal. Op dat door bedrog van de ontvangers der randsoenen hel volk niet verkort worde, zal, zo hier, als op de buiten comptoiren, geen geld voor randsoen mogen gegeven worden, op poene van deportement en een duizend rd s boete voor de verkorters en ontvangers beiden, maar wel, by gebrek, het een door het ander gesuppleerd worden; en zal de opper stuurman van ieder schip alhier aan den commandeur berigt moeten zenden, welke randsoenen aan boord ontvangen zal hebben. 24 Maart. Reglement op de randsoenen en kostgelden van schepelingen ter reede Batavia. Een opper-officier zal maandelyks genieten: 50 ffi ryst, 5 • cadjang, 3 » gedroogde visch of carwaat, 5 ■ boter, '/j kan azyn, Hollandsch, 3 h: zout, 5 kan Fransche of Caabsche wyn, 7 guldens en 4 stuivers kostgeld.
1775. P. A. VAN DER PARRA. 932 Een deks-officier: 40 ffi ryst, 10 » cadjang, 2 » zout vleescti, 2 » spek, 5 kannen arak, 4 mutsjes olyven-olie, 3 / 4 kan azyn, inlandsch, 2 ffi suiker, 2 » lammerinde, 3 » zout, 2 kannen Caabsche wyn, 3 guldens en 12 stuivers kostgéld. Een gemeen Europees: 40 ÏÈ ryst, 10 » cadjang, 2 » zout vleesch; 2 » spek, 4'/ 2 kannen arak, 4 mutsjes olyven-olie, '/ï kan azyn, inlandsch, 2 ffi suiker, 2 » lammerinde, 5 » zout, 1 kan Caabsche wyn, 2 guldens en 8 stuivers kostgéld. Een Moor: 50 8 ryst, 1 » suiker, 1 » tammerinde, 2 » zout, 2'/ 2 " gedroogde visch of carwaat, 3 kannen arak, 2 guldens en 8 sluivers kostgéld. Nog maandelyks aan ieder schip: 25 kannen lamp olie,
1775. P. A. VAN DER PARRA. 933 8 fê kaarssen, l j t »ca toen, 1 vadem brandhout. Des Zondags aan ieder deks-otlicier of gemeen Europees 3 / 4 hoen, a'/i' ® groente. Des Donderdags aan ieder deks-officier of gemeen Europees '/, fê gedroogde vissen. En voorts alle morgen aan de deks-officieren of gemeene Europeesen 2 loot gestampte en gebrande coffy voor de drie man. Aan het eiland Onrust leggende. Aan een kajuits-gast: 7 guldens en 16 stuivers kostgeld. Aan een deks-ofiicier: 5 guldens en 18 stuivers kostgeld en 2'/ï ® carvvaat of gedroogde visschen. Aan een gemeen Europees: 3 guldens kostgeld en 2V 2 ffi carvvaat of gedroogde visschen. 28 Maart. Aanstelling van den gezworen klerk van het Collegie van Schepenen tol "houder der prothocollen »van geweezen notarissen". Die griffier moest vooraf een eed van «getrouwheiden secre »tesse" afleggen in handen van den President van den Raad van justitie. 28 Maart. Opzending van zieke militairen naar Midden* en Oost-Java. Om te beproeven, of de gemeene militairen, zeevarenden en ambagtslieden, die 'hier by continuatie ziekelyk zyn of na eene korte verposing er weder instorten, door verandering van climaat tot hunne voorige gesondheid zouden kunnen geraken,
1775. P. A. VAN OER PARRA. 934 is, op de propositie van den heer Gouverneur Generaal, goed gevonden en verstaan alle de zoodanigen voortaan successive naar Java te zenden en de ministers ginder aan te schryven om dezelven, na hunne herstelling, herwaarts te laten te rug komen, in zoo verre zy aldaar niet ahsolut benodigd of hunne aanhouding niet strydig inogte zyn met de bepaling der dienaaren voor dat gouvernement. 28 Maart. Verbod tegen den uilvoer van rijst van Batavia. De poenaliteit was conflscalie en eene boete ten bedrage van het viervoud der waarde van het geconfisqueerde. Het schrale gewas van dat «graan" in de Jakatrasche bovenlanden maakte dezen maatregel noodzakelijk, »tot dat »men door een ruimen toevoer van Java sal wezen gerust •gesteld". Zie ook bij 29/31 Julij 1777. 31 Maart. Eed-formulier voor den majoor der inlandsche militairen, de kapiteins van de Oosler- en Wester- Javanen en de commandanten van de kampongs binnen het ressort van Batavia. Op 't voorstel van den heer Gouverneur Generaal, is met zyn Edelheid nodig geoordeelt en verstaan, door de geenen, die voortaan tot majoor van de inlandsche militairen, tot capitains van de Oost- en Wester Javaanen en tot comman danten van de respective campongs onder 't ressort deezer hoofdplaatze verkoren worden, ook te laaten presteeren den eed van trouwe en gehoorzaamheid, en zulks op de Maho melhaansche wyse in hunne tempel, ten overstaan van twee gecommitteerde inlandsche officieren, naar 't daar van gefor meerd formulier, dat by deezen geinsereerd en, in de Ma leidsche tale overgeset zynde, den gecommitteerde tot en over de zaken van den inlander ter hand gesteld zal worden. Ik beloove en zweere den heer Gouverneur Generaal en de
1775. P. A. VAN DER PARRA. 935 Randen van wegen den staat der Vereenigde Nederlandsche geoctroyeerde Oostindische Comp% als myn wettige overheid, gehouw en getrouw te weezen; het ampt, waar toe ik ver kooren ben, getrouwelyk te bedienen; de ordonnancien, die, zo op 't bestier der volkeren van de respective campongs, als anderzints, beraamd zyn ofte nog beraamd zullen worden, voor zoo verre dezelve my aangaan, punctueel te onderhouden en te doen onderhouden; alle invasien, geweld en populaire beroerten te helpen voorkomen, tegen gaan en stillen; alle goede ordre en krygs discipline onder myne subalterne te bevorderen en voorts deezes ryks en stads welvaren tegen alle vyandelyke onderneemingen na uitterste vermogen te helpen beschermen, gelyk vroome officieren toestaat en betaamd. 51 Maart. Bepaling, dal de kapitein der Chinezen te Batavia, vóór zijne 'publieke voorstelling, op de bij zijne natie gebruikelijke wijze, den eed van trouw en gehoorzaamheid moest afleggen. Reeds vroeger was bepaald, dat hij den eed van purge moest zweren. 4 April. Bepaling, dat scheeps-overheden, onder eenig pretext op de plaatsen hunner bestemming brandhout vorderende, dit hout aan de Compagnie moesten vergoeden. Rij vertrek van Ratavia moesten zij zorgen van goed en genoegzaam brandhout voor de heen- en weder-reize voorzien te worden. 11 April. Last op de buiten-kantoren, bij vertrek van aldaar te huis behoorende kleine vaartuigen, deze aan Batavia aan te rekenen. Ry resumtie van een door den op per-equipagemeester en equipage-boekhouder ingediend berigt nopens vaartuigen, die
1775. P. A. VAN DER PARRA. 936 hier en elders by de boeken voorlloopen, dog tans op andere plaatzen bescheiden of niet meer in weezen zyn, is goedge vonden en verslaan, tot voorkoming, dat de boeken van de buiten comptoiren belast blyven met vaartuigen, die 'er niet meer te vinden zyn, den ministers en bedienden op alle dezelven by extract deezer resolutie aan te schryven om voortitan, by vertrek van de daar t'huishoorende barken, sloepen en andere kleine vaartuigen naar deeze hoofdplaats, 't zy ter vertimmeringe, dan wel ten overbreng van eenige goederen of berigten, hel kostende van ider zoodanig vaartuig herwaarts aan te rekenen, ten einde, by dies aanhouding alhier, by de boeken van de equipagewerf ingenomen of, by emplooi naar elders, derwaarts ten laste gebragt, dog, by retour naar de plaats, van waar het gekomen is, te rug gerekend te worden. 25 April, \oorwaarden eener geld-lolerij ten behoeve van de Gereformeerde kerken te Batavia. Door den Baljuw en kerkmeester, M r Jacob Gornelis Mattheus Radérmacher, ontworpen, onder de heeren leden deezer verga deringe ter resumtie rond geweest en tans geproduceerd zynde een project tot de opregting van eene loterye, om daar uit eenig soutien te kunnen toebrengen aan het capitaal van de Gereformeerde kerken hier ter hoofdplaatze, het welk door eene aanmerkelyke veragtering sedert het jaar 1769 van rd" 6974: 41 3 / 4 , onder ultimo December 1774 maar bedragen heeft rd s 6454: 22; en by de deliberatien daar over aangemerkt weezende, hoe noodzaakelyk het zy tot het een of ander middel recours te neemen om in de verdere vermindering van het gemelde capitaal te voorzien, dog dat men, buiten eene lotery, niets kan uitvinden, waar door aan dit oogmerk spoediger zoude kunnen worden voldaan, zonder bezwaarnis der ingezetenen, en dat men dierhalven ook met grond verwagten mag, dat zy of immers de meesten hunner het succes daar van niet minder zullen willen helpen bevorderen, dan bevoorens geschied is van eene diergelyke, volgens de resolutie deezer tafel van den 28 cn
1775. P. A. VAN DER PARRA. 937 July 1753 ingevoerde lotery; zoo is goedgevonden en verstaan het voorschreven project te amplecteeren en de executie daar van te laaten gevolg hebben, onder begrooting van den inleg op veertig duizend ryksdaalders, verdeeld in twee duizend loten van twintig ryksdaalders ieder, tegen vier honderd pryzen en vier premiën, om getrokken en betaald te worden na defalcatie van tien en vyftien per cent ten behoeven der gemelden kerken, volgens de daar van geformeerde conditien, die, met het gemelde project, by deezen zullen worden geinsereerd. En is teffens verstaan tot directeur van die lotery te verkiezen den gemelden Baljuw en kerkmeester, Radermacher, en den boekhouder generaal, Pierre Jean Louis de Fillieltaz, onder het hoogcr opzigt van de heeren Raaden extra-ordinair, Jacobus Johannes Craan en David Joan Smilh, die, daar toe verzogt en gecommitteerd zynde, het zelve met bereidwilligheid hebben aangenomen. PROJECT eener lolery van 40000 rd', verdeeld in 2000 loten a rd' 20 ieder en tk)o prysen, dus 4 nieten tegens een prys, met 4 premiën. Pryzen. 1 van rd s 2000 rd s 2000 1 » * 1500 » 1500 2 » » 1000 ieder . 2000 8 ■ » 500 » » 4000 8 » » 400 « » 5200 8 • » 500 » » 2400 20 » » 200 ■ » 4000 24 » » 150 » '. • 5600 40 » » 100 • . 4000 48 . » 75 . » 3600 60 » » 50 » » 5000 80 » » 50 » . 2400 100 » • 25 • » 2500 4Öö~ pryzen, te zamen rd s 58200
1775. P. A. VAN DER PARRA. 938 Per transport. . . rd- 38200 Premiën. Een voor het eerste lot nl s 500 • » ■ laatste » • 500 ■ den prys van 2000 • 400 na ■ 2000 » 400 1800 Te zamen rd s 40000 Cotuiilieii. Art. 1. Deese lotery zal bestaan uit twee duizend loten, die getrokken zullen worden tegen s vier honderd prysen en dus vier nieten tegen een prys, buiten nog vier premiën, zoo als hier vooren is aangeweezen. Art. 2. De inleg van ieder lot is twintig rd s , waar voor aan den inlegger, ter plaatze van ,de collecte, zal worden uit gegeeven een getekend recipisse met den nommer van zyn lot, staande het ook den inlegger vry by den voorschreven nommer te laaten voegen zoodanigen naam en devies, als hy zal goedvinden. Art. 3. De collecte zal gedaan worden door den boekhouder generaal, de Filliettaz, als mede directeur der loterye, ten zynen huize, 's morgens van agt tot elf uuren, die ook de briefjes of recipissen zal uilgeeven en teekenen; zullende daar mede een aanvang worden gemaakt op Maandag den 15 cn May naast komende en gecontinueerd tot den IS"" 1 Juny daar aan, na welken dag geen lot meer te bekomen zal zyn. Art. 4. De trekking sal geschieden veertien dagen, na dat de collecte gesloten zal zyn, binnen de Hollandsche kerk ter deezer stede, alwaar ten dien einde het noodige zal worden geapproprieerd. Art. 5. De twee duizend loten, die ingelegd zyn, zullen in eene groote, ronde, houten busse gedaan worden en in eene
1775. P. A. VAN DER PARRA. 939 andere, gelyke busse de vier honderd pryzen met de zestien honderd nieten, allen, zonder onderscheid, toegemaakt. Art. 6. Uit deeze busse der loten zal alzoo telkens door een weesjonge getrokken worden een briefje, dat hy aanstonds zal moeten overgeeven aan een klerk, welke ten dien einde agter hem staat en hetzelve dus publiek opent en den nommer, met den naam of het devies van den inlegger uitroept, terwyl ter zelfder tyd, door een ander weesjonge uit de bussen der prysen en nieten ook in diervoegen een briefje getrokken zynde, het zelve mede aldus geopend en daar op, immediaat na het opleezen van het lot, publiek uitgeroepen wordt, wat zoodanig een lot getrokken heelt, 't zy prys of niet, waar na beide de voorgemelde briefjes ter registrature zullen overgegeven en daar van pertinente aantekeningen gehouden worden. Art. 7. Men zal ook daadelyk van de loten, die getrokken worden, accurate lysten laaten drukken, ten fine een iegelyk zien kan, wat hem te beurt gevallen is. Art. 8. Buiten de voorschreeven pryzen, zal men nog aan het eerste en laaste lot, dat getrokken wordt, een premie geeven van vyf honderd rd s ieder en zoo mede aan de genen, die onmiddelyk voor en na den hoogsten prys van twee duizend rd 8 worden uitgetrokken, een premie van vier honderd rd" ieder, alschoon zoodanige loten op zig zelfs een prys mogten getrokken hebben; zoo dat diergelyke loten, een prys trekkende, daar en boven nog van de premie jouisseeren of anders, hoe wel dezelven een niet te beurt vallen mogte, door de premie nog met winst uitscheiden. Art. 9. De betaaling der prysen en premiën zal ook geschie den door den mede directeur van de lotery, den voorgemelden boekhouder generaal, de Fillieüaz, ten zynen huize, en een aanvang neemen veertien dagen, na dat de lotery zal weezen uitgetrokken, en zulks mede van 's morgens van agt tot elf uuren, met defalcatie van tien ten honderd rd s van alle pryzen beneden de honderd, dog van honderd rd s en daar boven, zoo mede van de premiën, vyftien ten honderd, tot tegemoetkoming v an de veragterde middelen der Gereformeerde kerken.
1765—1766. P. A. VAN DER PARRA. 94 met 78 en 60 stuks, het spel pen§ h»uw, voorts met 60 kay houw, soliong en tkrng houw, met 50 hoe a houw, tithouw, lj-o: ji: In', lioé hoenkiam, phsliong, t/uu houw, kong siep, tjeé houw. tingkauw', met 84 py n ping en met 11 koea pa;/ en met kopere pitjes hel spel pak tsjoé, geschiedende met een 1 pitje, tja poen met 5 pitjes en meloen met 120 pitjes, waar van volgens uißntie aan den pagter der pho en lojtlio zyne competente portie moet uitgekeerd worden; dat gevolgelyk onder andere verboden spellen, niet geen steenen mogen gespeeld worden, eenlyk op vier kanten bespikkeld: dat het kaartspel //// o po verboden blyl't en dat eindelyk onder Aephomlopho eenlyk hooren de spellen bantouw en lienpo of li, mitsgaders dal de eigenaar daarvan, behoudens het bepaalde by hel 22* u ' artikel, hetzelve niet meer dan op vier differente plaatzen mag laaien speelen of, by meerderheid, verpligt is aan den pagter der lopbaanen uit te keeren de helft van 't opgeld, dat by komt te genieten van de elders speelende lieden. 27 December. Vernieuwing van de plakaten legen hel maken en verkoopen van vuurwerk, enz. 1766. 21 Januarij. Aankondiging, dal de Regering voornemens was eene veiling van opium te houden. 24 Januarij. Bepaling nopens bet inkoopen van benoo digdheden op bnilen-kantoren. Bespeurd wordende, dat 'er nu en dan op de buyten comptoiren wel eens inkoopen geschieden van dese of gene equipagie goederen, houtwerken of andere extra-ordinaire en ook ordinaire behoeften», die vry wat speculatie onderworpen zyn, zoo ten aanzien van de prysen, als met belrekking lot de benoodigdhyd en welke, wanneer er geen speciaal verslag by de brieven
1775. P. A. VAN DER PARRA. 940 Art. 10. En op dat alles met des te beter ordre moge geschieden, zullen by de trekking altoos present moeten zyn de directeurs van de lotery, naamelyk de Baljuw en kerkmees ter, Badermacher, en den boekhouder generaal, de Filliellaz, onder het hooger opzigt van lieeren commissarissen der hooge regeering, ten welkers overstaan ook, z»o wel de loten, als de'pryzen en premiën, in de bussen gedaan en telkens na de trekking met derzelver cachetten verzegeld zullen worden. Op den BSU"8 SU " Julij 1775 bepaalde de Regering »om den traagen voortgang der inlegging tot de lotery, niet alleen den termyn van dezelve te verlengen tot den laatsten Augustus naastkouiende, maar ook het capitaal van 40000 op 20000 rd s en de loten van 2000 op 1000 stuks te verminderen, mitsgaders omtrent hel getal van de pryzen en premiën te maaken deese verandering, dal getrokken zullen worden 128 pryzen, nevens 2 premiën, tegen 872 nieten, naamelyk: Pryzen. 1 van rd 8 2400 1 •> » 2000 2 » rd s 1000 ieder ■ 2000 4 » » 500 » » 2000 8 » » 250 » » 2000 16 i » 150 » :. . • 2400 52 » » 100 » » 5200 64 » » 50 » » 5200 Ï2B~ pryzen van rd 9 19200 Premiën. Een voor het eerste lot van » 400 » » » laatste » » » 400 Bedragende t'zamen rd* 20000 dog voor het overige de conditien te laaten stand grypen".
1775. P. A. VAN DÊR PARRA. 941 Met die loterij wilde 't niet vlotten, waarom de Regering den 22 9len Augustus 1775 bepaalde: Bespeurd wordende, dat, ofschoon het capitaal van de volgens resolutie dezer tafel van den 25 en April opgeregte lolery van 40000 tot 20000 rd J gereduceerd en de termyn van den inleg tot ultimo deezer geprolongeerd is, blykens latere resolutie van den Ben8 en July, hetzelve nogtans ook tot die somme niet zal kunnen worden gebragt; zoo is, op de van wegen den heer Gouverneur Generaal gedane propositie, goedgevonden en ver staan het capitaal van de voorschreeven' lotery op den zelfden voet, als by de laatstgemelde resolutie gereguleerd is, nader te verminderen tot 16000 rd s en de loten tot 800 stuks, met bepaaling der pryzen in deezer voegen, naamelyk: 1 van rd' 2400 1 . . 2000 1 » « 1000 2 » rd s 500 ieder » 1000 4 > » 250 » , » 1000 16 . . 150 » • 2400 22 » » 100 » » 2200 J>4 . » 50 » » 3200 Ui pryzen tot rd s f 5200 bedragende met de twee premiën van rd s 400 ieder of . » 800 Te zamen, als gezegd rd s 16000 Vernieuwd verbod legen den aanvoer van kamfer uit Japan. * Allerlei bewijzen voor inorshandel in dit artikel gaven de legering aanleiding te bepalen »den particulieren aanbreng Va n kamfer uit Japan met Comp s scheepen, niet alleen weder aa n een iegelyk te interdiceeren, op de reeds gestelde poene va n confiscatie en verbeurte der vierdubbelde waarde, ten behoeven van de Gereformeerde kerken alhier, maar ook daar "Y te voegen, dat, wanneer by retour der scheepen uit het
1775. P. A. VAN DER PARRA. 942 gemelde ryk mogte worden bevonden de geringste quantiteit van kamfer Ie weezen aangehragl, buiten die voor rekening van de Compagnie ingescheept en by factuur genoteerd is, zoo wel de overheeden van hel schip, waar mede dezelve is overgevoerd, als het opperhoofd en verdere bedienden van den Japanschen handel, die met zoodanigen bodem zyn overgekomen, zonder de minste consideratie van ampt en qualiteit gede porteerd en met afgeschreven gage naar Nederland verzonden zullen worden, mitsgaders len dien einde ook de respective officieren van justitie, den commandeur en opper-equipage meester, den sahandaar en den pagler van de in- en uitgaande regten ernslelyk te beveelen om tegen de clandestine ont scheeping van de, invoegen voorschreven, aangebragte Japansche kamfer met de vereischte exactitude te vigileeren". 11 Mei. Interpretatie van art. 12 van het plakaat, den 15 dcn Mei 1774 afgekondigd betreffende den particuliei'en vaart en handel. By gelegentheid, dat gedisponeerd wierdt op het verzoek van den pagter der inkomsten van de over zee in- en uit gevoerd wordende goederen te Nagapatnam om van de uitgeloofde penningen eenig remis te mogen erlangen naar evenredigheid van de by hem geleden schade, door dat hy onder anderen den tol hadt moeten missen van de, zoo met particuliere, als met Comp s scheepen naar Batavia vervoerde lywaaten, is noodig geoordeeld en verstaan, tot interpretatie van het 12 d ' articul in het placaat van den 13 en May 1773,concerneerend« den particulieren vaart en handel, by deezen te verklaaren, dat alle de gepermitteerde lywaaten en koopmanschappen, die van de West van Indie en van Malacca voor rekening van particulieren, 't zy met Comp s of met de onder haare vlagge vaarende scheepen herwaarts vervoerd worden en waar vafl de Compagnie hier zekere recognitie geniet, by den uitvoer van daar geenen tol of andere geregtigheid, hoe ook genaamd» subject zullen weezen en dezelve overzulks ook niet zal moge»
1775. P. A. VAN DER PARRA. 943 gepretendeerd worden by den pagter der inkomsten van de over zee in- en uitgevoerd wordende goederen. Zullende van deeze resolutie extracten gezonden worden aan de ministers van de Oostersche comptoiren en te Malacca, om te dienen tot hunne narigt en observantie. 17 Mei. Wijziging van het bepaalde op 3 Augustus 1769 ten aanzien van Spaansche schepen. By lecture van het ontvangen afschrift der aparte missive van de heeren Majores aan de ministers van de Caab de Goede Hoop in dato 8 October 1774 voorgekomen zynde, dat hunne Edele Hoog Agtbare de by missive van den 14 en Octo ber 1768 gestelde en by resolutie deezer tafel van den sen5 en Augustus 1769 genoteerde orders tegens de admissie van Spaansche scheepen en het bewyzen van gerieflykheden aan dezelven, ten zy by de hoogste noodzaakelykheid, eenigermaalen hebben gemitigeerd met opzigt tot Konings-scheepen; zoo is goedgevonden en verstaan van die dispositie ook hier, naar tydsgelegenheid, te maaken zoodanig gebruik, als men oor deelen zoude te behooren; en copie van de eerstgemelde mis sive Ie zenden aan den Edelen gouverneur te Mallacca, om te dienen 10l zyn narigt en observantie, wanneer daar weder eenig schip van de Spaansche natie verschynen mogle. — Mei. Bekendmaking, dat de Regering voornemens was thee en edele gesteenten op vracht naar Nederland te verzenden. 12 Junij. Bevordering van derde en vierde chirurgijns, op de builen-kantoren dienende, tot onder-chirurgijns. Is goedgevonden en verstaan alle derde en vierde chirurgyns, die voortaan naar de buiten-comptoiren gezonden worden om daar te blyven dienst doen, te bevorderen tot onder-chirurgyns, niel de gage van 24 gld s ter maand, dewyl zy van de sobere
1775. P. A. VAN DER PARRA. 944 bezolding, die zy anders trekken, onmogelyk bestaan kunnen en ook moesten tyds geene gelegenheid hebben om daar boven wat te verdienen inet de particuliere practyk. 26 Junij. Vaststelling eener boete ad 25 rijksdaalders ten behoeve van het Collegia van Schepenen, alsmede eener arbitrale correctie voor de boden van dat Collegie, die niet in persoon alle citaliën bestelden, zoo binnen, als buiten de stad Batavia, Aot aan de posten Ansjol, yJaccatra, Byswyk en Anke". Schepenen hadden ontdekt, dat hunne boden de citatiën lieten bezorgen door hunne inlandsche schrijvers, »het welk • niet alleen stryd tegen hun pligt, maar .waardoor desen • gerechte op hunne relasen die staat niet konnen maaken, »nog dat geloof aan deselve attribueeren, welke in rechten • daarvan gevorderd en aan gegeven moet worden". 26 Junij. Bepaling, dat in de monster-rollen van per' sonen, die in Compagnie's dienst werden aangenomen, hun ouderdom moest worden bekend gesteld. By ampliatie der circulaire order van den 25 en November 1772 (') is goedgevonden en verstaan den ministers en bedienden van de onderhoorige builen comptoiren aan te schryven, dat, niet alleen by de acten van de perzoonen, die in Comp s dienst worden aangenomen, maar ook by de monster-rollen hun ouderdom moet worden bekend gesteld; en de nakoming daar van het opperhoofd van het generale soldy-comptoir alhier, nevens den eersten gesworen klerk ter generale secretarye, mede by deezen te recommandeeren. (') Zie bladz. 774.
1775. P. A. VAN DER PARRA. 945 PLAKAAT-UOEK DEEL VIII. 60 29 Junij. Bepaling, dat 'slands domeinen niet bij admodiatie toegewezen, maar in publieke veiling verpacht moesten worden. Belangende 's lands domeinen door hunne Edele Hoog-Agtbare geremarqueerd zynde, dat dezelven, buiten byzonder geval, by publique opveiling verpacht en niet in admodiatie afgegeven moesten worden; zoo is goedgevonden en verstaan daar op te antwoorden, dat men dit in observantie zal houden. Deze bepaling berust op eene aanschrijving van Heeren XVII neo , vervat in hunne missive van 8 October 1774. 29 Junij. Toelichting nopens schulden, voortspruitende uit transporten, gepasseerd door dienaren van de Compagnie. Nopens de elucidatie, door de heeren Majores gegeven met betrekking tot schulden, oorsprongkelyk uit de gepasseerde transporten van persoonen, welke in dienst van de Compagnie zyn uitgevaren, is goedgevonden en verstaan, dat uit hoog derzelver missive van den Ben8 en October 1774 een extract zal worden geëxpedieerd aan het collegie van Weesmeesteren deezer stede, den curator ad lites en den sequester der insolvente boedels van Gomp B overleden dienaaren, om de daar in op gesloten leggende order zig voor het vervolg te laten strekken tot narigt en observantie. Het bedoelde extract luidt: De transporten, gepasseert door persoonen, welke in dienst van de Compagnie zyn uitgevaren, zyn deugdelyke schulden, Waar voor niet alleen speciaal zyn verbonden de gagien van den debiteur, maar die, by faute van toereykende maandgelden, moeten wei-den betaald uit de verdere goederen van den debiteur,
1775. P. A. VAN DÉR PARRA. 946 in zo verre zyn boedel solvent is en daar over in Indien gedisponeert kan werden. 29 Junij. Bepaling nopens borgen van pachters. Belangende de hogere verpagting der domeinen in het jaar 1772 tot een bedragen van rd 8 19140 door de heeren Majores zynde aangemerkt, dat dezelve op verre na niet kan goed maken de remissien, die deeze regeering in dat selfde jaar aan diverse pagters hadl toegestaan, dog dat zy daar toe niet zoude hebben behoeven Ie treeden, indien op de sufficanlheid der borgen van de pagters behoorlyk agt gegeven en daar omtrent gebruikt was gelyke voorzorg, als zy, by besluit van den 51 cn December des gemelden jaars, den ontvanger generaal hadt geinjungeerd met opzigl tot de genen, die, by het obtineeren van surceance van betaling, zig als borgen van de pagters interponeerden; zoo is goedgevonden en verstaan den ontvanger generaal op nieuw te gelasten om geene anderen tot borgen van de pagters te accepteeren, als die door hem en twee luitenants der Ghineesen voor goed gekeurd mogten worden, en, by bevinding van bet contrarie, zig met zyne bezwaarnis aan deeze regeering te addresseeren; dog intusschen aan wei gemelde hunne Edele Hoog Aglbare op dit respect te kennen te geven, dat de borgen meestentyds zoo sufficant zyn, als de pagters zelfs, en dat, indien men daar omtrent niet, zoo veel mogelyk, inschikkelykheid gebruikte, bykans geene pagt van eenig belang zoude worden aangenomen, nademaal de pagters en hunne borgen, alschoon zy voor goede ingezetenen bekend staan, die door middel van den handel of anderzints hun fortuin zoeken, egter doorgaans geene gegoede lieden zyn en men geene anderen bekomen kan. 3 Julij. Voorschrift nopens de verstrekking van medi camenten aan Compagnie's schepen. Is goedgevonden en verstaan de administrateurs van de
177&. P. A. VAN DER PARRA. 947 medicinale winkel alhier te gelasten, om voorlaan van de medi camenten, welke, naar de bepaaling, verstrekt worden ten behoeven der equipagie van schepen en vaartuigen, die naar de buiten comptoiren vertrekken om weder te keeren, dusdanige catalogussen ter generale secretarye te bezorgen, als zy gewoon zyn over te geeven van de gedaane verstrekking aan de direct of over Ceilon, Chormandel, Bengale en China naar Nederland retourneerende schepen, ten einde met de gemelde kielen, onder Comp 8 papieren, gesonden te worden aan de ministers en bedienden van de comptoiren, werwaarts dezelven gedestineerd zyn, op dat zy die catalogussen examineeren en zig daar na reguleeren mogen, wanneer eenige meerdere medicamenten van hun verzogt worden, 't zy op fundament van gebrek of dat een groter getal van manschappen met zoodanige bodems overkomt, dan daar op geweest is by vertrek van hier. 11 Julij. Vergunnitig tot uitvoer van rijst en padi van Java. Dewyl het ryst gewas op de meeste plaatsen niet alleen zeer gezegent is geslaagt, maar de ministers ook melden, volle hoop te voeden om de eisschen deezer regeering van dat graan compleet te zullen kunnen voldoen; zoo is verstaan de ministers Ie qualificeeren, op de daar toe gedane instantie der pagters en handelaars op en langs Java, als nu aan een ieder de vryheid te laten om ryst en pady te mogen uitvoeren en transporteeren naar alzulke plaatsen, werwaards de vaart en handel van Java is gepermitteerd, en daar toe ook gebruik te maken tot den vervoer naar de overwal, met opheffing van de daar tegen leggende interdictie, mitsgaders zorge dragende, dat deeze hoofdplaats steeds in eene ruime maat met dal, hier thans tot een tamelyke quantiteit in voorraad zynde voedzel voorzien worde. 14 Julij. Regeling van het bedrag, waarover Boedelmeesteren aan hunne onchristen pupillen renten verschuldigd waren. Gedelibereerd zynde op een ingekomen extract uit de resolutien
1775. P. A. VAN DER PARRA 948 van Boedelnieesteren der Chineesen en andere onchristenen, in dato 5 courant, behelzende verzoek, dat het deze regering behagen mogte voor het vervolg te bepalen, op hoe veel van de capitalen der onchristen pupillen aan dezelven interest moet worden goedgedaan, nademaal tot nog zulk eene bepaling niet was gemaakt, Boedelmeesteren geene gelegenheid hadden om de onder hunne administratie zynde gelden met zekerheid uit te zetten en derhalven, indien zy op het gansche capitaal van den Chinees, Kouw Longseeng, onmondigen zoon van wylen den luitenant dier natie, Kouw Tjanko, waarvan reeds 17766 rd s door zyne testamentaire executeurs ter kamer waren overgebragt en het welk lot 47000 rd s ruim slondt te aecresseeren, interest moesten goed doen, de staat van dit collegie alverder veragteren zoude; zoo is goedgevonden en verslaan de verzogte bepaling te maken naar evenredigheid met de capitalen, die by de weeskamer alhier renten winnen, en overzulks by dezen te statueeren, dat van de by het voorschreeven collegie geadministreerd wordende capitalen van onmondige onchriste nen, die in egt geteeld zyn, maar tien duizend, dog van die der onegten of bastaarden vyf duizend zullen moeten worden vruglbaar gemaakt. 18 Julij. Bezetting der wachten aan de stads-poorten te Batavia met inlandsche burgers. Door den heer Gouverneur Generaal zynde voorgesteld om, tot soulagement van de weinige Europesche gemeene militairen in het guarnisoen dezer steede, die door de verzwaring van hunnen dienst, naar mate dat hun getal verminderde, merkelyk afgemat en ziek wierden, eenige inlandsche burgers er by te voegen; zoo is goedgevonden en verstaan zig met die propositie te conformeeren en overzulks de wagten aan enige poorten en punten, met de Europesche militairen, dagelyks te laten betrekken door vyf en veertig inlandsche burgers, onder be schikking van een order-sergeant, die hun telkens op de aangewezen' posten zal moeten brengen en ook zorg dragen
1775. P. A. VAN DER PARBA. 949 dat, by ziekte van een of meer dier burgers, hunne plaatzen aanstonds met anderen gesuppleerd worden, mitsgaders daar voor aan ieder van de gemeenen twaalf en aan den gemelden order-sergeant agttien si ui vers 's daags tol eene besolding toe te leggen. 19 Julij. Prolongatie van het octrooi der Amphioen sociëteit. IKj brief van Heeren Bewindhebberen ter presidiale kamer te Amsterdam in dato 8 December 1774 aangeschrceven wee zende om het octrooi van de amüoen-societeit, dat den laatsten December 1774 geëxpireerd is, provisioneel te continueeren, tot dat deze regeering zoude hebben ontvangen de orders, die de vergadering van Zeventienen zoude goedvinden te stellen; zoo is verstaan, de gemelde sociëteit daar van te informeren by extract uit de notulen. Zie bij 5 December 1775. 21 Jui ij. Beliendmaking, dal in 1776 en »ook vervolgens, »zoo lang niel anders mogle wezen gedisponeerd", geene thee op vracht door de Regering zoude worden aan genomen. 4 Augustus. Reglement op het bewaren of herstellen van 's volks gezondheid op de reede en aan den wal te Ratavia. De heer Gouverneur Generaal heeft ter vergaderinge laaten communiceeren, dat zyn Edelheid de berigten, die de opper chirurgyns van de respeclive hoofdposten alhier ter beanlwoor dinge van de hun door den heer Raad ordinair, de Klerk, als eersten buiten-regent van Comp s hospilaalen, voorgelegde vier v raagpoinlen, naamelyk: 1° waar aan men zoude mogen of behoorde te attribueeren, dat de zieken in zoo een deerlyken toestand van de re speclive posten naar het binnen-hospitaal wierden afgezon-
1766. P. A. VAN DER PARRA. 95 aan de regeering van gedaan word, dat de pligt is en blyft, wel eens het oog ontglippen kunnen, byzonder ook, zoo de respeclive eersle ministers zoo een koop maar doen zonder het (hoewel tegen de ordre) in vergadering van politie te brengen, waar door dan ook geen aantekening by de resolutien gevonden word: en 't gene overzulks nopens ministers, die hun gewin hoven hun pligt en eere Stoften stellen in 't behar tigen van 's Meesters voordeel, waar van al mede. de ondervin ding balelyke exempelen uytleverd, een weg zoude openen om buylen stappen hyna straffeloos te doen; zoo is goed gevonden en verstaan den visitatenr generaal speciaal Ie demanderen om hy het examineren der Indische negotie-boeken exact na te gaan en aan deze regering jaarlyks hy een afzonderlyk berigt op te geven, legen wat prysen de. inkopen, byzonder in vergelyking tegen de twee naaslvoorgaande jaaien, gedaan zyn, of daar toe by de ministers een hesluyL genomen is dan niet en of de noodzakelykhyd door eenige omstandig heden hlykhaar is; mitsgaders, bevonden wordende, dat in dezen iets buytenspoorigs voorkomt, gemelden bediende van 't capilaal, weswegens men in dezen de maalschappy mogle zoeken te henadeelen of ten minsten niet zoo te werk was gegaan, als de ordres leggen of als naar gemoede zoude kunnen en moeten geschieden, hel '/« lot premie, ten laste van zodanige, die valse passen inogten doen, toe Ie leggen, onder zodanige na dere correctien, als bevonden zal worden Ie hehooren; en van welke g'aniplieerde ordre op dit stuk al verder verstaan is by extract dezes circulair kennisse te geven. 50 Januarij. Voorschrift voor loolxen nopens hel aandoen eener vreemde haven. Overwegende, dat, toen ter sessie van den 8'" October passaio de oude en permanente ordres tegens liet aandoen van eenige haven huytim de destinatie en inzonderliyd van vreemde Europeezcn nader aangedrongen wierden ten aanzien van 'sComp s kielen, die om de West van Indien navigeren,
1775. P. A. VAN DER PARRA. 950 den, dat veele, of onder weg, of binnen korte daagen quaamen te overlyden? 2° of die arme patiënten niet eerder konden worden afgezon den dan als genoegzaam ten eenemaal uitgeteerd? 3° aan wat oorzaken zy de zwaare sterfte van 10 tot 16 man 's daags quamen toe te schryven? 4° of er geene middelen ter verbetering konden werden uit gedagt en, zoo ja, waar in die, naar bunne beste kennisse, bestaan mogten? hadden overgegeven, nevens de consideratien van zyn Edele, ontvangen en met attentie geëxamineerd hebbende, noodig geoordeeld hadt, tot conservatie van de gemeene zeevaarenden en militairen, zodanige nadere schikkingen en ordres te moeten maaken en stellen, als vervat zyn in de volgende, door zyn Edelheid ontworpen' ordonnancie. Art. 1. Het admiraals-schip weder, als voor heen, te stellen tot een hospitaal ter reede, om op het zelve het volk, dat op de andere scheepen ziekelyk mogte worden, ten eersten, zonder op zoodanigen bodem lange te mogen aanhouden, over gebragl te worden; en ten dien einde een schuit, met een Europeesch quartiermeester en zes Moorsche matroozen, permanent ten afhaal van de zieken aan boord van het voormelde admiraals schip te plaatzen en van de andere de seinen ten afhaal van de zieken te laten doen door het bymaken van de geus. Art. 2. Aan den schipper van zodanigen kiel en den opper meester op het zelve het nodig onderhoud voor de zieken te laten verstrekken om door hun, by een maandelyksche consum tie-rekening, aan den visitateur-generaal over te geven, behoorlyk te werden verantwoord, als: Voor ieder man: 's daags, dan wel voor 30 dagen of. 's maands: 7 3 ffi ryst t* 20 ffi'. V 3 • groene cadjang 10 l mutsje roode Gaabsche wyn 2 1 /, kannen,
1775. P. A. VAN DER PARRA. 951 '/ï volwassen hoen (van 10 stuivers ieder).. . . 15 stuks. l L ft groente V 6 ft, 1 p s lemmelje 30 p s , V 8 ft versche uyen 3 s / 4 'S', V 8 » poeder suiker 5% » 1 p s wit beschuit 50 pi B . '/„ ft boter .ï 3 /» '«6, 7j » zout SJ/i5 J /i » 1 mutsje azyn, Hollandsch 2'/ 2 kannen, en op 20 zieken gerekend mede: 'j 2 ft thee boei li> ft, om aan dezelve verstrekt en dus het koud en rauw water g'excuseerd te werden; en tot derzelver gebruik teffens te laten afgeeven 50 grove kommen. Art. 3. Vyf en twintig kussens en eeven zo veel kleine kombaarsen aan den schipper van dat schip, ter zyner verant woording en dienste der zieken, te laten afgeven. Art. 4. Een vasten oppermeester met 2 a 3 goede onder meesiers op dat schip te plaatzen, wordende zulx het hoofd van de chirurgie by deezen aanbevoolen. Art. 5. Aan den oppermeester op het voorengemelde admi raals-schip eens 's maands, gerekend 's daags op een getal van twintig zieken door den anderen, te laten afgeven zodanige medicamenten en pleister-doek, als voor deselve en de ordinair onder de zeevaart alhier ontdekt wordende ziektens zullen werden vereischl. Art. 6. De zieken, die van het een op het ander, daar toe geprojecteerd schip werden overgebragt, aldaar niet langer dan agt dagen te doen aanhouden en dan met de zieken-schuit na de wal te zenden, ten ware de zieken intusschen zodanig moglen beleren, dat met eenige gegronde hope hunne herstel ling aan boord van dien bodem zoude mogen werden verwagt, wanneer dezulke dan op dezelve zo lange mogen blyven, dog niet langer dan een maand. Art. 7. Een tent over de kuil van dat schip te laten maken.
1775. P. A. VAN DER PARRA' 952 Art. 8. Den visitateur van de reede geene ordonnancien aan de wal te laten afgeven dan by de uitterste noodsakelykheid. Art. 9. Een Europeescli quartiermeester en een schuit vast aan den visitateur van de reede, met al zyn toebehoren, te laten geven en hem agt jongens toe te voegen, dan wel voor zo veel slaven i / i rd s 's daags, mits gebrek aan Europeesche en Moorsche matrozen. Art. 10. Het rapport door den visitateur aan den heer Gouverneur Generaal op de vergaderings dagen, 't zy in 't cas teel, dan wel op Jaccatra aan desselfs thuin, te laten doen, 't zy 's morgens of 's namiddags. Art. 11. De verstrekking van de jalappa op de scheepen, ook aan de wal, zo veel immers mogelyk, aan alle oppermees ters der hoofdposten en scheepen te verbieden en daar voor, of de rhubarber, of wel enig ander, vry minder vehement middel dan de jalappa door die practizyns respective te doen verzoeken en ook afgeven. Art. 12. De onder-officieren by de militie, op ordre van den heer overste, te doen gelasten om, by de eerste ontwaring, dat een soldaat ziek is, daar van te doen verwittigen, met excusatie van dezelve ten eersten van den dienst. Art. 13. Gezout en gerookt vaderlandsch spek, zoo veel maar immers mogelyk, te doen menageren door de bakmeesters respective en daar op door de officieren, dien de besigtiging van de kost voor den soldaat aanbevolen is, te doen letten en het minste exces te laten tegen gaan met daar van aan den heer overste kennisse te geven, om door dezen ten eersten de nodige ordres daar tegen gesteld te werden by de bakmees ters respective. Art. 14. Zodanige ordres, namelyk het ten eersten aangeven van het volk, dat op de posten respective ziekelyk mogte wer den, ook onder de zeevarende aan de wal, op de scheepen, het ambagtsvolk in de artillery, wapenkamer, quartier, de werf en ten eilande Onrust almede te stellen. Ait. 15. De jonge, sterke en bloedryke, uit Nederland aankomende manschappen, 't zy onder de militie, de zeevaart
1775. P. A. VAN DER PARRA. 953 of hel ambagtsvolk, twee dagen na hun aanweezen aan de wal te doen aderlaten of laxativeu te doen gebruiken, na mate de omstandigheid van zaken het vereischt, en zulks na eene voorafgaande visitatie van dezelve aan de post Ryswyk door den oppermeester van de kruidmolen en den chirurgyn majoor, Gotenaar. Art. 16. Op de reede door den visitateur van de reede en den oppermeester van ieder schip. Art. 17. En op de andere plaatsen door den oppermeester, tot welks departement het volk gehoort. Art. 18. Den commandant op Ryswyk aan tebeveelenom het gezond volk eens 's weeks te laten wasschen in de rivier, dog het zelve geensints door geweld daar toe te noodzaken. Art. 19. Den dienstdoenden soldaat 's morgens, nugteren zynde, een half mutsje tinctuur gentiana of absinth te laten gebruiken, op arak getrokken; dog, by gebrek van dien, de wortel calmus daar toe Ie employeren en dezelve te doen vervaardigen en verstrekken uit Comp s medicinale winkel, het gebruik daar van stellende onder hel toezigt van dewagtheb bende sergeanten en corporaals aan de wagten en poorten. Art. 20. En, dewyl de meeste matrozen genoegzaam naakt lopen of, ten hoogsten genomen, niets meer als een zeildoeken broek aan het lighaam hebben, die, nat geworden zynde, weder aan het lighaam drogen moet, tot groot nadeel van hunne gezondheid, aan de uit Nederland opdagende en in het land varende schepelingen, by hunne aankomst ter Bataviasche reede, wanneer de overheden en wel voornamelyk de schippers of gezaghebbers van zodanige kielen zulks nodig oordeelen, — die ook geordonneerd moeten worden daar van speciaal rapport aan den heer Gouverneur Generaal te doen en zulks met speci ficatie van de vereischt wordende baaljes en broeken, — te laten verstrekken twee Moorsche baaljes van blauw, gestreept lywaat, als: een met capok gevoerd en een zonder voering, nevens twee zogenaamde musschiete- of lange broeken van ligt zeildoek tot dekking van de beenen; het een en ander gesjapt, tot voorkoming van verkoop, waar op een boete van 80 rd s tegen
1775. P. A. VAN DER PARRA. 954 den koper van zodanige goederen gesteld word voor de eerste maal en vervolgens na exigentie van zaken; mitsgaders het een en ander de genieters op rekening te stellen. Art. 21. Groente, lemmetjes, versche uyen, witte beschuit en thee zullen door den commanderenden schipper van het admiraals-schip ter reede moeten besorgt, dog al het overige, geprojecteerd voor de zieken op het admiraals-schip ter reede, maandelyks, met den lo' a deser aanvang neemende, op ordon nancie uil Comp s magazynen ontvangen moeten worden; voorts van het meerdere, particulier ingekogt, een behoorlyke rekening geformeerd en alle dezelve vervolgens overgeleverd moeten werden aan den oppermeester op dien kiel, die de examinatie, of het een en ander aan het oogmerk voldoet, zal moeten doen en, by bevinding van het minste gebrek of dat niet toereikende of bruikbaar is, daar van rapport geeven aan den heer Gouverneur Generaal, sub poene van correctie by de minste verswyging. Art. 22. De bak -op de werf, volgens de instelling, voor gezaghebbers op de vaartuigen weder te laaten opregten en van alles behoorlyk maandelyksche rekening, even als van het voorgaande, ter approbatie van den heer Directeur Generaal te doen opmaken en aan zyn Edele ter crlanging van de nodige ordonnancien presenteren, van het gene ter laastgemelde plaatze zal werden verbruikt door den commandeur en, van het gene de reede aangaat, door den meermeiden schipper en den opper meester van het schip, voor den ontvangst van het een en ander behoorlyk getekend. En is, na resumtie van die ordonnancie, goedgevonden en verstaan zig met dezelve, als by eene behoorlyke executie, onder 's Hemels zegen, veel kunnende toebrengen ter bereikinge van het voorschreven oogmerk, volkomen te conformeeren, onder aantekening by dezen, dat de by het tweede artieul van de gemelde ordonnancie bepaalde verstrekking maandelyks voor de twintig koppen ƒ 305:17:14 en dus 'sjaars/"3646:14: 8 zal komen te kosten, volgens de daar van opgemaakte en tans mede ingediende berekening.
1775. P. A. VAN DER PARRA. 955 Zie ook 6 en 27 Februarij 1776. — Op 9 Februarij 1776 is bepaald, dat niet het commandeur-schip, maar een afgevaren schip »van de grootste charter" voor het hospitaal-schip ingerigt zoude worden. Bij resolutie van 14 Mei 1776 is goedgevonden den Kaap schen wijn, te verstrekken aan het hospitaal-schip, voor de helft te vervangen door Franschen witten wijn. 22 Augustus. Last op de buiten-kantoren bij de jaar lijksche opgaven van de aanwezige dienaren en vaar tuigen der Compagnie te vermelden, hoevele organiek aanwezig mogten zijn. Is nodig geoordeeld en verstaan, de ministers en bedienden op alle de onderhoorige huiten-comptoiren te ordonneeren om voortaan by de jaarlyksche vertooning of opgaave in hunne brieven van de ginder in weezen zynde dienaren van onder scheiden qualiteit en heroep, in eene aparte colom daar nevens te vertoonen hel getal derzelven, dat by deze regering is bepaald, op dat ten eersten in het oog valle het meerder of minder getal, die bepaling excederende of daar beneden loopende. Desgelyks is goedgevonden en verstaan de minisleis en bedienden op alle de huiten-comptoiren te gelasten om by de jaarlyksche opgaaven van de daar aan handen zynde barken, sloepen en pantjallings te melden, hoe dezelve genaamd, wanneer aangebouwd en van wat charter zy zyn, onder aanwyzing leffens, hoe veel van ieder soort dier vaartuigen daar weezen mogen naar de bepaling. 25 Augustus. Benoeming van een adjunct gezworen klerk bij het Collegie van Schepenen. Die klerk kreeg «boekhouders gage en kostgeld, zonder "meer", en was begrepen »onder het bepaalde getal klerken • voor het comptoir van hunne Eerw.",
1775. P. A. VAN DER PARRA. 956 5 September. Magtiging op het Collegie van Schepenen tot het heffen eener belasting van de huizen. Is goedgevonden hunne Eerwaardens, op derzelver verzoek te qualificeren om, tot support der stads lasten van dit en het aanstaande jaar 1776, weder te mogen doen heffen de huur eener halve maand van de huizen en andere opstallen in de stad, Zuider-voorstad en Chineese campong, zoo en in diervoegen, als het by resolutie deezer regeeringe van den 25 en May 1773 bepaald is. 19 September. Last op de overheden van repatriërende Compagnie*s schepen naaitwkcurig acht ie geven op de hoeveelheid ingeladen peper. 26 September. Vaststelling van het maximum tractement voor een korporaal op f 18.— en voor een soldaat op f 16.—. Zulks geschiedde « uit hoofde van het gebrek aan militairen". Uitschrijving van een dank'en bede-dag wegens het aanstaande vertrek eener retour-vloot. 9 October. Last op de practizijns, nndien de benodigde ■fcopyen van de secretary [van Schepenen] niet ter "behoorlijker tijd ontfangen of'aan haar besorgt werden", zich ten dien einde tot den 1*"" klerk te wenden; »en yaldaar niet na vereysch te regt rakende of billyke erlangende", daarvan kennis te geven aan den President van het Collegie van Schepenen. Op overtreding van dezen last stelde Schepenen eene boete van 10 rijksdaalders, ten hunnen voordeele. Onder de practizijns was gewoonte geworden, in plaats van
1775, P. A. VAN DER PARRA. 957 de termijnen te voldoen, «continuatie van hunne ter rolle «opgebragte parlhyen te verzoeken, onder een verre gesogt »praetext, dat nog geen copyen van het een of ander schriftuur «van de secretary souden hebben erlangt". 9 October. Verbod voor practizijns zich »van het bywoo »nen der roll ie excuseeren' wegens ziekte »of andersints", tenzij onder overlegging van een schriftelijk r<declaratoir *van hunnen doctor of ander, valabel bewijs''. De poenaliteit was eene boete van 10 rijksdaalders ten behoeven van het Gollegie van Schepenen. Zie ook 25 Maart 1778 en 22 Augustus 1808. 10 October. Bepaling, dat de kapitein, kommandaiU van de Wester-Javanen te Batavia, jaarlijks voor een wagen 40 rijksdaalders pacht zoude betalen. Aan den kommandant der Oosler-Javanen was zulks vroeger eveneens toegestaan. 10 October. Bepaling, dat de Commandeur of Hoofd van «'s Comp' militie" voortaan den titel zoude voeren van kolonel. Dit voorschrift is afkomstig van Heeren XVII nen . 17 October. Verliooging der boete op het ongemotiveerd wegblijven uit vergaderingen van den Bataviaschen kerkeraad. Gelet weezende op de, tot ongenoegen deezer regeeringe, bekomen informatie, dat sommigen van de respeclive predikan ten en ouderlingen, schoon niet door ziekte of andere aannee melyke redenen verhinderd, al vry dikwyls de vergadering van den kerkenraad niet bywoonen en daar voor slegts belaalen
1775. P. A. VAN DER PARRA. 958 de boete van vier en twintig stuivers, is, dewyl zulks geenzins convenieert met de goede ordre, die in de huis houding der kerke behoort plaats te hebben, goedgevonden en verslaan by deezen nog voor het vervolg te statueeren, dat een iegelyk van de predikanten, die als praeses, assessor of scriba moeten fungeeren en egter zonder wettige oorzaaken uit de vergadering, zoo wel ordinaire, als extra-ordinaire, absent blyven, telkens verbeuren zal eene pecunieele boete van tien ryksdaalders en desgelyks elk van de andere predi kanten, neevens de ouderlingen, welke 'er als leden in com pareeren moeten, dog zulks, buiten ziekte of andere bewezen noodzaakelykheid, nalaaten, eene boete van vyf ryksdaalders, beide om geëmploieerd te worden ten behoeve van de diaconi armen hier ler stede. En zal van dit besluit den Eerwaarden kerkenraad tot des zelfs narigt en observantie worden kennis gegeven by extract uit de notulen. - 24 Oclober. Javasche verpachtingen voor de jaren 1776, 1777 en 1778. De Javasche ministers, verzoek doende om de ordres deezei' regeeringe met opzigt lot de verpagting der Javasche domeinen, vermits de driejarige lermyn, waar voor dezelve in het jaar 1772 verpagt zyn, met ultimo December naastkomende staat te expireeren; en, hehalven het gene zy dienaangaande hebben voorgesteld, nog in overweeging genomen wezende de door den heer Raad ordinair, de Klerk, by deeze gelegenheid gemaakte remarques; zoo is niet alleen goedgevonden de ministers te qualificeeren om weder voor den lyd van drie jaaren, beginnende met primo January 1776 en eindigende met ultimo December 1778, aan de respeclive regenten in admodiatie overtelaaten de paglen, welke zy tans onder zig hebben, en de overige by publique opveiling aan de meeslbiedenden af te staan, maar ook noodig geoordeeld en verstaan de impost op den uitvoer van ryst, dus lang onder de generale zee-lollen begrepen geweest en door
1775. P. A. VAN DER PARRA. 959 de pagters op de respective plaatzen, van waar dat graan is uitgevoerd, ingevorderd, voorlaan op ieder van die plaatzen afzonderlyk te laaien verpagten, naamelyk op: Samarang, Joana, Sourabaya, Qualadamak, Grissé, Paccalongang, Hembang, Oeloedjamie, en Japara, Tagal, niitsgaders op alle andere plaatzen, die onder hel eerstgenaelde hoofd- en de subalterne comptoiren behooren; en in de pagtconditien zelfs te maaken deeze alteratien of anipliatien : dal de Javasche kardamon en staart-peper, zoo wel als het katoen garen, aan de Compagnie privalief gereserveerd zullen hlyven en overzulks door niemand mogen worden uitgevoerd; dat van de vogelnestjes, in plaatze van den presenten tol van vyftien ryksdaalders by in- en vyf en twintig ryksdaalders by uitvoer voor het pikol, te Samarang door den fiscaal, mits gaders op de onderhoorige comptoiren door de opperhoofden of residenten, ten behoeven van de Compagnie, zullen moeten worden ingevorderd en door de ministers herwaarts gezonden vyftien per cent in natura of aan vogelnestjes zelfs van alle de uitgevoerd wordende partyen, zonder dat dezelven met iets anders, hoe genaamd, bezwaard, nog ook naar elders dan naar Batavia zullen mogen gebragl worden, op poene van confiscatie en verbeurte daarenboven van de vierdubbelde waarde voor de Compagnie; dat voor ieder kojang zout, by vervoer naar de overwal, vier ryksdaalders zullen moeten betaald, dog hetgene naar eenige andere plaatzen gaat, gelaten zal worden op den presenten voet; dat de oli, die uitgevoerd wordt, geene andere of meerder belasting zal subject zyu dan de in de negende afdeeling van het vyfde articul der pagtconditien bepaalde agl per cent, gerekend "aar de inkoops-waarde; dat, boven den tol der permissie-briefjes tot hel aanbouwen van vaartuygen, nog voor ieder nieuw aangetimmerd wordend
1766. P. A. VAN DER PARRA 96 geen speciaal gewag van de lootslieden gemaakt is en dus ook niet l»y liet daar nyt voortgevloeyd biljet, onder den 15'" derzelve maand g'approbeerd; zoo is, om in desen alle uyt znndcriugen te preveniecren, die door gezogte uytvlugten voor den dag mogten Ie brengen zyn, goedgevonden en verslaan naar alle comptoiren om de West van Indien, daar lootsen gebruykt worden, aan te schryven, dal hun by een ordonnantie ernstig moei g'interdiceerd worden om eenig Conip 9 schip of vaartuyg te brengen buyten de bepaalde destillatie van bet zelve en iozonderhyd naar geen rheede of baven van eenig vreemd Europeër, ten zy by uyterste zeenood: en dat, ten aan/Jen van 't laasle geval, 'er dan nog geene gelegenliyd ware naar eenig naby gelegen Comp» comploir den steven Ie wenden, zonder baar oor ook gevolgelyk te leencn aan cenige propositien, die een schipper of gezaghebber van zoo een bodem mogte doen, maar integendeel, indien dènzelven met farce daar toe wilde overgaan, met den opperstuurman en d'andere officieren gelykerhand het vereysebte te belragten tot hel beteugelen van zoodanig een eerste scbeeps officier; en voorts in allen deele aan eed en pligl, Ie beantwoorden, sub poene, dat zodanig een loots anderzinls van zyn ampl en qualiteyt gedeporteerd en inhabil verklaard zal worden om ooyt de Nederlandscbe Oost Indische Compagnie meer te dienen, dan wel nog zwaarder stralfe, naar exigentie van zaaken, Ie ondergaan. 4 Februarij. Bepaling nopens de vergoeding van Ie zoek geraakte of onbekwaam geworden houtwerken, equipage en ammunUie-goederen. In aanmerking gekomen zynde, dat 'er niet zelden beden kingen vallen om na vereysch vergoedingen Ie laten doen voor te zoek of onhequaam geraakte equipagie- en ammunitie goederen en dat, wyl by 't generale reglement nopens de affsehryvingen van minderheden, enz., gestatueerd den 20™ Augustus 17155 en met de sedert gemaakte alleralien en
1775. P. A. VAN DER PARRA. 960 vaartuig (uitgezonderd de zulken, die niet grooter zyn dan agt lasten, gelyk mede de praauw majangs en een enkeld vaartuig, dat inlandsche regenten tot hun gebruik laaten aan maaken), zoo te Rerabang, als te Lassura, tien per cent zullen moeten betaald en deeze recognitie niet, gelyk sedert derselver introductie volgens besluit onder de besoigne van den 2B cn Maart 1774 is geschied, apart voor de Compagnie, maar door de pagters van de gemelde twee sabandaryen ten hunnen behoeven ingevorderd worden en dus begrepen blyven onder de generale tollen, nadien de separatie daar van, om het gering montant, dat de gemelde tien per cent in het boekjaar 1774/75 afge worpen hebben tol rd s 614:24, niet noodzaakelyk is voor gekomen, maar geoordeeld, dat de genen, die de pagt aanslaat, zyne rekening wel daar naar maaken en den pagtschat ook reguleeren zal; dat, om dezelfde reden, de by secreete resolutie deezer tafel van den 15 en April 1774 bepaalde recognitie van twaalf stuivers voor ieder uitgevoerd wordend pikol poeder-suiker, als in het gemelde boekjaar slegts rd s 1351:24 bedragen hebbende, ook niet meer afzonderlyk geheven, maar daar mede de by de negende afdeeling van het agtsle articul der pagtconditien gestelde tol van dertig stuivers voor het pikol verhoogd en overzulks voor het vervolg gefixeerd zal worden op twee en veertig stuivers; dat eindelyk by de pagtconditien specialyk zal worden bedongen, dat van den uitgeloofden prys voor alle de gemelde domeinen niets zal geremitteerd, maar dezelve in 't geheel voldaan moeten worden. Dan teffens de ministers, niet alleen te qualificeeren om de sabandaryen in al zulke districten, welkers regenten tot de aanneeming in admodiatie van dezelve voor de jongst be taalde pryzen niet inclineeren, even als andere, by publique opveiling aan de meeslbedienden te verpagten, na dat dientwegen de noodige verandering by de pagtconditien zal weezen gemaakt, maar ook aan te schryven om de sabandaryen te Balemboangang, Lamadjang, Panaroekan, Malang, Antang en in andere conquesten
1775. P. A. VAN DER PARRA. 961 PLAIiAT-BOEi DEEL VIII. 61 daar omstreeks, mitsgaders den inzaam van vogelnestjes, on verpagt Ie laaten tot het einde van het jaar 1776, wanneer eerst expireeren zullen de drie jaaren, voor dewelken de inge zetenen in die districten van alle contribulien vrygesproken zyn. Terwyl men de ministers nog gelasten zal om zorg te dragen, dat, zoo min de Javasche ingezetenen, als de van buiten aankomende traffiquanten, voor zoo verre die daar mogen geadmitteerd worden, eenige belemmering of dwang ondergaan in het koopen en verkoopen van gepermitteerde waaren, maar in tegendeel steeds genieten die vryheid, die den geest des koophandels uitmaakt, ten einde dus daaraan allen bloei en leeven by te zetten. En is wyders verstaan de op Java, invoegen voorschreven, ingevorderd en herwaarts gezonden wordende vogelnestjes of de vyftien per cent in natura hier by publique opveiling te laaten verkoopen om bet provenu daar van by de Bataviasche negotie-boeken, ten voordeele deezer hoofdplaatze, in teneemen, dog daarentegen aan den presenten pagter van de in- en uit gaande regten of de boom hier ter stede, die dezelve voor drie jaaren in pagt heeft, nu hy, uit boofde van de alteratie in de Javasche paglconditien met opzigt tot dit articul, by dies invoer van die kust in de twee volgende jaaren zynes pagtlyds niet zal mogen heffen zoodanige zes per cent, als hy daar van anders genoten heeft, bedraagende in contant zestig ryksdaalders voor ieder pikol, wanneer hetzelve, gelyk in bet voorgaande en dit jaar geschat, door eikanderen gelaxeerd wordt op een duizend ryksdaalders, tot zyn dedommageinent in deezen, uit Comp 8 kasse te belaalen die zes per cent of zestig ryksdaalders voor ieder pikol van de in de jaaren 1776 en 1777 van Java herwaarts gebragt wordende vogelnestjes, welkers quanliteit blyken zal uit die der daar ingevorderde IS per cent; en insgelyks aan de pagters van de waag, als dezelve jaarlyks voor 700 rd s in admodiatie overneemende, te laaten uitkeeren het hun competeerende een per cent of, naar de gezegde berekening, tien ryksdaalders voor ieder ingevoerd pikol.
1775. P. A. VAN DER PARRA. 962 Op 5 December 1775 werd hierin de volgende wijziging gemaakt: De Javasche minisiers, verzoek doende om de vogelnestjes, die met het begin des jaars 1776 en verder tot geregtigheid voor de Compagnie ingevorderd en in natura naar Batavia gezonden moeien worden, herwaards Ie mogen aanrekenen tegen zoodanigen prys, als decze regeering zoude gelieven te hepaalen, ten einde het voordeel te blyven behouden, dat Java tot hier toe van het gemelde product hadt genoten door de heffing van 25 rd s voor hel pikol by dies uilvoer; zoo is, met alteratie van de daar omtrent gemaakte schikking by de resolutie van 24 October bevoorens goedgevonden en verstaan het zuiver rendement van de gemelde, hier voor de Compagnie ontvangen wordende volgelnesljes, na aftrek van het gene daar uit aan de paglers van de in- en uitgaande regten en de waag, in plaatze van den bevoorens door hun genoten impost, is toegelegd, Samarang len goede Ie laaten, om, ten voordeele van 's Comp s inkomsten, by de negotie-hoeken te worden ingenomen. 27 October. Pr ijs-bepaling van de houtwerken, te leveren door de Cheribonsche Vorsten. De Cheribonsche prinsen, Anom en Suppoe, by een brief aan deze regeering verzoek doende om gunstiglyk gesoulageerd te mogen worden in de onkoslen, die zy draagen moeten tot de bezorging der houtvlotten; en den resident, Everl Jan van Neyvenheim, dat verzoek by missive van den 23 en Sep tember laastleden met zyn voorschryvens appuieerende, onder betuiging, dat, ofschoon die prinsen zelfs te vooren in lange na niet hadden kunnen toekomen met heigene de Comp c aan dezelve betaalde, gemelde onkoslen nu noglans considerabel vergroot wierden, door dat zy geduurende de jongste sterfte de meesleu hunner verpandelingen verloren hadden; zoo is, uit consideratie daar van, goedgevonden en verslaan hunne hoogheden voor het vervolg toe te leggen en reëel te laaten betaalen:
1775. P. A. VAN DER PARRA. 963 voor een balk van 24 a 25 voeten rd" 1 : 29: 12 » 20 a2l » » 1:15:6 » » » » 17 alB » » 1:9:14 » » sluit- en kant-zwalp » 1: 2: 6 » leggerduig » — : 1 : 6'/ 2 » kruid vaadjes duig . —: — : 12'/ 2 uitmaakende eene verhooging van 25 per cent op het waar en dus zonder met schenkagie-penningen of ongelden bezwaard inkoops-kostende dier houtwerken, naar den door een geslagen aanbreng in de drie jongste boekjaren, dan wel 'sjaars rd 9 1034:25:8. 21 November. Bepaling, dat particuliere schepen en vaartuigen, gebouwd op Java's Noordkust niet vergun ning der Regering en *ter uitbreidinge van deparlicu uier e navigatie en commercie", bevrijd waren van de belasting ad 10 pet. op den aanboutv van vaartuigen. Zie bij 25 Maart 1774. 24 November. Jaarlijksche verstrekking van 30 pikols of 3750 $È koffij-boonen aan het garnizoen op Ambon. Die koffij moest het garnizoen tegen inkoop-prys betalen. 24 November. Reorganisatie van hel ambtelijke personeel in hei gouvernement Ambon. Door den heer Gouverneur Generaal geproduceerd en gere sumeerd zynde eene vergelyking, die zyn Edelheid heeft laaien formeeren van de onder ultimo Juny laaslleden ten gemelden gouvernemente in weezen bevonden dienaaren legen de nog subsisteerende bepaalingen, waarin zyn Edelheid vermeende, dat eenige weinige veranderingen of ampliatien behoorden te worden gemaakt om die bepaalingen zonder afvvyking te kunnen doen nakomen; zoo is, conform het voorstel van zyn Edelheyd,
1775. P. A. VAN DER PARRA. 964 goedgevonden en verstaan het getal der loontrekkende dienaaren over liet geheele resort van dat gouvernement nader voor het vervolg op dien voet te regelen, als genoteerd is in de volgende aanwyzing: gouverneur of directeur 1 opperkoopman 1 kooplieden 3 onderkooplieden 8 boekhouders in bedieningen 6 pennisten 27 predikanten 3 krankbezoekers.... 4 capilein 1 capitein luitenant 1 luitenants 2 vaandrigs 6 sergeanten 28 trompetter 1 garnisoenschryver 1 corporaals 61 soldaaten (daar onder gerekend de voor een tyd tot het werk der bekruissing geaccordeerde 100 koppen).. . 680 tamboers en pypers 12 equipage-opzigter 1 onderstuurlieden en bootslieden 9 quartiermeesters 12 matroozen • 118 luytenant van de arthillerye 1 extra-ordinair vuurwerker 1 bombardier 1 cannonniers 10 busschieters 28 affuitmaakers 4 draayers 2 kuypers 4 Transporleere 951
1775. P. A. VAN DER PARRA 965 Per transport 951 meesterknegt van de wapenkamer 1 » » » grofsmits j » » » huistimmerlieden \ » » » metzelaars 1 gezellen op de wapenkamer 10 smits g scheepstimmerlieden 6 huistimmerlieden 10 metzelaars 3 steenhouwers 1 zeilmaakers $ kaartemaaker 1 schilder en glazemaaker 1 opperchirurgyns g chirurgyns 2 onderchirurgyns 20 boekbinder 1 tuinier 1 geweldige 1 scherpregter 1 schoolmeesters 60 t'samen 1164 5 December. Prolongatie van het octrooi der amphioen sociëteit tot uit". December 1776. Zie bij 19 Julij 1775 en 11 Maart 1777. -~ December. Verbod tegen hel afbreken, zonder vergun ning, van huizen, enz. buiten de stad Batavia. By een extract uit de resolutien van Heemraaden der Balaviasche ommelanden te kennen gegeven zynde, dat deeze en gene inlanders, op eigen aulhoriteit of zonder van deeze regee ring permissie bekomen en zelfs verzoek daar toe gedaan te
1775 P. A. VAN DER PARRA. 966 hebben, de huizen en bygebouwen van de tuinen en erven, die zy door koop magtig konden worden, afbraken en zoodanig deniolieerden, dat 'er nauwlyks de eeue steen op den anderen gelaten wierdt; dat zy dan die erven veeltyds geheel abandon neerden of maar een enkeld persoon daar op woonen lieten, waar door dezelven tot schuilplaatzen van slegt volk dienden en de avenuen der stad ontluisterd wierden, mitsgaders de beschoeyingen, welkers onderhouding een servilut was van de meeste tuinen en erven, zoo lang ongerepareerd bleeven, dat die eindelyk geheel vervielen en instorten, ter belerameringe van de vaart; zoo is goedgevonden en verstaan, met renovatie van het reeds by biljet van den December 1765 gedaan interdict op bet demolieeren van gebouwen, by een nader biljet allen en een iegelyk weder te verbieden eenige huizen of andere opstallen in de tuinen en landeryen buiten deeze stad, waar van zy eigendom of beheering hebben, dan wel in der lyd verkrygen, af te hreeken of te applaneeren, voor dat daar toe by deeze regeering permissie geobtineerd en het bewys daar van vertoond zal zyn aan het collegie van Heemraden voormeld, op verbeurte by hel contrarie van een duizend ryksdaalders, mede ten behoeven der kasse van dat collegie. 7 December. Toervijzing van verschillende pachten bij admodialie voor drie jaren. De heer Gouverneur Generaal heeft ter vergaderinge overge bragt twee en zeventig requesten, door Chineesen en anderen aan zyn Edelheid gepresenteerd, tendeerende om de Jaccatrasche domeinen (exceptis de in- en uitgaande regten van de boom, die by resolutie deezer tafel van den 16 L " December 1774 aan den Chinees, Tan Soeko, voor drie jaaren zyn afgestaan, mitsgaders de geregtigheden van de waag, de Chineese toptafels en de wayangs, die jaarlyks aan de Chineese officieren worden overgelaten) voor drie jaaren in pagt te mogen hebben tot de aangeboden sommen; en den heeren leden in bedenking gegeven, of men, uit hoofde van de toeneemende veragtering met dit zoo
1775. P. A. VAN DER PARRA 967 voorname deel van Comp" inkomsten, ter uitwerkinge van eene reöele beterschap daar omtrent en bevorderinge dus voor het vervolg van Comp s meeste interest, de gemelde domeinen voor den tyd van drie jaaren by publicque opveiling aan de meest hiedenden zoude verpagten, dan wel aan de gegoedsten van de supplianten of die sufflsante borgen hebben en niets aan de Compagnie te quaad zyn, in admodiatie overlaten, op denzelfden voet als de voorgemelde pagt van de boom; dog teffens verklaard, dat, daar men van bet eerste middel, hoe favorabel in zig zelf voor de pagters, niet verwagten kon, dat daar door aan het oogmerk zoude worden beantwoord, dewyl men, by hel houden eener openbaare verpagting, een iegelyk, die ter goeder naam en faam staat, lot pagter zoude moeten admitteeren en de bekende nayver der Chineesen hun dan zekerlyk aanzetten zoude om hooger uitloovingen te doen dan in de voorgaande jaaren, het tweede, naar de gedaglen van zyn Edelheid, verre het beste was en aan de Compagnie de meeste zeekerheid zoude geeven, indien de heeren leden daar toe besluiten konden; en dal zyn Edelheid dierhalven by den capitein der Chineesen, mitsgaders by anderen, op welkers probiteit zyn Edelheid zig berusten kon, vernomen hebbende na het vermogen en het gedrag van die genen onder de gemelde supplianten, welke het hoogste bod deeden, voor zoo verre zy niet speciaal by zyn Edelheid bekend waren, daar van een lystje hadt geformeerd, hetwelk zyn Edelheid tans ook produceerde, om in het laaste geval daar van gebruik te kunnen maaken, zonder zig te vermoeyen met het leezen van alle de voorschreven requesten. En, by ernstige overweeging van deeze zoo aangelegen zaak, door den heer Gouverneur Generaal nog voorgesteld, mitsgaders in consideratie genomen zynde, dat van de 5824760: — rd s , welke de pagten in 't gemeen sedert het jaar 1765 tol 1774 inclusive gerendeerd hebben, successivelyk, om de daar voor gemiliteerd hebbende redenen, geremitteerd is eene vry aanzien lyke somme van rd s 215871: 19, bebalven hetgene uit oorzaak van de insolventie der pagters en hunne borgen heeft moeten worden afgeschreven; dat van de pagtpenningen voor de jaaren
1775. P. A. VAN DER PARRA, 968 1770, 1772, 1773 en 1774 nog uitstaan rd 3 97086 : 8, nevens rd c 57188:29 voor liet loopende jaar, zonder dat men zig flatteeren kan met de hoope, dat zelfs de helfte daar van zal kunnen worden ingevordert, alzoo de meeste debiteuren in zeer sobere omstandigheden verkeeren; dat het derhalven hoog tyd geworden is om in deezen voor het vervolg de noodige voorzie ning te doen, dog dat zulks niet wel andeis als op debyzyn Edelheid geprefereerde wyze geëffectueerd kan worden; dat, ofschoon de heeren Majores nog jongst of hy hoogderzelver missive van den B,n8 ,n October 1774 verklaard hebhen van oordeel te zyn, dat 'slands inkomsten by publique opveiling verpagt en niet in admodiatie afgegeven moeten worden, men egter vertrouwen mag, dat hunne Edele Hoog Aglbare de bedoelingen en motieven, die deeze regeering verpliglen om nu het laaste boven het eerste te verkiezen, nuttig en aanneemelyk genoeg bevinden zullen om zig met haare dispositie volkomen te contenteeren; zoo is, nadien de heeren leden zig met hel sentiment van zyn Edelheid conformeerden, goedgevonden en verstaan de voorschreeven domeinen in dit jaar te excuseeren van de publieke opveiling en voor den tyd van drie jaaren, beginnende met primo January 1776 en eindigende met ultimo December 1778, in admodiatie af te staan aan de zoodanigen van de supplianten, die niet alleen het hoogste bod daar voor gedaan hebben, maar die ook de gegoedste zyn of suffisante borgen kunnen stellen, met uitsluiting onder de zelven van alle de voorige pagters, die hunnen debet aan de Compagnie nog niet hebben verevend, mitsgaders dien volgens, naar het door zyn Edelheid ingeleverd lystje, over te laaten: de uitgaande suiker aan den Chinees, Tan Pauko, voor rd s 900 : — de in- en uitgaande ryst aan den Chinees, Ong Tjoeseeng, voor » 1750 : — het hoofdgeld der Chineesen aan den Chinees, Oey Tjako, voor » 2650 Transporleere rd s 550<>
1775. P. A. VAN DER PARRA. 969 Per transport rd s 5300 : — den handel aan de scheepen aan den Chinees, Ko Tengko, voor • 380 : — de groente-kraamen en winkels aan den Chinees, Tung Pi-Enko, voor • 4500 : — het slagten van vee aan den Chinees, Ong Tjamko, voor » 1520 : — de vischmarkt aan den luitenant der Chineesen, Gouw Poeangsoey, voor » 1800 : — de rystmarkt aan den Chinees, Tan Keko, voor » 150: — de haanevegteryen aan den Chinees, Leni I Ako, voor , » 240 : — het merken der waschkaarsen aan den Chiuees, Louw Sielko, voor » 255 : — het kerven van de Chineesche tabak aan den Chinees, Tan Hi-Enko, voor » 400 : — de herbergen aan den Chinees, Swa Jamko, voor » 130 : — en de korenmolen aan den inlandsch burger. Alexander Maximiliaan Jacobsz, voor » 700: — ter maand, bedraagende in 't geheel rd 8 15175 ter maand en rd» 182100: — in het jaar of rd s 23580: — 'sjaars minder dan dezelfde domeinen voor hel jaar 1775 gerendeerd hebben; en dat op alle zulke voorwaarden, als reeds gearresteerd en by de gedrukte pagtconditien voor het jaar 1768, met derzelver nadere alteratien of ampliatien, te leezen zyn, onder deeze verklaaring nogthans, dal de by biljet van den 16™ December 1774 bedongen vooruitbetaling voor de maand December, te gelyk met de pagtpenningen voor de maand Janu ary, nu buiten gevolg zal weezen, dog dat de gemelde pagters daarentegen gehouden zullen zyn de betaaling Ie doen naar het derde articul van de generale pagtconditien, zonder daar omtrent een enkelde maand in gebreke te blyven, op poene van uit de pagt gesteld en zoodanig verder gepunieerd te Worden, als deeze regeering vermeenen zal te belmoren; en dat zy derhalven ook met de door hun aangeboden borgen, van 'eder pagt afzonderlyk, zig by eene notariale acte, die zy voor de
1766. P. A. VAN DER PARRA. 97 I'LAKAAT-DOF.K UEP.L VIM. 7 amplialien den la en Augustus 1764 herdrukt, in 't 7 do artikel g'ordonneerd is, dat de te min ontdekt wordende equipagie goederen maar met een kapitaal avans vergoed moeten worden. 'I welk, na sommige omstandigheden, te geringe boete kan weezen: zoo is, om in dezen een eguaalen voet te doen houden en tellens te zorgen, dal de penalityt dermaten hoog staat, dat de bedenkingen legen slinkse bedryven ook teflens weggenomen worden, goedgevonden en verslaan het voorsz. 7 1, artikel in volgender voegen te allereeren en amplieeren en circulair na de respeetive huylen eomploiren t'ordonneeren, dal op houtwerken, equipagie- en atnmunitie-goederen, nog aan scheeps-overheden, nog aan administrateurs iets hel aller minste mag gevaliileerl worden; maar dat, het zy die goede ren verwaarloosd, der maalschappy ontvreemd, dan wel op een andere wyze te zoek geraakt zyn, zullen moeten vergoed worden met. twee capilalen avans, zonder onderscheyd, en dus ook ongereguardeerd, of hel Europische of Indische touw werken, rondhouten, enz. zyn. 21 Februari). Voorschrift nopens hel verkenen van hulp door In-t eene schip aan het (inden'. Lu aanmerking komende, dat de verstrekking van of assis tentie met cquipagie-gocderen door de scheeps-overheden van eenen bodem aan die van een anderen, der Nederlandsche Oost-Indische maalschappy toegehorende of wel, by d'uyterste zeenood of volstrekte noodzakelykhyd, ook aan kielen van vreemde natiën, in vreedc, vriend- en bondgenoodschap met ons levende, zoude kunnen gevraagd en gedaan worden, waar slinkse oogmerken onder zoude kunnen scbuylen of waar onder mis bruyken zouden kunnen sluypen. zoo is, om dit zoo veel mogelyk te verhoeden, goedgevonden en verstaan by extract dezes aan de overheden van 's Comp 8 kielen te gelasten, dat in 't algemeen van hel eene aan het andere schip niets zal mogen overgegeven worden, 'l zy provisien, equipagie- en ammuuitie-goederen, dan na dat de scheeps-officieren van zo
1775. P. A, VAN DER PARRA, 970 aanvaarding der pagten respective aan den heer Gouverneur Generaal moeten overgeeven, verbinden moeten, zoo wel tot de prompte voldoening der pagtpenningen op de gezette tyden, als om nimmer eeuige surceanses daar van, min nog omeenige remissien verzoek te doen, op wat fundament bet ook zoude mogen weezen, nademaal deeze regeering dezelve aan niemand hunner zal accordeeren, ongerekend den billyken afslag, die aan den pagter van de korenmolen niet zal kunnen worden geweigerd, wanneer het gebeurde, dat aan de molen de eene of andere ongelegenheid mogte overkomen, 't zy door eenige groote schade of ontsteltenis, gebrek van noodig water, dan wel dat de Compagnie gebrek aan tarwe hadt, waar door dezelve molen eenigen tyd zoude moeten stil slaan. IS December. Openstelling van de particuliere vaart hisschcn Makasar en Ternate. By gelegendheid, dat door de» burger te Maccasser, Tymon Brouwer, by requeste verzoek gedaan en bem geaccordeerd wierdt om met zyn vaartuig jaarlyks van daar naar Ternaten ten handel te mogen vaaren, is teffens goedgevonden en verstaan de by resolutien deezer lafcl van den 16 tn September 1745 en 13 en December 1753 gestatueerde ordres omtrent de vaart lusschen de Oosterscbe provinciën in zoo verre te altereeren, dat aan de burgers en andere ingezetenen van Ternaten en Macasser voortaan gepermitteerd zal zyn, gelyk hun gepermit leerd wordt by deezen, om over en weder te navigeeren en te trafiqueeren, dog niet anders dan van en op bet hoofd romptoir dier beide plaatzen, mits dal hunne vaartuigen, by vertrek van Ternaten en aan- of terug-komst te Macasser. exact gevisiteerd worden, dewyl 'ei' dan geene bedugting voor morshandel in speceryen of goud zal overblyven; en hier van overzulks aan de ministers van de twee laastgemelde gouver nementen tot hun narigt kennis te geeven.
1775. P. A. VAN DER PARRA. 971 1b December. Toelichting nopens de beteekenis der ivoorden: «lyff en leven" in het piakaat van 18 Julij 1742 tegen sluilt-handel met opium. Betreffende het voorstel deezer regeeringe aan de heeren Majores, om de straf aan lyf en leeven, tegen den verboden handel in anifiocn gestalueerd, te veranderen in die aan lyf of leeven, geantwoord zynde, dat hunne Edele Hoog-Agtbare geene voldoende reden vonden om hetzelve te amplecteeren, maar dat iu tegendeel die meer en meer toeneemende mors handel, gevoegd hy de overtuygendsle hlyken, dal daar toe zelfs Comp s vaartuigen wierden gebruikt, voor al ook de faci liteit, die de sluikers scheencn te hebben om de gestatueerde straf te kunnen ontgaan, veel eer van hunne Edele Hoog- Agtbare vorderde eene allerernstige recommandatie aan de officieren van de justitie om in de executie der placaalen op dat stuk zig niet te bepaalen tot de agterhaaling van de verbeurde amfioen, maar ook te zorgen, dat de pleegers van dien verboden handel naar behooren wierden te regt gesteld; met byvoeging, dat hunne Edele Hoog-Agtbare de voorgeslagen verandering te minder noodzaakelyk agteden, om dat de straf aan lyf en leeven, by het placaat van den 18 an July 1742 ingevoerd, niet absolut en in distinctie, maar naar exigentie van zaaken was gestatueerd, waar door overzulks de regter wel hadt verkregen het vermogen om den sluikhandel in amfioen te kunnen straffen, zelfs met de dood, dog egter geenzins wierdt verboden om in alle gevallen, zonder onderscheid, die zelfde straf te decerneeren; zoo is goedgevonden en verslaan den Uaad van justitie deezes casteels daar van te informeeren door afgaave van een volledig extract uit der heeren Meesters brief van 10 April 1775 en, naar het aanschryven hunner Edele Hoog-Agtbare, de respeclive officieren van de justitie by extract deezes nadrukkelyk te vermaanen om de executie van het. gemelde placaat met alle oplettendheid te betragten en dus, zonder eenige conriivenlie, den sluikhandel in amöoen naar uiterste vermogen tegen te gaan en te beletten, mitsgaders
1775. P. A. VAN DER PARRA. 972 intusschen hunne Edele Hoog-Agtbare te verzekeren, dat men aan hoogderzelver welbehaagen voldoen zal. 22 December. Magtiging op den stads-drukker te Batavia tot het wekelijks uitgeven van een advertentie-blad. Op een request van den stads-drukker, Lodewyk Doniinicus, en uit aanmerking, dal daar door aan de gemeente veel dienst geschieden zul, is goedgevonden en verstaan hem by deezen te permitteeren om weekelyks, op zekeren vastgesteldeu dag, te mogen drukken en uilgeeven eene advertentie van alle verkoo pingen der losse en vaste goederen, die in de daar aan volgende week gehouden zullen worden, mitsgaders te gelyk de secreta rissen van de respective collegien, den curator ad lites en de siads-vendumeeslers te gelasten om hem, ter tegemoetkominge daar omtrent, telkens en tydig genoeg kennis te geeven van alle de venditien, die zy staan te bouden, zoo van de roerende, als on roerende goederen, onverminderd noglans de by hun zynde usantie van zoodanige advertentie ook ie doen drukken en aanslaan voor hunne woonigen of andere huisen en plaatzen van vcrkoopingen. 22 December. Vernieuwing der plakaten tegen het maken en verkoopen van vuurwerk, enz. 23 December. Verbod tegen het voeren van karbouwen, los of voor eene kar gespannen, langs zekeren weg. Heemraden maakten bekend, dal «voortaan een ieder ver booden wordt het beryden van de buyten's lands kosteu nieuw gemaakte weg, loopende bezyden de post de Keeten en de vernieuwde brug, gelegen over de rivier Grogol voor gemelde post, met buffels, los of in kanen bespannen, sub poene, dat alle zodanige buffels of karren door een daar toe gequalificeerd mandadoor zullen tegen gehouden en aan den posthouder van de Keeten werden overgegeven, welke laatste daar van kennis zal moeten geeven aan den heer Drossaart der Bataviascbe ommelanden".
REGISTER VAN NAMEN 974 Bacharachts-gracbt, 322, 556, 873—876, 881. Baipin (eiland), 388. Balemboangan, 581, 960. Bali, 267, 588, 589, 687. Balinezen, 815, 816, 825. Banda, 11, 54, 72, 119, 149, 185, 265, 266, 278, 295, 294, 298, 505, 305, 514, 583, 584, 409, 550, 559, 605, 614, 615, 670,672— 675, 716, 717, 750, 775, 779, 880, 890. Bandjermasin, 90, 265, 297, 301, 585, 384, 450, 432, 520, 614, 693, 728, 930. Bandoeng, 275, 274. Banka, 263, 265, 266, 586. Bantam, 14, 16, 22, 90,111, 140, 160, 161, 178, 184, 185, 199, 207, 263, 266, 277, 293, 301—303, 517, 334, 378, 395, 399, 410, 450, 432, 545, 546, 563, 589, 611, 612, 654, 658, 687, 693, 715, 722, 726, 728. (hoek van), 266. Bantammer, 277. Baros, 301, 578. Balikaloa, 296, 500. Bazel (H. van). 620. Bengalen. 14. 20, 159, 185, 208, 267, 295, 296, 501, 302, 305, 306, 313, 316, 328, 335, 377, 387, 388, 398, 400, 404, 406, 408, 444, 461, 470, 566, 591, 650, 705, 712, 715, 723, 727, 767, 777, 854, 855, 860, 897, 930, 947. Benkoelen, 701, 715, 722, 725. 726. Berg- en zee-zicht (tuin). 79. Rergh (A. van den), 805. Biezen (J. van der), 846. Billiton, 265, 265, 266, 611. Bima, 265, 295, 615. Biroilipalnam, 295, 299. Blomhert (E.), 607. Boeginezen, 801, 825. Boegis (kampong), 825. Boei (burger) te Batavia, 189, 782. » (Comp s ) te Batavia, 769, 770, 785. Boekdrukkerij (kasleels), 311. Boele, 710. Boelekomba, 295. Boeroe, 298, 519. Boeton, 265, 386, 615. (kampong), 825. Boetonnezen, 825. Bois van Cliiallou (L J. A. du), 172. Bombay, 715. Bon (0. S. Ie), 681. Boni, 519, 520. Bonlbain, 179, 295. Boom te Batavia, 56, 152, 91, 157, 174, 175, 177, 182,
REGISTER VAN NAMEN. 975 183, 185, 251, 255, 256, 352, 411, 412, 415, 438, 450, 517, 557, 558, 587, 609, 610, 644, 677, 690, 814. 893—896. Boom Ie Samarang, 79. Borneo, 263, 265, 266, 586, 519, 520, 611, 613. Botteliers-weg, 173, 907. Bovenlanden (Balaviasche), 1 -">■ 153. " (Jakatrasche), 40, 91, 202, 272, 440, 698, 700, 750, 954. Braat (C), 652. Bral.and, 212. Brootchia, 296, 501, 516. Brouwer (T.), 970. Builen-Nieuwpoorl-straal, 561, 562. » -Portugesche kerk, 682. » -tijgers-gracht, 850. Ituitenzorg, 355, 458, 855, 854. Zie ook: Kampong hahroc. Burggraaf (S.), 717. Calculla, 155. Cao, 212. Ceilon, 48, 122, 159, 148, 185, 293, 295, 299, 302, 505, 506, 311—515, 515, 355, 583, 588, 392, 598, 400. 404, 406, 444, 461, 525, 551, 566, 591, 595, 670, 075, 690, 695, 712, 717, 723, 727, 767, 775, 777, 803, 854, 855, 897, 929, 950, 947. ! Celehes, 265, 266, 586, 613, 615. Cherihon, 1,11, 15, 19,39,40, 64,72,79,90,91,127,135, 140, 160, 161, 175, 178, 182, 197, 199, 207, 257, 265, 265, 266, 292, 301, 554, 415, 450, 452, 450, 545, 546, 549, 565, 575, 589, 610—614, 646, 654, 658, 690, 695, 697, 698, 715, 722, 726, 728, 750, 751, 802, 962. China, 28, 29, 90, 130, 132, 142, 149, 259, 264, 265, 318, 587, 590, 400, 405, 406, 408, 452, 461, 520, 591, 615, 614, 687, 691, 695, 694, 728, 837, 892, 930, 947. Chinesche gracht, 361. Chinezen, 16, 53, 58, 59, 90, 92, 111, 125, 151, 152, 166, 168, 169, 182, 184, 186, 281, 282, 518, 527, 557, 541, 564, 366, 370, 571, 585, 447, 470, 521, .'.22, 555. 558, 560, 576, 578—580, 621, 647, 648, 694, 735, 758, 740, 769— 772, 779, 788, 841, 842, 867, 894, 895, 905, 920— 922, 966—969.
REGISTER VAN NAMEN. 976 Chinezen (peranakan), 447, 652, 825. Colombo, 594. Cordenoirt (A.), 775. Craan (J. J.), 791, 957. Deenen, 284. Deka, 501. Deksel (C), 585. Delft (punt), 560. Depok, 554, 645, 788. Diest (punt), 360. » -poort, 232, 235, 239, 240, 245, 244, 560, 455— 457, 493, 500, 501, 881. Dietz (C. J.), 545. Divean (W. C), 775. Djagarnaikpoeram, 295, 299. Djambi, 257, 263, 264, 501, 612. Djenal Babandam, 185, 320. Djoeana, 61, 199, 296, 654, 657, 959. Djohor, 693, 728, 801—803, 853, 858, 859, 902. Djohorezen, 801. Djokjokarta, 61, 292, 870. Dominicus (L.), 972. Dormieux (A. H.), 849. Duifjes-eiland, 52. Dwars in den weg, 850. Edam (eiland), 52,67,68,110, 115, 165, 415, 414, 626. Elliot (l. J.), 553, 764. Engelschen, 29, 144, 284, 644, 650, 722, 757, 764, 852. Enkhuizen (eiland), 52. Equipage-werf Ie Batavia, 14, 25,156,157,191,200,256, 358, 361—568, 401, 402, 411, 446, 529, 530, 589, 598, 649, 657, 684, 685, 954. Europa, 125, 588, 432, 542, 635, 785, 891. Europeaan, 419—421. Fillietaz (P. J.L.de),937—940. Fluit (de), 175, 907. Fockens, 540, 710, 791. Frankrijk, 652, 852. Franschcn, 284, 525, 652, 655, 681. Frederica Sophia Wilhelmina, 798. Gabang, 64. Gale-korle, 296. Galgen-wacht te Batavia, 196. Ganges, 587. Gelderland (punt), 560, 881, 912. Gili-genling, 161. Goa, 787. Goenoeng-sari, 920. Goesti (kampong), 825. Goon (J.), 99. Goronlalo, 294. Gotenaar, 955. Gouw Poean Soei, 777.
REGISTER VAN NAMEM. 977 FLAKAIT-BOt* DEKL TUI. 02 Graan-magazijn Ie Batavia, 195, 656, 785. Grinding, 522. Grissee, 199, 257, 265, 293, 316,557,614,615,657,959. Groene-gracht te Batavia, 360. Groenenberg (J. van), 586. Groeneveld (land), 791. Grogo] (rivier), 842, 972. Groll (P. van), 775. Groningen (punt), 361, 456, 500. Grootevivier. Zie: Tji-liwoeng. ILiak (M. 1). van), 99. Haroekoe, 294. Harlknp (J.), 190. Havelaer, 540. Heemen (E.), 450. Heeinraden-luin, 322, 557, 724, 728. Heeren- of stads-logement te Balavia, 29, 31—35, 79, 116, 176, 616, 617, 678, 753, 784, ,546, 847. » -si taal, 360. Hila, 293. Holland, 3, 210, 212, 223, 530. Hollandia (punt), 281, 561. Hoorn (eiland), 52. Hospitaal (binnen) te Batavia, 286, 351, 557, 558, 659, 660, 685, 744, 745, 784, 785, 787, 858, 949. Hospitaal (buiten) Ie Balavia, 175, 550, 557,558, 743, 781, 782,858. » (Chineesch) Ie Bata via, 109, 518, 519, 368,576,578—580, 604, 647—649,734, 840. » (Moorsch) Ie Batavia, 309, 756. -kerk te Batavia, 816. » -straat te Batavia, 360. Hougly, 293, 296, 501, 305, 516, 594. Houtingh (N.), 12, 68, 260, 285, 598, 766. Hulftsdorp, 299. Indragiri, 264. Imbanagara, 685. Indramajoe, 750, 751. Jaagpad te Balavia, 751. Jacobsz (A. M.), 969. Jaihapalnani, 293, 296, 299, 505, 515, 578. Jakatra, 89, 112, 164, 178, 182, 185, 520,522, 323, 364, 458,464, 619, 677, 685,725, 822, 825, 830,881, 896, 901, 907,920, 921, 944, 952. » (weg van), 172,537. Jansz (B.), 645.
REGISTER VAN NAMEN. 978 Jan-Vermanders-straat, 559, 360, 684. Japan, 295, 297, 501, 317, 328, 587, 432, 575, 855, 837, 838, 857, 941. .lapara, 6f, 199, 296, 316, 654, 657, 717, 959. Jassenbrug, 172, 522, 537, 883, 907. Java, 11, 72, 90, 111, 126, 127. 155, 140, 160 170. 178, 184,197,236,263, 265,286,292,586,595, 450,452,559,565,581, 610 612, 614, 621, 666,680,681,687,690, 695, 705, 715—717, 722, 728,745,750,751, 802,810,855,854,858, 868—870, 890, 902, 929, 947, 961, 962. » (Midden), 933. » (Oost), 933. Java's Noord kust, 853, 963. Noord Oostkust, 60. » Oostkust, 8. 13, 19,26, 91. 126, 160, 161, 173,197, 207, 209, 257, 263, 287, 295, 296, 500, 502, 305, 515, 537, 399, 409, 415, 459. 441, 450, 518, 551, 549, 556, 559, 565, 575, 581—585, 589, 610, 613, 613, 621, 654. 657, 675, 686, 690, 693, 717, 725, 726, 728, 750, 923. Javaansclie gracht Ie Batavia, 361. Javanen, 16, 562, 824, 934, 957. (Oosler-), 904. Jedo, 517. Jonkers-gracht Ie Batavia, 560. » -straat te Batavia, 361. Joosje, 842. Kaaimans-gracht, 360. Kaap de Goede Hoop, 11, 115, 149, 166. 288, 291, 304, 513, 328, 584, 388, 406, 591, 597, 600, 710, 768, 854, 855, 943. Kajeli, 519, 520. Kalangers, 654. Kali-tandjoeng (tuin), 79. Kalpeli, 295, 500. Kambodja, 90, 610, 611,614. Kampong bahroe, 825. Zie ook. Buitenzorg. Kamp (Ghinesehe) te Batavia, 59, 160, 280—282, 361— 365, 568, 570, 571, 447, 438, 525, 685, 795, 956. Kanipar, 264, 902. Kananoor, 297, 516. Kangean, 161. Kanton, 388, 598, 591, 863, 897. Karang-Geram, 91. Kareek, 10. Kasimbesar, 293, 296, 301, 316.
REGISTER VAN NAMEN. 979 Kasteels-kapel, 187. 631. Kalapang, 91. KatzeneUebogen (punt), 560. Kauw Tjankn, 948. Kidah, 788. Kolman (H), 548. Kerk (Lulhersche) Ie Batavia, 501- » (Maleische) te Batavia, 610. » (Nederlandsche of Hol landselie) Ie Batavia, 159, 610,631,646,912,926, 958. » (Portugesche) te Batavia, 610, 631, 912. » (binnen-Portugesche) te Batavia, 91. » (builen-Portugesche) te Batavia, 325. » -hof (Portugeescli) te Ba tavia, 493. » -straat te Batavia, 5(50. Kelen (de), 458, 833, 842, 972. Kilkaré, 500. Kleeden-pakhuis Ie Batavia, 195, 228, 292, 558, 552, 415, 445, 775. Klerk (R. de), 224, 225, 782, 948, 958. Koedeloer, 299. Koestraat Ie Batavia, 361. Koetsjin, 10, 297, 501, 505, 578, 387. Koilan, 297, 316. Kolomlio, 20, 293, 295, 296, 505, 505, 512, 515. Komorin (Kaap), 500. Koperslagers-winkel Ie Batavia, 190. G 57. Kormandei, 159, 185, 208, 267, 295, 295. 299. 503, 515, 328, 334, 355, 408, 461, 524, 591, 690, 712, 715, 725, 727, 777, 897, 947. Kramat, 91. Kranganore 501. Krawang, 272, 274, 801, 802. Kriel (S. C), 784, 785, 787. Krokol, 564, 601, 685, 825. Kuilenburg (punt), 561, 881. Kuiper (eiland), 52, 650, 656, 705. Kwal (de), 58, 67, 458, 464, 859. Kwala Demak, 959. Kwartiers-grachtje te Batavia, 707, 708. » -straatje te Batavia, 5(50. Lampong, 14—16, 277, 301. Lamponger, 277. Lange (C. M. de), 255. Laiïke, 294. Lasseni, 780, 960. Lazarus-huis te Purmerend, 54, 55, 623, 629, 839, 840. Lebak-Poeloes, 791.
1766. P. A. VAN DER PARRA. 98 een bodem, daar het benoodigd is, by een schriflelyke ver klaring, onder presentatie van eede, zullen geattesleerd hebben, dat het ten uyltersten nodig is en wat inzonderhyd de noodzake lykhyd nylinaakt of waardoor het gebrek is veroorzaakt; dut wydcrs door den schipper en opperstuurman een recepisse voor den ontlangsl van 't verzogte moet verleend worden en dat, wanneer bevonden word, dal deze vercysHilens niel in agt genomen zyn, de verstrekker of assisteerder hel verstrekte zal moeten vergoeden of andere verdere correcties ondergaan, naai- e'xigenlie van zaaken ; dat voorts in't afgeven van touwen, ankers, rondbouten, enz. byzonder moet gelet worden, of, die assistentie benoodigd, het zyne verloren of laten slippen heeft, dan wel of bet blootelyk onbequaain is geraakt, met last, dat, indien zodanige onbekwaame goederen niet reels tot Bcheeps diensten mogten getransformeerd worden, dezelve dan, des mogelyk, tegen het hekwaame, dal aan 's Comp" schepen of vaartuygen afgegeven word, moeien uytgewisseld worden, waar voor ook gevolgelyk de overheden, die het onbequaanie ont vangen, een quilantie aan de afgevers moeten verlecnen; dal vervolgens het een en ander aan 't eerste Coinp' comptoir, daar der schepen of vaartuygen destinalic legt, moet verantwoord worden; en dat, boven het gene in 't algemeen te betraglen zy, eyndelyk aan geen vreemde schepen iets mag afgegeven worden, dan wanneer d'uyterste noodzakelykhyd klaar blykt en zulks dan nog niet als na voldoening van de twee dubbelde waarde op het geene afgegeven word en zulks ten pericule anders van den assisteerder. 27 Februarij. Bepaling, dal geene Collegiën, behalve ln'i Cellegie run Weesmeester en, tot circulairs tes tamentair maaien aangesteld worden. Door den heer Gouverneur Generaal geproduceerd en ver volgens gelesen zynde een ampel extract uyt de resolulien van Weesmeesteren dezer slede, genomen op den 19"' der lopende maand Fehruary, en daar by blykende, dat, conform
REGISTER VAN NAMEN, 980 Leeuwinne-gracht Ie Batavia, 360. Leiden (eiland), 52. Lengkong, 522. Limbangan, 181. Limplio, 897. Lim Tjip Ko, 53, 92, 126, 183, 318, 520, 578. Linie (de), 786. Lodicio, 625. Loemadjang, 960. Macao, 90, 176,185, 422, 682, 690, 691, 700, 701, 726, 755. Madura, 257, 265, 586, 611, 615, 614. Mahabada, 295. Mahomed, 169. Makasar, 17, 28, 80,90, 179, 265, 266, 295, 298, 305, 505, 514, 520, 383, 384, 519—521, 557, 559, 605, 614, 615, 675, 687, 693, 716, 717, 728, 775, 872, 970. Makasaren, 825. Malabaarsche gracht te Batavia, 360/ Malabar, 45, 139, 266, 297, 301, 505, 316, 388, 591, 602, 712, 715, 723, 727, 777, 863, 897, 929. Malaka, 27— 29, 134, 135, 208, 257, 263—265, 267, 295, 298, 505, 305, 314, 320, 338, 408, 422. 47,2, 444, 557, 590, 612—615, 681, 682, 687, 690, 693, 703, 705, 712, 714, 715, 722, 723, 726—728, 730, 732, 757, 759, 777, 780, 788, 851, 896, 897, 902, 929, 942, 943. Halang, 960. Maleische pracht, 360, 361. Maleijers, 825. Manaat', 295, 300. Rfanapar, 300. Mandharezen, 519, 825. Mangga-doea, 281, 361, 824. Manila, 90, 176, 183, 422, 700, 701, 726, 733. Manipa, 298. Marci, 623. Mardijker, 909. Maroenda (rivier), 58. Ma ros, 295. Masulipatuam, 299. Matarani, 316. Mature, 300, 315. Meester Cornelis, 58. C.7, 247, 353, 354, 558, 458, 464, 567, 817, 878. Menado, 294. Meruia (P.), 212. Melilopolis, 681. Meulen (W. van der), 212. Middelburg (eiland), 52, 859. » (punt), 360. Middelpunt te llatavia, 456. Middelpunls-brug, 360, 684.
REGISTER VAN NAMEN. 981 Modder-baai (Zuider), 387,388. Moeara-boengin, 801. Moharaad Abdoe'l Cbatib, 816. Molenvhel, 117. 173, 322, 323, 361, 556, 557, 881, 907. Molukken (de), 383. Mookervaarl, 572, 817. Mooren, 25, 167—169, 264, .-,64, 365, 684, 867, 882, 904, 951, 932. Mossol (J.), 835, 846. Nagasaki, 587. Nassiiu (punt), 560. Nederland, 2, 10, 22, 55,54, 60, 65, 67, 79, 85, 105, 110, 115, 120, 122,158— 140, 148, 153, 187, 190, 194, 203, 217, 221, 255, 262, 208, 275, 276, 283, 287, 502, 307; 373, 379, 583, 584, 389, 394, 395, 598, 401—404, 407—410, 415, 435, 457, 459—461, 465, 468, 483, 518, 526, 528, 529, 539, 543, 547, 552, 566, 574, 581, 582, 590—595, 597—600, 602, 652, 662, 666—670, 689, 692, 698, 705, 714, 721, 744, 748, 751, 757, 767, 787, 789, 798, 808, 810, 812, 815, 815, 863, 873, 877, 889, 890—892, 943, 947, 952, 953. Negapatnaro, 20, 293, 295, 299, 303, 515, 408, 525, 745, 942. Negotie-pakhuizen (Weslzijd sche), 689, 690, 715, 714, 725, 727, 752, 775, 776. ' Neira, 150. Nieuw-poort te Batavia, 252, 255, 259, 240, 245, 244, 281, 361, 455—457, 495, 500, 501, 884. b » -straat, 560,495. Nimpho, 865. Noordwijk, 173, 458, 853, 907. Nijvenheim (E. J. van), 962. Oeloe-iljami, 959. Oerien 298. Ommelanden (Bataviaschb), 57, 972. Ondaatje (P. G. .!.), 775. Onrust, 14, 52, 67, 68, 147, 189, 191, 192, 194, 195, 401, 402, 413, 414, 433, 529, 530, 565, 623, 650, Ü56, 703, 788, 805, 812, 837, 845, 859, 904, 953. Ooster-cingel van Batavia, 901. Oosthoek van Java, 810. Oranje (Erf-prinses van), 717. (punt), 560. Ossenherch (van), 605. Overijssel (punt), 361,
REGISTER VAN NAMEN. 982 Paardenslal (Comp s ) Ie Batavia, 312, 649. Padang, 293, 297, 501, 316, 377, 378, 810, 897. Padjar, 152. Pagadeen, 275. 274. Pageruian, 825. Pahang, 802, 805. Pakodjan, 825. Palembang, 22, 257, 265— 266, 294, 297, 595, 430, 452, 450, 560, 590,611— 614, 802. Paliakate, 295, 295, 299, 505. Palikol, 295, 299. Panianoekan, 275, 274, 697, 802. Panaroekan, 581, 960. Paponeü, 501. Parra (P. A. van dcr) r 261. Pati, 654. Patna, 295, 296, 501, 516. Paloeakan, 824, 82». Peirak, 264, 299. Pekalongan, 199,500,657,959. Perzische goiï, 150. Pinang-ponrt te Batavia, 444. Pisang-baloc, 564, 685, 825. Pising, 817, 821. Pluskow (von), 553. Poelman (M r P.), 848. Poeloe Ai, 293. Rhoen, 295. Tjinko, 297, 501. Point de (iale, 295, 296, 500, 503, 505, 515, 578. Polder (J. van de), 842. Ponekail, 500. Pook (J. H.), 850. Porto-novo, 299. Prakaraoentjang, 59, 40, 275, 274, 697, 699, 700. Preanger-regentschappcn, 59, 272, 555, 567. Prins van Oranje, 102—104, 178, 255, 519. Prinsen-straat te Batavia. 360. Proveniers-huis te Samarang, 159. Provisie-magazijn te Batavia, 194, 195, 197, 512, 536, 415, 564, 656. Pruimers (G. H.), 549. Pruissen, 798. Purmerend (eiland), 34, 52, 195, 554, 625, 651, 788. Radermacher (M r J. C. M.), 956, 937, 940. Bamsay (D), 756. Reede Batavia, 27, 29, 50, 52, 55, 67, 70, 71, 80, 119, 120, 125, 147, 155, 170, 176, 177, 196, 208, 250, 253, 257, 270, 285, 556, 337, 343, 350, 588, 589, 594, 401, 405, 409, 410, 415—418, 424, 425, 450, 452, 457, 458, 456, 550, 644, 650, 682, 700, 715, 726, 749, 756, 805, 809, 812, 815, 845, 860, 955.
REGISTER VAN NAMEN 983 Reede Samarang, 127. Rembang, 61, 199, 296,657, 890, 959, 960. Reynsl (I.), 694. Reynvaan (E.), 754. Reyzig (J. C), 142. Rhinoceros-gracbt Ie Ratavia, 560, 361. Riouw, 264, 801, 902. Robijn (de), 227, 502. Romp, 324. Rooseboom (C), 699. Rosché (G. W.), 66. Rotterdam (eiland), 52. (kasteel), 265,520, 615. Rotterdammer-poort, 252, 255, 259. 240, 245, 455—457, 493, 500, 501, 883, 901. Roussel, 42. Roy (A. de), 685. Rijnlands droogte, 410. Rijswijk, 455, 458—460, 469. 483,657,601,619,782,850, 833, 881, 921, 944, 953. Sadraspatnam, 295, 299. Saleier, 298, 386. Samarang, 8, 20, 26, 48, 78, 127, 159, 198, 257, 265, 266, 287, 293, 296, 500, 315, 334, 430, 545, 546, 557, 564, 583, 589, 614, 615, 657, 721, 780, 859, 868—870, 902, 903, 959, 962. Sanders, 553. Sapandjang, 161. Saparoea, 293. Sapoedi, 161. Schiedam (eiland), 52. Schultz, (J. C), 535. Semangka, 501. Sepoeh (Pangeran), 962. Siak, 264, 265, 267, 613— 615, 750, 752. Siam, 90,610, 611,614,677, 681. » (golf van), 610, 611, 614. Sion, 542. Sleman Daoet, 842. Sluis (I). van der), 675. Smith (D. J.), 697, 957. Soekaboemi (rawah), 842. Soekapoera, 181. Soela-besi, 298. Soembawa, 265, 586, 615. Soembawarezen, 825. Soemedang, 59, 40,116,273, 274, 697, 699, 700. Soemenep, 61, 199,296,657. Soerabaija, 61, 62, 198, 199, 257, 265, 296, 300, 316, 557, 614, 615, 657, 721, 870, 959. Soerakarta, 61, 292, 293, 500, 516, 870. Soerate, 10, 45, 139,185, 284, 296, 501, 305, 305, 316, 328, 535, 577, 588, 391, 392, 591, 602, 650, 706,
REGISTER VAN NAMEN 984 715, 722, 727, 765. 865, 897. Soest (van), 601. Sontar, 281, 322, 325. 561, 536, 567, 817, 822. 881. Sophia Wilhelmina van Pillis sen, 519. Spanjaarden, 596, 597. Spanje, 264. Speelmans-poort, 456. 500. S l Helena 388. » Jago, 388. Stadhuis Ie Batavia, 8. 19, 151, 333, 368—570, 767. • -plein, 560, 495. Stads-apolheek, 661, 665, 768. » -herberg te Cheribon, 79. » -logement te Batavia. Zie: Heeren-logemcnl. Straal Malaka, 155,257,264, 265, 780. ■> Sunda, 119, 120, 267, 589, 595, 409, 410, 414, 715, 726, 798. Sumatra, 386. Sumatra's Westkust, 259,293, 297, 301-305, 305, 316, 335, 422, 432, 444, 578, 650, 710, 722, 732, 759. Tafel-baai, 388. Tagal, 13,199,295,316,657, 878, 959. Tanibora, 265, 615 » (kampong), 825. Tanah-abang, 58. Tandjoeng, 791. -grogol, 842, 843. -kait, 91. » -poera, 67, 247, 458, 404. Tangerang, 67, 247, 275, 458, 464, 521, 522, 569,571— 573, 817, 821. Tan Soe Ko, 966. Ternale, 265, 266, 292, 204, 298, 305, 505, 514, 550, 559, 605, 614, 615, 675, 710, 717, 750, 970. Tets(A.A. van), 125,162,272. Timor, 10, 264—266, 297, 501, 517, 582, 430, 452, 550, 558, 559, 590. 612— 615, 675, 705, 716, 717. 750, 775. Ting Ingko, 777. Tji-amis, 683. » -andjoer, 275, 274. » -asem, 273, 274, 697, 802. » -blagong, 273, 274. o -lintjing, 90. » -liwoeng, 91, 172, 175, 176, 185, 196, 322, 359, 560, 562, 769, 775, 901, 907, 915. Toegoe, 797. Toeloeng-bawang, 501. Trenggano, 841, 902. Trinkonomale, 292, 296, 300, 315. Tutekorin, 292, 296, 300, 303, 315, 470.
REGISTER VAN NAMEN. 985 Tijgers-gracbt te Batavia. 560, 494. Utrecht, 212. » (punt), 560. Utrechtsche poort. 252, 255, -259, 240, 245, 455—457, 495, 500, 501, 881. » straat.. 560, 361. Vermaak (l\), 874. Vader Smit (eiland), 52. Versailles, 855. Vienne (P. J. de), 745, 782. Vierkant (hel) te Batavia, 501, 457, 784. Vierkants-poort, 252,255. 259, 240, 245, 456, 457, 495, 500, 501, 885, 912. Vlaanderen, 212. Vleesch-bal te Batavia, 59. Voel (J.), 212. Voort (P. G. van der), 675, 676, 872. Vorm (M r P. van der), 848. Vos, 562, 565, 682. Vriesland (punt), 560, 684. Vrouwen-tuchthuis te Batavia, 568, 859. Vrijmans-havcn te Batavia, 52. Vijfhoek (de), 458. Wadjorces, 519. Waier, 294. Wampho, 387, 406. Wapenkamer Ie Batavia, 858, 649. Wassenaar (G.), 212. Water-kasteel te Batavia, 190, 451, 488. » -plaals Ie Batavia, 4(50, 485. » -poort ie Batavia, 198, 220 -228, 252, 259, 444, 446, 456, 487, 492, 495, 498, 801, 502. Wees- en arm-huis te Batavia, Zie: Armen-huis. Weltevreden, 172, 261, 834, 788, 878, 907. Weslerwijk van Batavia, 172. West-Vriesland, 212. Wilgenburg (post), 522, 525, 458, 855, 921. Willem Frederik, 798. V, 148, 798. Wimniercranlz, 625. Winkel (kleine) Ie Batavia, 197, 228. » (medicinale) te Bata via, 66, 192, 649, 650, 656, 947, 955. Zandzee, 493. Zee-balterij Ie Batavia, 881, 884. Zeeburg (punt), 561, 456, 500. Zeeland, 212. Zeelandia, 560, 455, 456, 500, 885.
REGISTER VAN NAMEN. 986 Zeilmakers-winkel (e Balavia, 156. Zoelendaal, 874. Zuider voorstad te Balavia, 52, 59,160,173,281,792,956. Z. 0. eilanden, 266, 615. Z. W. eilanden, 266, 6IK. Zoutelande, 835. Zweed, 284.
ZAAK-REGISTER. 988 Acte vim emancipatie, 900. • • verband, li()7. . -Imek. 77.5. 774 Actie, 85. 181. 347. 379. 679. 692, 761, 762. 772. 77:!. 856. > (crimineele), 121. (personeele), 143. Actioneren (pachters), 572. Ader-laten, 953. . -lating, 484, (150. Adiëren (boedel), 137. Adigaar, 295. 299. 315. Adilie, 211. Adjudant, 232. 326, 155. 45(i. 471. 472,479 482,486 487, 490, 491, 494, 495. 498. 506- 509. 514. 632. van de weck. 236. Adjunct, 083. 084. 819. 840. Administrateur, 17. 21!. 97. 188.194. 195. 199. 228.218. 252. 292. 29:',. 290. 297. 316, :; 17. 336, 337, 504 505. 595. 648. 049. 050. 057. 089. 755. 775.770. 870. 1). 00. 837. Adminislraüe, 395. 405. 100. 020. 048. 019. 008, 009. 77:). 891. -bock, 049. Adwiraal-schip, 757, 798, 804, 929, 950. 951. 954. Admissie, 105. 717. Admodialie, 93, 945, 958,960,901. 900-968. Adoptant, 577. Adoptie, 576, 577. Adresseren. 602. 663. 757. (/ich), 574, 575. 742. Adscendent. 811. Adsistenl, 69. 130. 294. 302. 445, 640, 092, 093. 707,877. (absoluut), 840. (jong), 204. AdsistenÜe, 233, 241,447,551,597, 653, 684. Advertentie, 602. -blad, 972. Advertissemenl van regten, 595,596. Advies. 541, 704. Advocaat, 105-107, 218, 533,616, 837. v/d Comp", 437. Advocaat-fiscaal. 51. 118. 136. 205, 498. 07;;. 11(17. 833, 835, 848. Afbreken, 87. 89. 91, 92, 965,966. Afdak, 92, 362. Afbetaling, 095 Afdanken, 34, 196, 750. Afdrijven, 409. 518. Alligeren, 8, 13, 70. Aflinileit, 900 Allixie van bil letten, 143. Affuit, 882. 887. • -maker, 904. Afgang, 780. 787. Afgevaren, 527. Afeod, 842. 843. Afhalen (regalia), 751. (renten), 005. Al'k 'igheid. 724. Aflegger, 740. Aflezen (begrafeiiis-gangers), 912. Aflezing, 227. Aflossen, 236. 459. (wacht), 503, 507. Aflijvigheid, 379. Afmarcheren, 220. 230, 237. Ali siering, 100. Afpakking. 49. Afpersen (geld), 028. Afrekening, 40: i. 408. Afschaffen. 69, 208. Afschaffing, 139, 328, 758. Afscheep, 22. 350, 352, 105. 410, 099. 713. 720. 844.815. -boek, 844. Afschepen, 1. ;17. 50.120,252,330, 400. 557, 565. Afscheuren zecel), 255. Afschieten, JO2. 799. (de wacht), 412. Afschrift 270, 271, 525 Afschrikken (Chinesche kocli's), 53. Afschrijven, 43. 671, 967. Afschrijving, 2:). 402. Afslag, 182. 343, 007. 683. 970. Afslager, 122, 020, 639—041, 840, 924. Afsluiten (rekeningen), 851. Afsteken (vuurwerk), 799. Afsterven, 131. All nip. 407. 489. Aftuigen, 250. Afvoer, 117. 521. Afvorderen. 140, 141. Afvragen (vrijgeven igan slaven), 6. Afvureu, 881.
ZAAK-REGISTER. 989 Afwatering, 153. 820. 821. Afwegen (soldaten-eten), 477. Afwezigheid, 548. 701. Afwijzen (vreemd scheepsvolk), 540. Agar-agar, 91. 587. Agio, 288, 540. Agrement, 30. Akkerbouw, 842. Alarm, 881, 882. Alcatief, 896. Ale. 183. Alimentatie, 41, 730. 795. -penningen, 794. 795. Alimenteren, 84. 025, 030. 739. Al liëren. 70. Allooi, 73, 75 77. 33,:;. 334. 704. Alphabeth, 250. 402. Ambacht, 409. 551. 094. 095. 795. Amhachts-gezel, 899. 91], 914. . -man, 29. 51. 190. 3,1 I. 312. 3,39.305.390. 393. 394. 539. 540. 552. 005. 092. 095. 933. ■ (Comp"), 319. . (inlandsen), 190. -volk. 952, 953. Ambassadeur, 512. Ambiëren (eene betrekking liij de schutterij), 40. Ambitie, 884. Ambtenaar, 417. Ammunitie, 10, 112, 394.395.400. 408, 422. 701. 703. -goederen, 96, 97, 885, 887. -huis, 884. Amfioen, 133. 134, 152. 153, 160, 101. 174. 170. 184. 205, 200. 251, 252. 203. 200. 408. 419. 027. 073. 737, 779. 800. 804, 902. 971. ■sociëteit, 40. 135, 174. 184, 224, 079. 750. 701, 702. 837. 850, 803. 871. 949. 905. Anachoda, 093. 094. Anciënniteit. 317. Animaal. 353. 355. 358. Animalia. 785. Anker, 10. 98. 250, 400, 409. 410, 414, 415. ligten, 518. Ankerage-geld, 717. Ankeren, '418. 422. Annulleren (procedure), 211. Antwoord, 211. Apartement, 280. Aplaneren, 960. Apnlheek (Bataviasche). 660 Apotheker, 663, 784. 839. Appel, 3. 4. 152,345,497,540,541 704. . slaan. 240. Appellabel, 4. AppeUabiliteit, 4. 540. Applicercn (zich). 885 Apnoinlement, 12, l'l'l, 181. 212, 213, 345, 530, 604, 616, 866. Approbalü 810. 863. Arak. 26, 35,67, 156,254.263,2(56. 283, 284. 200. 407. 130.441. 442. 400. 47(1. 521,612.700, 702, 720. 733. 744. 747, 780. 857. 858, 868, 872. 027-929. 032. 033. . -brander, 107. 440, 441.448. 449, 807. 808. . -branderij. 26, 792. 793.901, . -geld, 465. . -stoker, 107. 117, 439-442. 448. 777. 778. Arbeidsloon, 26. Archief, 200, 531. Archivaris. 294. Areek, 299, 300. Armbezorger, 794. Armen (die), 9. 25. 41. 55, 80.350, 381.384.388,402.403.410 42C. 580. 039, 812. -huis. 472. 576. -kas. 84. -middelen, 544. • -verzorging, 793. Armoede. 41, 040. 083.. Arrest, 3.39.71.145. 171, 172,240 252. 421. 447. 452—454 501. 503, 634. 807. 883. (in) nemen, 358. 383. Arrestant, 507. Arresteren (goederen van vreemden) 36. Arrivement, 80. 403, 744. Arrogantie, 255. Arsenaal, 539. Artikel (verboden), 070. • -brief. 70. 307. 385, 393, 425. 514. 592. 079. Artikelen (op) hooren, 530. Artillerie, 248. 309, 398, 444, 457, 049, 720, 721, 801, 835
1766. P. A. VAN DER PARRA 99 een daar nevens gevoegde, autenliequc copia van het testament, door wylen den onlangs overleden burger heemraad, Johannes Goon, lip den 6™ bevorens voor den notaris, Matthias Diderik van Haak, en getuygen gepasseert, den Luiterschen kcrkenraad alhier verzogl en geconstitueerd waare lot executeurs van die uyterste wille, redderaars van des lestateurs nalatenschap en bezorgers zyner begravenisse; dat eerst gemelde baar Eerwaardens, over dese zeldzaame dispositie haare gedagten hebbende laten gaan om te onderzoeken, of dezelve gepermitteerd en wettig konde geoordeeld worden, dien aangaande bevonden hadden, dal 'er wel geen speciaal verbod legen lag en zell's hy de Weeskamer in 't jaar 1750 een soorlgelyke beschikking tonder remarqne gepasseert is, dog egter daar en legen in aanmerking hadden genomen, dal, zo min hel manqiiemen'l van een verbod, als het aanwezen van eenig voorbeeld, cene zaak konde welligen voor't vervolg: dal de Bataviasche Weeskamer dom- de booge regeering deser landen, volgens generale resolutien van 6 Jnny 1670, 9 Augustus 1688, 24 January 1708 efl 9 April 170!), gesteld was tot (fexercitie run de oppertoogdye en hri opperbewind van alle suffbante hondels van Christenen, waar van de erf genamen onmondig, dan wel uyllandig of absent zyn; dat gevolgelyk, als 'er geen particulieren tot voogdye en admini stratie door iemand geroepen zyn, de voogdye en administratie van suflisanlc boedels, voor en uyt naame van den represenlaliven souverain, alleen door deeze Weeskamer moet worden waar genomen, mitsgaders zy uyt dien hoofde ook in de verpligting staat om bet gene tegen dat inzigl aanloopt en dus de goede order slooren kan, niet ongemerkt Ie laten passeeren; dat vervolgens by baar Eerwaardens geeonsidereert was, dal, wanneer een collegie, door den souverein geschikt lot kerkelyke zaaken, zigb als collegie wilde bemoeyen met het redden van boedels, waar toe de booge overhyd een aparl collegie heeft bevestigd, dat inzigl en de goede order dan zoo zeer zouden worden gecontrarieerd, als of het laaste, gestigt tot hel redden van boedels, zigb met kerkelyke zaaken kwam te bemoeyen;
ZAAK-RFGISTER. 990 836, 838, 881 885. 899, 910. 904. Artillerie-goederen, 9, 397. 405. Arlillerist, 344. 459. 494 Artsenij, 00, 07, 661. /Wli, 584. Assessor, 958 Assignatie, 127. 208. 275-277, 329. 590, 591. 599. Assopiatie, 214. Alap, 92. 280, 601. Attestatie, 170. 753, 903. Audiëntie, 413, 552. 808, 903. (publieke), 208. Aufuge, 707. Autorisatie, 181. Autoriteit (eigen), 025. 738. Avanceren, 234, 235, 242, 885. Avans 686. Avenue, 966. Avond-begravenis, 100. 830, 917. . -gebed, 228, 232, 498, 512, 628. ■ -maal, 645. ■ -order, 481. • -rapport, 240, 498. Avonturier, 42!!. Azijn. 254. 403, 477. 484. 744, 740, 927-929, 931. 932, 951. Baadje. 735, 953. Baal, 36, 174. Kaar (li|k-), 831, 832. ltaas, 25, 190. 192, 228, 402. 583, 657, 658. . l.lokiuakiM-, 303. 084. . boekbinder, 840. boekdrukker. 840. • buskruidmaker, 363. . kaartenmaker, 303, 388, 404, 684, 719, 720. > koperslager, 303. ?>B4. kuiper, 303, 084. loodgieter, 303, 084. . metselaar, 363, 084. . van Onrust. 08.529, 530.623, 624. 628. 837. 859. . smid. 363, 084. ■ steen- en beeldhouwer, 363, 684. timmerman, 363, 364, 401. 529. 583, 684, 085. v/d wapenkamer, 14,50,142, 398, 444, 445, 538-540. > zeilmaker, 363, 684. Baatzucht, 713. Baaijen-hout, 919. Baden (zich), 484. Baftas, 549, 558.559.590.074.711, 720. 729. 730. Bagage, 104. 144. (gepermitteerde), 288. Bahar, 15. Bailluw, 34. 52. 59. 92. 93. 130. 200. 229. 280. 281. 333, 303 305-307. 369, 371. 440. 412, 490. 583 585. 019. 085. 777, 832. 833, 835, 848. 807, 881, 930. Bajonet, 490. 491. -scl li'. 474. Bak, 468. 478, 899, 904. 954. Hakker. 471. 000. 702. Baki ster, 69, 235. 230,243,244, 457. 408. 470 479. 484.510.952 Balans, 034. Baü, 440. 448, 449. Balk, 117, 444, 516, 549.848.903. Bal-spel, 484. Bamboe, 280, 756, 783. 784. 821. (maal). 14. -vlot, 117. Band, 922. Bandage, 059. Bank (zee-), 719. ■ -brief, 003. 004. 032. 033, 635. ■ -courant, 204. 345. 340. 504, 604-000. 837 839. van leening, 287. 605. -kennis. 087. Bankroet, 030. 042. Bannissement, 120. 515, 767. Banquet, 179. Barak. 305, 445. Bariga, 259, 321. Hark. 129. 936, 955. Barkas. 27, 157, 158. Barrière, 231. 238. 239, 244. 440. Bastaard, 891. 948. Bastion, 881. Bataillon, 07. 451 - 455, 459, 400. 403. 464.409, 480-482, 784,913. Baloor, 854. Batterij, 881. Bazar, 91, 92. 353, 357, 358, 522. ■ -meester, 357. lleaml.l-seln ijver, 84. 101, 249, 577, 594. Beddegoed, 770. Bede-dag, 62, 146, 151, 287, 538,
ZAAK-REGISTER. 991 GOO. 060, 700, 700. 815. «70. 956. Bedelen. 736. Bedel-zak, 130. Bederf, 24, 399, 672.804,864,930. Bederven (wegen), 019. Bediende, :'-4 36. Bediening (politieke). 308. Bed-legering, 659, 664, 005. Bedomptheid, 482. Bedrog, 162, 163, 594, 752. 931. Beëedigen, 10. 02. 170. 591!. 071. Beeediging, 171. Beeldhouwer, 100. . -werk. 325. 341. «90. 904. Oren-Inruk. 059. Beestiaal, 109. 353 355. 350. 010. Beginselen der Christelijke religie, 190. Begraafplaats, 741, 921. (Chinesche), 920. Begrafenis, 99. 101. 428. 400. 470. 768,775,825,827 830. 904.905.900.911 913. -luier. «20. -gelden, 405. •kosten, 140, 141. • -ongelden, 740. -rol. «30. 919. Begraven, 42«. 483. 580. 774. 775. 820. 904.910.911.910,917.920. Begrooting, «11. Behandeling (brusque), 57. Behangen (sterfhuis mei rouw). 918. Behoeftigheid, 41. 47. Bekken. 143. . -slag, 13, 019. 879. Bekeurder, 584. Bekleeding, 918. Beknibbelen (veerman), 631. Bekruissing, 904. Bekwaamheid, 394. Belasten, 63, 80. «7. 748. Belasting. 21, 59. 03.159,100,167, 202. 523. 094. 792. «17. 853, 855, 803. 867, 869—871, 875, 890, 901. 950. 959. 903. Beleedigen (vreemdelingen), 34. Beleefdheid, 258. 050, 826. Orleenen. 351. 030. 040. Beleener, 039. Beleening, 038. 047. -briefje, 038. -recepis. 638. Beleggen (geld), 350. Belemmering, 961. Belhamel, 454. Belooning, 553. 797. 867. Belijdenis, 793, 794. Bemanning, 68, 384, 389. Bemiddeld, 894. Benadeeleu (inlanders). 136. Beneficercn (erfgenamen) «09. Beneficie van inventaris, 137. Benoeming. 684. Ben ligdheden, 94. Benzoë, 1«4. 258. 259. 321. 547. 578, 644, 077. 803, 897. Beplanten (koflij-tuinen), 182. Beproeven (geweeren), 49. Beredderen, 100, 101, 107 Berekening, 208, 209, 275. 328, 330. Bergen (goederen), 390. Bergplaats. 359. 301, 751. BergvolK, 358. Beroep, 544. (honger). 3. Beroerte, 935. Berooven, 282, 370. Berouw, 7. Beschadiging, 844. Bescheiden (adminislralive), 048. Bescheidenheid, 421. 438. 024. Beschoeiiing, 322. 323, 536, 537, 873 '870, 900. Beschot. 92. 150. Beschrijving, 202. (jaarhjksche), 327. Beschuit, 951. 954. Beschuldigde, 59. Beslag (in) nemen, 143. 251. 252, 419. Besmet. 029. 030. Besnoeijen, 794, 790. Besparing van kosten, 644. Bespikkelen, 93. 94. Bespotting. 813. Bestek, 549. Bestel-goederen, 337. 338.409.410, 442, 443, 558. . -pakje. 120.352.415.089,714. Bestellen, 829. 830, 944. Bestelling, 291. 384. 700. Bestuur (Engelsen), 133. Betalen, 103', 803. (vooruit), 12, 895. Betaling, 85.110. 551. 591. 592, 773. (contante), 700. Beteugelen (inlandselie vorsten), 803. Beuls-handen, 115.
ZAAK-REGISTER. 992 Beurs, 545. • (Comp'), 545. • (privé), 535. 083. 745, 879. Bevinding, 671. Bevoordeeling, 871. Bevorderen, 136. 692. Bevordering, 100. 389, 774. 943. Bevrachten (voor Comp* rekening), 722. Bewaken (vreemde schepen), 419. Bewaking, 92. Bewindhebberen, 104, 384. Bewijs, 102, 080. (valabel), 957. van eigendom, 753. Bezaans-roede, 413. Bezegeldheid, 340. 348, 349 Bezeilt, 756. Bezending, 388. (tweede), 398. Bezoeken (leprozen), 630. Bezoldiging, 656, 748. Bezuinigen. 655. Bezwaren (zich), 453, 454, 642. Bibliothecaris, 294. Bier, 120, 179, 183. 197, 248, 744. 745, 747. 928. • (zuur), 153, 154. • -maal. 627. 630. • -vat. 24. 183. Billet van verkooping, 618 Billioen, 13, 19. 560.561.563,603, 764. verklaren. 333, 334, 661. Billijkheid, 768, 769. Bindgaren, 475. • -rotan, 598. Binnen-baai, 387. -moeder, 797. . -reede. 410. 411. • -regent, 193. 350.537.023— 630. 659. 660. 734. 756. 781, 782. 784. 787. 838. 840. Binnens-lijns, 158, 159. Bisschop. 681. Blad, 600. Bladiang. 90. Blaffert, 107, 201. 213. 217. 530. 615. 616, 808, 802. Bloed (Christen), 109. . -verwant, 370. 921. Bloem, 600, 780. 787. • -werk, 325, 341. Blok. 172. 738. . (stads-) 359, 367. Wok-huis, 791. . -maker. 192, 364. 657. Blusschen, 231, 238, 282, 362, 3G4, 366, 368, 370. 371, 445. 440. 505, 882. Bod, 893. Bode, 116. 189, 325, 340. 341, 344, 640. 641, 762. 793, 874. 916, 924. 944. (Chinesche), 327. • van Heemraden 667. • Schepenen, 620. . Wecsmeesteren, 620. Bodemerij-brief. 347—319. I! lel, 22. 42. 64.65.84,99 101. 107. 109, 112, 113, 146, 158, 159. 260, 342. 392, 528. 533. 535, 591, 592, 635, 639, 643, 686. 691. 731. 771. 773, 775. 810. 811, 822. 823. 833, 921, 923 926. (desolate), 114. (insolvente), 108. 109. 137. 346, 347. 349. 528, 652, 667, 668. 755. -beredderaar, 121. -eed. 925. -kamer (desolate), 668. -meester, 46. 110, 130,132, 142,158,159,166, 168.169.173.188. 340,535,576,588. 603.604.647,648, 6."0.656.735,736. 738.739.741.773, 839.842.900.947, 948. (Chineesch) 319, 894. • -penningen, 528. -redderaar. 113, 262. » -rekening, 65. 668 • ■ -boek, 686. • -scheiding, 145. • -staal. 668. Boegseren, 387. Boei-gnastos, 769. 770. Boek, 114, 115. . -binder, 69, 311, 965. . -houder, 48. 65. 66. 136. -187, 188, 192, 194,195.198. 199.246, 248, 294. 298, 302,317. 414, 581. 648, 649. 655. 656. 692, 693. 707, 797, 838-1540, 877, 964.
2AAK-RRGISTER. 993 63 Boekhouder (inlandsch soldij-), 657. -generaal. 138, 190. 835, 910, 910, 937— 940. ainphioen societ., 225. Bank-courant, 633,634, 637, 639-642. bij het hospitaal, 657. Vendumeester, 547. v/d. wapenkamer, 14. Boekjaar, 20, 23, 80. 83. 328, 330, 565, 566, 960. Boeren-verdriel, 821. Boete, 152, 591, 609, 610. 645, 647, 707. 748. Bueijen, 113, 456, 576. (in de) sluiten, 253. 421. Bok, 358, 567, 570, 819, 880, 881. Bolster, 1. Bolwerk, 887. Bombardier, 445, 458, 881-885, 910, 964. Bondgenootschap, 97, 258. Bonds-zegelen. 797, 922. Boom. 117, 153, 821, 848. . -pacht, 90. 91, 183, 186. 676. . -wacht, 458. . -wachter, 251, 284. 713, 714. Boon, 61, 744, 747. Boord (aan) gaan, 118. (over) werpen, 9, 397. Boordsel. 461, 470. Boeswicht, 7. Boot, 27, 155-158, 175, 176.253, 403, 411, 438, 843, 845. Bootsgezel, 118. • -haak, 821. . -man, 251, 389, 390, 394, 395, 419, 964. ■ -mans-maat, 307. • -volk, 254. Bord (houten), 618. Borg, 105, 278, 348, 351,641,705, 755. 772, 773,779,821,894, 895, 946, 967, 968. blijven, 640. • stellen, 161, 162, 637. • -togt, 83, 105, 116,122,123, 278, 279, 351, 535. 704,755,779, 894. Borstel, 475. Borstweering, 446. Bos, 1. Bosch, 112. ■ -maat, 2. lioMli-vulk, 848. Boter, 17, 24. 47, 179, 192, 195, 197, 399, 744—747. 927, 928, 931, 951. Bottel, 38, 192. Bottelier, 156, 157, 254, 306. 312, 389, 395, 411. Botteliers-maat, 307, 390. Bouteille, 183. Bouwen (Chineschen tempel), 841. Bouw-materiaal, 125, 256. Bovenlander, 355. Brand, 93, 229, 231, 232,237,238, 280-282, 359, 362-371, 445, 446,448,482,496, 505, 509, 510,640,685,738,881. 882. • -boek, 358. Branden (werkwoord), 104, 403. (buflels), 353, 356, 357. (kollij . 478. Brand-emmer. 282. 361. 362. 368, 444, 882. ■ -gereedschap, 359, 361 363, 371, 684. • -haak, 362, 368, 444, 882. ■ -hout, 27, 70. 156. 254. 258, 406, 438, 439, 478, 701,740, 745, 747, 769, 770, 783, 810, 928, 929, 933, 935. • -ladder, 362, 368. . -meester, 363, 364,366 309. 444-446, 684. 685. . spuit, 280-282, 359 362, 364,365,367,368,370, 444.445,553,684,685. 882. • -bezorger, 364. -huis. 359, 362, 365 367, 684, 685. -maker, 364, 685. -meester, 882. -slang, 371. • -stichter, 282, 371. ■ -stichting. 600. ■ -wacht, 28, 176, 177, 250, 285. 419—422. 437 439, 809. . -zeil, 361, 362. 444. 882. Brandewijn. 928, 929. Bravoure, 824. Brief, 120, 270, 271, 431, 763 » (geheime), 757. (particuliere), 410. » (vaderlandsche), 55.
ZAAK-REGISTER. 994 Brigadier, 139. 140. 245. 510. 908. 909, 911, 912. 915, 916. Brigantijn. 30, 756. Brits. 156. Biocder. 906. Broek, 86, 338, 339. 460.401.408. 514. 538. 058. 659. 735. 740. 953. Broeijing, 398. Brood, 179, 471, 847. . -hakkerij, 792, 793. . -dronken, 118. ■ -kamer, 406. Bios-vijl, 475. Brouillerie, 134. Brug, 322,323.493,494,510. 500- 568, 585. 651. 850. 856. 874, 883. 901, 972. Brutaliseren, 236, 244. 477. Brutaliteit. 53. 126. 385. 416. Bruto, 43, 44. 405. 406. 564-566. Buffel, 353.354. 356-358,567. 570. 619, 818, 820, 878, 880. -dieverij. 359. . -kar, 567,570,571.818,820. . -kraal, 791. Buikloop. 153, 786, 787. Baken-armen, 130, 793. 795, 796. . -fort, 111. ■ -goed, 834. • -kantoor, 5, 10, 11, 25. 43, 48-50, 54—56, 62—64, 67, 81-86, 94,97,100,103,104, 113, 124, 125, 128,129,133, 136, 138, 139, 141,154,155, 184, 189, 202, 203. 205,209, 246, 250, 260, 261,269,271, 278, 279, 283, 286,290,291. 293, 298, 302, 304, 305, 307. 308, 310, 311, 313,320,379, 389, 393, 430. 432,436,440, 443, 459, 462, 464.470,515, 523-526, 538.544.547.549, 551, 554-565, 573, 577, 583, 592, 593, 595, 597, 600, 652, 653, 667, 669.671.672. 677, 679. 680, 691.692.095. 696, 703, 716. 719-721. 734. 744, 748, 755, 757, 759, 763. 772, 773. 800, 812,853.863, 870, 872. 880. 943,947,955. . -post, 58, 59, 67. 68. 166, 245, 246. 353. 457-460. 463, 467-469, 484, 511, 551, 601, 832, 833, 885, 926, 929, 931, 935, 936. Baken-wede, 410. 418. 422. ■ -regent, 286. 537, 623—626, C 28—631. 660.661. 663, 784. 839. 949. ■ -stap. 95, 320. ■ -wacht, 459, 463, 466- -468. Blikken (zich), 492. Burger, 5, 18, 54. 57, 122, 183, 264, 266, 267. 370, 384. 421. 450, 586, 609. 613. 614, 617, 621. 624. 640. 679, 711—714. 717. 722, 788. 790. 888, 889. 907. 916. 917. 921. 969. 970 (inlandsen), 914. 948. -collegiant, 907. • -kapitein, 545. -ruiter, 326. 370. -vaart. 45. ■wacht (inlandsche), 281, 361. Burgerij, 29. 32. 40. 835. 838.848. (hriandsche), 911. Burgwal, 583, 708. Bus. 362, 938-940. Buskruit, 9, 397. 405. 595, 000. 601. 613. 671./ -rekening. 399. Busschieter, 307. 964. Buur, 369, 371, 584. 646. 906. Bijbel-woord, 140. Bijgebouw, 33. 900. Bijgeloovïg, 843. Bijl 511, 849. Bijlaag. 270. Bijstand, 7. Bijwonen (de rol), 957. Bij-zeil, 395. Cachet, 282, 371. 940. volant. 763. Cachetteren, 002. Calange. 13, 32, 35, 52, 59. 108. 154. 259. 284. 319, 355. 369, 384, 421. 426, 440, 441. 450. 778, 820. 909, 911, 918. 919. Calmus, 95;>. Capitaiae des annes, 309, 455.473. 474. Cardamon, 581. 582, 877. Carga, 406. Cargasoen-kist, 117. Cartel, 525. Cassatie, 385, 436. Casserol, 511.
ZAAK-REGISTi 995 Catalogus, 66. 115. 947. Cautie, 105,162,278,588,636.637. 641, 643, 679, 925. de restiluendo, 535. Cautionaris, 279. Caveren (voor iemand), 256. Cavillatie, 604. Censor v/d drukkerij, 114,115,916. 918. Ceremonie, 424. Ceremonieel, 246—248. 378. 410, 416. 420. 470, 508, 512. 911. (groot), 487. Ceremonie-meester, 815. Certificaat, 81. 285. 290, 354, 357. 358, 440, 523,646. 777. 899. (nietig), 752. 753. Chagrijn, 790. Charet. 325. Chais, 567, 570. Charge, 435. Charter, 55. 200. 390. 955. Chef d'escadre, 372, 378, 430. Chirurgie, 192, 899. Chirurgijn. 06-68. 390. 482. 483. 546, 547, 659, 664,665, 738, 855, 943, 965. (3«), 309. (inlands,!,). 310. -majoor, 157, 199, 455, 460. 482—484, 784, 837. 838. 953. Chirurgijns-instrument-maker, 539. Christen, 92. 142. 171. (inlandsch), 645, 646. Christendom, 142. 619, 793. Cider. 183. Cingel, 537. Cipier, 189, 769, 770. 782. 783. Citatie, 145, 181. 208, 213, 223, 516. 944. (edictale). 8. Citeren, 8, 101. Clausule, 181, 213. 349. 810 812. Cliënt. 106, 107. 170. 690. Clysma, 786. Co-adjutenr. 681. Cocarde, 461. Codicil, 100. 207, 623, 794. 823, 924. Cognossement, 565. 662, 712, 713. Cofiecte, 795, 938. Collecteren, 183, 631. Collecleur, 581. College van justitie, 540, 594 Collegiant, 916. Commandant, 68. 164, 166, 353— 359,425-427,451— 453. 459, 460, 462, 464, 467, 521, 522, 551, 567, 571—573, 670, 756, 816, 821, 824, 843, 934, 953, 957. (inlandsch), 280,281 361. Conimandement, 303, 376,377,686 C nandeur, 8, 22. 25. 27,72,82 126, 155-158, 170 175, 178, 199. 260, 304, 315, 328, 336, 337, 352, 364, 365 377, 381, 397, 398, 416, 425-433, 558, 574, 602. 605. 655, 657, 673, 684. 688. 699, 712, 719, 720, 766, 768, 803, 804 835. 843, 910. 931, 942, 954, 957. van de reede. 413, 435. ter zee, 245. 248, 910. iler Indische zee, 372— 375, 377, 417, 433, 434. Commandeurs-gage, 292. -schip, 389,412—414 418-421. 431. 433-435, 852, 913 955, Commando,' 374, 376,378, 379,385, 387, 391, 402. 411 414, 417,418,424.425, 430, 432,433,456,462, 480, 485,486,488,490 495, 504,507,511,866. • (op) zijn, 145. -staf, 908, 911. Commensaal, 38. Commercie, 889. 963. Commissaris, 124, 375. Hank-courant. 632,634 636-643, 837. van huwclijksche en kleine geregtszaken, 187—189, 303, 446, 646. 762, 790, 839. v/d verlossing, 710. » soldijen, 463, 464.
2AAK-RÈGISTÊFI 996 Commissaris-kas, C4O. -kennis, 637. Commissiant, 124, 125. Commissie, 124, 125, 372,433, 435. 480, 903. (extra-ordinaire), 885. (secreete), 437. Commotie, 369. Communicatief gaan, 358, 375. Compagnie, 348. • (Engelsche Oostimli sche), 430, 852. Fransche Oostindische), 430. 652. Comparant, 101. 171. 594, 620. Compareren, 5, 6, 102, 108. 82:!. Comparuit, 152. Complice, 342, 654. Complimenteren, 376. Compliment-schot, 432-434. Composeren met vreemde Europe anen, 175. Conclusie, 181. Concurrentie, 346. Concursus creditorum, 668. Condemnatie, 152, 215. Condemneren (C p* dienaren), 478. Conduite, 454. Confessie, 4, 540, 541, 704. (Augsbargsche), 100. Confiscabel, 728, 732, 743. Confiscatie, 10. 13, 19, 26, 29, 46, 71, 118, 122. 134. 152,160,177, 205, 206, 263, 264, 266, 382— 385, 407, 408, 441, 450. 549. 558, 559, 563, 588, 589, 600. 602, 611—614, 621. 644, 666, 672, 673, 677-679. 688. 722. 730, 853, 857,868,878, 892.900, 934 941 959 Confisqueren.' 133, 162, 209, 259, 292, 715. Confituren, 179. Confrontatie, 21, 177, 649, 751. Confronteren, 20—22,191. 462,481, 558, 667, 850. Confrontisl. 21. Confusie. 157, 231, 238, 269, 281, 362, 366, 376, 429.445,574,830. Conniventie, 174, 285, 291. 353. 426, 900, 971. Conniveren, 175, 660. Conqucsten, 131, 960. Consent. 119, 120, 162, 252, 302, 419, 790. Consideratie, 900. (bijzondere), 41. Consumptie. 26.' 72, 116. 170. 283. -boek, 254, 400. -boekhouder. 299, 300. -rekening, 399, 626. 739, 929, 931, 950. Constitutie, 20. Contanten, 65.06,69. 112. 113,127. 248, 288. 385,465.468,469.535. 546, 603, 604,637,686, 769. 928. Conterl'eiter. 341. Conthoraal. 130, 132. 924. Contingent, 161, 272, 273,439.531. 683. 743, 849, 868. Continuatie. 181. 957. Contrabande, 34, 36, 46, 52, 128, 173-176,184, 206,253,290,336, 337, 407, 409,438,443. 558. 743. Contra-boek, 466. 826. Contract, 525, 606. Contra-debat, 211. Contrainte, 136. Contra-kassa-boek, 634, 641. • -manderen. 678. • -salut, 756, 758, 851, 852. ■ -vraag, 903. Conlraventeur. 155, 164, 170. Contribuant, 667. Contribueren, 874. Contributie, 168, 460, 654. 961. Controle. 773. Conventie, 211, 525. Conversatie, 625, 630. Convocatie, 386 Convooi. 436. Copiëren, 404 Cordonneren (ropijen), 73. Cornet, 75, 473. 839. Corps de reserve, 231. 238, 482, 510. Correctie (arbitrale), 384. (politieke), 591. (publieke), 849. Correspondent. 591. Correspondentie, 48. 55, 202, 668. (geheime), 860. Costumcn, 102, 114. Coucheren, 101, 145, 345. Cours, 15, 330, 560, 603, 662. Courtage, 38. Courtine, 227, 502. Couvert. 209. Crediel, 5, 872. Crediteren (een boedel), 42.
ZAAK-REGISTER. 997 Credileur. 131. 668, 669. 755, 772, 901. Crimen laesac majestatis. 679. perduellionis. 679. Cultures. 123. Curator, 249. 592. 734, 773. a.l lites, 21. 22. 64—66, 106. 112. 113. 154. 260. 342. 392. 528. 592, 686. 695, 768. 775, 856, 863. 916. 945, 972. van insolvente boedels. 668. 669. Cijfer, 256. Cijferen, 78. Cynosure, 329. Daag-ceel, 217. 223. Daauw, 515. Dag (heilige). 470. Dage (ten) dienen, 181. Dagcment, 180, 213. Dageraad, 412. Dagloon, 19, 527. Dagregister, 869. -houder. 294. Dag-ronde, 228, 232, 234,241,242, 500, 501. ■ -vaarden. 180, 210, 212. 218, 224, 327. • -vaarding. 8, 20, 223, 668. Dak, 280, 601. • -pan, 125. Datnar, 362. 783. 784. Dankzegging, 798. Das-gesp. 461. Datjin. 15, 18. Datum, 36. 152. 226.270.348.374. 379, 393. 447. 749. 755, 774. Debat. 211 Debaucheren. 29. 676. Debiteren, 42, 87. Debiteur. 84. 85, 139, 349, 755, 771—773, 945. 968. Décharge, 115. 374, 795. 913. Dechargeren. 643. Declaratie, 12, 214, 861-863. van onkosten, 180, 219. 532, 533. 696. n r ,„ Declaratoir, 176, 404. 408, 518, 534, 692, 824, 957. Declin, 813. Decrelatie, 181, 213, 215. Dedommagcment, 342, 639, 961. Deductie, 595, 596. Deel nemen aan vrije vaart. 888 Defalcatie. 925. 937'. 939. Defaut, 152. Defileren. 489. 494. Degen, 909, 910. 913. • -scheede, 474. Dek. 250. 405. Dekken (zich). 132. Dek-offlcier. 9. 71. 126, 156. 382. 389. 397. 644. 688. 803. 804. 845. 927, 929. 930. 932, 933. Deksel, 108. 708. 919. Delict, 52. 385, 769. (crimineel, 58. • (domestiek). 670, 673. (enorm). 679. Deininutie. 180. Demoliëren, 966. Demonstratie. 211. Deo (pro). 538. 680. Depart, 85. Departement, 576. Dépêche, 380—382. 410. Depnriemcnt, 10. 12. 122,126,267, 383, 385. 407, 431, 436, 450, 621. 627, 810. 828. 830. 931. Deporteren. 32. 54. 68. 71.96.382, 409. 416. 515, 518. 628, 689, 714, 942. Deposito (a), 891. Derdewaak, 9, 305. 306, 379. 397. 408. 409. 417, 418, 518, 688. 768, 840, 844. Derham, 72. Descendent, 171, 577, 793, 811. Deserteren. 34, 677. Desertie, 27. 29, 30. 115, 617.748. Dessave, 315. Dessert, 179. Destillatie. 11, 70. 95. 96, 98, 162. 378, 382. 397, 400. 403. Detachement, 244, 508, 510. 908 910, 911. 913. Detentie. 770. Deur, 341. 446, 918. . -post, 830, 907. -waardcr, 143—145, 180 181. 213—215. 217. 222. 223~ 340, 497, 538, 696, 697 805— 808, 861, 862, 916. Devies. 938. 939. Devolveren door erfenis, 629. Diaconie, 84. 89.106.108.130, 544 545, 610, 648, 782, 793-797' 900.
ZAAK-REGISTER. 998 Diaconie-armen, 12, 83, 257, 271, 285-287, 319, 325. 337. 338, 341, 343, 355,380. 389.401,408, 415. 416, 440,441,615, 636. 647. 649, 658, 659,665 778, 799, 907, 958. Diamant, 140, 287, 662. 663. -gewigt, 15. Dictamen," 20, 643. Dicteren (qualificalie), 20. Dieet, 785. Dief, 802. • -stal. 228, 600. 844. 864. Diaken, 41, 109, 341, 631, 793— 795. 797, 798, 839. Dienaar (Comp»), 10, 27. 29—32, 35, 56, 119, 122,134.143. 176,198,267,278,313,349, 384,421,450,585,593,621, 624,640,651,652,667.(170. 687,704,709,711,714,722, 748,775,789,790,799,834, 850,857,858,861,863.877, 888,889,898,899,916,917, 921,945,955. (comptabel Comp"), 83. (gekwalificeerd Comp'), 721. (geleend), 47. (overleden Comp»), 112,695, 720. (repatriërend Comp»), 104. (solvent Comp»), 591. (vermist Comp»), 788. (ziek Comp*), 66. Dienst (Comp»), 25,34,56,82,161. 162,164,168,255,307,375, 385,389,391,451,579,586, 590,598.626,758,774,789, 795,898,899,915,944,945. (geneeskundige), 575. (in) nemen, 56, 749. » • stelling, 53. (uit den) ontslaan, 57. -betaler, 460. -bode, 921. -geld, 460. -maagd, 921. • -vrij, 467. -werk, 142. Diep liggen, 517, 518. ■ treden, 408, 409, 573. • -gang, 208, 573. Dieren-rijk, 785. Dieverij, 405. Dineren!, 680. DiluYulleit. 431. Dilav, 181, 212. 645. Diminutie, 212. 914. Dingtalen, 102, 103. 200. 201. 532. Directeur, 289, 303, 424. 425, 428. 429. 688. 712. 719. 748. 763. 835, 910, 964. -generaal, 14, 17. 21, 50. 63. 69, 75. 76, 143,152. 195, 204. 229, 236. 240. 245, 247, 248. 277, 288. 324, 333, 396, 415, 423, 441, 495, 496. 498, 499. 564. 565, 599, 648, 689. 713, 720. 797, 805. 834. 868. 899. 912. 913 931. 954. v/d aiupliioen sociëteit. 224. 225. 679. ■ Hank-courant, 606, <»:;7. 643. • Franschc Onslindi sche Comp', 852. Directie, 686. Directoraat, 424. Discipline, 385, 454. Discours, 606. Discrediet, 57, 564. Discretie, 630. 742, 894. Disordre, 386. Dispenoier, 195.198, 294-298. 300. 301, 314. 317. 657. 838. Dispens, 179. Dispensatie, 467. 914. Disponeren (over zijne goederen), 629. Dispositie (besloten), 101. (codicillaire), 620. (testamentaire), 620, 823, 924 925 Dispuut, 34. 172. 609. 772. 826. Distantie, 883. 886. Distinctie, 318, 319, 417, 425, 451. 904. District, 39. 582. 683. 961. Djoekoen, 569, 570, 818, 819. Djoeragan, 751. Dobbelen, 478. 736, 737. Dobbelsteen. 93, 94. Dochter, 915. (jonge), 797. Docter. 957. ■ -loon, 903. Document, 652. Doleren, 536, 761. Domeinen, 182, 295, 296, 320, 519.
ZAAK-REGISTER. 999 872, 893, 895. 896,945, 946,958, 960. 966-969. Domeinen (Jakatrasche), 865. Domestique, 37. Domicilium, 205, 345, 568, 626, 739. • citandi ei executandi, 108. Donateur, 171. Donatie, «22, 856. Donatio inter vivos, 620. Donderbus. 801. Donggris, 549. 558, 559, 590, 674, 711. 726, 730. Dood, 429. 720. 770, 811.855,924. (ter) veroordeelde, 7. • • veroordeelen, 679. . -briefje, 114, 826-830, 912, 914-916. 918. lioiidelijk. 785. Dooden (werkwoord), 601. Doodgraver, 831. 832. 918, 921. . -kist. 108. 109. 919. • -rekening, 141. 392, 464,528. 863. ■ -schuld, 755. . -slaan, 121. • -straf. 120. 142. 152,263,266, 408, 540, 541. 704, 971. • -vonnis, 4, 8, 541. Doop, 682, 718. . -bekken, 926. • -hoek, 534. Doopcling, 922. Doopen, 922. 926. Doorbraak, 874. Doorbranden van een kombuis, 398. Doorbrengen, 131, 806. Doorkappen (valsch geld), 333. Doortocht, 36. Doorslippen (contrabande laten), 690. Doosje, 883. Dorpmeester, 303, 316. Dorpshoofd, 697, 698. Dorso (in), 114. 778, 892. Dorst, 37. Douarière, 915. Douceur, 8. 23, 56, 132, 145, 189. 195, 356, 466, 467, 528, 556, 617, 642, 667, 752, 775, 776, 799, 846, 925. -gelden, 465, 473. Draag-beest, 567. . -os, 39. . -sloel, 318, 319. . -zetel, 920. Draaibas, 801. Draaijer, 964. Drager, 828, 914. Dragers-rol, 829. Dragonder, 229. 343. 344,471.494, 496, 505. -wacht, 456, 457, 825. Dragt (Europesche), 132. Drank, 37. 38, 116. 183, 184, 186. 399, 437, 547. 660. 670, 770, 815. (bedorven), 153. . (sterke). 627. 630. Dranken (vaderlaiiilsehe), 267. Dresseren fsoldaten), 481. Drinken, 478. 482. Drinkwaar, 518. • -water. 399, 783. Dronken, 454. Droogen (aan liet ligchaam), 953. Droogte, 286. Drop, 133. Drossaard, 52. 57—59. 136. 166, 281, 325, 327. 361. 363, 365, 366, 440, 442, 572, 719, 777, 972. Drukken, 145. 939. 972. . -ker (Cornp"), 450. • -kers, 69. 115, 311. . -kerij, 114, 115. • -pers, 114. > -proef. 114. Drijver, 567. 570. 571, 818, 820. Dubbelhuid, 403. Dubbeltje, 13, 16, 17. 61. Dubbelzinnigheid, 662. Dubiteit, 900. Duig, 963. Duisterheid, 900. Duit, 2, 16. 17. 61, 405.559-564. 567. 569, 589. 603. 661. Dukaat, 16. 18. 60. 73. 77. 330 Dukaton, 2, 16. 17. 60. 268, 269. 275, 276. 328, 330. Dupliek, 211. Duurte. 769, 783. Dwang, 30, 961. Dijk, 322, 323, 361. Echarpc, 885, 909. Eehtgenoot, 130-132, 145, 923— 925. Echtscheiding, 145. Edict, 8. Eed, 42, 46, 62, 63, 77, 78,96,98,
PLAiAAT-IUiK UEtl. VIII. 1765. ip. j±. dee :ip.a.:r,;r^a._ 8 Januarij. Muiden, malen en gewiglen, te Cheribon in gebruik. MAATEN. Natie. Een kan houdt 10 mutsjes. » pj'n/ of Aa/w; /ca» 5 mutsjes. » Aa/ue /«'«< of quarl kan S'/j mutsjes. Gebruikende men wyders: een Aa// mutsje, en » Aa/w Aï7, op zyn maat J> kannen. Drooge. Een maal van 5 ganlangs. »»» 5 » » .) 2 » » ganlang, met ryst gemeeten, wordt gereekend op lo'/j 'S. » w/a/jgr of Jat)fl'* last ryst doet 5500 'S, wordende aan de scheeps-overheden afgescheept met 3400 'S. • sanga pady of ryst in de bolster is 5 bossen. » f/omg dito 40 sa«gia of 200 bossen. Zynde de 6osse» van verschillende zwaarte, dog doorgaans 8 catjes of 10 'S}, maar by leverancie weegen die 10 caljes of 12»/, a 15 ffi. Een /■(«■</<• houdl 12 Rynlandsche roeten, en
REGISTER VAN PERSONEN-, VOLKS- EN PLAATS-NAMEN. Academie de marine, 9, 515. Afrika, 588. Ajer-hangis, 501. » -hadji, 501. Alkmaar (eiland), 52. Amanus-grachl, 522, 556, 875, 876, 881. AmlKichts-kwarlier te Batavia, 14. 189, 195, 240, 256, 294, 560, 562, 567, 568, 446, 516, 551, 585, 649, 657, 684, 685, 708, 709, 751, 756, 784, 850. Ambon, 72, 119, 185, 265, 266, 278, 295, 294, 298, 303, 505, 313, 383, 409, 550, 559, 605, 614, 615, 672, 675, 716, 717. 750, 963. (kampong), 825. Ambonees, 564, 825. Amoy, 693, 865, 897. Amsterdam, 18, 948. Amsterdam, (eiland), 52. (punt), 456, 500, 881. Amslerdamsche gracht, 360. Andriessen (J.), 142. Angké, 58, 281, 561, 458, 459, 464, 483, 569, 571, 872, 619, 724, 728, 825, 830. 833, 881, 921, 944. (weg van), 447. Anom (Pangeran), 962. Antang, 960. Antjol, 458, 619, 651, 881, 921, 944. » (vaart van), 567. Armen-huis te Batavia, 41,109, 119, 309, 368, 650,795— 797, 840. Aske (E.), 598. Bahandam (A.), 815. (M. J.), 132, 815, 825, 896.
ZAAK-REGISTER. Aam, 24. 183. Aanbesteden, 716. Aanbesteding, 537. 741. Aanbouw van vaartuigen, 780 Aanbrenger, 328. 342, 440, 444, 673. 778. Aandeel in de amphioen sociëteit, 7tu. Aandoen (eene haven), 95. 135. Aangeven (valsdie munters), 341. Aangever, 627. Aangieren, 716, 859, 902. Aanhalen. 690, 723. Aanhaler, 152, 165, 178, 259, 284, 383, 441, 558, 588, 611, 694, 714, 728, 732. Aanhaling, 133, 134, 173, 328, 421, 673. Aanbonden (C.omp" schip), 868. Aanhouding, 934. Aanklagen, 105. Aanklager, 59. Aankomst in Indic, 140. Aankoop, 775. Aankweken (chirurgijns), 482. Aanlanden, 9. Aanleeren (ambachten), 694. Aanleggen, 253. Aanlegger, 218. 532, 533, 538. Aanloopen, 728. 730. Aanmaken (munten), 602. Aanmanen (practizijns), 862. Aanmaning, 772. 773. Aanmoedigen (vaart van Chinezen), 693. Aanmoediging, 553. Aannemer. 585. Aanplakken, 618. Aanplant, 45. 124. Aanranden (vreemd Enropeesch schip). 134. Aanrekenen (vaartuigen), 935. Aanrekening, 48,49, 56,67,86, 565. Aanroepen, 235, 243. Aansprakelijk, 62. Aansprakelijkheid, 130. danspreken (een debiteur), 84. Vanspreker, 826 830,907,918,919. Aanstelling 292. 379, 675, 800. Aanstoot geven, 702. Aanteekening, 95. Aanvaarden (boedel), 822. Aanvaarding, 56. 669. Aanvoer, 121, 170, 327, 677, 693, 703. 857, 860. 941. Aanvoerder, 359. Aanvragen (wissel), 598. Aanzeggen (doodvonnis), 8. Aanzien van een sjahbandar, 676. Aarde, 584, 920. (ter) bestellen, 829. Aardvrucht, 631. Abandonneren, 966. Ahroceren (stads-doctoraat), 649. Absent 29. 99, 135. 157,393,412, 677, 736. 738. 851, 958. Abscnlercn (zich), 230. 237. 497. Absentie, 161, 367, 552, 633, 848. Ahsinlh, 953. Absurditeit, 344. Abuis. 86. 158. 210, 218.221.222, 329, 462, 481,642,720, 721, 784. Acces, 641. Accident, 659, 664. Accoord, 219. (willig). 145, 146. Accressement, 136. Achterhalen (contrabande), 52. Achter-poort, 882. . -stal, 135, 535. Acquit, 214. Acte, 6. 51. 84, 101,103,171,373, 374, 379. 680, 754. . (nourieele) 108, 349, 593, 594. 895. 969. • obligatoir, 607, 772, 773. » van eigendom, 637.
NEDERLANDSCH-INDISCH PLAKAAÏBOEK, 1602—1811, riooß Mr. J. A. VAN DER CHIJS. ACHTSTE DEEL. 1765-1775. Uitgegeven door het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen met medewerking van de Nederlandsch-lndische Regering. 's HA GE M. NIJHOFF. BATAVIA LANDSDRUKKERIJ. 1891.
ERRATUM. Kadz. 116, regel 8 v. o. 1789, lees: 1686.